nickoo004/FeruzaSpeech_to_fine_tuning · Datasets at Hugging Face

text stringlengths 1 533	duration float64 4.11 50.7	token_count int64 1 533
Choliqushi (roman). Rashod Nuri Guntekin Turkchadan Mirzakalon Ismoiliy tarjimasi Birinchi qism B..., 1900. yil, sentyabr.	18.167313	122
To‘rtinchi sinfda edim. Yoshim o‘n ikkilarda bo‘lishi kerak. Frantsuz tili muallimamiz Aleksi opa bir kun bizga inshodan vazifa topshirdi.	12.780313	138
“Hayotdagi ilk xotiralaringizni yozishga harakat qiling. Ko‘raylik-chi, nimalarni eslar ekansizlar. Sizlar uchun bu ajoyib xayol mashqi bo‘ladi”, — degan edi u.	14.916563	160
Hech esimdan chiqmaydi: sho‘xligimdan, sergapligimdan bezor bo‘lgan murabbiyalarim meni o‘rtoqlarimdan ayirib, sinf burchagidagi bir kishilik kichkina partaga o‘tqazib qo‘yishgan edi.	17.888688	183
Mudira aytgandek, men “dars paytida qo‘shnilarimni gapga tutmaslikni, o‘qituvchimizning so‘zlarini odob bilan tinglashni o‘rgangunimga qadar” u yerda surgun hayot kechirishga mahkum edim.	17.424313	187
Bir yonimda kattakon yog‘och ustun bor: nimaiki qilinsa pinagini buzmaydigan va ora-sira pakkimning uchi bilan u yer-bu yeriga ozor berganimda mardona chidab turadigan vazmin, uzun, gung qo‘shni.	19.096125	195
Narigi yonimda esa monastir tarbiyasiga mos salqin va g‘amgin olaqorong‘ilikni saqlash uchun yasab qo‘yilganga o‘xshagan, darpardalari hech mahal ochilmaydigan uzun deraza.	16.124	172
Men soz narsa kashf qildim: ko‘ksimni partaga suyab, iyagimni bir oz ko‘tarsam, deraza darpardalari tirqishidan osmonning bir bo‘lagi-yu, akatsiya shoxlari orasidan bitta uy derazasi bilan balkon panjarasi ko‘rinar edi.	20.582188	219
To‘g‘risini aytganda, manzara unchalik chiroyli emasdi. Deraza hamisha yopiq turar, balkon panjarasida esa har doim chaqaloqning yo‘rgaklari yoyib qo‘yilgan bo‘lar edi.	15.845313	168
Lekin men shu narsalarni ko‘ra olganim uchun ham xursand edim.	6.278688	62
Dars paytlarida qo‘llarimni iyakka tirab, o‘qituvchilarimga nihoyatda xudojo‘y ko‘rinish uchun lozim bo‘lgan bir alfozda ko‘zlarimni ko‘kka — deraza eshigi tirqishidan ko‘ringan haqiqiy osmonga tiksam, ular meni insofga kira boshlabdi, deb suyunishardi.	24.761813	253
Men murabbiyalarimni shu zaylda aldar, ular bizdan yashirmoqchi bo‘lgan hayotni tomosha qilayotgan kishiday quvonar, aldaganim va intiqom olayotganim uchun huzur qilardim.	15.659563	171
Aleksi opa vazifani tushuntirib bo‘lgandan so‘ng bizni yozishga qo‘yib berdi. Oldingi partalarga husn berib turgan og‘ir tabiatli peshqadam o‘quvchi qizlar allaqachon ishni boshlab yuborishdi.	18.167313	192
Ularning yonida o‘tirmasam ham, nimalar yozayotganlarini kiftlari ustidan ko‘rib turganday bo‘lar edim: “Ilk xotiramda qolgan birdan-bir narsa mehribon onajonimning kichkina karavotcham ustiga egilgan oltin sochli aziz boshi, menga mehru muhabbat bilan kulimsiragan havorang ko‘zlaridir...” tarzida shoirona yolg‘on...	30.241688	318
Aslida esa onalar oltin va havoranglardan boshqa ranglarda ham bo‘ladilar. Faqat so‘rlarning o‘quvchilari qalamidan shunday ranglarga bo‘yalib chiqish u bechoralar uchun bir majburiyat, biz uchun esa odat edi.	21.32525	209
Menga kelsak, men butunlay boshqacha qiz edim. Juda yoshligimda ayrilgan onamdan esimda nihoyatda oz narsa qolgan.	11.1085	114
Lekin onamning oltin sochli, havorang ko‘zli bo‘lmaganini aniqlaman. Shunday bo‘lgandan keyin, asl qiyofasini o‘zgartirib tushuntirishga va bundan mamnun bo‘lishga hech qanday kuch meni majbur qilolmaydi…	20.396438	204
“Nima yozsam ekan?” degan o‘y meni qiynardi. Devorda Bibi Maryamning bo‘yoqli surati tagiga osib qo‘yilgan kakkuli soat tinmay yurib turibdi, men esa hali ham anqayib turibman.	17.981563	176
Boshimdagi lentani yechdim, sochlarimni sekin-asta ko‘zimga tushira boshladim. Bir qo‘lim bilan qalamni og‘zimga tiqib, uni tilim bilan aylantirib o‘tirdim.	16.30975	156
Faylasuflarning, shoirlarning bir narsa yozib turganda burun qashish, bag‘baqalarini cho‘zish kabi g‘alati odatlari bor-da axir…	12.687438	128
Qalam tishlab sochimni ko‘zimga tushirib o‘tirishim ham mening chuqur xayol surayotganligimni bildirishi kerak.	9.901	111
Xayriyatki, menda xayolotga berilish paytlari juda kam bo‘lardi. Aks holda, hayotim ertaklardagi Chorshanba ayol o‘choq onasining hayoti singari chigal-butal bo‘lib o‘tar edi.	16.959875	175
Oradan yillar o‘tdi. Mana endi begona bir shaharda notanish bir mehmonxona nomerida o‘tirib xotiralarimni yozyapman…	11.48	116
Sira tongi yorishmaydigandek tuyulgan tun azobidan qutulish uchun xotiralarimni yozib turgan shu soatimda bir qo‘lim yosh bolalik chog‘larimdagi singari yana sochlarimni to‘zg‘itib, ko‘zlarim ustiga tushirish bilan mashg‘ul.	20.768	224
Buning sababi atrofdagi hayot oqimiga o‘zini qo‘yib yuboradigan yengiltak, beparvolik ekanligimdan bo‘lsa kerak, deb o‘ylayman.	14.916563	127
Og‘ir kunlarda o‘z-o‘zim, o‘z fikrlarim bilan tanho qolish uchun ko‘zlarim bilan dunyo orasiga shu sochlarimni parda qilib qo‘yishga tirishardim.	16.588375	145
Qalamni kabob sixiday tishlarim orasida aylantirishimga kelsak, to‘g‘risini aytsam, buning hikmatini o‘zim ham bilmayman. Butun bilganim shuki, lablarimdan binafsha siyoh dog‘lari arimas edi.	18.538875	191
Hatto bir kun, endi ko‘zga ko‘rinib kelayotgan qizlik chog‘larimda, maktabimga meni ko‘rgani kelgan bir odamning oldiga mo‘ylov qo‘ygan kishiday chiqdim-u, uyalganimdan yerga kirib ketayozdim.	20.396438	192
Nima to‘g‘rida gapirayotgan edim? Ha... Aleksi opaning ilk xotiralarni yozdirmoqchi bo‘lgan inshosi to‘g‘risida…	14.545	112
O‘sha kuni har qancha o‘ylasam ham, faqat shu narsalarnigina yozganim esimda: “Men baliqlar singari ko‘l ichida tug‘ilganga o‘xshayman. Onamni es-es bilaman…	19.37475	157
Otam, enagam, xizmatkorimiz Husayn ham esimda... Bir kun meni ko‘chada quvgan qora laychani... Bir kun to‘la savatdan yashiriqcha uzum olayotganida barmog‘imni chaqib olgan arini…	20.024938	179
Ko‘zim og‘riganda tomizilgan qizil dorini... Mehribon Husayn bilan Istambulga kelganimizni... Ha, shularga o‘xshash ko‘p narsalarni eslayman…	15.659563	141
Lekin bulardan hech biri ilk xotira emas... o‘zim yaxshi ko‘rgan ko‘lda, quyuq yaproqlar orasida qip-yalang‘och bo‘lib cho‘milib yurgan vaqtlarimdagiday eski xotiralar emas...	19.560563	175
Dengizday poyonsiz bir ko‘l... “Ichida katta-katta yaproqlar, atrofida daraxtlar bo‘lsa, bu ko‘l qanday qilib dengizday katta bo‘lishi mumkin?” deyarsizlar...	16.30975	158
Xudo haqqi, yolg‘on so‘zlayotganim yo‘q, o‘zim ham sizlarga o‘xshab hayronman... Ammo, aslida shunday bo‘lgandan keyin ilojim qancha?..”	15.288063	136
Inshom sinfda o‘qilganda, dugonalarim men tomonga o‘girilishib, qahqaha urib kulib yuborishdi. Bechora Aleksi opa ularni tinchitish uchun anchagina zahmat chekdi.	17.331438	162
Qizig‘i shuki, Aleksi opa qora kiyimi ichida kosov singari bo‘yi, ohorli oppoq yoqasi, saroy xonimining peshonaga tortilgan chorshafiga o‘xshab bosh kiyimi tagidan ko‘rinib turgan sepkilli qonsiz yuzi va anorgul singari qip-qizil lablari bilan hozir ro‘paramda paydo bo‘lib, yana o‘sha savolni bersa, hozir ham o‘shandan boshqa javob topolmasam kerak, yana baliqday ko‘lda tug‘ilganimni ayta boshlayman.	36.00025	403
Keyinchalik u yoq-bu yoqdan surishtirib bilsam, bu ko‘l Musul atrofida, oti doim esimdan chiqib qoladigan bir kichkina qishloq yonboshida ekan; mening poyonsiz dengizim chakalak orasidagi quruq irmoqdan qolgan bir hovuch suvdan iborat ekan.	22.811313	240
Otam u mahallar Musulda xizmat qilar ekan. Men ikki yarim yoshlar chamasida ekanman.	10.179688	84
Yoz shu qadar issiq kelibdiki, shaharda turishning iloji qolmagandan ke- yin, otam meni onam bilan qishloqqa keltirib qo‘yishga majbur bo‘libdi.	15.93825	144
O‘zi esa har kuni ertalab otda Musulga tushar, kechqurunlari, kun botgandan keyin yana qaytib kelar ekan.	12.594563	105
Onam menga qaray olmaydigan ahvolda qattiq kasal ekan. Shuning uchun ancha vaqtlargacha qarovsiz qolibman...	13.430438	108
Oylab xizmatkorlar uyida sarson bo‘libman. Ke- yin qishloqlarning biridan Fotima degan kimsasiz bir arab xotinni topishgan.	14.266375	123
Fotima meni yangigina o‘lgan chaqalog‘i o‘rnida ko‘rib, undan qolgan siynasi bilan onalik mehrini menga beribdi. Dastlabki yillarda sahro bolasiday o‘sibman...	19.839188	159
Fotima meni orqasiga qopchiqday osib olib, jazirama oftoblarda ko‘tarib yurar, xurmo daraxtlariga ham ko‘tarib chiqar ekan.	13.61625	123
Shunday qilib, o‘sha paytlar men hali aytgan qishloqqa kelibmiz. Fotima meni har kuni ertalab oziq-ovqatimiz bilan shu chakalakka keltirar; meni qip-yalang‘och qilib suvga solar ekan...	18.074438	185
Kechqurungacha yumalanishib o‘ynashar, ashulalar aytishar, birga ovqat qilishar ekanmiz... Keyin, uyqumiz kelganda, qum yig‘ib yostiq qilar, gavdalarimiz suvda, boshlarimiz qumda quchoqlashib, betlarimizni betlarimizga qo‘yishib uyquga ketar ekanmiz…	27.176688	250
Suv hayoti tanu jonimga shunchalik singib ketgan ekanki, Musulga qaytganimizda dengizdan chiqqan baliqday qiynalib qolibman.	13.523375	124
Fe'lim buzilib, har zamon tipirchilar, payti keldi deguncha ust-boshimni yechib tashlab, ko‘chaga qip-yalang‘och yugurib chiqib ketar ekanman…	16.68125	142
Fotimaning burnidan, betlaridan, qo‘llaridan g‘urralar arimas edi. Men bu xil g‘urralarga shunchalik odatlanib qolgan edimki, g‘urrasiz yuzlar menga hamisha xunuk ko‘rinardi.	20.675063	174
Mening uchun eng katta motam Fotimadan ajralishim bo‘ldi. Shaharma-shahar yura-yura axiyri Karbaloga keldik.	13.894875	108
U vaqt to‘rt yoshlarda edim. Bunday yoshda ko‘p narsalarni uncha-muncha esda olib qolish mumkin. Fotimaga yaxshigina yerdan kuyov chiqdi.	16.30975	137
Enamning kelin bo‘lgani, go‘shangaga kirgani bugungiday ko‘z o‘ngimda.	8.97225	70
Yuzlari Fotimaniki singari g‘urra bo‘lgani uchun menga nihoyatda go‘zal ko‘ringan xotinlar bilan to‘la uyda meni quchoqdan quchoqqa olishar, keyin Fotimaning yoniga o‘tqazishardi.	17.05275	179
So‘ngra o‘rtaga qo‘yilgan barkashlardan hovuchlab ovqatlar yeganimizni eslayman. Nihoyat, kun horg‘inligidan va hardam xurmacha singari yumalayverishdan charchab enagamning tizzasida yana barvaqt uxlab qolibman.	22.439813	211
Fotima onamiz o‘g‘li Husayn Karbaloda shahid bo‘lganda hayotmidi-yo‘qmidi — bilmayman.	11.015563	86
Bechora ayol o‘sha qora kungacha yashab, jigargo‘shasi dog‘ida har qancha faryod ko‘targan bo‘lmasin, lekin uning faryodi to‘y kechasining ertasiga begona bir xotin quchog‘ida yotganimni ko‘rib, men ko‘targan dodu faryod oldida hech narsa bo‘lmagandir..	23.833	253
Xullas, Karbalo Karbalo bo‘lib bunday shovqinli motamni ko‘rmagandir, deb o‘ylayman. Faryod urib yig‘lashdan, ohu vohdan ovozim bo‘g‘ilgach, katta odamlar singari ochlik e'lon qilib, necha kungacha ovqat yemadim.	21.232375	212
Enagamdan ayrilib, hasrat ichida qoldim, lekin bu hasratni bir necha oylardan so‘ng Husayn nomli bir suvori askargina unuttira oldi. Husayn ta'lim paytida otdan yiqilib, mayib bo‘lgan askar edi.	20.489313	194
Otam uni uyga xizmatkor qilib oldi. Husayn devonaroq odam edi. Meni jonidan ortiq yaxshi ko‘rardi.	13.709125	98
Men esam uning sevgisini oyoq osti qilib, tuzatib bo‘lmaydigan bir vafosizlik bilan xorlardim. Men Fotima bilan birga yotib o‘rganib qolgan bo‘lsam ham, bu bilan birga yotmas edim.	19.096125	180
Lekin saharda xo‘rozlar qichqirdi deguncha ko‘zlarimni ochib uning xonasiga yugurib kirar, ot minganday ustiga minib olib, barmoqlarim bilan qovoqlarini yirib ochardim.	17.610063	168
Ilgari Fotima meni bog‘larga, dalalarga o‘rgatgan bo‘lsa, Husayn kazarmaga, askarlar muhitiga olib kirdi.	13.244688	105
Bu uzun mo‘ylovli yo‘g‘on odamning har xil o‘yinlarga ustaligini hech kimda ko‘rgan emasman. O‘yinlarining asl go‘zalligi xavfli, hayajonli kiliqlarida edi.	17.424313	156
Sochlarim to‘zg‘ir, ko‘zlarim tinar, maza qilganimdan shunday qiyqirib-qichqirardimki, bunday lazzatni keyin hech qaerda topmadim.	15.566688	130
Ba'zan yomon oqibatlar ham bo‘lardi. Lekin men, oramizdagi ahdga binoan, o‘yinda jonim achisa yig‘lamasligim, undan hech kimga shikoyat qilmasligim kerak. Men katta odamlarday sir saqlashga o‘rgandim.	21.975438	200
Meni bunga insofdan ko‘ra ko‘proq, u men bilan o‘ynamay qo‘yadi, deb qo‘rqqanligim majbur qilardi.	11.8515	98
Kichkinaligimda meni qilig‘i sovuq deyishardi. Balki bu to‘g‘ridir ham. Nimagaki, kim bilan o‘ynasam jonini og‘ritar, dodlatar edim. Bu fe'l harholda Husayn bilan bo‘lgan o‘yinlarimning oqibati bo‘lsa kerak.	21.511	207
Jonim har qancha og‘riganda ham falokatni oh-voy qilmay, ochiq chehra bilan qarshilashim undan menga bir yodgordir.	13.058938	115
Husayn ba'zan kazarmada anatoliyalik askarlarga cholg‘u chaldirar, meni yana xurmachaday boshiga o‘tqazib olib, qiziq o‘yinlar qilardi.	15.659563	135
Bir payt u bilan otda ham sayr qiladigan bo‘ldik. Otam uyda yo‘qligida Husayn og‘ildan otni olib chiqar, meni quchog‘iga olib dalalarda soatlarcha o‘ynatib yurardi.	17.517188	164
Biroq bu ermagimiz uzoqqa bormadi. Ishqilib, gunohiga qolmayin-u, oshpaz xotin bo‘lsa kerak, u bir kun bizni otamga chaqdi, bechora Husayn otamdan ikki tarsaki yedi-yu, shu-shu otga yaqinlashmay qo‘ydi.	20.303563	202
Asl muhabbat g‘avg‘osiz, shovqinsiz bo‘lmaydi, deyishadi. Biz ham Husayn bilan kunda eng ozi to‘rt-besh marta urishib olardik.	14.080625	126
Bir qiziq odatim bor edi. Xonaning bir burchagida cho‘kkalab, yuzimni devorga o‘girib olardim. Husayn uch-to‘rt minutcha meni o‘z holimga tashlab qo‘yar, keyin rahmi kelib, birdan ko‘tarib olardi-da, chinqirtirib yuqoriga irg‘itar edi.	22.811313	235
Quchog‘ida bir oz tixirlik qilib o‘tirganimdan so‘ng axiyri betidan o‘pishga rozi bo‘lardim. Shu taxlit yarashib olardik.	13.337563	121
Husayn bilan qadrdonligimiz ikki yil davom etdi. Lekin u yillar hozirgiga hech o‘xshamaydi. Shu qadar uzun, shu qadar uzun ediki ular!..	15.102313	136
Yoshlik xotiralarimni so‘zlab turib, nuqul Fotima bilan Husayndan bahs etishim bir oz ayb bo‘lmasmikan?	12.594563	103
Mening otam Nizomiddin nomli bir suvori mayori edi. Onamga uylangan yili uni Diyorbakirga jo‘natishgan.	12.501688	103
Onamni menga o‘xshatishadi. Onam otamga tushgan yili oldirgan bir rasmi bor, xuddi mening o‘zginam.	11.015563	99
Faqat bechora onam sog‘liq jihatidan menga hech o‘xshamas edi. Juda zaif ekan.	9.622375	78
Bitmas-tuganmas yo‘llarga, tog‘larning qattiq havosiga, dalalarning jaziramasiga chidash beradigan sog‘lig‘i yo‘q ekan. Keyin, aftidan, tag‘in bir kasali ham bo‘lgan.	17.517188	166
Bechoraning er bilan bo‘lgan butun hayoti shu kasallikni yashirish bilan o‘tgan... Nima qilsin, otamni juda yaxshi ko‘rar ekan. Meni zo‘rlab erimdan ajratishadi, deb qo‘rqar ekan...	19.189	181
Otam Istambuldan hamon uzoqlashib borar, har bir safari oldidan onamga: — Seni hech bo‘lmasa bir mavsumgina, mayli, ikki oygina onangni yoniga yuborib turay. Onang bechora ham qarib qoldi... Kim bilsin seni ko‘rgisi kelib, yuragi ezilib o‘tirgandir, — desa, onam:	28.941375	263
— Shu yog‘ini ham pisanda qilibmidik? Istambulga birga qaytamiz, demabmidik? — deyarkan.	9.993938	88
Gap kasaliga borib taqalsa: — Mening hech qanaqa dardim yo‘q... Picha charchadim, xolos... Tunov kuni havo bir oz o‘zgardida, shundan bo‘ldim, o‘tib ketadi... — deyar ekan.	17.05275	172
Ammo Istambulni ko‘rgisi kelganini otamdan hamisha yashirib kelar ekan. Tavba, yashirib bo‘larmidi.	11.48	99
Uyquga ketganidan ikki minut o‘tar-o‘tmas otamni uyg‘otar, Qalandardagi chorbog‘imizni, naryoqdagi chakalakni yoxud Bosfor suvlarini ko‘rganligini aytar ekan...	17.981563	160
Jindakkina uyqu ichida o‘tgan bir necha minutga shu qadar uzun tushni sig‘dirish — u yerlarni odam juda ham ko‘rgisi kelgan bo‘lishidan emasmikan?	13.430438	146
Buvim harbiy ministrlikka, saroy mulozimlarining oldiga borib, otamni Istambulga qaytarishlarini har qancha iltimos qilsa ham, har qancha yig‘lab-siqtasa ham, bu yolvorishlar hech qanday naf bermagan.	19.281875	200
Nihoyat, onamning kasali og‘irlashgandan so‘ng otam hech bo‘lmasa uni Istambulga olib borib qo‘yish uchun bir oyga ruxsat so‘ragan-u, javobni ham kutib o‘tirmasdan yo‘lga chiqqan.	17.517188	179
Tuyalarga ortilgan kajavalarda o‘tirib cho‘ldan o‘tganimiz xuddi bugungiday esimda. Bayrutga yetib, dengizni ko‘rishimiz bilanoq onam bir oz jonlanganday bo‘ldi.	18.167313	161
Qo‘ngan uyimizda onam meni ko‘rpasiga o‘tqazib, sochlarimni taradi, qo‘llarimning kirligini, tugmalarimning tushganligini ko‘rib xafa bo‘ldi, boshini bag‘rimga bosib yig‘ladi.	18.8175	175
Bir-ikki kundan keyin o‘rnidan turdi. Sandig‘idan yangi kiyimlarini olib yasandi.	10.086813	81
Kechqurun otamni kutib olgani pastga tushdik. Otam menda qo‘rs tabiat askar taassurotini qoldirgan edi.	11.758625	103
Lekin o‘shanda onamning turib yurganini ko‘rib, suyunganidan yugurib keldi-da, onamni endigina yura boshlagan go‘dak boladay qo‘llaridan ushlab yig‘ladi — men buni hech esimdan chiqarmayman....	19.189	193
Bu bizning birga kechirgan so‘nggi kunimiz bo‘ldi. Onamni ertasi kuni ochiq sandiq yonida, boshi kiyimlar bo‘xchasi ustiga qo‘yilgan, lablarida qon qotib qolgan holda topishdi — onam o‘lib qolgan edi.	20.675063	200
Olti yashar bolaning ancha-muncha narsaga aqli yetishi kerak. Lekin men hech nimani uqmaganday parvosiz yuraverdim.	13.244688	115
Biz tushgan uyda odam ko‘p edi. Hali ham esimda, bir necha kungacha kattakon bog‘da bolalar bilan bo‘g‘ishib yurdim, Husayn bilan ko‘chalarda, dengiz bo‘ylarida aylandim, jome hovlisiga kirib qubbalarni tomosha qildim.	21.046625	218
Onamni begona yerga qo‘yganimizdan so‘ng, Istambulga qaytish otamning yuragiga sig‘madi.... Innaykeyin, buvim, xolalarim bilan ko‘rishishdan qochdi shekilli ham...	16.588375	163
Shunga qaramay, meni ularning oldiga yuborishni o‘z burchi deb bildi. Nazarimda, kun sayin o‘sib borayotgan qiz bolani kazarmada, askarlar qo‘lida tarbiyalash yaxshi bo‘lmaydi, deb o‘ylagan bo‘lsa ham kerak.	20.210688	207

Choliqushi (roman). Rashod Nuri Guntekin Turkchadan Mirzakalon Ismoiliy tarjimasi Birinchi qism B..., 1900. yil, sentyabr.

18.167313

122

To‘rtinchi sinfda edim. Yoshim o‘n ikkilarda bo‘lishi kerak. Frantsuz tili muallimamiz Aleksi opa bir kun bizga inshodan vazifa topshirdi.

12.780313

138

“Hayotdagi ilk xotiralaringizni yozishga harakat qiling. Ko‘raylik-chi, nimalarni eslar ekansizlar. Sizlar uchun bu ajoyib xayol mashqi bo‘ladi”, — degan edi u.

14.916563

160

Hech esimdan chiqmaydi: sho‘xligimdan, sergapligimdan bezor bo‘lgan murabbiyalarim meni o‘rtoqlarimdan ayirib, sinf burchagidagi bir kishilik kichkina partaga o‘tqazib qo‘yishgan edi.

17.888688

183

Mudira aytgandek, men “dars paytida qo‘shnilarimni gapga tutmaslikni, o‘qituvchimizning so‘zlarini odob bilan tinglashni o‘rgangunimga qadar” u yerda surgun hayot kechirishga mahkum edim.

17.424313

187

Bir yonimda kattakon yog‘och ustun bor: nimaiki qilinsa pinagini buzmaydigan va ora-sira pakkimning uchi bilan u yer-bu yeriga ozor berganimda mardona chidab turadigan vazmin, uzun, gung qo‘shni.

19.096125

195

Narigi yonimda esa monastir tarbiyasiga mos salqin va g‘amgin olaqorong‘ilikni saqlash uchun yasab qo‘yilganga o‘xshagan, darpardalari hech mahal ochilmaydigan uzun deraza.

16.124

172

Men soz narsa kashf qildim: ko‘ksimni partaga suyab, iyagimni bir oz ko‘tarsam, deraza darpardalari tirqishidan osmonning bir bo‘lagi-yu, akatsiya shoxlari orasidan bitta uy derazasi bilan balkon panjarasi ko‘rinar edi.

20.582188

219

To‘g‘risini aytganda, manzara unchalik chiroyli emasdi. Deraza hamisha yopiq turar, balkon panjarasida esa har doim chaqaloqning yo‘rgaklari yoyib qo‘yilgan bo‘lar edi.

15.845313

168

Lekin men shu narsalarni ko‘ra olganim uchun ham xursand edim.

6.278688

62

Dars paytlarida qo‘llarimni iyakka tirab, o‘qituvchilarimga nihoyatda xudojo‘y ko‘rinish uchun lozim bo‘lgan bir alfozda ko‘zlarimni ko‘kka — deraza eshigi tirqishidan ko‘ringan haqiqiy osmonga tiksam, ular meni insofga kira boshlabdi, deb suyunishardi.

24.761813

253

Men murabbiyalarimni shu zaylda aldar, ular bizdan yashirmoqchi bo‘lgan hayotni tomosha qilayotgan kishiday quvonar, aldaganim va intiqom olayotganim uchun huzur qilardim.

15.659563

171

Aleksi opa vazifani tushuntirib bo‘lgandan so‘ng bizni yozishga qo‘yib berdi. Oldingi partalarga husn berib turgan og‘ir tabiatli peshqadam o‘quvchi qizlar allaqachon ishni boshlab yuborishdi.

18.167313

192

Ularning yonida o‘tirmasam ham, nimalar yozayotganlarini kiftlari ustidan ko‘rib turganday bo‘lar edim: “Ilk xotiramda qolgan birdan-bir narsa mehribon onajonimning kichkina karavotcham ustiga egilgan oltin sochli aziz boshi, menga mehru muhabbat bilan kulimsiragan havorang ko‘zlaridir...” tarzida shoirona yolg‘on...

30.241688

318

Aslida esa onalar oltin va havoranglardan boshqa ranglarda ham bo‘ladilar. Faqat so‘rlarning o‘quvchilari qalamidan shunday ranglarga bo‘yalib chiqish u bechoralar uchun bir majburiyat, biz uchun esa odat edi.

21.32525

209

Menga kelsak, men butunlay boshqacha qiz edim. Juda yoshligimda ayrilgan onamdan esimda nihoyatda oz narsa qolgan.

11.1085

114

Lekin onamning oltin sochli, havorang ko‘zli bo‘lmaganini aniqlaman. Shunday bo‘lgandan keyin, asl qiyofasini o‘zgartirib tushuntirishga va bundan mamnun bo‘lishga hech qanday kuch meni majbur qilolmaydi…

20.396438

204

“Nima yozsam ekan?” degan o‘y meni qiynardi. Devorda Bibi Maryamning bo‘yoqli surati tagiga osib qo‘yilgan kakkuli soat tinmay yurib turibdi, men esa hali ham anqayib turibman.

17.981563

176

Boshimdagi lentani yechdim, sochlarimni sekin-asta ko‘zimga tushira boshladim. Bir qo‘lim bilan qalamni og‘zimga tiqib, uni tilim bilan aylantirib o‘tirdim.

16.30975

156

Faylasuflarning, shoirlarning bir narsa yozib turganda burun qashish, bag‘baqalarini cho‘zish kabi g‘alati odatlari bor-da axir…

12.687438

128

Qalam tishlab sochimni ko‘zimga tushirib o‘tirishim ham mening chuqur xayol surayotganligimni bildirishi kerak.

9.901

111

Xayriyatki, menda xayolotga berilish paytlari juda kam bo‘lardi. Aks holda, hayotim ertaklardagi Chorshanba ayol o‘choq onasining hayoti singari chigal-butal bo‘lib o‘tar edi.

16.959875

175

Oradan yillar o‘tdi. Mana endi begona bir shaharda notanish bir mehmonxona nomerida o‘tirib xotiralarimni yozyapman…

11.48

116

Sira tongi yorishmaydigandek tuyulgan tun azobidan qutulish uchun xotiralarimni yozib turgan shu soatimda bir qo‘lim yosh bolalik chog‘larimdagi singari yana sochlarimni to‘zg‘itib, ko‘zlarim ustiga tushirish bilan mashg‘ul.

20.768

224

Buning sababi atrofdagi hayot oqimiga o‘zini qo‘yib yuboradigan yengiltak, beparvolik ekanligimdan bo‘lsa kerak, deb o‘ylayman.

14.916563

127

Og‘ir kunlarda o‘z-o‘zim, o‘z fikrlarim bilan tanho qolish uchun ko‘zlarim bilan dunyo orasiga shu sochlarimni parda qilib qo‘yishga tirishardim.

16.588375

145

Qalamni kabob sixiday tishlarim orasida aylantirishimga kelsak, to‘g‘risini aytsam, buning hikmatini o‘zim ham bilmayman. Butun bilganim shuki, lablarimdan binafsha siyoh dog‘lari arimas edi.

18.538875

191

Hatto bir kun, endi ko‘zga ko‘rinib kelayotgan qizlik chog‘larimda, maktabimga meni ko‘rgani kelgan bir odamning oldiga mo‘ylov qo‘ygan kishiday chiqdim-u, uyalganimdan yerga kirib ketayozdim.

20.396438

192

Nima to‘g‘rida gapirayotgan edim? Ha... Aleksi opaning ilk xotiralarni yozdirmoqchi bo‘lgan inshosi to‘g‘risida…

14.545

112

O‘sha kuni har qancha o‘ylasam ham, faqat shu narsalarnigina yozganim esimda: “Men baliqlar singari ko‘l ichida tug‘ilganga o‘xshayman. Onamni es-es bilaman…

19.37475

157

Otam, enagam, xizmatkorimiz Husayn ham esimda... Bir kun meni ko‘chada quvgan qora laychani... Bir kun to‘la savatdan yashiriqcha uzum olayotganida barmog‘imni chaqib olgan arini…

20.024938

179

Ko‘zim og‘riganda tomizilgan qizil dorini... Mehribon Husayn bilan Istambulga kelganimizni... Ha, shularga o‘xshash ko‘p narsalarni eslayman…

15.659563

141

Lekin bulardan hech biri ilk xotira emas... o‘zim yaxshi ko‘rgan ko‘lda, quyuq yaproqlar orasida qip-yalang‘och bo‘lib cho‘milib yurgan vaqtlarimdagiday eski xotiralar emas...

19.560563

175

Dengizday poyonsiz bir ko‘l... “Ichida katta-katta yaproqlar, atrofida daraxtlar bo‘lsa, bu ko‘l qanday qilib dengizday katta bo‘lishi mumkin?” deyarsizlar...

16.30975

158

Xudo haqqi, yolg‘on so‘zlayotganim yo‘q, o‘zim ham sizlarga o‘xshab hayronman... Ammo, aslida shunday bo‘lgandan keyin ilojim qancha?..”

15.288063

136

Inshom sinfda o‘qilganda, dugonalarim men tomonga o‘girilishib, qahqaha urib kulib yuborishdi. Bechora Aleksi opa ularni tinchitish uchun anchagina zahmat chekdi.

17.331438

162

Qizig‘i shuki, Aleksi opa qora kiyimi ichida kosov singari bo‘yi, ohorli oppoq yoqasi, saroy xonimining peshonaga tortilgan chorshafiga o‘xshab bosh kiyimi tagidan ko‘rinib turgan sepkilli qonsiz yuzi va anorgul singari qip-qizil lablari bilan hozir ro‘paramda paydo bo‘lib, yana o‘sha savolni bersa, hozir ham o‘shandan boshqa javob topolmasam kerak, yana baliqday ko‘lda tug‘ilganimni ayta boshlayman.

36.00025

403

Keyinchalik u yoq-bu yoqdan surishtirib bilsam, bu ko‘l Musul atrofida, oti doim esimdan chiqib qoladigan bir kichkina qishloq yonboshida ekan; mening poyonsiz dengizim chakalak orasidagi quruq irmoqdan qolgan bir hovuch suvdan iborat ekan.

22.811313

240

Otam u mahallar Musulda xizmat qilar ekan. Men ikki yarim yoshlar chamasida ekanman.

10.179688

84

Yoz shu qadar issiq kelibdiki, shaharda turishning iloji qolmagandan ke- yin, otam meni onam bilan qishloqqa keltirib qo‘yishga majbur bo‘libdi.

15.93825

144

O‘zi esa har kuni ertalab otda Musulga tushar, kechqurunlari, kun botgandan keyin yana qaytib kelar ekan.

12.594563

105

Onam menga qaray olmaydigan ahvolda qattiq kasal ekan. Shuning uchun ancha vaqtlargacha qarovsiz qolibman...

13.430438

108

Oylab xizmatkorlar uyida sarson bo‘libman. Ke- yin qishloqlarning biridan Fotima degan kimsasiz bir arab xotinni topishgan.

14.266375

123

Fotima meni yangigina o‘lgan chaqalog‘i o‘rnida ko‘rib, undan qolgan siynasi bilan onalik mehrini menga beribdi. Dastlabki yillarda sahro bolasiday o‘sibman...

19.839188

159

Fotima meni orqasiga qopchiqday osib olib, jazirama oftoblarda ko‘tarib yurar, xurmo daraxtlariga ham ko‘tarib chiqar ekan.

13.61625

123

Shunday qilib, o‘sha paytlar men hali aytgan qishloqqa kelibmiz. Fotima meni har kuni ertalab oziq-ovqatimiz bilan shu chakalakka keltirar; meni qip-yalang‘och qilib suvga solar ekan...

18.074438

185

Kechqurungacha yumalanishib o‘ynashar, ashulalar aytishar, birga ovqat qilishar ekanmiz... Keyin, uyqumiz kelganda, qum yig‘ib yostiq qilar, gavdalarimiz suvda, boshlarimiz qumda quchoqlashib, betlarimizni betlarimizga qo‘yishib uyquga ketar ekanmiz…

27.176688

250

Suv hayoti tanu jonimga shunchalik singib ketgan ekanki, Musulga qaytganimizda dengizdan chiqqan baliqday qiynalib qolibman.

13.523375

124

Fe'lim buzilib, har zamon tipirchilar, payti keldi deguncha ust-boshimni yechib tashlab, ko‘chaga qip-yalang‘och yugurib chiqib ketar ekanman…

16.68125

142

Fotimaning burnidan, betlaridan, qo‘llaridan g‘urralar arimas edi. Men bu xil g‘urralarga shunchalik odatlanib qolgan edimki, g‘urrasiz yuzlar menga hamisha xunuk ko‘rinardi.

20.675063

174

Mening uchun eng katta motam Fotimadan ajralishim bo‘ldi. Shaharma-shahar yura-yura axiyri Karbaloga keldik.

13.894875

108

U vaqt to‘rt yoshlarda edim. Bunday yoshda ko‘p narsalarni uncha-muncha esda olib qolish mumkin. Fotimaga yaxshigina yerdan kuyov chiqdi.

16.30975

137

Enamning kelin bo‘lgani, go‘shangaga kirgani bugungiday ko‘z o‘ngimda.

8.97225

70

Yuzlari Fotimaniki singari g‘urra bo‘lgani uchun menga nihoyatda go‘zal ko‘ringan xotinlar bilan to‘la uyda meni quchoqdan quchoqqa olishar, keyin Fotimaning yoniga o‘tqazishardi.

17.05275

179

So‘ngra o‘rtaga qo‘yilgan barkashlardan hovuchlab ovqatlar yeganimizni eslayman. Nihoyat, kun horg‘inligidan va hardam xurmacha singari yumalayverishdan charchab enagamning tizzasida yana barvaqt uxlab qolibman.

22.439813

211

Fotima onamiz o‘g‘li Husayn Karbaloda shahid bo‘lganda hayotmidi-yo‘qmidi — bilmayman.

11.015563

86

Bechora ayol o‘sha qora kungacha yashab, jigargo‘shasi dog‘ida har qancha faryod ko‘targan bo‘lmasin, lekin uning faryodi to‘y kechasining ertasiga begona bir xotin quchog‘ida yotganimni ko‘rib, men ko‘targan dodu faryod oldida hech narsa bo‘lmagandir..

23.833

253

Xullas, Karbalo Karbalo bo‘lib bunday shovqinli motamni ko‘rmagandir, deb o‘ylayman. Faryod urib yig‘lashdan, ohu vohdan ovozim bo‘g‘ilgach, katta odamlar singari ochlik e'lon qilib, necha kungacha ovqat yemadim.

21.232375

212

Enagamdan ayrilib, hasrat ichida qoldim, lekin bu hasratni bir necha oylardan so‘ng Husayn nomli bir suvori askargina unuttira oldi. Husayn ta'lim paytida otdan yiqilib, mayib bo‘lgan askar edi.

20.489313

194

Otam uni uyga xizmatkor qilib oldi. Husayn devonaroq odam edi. Meni jonidan ortiq yaxshi ko‘rardi.

13.709125

98

Men esam uning sevgisini oyoq osti qilib, tuzatib bo‘lmaydigan bir vafosizlik bilan xorlardim. Men Fotima bilan birga yotib o‘rganib qolgan bo‘lsam ham, bu bilan birga yotmas edim.

19.096125

180

Lekin saharda xo‘rozlar qichqirdi deguncha ko‘zlarimni ochib uning xonasiga yugurib kirar, ot minganday ustiga minib olib, barmoqlarim bilan qovoqlarini yirib ochardim.

17.610063

168

Ilgari Fotima meni bog‘larga, dalalarga o‘rgatgan bo‘lsa, Husayn kazarmaga, askarlar muhitiga olib kirdi.

13.244688

105

Bu uzun mo‘ylovli yo‘g‘on odamning har xil o‘yinlarga ustaligini hech kimda ko‘rgan emasman. O‘yinlarining asl go‘zalligi xavfli, hayajonli kiliqlarida edi.

17.424313

156

Sochlarim to‘zg‘ir, ko‘zlarim tinar, maza qilganimdan shunday qiyqirib-qichqirardimki, bunday lazzatni keyin hech qaerda topmadim.

15.566688

130

Ba'zan yomon oqibatlar ham bo‘lardi. Lekin men, oramizdagi ahdga binoan, o‘yinda jonim achisa yig‘lamasligim, undan hech kimga shikoyat qilmasligim kerak. Men katta odamlarday sir saqlashga o‘rgandim.

21.975438

200

Meni bunga insofdan ko‘ra ko‘proq, u men bilan o‘ynamay qo‘yadi, deb qo‘rqqanligim majbur qilardi.

11.8515

98

Kichkinaligimda meni qilig‘i sovuq deyishardi. Balki bu to‘g‘ridir ham. Nimagaki, kim bilan o‘ynasam jonini og‘ritar, dodlatar edim. Bu fe'l harholda Husayn bilan bo‘lgan o‘yinlarimning oqibati bo‘lsa kerak.

21.511

207

Jonim har qancha og‘riganda ham falokatni oh-voy qilmay, ochiq chehra bilan qarshilashim undan menga bir yodgordir.

13.058938

115

Husayn ba'zan kazarmada anatoliyalik askarlarga cholg‘u chaldirar, meni yana xurmachaday boshiga o‘tqazib olib, qiziq o‘yinlar qilardi.

15.659563

135

Bir payt u bilan otda ham sayr qiladigan bo‘ldik. Otam uyda yo‘qligida Husayn og‘ildan otni olib chiqar, meni quchog‘iga olib dalalarda soatlarcha o‘ynatib yurardi.

17.517188

164

Biroq bu ermagimiz uzoqqa bormadi. Ishqilib, gunohiga qolmayin-u, oshpaz xotin bo‘lsa kerak, u bir kun bizni otamga chaqdi, bechora Husayn otamdan ikki tarsaki yedi-yu, shu-shu otga yaqinlashmay qo‘ydi.

20.303563

202

Asl muhabbat g‘avg‘osiz, shovqinsiz bo‘lmaydi, deyishadi. Biz ham Husayn bilan kunda eng ozi to‘rt-besh marta urishib olardik.

14.080625

126

Bir qiziq odatim bor edi. Xonaning bir burchagida cho‘kkalab, yuzimni devorga o‘girib olardim. Husayn uch-to‘rt minutcha meni o‘z holimga tashlab qo‘yar, keyin rahmi kelib, birdan ko‘tarib olardi-da, chinqirtirib yuqoriga irg‘itar edi.

22.811313

235

Quchog‘ida bir oz tixirlik qilib o‘tirganimdan so‘ng axiyri betidan o‘pishga rozi bo‘lardim. Shu taxlit yarashib olardik.

13.337563

121

Husayn bilan qadrdonligimiz ikki yil davom etdi. Lekin u yillar hozirgiga hech o‘xshamaydi. Shu qadar uzun, shu qadar uzun ediki ular!..

15.102313

136

Yoshlik xotiralarimni so‘zlab turib, nuqul Fotima bilan Husayndan bahs etishim bir oz ayb bo‘lmasmikan?

12.594563

103

Mening otam Nizomiddin nomli bir suvori mayori edi. Onamga uylangan yili uni Diyorbakirga jo‘natishgan.

12.501688

103

Onamni menga o‘xshatishadi. Onam otamga tushgan yili oldirgan bir rasmi bor, xuddi mening o‘zginam.

11.015563

99

Faqat bechora onam sog‘liq jihatidan menga hech o‘xshamas edi. Juda zaif ekan.

9.622375

78

Bitmas-tuganmas yo‘llarga, tog‘larning qattiq havosiga, dalalarning jaziramasiga chidash beradigan sog‘lig‘i yo‘q ekan. Keyin, aftidan, tag‘in bir kasali ham bo‘lgan.

17.517188

166

Bechoraning er bilan bo‘lgan butun hayoti shu kasallikni yashirish bilan o‘tgan... Nima qilsin, otamni juda yaxshi ko‘rar ekan. Meni zo‘rlab erimdan ajratishadi, deb qo‘rqar ekan...

19.189

181

Otam Istambuldan hamon uzoqlashib borar, har bir safari oldidan onamga: — Seni hech bo‘lmasa bir mavsumgina, mayli, ikki oygina onangni yoniga yuborib turay. Onang bechora ham qarib qoldi... Kim bilsin seni ko‘rgisi kelib, yuragi ezilib o‘tirgandir, — desa, onam:

28.941375

263

— Shu yog‘ini ham pisanda qilibmidik? Istambulga birga qaytamiz, demabmidik? — deyarkan.

9.993938

88

Gap kasaliga borib taqalsa: — Mening hech qanaqa dardim yo‘q... Picha charchadim, xolos... Tunov kuni havo bir oz o‘zgardida, shundan bo‘ldim, o‘tib ketadi... — deyar ekan.

17.05275

172

Ammo Istambulni ko‘rgisi kelganini otamdan hamisha yashirib kelar ekan. Tavba, yashirib bo‘larmidi.

11.48

99

Uyquga ketganidan ikki minut o‘tar-o‘tmas otamni uyg‘otar, Qalandardagi chorbog‘imizni, naryoqdagi chakalakni yoxud Bosfor suvlarini ko‘rganligini aytar ekan...

17.981563

160

Jindakkina uyqu ichida o‘tgan bir necha minutga shu qadar uzun tushni sig‘dirish — u yerlarni odam juda ham ko‘rgisi kelgan bo‘lishidan emasmikan?

13.430438

146

Buvim harbiy ministrlikka, saroy mulozimlarining oldiga borib, otamni Istambulga qaytarishlarini har qancha iltimos qilsa ham, har qancha yig‘lab-siqtasa ham, bu yolvorishlar hech qanday naf bermagan.

19.281875

200

Nihoyat, onamning kasali og‘irlashgandan so‘ng otam hech bo‘lmasa uni Istambulga olib borib qo‘yish uchun bir oyga ruxsat so‘ragan-u, javobni ham kutib o‘tirmasdan yo‘lga chiqqan.

17.517188

179

Tuyalarga ortilgan kajavalarda o‘tirib cho‘ldan o‘tganimiz xuddi bugungiday esimda. Bayrutga yetib, dengizni ko‘rishimiz bilanoq onam bir oz jonlanganday bo‘ldi.

18.167313

161

Qo‘ngan uyimizda onam meni ko‘rpasiga o‘tqazib, sochlarimni taradi, qo‘llarimning kirligini, tugmalarimning tushganligini ko‘rib xafa bo‘ldi, boshini bag‘rimga bosib yig‘ladi.

18.8175

175

Bir-ikki kundan keyin o‘rnidan turdi. Sandig‘idan yangi kiyimlarini olib yasandi.

10.086813

81

Kechqurun otamni kutib olgani pastga tushdik. Otam menda qo‘rs tabiat askar taassurotini qoldirgan edi.

11.758625

103

Lekin o‘shanda onamning turib yurganini ko‘rib, suyunganidan yugurib keldi-da, onamni endigina yura boshlagan go‘dak boladay qo‘llaridan ushlab yig‘ladi — men buni hech esimdan chiqarmayman....

19.189

193

Bu bizning birga kechirgan so‘nggi kunimiz bo‘ldi. Onamni ertasi kuni ochiq sandiq yonida, boshi kiyimlar bo‘xchasi ustiga qo‘yilgan, lablarida qon qotib qolgan holda topishdi — onam o‘lib qolgan edi.

20.675063

200

Olti yashar bolaning ancha-muncha narsaga aqli yetishi kerak. Lekin men hech nimani uqmaganday parvosiz yuraverdim.

13.244688

115

Biz tushgan uyda odam ko‘p edi. Hali ham esimda, bir necha kungacha kattakon bog‘da bolalar bilan bo‘g‘ishib yurdim, Husayn bilan ko‘chalarda, dengiz bo‘ylarida aylandim, jome hovlisiga kirib qubbalarni tomosha qildim.

21.046625

218

Onamni begona yerga qo‘yganimizdan so‘ng, Istambulga qaytish otamning yuragiga sig‘madi.... Innaykeyin, buvim, xolalarim bilan ko‘rishishdan qochdi shekilli ham...

16.588375

163

Shunga qaramay, meni ularning oldiga yuborishni o‘z burchi deb bildi. Nazarimda, kun sayin o‘sib borayotgan qiz bolani kazarmada, askarlar qo‘lida tarbiyalash yaxshi bo‘lmaydi, deb o‘ylagan bo‘lsa ham kerak.

20.210688

207