translate-test/orm/orm_native_test_3.csv

Proverb,A,B,C,D,Answer_Text,Answer_Letter,translate
Aariin ijoollee namaa hidhii jala nama guba.,"Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.","Ijoolleen (dhalli) namaa hanga fedhe nama aarsitullee, aarii qaban rukuttaan itti bahuun waan hin danda’amneef baay’ee nama aarsa.",Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,Kan ol guddachaa jiru haaloo yoo namatti gadde iddoo itti nama miidhu hin beekamu.,"Ijoolleen (dhalli) namaa hanga fedhe nama aarsitullee, aarii qaban rukuttaan itti bahuun waan hin danda’amneef baay’ee nama aarsa.",B,The anger of the sons of men is a burning fire.
"Namni kan darbe hin yaadanne, kan dhufus hin yaadu.","Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.",Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,"Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.",A,A person who has forgotten the past will not think about the future.
Namni hamaan bofa afaa jalaati.,Namni hamaa ta'e hammeenyisaa salphaatti hin mul'atu.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,Haadha qabaachuun kunuunsa gaarii akka qabaattu si godha.,Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,Namni hamaa ta'e hammeenyisaa salphaatti hin mul'atu.,A,The wicked one is under the serpent's mouth.
"Aannan gaalaa dhiiftes ni duuta, dhugdes ni duuta.",Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Kabaja gaarii argachuuf qalbiin abboomamuutu gaariidha.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,A,"The camel that lays down its milk dies, and the camel that drinks it dies."
Abbaan cirraanqoo of ilaalee nama yaaba.,Waanti nama tokkoof hiree ta'e humna dhabus nama biraan hin fudhatamu.,Kan waa shakku nama hin amanu.,Namni maqaa qabu akkuma fedhetti namarratti roorrisuu barbaada yookiin waan hunda namarratti fe’uu barbaada.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Namni maqaa qabu akkuma fedhetti namarratti roorrisuu barbaada yookiin waan hunda namarratti fe’uu barbaada.,C,The father of the sparrow is a caring person.
Abbaa gaariin addunyaa gaarii dhalaaf hawwa.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,Madaa ykn quuqqaa garaa keessaa baafatanii hin dubbanne ykn dubbachuu hin barbaanne tokko haasawaa keessa himatu.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,B,A good father wants to give his children a better world.
Abbaa badaan heexoo guduunfata.,Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,Waan hin hafneef yookiin waan hin oolleef yeroon itti qophaa'uu.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,B,My grandfather is a carpenter.
Aannan banaa kan gowwaa fi daa’imaati.,nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,Qalbii malee ijji hin argitu.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,C,Open milk is foolish and childish.
"Namni gadheen otoo hin yaadiin dubbateeti, otoo hin taa’iin bargaanfata.","Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,mamaaksi dubbbii mi'eesuu argisiisa,Gowwaan waan tokko gadi fageenyaan itti yaadee  hin hojjetu.,Gowwaan waan tokko gadi fageenyaan itti yaadee  hin hojjetu.,D,"A rash tongue is a bad one, and a rash tongue is a fire."
Abbaa gaariin damma guduunfata,Yeroo tokko tokko waantota nu mudatan amananii fudhachuun karaa itti jalaa oolludha.,Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,Abbaan gaariin qabeenya isaa qusateeti ilmoosaatiif dabarsa.,Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,Abbaan gaariin qabeenya isaa qusateeti ilmoosaatiif dabarsa.,C,A good father is alert
Abbaa farda qabutu lichoo qaba.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,Namni maqaa qabu akkuma fedhetti namarratti roorrisuu barbaada yookiin waan hunda namarratti fe’uu barbaada.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,D,The rider on the horse has a whip.
Aaqilatti hin himanii ijumaan agarsiisan.,Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,"Gamnatti beekaa waan ta’eef waan hedduu itti hin himan, xinnumatu isa ga’a.",Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,"Gamnatti beekaa waan ta’eef waan hedduu itti hin himan, xinnumatu isa ga’a.",C,They have not made their minds to understand.
Abbaan biyyaa ammuma biyyaa ga’a.,Osoo dirqama ofii hin bahatiin nama hin komatan.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,C,The head of state is now in the country.
Namni jaartii hamtuu fuudhe awwaalli isaa banaadha.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,Namni aangoo qabu waanti hojjechuu hin dandeenye hin jiru.,"Kan haati manaa yeroo hundaa loltu, aariiraa kan ka'e umurii hin dheeratu.",Kan mana keessa jiraatu hin qabne tuffatamaadha.,"Kan haati manaa yeroo hundaa loltu, aariiraa kan ka'e umurii hin dheeratu.",C,A man who marries an old woman is an open grave.
"""Aayya naaf dhageettaafi mitii dur baaduu jaalattaafi."" jedhe, namichi aannan awwaalatti dhibaasee.",Qusannaa wallaaluu.,Gowwaan waan tokko gadi fageenyaan itti yaadee  hin hojjetu.,Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,C,"""Because you have heard me and have loved me"", said the man, who then poured milk into the jar."
Namni ijoollee qabu dhukkubsatus hin ciisu,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",Aarii waan tokkoo bahuuf jecha gowwaa waliin taphachuun barbaachisaa miti.,Waliif galuun milkaa'ina walootti nama geessa.,"Kan dhala qabu, daa'ima isaa jiraachisuuf jecha waan yaaduuf boqonnaa hin qabu.","Kan dhala qabu, daa'ima isaa jiraachisuuf jecha waan yaaduuf boqonnaa hin qabu.",D,A parent does not stay home when sick
Aannan akka nagayaa mi’aawa.,Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,Dhimmi nagayaan tasagabbiidhaan raawwatan tokko akkuma aannanii nama qabbaneessa.,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Dhimmi nagayaan tasagabbiidhaan raawwatan tokko akkuma aannanii nama qabbaneessa.,C,Milk is like a sweetener.
"""A’aa!"" jette, sareen luka cabdee",Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,D,"""Aha!"" she said, and the dog broke her jaw"
Abbaan cabe ofituu ogeessa.,Namni rakkoon isa qaqqabe akkatti of kunuunsu ni beeka.,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.","Gamnatti beekaa waan ta’eef waan hedduu itti hin himan, xinnumatu isa ga’a.",Maqaa ofii balleessuu irra gatii kaffaluu wayya.,Namni rakkoon isa qaqqabe akkatti of kunuunsu ni beeka.,A,A father who is depressed is self-centered.
Abbaan hamaan guddina ilmoosaa jibba.,Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,Sababa baay'isuu dhisuun waan ka'aanif fixaan baasuu.,Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,B,A cruel father does not want his child to thrive.
Abbaan eebba ofii hin wallaalu.,Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,Namni yeroo hunda waan amaleefate godha.,Kan waan hundaa argate waan hojjetu hin beeku.,Waan isa baasuufi hin baafne yookiin waan isaa ta’u abbaatu beeka.,Waan isa baasuufi hin baafne yookiin waan isaa ta’u abbaatu beeka.,D,The father is not oblivious to his blessing.
"Abaarsa coraa didi, eebba coraa fudhadhu.","Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",Faayidaa xinnoo barbaachuuf namni rakkoo guddaa ofitti fida.,Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",A,"Seek the curse of the Kora, and receive the blessing of the Kora."
"""Abbaan beeku beeka daabboon buddeena."" jedhe abbaan daabboo.",Waan qaban ulfinaan itti fayyadamuun kan barbaachisa,Dhimma tokkorratti mariin hin godhamu yoo ta’e tokkummaan hin uummamu.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,carraa dhabeessa,Waan qaban ulfinaan itti fayyadamuun kan barbaachisa,A,"""I know the bread"", said the baker."
Abbaa beeknaan sobduun iddoo hin qabdu.,Rakkinni kanneen wal dhabanis walitti araarsa.,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,Namni soba jaalatu bakka fedhe deemus ykn yoomiyyuu iddoo hin qabu ykn fudhatama hin argatu.,Namni soba jaalatu bakka fedhe deemus ykn yoomiyyuu iddoo hin qabu ykn fudhatama hin argatu.,D,You are not the father of the lie.
Abbaa du’aa garaachi harkatti du’a.,Kan waan tokko keessatti qooda hin qabne waan sanaaf hin dhiphatu.,Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,B,The father died of a heart attack.
Namni kamisa jajan jimaata bada.,Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,Waan walitti hin taanee xiqqoomtisheellee waan baay'ee balleessuu danda'a.,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,D,He who is praised by others will be praised by no one.
Abbaan afaanii ofittuu kolfa.,Waan bade tokko yeroo itti dhufan hammuma itti qaqqaban badii oolchu.,Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,B,The father smiles proudly.
Abbaan iyyu malee ollaan hin birmatu.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,Faayidaa xinnoo barbaachuuf namni rakkoo guddaa ofitti fida.,Waan hunda obsaan bira darbuu wayya.,Kan qabu namni hunduu waan rakkatu itti hin fakkaatu.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,A,The father does not leave without crying.
Aaraa fi aariin nama dulloomsa.,Namni yeroo hunda aaruu fi aara keessatti hojjetu umurii isaa malee dafee dullooma.,Qe'ee masaanuun itti baay'atte lolli ni baay'ata.,"Yoo waan tokko jaalalaan dide, dirqamaan hin didu.",Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,Namni yeroo hunda aaruu fi aara keessatti hojjetu umurii isaa malee dafee dullooma.,A,Anger and bitterness will make you old.
Abbaa baaduu affeeletu akka itti nyaatan beeka.,"Inni fuudha barbaadu gatiin akka gadi bu’uuf yoo fedhu, inni kennu garuu gatiin akka ol ka’u hin fedhu.",Rakkataan bakka hin taane seena.,Gorsa kan kennu nama muxannoo qabudha.,Namni waan hojjetu tokko akkatti fiixa baasu beeka.,Namni waan hojjetu tokko akkatti fiixa baasu beeka.,D,I know that you're invited to dinner.
"Abbaafis dhugaa, ayyaafis dhugaa aannan kana natu gidduutti dhuga.",Walitti araarsuu gidduutti fayyadamu.,Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,Gargaarsa namoota birootiin waan tokko galmaan gahuun salphaadha.,Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,Walitti araarsuu gidduutti fayyadamu.,A,He drank the milk and the tea between his father and his party.
Namni quba namaatiin ibidda haadhe hin gubatu.,"Akkuma gootni waraana ittisu, beekaan immoo rakkoo fura.",Nama birootti fayyadamee kan balleessaa raawwate badii dalagameef itti hin gaafatamu.,Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,"Kan hamaa dubbatu nama gaddisiisa, kan nama gorsu garuu nama gammachiisa.",Nama birootti fayyadamee kan balleessaa raawwate badii dalagameef itti hin gaafatamu.,B,A man does not light a fire that he has just picked up with his finger.
Abbaan badee aayyoo galaafate.,Waan gaarii argachuu namni jibbu hin jiru garuu argachuutu nama dhiba malee.,Milkaa’ina darbeetti hirkachuun guddina yeroo ammaa gufachiisa.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,Namni badu nama balleessa.,Namni badu nama balleessa.,D,The father disappeared.
Abbaa abdatti karaarra maraatti.,Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.","Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.",Namni abdii qabu waan hunda qaba.,Namni abdii qabu waan hunda qaba.,D,A father wanders the streets hoping for a better life.
Aannaan ititee dhadhaa ba’a.,Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,Namni obsa qabu waan guddaarra gahuu danda'a.,that little things can reach great heights,Namni obsa qabu waan guddaarra gahuu danda'a.,C,Anna is pregnant.
Abbaan baraa eeboon qara.,"Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,"Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.",Namni humnaa fi aangoo qabu waan barbaade hojjeta.,Namni humnaa fi aangoo qabu waan barbaade hojjeta.,D,The Father of eternity is the one who is the source of life.
Namni ulfina hin beekne maqaa waamaniin owwaata.,"Namni gabaabaan nama guddaa hin fakkaatu, kabajas hin argatu.",Kan saalfate waan hojjetu hin beeku.,Namni badu nama balleessa.,Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,D,A disrespectful person uses profanity.
Abbaan cabsa of hin xinneessu.,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,"Namni nama miidhu, waan isa miidhu hin raawwatu.",Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,"Waan tokkotti seenuun duratti sadarkaa ofii irra jiran 
 madaaluun gaarii ta’a.","Namni nama miidhu, waan isa miidhu hin raawwatu.",B,A father does not minimize his efforts.
Hantuunni haadha jalatti gumbii uruu barti.,Namni nama wajjiin oolu fakkaata.,Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,Kan mana keessa jiraatu hin qabne tuffatamaadha.,Namni nama wajjiin oolu fakkaata.,A,The young learn to crawl under the mother's covering.
"Abbaan akka manaatti bula malee, akka ollaatti hin bulu.",Namni waan hojjetu tokko akkatti fiixa baasu beeka.,Ogummaan kamiyyuu ogeessa mataa isaa barbaada.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",C,"A father is a farmer, not a neighbor."
"Namni ni yaada, waaqatu iddoon ga’a.",Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,"Namni alagaa yeroo hundaa nama wajjin hin hafu, lubbuunis du’a hin ooltu.",Hinaaffaa.,Kan dhugaa hin dubbanne narratti beekama jedhee bibir’ata.,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,A,"Man thinks, and God is sufficient."
Aariin hiyyeessa bowwootti dhuma.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,"Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.",Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,"Kan nama hamatu, maal akka ittiin jedhan hin beeku.","Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.",B,Anger is the poor man's last resort.
Abbaan buddeenaa aduu bonaati.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.","Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",mamaaksi dubbbii mi'eesuu argisiisa,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,D,The baker is the summer sun.
Aariin fi qoraan yoo darbatan waan bobeessan hin dhaban.,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,Aarii battalaatiin otoo itti hin yaadiin tarkaanfiin fudhatamu tokko kan nama miidha.,Aarii battalaatiin otoo itti hin yaadiin tarkaanfiin fudhatamu tokko kan nama miidha.,D,"If you throw a stick or a stick, you will lose nothing."
"""A’aa!"" jedhe, jaarsi tanboo araade.",Fedhii ofii ykn waan barbaadan tokko agarsiisuuf sagalee dhageessifamu.,Namaaf yaaduun ollaa ofii irraa jalqaba.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,Fedhii ofii ykn waan barbaadan tokko agarsiisuuf sagalee dhageessifamu.,A,"""Come!"" he said, and the elder raised his voice."
"Namni guddateef hin beeku, xiqqaateef hin wallaalu.",Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,Haadha hiyyeettii qabaachun haadha dhabuu irra wayya.,Dandeettiifi beekumsi umuriin hin daangeffamu.,Dandeettiifi beekumsi umuriin hin daangeffamu.,D,"He is not a grown man, at least not a fool."
Aaru malee hin boba’u.,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,Kan dhugaa hin dubbanne narratti beekama jedhee bibir’ata.,Waanta barbaadan tokko argachuuf dhama’uun yookiinn dafquun ykn tattaafachuun  barbaachisaadha.,Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,Waanta barbaadan tokko argachuuf dhama’uun yookiinn dafquun ykn tattaafachuun  barbaachisaadha.,C,It is not burning with anger.
"Aannan deega hin jibbitu, du’a hin jaallatu.",Kan qabeenya ga'aa hin qabne akka garaa yookiin fedha yookiin isaatti jiraachuu hin danda'u.,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,Waan ta'e baayy'ee yaaduun fayyaa namaa irratti miidhaa qaba.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.","Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",D,"He does not hate the poor, nor does he love the dead."
Aabboo quufuu baatu maaddiin jala bula.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,Hojiin tokko guddatee nuffisiisaafi dadhabsiisaa ta’a.,Aariin garmalee ta’e deebi’ee abbuma miidha.,Madaa qaamaa ni fayyu garuu miidhama jecha badaa irraa fayyuun ni rakkisa.,Hojiin tokko guddatee nuffisiisaafi dadhabsiisaa ta’a.,B,"The father, who is not satisfied, puts it under the table."
Abbaa jedhanii obboo hin jedhani.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,C,They do not call him father or brother.
Abbaan hamaan obboleetii nama fuusisa.,Abbaan gaarummaa hin qabne gidiraatti nama galcha ykn daandii hammeenyaa namatti agarsiisa.,Dandeettiifi beekumsi umuriin hin daangeffamu.,waan tokkotti quufu dadhabuu ykn gammaduu dhabuu,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Abbaan gaarummaa hin qabne gidiraatti nama galcha ykn daandii hammeenyaa namatti agarsiisa.,A,The wicked father marries the sister of the man.
Namni galgala ni gaaroma.,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
 bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,Hunduu akka qabeenya isaatti jiraata.,Wanta arganii hin beekne tilmaamuun nama dhiba.,Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,B,The evening is a time of relaxation.
Abbaan farda qooqaa safaraa fe’ate.,Dhiibbaa hawaasaa dandamachuun rakkoo dhuunfaa kamirayyu namatti cima.,"Waan tokkotti seenuun duratti sadarkaa ofii irra jiran 
 madaaluun gaarii ta’a.",Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,Waan walitti hin taanee xiqqoomtisheellee waan baay'ee balleessuu danda'a.,"Waan tokkotti seenuun duratti sadarkaa ofii irra jiran 
 madaaluun gaarii ta’a.",B,The rider on the horse carries a reed.
Aara fi gowwaa jalaa goran.,Kan abdii kutate nama balleessa.,Aarri foolii hin taane fiduu waan danda’uuf gowwaanis jalaa goruu baannan lameenuu nama miidhu.,"Kan maal naan jedhuu hin beekne, waan saalfii hojjeta.",Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,Aarri foolii hin taane fiduu waan danda’uuf gowwaanis jalaa goruu baannan lameenuu nama miidhu.,B,From anger and foolishness.
"Namni tokko biyya tolchuu dadhaba malee, balleessuu hin dadhabu.",Ijaaruutu rakkisa malee diiguun salphaadha.,Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,Gowwaan waa dhabuusaa rakkoo dhabu se'a.,Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,Ijaaruutu rakkisa malee diiguun salphaadha.,A,"Man cannot shape the world, but he can destroy it."
Namni hundinuu quba shaniin buddeena nyaata.,Kan ofitti hin amanne yeroo hundaa sodaan jiraata.,Maqaa ofii balleessuu irra gatii kaffaluu wayya.,Hojiin tokko guddatee nuffisiisaafi dadhabsiisaa ta’a.,Uumamaan namni hundinuu walqixa.,Uumamaan namni hundinuu walqixa.,D,Each man eats five loaves of bread.
Aanoleetti godaanna jennaan jaartiin aanan gadi naqxe.,Waan faallaa ta’e tokko.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,Waan irra fooyyaa’aa ta’e tokko akkanumatti abdiidhaan nan argadha jechuun waan har’a qaban tokko qusannaa malee itti fayyadamuun boru rakkoof nama saaxiluu akka danda'a,Waan irra fooyyaa’aa ta’e tokko akkanumatti abdiidhaan nan argadha jechuun waan har’a qaban tokko qusannaa malee itti fayyadamuun boru rakkoof nama saaxiluu akka danda'a,D,We left behind a few elderly people in Anole.
"""Aannan banaa dhiisanii hattuu namaan jedhan."" jette adurreen.",Nama haajaa qabu akkatti fardaan deemu hin gorsan.,Kan eenyummaa isaa beeku aantee isaa ni beeka.,Waanta tokko haala seera qabeessa ta’een qabachuu dhiisanii nama komachuun gaarii miti.,"Warra kabajaaf bakka hin kennineef, kabajni hin malu.",Waanta tokko haala seera qabeessa ta’een qabachuu dhiisanii nama komachuun gaarii miti.,C,"""They left the milk open"", she said, ""and they called us thieves""."
Namni ija tokkoo cirrachaan hin taphatu.,Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,Namoonni jabina abdii kutannaa keessa dhufu ajaa'ibsiifatu.,Of eeggannoo gochuun barbaachisaadha.,Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,Of eeggannoo gochuun barbaachisaadha.,C,A man with one eye does not play with sand.
Abbaan badii ofii hanga qaawwa balbalaa geessu hin argu.,Yeroo hundaa walbiraa hin dhibaman.,Waan irra fooyyaa’aa ta’e tokko akkanumatti abdiidhaan nan argadha jechuun waan har’a qaban tokko qusannaa malee itti fayyadamuun boru rakkoof nama saaxiluu akka danda'a,yoo wal hinamanne fagoo waliin deemuun hin danda'amu.,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
 qeequun dubbachuu.","Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
 qeequun dubbachuu.",D,The father does not see his own ruin until the doorbell rings.
Namni isa du’eef boo'a duuti isa hafeef boo'a.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,"Duuti dabaree dha, namni hundi du'arraa hin oolu.",Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Kan humna qabu karaa hundaa nama miidha.,"Duuti dabaree dha, namni hundi du'arraa hin oolu.",B,The bereaved person mourns the loss of the loved one.
"Abbaan amma duula, irbaanni amma dhufa.",Kan hamileen kufte jireenya isaa hin fooyyeffatu.,Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,Kan nama arrabsu maqaa namaa gaariin hin haasa'u.,Rakkoo keessaa nan baha jedhanii abdii hin taane horachuun sirrii miti.,Rakkoo keessaa nan baha jedhanii abdii hin taane horachuun sirrii miti.,D,"Father is on the move, and dinner is coming."
Aayyoon duute barana qiixxaa hin nyaadhu.,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,"Kan haati manaa yeroo hundaa loltu, aariiraa kan ka'e umurii hin dheeratu.",Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Kan waan tokko keessatti qooda hin qabne waan sanaaf hin dhiphatu.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,C,A dead mother-in-law does not eat a peanut.
Namni karaa fixuu hin dadhabne dubbii fixuu dadhabe.,Dubbiin yoo dhiisan malee dhuma hin qabu.,Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",Of jajuun gaarii miti.,Dubbiin yoo dhiisan malee dhuma hin qabu.,A,A person who is not tired of being wrong is not tired of being right.
Aalbeen abbaan qare abbaa qale.,Gaarii yoo hojjetan ofumaaf badaa hojjechuunis deebi’ee nama miidha.,Wallaalaan maatii ofii huba.,Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,Qusannaa wallaaluu.,Gaarii yoo hojjetan ofumaaf badaa hojjechuunis deebi’ee nama miidha.,A,Albé is a lawyer.
Aannan har’aaf miti boruuf dhugu,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,Itti gaafatamummaa ofi ba'aachuu,barbaachisummaa fi kabaja soddaa,Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,D,"Drinking milk for today, not for tomorrow"
"Abaaramaan ganna soogidda nagadee, birraa dhadhaa nagada.",Ogummaan kamiyyuu ogeessa mataa isaa barbaada.,Waanti yeroo isaa malee dalagamu bu’aa hin qabu.,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,Gargaarsa namoota birootiin waan tokko galmaan gahuun salphaadha.,Waanti yeroo isaa malee dalagamu bu’aa hin qabu.,B,"The winter is salty, and the spring is sweet."
Aannan firaaf kaa'an hafuura hin naqan.,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,Yoo waliin hojjetan waanta cimaa dhunfaan hojjetamuu hin dandeenyellee ni hojjetu.,Haadha qabaachuun kunuunsa gaarii akka qabaattu si godha.,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,A,The milk stored in the milk carton does not ferment.
Abbaan kufan ilmaan ka’an.,Nama gargaaruun gargaarsa argatu.,Tola akka hamaatti fudhachuu.,Har’a rakkoon kan nu mudate ta’ullee boru fooyya’aa yookiinn wayyaa’aa deema.,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,Har’a rakkoon kan nu mudate ta’ullee boru fooyya’aa yookiinn wayyaa’aa deema.,C,The father lost his sons.
Aannanii fi nageenyi xiqqaa hin qabu.,Karaa dogoggoraa deemuun rakkoo namatti fida.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,Wanti dansaan ykn gaariin tokko xiqqaatullee hammuma sanatu nama gammachiisa yookiin nama fayyada.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,Wanti dansaan ykn gaariin tokko xiqqaatullee hammuma sanatu nama gammachiisa yookiin nama fayyada.,C,There is no shortage of milk and security.
"Namni quba walqabe, qubaa waldhabe,",Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Rakkoo darbe irra deedeebiin kaasuun miidhaa qaba.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,B,"He who makes a clenched fist,"
"Abbaan daboo isa hafe ilaala, daboon waan hojjette ilaalti.","Kan maal naan jedhuu hin beekne, waan saalfii hojjeta.",waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,D,The baker looks at the remaining dough and observes the dough.
Abbaa malee ibiddi hin boba’u.,Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,namni yoo waligaltee qabatee fagoo gahuu yookiin waan guddaa hojjechuu danda'a,Ogummaan kamiyyuu ogeessa mataa isaa barbaada.,Ogummaan kamiyyuu ogeessa mataa isaa barbaada.,D,"Without the Father, there is no fire."
"Nama guyyaa ergaa dhalate, gabaatu harree qabsiifata.","Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
 qeequun dubbachuu.",Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,"Iddoon gita ofii hin taane salphinaaf nama saaxila, qixa gita ofii dhaabachun barbaachisaadha",Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,D,A reporter would give a donkey to a person whose birthday was on the day of the message.
Abbaan bira yoo jiraate eeleen lama hin gubattu.,Waanti hunduu abbaa waliin kan miidhagina gonfatuu fi tolu.,barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,Mallaqni yookiin qabeenyi rakkoo hundumaa furuu hin danda'u.,Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,Waanti hunduu abbaa waliin kan miidhagina gonfatuu fi tolu.,A,"If the father is present, she will not burn two rabbits."
Lukkuun haatee haatee aalbee ittiin qalamtu baasti.,Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,Waan tokko gadi fageenyaan qorachuun yookiin gaafii baay'isuun rakkoof nama saaxila.,Dhugaan nagaa fida.,Iftoominaa fi haqaan dubbii fixachuun gaariidha.,Waan tokko gadi fageenyaan qorachuun yookiin gaafii baay'isuun rakkoof nama saaxila.,B,A hen picks up a scythe with which to cut the apple.
Aariin kurophisa miillashee dhabsiisa.,Aariin garmalee ta’e deebi’ee abbuma miidha.,wanta takkaa jedhan tokkof cichoomina qabaachu argisiisuuf jedhaama,Iftoominaa fi haqaan dubbii fixachuun gaariidha.,Namni gatii balleessaa isaa ni argata.,Aariin garmalee ta’e deebi’ee abbuma miidha.,A,Anger causes her to lose her ankle.
"Habashaan kan itti duulus tuffateeti,  kan waliin duulus tuffata.",Qabeenyi abbaan ofii horate ilmaaf ta’uu dhiisuu danda’a.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Rakkinni kanneen wal dhabanis walitti araarsa.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,C,He who despises the shade despises the shade.
Namni gaafa hiyyoolee gurri duude gaafa hunda hiyyoolee osoo jedhuu jiraata,Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Bakka sodaan jirutti bu'aa barbaadan argachuun hin danada'aamu.,wanti hunduu yeroo qaba,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,B,A deaf person who is poor is crying poor every day
Namni gaangee boonse gala kooraa baata.,Bakka sodaan jirutti bu'aa barbaadan argachuun hin danada'aamu.,Dubbiin yoo dhiisan malee dhuma hin qabu.,Namni abdii qabu waan hunda qaba.,Kan guddisa balleessan rakkoo namarraan ga'uu danda'a.,Kan guddisa balleessan rakkoo namarraan ga'uu danda'a.,D,A haughty person is proud.
Namni niitii sodaatu ilma hin dhalchatu.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,Nama diina isaa addaan baasee hin beekne.,Bakka sodaan jirutti bu'aa barbaadan argachuun hin danada'aamu.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",Bakka sodaan jirutti bu'aa barbaadan argachuun hin danada'aamu.,C,A woman who fears a child will not give birth to a child.
Ana haa nyaatuun beela hin baasu.,Waan tokko yoo nama marare furmaata kaa’uu malee yookiin furuu malee hiidhii xuuxuun bu’aa hin qabu.,Waan faallaa ta’e tokko.,Jechoonni kan hin argamne ta’anis miidhaa guddaa geessisuu danda’u.,"Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.",Waan tokko yoo nama marare furmaata kaa’uu malee yookiin furuu malee hiidhii xuuxuun bu’aa hin qabu.,A,"Let me eat, and I will not go hungry."
Aarri  foon garaa hin waadu.,Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,Ollaa qabaachuun baay'ee barbaachisaadha.,"Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,D,The flesh is not angry.
Abbaa hin qabdu akaakayyuu yaaddi.,Waan dursa dhufuu qabu tokkoof yaadda’uu malee isa lammeessoo fi sadeessoof cinqamuun sirrii miti.,Hamma hin qabne of jajji.,Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,Waan dursa dhufuu qabu tokkoof yaadda’uu malee isa lammeessoo fi sadeessoof cinqamuun sirrii miti.,A,She misses her fatherless grandfather.
Namni qurxummii barbaadu naacha fuudhee baasa.,Faayidaa xinnoo barbaachuuf namni rakkoo guddaa ofitti fida.,Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,Hojiin tokko guddatee nuffisiisaafi dadhabsiisaa ta’a.,yoo wal hinamanne fagoo waliin deemuun hin danda'amu.,Faayidaa xinnoo barbaachuuf namni rakkoo guddaa ofitti fida.,A,A fisherman takes a net out of the water.
"""Aayyoo nagaatti ooli ani garbuu kiyya argadhe."" jette Gaangeen.",Waan ifa ta'e tokko dhoksuun hin danda'amu.,Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,D,"""I found my purpose in life"", said Gange."
Namni of hin kabajne nama hin kabaju.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Kabaja namaaf kennuun ofirraa jalqaba.,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Kabaja namaaf kennuun ofirraa jalqaba.,B,A person who lacks self-respect lacks respect for others.
Abbaa ilma mishaa waaqatu eebbisa.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Madaa ykn quuqqaa garaa keessaa baafatanii hin dubbanne ykn dubbachuu hin barbaanne tokko haasawaa keessa himatu.,Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,"Warra kabajaaf bakka hin kennineef, kabajni hin malu.",Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,C,The father of the bride blesses the godly son.
Abbaa horate beeku malee abbaa nyaatu hin beekan.,Hojiin tokko guddatee nuffisiisaafi dadhabsiisaa ta’a.,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,Rakkina hiyyeessaaf namni bakka kennu hin jiru.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,B,"The farmer knows the owner, not the one who eats the crop."
Namni oduu bare utubaatti asaasa.,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,Namni yeroo hunda waan amaleefate godha.,Namni yeroo hunda waan amaleefate godha.,D,A wise man will set a pillar on the ground.
Namni niitii gaarii mana keessaa sooroma.,Namni tokko badii tokko illee utuu hin dalagiin rakkachuu danda'a.,Nama diina isaa addaan baasee hin beekne.,Wallaalaan maatii ofii huba.,Kan haadha warraa gaarii qabu jireenya gaarii jiraata.,Kan haadha warraa gaarii qabu jireenya gaarii jiraata.,D,A person would eat well inside.
Namni niitii hin qabne noorii hiriyaa hin qabu.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.","Nama jaalatan waanuma qabaniin gargaaru, waan jiru hin tuffataniif.","Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",C,A person without a nurri has no friends.
Namni qalbii du’e hin fayyu.,jireenya waaqni namaa kenne malee akka filaannoo ofitti hin jiraatan,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama",Kan hamileen kufte jireenya isaa hin fooyyeffatu.,Kan hamileen kufte jireenya isaa hin fooyyeffatu.,D,A person with a dead conscience cannot be cured.
"""Lammata bishaan gaanii "" jette hantuunni.",Qabeenyi abbaan ofii horate ilmaaf ta’uu dhiisuu danda’a.,mariin baay'ee barbaachisaadha,Namaaf yaaduun ollaa ofii irraa jalqaba.,Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,D,"""Go get some water again"", said the ant."
"Namni rakkataadhaa hin naane, handhuura hin qabu.",yoo of xiqqeesan qaamni biralle nama xiqqeesa,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Kan garaa isaa qofa jaallatu nama biraatiif hin yaadu.,Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,Kan garaa isaa qofa jaallatu nama biraatiif hin yaadu.,C,A person who is not overwhelmed by adversity is not a person of substance.
Namni niitii bade hin fayyu.,Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,Hojiin jalqabarratti bade tokko xumura irratti baay'ee nama rakkisa.,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,B,There is no salvation for the lost.
"""Abbaa kee himi "" jennaan, ""eessumni koo farda."" jette gaangeen.",Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,Namni of miidhuu barbaadu hin jiru.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,C,"""Tell your father"", I said. ""My name is Horse""."
"""Abbaa keetti baate gara qolee."" jedhe gurbaadhaan namichi.",Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,D,"""Take the bags your father carried"", the man said."
Namni humna hin qabne dhangaa mi’aa hin nyaatu.,Nama gargaaruun gargaarsa argatu.,Namni badiirra jiru badiitti nama oofa.,Hiyyeessi waan fedhii isaa argachuu hin danda'u.,Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,Hiyyeessi waan fedhii isaa argachuu hin danda'u.,C,A weak man will not eat unleavened bread.
Namni harka argate lukatti hiixata.,Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,C,The one who receives the hand will receive the heel.
Namni rabbi hidhe lookoo malee ijaajja.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Jireenyi namaa murtoo rabbiinidha.,Jireenyi namaa murtoo rabbiinidha.,D,A priest builds without a roof.
Namni itillee afu karaa ofii hin balleessu.,Obsuun milkaa'inatti nama geessa.,Namoota adda ta'an irratti murtiiin hin malle darbuu danda'a.,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,Namni ofii isaatiif waan gaarii godha yookiin yaraa ofii hin yaadu.,Namni ofii isaatiif waan gaarii godha yookiin yaraa ofii hin yaadu.,D,A hasty man does not ruin his own ways.
"Abbaan du’us, maqaan hin du’u.","Waan hunda beekaniif hunda qulqulleessanii ni hojjetu 
 jechuu miti yookiin Ogummaan bakka qaba.",Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,"Namni yeroo addunyaa kanarra jiraatutti waan gaarii yoo hojjete hojii isaatiin maqaan isaa bara baraan dha'ama yookiin 
 waamama.",Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,"Namni yeroo addunyaa kanarra jiraatutti waan gaarii yoo hojjete hojii isaatiin maqaan isaa bara baraan dha'ama yookiin 
 waamama.",C,"The father is dead, but the name lives on."
Abbaa dammaa dammumaan .,Namni soba jaalatu bakka fedhe deemus ykn yoomiyyuu iddoo hin qabu ykn fudhatama hin argatu.,Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,Fedhii nama tokkoo yoo dursanii beekan waan inni barbaadu  gochuun rakkoo hin ta’u.,Of jajuun gaarii miti.,Fedhii nama tokkoo yoo dursanii beekan waan inni barbaadu  gochuun rakkoo hin ta’u.,C,The father of the honey bee.
Aannan kan ofii hin bulle bultii wal dhorka.,Gaarii yoo hojjetan ofumaaf badaa hojjechuunis deebi’ee nama miidha.,Mallaqni yookiin qabeenyi rakkoo hundumaa furuu hin danda'u.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,C,Milk that is not self-contained is a barrier to self-reliance.
"Aannan dhoowwattus, foon hin dhoowwattu.",Sababa baay'isuu dhisuun waan ka'aanif fixaan baasuu.,"Yoo waan tokko jaalalaan dide, dirqamaan hin didu.",Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Namni akka ofii namaa hin ta’u.,"Yoo waan tokko jaalalaan dide, dirqamaan hin didu.",B,"You may be able to keep milk from fermenting, but you cannot keep meat from fermenting."
"Aannan tuffattee bishaan si argate, aantee tuffattee nyaaphi si argate.",Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,Yoo waliigalan rakkoo hamaa keessaa ba'uun danda'ama.,Maatiin yeroo hunda waldhabu miseensa isaa hin gargaaru.,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,A,"You despised milk, but he gave you water; you despised honey, but he gave you food."
Aariin garaa seene arriidha.,"Namni nyaataaf waan hundaa godhu, namoota biiroodhaaf nama icciitii hin ta'u.",Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,C,Anger is like rice that has been stored up in the heart.
Yoo dhibee himatan dawaa argatu.,Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,Yoo abbaan miidhama isaa himate yaalii argata.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Yoo abbaan miidhama isaa himate yaalii argata.,B,"If they are sick, they will be cured."
Namni ibidda dhabe daaraatti fuula deebisa.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,Cimina waaqaa,Kan barbadan yoo dhaban kan jibbanitti deebi'u.,Kan barbadan yoo dhaban kan jibbanitti deebi'u.,D,A man who lost his fire would turn his face to the fire.
Abbaan gallaan fardaaf boo'u.,Waan siif hin oolle dura furadhu.,Yoo abbicha argan waan isa jalaa bade gaafatu.,"Namni nama miidhu, waan isa miidhu hin raawwatu.",Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,Yoo abbicha argan waan isa jalaa bade gaafatu.,B,The wheat farmer cries for the horse.
Boru hin beekneen qodaan bukoo lama.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,Nama diina isaa addaan baasee hin beekne.,Qusannaa wallaaluu.,Waanti yeroo isaa malee dalagamu bu’aa hin qabu.,Qusannaa wallaaluu.,C,Two bowls of ice.
Abbaa biyyaa biyyatu beeka.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,wanti ka'umsa bade booda nama rakkisa,Nama biyya isaatti kan wallaalu hin jiru ykn kabajamaadha.,Nama biyya isaatti kan wallaalu hin jiru ykn kabajamaadha.,D,He knows the Father of the nation.
Namni galaanni fudhate hoomacha qabata.,Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,Wanti dansaan ykn gaariin tokko xiqqaatullee hammuma sanatu nama gammachiisa yookiin nama fayyada.,Dhimmi nagayaan tasagabbiidhaan raawwatan tokko akkuma aannanii nama qabbaneessa.,Guyyaa rakkoo wanti hundumtuu furmaata namatti fakkaata yookiin waan qabatanii dhiisan wallaalu.,Guyyaa rakkoo wanti hundumtuu furmaata namatti fakkaata yookiin waan qabatanii dhiisan wallaalu.,D,The fisherman is caught in a cold.
Namni nama arrabsu nama hin faarsu.,Bu’aa raawwii hojii dalaguu abbuma sanitu beeka.,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,Kan nama arrabsu maqaa namaa gaariin hin haasa'u.,Kan nama arrabsu maqaa namaa gaariin hin haasa'u.,D,A person who is abusive does not make others feel bad.
"Abbaa gaarirraa dhalachuu mannaa, guyyaa gaarii dhalachuu wayya.",Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,Osoo dhimmi ijoon jiruu dhimma  xixiqqoo irratti xiyyeefachuun hin barbaachisu.,Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,D,Better to be born on a good day than to be born to a father in the mountains.
Namni ija hin qabne halkan guyyaa se’a.,Fedhii ofii ykn waan barbaadan tokko agarsiisuuf sagalee dhageessifamu.,Namni waan namni biroo godheef hin yaadanne nama yaraadha.,Nammi waan guddaaf abdatan tokko iddoo hin eegamnetti hafa.,Wanta arganii hin beekne tilmaamuun nama dhiba.,Wanta arganii hin beekne tilmaamuun nama dhiba.,D,A blind person sees day and night.
Aannan kadhaa hin raafatamu.,yoo of xiqqeesan qaamni biralle nama xiqqeesa,Waanta kadhaadhaan dhufe tokko akka barbaadanitti itti fayyadamuun nama dhiba.,Galata dhabuu.,Namni waan beeku dubbaata,Waanta kadhaadhaan dhufe tokko akka barbaadanitti itti fayyadamuun nama dhiba.,B,Milk is not boiled.
Gorora tufan hin arraaban.,Waanta osoo itti hin yaadiin hojjetame ykn dogoggorri raawwatame keessa deebi’anii sirreessuun  nama rakkisa.,Waanti nama tokkoof hiree ta'e humna dhabus nama biraan hin fudhatamu.,Kan hamileen kufte jireenya isaa hin fooyyeffatu.,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Waanta osoo itti hin yaadiin hojjetame ykn dogoggorri raawwatame keessa deebi’anii sirreessuun  nama rakkisa.,A,They do not mince words.
"Namni nama hin beekne, ""budaadha"" jettee, mucaa ishee nama dhoksiti.",Gowwaan waa dhabuusaa rakkoo dhabu se'a.,Namni obsa qabu waan guddaarra gahuu danda'a.,Eenyummaa nama tokkoo osoo hin beekiin gaarummaa isaa fi hammeenya isaa beekuun rakkisaadha.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,Eenyummaa nama tokkoo osoo hin beekiin gaarummaa isaa fi hammeenya isaa beekuun rakkisaadha.,C,"She hides her child, saying that a stranger is ""a prostitute""."
Abbaan cabee of hin hidhu.,Rakkoo nama quunnamuu danda’u tokko keessaa kophaa ofii bahuun hin danda’amu.,Of jiraachisuuf carraaqqii ykn dhamaatii gochuun barbaachisaadha.,Waanti hunduu abbaa waliin kan miidhagina gonfatuu fi tolu.,Rakkina hiyyeessaaf namni bakka kennu hin jiru.,Rakkoo nama quunnamuu danda’u tokko keessaa kophaa ofii bahuun hin danda’amu.,A,The father does not hold back.
Aarii ba’uuf jettee gowwaa waliin hin taphatiin.,waan qabaan waliif hiruu barsiisuuf jedhaama,Aarii waan tokkoo bahuuf jecha gowwaa waliin taphachuun barbaachisaa miti.,Nama yaadni isaa salphaatti hiramu waan xiyyeffannoo barbaadu hin hojjeechiisiin.,Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,Aarii waan tokkoo bahuuf jecha gowwaa waliin taphachuun barbaachisaa miti.,B,Do not play with a fool to vent your anger.
Abbaan bareeda hin jibbu waaqatu fokkisaa nama uuma,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
 bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",waan bu'uraa yookaan dhugaa hin tanee irraatti hundaa'uun nama komaachuu,Kan nama baasuu fi hin baafne hubatee beekuun rakkina nama qunnamuu malu tokkorraa dursee kan of eeguu qabu abbaadha.,Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
 bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",A,A father who does not hate beauty creates a god who is cruel
Namni gubbaa malee keessa hin argu.,Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,Kan waan hundaa argate waan hojjetu hin beeku.,Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,C,The inside is barely visible.
"Abbaa biyyaa rabbitu nama godha, abbaa qe'ee qalbiitu nama godha.",Dubbii badaaf callisuun deebii kenni.,Namni badiirra jiru badiitti nama oofa.,Gowwaan waan tokko gadi fageenyaan itti yaadee  hin hojjetu.,Kabaja gaarii argachuuf qalbiin abboomamuutu gaariidha.,Kabaja gaarii argachuuf qalbiin abboomamuutu gaariidha.,D,"A father of a nation makes a man, a father of a nation makes a man."
"Aannan raasan malee, dhadhaan hin ba’u.",Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,Waan gaarii tokko argachuuf dhama’uun barbaachisadha.,Waan gaarii tokko argachuuf dhama’uun barbaachisadha.,D,"It will be poured out with milk, not with fat."
"Kan dhadhaa afaan kaa’an, dhagaa afaan nama kaa’a.",Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,Galata dhabuu.,Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,Waan faallaa ta’e tokko.,Galata dhabuu.,B,The one who is silent is like a stone in the mouth.
"""Aartu qotadhu.""  jedhe, namichi saree buddeena dhoowwatee.",Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,"Waan tokkotti seenuun duratti sadarkaa ofii irra jiran 
 madaaluun gaarii ta’a.",Of jiraachisuuf carraaqqii ykn dhamaatii gochuun barbaachisaadha.,"Kan haati manaa yeroo hundaa loltu, aariiraa kan ka'e umurii hin dheeratu.",Of jiraachisuuf carraaqqii ykn dhamaatii gochuun barbaachisaadha.,C,"""You can't"", he said, and the man threw the bread at the dog."
Obsaan aannan goromsaa dhuga. ,"Kan nama hamatu, maal akka ittiin jedhan hin beeku.",Kan qabu namni hunduu waan rakkatu itti hin fakkaatu.,Waan hunda obsaan bira darbuu wayya.,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",Waan hunda obsaan bira darbuu wayya.,C,Patience is the milk of counsel.
Namni ija hin qabne kan ija qabu jibba.,Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,Hinaaffaa.,Hubannoon yookiin qalbeeffannaan bakka hin jirretti waan tokko arguun rakkisaa dha.,Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,Hinaaffaa.,B,A blind man hates a sighted man.
Aanaan reeffatti aana.,Waan ofii  hamaa ta’e ykn yarate jedhanii irraa hin baqatan.,Dubbii badaaf callisuun deebii kenni.,Waanti yeroo isaa malee dalagamu bu’aa hin qabu.,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,Waan ofii  hamaa ta’e ykn yarate jedhanii irraa hin baqatan.,A,We are walking around the dead.
Abbaa gaariirraa dhalataniif waan gaarii hin dubbatan.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,Namni badu nama balleessa.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.","Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",D,They spoke badly of the good father.
Abbaan beekeef mataa ofii hin haadu.,Cubbuun yeroodhaaf waanta gaarii fiduu danda’a garuu dhuma irratti rakkoo fida.,"Waan hunda beekaniif hunda qulqulleessanii ni hojjetu 
 jechuu miti yookiin Ogummaan bakka qaba.",Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,Abaarsi badisatti geessa jaalalli immoo guddinatti geessa.,"Waan hunda beekaniif hunda qulqulleessanii ni hojjetu 
 jechuu miti yookiin Ogummaan bakka qaba.",B,A father who knows how to do this will not shave his head.
Abbaan farda moggaa dura fe’ata.,Waan tokko gadi fageenyaan qorachuun yookiin gaafii baay'isuun rakkoof nama saaxila.,Qusannaa wallaaluu.,Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,D,The rider puts the saddle in front of him.
Aaraaf guutuu hin muran.,Hojiin tokko guddatee nuffisiisaafi dadhabsiisaa ta’a.,Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Waan gochuu hin malle tokko hin lakkisu ykn ni dhiisu.,Waan gochuu hin malle tokko hin lakkisu ykn ni dhiisu.,D,They will not become full of bitterness.
Namni nama wajjin nama fakkaata.,Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,Kan miidhaan guddaa irra ga'e sodaan jiraata.,Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,Rakkoo darbe irra deedeebiin kaasuun miidhaa qaba.,Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,C,People are like people.
Abbaa fardaa malee lafoon garmaama hin dhaqu.,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,"Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.",Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,A,The lion would not go wild without a rider.
Akka ebeluuttan sirbaan morma nama jallisa.,"Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",Akka ofiitti malee akka ormaattan waa godhuuf ykn buluuf  yaala jechuun miidhaaf  nama saaxila.,nyaanni namni tokko nyaatuu ofi isaaf malee nama kan bira akka hin fayyadne ibsuuf jedhaama,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Akka ofiitti malee akka ormaattan waa godhuuf ykn buluuf  yaala jechuun miidhaaf  nama saaxila.,B,"Like a balloon, the neck is attractive."
Kan namaaf ooge eelee jalaan namaaf mooqa.,Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,Yeroo hundaa walbiraa hin dhibaman.,"Nama jaalatan waanuma qabaniin gargaaru, waan jiru hin tuffataniif.","Nama jaalatan waanuma qabaniin gargaaru, waan jiru hin tuffataniif.",D,The one who saves a man will be saved by a pig.
Abbaan harka ofiitiin bofaa fi butii hin qabatu.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,Kabaja namaaf kennuun ofirraa jalqaba.,Namni yeroo hunda waan amaleefate godha.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,D,A father does not pick up snakes and scorpions by hand.
Namni guddatu kana hin dubbatu.,Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,Gaarii yoo hojjetan ofumaaf badaa hojjechuunis deebi’ee nama miidha.,Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,"Manni hanga fedhe cufaa ta’us aarri karaa bahu hin dhabu, dhugaanis turullee dhokatee hin hafu.",Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,C,That is not the way of an adult.
Aannan beelaafis ta’eet dheebuufis ta’a.,Aannaan waan hundaaf oola.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",Waanti jalqabnisaa gammachuu ta'e dhumnisaa gadda ta'uu danda'a.,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,Aannaan waan hundaaf oola.,A,Milk can satisfy hunger or thirst.
Aaraniif haadha hin dhaanan.,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,"Haati ofii waan hunda waan caaltuuf yoo hanga fedhe aaranillee harmee ofii hin rukutan, deesseen ofii kabajamtuudha.",Waan gaarii tokko argachuuf dhama’uun barbaachisadha.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,"Haati ofii waan hunda waan caaltuuf yoo hanga fedhe aaranillee harmee ofii hin rukutan, deesseen ofii kabajamtuudha.",B,I am not a mother who is angry.
Aarrii fi dhugaan karaa baatu hin dhabdu.,"Manni hanga fedhe cufaa ta’us aarri karaa bahu hin dhabu, dhugaanis turullee dhokatee hin hafu.",barbaachisummaa fi kabaja soddaa,Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,"Manni hanga fedhe cufaa ta’us aarri karaa bahu hin dhabu, dhugaanis turullee dhokatee hin hafu.",A,Anger and truth are always present.
Aangoon qarqaarsa feeti.,"Namni tokko yoo hanga fedhe aangoo qabaatees, gargaarsa namootii biraatiin ala bakka barbaadame gahuu hin danda'u",Waliin ta’uun hojiin tokko yoo raawwatame xumurri isaa ni miidhaga.,"Namni nyaataaf waan hundaa godhu, namoota biiroodhaaf nama icciitii hin ta'u.",Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,"Namni tokko yoo hanga fedhe aangoo qabaatees, gargaarsa namootii biraatiin ala bakka barbaadame gahuu hin danda'u",A,The power of the load.
Abbaan fedhe waan fedhe haa jedhu kan koo garaan achi haa jedhu.,"Namni biraa waan fedhe jedhus, bakka ofii barbaadan tokko gahuuf murteen ofii gahaadha.",Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,Osoo har'a hin qusaatin bor fayyadamu hin danda'aamu,Ofitti amanamummaa dhabuu.,"Namni biraa waan fedhe jedhus, bakka ofii barbaadan tokko gahuuf murteen ofii gahaadha.",A,My heart says what my heart wants to say.
Kennaan namaa nama hin quubsu.,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Namni akka ofii namaa hin ta’u.,Namni abaaramaa waan nama gaddisiisu raawwata.,Waan ta'e baayy'ee yaaduun fayyaa namaa irratti miidhaa qaba.,Namni akka ofii namaa hin ta’u.,B,Human generosity does not satisfy.
"Abbaan gaarii hin jibbu, gaariitu nama jibba.",Waan gaarii argachuu namni jibbu hin jiru garuu argachuutu nama dhiba malee.,barbaachisummaa fi kabaja soddaa,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,Waan gaarii argachuu namni jibbu hin jiru garuu argachuutu nama dhiba malee.,A,A good father does not hate a good father; a good father hates a good father.
Abbaa beekaan waan tafkii qalee moora laaleefi.,Kan hojii hin jaalanne dubbiidhaan nama caala.,Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,wanta takkaa jedhan tokkof cichoomina qabaachu argisiisuuf jedhaama,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,D,A wise father would have a picture taken and a picture taken.
Abbaan cabsa ofitti hin dabsu,Namni of miidhuu barbaadu hin jiru.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,Rakkoo keessaa nan baha jedhanii abdii hin taane horachuun sirrii miti.,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,Namni of miidhuu barbaadu hin jiru.,A,A father does not hold a grudge
"""Aaddee!"" Jechaa, walitti aaddi masaanuun.",Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,Namni nama harkaa nyaate nama hin miidhu yookiin dabarsee hamaaf nama hin kennu.,"Kan rakkinaa nama hin baasne, nama rakkina isaaf birmatu hin argatu.",Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,A,"""Please!"" he said, nodding his head."
Waa malee manni hin aaru.,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,"Dursinee yaannu malee waan tokko hojjechuun hin danda’amu yookiin Dubbii tokko waa malee callisanii dubbachuun sirrii miti yookiin Waanta tokko hojjechuun dura galma isaafi bu’aa isaa 
 karoorsuun barbaachisaadha.",Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,"Dursinee yaannu malee waan tokko hojjechuun hin danda’amu yookiin Dubbii tokko waa malee callisanii dubbachuun sirrii miti yookiin Waanta tokko hojjechuun dura galma isaafi bu’aa isaa 
 karoorsuun barbaachisaadha.",B,The house is not without its problems.
Aaraa ooltus jabanaa afaan hin cabu.,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,Namni humnaa fi aangoo qabu waan barbaade hojjeta.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,C,"He is not angry, but he does not hold back."
Abbaan darbatee ofii hin qabu.,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,that little things can reach great heights,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Nama jaalatan maatii isaa waliin jaalatu.,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,A,The father does not hold back.
Namni kurruufu ala hin rafu.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
 bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,B,No one sleeps without a bed.
Aarri foon hin waadu.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,Namni kamiyyuu waan isa miidhu hin hojjetu.,Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,C,Anger is not a physical emotion.
"Abbaan farda namaa bite, humna namaaf hin bitu.",Dhimma tokkorratti mariin hin godhamu yoo ta’e tokkummaan hin uummamu.,Tattaaffi fi carraaqqii ofii malee gargaarsa namaatiin eessayyu gahuun hin danda'aamu.,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,Tattaaffi fi carraaqqii ofii malee gargaarsa namaatiin eessayyu gahuun hin danda'aamu.,B,"A rider buys a horse, not a man's strength."
"Aannaniif kan dhugan, qodaaf kan dhiisan.",Rakkina hiyyeessaaf namni bakka kennu hin jiru.,Gaddi imimmaaniin ibsama.,Waan gaarii ta’eef malee otoo akka qulqullina qodaatii hin dhugan.,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,Waan gaarii ta’eef malee otoo akka qulqullina qodaatii hin dhugan.,C,"They drink it in the morning, leaving it in the evening."
"""Abbaan gaafa ofii hin dadhabu."" jette dullattiin","Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.","Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Gaariis ta’e gadhee waan ofii hin gatan ni kunuunsu malee.,Gaariis ta’e gadhee waan ofii hin gatan ni kunuunsu malee.,D,"""My father never tires of asking for help"", said an elderly woman."
Aanaa ufiitiif tasa waan qabaniin taa’an.,"Firri ykn aanteen ofii dhiheenyarraa kan ka’e rakkoofi badhaadhina jiru waan beekuuf waanuma manni horateen ofirraa gaggeessu.
Kanuma jiru kennaniif kan ofii waan ta’eef akka keessummaa alaa dhufeetti hin cinqamaniif jechuudha.",yoo of xiqqeesan qaamni biralle nama xiqqeesa,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,"Firri ykn aanteen ofii dhiheenyarraa kan ka’e rakkoofi badhaadhina jiru waan beekuuf waanuma manni horateen ofirraa gaggeessu.
Kanuma jiru kennaniif kan ofii waan ta’eef akka keessummaa alaa dhufeetti hin cinqamaniif jechuudha.",A,They were in a hurry.
Abbaa gabaabaa ijoolleen abbaa hin seetu.,Namni tokko dheerina yookaan gabaabinaan madaalamuu hin qabu.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,Waan tokko yoo nama marare furmaata kaa’uu malee yookiin furuu malee hiidhii xuuxuun bu’aa hin qabu.,Namni tokko dheerina yookaan gabaabinaan madaalamuu hin qabu.,A,A short father is not a father to children.
Abbaa manaa tumanii utubaa hin yaabbatan.,Haadha fi lafti nama hunda gargaaru.,Namoonni wal shakkan waan bu'aa qabu tokko wajjin hojjechuu hin danda'an.,Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,C,They did not force a man to climb a pole.
"""Abbaa kootu dur si beekaa?"" jedhe, garbichi daadhii hooqqisee.",Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,A,"""You knew my father before?"" asked the servant, taking a sip of wine."
Abbaa fi haadha isaa kan abaaru ijjisaa lafa hin argu.,Rakkoon xiqqaa irraa eegalu dhuma irratti waan baay'ee miidha.,Kan warra isaa hin kabajne rakkoof kan saaxilamaa ta’a.,"Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",Qe'ee masaanuun itti baay'atte lolli ni baay'ata.,Kan warra isaa hin kabajne rakkoof kan saaxilamaa ta’a.,B,And he that curseth his father or his mother shall never see the face of the ground.
Namni hojii hin qabne du’a ga’ii saree dhaqa.,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
 bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,Cimina waaqaa,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,D,A jobless person goes to the dog park.
Namni hoolaa elmu hoomacha hin kajeelu.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,Hiyyeessi waan fedhii isaa argachuu hin danda'u.,Kan nama baasuu fi hin baafne hubatee beekuun rakkina nama qunnamuu malu tokkorraa dursee kan of eeguu qabu abbaadha.,Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,B,No one is going to make a fuss over a sheep.
Namni itti tolte aara ho’ifata.,Yeroo tokko tokko waantota nu mudatan amananii fudhachuun karaa itti jalaa oolludha.,Kan waan hundaa argate waan hojjetu hin beeku.,Kan wanti suukanneessaan irratti raawwatame wanti hundi kan isa balleessu itti fakkaata.,"Yeroo humni jiru yaadni namaa hin gallu, yeroo yaadni namaa galu immoo huumni hin jiru.
Qalbiidhaan tasgabaa’anii bulchuun dhimma dhawaatan dhufudha.",Kan waan hundaa argate waan hojjetu hin beeku.,B,The potter warms the potter.
"Namni ibidda aaru darbu, kan boba’u hin argu.",Ani eenyuun gadi jedhanii humnaa ol yaaduu.,wanti ka'umsa bade booda nama rakkisa,Obsuun milkaa'inatti nama geessa.,Kan dubbii dhiisu yookiin obsaan irra darbu nama wajjin wal hin lolu.,Kan dubbii dhiisu yookiin obsaan irra darbu nama wajjin wal hin lolu.,D,A man who passes by a flame of fire will not see that it burns.
"Namni seenaasaa hin beekne, bishaan gabatee irraati gara argetti jal'ata.",Namni tokko dheerina yookaan gabaabinaan madaalamuu hin qabu.,waligaluu dadhaabuu mul'isa,Walamantaan hiriyyummaa dhugaaf murteessaadha.,Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,D,A person who does not know his history will be led astray by a flood.
"Namni niitii lama yaadu, rafee wayyaan hanqata.",Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,Kan qabeenya qabu fira hin dhabu.,Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,C,A double-minded person will fall asleep without a blanket.
"Abbaan adeemsa beeka, gala waaqatu beeka.",Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,Namni isuma har’aa beeka kan gara fuula duraatti ta’u garuu waaquma qofaatu beeka.,"Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",Namni isuma har’aa beeka kan gara fuula duraatti ta’u garuu waaquma qofaatu beeka.,C,"The Father knows the way, and the heavenly host knows it."
Aannan goromsaa kan lubbuu dheeressaati.,Qusannaa wallaaluu.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,D,The milk of counsel is life-extending.
"Abbaan gara tolutti harkisa, moorri bakka dhalateef dida.",Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,Makmaaksi dubbii salphisa.,Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,B,"The father is a good-looking man, but the king is a man of no place."
"Namni kolfa guddatu, gaafa du’ellee kanuma kolfu fakkaata.",Kan ofitti hin amanne yeroo hundaa sodaan jiraata.,Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,Madaa qaamaa ni fayyu garuu miidhama jecha badaa irraa fayyuun ni rakkisa.,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,B,A person who is raised with a sense of humor seems to be able to keep smiling even when he dies.
Utubaa abbaatu dhaabbata. ,Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,Haadha fi lafti nama hunda gargaaru.,Kan miidhaan guddaa irra ga'e sodaan jiraata.,Kan nama baasuu fi hin baafne hubatee beekuun rakkina nama qunnamuu malu tokkorraa dursee kan of eeguu qabu abbaadha.,Kan nama baasuu fi hin baafne hubatee beekuun rakkina nama qunnamuu malu tokkorraa dursee kan of eeguu qabu abbaadha.,D,A pillar is erected by a man.
Namni hammuma uffatu dhaamota.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Hunduu akka qabeenya isaatti jiraata.,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,Hunduu akka qabeenya isaatti jiraata.,B,It depends on how you dress.
Namni huccuu caragaa dubri kaadhimaa hin seetu.,Of eeggannoo gochuun barbaachisaadha.,Yeroo baay'ee namni kan nama kabaju uffata ilaaleedha.,Namni haaluma keessa jiru agarsiisa.,Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,Yeroo baay'ee namni kan nama kabaju uffata ilaaleedha.,B,No one would touch the bride's leather garment.
Namni haasawaa hin beekne ija nama doqa.,"Duuti dabaree dha, namni hundi du'arraa hin oolu.",Hojiin jalqabarratti bade tokko xumura irratti baay'ee nama rakkisa.,Kan akka itti dhufetti dubbatu waan nama gaddisiisu namaan jedha.,Haadha qabaachuun kunuunsa gaarii akka qabaattu si godha.,Kan akka itti dhufetti dubbatu waan nama gaddisiisu namaan jedha.,C,A man of few words is a man of few words.
Namni mana tokko ijaaru citaa wal hin saamu.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,C,A builder does not build a house by throwing mud.
Abbaa manaa fi haadha manaa oobdii tokkorraa hammaaru.,Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,Hunduu akka qabeenya isaatti jiraata.,Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,C,A husband and wife are standing in the same courtyard.
Ababbaliin bishaan yaa’u jallisa.,barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,that little things can reach great heights,Dubbiin yoo dhiisan malee dhuma hin qabu.,Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,D,The swallows love to flow.
Namni irbaanni shuummoo guyyaan itti naqata.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,Waanta tokko haala seera qabeessa ta’een qabachuu dhiisanii nama komachuun gaarii miti.,Waan hin hafneef yookiin waan hin oolleef yeroon itti qophaa'uu.,Waan hin hafneef yookiin waan hin oolleef yeroon itti qophaa'uu.,D,A dancer is a dancer.
Harka hanna bare dooluutu sosso’a.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Kabaja gaarii argachuuf qalbiin abboomamuutu gaariidha.,Obsuun milkaa'inatti nama geessa.,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,D,A thief with a long arm is a thief with a long arm.
"Abaarsa qabaatan, gaangee abaaramte fe’atan",Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Namaaf yaaduun ollaa ofii irraa jalqaba.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,Sassata baay'isuun kan qaban nama dhabsiisa.,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,A,"They were cursed, and they took the cursed gourd"
Namni ilkaan tokkoo muka mooyyeetiin rigatti.,Obsuun milkaa'inatti nama geessa.,Hamma hin qabne of jajji.,Kan qabeenya ga'aa hin qabne akka garaa yookiin fedha yookiin isaatti jiraachuu hin danda'u.,Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,Hamma hin qabne of jajji.,B,A tooth is pulled by a piece of wood.
Aayyoo gabaabduu ijoolleen hiriyyaa seeti.,"Namni gabaabaan nama guddaa hin fakkaatu, kabajas hin argatu.",Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,Iftoominaa fi haqaan dubbii fixachuun gaariidha.,Kan waan hundaa argate waan hojjetu hin beeku.,"Namni gabaabaan nama guddaa hin fakkaatu, kabajas hin argatu.",A,The short answer is friends.
Namni gabaabaan osoo kabaja hin arganne du’a.,Kan gabaabbate yeroo hunda akka ijoolleetti waan ilaallamuuf ulfina osoo hin argatiin hafa.,Kan ol guddachaa jiru haaloo yoo namatti gadde iddoo itti nama miidhu hin beekamu.,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",Nama diina isaa addaan baasee hin beekne.,Kan gabaabbate yeroo hunda akka ijoolleetti waan ilaallamuuf ulfina osoo hin argatiin hafa.,A,A short man dies without being respected.
"Cabaan lamaan walitti fayyaadha. 
",Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,"Warra kabajaaf bakka hin kennineef, kabajni hin malu.",Dhuunfaadhaan kophaa ofii kaachurra gamtaadhaan ykn  waliigalteedhaan walgargaaraa walqabachuun rakkoo walii  hikuun ni danda’ama.,mariin baay'ee barbaachisaadha,Dhuunfaadhaan kophaa ofii kaachurra gamtaadhaan ykn  waliigalteedhaan walgargaaraa walqabachuun rakkoo walii  hikuun ni danda’ama.,C,Both sides are healthy.
"Adaamiin ollaa hagamsaa, imimmaan irraa hin qooru.","Kan nama hamatu, maal akka ittiin jedhan hin beeku.",Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,Namni bakka malee oole balaadhaaf saaxilama.,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,Namni bakka malee oole balaadhaaf saaxilama.,C,"Adam swore at his neighbor, and he did not shed a tear."
Namni ittoodhaan nyaatu saree quba hin qabu.,Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,Uumamaan namni hundinuu walqixa.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,Namni hamaa ta'e hammeenyisaa salphaatti hin mul'atu.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,C,A person who eats a snail does not have a dog.
Tokko qoteef tokko camada.,Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,D,One sows and another reaps.
"Namni kan nyaatu malee, kan isa nyaatu hin beeku.",nama maqaan badee maqa baleesi itti baay'ata,Waan bu'aa hin buusnetti dhama'uu irra waan bu'aa buusutti dhama'uu wayya.,Nama diina isaa addaan baasee hin beekne.,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,Nama diina isaa addaan baasee hin beekne.,C,"It is not the one who eats who knows, but the one who eats."
Namni miila tokkoo fiigee hin taphatu.,Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,Kan qabeenya ga'aa hin qabne akka garaa yookiin fedha yookiin isaatti jiraachuu hin danda'u.,Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,Kan qabeenya ga'aa hin qabne akka garaa yookiin fedha yookiin isaatti jiraachuu hin danda'u.,C,A person with one foot is not a runner.
"Namni namaaf hin goone, waa nama gooti.",Barteen badaan nama miidha.,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,"Homaa kan nama hin gargaarre, rakkoo namarraan geessisuu danda’a.","Kan dursee hin qophoofne, rakkoo isa qunname hundaaf gadda.","Homaa kan nama hin gargaarre, rakkoo namarraan geessisuu danda’a.",C,What you do for others is what you do for yourself.
Namni hamaan udaan nama diba.,Rakkoon xiqqaa irraa eegalu dhuma irratti waan baay'ee miidha.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,C,The wicked one is a snarling man.
Of hin agarreen duubaan kolfiti.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,jireenya waaqni namaa kenne malee akka filaannoo ofitti hin jiraatan,Guddinatu nama dhiba malee kufaatiin nama hin dhibu.,Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,B,He smiled softly.
"Namni haati irraa duute, nama rooba eebilaa dhabe.","Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",Gaarii yoo hojjetan ofumaaf badaa hojjechuunis deebi’ee nama miidha.,Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,D,"A widow, a widower, a widow, a widow."
Aariin adurree funyaanirra.,Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,Hamma hin qabne of jajji.,that little things can reach great heights,"Nama dafee aaru tokko ibsuuf, ykn obsa nama hin qabaanne.","Nama dafee aaru tokko ibsuuf, ykn obsa nama hin qabaanne.",D,Anger in the nose.
"Namni ulee baatee hin deemne, sareef sagadaa deema.",Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Waliif galuun milkaa'ina walootti nama geessa.,wal deeggaruun barbachisaadha,"Kan dursee hin qophoofne, rakkoo isa qunname hundaaf gadda.","Kan dursee hin qophoofne, rakkoo isa qunname hundaaf gadda.",D,A man who does not carry a stick goes to church with a dog.
Nama garaan madaa ijatu hirriba dida.,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,Namni aarii baay'isu boqonnaa hin qabu.,Namni aarii baay'isu boqonnaa hin qabu.,D,A person who is depressed cannot sleep.
Namni of beeku fira ofii hin wallaalu.,wanta takkaa jedhan tokkof cichoomina qabaachu argisiisuuf jedhaama,Abbaan gaariin qabeenya isaa qusateeti ilmoosaatiif dabarsa.,Kan eenyummaa isaa beeku aantee isaa ni beeka.,Nama jaalatan maatii isaa waliin jaalatu.,Kan eenyummaa isaa beeku aantee isaa ni beeka.,C,A self-centered person does not ignore his relatives.
"Namni hamma ga’u hin beekne, ""adaraa du’a koo"" jedha.",Guyyaa rakkoo wanti hundumtuu furmaata namatti fakkaata yookiin waan qabatanii dhiisan wallaalu.,Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,Waan walitti hin taanee xiqqoomtisheellee waan baay'ee balleessuu danda'a.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,B,"A person who has never been satisfied with his life says: ""I am satisfied with my life""."
Namni kijibu oggaa torba dafqa.,Kan dhugaa hin dubbanne narratti beekama jedhee bibir’ata.,Namni abdii qabu waan hunda qaba.,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Kan dhugaa hin dubbanne narratti beekama jedhee bibir’ata.,A,A man who weighs seven pounds.
Namni fira tokko qabu dhagaa jalaa gora.,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,Ogummaan kamiyyuu ogeessa mataa isaa barbaada.,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,B,A relative hides from a rock.
"Aariin kofalchisee, qananiin boossise.",Waan faallaa ta’e tokko.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Namni bakka malee oole balaadhaaf saaxilama.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,Waan faallaa ta’e tokko.,A,I smiled and sobbed.
Aannan bassootti dhangala’e.,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",Kan miidhaan guddaa irra ga'e sodaan jiraata.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
 qeequun dubbachuu.","Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",A,Milk was spilled on the bus.
Arrabni bofa yeroo malee ajjeesa.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,Wanti hundi yeroo isaa eeggata.,Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,waan qabaan waliif hiruu barsiisuuf jedhaama,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,A,The tongue of a serpent can kill without delay.
Malaan malaa uru.,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama","namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.","Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
 qeequun dubbachuu.",Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,D,The art of flower arranging.
Namni nama gaggeessu mana nama hin geessisu.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Nama haajaa qabu akkatti fardaan deemu hin gorsan.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,A,A tour guide does not take you to your home.
"""Siifan tola"" jennaan, ""nan marii'adha"" jedhe. 
",Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Tola akka hamaatti fudhachuu.,Ogummaan kamiyyuu ogeessa mataa isaa barbaada.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,Tola akka hamaatti fudhachuu.,B,"""I'm happy to talk to you"", he said."
Namni of jaju hin dogoggoru.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,Nama galma tokkoof hojjetu waantota xixiqqoo irratti wal dhabuu hin qabu.,Ana malee namni jira kan hin jenne waan balleessaa isaa namni irratti beeku itti hin fakkaatu.,Rakkataan bakka hin taane seena.,Ana malee namni jira kan hin jenne waan balleessaa isaa namni irratti beeku itti hin fakkaatu.,C,A proud person is not mistaken.
"Abaarsi abbaa lafee nama cabsee, abaarsi haadhaa hundee nama cabsa.",Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.","Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,A,"A curse breaks the bones of a father, a curse breaks the roots of a mother."
"""Abaarsa eessa dhaqxa?"" jennaan, ""bakka na erganan dhaqa"" jedhe.",Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Wanti dura hammeenyummaan beekkame tokko bakka dhaqe hundumaatti waanuma walfakkaatu raawwata.,"Otoo akka aariiti ofirratti miidhaa geessisuun kan dhibu ta’uu baatus, yaada walakkaan immoo gaabbuun du’arraa nama oolcha .",Wanti dura hammeenyummaan beekkame tokko bakka dhaqe hundumaatti waanuma walfakkaatu raawwata.,C,"""Where are you going, Father?"" he asked. ""I am going where you send me""."
"""Aabbo leenca arge"" jennaan, ""hin argite malee hin argine"" jedhe, abbaan mucaasatiin.",Qalbii malee ijji hin argitu.,Waan bu'aa hin buusnetti dhama'uu irra waan bu'aa buusutti dhama'uu wayya.,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,Wanti dura hammeenyummaan beekkame tokko bakka dhaqe hundumaatti waanuma walfakkaatu raawwata.,Qalbii malee ijji hin argitu.,A,"""I saw a lion"", said the boy's father, ""but I didn't see anything""."
Namni garaa bal’atu jaalala hin beeku.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Waan bade tokko yeroo itti dhufan hammuma itti qaqqaban badii oolchu.,"Albaadhessi nama wajjin nyaachuu malee, namaaf hiruu hin jaalatu.","Albaadhessi nama wajjin nyaachuu malee, namaaf hiruu hin jaalatu.",D,A person who is not open-hearted does not know how to love.
"Namni kan namaan jedhu malee, kan isaan jedhan hin beeku.",Har’a rakkoon kan nu mudate ta’ullee boru fooyya’aa yookiinn wayyaa’aa deema.,Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,"Kan nama hamatu, maal akka ittiin jedhan hin beeku.","Kan nama hamatu, maal akka ittiin jedhan hin beeku.",D,"I don't know what they are, but they are human."
Namni mana hin qabne hamma simbiraa hin ga'u.,Of caalchisanii nama jaalachuun barbaachisaa miti.,Kan mana keessa jiraatu hin qabne tuffatamaadha.,Waanta osoo itti hin yaadiin hojjetame ykn dogoggorri raawwatame keessa deebi’anii sirreessuun  nama rakkisa.,Kan ol guddachaa jiru haaloo yoo namatti gadde iddoo itti nama miidhu hin beekamu.,Kan mana keessa jiraatu hin qabne tuffatamaadha.,B,A homeless person is not as good as a bird.
Namni baduuf ka’e nama galaafata.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,barbaachisumaa dhala godhaachu argisiisa,Kan abdii kutate nama balleessa.,Kan abdii kutate nama balleessa.,D,A man may be found wanting in his life.
Namni niitii dubbattuu qabu galgala jibba.,"Kan maal naan jedhuu hin beekne, waan saalfii hojjeta.","Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.",Kan haati warraa qocooltu mana isaatti galuu yaadda'a.,waligaluu dadhaabuu mul'isa,Kan haati warraa qocooltu mana isaatti galuu yaadda'a.,C,A man of quiet speech hates the dark.
Namni maayii dhabe dhangalaasee funaana.,"Waan hunda beekaniif hunda qulqulleessanii ni hojjetu 
 jechuu miti yookiin Ogummaan bakka qaba.",Kan hojii hiike waan bu'aa hin qabne dalaga.,"Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.",namni yoo waligaltee qabatee fagoo gahuu yookiin waan guddaa hojjechuu danda'a,Kan hojii hiike waan bu'aa hin qabne dalaga.,B,A field without grain was to be reaped.
Abbaa gowwaan aannan daa’imaa dhuga,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,Wallaalaan maatii ofii huba.,Waan siif hin oolle dura furadhu.,Wallaalaan maatii ofii huba.,C,A foolish father drinks the milk of a babe
"Namni masangoon jiilche, gufuu gurraattii baqata.",Nama birootti fayyadamee kan balleessaa raawwate badii dalagameef itti hin gaafatamu.,Kan miidhaan guddaa irra ga'e sodaan jiraata.,Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,Waan tokko yoo nama marare furmaata kaa’uu malee yookiin furuu malee hiidhii xuuxuun bu’aa hin qabu.,Kan miidhaan guddaa irra ga'e sodaan jiraata.,B,A man who is running away from a wall is running away from a barrier.
Namni of shakku kafana isaa dheessa.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,"Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",Kan ofitti hin amanne yeroo hundaa sodaan jiraata.,Namni badu nama balleessa.,Kan ofitti hin amanne yeroo hundaa sodaan jiraata.,C,A person who is self-doubting is not going to let that happen.
Namni ija bade xiraa'a hin sodaatu.,Gowwaan fageessee yaaduus qabeenyasaa bulchuus hin danda'u.,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,B,A blind man is not afraid of the dark.
"Namni qaanii hin qabne, mooqa deessuu nyaata.","Kan maal naan jedhuu hin beekne, waan saalfii hojjeta.",Namni suuta hojjetu suuta suutaan rakkataa deema.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Kan ofitti hin amanne yeroo hundaa sodaan jiraata.,"Kan maal naan jedhuu hin beekne, waan saalfii hojjeta.",A,He that is without shame eats the dung of the childbirth.
"Namni namaa gadii, jechi namaa oli.","Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",Haati manaa bu'ura manaati.,Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,Kan hojii hin jaalanne dubbiidhaan nama caala.,Kan hojii hin jaalanne dubbiidhaan nama caala.,D,"Man is less than man, and man is more than man."
Namni kophaa nyaatu kophuma du’a.,Gowwaan fageessee yaaduus qabeenyasaa bulchuus hin danda'u.,Waanti jalqabnisaa gammachuu ta'e dhumnisaa gadda ta'uu danda'a.,"Kan rakkinaa nama hin baasne, nama rakkina isaaf birmatu hin argatu.",nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,"Kan rakkinaa nama hin baasne, nama rakkina isaaf birmatu hin argatu.",C,A lonely person eats alone.
Namni hiriyaa hedduu nama hin ta'u.,Namni waan beeku dubbaata,Haadha hiyyeettii qabaachun haadha dhabuu irra wayya.,Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,D,A person is not a person with many friends.
"Namni qufa’u waa tufa, namni mammaaku waa dubbata.",Waan tokko gadi fageenyaan qorachuun yookiin gaafii baay'isuun rakkoof nama saaxila.,Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,"Kan hamaa dubbatu nama gaddisiisa, kan nama gorsu garuu nama gammachiisa.","Firri ykn aanteen ofii dhiheenyarraa kan ka’e rakkoofi badhaadhina jiru waan beekuuf waanuma manni horateen ofirraa gaggeessu.
Kanuma jiru kennaniif kan ofii waan ta’eef akka keessummaa alaa dhufeetti hin cinqamaniif jechuudha.","Kan hamaa dubbatu nama gaddisiisa, kan nama gorsu garuu nama gammachiisa.",C,"A glutton will be a dead man, and a gossip will be a gossip."
"""Abbaan durbaa dhibba sadii"" jedha, inni fuudhu ija sadii jedha.",jireenya waaqni namaa kenne malee akka filaannoo ofitti hin jiraatan,"Inni fuudha barbaadu gatiin akka gadi bu’uuf yoo fedhu, inni kennu garuu gatiin akka ol ka’u hin fedhu.",Dursanii haala mimijeessuun waan ulfaataa ta'e salphaatti akka hojjennuuf nu gargaara.,Namni ofi of hin miidhu,"Inni fuudha barbaadu gatiin akka gadi bu’uuf yoo fedhu, inni kennu garuu gatiin akka ol ka’u hin fedhu.",B,"""Three hundred virgins"", says the account, and the bridegroom has three eyes."
Abbaan birrii fi abbaan wal hidhe nama dhaana.,Waliif galuun milkaa'ina walootti nama geessa.,Kan qabeenya yookiin gamtaa qabu nama miidha.,Yeroo tokko tokko waantota nu mudatan amananii fudhachuun karaa itti jalaa oolludha.,Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,Kan qabeenya yookiin gamtaa qabu nama miidha.,B,A man and a woman are one and the same.
"Abbaa gurra uretu, waan itti kaa’u beeka.",Yeroo baay'ee namni kan nama kabaju uffata ilaaleedha.,Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,"nama sabaaba dandeetti, qabeenya, bifa, waan hawaatoo ta'e fi kkf qabaachun miidhaamu",Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,C,A good father knows where to put his things.
"Ol dadhaban, gadi hin dadhaban.",Quufti baay’ate uumaa ofii nama wallaalchisa.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Guddinatu nama dhiba malee kufaatiin nama hin dhibu.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,Guddinatu nama dhiba malee kufaatiin nama hin dhibu.,C,They will not grow weary or give out.
Gaangeen takkaallaa kutte jennaan ofittuu gabaabsite.,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,B,She said that she had cut her gloves.
"Namni taa’umsa hin beekne, abbaa manaa fi haadha manaa gidduu taa’a.",Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,D,The untrained person sits between the husband and wife.
Namni ofitti amane laga bu’ee rafa.,Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,Kan hojii hin jaalanne dubbiidhaan nama caala.,rakkina yeroo muraasaf turu obsaan dabarsu,Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,B,A man who trusts in himself will fall into a deep sleep.
Abbaa daaketu waan jiisu beeka.,Bu’aa raawwii hojii dalaguu abbuma sanitu beeka.,Ariifachuun yookiin akka malee socho’uun nama kisaarsa.,Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,Bu’aa raawwii hojii dalaguu abbuma sanitu beeka.,A,The father knows what he is going to do.
Namni itti tole waaqatti ol fincaa’a.,Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,Eenyummaa nama tokkoo osoo hin beekiin gaarummaa isaa fi hammeenya isaa beekuun rakkisaadha.,Waan ifa ta'e tokko dhoksuun hin danda'amu.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,D,The one who accepts it will ascend to heaven.
"""Aayii! marqi bulluqa"" jennaan, ""dabaafii miti akka wal gahuufi"" jette.",Kan humna qabu karaa hundaa nama miidha.,Kan warra isaa hin kabajne rakkoof kan saaxilamaa ta’a.,Amala badaa nama tokko mul'isa,Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,D,"""No, the circle of the bull"", she said, ""it's not that big""."
Namni namarra jiru ciisee nama dhiita.,Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Kan humna qabu karaa hundaa nama miidha.,Qusannaa wallaaluu.,Kan humna qabu karaa hundaa nama miidha.,C,The person on the other side is sleepy.
Namni ilkaan moogaa garaa keessatti kolfa.,Gaddi imimmaaniin ibsama.,Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,Iftoominaa fi haqaan dubbii fixachuun gaariidha.,Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,B,A tooth grins in the belly.
Namni garaaf kaatu nama garaa hin ga’u.,Nama birootti fayyadamee kan balleessaa raawwate badii dalagameef itti hin gaafatamu.,Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,"Namni nyaataaf waan hundaa godhu, namoota biiroodhaaf nama icciitii hin ta'u.",Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,"Namni nyaataaf waan hundaa godhu, namoota biiroodhaaf nama icciitii hin ta'u.",C,A person who is quick to anger does not take offense.
"Abbaan gaala horeef hoomaan hin baay’atu yoo ofii horan malee.
",Jireenyi namaa murtoo rabbiinidha.,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,Qabeenyi abbaan ofii horate ilmaaf ta’uu dhiisuu danda’a.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,Qabeenyi abbaan ofii horate ilmaaf ta’uu dhiisuu danda’a.,C,The owner of a fat camel will not have much grain unless he grows his own.
"Namni ofii quufe, waan gabaan quufe se’a.",Waa lama yeroo tokkotti raawwachuuf kan oliif gadi kaatu waan bu'aa qabu raawwachuu hin danda'u.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Rakkinni kanneen wal dhabanis walitti araarsa.,Kan qabu namni hunduu waan rakkatu itti hin fakkaatu.,Kan qabu namni hunduu waan rakkatu itti hin fakkaatu.,D,A person who is content with himself is content with little.
Namni horii qabu gosa qaba.,Namni tokko qormaataa fi yeroo rakkisaa ta’e itti madaquun bira darba.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Kan qabeenya qabu fira hin dhabu.,Namni badu nama balleessa.,Kan qabeenya qabu fira hin dhabu.,C,A pet owner is a person of color.
"Namni guddaan, hoolaa hin elmuu ,waan baatu hin wallaalu.",Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,Uumamaan namni hundinuu walqixa.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,D,"A grown man does not lose sight of the sheep, and he does not lose sight of the load."
Namni nama caala.,Yeroo rakkoon nama qaqqabettii fi yeroo dhibamanitti kan namaaf furmaata duraa ta’uu ykn laachuu danda’u fira aantee fi qoricha .,Namni ofii isaatiif waan gaarii godha yookiin yaraa ofii hin yaadu.,Kan eenyummaa isaa beeku aantee isaa ni beeka.,"Ilaalchaan, beekumsaan, gaarummaan, ogummaafi wkf.n garaagarummaan namoota gidduu jira.","Ilaalchaan, beekumsaan, gaarummaan, ogummaafi wkf.n garaagarummaan namoota gidduu jira.",D,Man is superior to man.
Aannan harma lama keessaa ba'us tokkuma.,waan qabaan waliif hiruu barsiisuuf jedhaama,Rakkina hiyyeessaaf namni bakka kennu hin jiru.,Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,Namni waan beeku dubbaata,Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,C,The same milk comes from two different breasts.
Namni ilkaan hin qabne foonitti maraata.,"Manni hanga fedhe cufaa ta’us aarri karaa bahu hin dhabu, dhugaanis turullee dhokatee hin hafu.",Waan hunda obsaan bira darbuu wayya.,Namni waan gochuuu hin dandeenye gochuu barbaada.,Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,Namni waan gochuuu hin dandeenye gochuu barbaada.,C,A toothless person is a man of flesh.
Migirri furdateef gudeelcha hin ta’u.,Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,Namni abdii qabu waan hunda qaba.,Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,A,A loose womb is not the ram.
"Aannanoo muraasumaa, maal danuun qoraasumaa?",Mallaqni yookiin qabeenyi rakkoo hundumaa furuu hin danda'u.,Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,Kan dubbii dhiisu yookiin obsaan irra darbu nama wajjin wal hin lolu.,"namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.",Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,B,"What, then, should I study?"
Abbaan baraa muka garbuutiin lafa horda.,Abaarsi badisatti geessa jaalalli immoo guddinatti geessa.,Ijaaruutu rakkisa malee diiguun salphaadha.,Namni aangoo qabu waanti hojjechuu hin dandeenye hin jiru.,Nama galma tokkoof hojjetu waantota xixiqqoo irratti wal dhabuu hin qabu.,Namni aangoo qabu waanti hojjechuu hin dandeenye hin jiru.,C,The Father of eternity plows the ground with a sickle.
 Afaanii fi funyaani.,milkaa'inni xixiqqoon milkaa'inaa gurguddaa fidu,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,Yeroo hundaa walbiraa hin dhibaman.,Yeroo hundaa walbiraa hin dhibaman.,D,The mouth and nose.
Habaqii facaasanii midhaan hin haaman.,Osoo dirqama ofii hin bahatiin nama hin komatan.,Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,Kan haadha warraa gaarii qabu jireenya gaarii jiraata.,Namni rakkoon isa qaqqabe akkatti of kunuunsu ni beeka.,Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,B,They would not reap what they sow.
Abbaan gurraa wareega ankaakee du’e.,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,Ana malee namni jira kan hin jenne waan balleessaa isaa namni irratti beeku itti hin fakkaatu.,Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,D,The father of your great-grandson has died.
"Aannan shiiniin tokko, daadhii gaanii tokko balleessa.",Waan walitti hin taanee xiqqoomtisheellee waan baay'ee balleessuu danda'a.,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,Waanti yeroo isaa malee dalagamu bu’aa hin qabu.,Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,Waan walitti hin taanee xiqqoomtisheellee waan baay'ee balleessuu danda'a.,A,A small quantity of milk will make a large quantity of wine.
Namni jiidhe rooba hin sodaatu.,Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Namni abaaramaa waan nama gaddisiisu raawwata.,Kan abdii kutate waan sodaa hin qabu.,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama",Kan abdii kutate waan sodaa hin qabu.,C,The rain is not a threat to the man who pulls it.
Namni ofiifuu dahu nama hin deesissu.,Kan rakkina keessa jiru rakkina nama hin baasu.,Waan dursa dhufuu qabu tokkoof yaadda’uu malee isa lammeessoo fi sadeessoof cinqamuun sirrii miti.,Waan barbaadnu argachuuf tattaafachuu qabna.,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Kan rakkina keessa jiru rakkina nama hin baasu.,A,A person who drinks too much does not get drunk.
Namni karaa si wajjin hin deemne harree si wajjin hin fe’iin.,"jiruun guddaas ta'u xiqqaa akka hin tufatamneefi, akkasumaas amaatiin sooreeti tatee hiyyeeti akka kabajun malu akeeka","Namni nyaataaf waan hundaa godhu, namoota biiroodhaaf nama icciitii hin ta'u.",Kan waan tokko keessatti qooda hin qabne waan sanaaf hin dhiphatu.,Yeroo rakkoon nama qaqqabettii fi yeroo dhibamanitti kan namaaf furmaata duraa ta’uu ykn laachuu danda’u fira aantee fi qoricha .,Kan waan tokko keessatti qooda hin qabne waan sanaaf hin dhiphatu.,C,"Do not take up the ass with you, and do not let anyone who is not a traveler go with you."
Namni gadoo hin beekne hamma saree hin ga'u.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,Kan haaloo isaa ba'uu hin dandeenye yeroo hunda tuffatama.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Kan haaloo isaa ba'uu hin dandeenye yeroo hunda tuffatama.,C,A man who does not know how to be temperate is not as good as a dog.
"Namni galata hin beekne, hamma harree hin ga'u.",Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,Namni waan namni biroo godheef hin yaadanne nama yaraadha.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Nama galma tokkoof hojjetu waantota xixiqqoo irratti wal dhabuu hin qabu.,Namni waan namni biroo godheef hin yaadanne nama yaraadha.,B,A thankless person is not as appreciative as a donkey.
Namni sii fide sirraayiis akka fudhatu hin dagatiin.,Qusannaa wallaaluu.,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,D,"Remember, the person who gives you the gift also receives the reward."
Namni niitiin bareeddu qeerroo ollaa hin jaallatu.,Kan waa shakku nama hin amanu.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Kan hamileen kufte jireenya isaa hin fooyyeffatu.,Kan waa shakku nama hin amanu.,A,A beautiful person does not like a neighboring monkey.
Namni manni isaa dhimmisu rooba hin sodaatu.,Ani eenyuun gadi jedhanii humnaa ol yaaduu.,Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
 qeequun dubbachuu.",Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,D,A man who builds his house does not fear the rain.
Kan jiila qabu of hin amanu.,Kan wanti suukanneessaan irratti raawwatame wanti hundi kan isa balleessu itti fakkaata.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,Kan wanti suukanneessaan irratti raawwatame wanti hundi kan isa balleessu itti fakkaata.,A,The one with the cold shoulder lacks confidence.
Abbaa hambaa arrabsuuf abbaa ofii arrabse.,Kan biraan miidhaatti of miidhuun waan jiruuf of eeggannoon barbaachisaadha.,Waan irra fooyyaa’aa ta’e tokko akkanumatti abdiidhaan nan argadha jechuun waan har’a qaban tokko qusannaa malee itti fayyadamuun boru rakkoof nama saaxiluu akka danda'a,Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,Dhugaan nagaa fida.,Kan biraan miidhaatti of miidhuun waan jiruuf of eeggannoon barbaachisaadha.,A,He cursed his own father to insult the owner of the mill.
Yoo farda dhaban harreen garmaamu.,Ijaaruutu rakkisa malee diiguun salphaadha.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,"Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",namni dabaree wal gargara,"Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",C,"Without horses, the donkeys would be exhausted."
Abshir abshiriin sheeka bishaan nyaachifte.,"Rakkoon rakkoo biraa fida, mammaaksi immoo rakkoo fura.",Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,C,Abshir abshir fed the sheik with water.
Namni gowwaa gorseefi namni dhagaa horde tokkicha.,Waan bu'aa hin buusnetti dhama'uu irra waan bu'aa buusutti dhama'uu wayya.,Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Waan jijjiirama hin agarsiisne irratti dhama'uun bu'aa hin qabu.,Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,Waan jijjiirama hin agarsiisne irratti dhama'uun bu'aa hin qabu.,C,A counselor of the stupid one is like a stone-thrower.
Abaaramaan waciitii itti nyaate dhiita.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Waan gaarii tokko argachuuf dhama’uun barbaachisadha.,Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,B,The curse was lifted.
"Waciitii haati warraa harka keesse, ormi dhumdhuma kaa’a.",Kan abbaan seeraa fi sirnaan itti hin fayyadamne ormi hin mararfatu,Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,Waan tokko erga itti seentee waan inni fidu hundumaa fudhachuun dirqama.,Kan abbaan seeraa fi sirnaan itti hin fayyadamne ormi hin mararfatu,A,"A mother's hand is her own, and a stranger will eat it up."
Aa’oon waraabessaa duraa duubaan walitti qooddi.,Osoo har'a hin qusaatin bor fayyadamu hin danda'aamu,Dhiibbaa hawaasaa dandamachuun rakkoo dhuunfaa kamirayyu namatti cima.,Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,Waliin ta’uun hojiin tokko yoo raawwatame xumurri isaa ni miidhaga.,Waliin ta’uun hojiin tokko yoo raawwatame xumurri isaa ni miidhaga.,D,Aaron put the front of the recorder back together.
Isa taa’ee ilaaluuf daakuun boqqoolloo dimbilaala.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,D,"To see who is sitting, the baker kneads the dough."
Namni qaana’e baala ceekaa shamaxxaxa.,Kan saalfate waan hojjetu hin beeku.,Rakkoo darbe irra deedeebiin kaasuun miidhaa qaba.,Namni waan beeku dubbaata,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Kan saalfate waan hojjetu hin beeku.,A,A shy person will shake his cheek.
"Aannan guchumaa, haguma dhaqaban ol qaban.",Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,Itti gaafatamummaa ofi ba'aachuu,Waan bade tokko yeroo itti dhufan hammuma itti qaqqaban badii oolchu.,Waan bade tokko yeroo itti dhufan hammuma itti qaqqaban badii oolchu.,D,"The milk is thick, and the top is smooth."
Walii galan alaa galan.,Yoo waliigalan rakkoo hamaa keessaa ba'uun danda'ama.,Waanta tokko haala seera qabeessa ta’een qabachuu dhiisanii nama komachuun gaarii miti.,"Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",Ogummaan kamiyyuu ogeessa mataa isaa barbaada.,Yoo waliigalan rakkoo hamaa keessaa ba'uun danda'ama.,A,They walked out.
"Huumni ganama dhufa, yaadni galgala dhufa.",Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,Kan waa shakku nama hin amanu.,"Yeroo humni jiru yaadni namaa hin gallu, yeroo yaadni namaa galu immoo huumni hin jiru.
Qalbiidhaan tasgabaa’anii bulchuun dhimma dhawaatan dhufudha.","Yeroo humni jiru yaadni namaa hin gallu, yeroo yaadni namaa galu immoo huumni hin jiru.
Qalbiidhaan tasgabaa’anii bulchuun dhimma dhawaatan dhufudha.",D,"In the morning there is a noise, and in the evening there is a thought."
Namni hamma abbaatti abdatan hamma wasiilaa hanqata.,Fedhii ofii ykn waan barbaadan tokko agarsiisuuf sagalee dhageessifamu.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,Kan qabu namni hunduu waan rakkatu itti hin fakkaatu.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,C,A father's trust is like a cousin's trust.
Aantee fi qoricha gaafa rakkatan barbaadu.,Yeroo rakkoon nama qaqqabettii fi yeroo dhibamanitti kan namaaf furmaata duraa ta’uu ykn laachuu danda’u fira aantee fi qoricha .,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Hojiin tokko guddatee nuffisiisaafi dadhabsiisaa ta’a.,Yeroo rakkoon nama qaqqabettii fi yeroo dhibamanitti kan namaaf furmaata duraa ta’uu ykn laachuu danda’u fira aantee fi qoricha .,A,They want a cure and a cure.
Namni ogeessa wajjin adeemu ogeessa ta’a.,Namni ofi of hin miidhu,Namni akkamitti akka nama argu hin beekan.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,Nama jaalatan maatii isaa waliin jaalatu.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,C,He that is walking with wise persons will become wise.
Abbaa jaalatan ilma isaa dhungatu.,Namni maqaa qabu akkuma fedhetti namarratti roorrisuu barbaada yookiin waan hunda namarratti fe’uu barbaada.,Kan haadha warraa gaarii qabu jireenya gaarii jiraata.,Nama jaalatan maatii isaa waliin jaalatu.,Nama birootti fayyadamee kan balleessaa raawwate badii dalagameef itti hin gaafatamu.,Nama jaalatan maatii isaa waliin jaalatu.,C,A loving father kisses his son.
Yaada malee iji hin argu.,Hubannoon yookiin qalbeeffannaan bakka hin jirretti waan tokko arguun rakkisaa dha.,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,Tola akka hamaatti fudhachuu.,Galata dhabuu.,Hubannoon yookiin qalbeeffannaan bakka hin jirretti waan tokko arguun rakkisaa dha.,A,It is not the eyes but the mind.
"Aara balfan jennaan, dullattiin bishaan balfiti.",Waan hamaa irraa of eeguun lafa itti barbaachisutti waan gaarii balfachuun dhimma faallaa ta’e raawwachuudha.,Rakkinni kanneen wal dhabanis walitti araarsa.,Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,Waan hamaa irraa of eeguun lafa itti barbaachisutti waan gaarii balfachuun dhimma faallaa ta’e raawwachuudha.,A,The old woman's face was covered with water.
"Abbaa biyyaa ta’uun nama hin dhibu, bulchuutu nama dhiba.",namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,"Waan tokko argachuun dhimma nama rakkisu ta’uu baatus,  itti fayyadamanii hojiirra oolchuun rakkisaa ta'uu danda'a.",Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,"Waan tokko argachuun dhimma nama rakkisu ta’uu baatus,  itti fayyadamanii hojiirra oolchuun rakkisaa ta'uu danda'a.",C,Being a father is not difficult; being a leader is.
"Aaraanii of hudhanii, gaabbiin ofitti turan.",Walitti araarsuu gidduutti fayyadamu.,"Otoo akka aariiti ofirratti miidhaa geessisuun kan dhibu ta’uu baatus, yaada walakkaan immoo gaabbuun du’arraa nama oolcha .",Yeroo hundaa walbiraa hin dhibaman.,Gowwaan fageessee yaaduus qabeenyasaa bulchuus hin danda'u.,"Otoo akka aariiti ofirratti miidhaa geessisuun kan dhibu ta’uu baatus, yaada walakkaan immoo gaabbuun du’arraa nama oolcha .",B,They were filled with anger and remorse.
"Beelli ni darba, maqaan hamaan hin darbu.","Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.",Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,"Bu’aa bahiin jireenyaa boru ni fooyya’a ta’a, gochaan badaan garuu yeroo hunda yaadatama.","Bu’aa bahiin jireenyaa boru ni fooyya’a ta’a, gochaan badaan garuu yeroo hunda yaadatama.",D,"Hunger will be no more, and bad reputation will be no more."
Adurree harki lachuu mirga.,Dhugaan nagaa fida.,"Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,C,Right to shake hands.
Abbaan fardaa nama sarda.,Ogeessi erga fayyadameen booda akka hin miidhamneef of eegata.,Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,"namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.",Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,B,The rider is a man of great speed.
"Addum addaan yaati, daga mataan boorana jira.","Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.",Dhimma tokkorratti mariin hin godhamu yoo ta’e tokkummaan hin uummamu.,Akka ofiitti malee akka ormaattan waa godhuuf ykn buluuf  yaala jechuun miidhaaf  nama saaxila.,Waan bu'aa hin qabneef ifaajuu.,Dhimma tokkorratti mariin hin godhamu yoo ta’e tokkummaan hin uummamu.,B,"I am in tears, my head is watering."
"Aannan huuba wajjin naqan, hoggaa dhugan nama dhiba.",Hojiin jalqabarratti bade tokko xumura irratti baay'ee nama rakkisa.,Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,Kan hamileen kufte jireenya isaa hin fooyyeffatu.,Gaarii yoo hojjetan ofumaaf badaa hojjechuunis deebi’ee nama miidha.,Hojiin jalqabarratti bade tokko xumura irratti baay'ee nama rakkisa.,A,Milk mixed with honey and honey mixed with honey are bitter.
"Aannan okolee bada, ilmi eessuma bada, kafanni keessuma bada.",Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,Kan haaloo isaa ba'uu hin dandeenye yeroo hunda tuffatama.,Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,A,"The milk may run out, and the cheese may run out, and the cheese may run out."
"Namni gaala hate, gad jedhee hin deemu.",Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Waan ifa ta'e tokko dhoksuun hin danda'amu.,Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,Waan ifa ta'e tokko dhoksuun hin danda'amu.,B,A stolen camel would not be taken for granted.
Abbaa hajametu farda bokkuun dha'ata.,Mallaqni yookiin qabeenyi rakkoo hundumaa furuu hin danda'u.,Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,Nama haajaa qabu akkatti fardaan deemu hin gorsan.,Yeroo rakkoon nama qaqqabettii fi yeroo dhibamanitti kan namaaf furmaata duraa ta’uu ykn laachuu danda’u fira aantee fi qoricha .,Nama haajaa qabu akkatti fardaan deemu hin gorsan.,C,The reaper is a rain horse.
"Aak! Jedhanii waa tufu, mammaakan waa himu.",Madaa ykn quuqqaa garaa keessaa baafatanii hin dubbanne ykn dubbachuu hin barbaanne tokko haasawaa keessa himatu.,Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,Galata dhabuu.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,Madaa ykn quuqqaa garaa keessaa baafatanii hin dubbanne ykn dubbachuu hin barbaanne tokko haasawaa keessa himatu.,A,"No, they are nothing but a myth."
Namni ol guddatu sin jibbiin.,Namni yeroo hunda waan amaleefate godha.,Kan ol guddachaa jiru haaloo yoo namatti gadde iddoo itti nama miidhu hin beekamu.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,Kan ol guddachaa jiru haaloo yoo namatti gadde iddoo itti nama miidhu hin beekamu.,B,The haughty one will hate you.
Namni uffata qabu kabaja qaba,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,Wallaalaan maatii ofii huba.,Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,B,Dress in a dignified manner
"Namni ollaa isaaf hin dhimmine, soddaaf hin dhimmu.",Namaaf yaaduun ollaa ofii irraa jalqaba.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,Namni abdii qabu waan hunda qaba.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Namaaf yaaduun ollaa ofii irraa jalqaba.,A,A person who does not care for his neighbor will not care for the poor.
"Namni rabbi qoonqoo qabe,  bishaan keessatti boba’a.",Of jiraachisuuf carraaqqii ykn dhamaatii gochuun barbaachisaadha.,Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,Fedhii nama tokkoo yoo dursanii beekan waan inni barbaadu  gochuun rakkoo hin ta’u.,Namni abaaramaa waan nama gaddisiisu raawwata.,Namni abaaramaa waan nama gaddisiisu raawwata.,D,The man with the rod would drown.
Namni jireenya isaa fakkaata.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,Mammaaksi dubbii ibsuufis cunfuufis fayyada.,Namni aarii baay'isu boqonnaa hin qabu.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,A,A person is his life.
"Namni na hin argine hin jedhiin, ani nama hin argine jedhi malee.",Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,Namni akkamitti akka nama argu hin beekan.,Kabaja namaaf kennuun ofirraa jalqaba.,Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,Namni akkamitti akka nama argu hin beekan.,B,"Do not say, 'No one has seen me,' but, 'I am invisible.'"
Namni ofii bade hallayyaatti nama dhiiba,Milkaa’ina darbeetti hirkachuun guddina yeroo ammaa gufachiisa.,Namni badiirra jiru badiitti nama oofa.,namni dabaree wal gargara,Yoo abbicha argan waan isa jalaa bade gaafatu.,Namni badiirra jiru badiitti nama oofa.,B,A stray catches a man at night
Namni waan namaatti mooqqatu hin arraabbatu.,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,Waan tokko yoo nama marare furmaata kaa’uu malee yookiin furuu malee hiidhii xuuxuun bu’aa hin qabu.,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,B,A person who is a sharer does not abuse.
Namni uffata malee hin deemu.,"Yeroo humni jiru yaadni namaa hin gallu, yeroo yaadni namaa galu immoo huumni hin jiru.
Qalbiidhaan tasgabaa’anii bulchuun dhimma dhawaatan dhufudha.",Dhiibbaa hawaasaa dandamachuun rakkoo dhuunfaa kamirayyu namatti cima.,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,Namni fira malee hin dhalatu.,Namni fira malee hin dhalatu.,D,No one goes without clothes.
Namni qara hin qabatu.,"Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",Namni kamiyyuu waan isa miidhu hin hojjetu.,Galata dhabuu.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,Namni kamiyyuu waan isa miidhu hin hojjetu.,B,No one is a thief.
"Namni nama harkaa nyaate, nama hin nyaatu.",Namni nama harkaa nyaate nama hin miidhu yookiin dabarsee hamaaf nama hin kennu.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.","Namni biraa waan fedhe jedhus, bakka ofii barbaadan tokko gahuuf murteen ofii gahaadha.",Namni nama harkaa nyaate nama hin miidhu yookiin dabarsee hamaaf nama hin kennu.,A,A person who eats the hand of another is not eating another.
"Namni sirba hin beekne hin sirbu, sirbus hin dhiisu.",Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,D,"A man who is not a dancer will not dance, and he will not stop dancing."
Kan walshakku waliin laga hin ce’u.,Jechoonni kan hin argamne ta’anis miidhaa guddaa geessisuu danda’u.,Wallaalaan maatii ofii huba.,Namoonni wal shakkan waan bu'aa qabu tokko wajjin hojjechuu hin danda'an.,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,Namoonni wal shakkan waan bu'aa qabu tokko wajjin hojjechuu hin danda'an.,C,The waterfall does not cross the river together.
"Namni sitti jiguu mannaa, gaarri sitti jiguu wayya.","Gamnatti beekaa waan ta’eef waan hedduu itti hin himan, xinnumatu isa ga’a.",Dursanii haala mimijeessuun waan ulfaataa ta'e salphaatti akka hojjennuuf nu gargaara.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,D,It is better to be struck by a mountain than by a man.
Namni ture niitiirraa dhalcha.,Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,"Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.",Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,Faayidaa xinnoo barbaachuuf namni rakkoo guddaa ofitti fida.,Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,A,A person is born from a former life.
 Ofirra sin jaalaaladhuu ofiin sin qixxeessuu.,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Of caalchisanii nama jaalachuun barbaachisaa miti.,Namni yeroo hunda aaruu fi aara keessatti hojjetu umurii isaa malee dafee dullooma.,Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,Of caalchisanii nama jaalachuun barbaachisaa miti.,B,Love yourself and be yourself.
"Namni si haa faarsu malee, ati of hin faarsiin",namni jaalatanif waa hunda goodhuf,Of jajuun gaarii miti.,Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,Of jajuun gaarii miti.,B,"Do not praise yourself, but let someone else praise you"
Namni simbirroo sodaate bisingaa hin facaasu.,nama maqaan badee maqa baleesi itti baay'ata,wal deeggaruun barbachisaadha,Ofitti amanamummaa dhabuu.,Aarii waan tokkoo bahuuf jecha gowwaa waliin taphachuun barbaachisaa miti.,Ofitti amanamummaa dhabuu.,C,A man who fears a bird will not sow weeds.
"Namni ofii bakka bulu hin qabne, keessummaa waammata.",Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,"Osoo rakkoo jiru hin furatiin,  rakkoo biraa ofitti dabaluu.",Nama yaadni isaa salphaatti hiramu waan xiyyeffannoo barbaadu hin hojjeechiisiin.,"Osoo rakkoo jiru hin furatiin,  rakkoo biraa ofitti dabaluu.",C,A homeless person might invite a guest.
Namni niitii sadii qe’een isaa yaa’ii hin dhabu.,Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,"Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.",Eenyummaa nama tokkoo osoo hin beekiin gaarummaa isaa fi hammeenya isaa beekuun rakkisaadha.,Qe'ee masaanuun itti baay'atte lolli ni baay'ata.,Qe'ee masaanuun itti baay'atte lolli ni baay'ata.,D,A person who has three nights does not lose his or her breath.
Namni quufe rabbiin hin beeku.,Kan akka itti dhufetti dubbatu waan nama gaddisiisu namaan jedha.,Quufti baay’ate uumaa ofii nama wallaalchisa.,Wanti dansaan ykn gaariin tokko xiqqaatullee hammuma sanatu nama gammachiisa yookiin nama fayyada.,Namni beekumsa hin qabne bakka sirrii hin taane irraa gargaarsa gaafata,Quufti baay’ate uumaa ofii nama wallaalchisa.,B,A glutton is not a rabbi.
Namni rakkate boolla jawwee quba kaa’a.,Namni tokko qormaataa fi yeroo rakkisaa ta’e itti madaquun bira darba.,Rakkataan bakka hin taane seena.,"Haati ofii waan hunda waan caaltuuf yoo hanga fedhe aaranillee harmee ofii hin rukutan, deesseen ofii kabajamtuudha.",Namni humnaa fi aangoo qabu waan barbaade hojjeta.,Rakkataan bakka hin taane seena.,B,A poor man would put his finger in a snake's hole.
Rakkataan ulfa fuudha.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Milkaa’ina darbeetti hirkachuun guddina yeroo ammaa gufachiisa.,"Haati ofii waan hunda waan caaltuuf yoo hanga fedhe aaranillee harmee ofii hin rukutan, deesseen ofii kabajamtuudha.",Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,D,The problem is pregnancy.
Namni siree dhiphaa dirqamaan wal hammata.,Waan walitti hin taanee xiqqoomtisheellee waan baay'ee balleessuu danda'a.,Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Rakkinni kanneen wal dhabanis walitti araarsa.,Rakkinni kanneen wal dhabanis walitti araarsa.,D,A person with bed-wetting is forced to hug.
"""Namni namumaati ija nyaadhu.""jette allaattiin.",Sababa baay'isuu dhisuun waan ka'aanif fixaan baasuu.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,Namni gaafa rakkina argu doggogora isaa arga.,Sababa baay'isuu dhisuun waan ka'aanif fixaan baasuu.,A,"""Everyone eats the eyes of everyone else"", said the cat."
Isa lafaa fuudhuutti inni bobaa jalaa bu’a.,Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,Namni fira malee hin dhalatu.,Sassata baay'isuun kan qaban nama dhabsiisa.,wanti ka'umsa bade booda nama rakkisa,Sassata baay'isuun kan qaban nama dhabsiisa.,C,The one who takes the earth will fall into the pit.
Namni ni kolfaaf beerri ilkaan yaasti.,Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,Yoo waliigalan rakkoo hamaa keessaa ba'uun danda'ama.,Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,Ani eenyuun gadi jedhanii humnaa ol yaaduu.,Ani eenyuun gadi jedhanii humnaa ol yaaduu.,D,Laughter and gnashing of teeth.
Namni saree kee dhahee siif deema.,Waan barbaadnu argachuuf tattaafachuu qabna.,Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,Tuffachuun lola barbaaduudha.,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Tuffachuun lola barbaaduudha.,C,Someone will carry your dog.
Namni lubbuu dheerate waa hunda arga.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Kan haaloo isaa ba'uu hin dandeenye yeroo hunda tuffatama.,Kan dhugaa hin dubbanne narratti beekama jedhee bibir’ata.,Mammaaksi dubbii ibsuufis cunfuufis fayyada.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,A,A person who lives long enough sees everything.
"Namni mana dhabe waa tokko dhabe, namni biyya dhabe waa hunda dhabe.",Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,"Namni yeroo addunyaa kanarra jiraatutti waan gaarii yoo hojjete hojii isaatiin maqaan isaa bara baraan dha'ama yookiin 
 waamama.",Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,"Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.","Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",D,Those who lost their homes lost some; those who lost their land lost everything.
"Luka lama qabaataniif, muka lama hin koran. ",Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,Waa lama yeroo tokkotti raawwachuuf kan oliif gadi kaatu waan bu'aa qabu raawwachuu hin danda'u.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,"Namni alagaa yeroo hundaa nama wajjin hin hafu, lubbuunis du’a hin ooltu.",Waa lama yeroo tokkotti raawwachuuf kan oliif gadi kaatu waan bu'aa qabu raawwachuu hin danda'u.,B,Two sparrows do not cut down two trees.
"Namni qabee uratetti elme, nama guuree dhangalaase.",Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,Wanti bu'uurri isaa hin tolle firiin isaa gaarii hin ta'u.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Waan bu'aa hin qabneef ifaajuu.,Waan bu'aa hin qabneef ifaajuu.,D,The man who had caught it was stung and had to be euthanized.
Namni ormaa fi lubbuun namatti hin haftu.,"Namni alagaa yeroo hundaa nama wajjin hin hafu, lubbuunis du’a hin ooltu.",Nama diina isaa addaan baasee hin beekne.,Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,"Namni alagaa yeroo hundaa nama wajjin hin hafu, lubbuunis du’a hin ooltu.",A,A stranger and a soul are not to be missed.
Namni teessumaa fi eessuma bade hin galu.,Kan ofitti hin amanne yeroo hundaa sodaan jiraata.,Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,Wanti bu'uurri isaa hin tolle firiin isaa gaarii hin ta'u.,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,Wanti bu'uurri isaa hin tolle firiin isaa gaarii hin ta'u.,C,No one is lost.
"Namni ulfaataan dhufeef, saani ulfaate hin dhalu.",Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Yoo waliin hojjetan waanta cimaa dhunfaan hojjetamuu hin dandeenyellee ni hojjetu.,Namni waan gochuuu hin dandeenye gochuu barbaada.,Wanti hundi yeroo isaa eeggata.,Wanti hundi yeroo isaa eeggata.,D,A fetus is not born with a defective birthmark.
Keessummaan akka warri bulutti bula.,Waan bade tokko yeroo itti dhufan hammuma itti qaqqaban badii oolchu.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,Keessummaan akka warri manaa jiraatanitti madaqa.,Keessummaan akka warri manaa jiraatanitti madaqa.,D,The host is the master.
Dubbiin dubbii fida.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,Kan waa shakku nama hin amanu.,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,B,Words lead to speech.
Haadhaa fi lafatu nama danda’a.,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,Yeroo baay'ee namni kan nama kabaju uffata ilaaleedha.,Haadha fi lafti nama hunda gargaaru.,Walamantaan hiriyyummaa dhugaaf murteessaadha.,Haadha fi lafti nama hunda gargaaru.,C,Mothers and grandmothers are very patient.
Utuu kolfituu ulfooftee gaafa deessu boosse.,"Gamnatti beekaa waan ta’eef waan hedduu itti hin himan, xinnumatu isa ga’a.",Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,Waanti jalqabnisaa gammachuu ta'e dhumnisaa gadda ta'uu danda'a.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,Waanti jalqabnisaa gammachuu ta'e dhumnisaa gadda ta'uu danda'a.,C,"She became pregnant and gave birth to a son, and she wept."
Manni abbaan gube abbaa hube.,Bakka sodaan jirutti bu'aa barbaadan argachuun hin danada'aamu.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,Namni gatii balleessaa isaa ni argata.,"Inni fuudha barbaadu gatiin akka gadi bu’uuf yoo fedhu, inni kennu garuu gatiin akka ol ka’u hin fedhu.",Namni gatii balleessaa isaa ni argata.,C,The house burned down.
Kan suuta deemu qoraatiin suuta seenti.,Namni suuta hojjetu suuta suutaan rakkataa deema.,Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,Namni suuta hojjetu suuta suutaan rakkataa deema.,A,It is slowly penetrated by thorns.
Garaan gadde imimmaan hin qusatu.,Gaddi imimmaaniin ibsama.,Namoonni wal shakkan waan bu'aa qabu tokko wajjin hojjechuu hin danda'an.,Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,Gaddi imimmaaniin ibsama.,A,The heart is not blind to tears.
Niitiin utubaa manaati.,Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,Haati manaa bu'ura manaati.,Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,Kan mana keessa jiraatu hin qabne tuffatamaadha.,Haati manaa bu'ura manaati.,B,A pole is a pillar of a house.
"Waraana jagnatti dheessani, dubbii qarootti dheesssanii.","Akkuma gootni waraana ittisu, beekaan immoo rakkoo fura.",Kabaja namaaf kennuun ofirraa jalqaba.,rakkina obsaan dabarsuu,Kan akka itti dhufetti dubbatu waan nama gaddisiisu namaan jedha.,"Akkuma gootni waraana ittisu, beekaan immoo rakkoo fura.",A,"They scoff at the battle, they scoff at the words of the wise."
Dubartiin faaya manaati.,Waan hin hafneef yookiin waan hin oolleef yeroon itti qophaa'uu.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,Rakkoo nama quunnamuu danda’u tokko keessaa kophaa ofii bahuun hin danda’amu.,Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,B,A wife is a jewel of a household.
Dharraa fooni hancooteen hin baasu.,"namni hammeenya rawwaatu, deebisee isuuma miidha",Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,"Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,C,They do not pluck the flesh out of the ground.
"Haadha dhabuu mannaa, haadha dhabduu wayyaa.",Haadha hiyyeettii qabaachun haadha dhabuu irra wayya.,"Ilaalchaan, beekumsaan, gaarummaan, ogummaafi wkf.n garaagarummaan namoota gidduu jira.",Waa lama yeroo tokkotti raawwachuuf kan oliif gadi kaatu waan bu'aa qabu raawwachuu hin danda'u.,Kan haaloo isaa ba'uu hin dandeenye yeroo hunda tuffatama.,Haadha hiyyeettii qabaachun haadha dhabuu irra wayya.,A,A mother who is without a mother is better off without one.
"Haadha duute mannaa, haadha maraatte wayya.","Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",Namni gaariin illee badii hin dhabu.,"Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.",Quufti baay’ate uumaa ofii nama wallaalchisa.,"Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.",C,"She is not a widow, but a widowed mother."
"""Utuu ani gaafaaf bo'uu, gurra na kutan"" jette, harreen.",Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
 bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",Hamma hin qabne of jajji.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,D,"""When I cried for help, they cut off my ears"", she said."
"Indaanqoon ka’a ganamfattee, gombisaa jala oolti.",Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,D,The hen rises early in the morning and goes to sleep under the shelter.
"Qeeransa eegee hin qaban, qaban hin gadhiisan.","Murtoo balaa qabu yoo fudhatte, rakkoo inni fidu furuuf qopha'uu qabda.","Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,Yeroo baay'ee namni kan nama kabaju uffata ilaaleedha.,"Murtoo balaa qabu yoo fudhatte, rakkoo inni fidu furuuf qopha'uu qabda.",A,"They do not keep a watch, and they do not let go of a reed."
Nama gurraan du’erra nama lubbuun du’e wayya.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,Bu’aa raawwii hojii dalaguu abbuma sanitu beeka.,Maqaa ofii balleessuu irra gatii kaffaluu wayya.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Maqaa ofii balleessuu irra gatii kaffaluu wayya.,C,Better a dead man alive than a deaf man dead.
Nama duloometu waa hima.,Kan barbadan yoo dhaban kan jibbanitti deebi'u.,"Duuti dabaree dha, namni hundi du'arraa hin oolu.",Gorsa kan kennu nama muxannoo qabudha.,Waan bade tokko yeroo itti dhufan hammuma itti qaqqaban badii oolchu.,Gorsa kan kennu nama muxannoo qabudha.,C,He is a bully.
Nama dubbiin nama dhibe cal’isaan dhiban.,Dubbii badaaf callisuun deebii kenni.,Kan nama arrabsu maqaa namaa gaariin hin haasa'u.,Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,Waanti yeroo isaa malee dalagamu bu’aa hin qabu.,Dubbii badaaf callisuun deebii kenni.,A,They will strike a man with a sharp rod.
Namin ofiif hin tolle ormaaf hin tolu.,Abbaan gaarummaa hin qabne gidiraatti nama galcha ykn daandii hammeenyaa namatti agarsiisa.,Dhugaan nagaa fida.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,"namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.",Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,C,A man who does not work for himself does not work for another.
"""Looni hinqabnu, hattuu jibba hin dhaqnu"", jedhe gowwaan.",Gowwaan waa dhabuusaa rakkoo dhabu se'a.,Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Gowwaan waa dhabuusaa rakkoo dhabu se'a.,A,"""We do not borrow, we do not steal"", said the foolish one."
"Harmatu lama malee, aannan tokkichuma.",Maddi isaa gargar ta'uus tajaajila walfakkaata kennuu danda'a.,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,Kan nama arrabsu maqaa namaa gaariin hin haasa'u.,Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,Maddi isaa gargar ta'uus tajaajila walfakkaata kennuu danda'a.,A,They are not two but one.
"Dubbin dubbii fida, mammaaksi dubbii fixa.",Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,Dhiibbaa hawaasaa dandamachuun rakkoo dhuunfaa kamirayyu namatti cima.,"Rakkoon rakkoo biraa fida, mammaaksi immoo rakkoo fura.",Amala badaa nama tokko mul'isa,"Rakkoon rakkoo biraa fida, mammaaksi immoo rakkoo fura.",C,"A word causes a word, and a saying stirs up a saying."
Nama jaallatan bakka raffisan hin dhaban.,Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,Wanti hundi yeroo isaa eeggata.,Gaariis ta’e gadhee waan ofii hin gatan ni kunuunsu malee.,Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,A,They do not miss their loved one.
"Tokko jennee, lama jenna.",Kan saalfate waan hojjetu hin beeku.,Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Waan hunda obsaan bira darbuu wayya.,Makmaaksi dubbii salphisa.,Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,B,One is two.
Mammaaksi koobaa dubbiiti.,"Namni yeroo addunyaa kanarra jiraatutti waan gaarii yoo hojjete hojii isaatiin maqaan isaa bara baraan dha'ama yookiin 
 waamama.",Of jiraachisuuf carraaqqii ykn dhamaatii gochuun barbaachisaadha.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,C,My mommy is a big girl.
Yaraadha jennaan kan nadheen dhiitu.,"Nama jaalatan waanuma qabaniin gargaaru, waan jiru hin tuffataniif.",namni dabaree wal gargara,"Namni yeroo addunyaa kanarra jiraatutti waan gaarii yoo hojjete hojii isaatiin maqaan isaa bara baraan dha'ama yookiin 
 waamama.",Namni hamaan warra saaxilamoo ta'an miidha.,Namni hamaan warra saaxilamoo ta'an miidha.,D,I would say no.
Warri badu wal hin badadu.,Tuffachuun lola barbaaduudha.,Maatiin yeroo hunda waldhabu miseensa isaa hin gargaaru.,"Namni tokko yoo hanga fedhe aangoo qabaatees, gargaarsa namootii biraatiin ala bakka barbaadame gahuu hin danda'u",Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,Maatiin yeroo hunda waldhabu miseensa isaa hin gargaaru.,B,Those who perish will not perish.
"Gowwaan bara soorome nyaatee, bara deege nagada.",Gowwaan fageessee yaaduus qabeenyasaa bulchuus hin danda'u.,Kan warra isaa hin kabajne rakkoof kan saaxilamaa ta’a.,Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,Kan hojii hin jaalanne dubbiidhaan nama caala.,Gowwaan fageessee yaaduus qabeenyasaa bulchuus hin danda'u.,A,"The old man is old, and the young man is old."
Harki nyaate nama hin nyaatu.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Namni gatii balleessaa isaa ni argata.,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,D,A hand that eats does not eat a person.
"Warri marii qabu jibicha qalata, warri marii hin qabne raada qalata.",Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,Namni beekumsa hin qabne bakka sirrii hin taane irraa gargaarsa gaafata,Namni isuma har’aa beeka kan gara fuula duraatti ta’u garuu waaquma qofaatu beeka.,Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,D,"Those who are conversational are more likely to talk to the other person, while those who are not are more likely to talk to the other person."
"Nyaanni soogidda malee, manni dubartii malee hin bareedu.",Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,Waan ta'e baayy'ee yaaduun fayyaa namaa irratti miidhaa qaba.,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,Gorsa kan kennu nama muxannoo qabudha.,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,C,"A meal without salt is not beautiful, and a house without a woman is not beautiful."
Surree fi niitii wajjin kufu.,Obsuun milkaa'inatti nama geessa.,Kan waan tokko keessatti qooda hin qabne waan sanaaf hin dhiphatu.,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,D,The ant and the swallow will fall together.
Okkoteen Waaqa hin beekne eelee bishan kadhatti.,Namni beekumsa hin qabne bakka sirrii hin taane irraa gargaarsa gaafata,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,Aarii waan tokkoo bahuuf jecha gowwaa waliin taphachuun barbaachisaa miti.,Namni beekumsa hin qabne bakka sirrii hin taane irraa gargaarsa gaafata,A,She prayed to an unknown God for five days.
Qalluun kan ishee hin beektu kan namaa raagdi.,waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,"Ijoolleen (dhalli) namaa hanga fedhe nama aarsitullee, aarii qaban rukuttaan itti bahuun waan hin danda’amneef baay’ee nama aarsa.",Namni nama gorsu yookiin dhimma namaa dursee tilmaamu dhimma ofii isaa irratti ni rakkata.,Namni nama gorsu yookiin dhimma namaa dursee tilmaamu dhimma ofii isaa irratti ni rakkata.,D,She is a mysterious person.
"Namni hiyyoome takka lafa reeba, takka nama reeba.",Waa lama yeroo tokkotti raawwachuuf kan oliif gadi kaatu waan bu'aa qabu raawwachuu hin danda'u.,Rakkoon xiqqaa irraa eegalu dhuma irratti waan baay'ee miidha.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,D,"The poor man is beating the ground, beating the other man."
Dhibeen finyaan qabe hidhii hinanqatu.,Rakkoon xiqqaa irraa eegalu dhuma irratti waan baay'ee miidha.,Hinaaffaa.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,Makmaaksi dubbii salphisa.,Rakkoon xiqqaa irraa eegalu dhuma irratti waan baay'ee miidha.,A,A leprosy is not a disease.
Mammaaksi ittoo dubbiiti.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,Makmaaksi dubbii salphisa.,Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",Makmaaksi dubbii salphisa.,B,The mother is also a speaker.
"Gammi dubbii dhufu beeka, gowwaan dubbii darbeef boo'a.",Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,"Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,"Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",B,"The foolish one is in the habit of looking for trouble, but the stupid one is in the habit of complaining about what has happened."
Beekaan afaan cufata malee balbala hin cufatu.,Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Maatiin yeroo hunda waldhabu miseensa isaa hin gargaaru.,Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,A,"Wisdom closes the mouth, not the door."
Sareen qaroon unattee qadaaddi.,Ogeessi erga fayyadameen booda akka hin miidhamneef of eegata.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,Ogeessi erga fayyadameen booda akka hin miidhamneef of eegata.,A,The bed is covered with snow.
"Silaa hin hafu, kajeelaa dura waami.",Waan siif hin oolle dura furadhu.,Namaaf yaaduun ollaa ofii irraa jalqaba.,Of jajuun gaarii miti.,that little things can reach great heights,Waan siif hin oolle dura furadhu.,A,"Call to the right one, if you are missing."
Abbaan waraanaa dubbii waaraana dubbata. ,Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,"Homaa kan nama hin gargaarre, rakkoo namarraan geessisuu danda’a.",Waanti hunduu abbaa waliin kan miidhagina gonfatuu fi tolu.,Osoo dirqama ofii hin bahatiin nama hin komatan.,Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,A,A soldier speaks peace.
Qunceen wal gargaartee arba hiiti.,Namni nama gorsu yookiin dhimma namaa dursee tilmaamu dhimma ofii isaa irratti ni rakkata.,"Osoo rakkoo jiru hin furatiin,  rakkoo biraa ofitti dabaluu.",Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,Yoo waliin hojjetan waanta cimaa dhunfaan hojjetamuu hin dandeenyellee ni hojjetu.,Yoo waliin hojjetan waanta cimaa dhunfaan hojjetamuu hin dandeenyellee ni hojjetu.,D,The two birds work together.
Garagaltoo milli mata  hoqa. ,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,"Firri ykn aanteen ofii dhiheenyarraa kan ka’e rakkoofi badhaadhina jiru waan beekuuf waanuma manni horateen ofirraa gaggeessu.
Kanuma jiru kennaniif kan ofii waan ta’eef akka keessummaa alaa dhufeetti hin cinqamaniif jechuudha.",Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,yoo wal hinamanne fagoo waliin deemuun hin danda'amu.,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,C,A copy of the head of the milli. 
"Baduuf ka'ee wal abaaree, marguuf ka'ee wal arraabe.",Abaarsi badisatti geessa jaalalli immoo guddinatti geessa.,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,barbaachisumaa dhala godhaachu argisiisa,Abaarsi badisatti geessa jaalalli immoo guddinatti geessa.,A,"He has risen up to destroy, he has risen up to curse, he has risen up to strike."
"""Maali maqnee?"" jette sareen jaamaa sagal dhalte.",Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,Waanta kadhaadhaan dhufe tokko akka barbaadanitti itti fayyadamuun nama dhiba.,Namni tokko badii tokko illee utuu hin dalagiin rakkachuu danda'a.,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,Namni tokko badii tokko illee utuu hin dalagiin rakkachuu danda'a.,C,"""What have we heard?"" she asked, and nine blind dogs were born."
Niitii waa lama jaallattu gabaa hin baasiin.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,"nama sabaaba dandeetti, qabeenya, bifa, waan hawaatoo ta'e fi kkf qabaachun miidhaamu",Namni akka ofii namaa hin ta’u.,Nama yaadni isaa salphaatti hiramu waan xiyyeffannoo barbaadu hin hojjeechiisiin.,Nama yaadni isaa salphaatti hiramu waan xiyyeffannoo barbaadu hin hojjeechiisiin.,D,Don't trade two things you love.
Marii'atan malee maraatanii biyya hin bulchan.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,Namni tokko qormaataa fi yeroo rakkisaa ta’e itti madaquun bira darba.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,A,They do not rule over nations without consulting one another.
Namni namatti jiguu irra gaarri namatti jiguu wayya.,Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",Ofitti amanamummaa dhabuu.,Dhiibbaa hawaasaa dandamachuun rakkoo dhuunfaa kamirayyu namatti cima.,Dhiibbaa hawaasaa dandamachuun rakkoo dhuunfaa kamirayyu namatti cima.,D,Better is a man who is faithful than a mountain that is unfaithful.
Gaariinuu mudaa hin dhabu.,Aannaan waan hundaaf oola.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Namni gaariin illee badii hin dhabu.,Namni gaariin illee badii hin dhabu.,D,Goodness is not perfection.
Amali badaan abba rakkisa.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Kan abdii kutate waan sodaa hin qabu.,Barteen badaan nama miidha.,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,Barteen badaan nama miidha.,C,The father's deteriorating personality is a challenge.
"Nama mannatti walif, galetu alaa waliin gala.",Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,Namni suuta hojjetu suuta suutaan rakkataa deema.,Maqaa ofii balleessuu irra gatii kaffaluu wayya.,Namni hamaan warra saaxilamoo ta'an miidha.,Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,A,The host is the guest.
Namni haadha qabu nama waaqa qabu.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,Waan tokko erga itti seentee waan inni fidu hundumaa fudhachuun dirqama.,Haadha qabaachuun kunuunsa gaarii akka qabaattu si godha.,Kan hojii hiike waan bu'aa hin qabne dalaga.,Haadha qabaachuun kunuunsa gaarii akka qabaattu si godha.,C,A mother is a goddess.
Ollaan ofii kafana.,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,Ollaa qabaachuun baay'ee barbaachisaadha.,Namni soba jaalatu bakka fedhe deemus ykn yoomiyyuu iddoo hin qabu ykn fudhatama hin argatu.,Ollaa qabaachuun baay'ee barbaachisaadha.,C,A neighbor fired a shot.
Hantuunni boolla lamaa daftee hinduutu.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,D,The thief quickly divides into two holes.
"Luka lama qabaataniif, muka lama hin koran.",Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,Wanti dura hammeenyummaan beekkame tokko bakka dhaqe hundumaatti waanuma walfakkaatu raawwata.,Namni aangoo qabu waanti hojjechuu hin dandeenye hin jiru.,Amala badaa nama tokko mul'isa,Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,A,Two yokes cannot be torn asunder.
"Abbaan iyyatu malee, ollaan namaaf hin birmatu.",Waa lama yeroo tokkotti raawwachuuf kan oliif gadi kaatu waan bu'aa qabu raawwachuu hin danda'u.,Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,Kan nama arrabsu maqaa namaa gaariin hin haasa'u.,Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,C,"The neighbor shouts, but the father does not answer."
"Fardi harree wajjin oole, akka harree nama dhiita.",Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,A,The horse that rides with the ass is as bold as the ass.
Kan beekaa dhaga'u dide waaman hin owwaatu.,Beekaa callisuun waan dubbachuu hin barbaadneefi.,"Albaadhessi nama wajjin nyaachuu malee, namaaf hiruu hin jaalatu.",Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Beekaa callisuun waan dubbachuu hin barbaadneefi.,A,He will not call to anyone who refuses to listen.
Harka abbaa tokkotin ibidda qabbaachuun nama hin dhibu.,Gargaarsa namoota birootiin waan tokko galmaan gahuun salphaadha.,Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,Waanti yeroo isaa malee dalagamu bu’aa hin qabu.,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,Gargaarsa namoota birootiin waan tokko galmaan gahuun salphaadha.,A,It was not difficult to start a fire with just one hand.
"Wal sobuu mannaa, wal gubuu wayya.",Gaddi imimmaaniin ibsama.,Iftoominaa fi haqaan dubbii fixachuun gaariidha.,Namni rakkoon isa qaqqabe akkatti of kunuunsu ni beeka.,Dhugaan nagaa fida.,Iftoominaa fi haqaan dubbii fixachuun gaariidha.,B,It is better to be angry with one another than to lie to one another.
Ollaan bultee beeka akka itti bule abbaatu beeka.,Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Haati manaa bu'ura manaati.,Aannaan waan hundaaf oola.,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,D,The neighbor knows that the father has been away for a while.
"Ilma yartuu dhalchuu mannaa,  muka tokko dhaabbachuu wayya.",Quufti baay’ate uumaa ofii nama wallaalchisa.,Kan waan hundaa argate waan hojjetu hin beeku.,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,Waan bu'aa hin buusnetti dhama'uu irra waan bu'aa buusutti dhama'uu wayya.,Waan bu'aa hin buusnetti dhama'uu irra waan bu'aa buusutti dhama'uu wayya.,D,It is better to plant a tree than to have a child.
Walii galan alaa galan.,Waliif galuun milkaa'ina walootti nama geessa.,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,Waliif galuun milkaa'ina walootti nama geessa.,A,They walked out.
Qawwee dhufe dubbin dhufe.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,Kan humna qabu karaa hundaa nama miidha.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,C,I have been here a long time.
Foon lafa bu’e huba malee hin deebi'u.,Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,"Gamnatti beekaa waan ta’eef waan hedduu itti hin himan, xinnumatu isa ga’a.",Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,B,The flesh that falls to the ground will not return without being scraped.
Nama abbaa jedhaniin obboo hin jedhan.,rakkina obsaan dabarsuu,Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,Kan mana keessa jiraatu hin qabne tuffatamaadha.,Maddi isaa gargar ta'uus tajaajila walfakkaata kennuu danda'a.,Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,B,They do not call a man brother.
Hora bu’anii Jiidha hin lagatan.,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,Waan tokko erga itti seentee waan inni fidu hundumaa fudhachuun dirqama.,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,Waan tokko erga itti seentee waan inni fidu hundumaa fudhachuun dirqama.,C,They do not rush to the side.
Lafa ilaalanii muka dhaabu.,Hiyyeessi waan fedhii isaa argachuu hin danda'u.,nyaanni namni tokko nyaatuu ofi isaaf malee nama kan bira akka hin fayyadne ibsuuf jedhaama,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,C,Planting trees.
Karaaf dubbii arganuu dhiisan.,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Namni gaafa rakkina argu doggogora isaa arga.,Namni gaafa rakkina argu doggogora isaa arga.,D,They found no peace on the road.
Bubbeef bara hamaa gugguufanii jalaa bahu.,Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,Waan gaarii argachuu namni jibbu hin jiru garuu argachuutu nama dhiba malee.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Namni tokko qormaataa fi yeroo rakkisaa ta’e itti madaquun bira darba.,Namni tokko qormaataa fi yeroo rakkisaa ta’e itti madaquun bira darba.,D,They will be rescued from the storms of the storm.
Harkaan harka fuudhan.,Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,Waan qaban ulfinaan itti fayyadamuun kan barbaachisa,Nama gargaaruun gargaarsa argatu.,Nama gargaaruun gargaarsa argatu.,D,They held hands.
Obsaan aannan goromsaa dhuga.,"Namni biraa waan fedhe jedhus, bakka ofii barbaadan tokko gahuuf murteen ofii gahaadha.",Obsuun milkaa'inatti nama geessa.,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Waan ofii  hamaa ta’e ykn yarate jedhanii irraa hin baqatan.,Obsuun milkaa'inatti nama geessa.,B,Patience is like the milk of counsel.
"Garibicha lubbuuf dheessu, ormi jabina jaja.",Namni ofii isaatiif waan gaarii godha yookiin yaraa ofii hin yaadu.,Namoonni jabina abdii kutannaa keessa dhufu ajaa'ibsiifatu.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,"Dursinee yaannu malee waan tokko hojjechuun hin danda’amu yookiin Dubbii tokko waa malee callisanii dubbachuun sirrii miti yookiin Waanta tokko hojjechuun dura galma isaafi bu’aa isaa 
 karoorsuun barbaachisaadha.",Namoonni jabina abdii kutannaa keessa dhufu ajaa'ibsiifatu.,B,"The foreigner, who is thirsty for life, praises the courage of the immigrant."
Biyya goophoon baay’atutti isa ol jedhee deemutu fokkisa.,Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,Namoota adda ta'an irratti murtiiin hin malle darbuu danda'a.,Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,Namoota adda ta'an irratti murtiiin hin malle darbuu danda'a.,B,It is difficult to go to a country where there are many goats.
Of hin agarreen raafuu lagatti.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,Yoo abbaan miidhama isaa himate yaalii argata.,waan tokkotti quufu dadhabuu ykn gammaduu dhabuu,Namoonni amala ofii hin beekne waantota salphaatti argatan tuffatu.,Namoonni amala ofii hin beekne waantota salphaatti argatan tuffatu.,D,He is uncontrolled.
Nagaan bulleen yoo ollaan nagaan bule.,Haadha hiyyeettii qabaachun haadha dhabuu irra wayya.,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,"Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,D,"When peace is at hand, peace is at hand."
Nagaan galuunu nagada caala.,Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,B,Our peace is more than our peace.
Madaa hamtuu fayyan malee jecha hamtuu hin fayyan.,Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,Madaa qaamaa ni fayyu garuu miidhama jecha badaa irraa fayyuun ni rakkisa.,Tola akka hamaatti fudhachuu.,Madaa qaamaa ni fayyu garuu miidhama jecha badaa irraa fayyuun ni rakkisa.,C,It is not the words that heal but the wounds that heal.
"Mammaksi dubbi fidas, dubbi fixas.",Sababa baay'isuu dhisuun waan ka'aanif fixaan baasuu.,Mammaaksi dubbii ibsuufis cunfuufis fayyada.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,Mammaaksi dubbii ibsuufis cunfuufis fayyada.,B,"The mother speaks, the father speaks."
Ariifataan horii gata.,Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,Mucaa gatii hin qabne qabaachuu caalaa waan faayidaa qabu hojjechuutu gatii qaba.,Ariifachuun yookiin akka malee socho’uun nama kisaarsa.,Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,Ariifachuun yookiin akka malee socho’uun nama kisaarsa.,C,Throw away money quickly.
Cubbuun dura furdifte booda qallisti.,"namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.",Cubbuun yeroodhaaf waanta gaarii fiduu danda’a garuu dhuma irratti rakkoo fida.,Tola akka hamaatti fudhachuu.,waligaluu dadhaabuu mul'isa,Cubbuun yeroodhaaf waanta gaarii fiduu danda’a garuu dhuma irratti rakkoo fida.,B,"Sin is first released, then removed."
Cubbuun takka tirati takkaa qaqabdi.,Waanta barbaadan tokko argachuuf dhama’uun yookiinn dafquun ykn tattaafachuun  barbaachisaadha.,"Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",Guyyaa rakkoo wanti hundumtuu furmaata namatti fakkaata yookiin waan qabatanii dhiisan wallaalu.,Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,D,Sin is a deadly disease.
Fagaara dhuufetu na’a.,Walamantaan hiriyyummaa dhugaaf murteessaadha.,Namni haaluma keessa jiru agarsiisa.,carraa dhabeessa,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,Namni haaluma keessa jiru agarsiisa.,B,I'm afraid of the summer.
Kan farade dhabe harreen garmaama.,Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,Waan jijjiirama hin agarsiisne irratti dhama'uun bu'aa hin qabu.,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,B,The loser is a fat donkey.
Baraaf furgugoo gadi jedhanii dabarsu.,"Inni fuudha barbaadu gatiin akka gadi bu’uuf yoo fedhu, inni kennu garuu gatiin akka ol ka’u hin fedhu.",Abbaan gaarummaa hin qabne gidiraatti nama galcha ykn daandii hammeenyaa namatti agarsiisa.,Yeroo tokko tokko waantota nu mudatan amananii fudhachuun karaa itti jalaa oolludha.,Namni gatii balleessaa isaa ni argata.,Yeroo tokko tokko waantota nu mudatan amananii fudhachuun karaa itti jalaa oolludha.,C,They spend eternity in the dust.
Ballaan fira qabu ija qaba.,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
 bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",Cubbuun yeroodhaaf waanta gaarii fiduu danda’a garuu dhuma irratti rakkoo fida.,barbaachisummaa fi kabaja dubartii,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,A,The eye of a dragonfly is a pair of eyes.
"Yaa marqaa si afuufuun, si liqimsuufi.",Hiyyeessi waan fedhii isaa argachuu hin danda'u.,Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,"Waan tokkotti seenuun duratti sadarkaa ofii irra jiran 
 madaaluun gaarii ta’a.",Dursanii haala mimijeessuun waan ulfaataa ta'e salphaatti akka hojjennuuf nu gargaara.,Dursanii haala mimijeessuun waan ulfaataa ta'e salphaatti akka hojjennuuf nu gargaara.,D,He will certainly swallow you up.
Karaa malee deemuun laga nama bulcha.,Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,Karaa dogoggoraa deemuun rakkoo namatti fida.,Wallaalaan maatii ofii huba.,Karaa dogoggoraa deemuun rakkoo namatti fida.,C,"Without a path, you are lost."
Madaan hiyyeessaa madaa bineensaati.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,Rakkina hiyyeessaaf namni bakka kennu hin jiru.,Rakkina hiyyeessaaf namni bakka kennu hin jiru.,D,The widow's mite is a wild animal mite.
Allaatiin waan lafaaf lafa irratti wallolti.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,Tuffachuun lola barbaaduudha.,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,A,The ant is a ground-dwelling creature.
Namin ulfina hin beekne ulfina hin fedhu.,Osoo dhimmi ijoon jiruu dhimma  xixiqqoo irratti xiyyeefachuun hin barbaachisu.,"Bu’aa bahiin jireenyaa boru ni fooyya’a ta’a, gochaan badaan garuu yeroo hunda yaadatama.",Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,"Warra kabajaaf bakka hin kennineef, kabajni hin malu.","Warra kabajaaf bakka hin kennineef, kabajni hin malu.",D,I do not seek glory for myself.
Kophaa nyaattuun qophaa duuti.,Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,Namni abaaramaa waan nama gaddisiisu raawwata.,Namni qofaa jiraatu qofaa isaa rakkata.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,Namni qofaa jiraatu qofaa isaa rakkata.,C,"If she eats alone, she will die."
Namni mana tokko ijaaru citaa wal hin saamu.,Hubannaan umurii qofa irratti hin hundaa'u.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,Nama galma tokkoof hojjetu waantota xixiqqoo irratti wal dhabuu hin qabu.,Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,Nama galma tokkoof hojjetu waantota xixiqqoo irratti wal dhabuu hin qabu.,C,A builder does not build a house by throwing mud.
Bara baraan dabarsan.,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,A,They spent eternity.
"Hiriyyaan wal hin amanne, malkaa ceetutti wal kaksiifti.",Walamantaan hiriyyummaa dhugaaf murteessaadha.,Namni akka ofii namaa hin ta’u.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,"Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.",Walamantaan hiriyyummaa dhugaaf murteessaadha.,A,A trusting companion will be like a trusting friend.
"Bakka dhugaan hin jirre, nagaan hin jiru.",Dhugaan nagaa fida.,Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Tola akka hamaatti fudhachuu.,Dhugaan nagaa fida.,A,"Without truth, there is no peace."
Dhugaan aduuma diida teettu tana.,Barteen badaan nama miidha.,Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,Waan bu'aa hin buusnetti dhama'uu irra waan bu'aa buusutti dhama'uu wayya.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,B,The truth is out in the open.
Dhugaan ni qallatti malee hin citu.,Maatiin yeroo hunda waldhabu miseensa isaa hin gargaaru.,Dhugaan yoo kan citu fakkaatellee hin citu.,"Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.",jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,Dhugaan yoo kan citu fakkaatellee hin citu.,B,Truth is not hidden from the eyes of the heart.
"Kan Waaqi qocaaf kaa’e, cululleen hin fudhattu.",Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,Waanti nama tokkoof hiree ta'e humna dhabus nama biraan hin fudhatamu.,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,Waanti nama tokkoof hiree ta'e humna dhabus nama biraan hin fudhatamu.,C,"What God has yoked together, let no man put apart."
Sanyiin kan facaasantu marga.,Waan ta'e baayy'ee yaaduun fayyaa namaa irratti miidhaa qaba.,Bu'aa waan hojjettee argatta.,Hinaaffaa.,Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,Bu'aa waan hojjettee argatta.,B,The seed that you sow is grass.
Wallaalaan arriidhaan beekan guduruudhan.,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,Waan hamaa irraa of eeguun lafa itti barbaachisutti waan gaarii balfachuun dhimma faallaa ta’e raawwachuudha.,Hubannaan umurii qofa irratti hin hundaa'u.,waligaluu dadhaabuu mul'isa,Hubannaan umurii qofa irratti hin hundaa'u.,C,The whale that ate the rice grew.
Nadheeniifi fardeen galgala baddi.,Namni abdii qabu waan hunda qaba.,"Firri ykn aanteen ofii dhiheenyarraa kan ka’e rakkoofi badhaadhina jiru waan beekuuf waanuma manni horateen ofirraa gaggeessu.
Kanuma jiru kennaniif kan ofii waan ta’eef akka keessummaa alaa dhufeetti hin cinqamaniif jechuudha.",Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,namni jijjiramu danda'a,Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,C,"At night, the deer and the horses disappear."
Arrabbni lafee hin qabu lafee namaa cabsa.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,Jechoonni kan hin argamne ta’anis miidhaa guddaa geessisuu danda’u.,Wanti bu'uurri isaa hin tolle firiin isaa gaarii hin ta'u.,Jechoonni kan hin argamne ta’anis miidhaa guddaa geessisuu danda’u.,C,A tongue without bones can break a man's bones.
Gondaan walqabattee laga ceeti.,Waanta barbaadan tokko argachuuf dhama’uun yookiinn dafquun ykn tattaafachuun  barbaachisaadha.,Waliin hojjechuun qormaata ulfaataa ta'e illee injifachuun ni danda'ama.,"Nama jaalatan waanuma qabaniin gargaaru, waan jiru hin tuffataniif.",Waan siif hin oolle dura furadhu.,Waliin hojjechuun qormaata ulfaataa ta'e illee injifachuun ni danda'ama.,B,The two of them crossed the river together.
'Aannan banaa dhiisanii hattuu nama hin jedhan'' jette adurreen.,Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,Namni waan hojjetu tokko akkatti fiixa baasu beeka.,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,Osoo dirqama ofii hin bahatiin nama hin komatan.,Osoo dirqama ofii hin bahatiin nama hin komatan.,D,"'They leave the milk open,' she said, 'and they don't call you a thief.'"""
Olkaa’an fuudhan malee olka’anii hin fudhan.,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,C,"They take credit, not credit."
Ganamaan Ka'anif Waaqi dur hin baahan,Cimina waaqaa,Fedhii ofii ykn waan barbaadan tokko agarsiisuuf sagalee dhageessifamu.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Cimina waaqaa,A,I don't need to pray to get up in the morning
"barri fallana, takka namaa fodogaa, takka nama fondoga",Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,yoo wal hinamanne fagoo waliin deemuun hin danda'amu.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,C,"the fall season, the spring season, the fall season"
"Waaqayoo hin'arifatu, wanta hundumaa yeroo saati hojjeta",Hunduu akka qabeenya isaatti jiraata.,obsa qabaachuu fi yeroosaati waan gaarii hojjeechu Waaqaa,Hinaaffaa.,Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,obsa qabaachuu fi yeroosaati waan gaarii hojjeechu Waaqaa,B,"God is not slow to act, and he always has his time"
"Harreen yeroo alaaktu malee, yeroo dhuudhuuftu hin beektu",Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,Ollaa qabaachuun baay'ee barbaachisaadha.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,A,"A donkey knows when to eat, but not when to drink"
Himaa didduu du'a hin diddu.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
 qeequun dubbachuu.",rakkina obsaan dabarsuu,Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,A,You cannot resist death.
Gadhee fi badheen afaan ballatu,Amala badaa nama tokko mul'isa,Dhimmi nagayaan tasagabbiidhaan raawwatan tokko akkuma aannanii nama qabbaneessa.,Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,rakkina obsaan dabarsuu,Amala badaa nama tokko mul'isa,A,The wicked and corrupt are being talked about
Ilma yartu dhalchu manna muka tokko dhabbachu wayya,Mucaa gatii hin qabne qabaachuu caalaa waan faayidaa qabu hojjechuutu gatii qaba.,Namni kamiyyuu waan isa miidhu hin hojjetu.,Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Namni isuma har’aa beeka kan gara fuula duraatti ta’u garuu waaquma qofaatu beeka.,Mucaa gatii hin qabne qabaachuu caalaa waan faayidaa qabu hojjechuutu gatii qaba.,A,A daughter is better than a tree
Olkaa'an fuudhan malee olka'an hin fudhan,mariin baay'ee barbaachisaadha,Ollaa qabaachuun baay'ee barbaachisaadha.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",Osoo har'a hin qusaatin bor fayyadamu hin danda'aamu,Osoo har'a hin qusaatin bor fayyadamu hin danda'aamu,D,"The high get married, not the low get married"
"Dubbiin mamaaksa hinqanne, ittoo  Soggiddaa hin qabne",Nama jaalatan maatii isaa waliin jaalatu.,Dhiibbaa hawaasaa dandamachuun rakkoo dhuunfaa kamirayyu namatti cima.,Faayidaa xinnoo barbaachuuf namni rakkoo guddaa ofitti fida.,mamaaksi dubbbii mi'eesuu argisiisa,mamaaksi dubbbii mi'eesuu argisiisa,D,"Words without a vowel, without a consonant"
"“Walmalee maal qabnaree,”  jette Huummoon ",Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Namni maqaa qabu akkuma fedhetti namarratti roorrisuu barbaada yookiin waan hunda namarratti fe’uu barbaada.,wal deeggaruun barbachisaadha,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,wal deeggaruun barbachisaadha,C,"""What are we going to do?"" said Hummo."
"Muu, gaddeebituu! Waraabessa wajjin Harree bituu!","Iddoon gita ofii hin taane salphinaaf nama saaxila, qixa gita ofii dhaabachun barbaachisaadha","Murtoo balaa qabu yoo fudhatte, rakkoo inni fidu furuuf qopha'uu qabda.",Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,Yoo walitti dhiyaatan wal tufaachuun uumaamuu danda'a.,"Iddoon gita ofii hin taane salphinaaf nama saaxila, qixa gita ofii dhaabachun barbaachisaadha",A,"You mourners, go and buy a donkey with a colt!"
"Hummoon lafa hin teessu, muka gubbaa malee Ijoolleen hin beektu, nama guddaa malee.","Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.","Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.","daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama",Gowwaan waan tokko gadi fageenyaan itti yaadee  hin hojjetu.,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama",C,"The power is not on the floor, but on the stove. The child does not know, but the adult."
Laga malee garaan walittinyaa'u.,nyaanni namni tokko nyaatuu ofi isaaf malee nama kan bira akka hin fayyadne ibsuuf jedhaama,Bu'aa waan hojjettee argatta.,Qusannaa wallaaluu.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,nyaanni namni tokko nyaatuu ofi isaaf malee nama kan bira akka hin fayyadne ibsuuf jedhaama,A,They are very close to each other.
Sa’a dallaa guutuu manna soddaa barcuma guutuu wayya.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,Qusannaa wallaaluu.,Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,ulfina fi barbaachisummaa sooddaa ibsuf akkas jedhaama,ulfina fi barbaachisummaa sooddaa ibsuf akkas jedhaama,D,It is better to fill a wall with a single house than a whole house with a single room.
"Huummoo ta’uu kooti,  jedhe jaarsi dulloome",yoo of xiqqeesan qaamni biralle nama xiqqeesa,"namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.",Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,Kan hojii hiike waan bu'aa hin qabne dalaga.,"namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.",B,"But I am, said an elderly man"
Tufanii hin arraban,Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,Waan dursa dhufuu qabu tokkoof yaadda’uu malee isa lammeessoo fi sadeessoof cinqamuun sirrii miti.,wanta takkaa jedhan tokkof cichoomina qabaachu argisiisuuf jedhaama,"Waan tokko argachuun dhimma nama rakkisu ta’uu baatus,  itti fayyadamanii hojiirra oolchuun rakkisaa ta'uu danda'a.",wanta takkaa jedhan tokkof cichoomina qabaachu argisiisuuf jedhaama,C,not abusive
Kophaa nyaattuun qophaa duuti,Nama yaadni isaa salphaatti hiramu waan xiyyeffannoo barbaadu hin hojjeechiisiin.,waan qabaan waliif hiruu barsiisuuf jedhaama,Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,waan qabaan waliif hiruu barsiisuuf jedhaama,B,Eating alone is a death sentence
Jiruu fi amaatii hin tuffatan.,Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,Waliin ta’uun hojiin tokko yoo raawwatame xumurri isaa ni miidhaga.,"jiruun guddaas ta'u xiqqaa akka hin tufatamneefi, akkasumaas amaatiin sooreeti tatee hiyyeeti akka kabajun malu akeeka","jiruun guddaas ta'u xiqqaa akka hin tufatamneefi, akkasumaas amaatiin sooreeti tatee hiyyeeti akka kabajun malu akeeka",D,They do not dismiss the mother-in-law.
Dubbiin waldhabde akka dhungoo Huummoo ti,Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,"Yeroo humni jiru yaadni namaa hin gallu, yeroo yaadni namaa galu immoo huumni hin jiru.
Qalbiidhaan tasgabaa’anii bulchuun dhimma dhawaatan dhufudha.",waligaluu dadhaabuu mul'isa,Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,waligaluu dadhaabuu mul'isa,C,Controversial words are like a kiss
Obsaan aannan goromsaa dhuga,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,D,Patience drinks the milk of counsel
"Walitti hindhiyyaannu, diina ofgidduu hinbaafnu,”  jette Huummoon",Dhiibbaa hawaasaa dandamachuun rakkoo dhuunfaa kamirayyu namatti cima.,"Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.",fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,Namoonni amala ofii hin beekne waantota salphaatti argatan tuffatu.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,C,"When we are together, we are not creating an enemy, ""said Hummo"
Kophaa dhiqanii xurii hin baasan.,Kan qabu namni hunduu waan rakkatu itti hin fakkaatu.,Yeroo rakkoon nama qaqqabettii fi yeroo dhibamanitti kan namaaf furmaata duraa ta’uu ykn laachuu danda’u fira aantee fi qoricha .,barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,"Ijoolleen (dhalli) namaa hanga fedhe nama aarsitullee, aarii qaban rukuttaan itti bahuun waan hin danda’amneef baay’ee nama aarsa.",barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,C,They do not wash themselves and remove their dirt.
"Duuti qoricha hinqabdu, yoo qabaatte fuudhanii dhalchuu qofa.",Mucaa gatii hin qabne qabaachuu caalaa waan faayidaa qabu hojjechuutu gatii qaba.,Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,barbaachisumaa dhala godhaachu argisiisa,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,barbaachisumaa dhala godhaachu argisiisa,C,"You don't take medicine, you just get pregnant and have children."
Sussukuun gulufa fida.,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,milkaa'inni xixiqqoon milkaa'inaa gurguddaa fidu,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,wanta takkaa jedhan tokkof cichoomina qabaachu argisiisuuf jedhaama,milkaa'inni xixiqqoon milkaa'inaa gurguddaa fidu,B,A whisper brings a whisper.
Mi’a wal fakkaatu walbira fannisu.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,Dubbii badaaf callisuun deebii kenni.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,B,They compare similar items.
Marii' atan malee maraatan biyya hinbulchan,Yoo walitti dhiyaatan wal tufaachuun uumaamuu danda'a.,mariin baay'ee barbaachisaadha,Namni waan namni biroo godheef hin yaadanne nama yaraadha.,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,mariin baay'ee barbaachisaadha,B,They do not rule without consulting
Jabbiitu loon ta’a; ijoolletu nama ta’a. ,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,that little things can reach great heights,Waan hamaa irraa of eeguun lafa itti barbaachisutti waan gaarii balfachuun dhimma faallaa ta’e raawwachuudha.,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,that little things can reach great heights,B,You are strong; your children are strong.
Namni waan arge dubbata,Namni waan beeku dubbaata,Waan gaarii ta’eef malee otoo akka qulqullina qodaatii hin dhugan.,Kabaja gaarii argachuuf qalbiin abboomamuutu gaariidha.,Rakkoo keessaa nan baha jedhanii abdii hin taane horachuun sirrii miti.,Namni waan beeku dubbaata,A,A man speaks from experience
harka ofiitiin bofaafi buutii hin qabatu,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,Namni ofi of hin miidhu,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",Namni ofi of hin miidhu,B,not pick up snakes or scorpions
Muka jigetti qottoon baay’ata. ,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,nama maqaan badee maqa baleesi itti baay'ata,nama maqaan badee maqa baleesi itti baay'ata,D,A tree falls and many stumps are left.
Bishaannii fi gowwaan gara gorsanitti gora,"Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Namni beekumsa hin qabne bakka sirrii hin taane irraa gargaarsa gaafata,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,C,Water and fools go to counsel
"Galaanni darbuu sii hinnyatiin, jarsi du’aa gahe sii hin abaarni.",Waan gaarii argachuu namni jibbu hin jiru garuu argachuutu nama dhiba malee.,rakkina yeroo muraasaf turu obsaan dabarsu,Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,rakkina yeroo muraasaf turu obsaan dabarsu,B,"The sea, for it will not pass over you, and the deep, for it will not curse you."
Huummoon ka’umsa badde qubsumaaf rakkatti ,Namni nama gorsu yookiin dhimma namaa dursee tilmaamu dhimma ofii isaa irratti ni rakkata.,"Dursinee yaannu malee waan tokko hojjechuun hin danda’amu yookiin Dubbii tokko waa malee callisanii dubbachuun sirrii miti yookiin Waanta tokko hojjechuun dura galma isaafi bu’aa isaa 
 karoorsuun barbaachisaadha.",Waan bu'aa hin qabneef ifaajuu.,wanti ka'umsa bade booda nama rakkisa,wanti ka'umsa bade booda nama rakkisa,D,The loss of a child is a problem for everyone.
Jarjarranif abbaa dura hin dhalataan,Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,wanti hunduu yeroo qaba,Namni isuma har’aa beeka kan gara fuula duraatti ta’u garuu waaquma qofaatu beeka.,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,wanti hunduu yeroo qaba,B,My son was born without a father
Sibiilli abbaan qare; abbaa qale. ,waan qabaan waliif hiruu barsiisuuf jedhaama,Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,"namni hammeenya rawwaatu, deebisee isuuma miidha",carraa dhabeessa,"namni hammeenya rawwaatu, deebisee isuuma miidha",C,The iron is sharpened by the father; the iron is sharpened by the father.
Hidhii Waaqni abaare osoo hin dhungatamiin dullooma,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,Namni gaariin illee badii hin dhabu.,Kabaja namaaf kennuun ofirraa jalqaba.,carraa dhabeessa,carraa dhabeessa,D,The tree that God cursed will grow old without being cut
Nama mannatti walii galetuu alaa waliin gala.,Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,Namni suuta hojjetu suuta suutaan rakkataa deema.,namni yoo waligaltee qabatee fagoo gahuu yookiin waan guddaa hojjechuu danda'a,wal deeggaruun barbachisaadha,namni yoo waligaltee qabatee fagoo gahuu yookiin waan guddaa hojjechuu danda'a,C,A householder is a person who is living with a stranger.
Sangaa abbaan gaafa cabsee ollaan ija jamsa,yoo of xiqqeesan qaamni biralle nama xiqqeesa,Namni ofi of hin miidhu,Wanti bu'uurri isaa hin tolle firiin isaa gaarii hin ta'u.,Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,yoo of xiqqeesan qaamni biralle nama xiqqeesa,A,A father breaks a tree to attract the attention of a neighbor
Huummoon dhukkuba malee aaddi ,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,Waan irra fooyyaa’aa ta’e tokko akkanumatti abdiidhaan nan argadha jechuun waan har’a qaban tokko qusannaa malee itti fayyadamuun boru rakkoof nama saaxiluu akka danda'a,waan bu'uraa yookaan dhugaa hin tanee irraatti hundaa'uun nama komaachuu,Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,waan bu'uraa yookaan dhugaa hin tanee irraatti hundaa'uun nama komaachuu,C,The disease is not contagious.
"Hiriyyaan wal hin amanne, malka cetutti wal kaksifti",yoo wal hinamanne fagoo waliin deemuun hin danda'amu.,Uumamaan namni hundinuu walqixa.,Kan waan hundaa argate waan hojjetu hin beeku.,Madaa ykn quuqqaa garaa keessaa baafatanii hin dubbanne ykn dubbachuu hin barbaanne tokko haasawaa keessa himatu.,yoo wal hinamanne fagoo waliin deemuun hin danda'amu.,A,A friend who is not trustworthy may be like a snake in a grass
"Muu,” jette Huummoon",Galata dhabuu.,waan tokkotti quufu dadhabuu ykn gammaduu dhabuu,Namoonni amala ofii hin beekne waantota salphaatti argatan tuffatu.,Aarii battalaatiin otoo itti hin yaadiin tarkaanfiin fudhatamu tokko kan nama miidha.,waan tokkotti quufu dadhabuu ykn gammaduu dhabuu,B,What is your name?
Akkuma Huummootti aadanii caldhisuudha,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,Maddi isaa gargar ta'uus tajaajila walfakkaata kennuu danda'a.,rakkina obsaan dabarsuu,rakkina obsaan dabarsuu,D,It's like a mixture of hummus and garlic
Huummoon bifa isheef ajjeefamti,"nama sabaaba dandeetti, qabeenya, bifa, waan hawaatoo ta'e fi kkf qabaachun miidhaamu",Ana malee namni jira kan hin jenne waan balleessaa isaa namni irratti beeku itti hin fakkaatu.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Qusannaa wallaaluu.,"nama sabaaba dandeetti, qabeenya, bifa, waan hawaatoo ta'e fi kkf qabaachun miidhaamu",A,Hymenaeus is executed for her image
Durbaa fi qullubbii abbaatu bakka gaarii dhaabbata,Yoo abbicha argan waan isa jalaa bade gaafatu.,milkaa'inni xixiqqoon milkaa'inaa gurguddaa fidu,Abbaan gaariin qabeenya isaa qusateeti ilmoosaatiif dabarsa.,Itti gaafatamummaa ofi ba'aachuu,Itti gaafatamummaa ofi ba'aachuu,D,A young woman and her father are in a good place
Namni Akka du'etti malee Akka kufetti hin hafu!,namni jijjiramu danda'a,Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,Waan hamaa irraa of eeguun lafa itti barbaachisutti waan gaarii balfachuun dhimma faallaa ta’e raawwachuudha.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",namni jijjiramu danda'a,A,"""Do Not Fall to Death, but to Life!"""
Dubartiin utubaa manaati,Of eeggannoo gochuun barbaachisaadha.,Waan jijjiirama hin agarsiisne irratti dhama'uun bu'aa hin qabu.,Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,barbaachisummaa fi kabaja dubartii,barbaachisummaa fi kabaja dubartii,D,A wife is a pillar of the home
Soddaa fi dugdaan lafaa ol ka’u.,Waan hamaa irraa of eeguun lafa itti barbaachisutti waan gaarii balfachuun dhimma faallaa ta’e raawwachuudha.,Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,barbaachisummaa fi kabaja soddaa,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,barbaachisummaa fi kabaja soddaa,C,The dust and the dust of the earth will rise.
"Warri marii qabu dibicha qalata warri marii hinqanne raadaa 
qalata.",Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,Bu’aa raawwii hojii dalaguu abbuma sanitu beeka.,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,D,"Those who can talk steal the bull, those who can't talk steal the chariot."
Nagaan bullen yoo ollaan nagaan bule,"Namni nama miidhu, waan isa miidhu hin raawwatu.",Namni kamiyyuu waan isa miidhu hin hojjetu.,Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,D,"When we make peace, we make peace with others"
Bakka Waaqni nama hidhe takaallaa malee dhaabbatu.,Namni akkamitti akka nama argu hin beekan.,Waan isa baasuufi hin baafne yookiin waan isaa ta’u abbaatu beeka.,Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,jireenya waaqni namaa kenne malee akka filaannoo ofitti hin jiraatan,jireenya waaqni namaa kenne malee akka filaannoo ofitti hin jiraatan,D,They will not be able to stand where God has bound them.
Harkaan harka fuudhan.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Namni maqaa qabu akkuma fedhetti namarratti roorrisuu barbaada yookiin waan hunda namarratti fe’uu barbaada.,namni dabaree wal gargara,Tola akka hamaatti fudhachuu.,namni dabaree wal gargara,C,They held hands.
Nama jaalatan bakka rafisan hindhaban.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,Of caalchisanii nama jaalachuun barbaachisaa miti.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,A,They are not the ones who are sleeping with their loved ones.
"Arbi dhufe faana dhawaa jennaan faana maalii
qaaqxu arbuu kunooti jedhe.",Dubbiin hamaan miidhaa fida.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",Osoo dhimmi ijoon jiruu dhimma  xixiqqoo irratti xiyyeefachuun hin barbaachisu.,Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,Osoo dhimmi ijoon jiruu dhimma  xixiqqoo irratti xiyyeefachuun hin barbaachisu.,C,Arbi came to the side of the road to see what he was going to find.
Soddaafi ibiddi alaalatti tolu,Yoo walitti dhiyaatan wal tufaachuun uumaamuu danda'a.,Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,Namni abaaramaa waan nama gaddisiisu raawwata.,Yoo walitti dhiyaatan wal tufaachuun uumaamuu danda'a.,A,A fire and a campfire
Bunni afaan guba; yaadni garaa guba. ,Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Waan ta'e baayy'ee yaaduun fayyaa namaa irratti miidhaa qaba.,yoo of xiqqeesan qaamni biralle nama xiqqeesa,Waan ta'e baayy'ee yaaduun fayyaa namaa irratti miidhaa qaba.,C,"The tongue is a burning fire, but the heart is a burning fire."
"Osoo waljaalannuu, dugda walitti gallee deemna,”  jette Huummoon","Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.",namni jaalatanif waa hunda goodhuf,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,Kan waa shakku nama hin amanu.,"Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.",A,"We're not going to fight, we're going to walk backwards, "" Hummo said."
"Dhukkubooftuu abbaa warraa, dubbii ganama darbe galgala teessee aaddi.",Rakkoo darbe irra deedeebiin kaasuun miidhaa qaba.,"Murtoo balaa qabu yoo fudhatte, rakkoo inni fidu furuuf qopha'uu qabda.",Fedhii nama tokkoo yoo dursanii beekan waan inni barbaadu  gochuun rakkoo hin ta’u.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,Rakkoo darbe irra deedeebiin kaasuun miidhaa qaba.,A,The sick father sat up late last night.
Sooressi hundumaa osoo qabuu ilmootti rakkata.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,Mallaqni yookiin qabeenyi rakkoo hundumaa furuu hin danda'u.,Dubbiin yoo dhiisan malee dhuma hin qabu.,Waan jijjiirama hin agarsiisne irratti dhama'uun bu'aa hin qabu.,Mallaqni yookiin qabeenyi rakkoo hundumaa furuu hin danda'u.,B,The rich man has a hard time with the child.
"Soorettii haadha ormaa mannaa, hiyyeettii haadha ofii wayya.","Waanta xiqqoo of harkaa qabnutu, waan guddaa kankeenya hin taane caala.",Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,Waan tokko yoo nama marare furmaata kaa’uu malee yookiin furuu malee hiidhii xuuxuun bu’aa hin qabu.,Waliif galuun milkaa'ina walootti nama geessa.,"Waanta xiqqoo of harkaa qabnutu, waan guddaa kankeenya hin taane caala.",A,Better is a poor mother than a rich foreigner.
Sooroma eeguun deega eeguudha.,Dhugaan yoo kan citu fakkaatellee hin citu.,Kan eenyummaa isaa beeku aantee isaa ni beeka.,Waan barbaadnu argachuuf tattaafachuu qabna.,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,Waan barbaadnu argachuuf tattaafachuu qabna.,C,To wait for wealth is to wait for poverty.
"Soorummaa durii himachuun, hiyyummaa isa ammaa himachuudha.",Namoonni wal shakkan waan bu'aa qabu tokko wajjin hojjechuu hin danda'an.,"Kan dursee hin qophoofne, rakkoo isa qunname hundaaf gadda.",Waan hin hafneef yookiin waan hin oolleef yeroon itti qophaa'uu.,Milkaa’ina darbeetti hirkachuun guddina yeroo ammaa gufachiisa.,Milkaa’ina darbeetti hirkachuun guddina yeroo ammaa gufachiisa.,D,To speak of the past is to speak of the present.
"Sootalli ejersa irratti, eegan tiruu irratti cite.",Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,Nammi waan guddaaf abdatan tokko iddoo hin eegamnetti hafa.,Qabeenyi abbaan ofii horate ilmaaf ta’uu dhiisuu danda’a.,Nammi waan guddaaf abdatan tokko iddoo hin eegamnetti hafa.,C,"The oil on the olive, the oil on the leather."
"Nyaata hancufatu dursa, dhungoo jaalalatu dursa.",Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,D,"A hearty meal comes first, and a loving kiss follows."
Soora soogiddaan siphaniiti dubbii mammaaksaan himu.,Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,B,"They are like fattened calves in a manger, like a fattened calf in a manger."
Sooressi hir’uu isaa hin beeku.,"Waan tokko argachuun dhimma nama rakkisu ta’uu baatus,  itti fayyadamanii hojiirra oolchuun rakkisaa ta'uu danda'a.",Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",Kan saalfate waan hojjetu hin beeku.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",C,He never knew if he had enough.