audio
audioduration (s) 0.36
90.3
| text
stringlengths 5
848
|
|---|---|
Къэрмокъуэ Мухьэмэд
|
|
Щихухэр иджыри мэкӀ
|
|
Къуажэр зэрыщыту зэхуэсащ жыпӀэнт.
|
|
ЦӀыху лӀат.
|
|
ЛӀар, хъыджэбзт.
|
|
Зи хъыджэбз щӀыфэм цӀыхухъуӀэ еӀусэн дэнэ къэна, цӀыхухъунэ темыплъауэ хъыджэбзт.
|
|
И ныбжькӀэ ишэгъуэ блэкӀат, ауэ къыдэнэжатэкъым, атӀэ...
|
|
УмыпӀащӀэу къедаӀуи псори къэпщӀэнщ.
|
|
КъэпщӀэнщ нобэрей гъатхэ махуэ дахэр дунейм ехыжа хъыджэбзым щӀытепыхьэри, махуэ къэс жыхуаӀэм хуэдэу Акун жылэшхуэм къыдэпхъуэ псэхэхым и Ӏэужь псом я лейуэ мыр къыщӀалъытари.
|
|
КъэпщӀэнщ дэтхэнэм и щхьэусыгъуэри, мыдэ дунейм ехыжам и Ӏуэхум зэ яужь ит.
|
|
Хьэдэр кхъэм яхь.
|
|
Къуажэ уэрамышхуэр цӀыхум иуфэбгъуащ.
|
|
Тенджыз уфафэм и толъкъун бзыгъэхэр зыупщӀатэ кхъуафэжьейуэ, дарий щхъуантӀэ зытепхъуа кхъаблэр, мащӀэу щэнауэу, а псом ящхьэщытщ.
|
|
Щиху сатырри нэщхъейуэ иужьрей дыдэу къыхуоплъыхыж пщӀантӀэм дах хъыджэбз хьэдэм.
|
|
Щиху тхьэмпэ цӀыкӀухэм загъэсысу, абы сэлам ирахыж, щхьэкӀэ псыгъуэ лантӀэхэм загъэшауэ щхьэщэ хуащӀыж.
|
|
Уэрамыбгъум къытеува цӀыху Ӏувым я нэр тодие кхъэм яхьым.
|
|
— Е тхьэмыщкӀэ цӀыкӀу мыгъуэ, сыту леишхуэ къыплъысат, сыту куэди уи фэ дэкӀа!..
|
|
— кӀэлъыжаӀэрт цӀыхухэм, зи иужьрей дуней гъуэгуанэм теувэжа хъыджэбзым.
|
|
Кхъаблэм телъ хъыджэбз хьэдэри цӀыхухэм къахэплъэжурэ шхыдэ къыпфӀэщӀырт:
|
|
— ЦӀыхухэ, сытыт сэ фэсщӀар, сытыт си зэрану фэкӀар?! Дэнэ фхьа си лъагъуныгъэр?!
|
|
Щхьэ игъуэ нэмысу сывгъэлӀа?!
|
|
Сэри сыхуейти фэ фхуэдэу мы дуней дахэшхуэм сыщыпсэуну, бзу цӀыкӀухэм я усэ макъым, къурш псынэхэм я Ӏущащэм, ди Бахъсэн уэрым и пыху макъым сыщӀэдэӀуну, си щиху цӀыкӀухэр зэрыдэкӀейр слъагъуну.
|
|
— Щыпсэум хъыджэбзым жиӀэу щыта а псалъэхэр иджы къэзыцӀыху псоми я тхьэкӀумэм ит хуэдэт.
|
|
ЛӀы Ӏэпщэхэм зэӀэпахыу яхь кхъаблэр щыуфафэкӀэ, и щӀыбкӀэ къеӀэж къыпфӀощӀ «имычэзууэ щхьэ сытефхыжрэ мы дуней дахэшхуэм?» жиӀэу губжьауэ.
|
|
Ауэ яхь.
|
|
А хабзэм пэувыф къару щыӀэкъым — яхь хъыджэбзыр, яхьам къыздамыгъэзэжым...
|
|
ЛӀыжьхэр сатыру еувэкӀауэ хьэдэм жэназы тращӀэ.
|
|
Нэхъ щӀалэгъуалэхэр абыхэм я щӀыбкӀэ гуп-гупурэ щызэхэтщ.
|
|
ЦӀыху зыбжани хьэзыр ящӀа мащэм щхьэщытщ.
|
|
А псом я гупэкӀэ къит щӀалэ закъуэм, хэӀущӀыӀущи зимыщӀу, тхылъымпӀэ Ӏув напэшхуэм зыгуэрхэр епӀэщӀэкӀыу щретхъэ.
|
|
ТхылъымпӀэ хужьым тӀэкӀу-тӀэкӀуурэ къытохутэ сатыру еувэкӀа лӀыжь нэщхъейхэри, я гупэ къилъ кхъаблэри, адэкӀэ зэхэт гупхэри, кхъэ щӀыбым нэхъ пыӀухауэ къыдэт Ӏуащхьэм къытет щӀалэ закъуэри, абы зи ӀумпӀэр иӀыгъ шы пцӀэгъуэплъ уэдыжьри...
|
|
— Укъыхукъуоплъыжри, иджыри уигу зэгъакъэ, хьэдэр зи унэ ихуэн! — жаӀэ ягукӀэ мащэм щхьэщытхэм, Ӏуащхьэм тетым дежкӀэ плъэурэ.
|
|
— Тефху мо хьэр мобдеж, къытхэвмыгъаплъэ!—жызыӀэпаи къахэкӀащ.
|
|
Сыту хъуми, и гугъу ямыщӀу къагъэнэжащи, тетщ щӀалэр Ӏуащхьэм, тепхъуэ хужьыр зытелыдыкӀыу удз щхъуантӀэм хэлъ хъыджэбз хьэдэм и нэр тедияуэ.
|
|
Дыгъуасэ ар дыхьат лӀам я пщӀантӀэ, ауэ къыдахужащ.
|
|
Иджы МэчрэӀил и закъуэу Ӏуащхьэм тетщ и гукъэкӀыж гупсысэхэм я гъэру, жьы хъуа и шы пцӀэгъуэплъыжьри епэзэзэхыу ӀумпӀэкӀэ иӀыгъыу...
|
|
...Куэд щӀащ абы лъандэрэ.
|
|
Бахъсэныпс Ӏэджи ежэхащ.
|
|
Ауэ итӀани, псори, моуэ иджыпсту хуэдэу, МэчрэӀил и нэгу къыщӀохьэж.
|
|
Гъатхэ махуэ щӀэращӀэт ар.
|
|
Зи унафэщӀ гъэш фермэр Къущхьэхъу зэрыдэкӀрэ нобэт МэчрэӀил къуажэм къыщигъэзэжар.
|
|
И шы пцӀэгъуэплъ дахэ игъафӀэм тхъурымбэ къищӀауэ ар я пщӀантӀэм къыдыхьэжри, уанэр трихынуи хунэмысауэ и шыпхъу нэхъыжьым ипхъу цӀыкӀур гъуэгыу къэсащ.
|
|
— Дунэхъужащ, ди Алик псым итхьэлауэ къыхахыжащ...
|
|
МэчрэӀил псынщӀэу шым зридзри щӀэпхъуащ.
|
|
Ар мажэ къуажэ гъуэгу сабэр и ужьым Ӏэрамэу къинэу, куэбжэхэм къыдэж хьэхэр къыжьэхэлъэу, уэрамым къытегъэщӀа жыг щхьэ баринэхэм мамыру уэрэд щыжызыӀэ бзу цӀыкӀухэр хигъэлъэту...
|
|
Бахъсэн Ӏуфэ Ӏут унэм и пщӀантӀэм цӀыхур дэзщи зэщӀогъуагэ.
|
|
Фызыжь гуэри мэшхыдэ «сабий хьэдэр хъыджэбзыжь цӀыкӀум зревмыгъэлъафэ» жеӀэри.
|
|
МэчрэӀил цӀыху Ӏувыр кӀуэцӀритхъури псым къыхахыжа сабийм бгъэдыхьащ.
|
|
Ар къипхъуэтэну щыхуежьэкӀэ «уэри зэран умыхъут», — жеӀэри хъыджэбз нэ фӀыцӀитӀыр ткӀийуэ къыжьэхоплъэ.
|
|
Хъыджэбзым сабийр зэрегъэдзэкӀ, и Ӏэхэр зэрегъакӀуэ, и бгъэр ешытӀэ.
|
|
Сабийм и псэ хэмыкӀам абы игури къыдоуэж, и Ӏупэхэр къопӀэжьэжьэж, хуэмурэ и нэр къызэтрех...
|
|
— Мыбы иджыри пӀалъэ къыхэмыкӀыу дохутыр егъэплъын хуейщ, — жиӀэу Алмэжан пщӀантӀэм къыдокӀыжри ауэ мыжыжьэу щыпсэу и шыпхъу нэхъыжь хьэщӀэу зыхуэкӀуэм я унэмкӀэ еунэтӀ, и щыгъын псыфыр зыкӀэрыпщӀа и Ӏэпкълъэпкъ лантӀэ дахэми, абы къеукъуэдиеха и щхьэц Ӏув кӀыхьми МэчрэӀил и нэр зэрытенари имыщӀэу...
|
|
А махуэм ежьащ цӀыху гъащӀэр зытекӀуэда лъагъуныгъэр.
|
|
МэчрэӀил итхьэкъуат нэ фӀыцӀэ лыдым.
|
|
Сабий ныкъуэлӀэм тегужьеикӀауэ ябгэу къыщыхущӀэплъами а нитӀым я бзийр щӀалэм и гум зэпхидзат.
|
|
МэчрэӀил и гур тепыӀэжыртэкъым, я унэ щӀэхуэжыртэкъым.
|
|
Къущхьэхъум зэрыкӀуэжын хуейр ищӀэж пэтми, и лъэр хущӀэкӀыртэкъым.
|
|
Зэпымыууэ зэгупсысыр Алмэжант.
|
|
«Укъыдэнэжащ» къыжраӀэ пэтми, зыгуэр къишэну яхутемыч щӀалэм зылъыхъуар къигъуэтам хуэдэт.
|
|
Илъэс пщыкӀуий ирикъуатэкъым иджыри Алмэжан.
|
|
Курыт школыр фӀы дыдэу къиуха къудейт, университетым щӀэтӀысхьэн и мурадт.
|
|
Зыхуеджэну къыхиха дохутыр ӀэщӀагъэм и насып хэлъу къилъытэжат, гъуэгу тету ирихьэлӀэу сабийр гузэвэгъуэм къызэрыхихыфам папщӀэ.
|
|
КъуажэкӀэм къикӀыу, къуажапщэм щыпсэу и шыпхъу нэхъыжьым деж жэщ зытӀущ щыӀэну Алмэжан а махуэм къызэрыкӀуам щыгъуазэт МэчрэӀил.
|
|
Щхьэусыгъуэр хьэзырыххэти, фӀыщӀэ хуищӀыну жиӀэри, зыхуигъэзащ.
|
|
Зэпсэлъащ...
|
|
Нэхэр зэплъащ...
|
|
Гухэр лъагъуэ щэхукӀэ зэрыщӀащ...
|
|
Лъагъуныгъэ яӀуэтакъым...
|
|
МэчрэӀил хъыджэбзым сэлам ирихыжу и шы дахэм щышэсыжам, Алмэжан абы кӀэлъыплъурэ и гум зэригъэзэхуахэри щӀалэм асыхьэтым ищӀакъым...
|
|
Аргуэру зэхуэзащ.
|
|
Алмэжан и шыпхъум я жыг хадэшхуэм итт а тӀур.
|
|
ГушыӀэрт.
|
|
Нэхэр зэплъырт, гухэр зэрыщӀэрт.
|
|
— ЕджакӀуэ умыкӀуэ, — жиӀэрт МэчрэӀил.
|
|
Алмэжан ар къыгурымыӀуэу «седжэнущ» жиӀэрти и щхьэр игъэкӀэрахъуэрт.
|
|
Школым къыщыдеджауэ езым и ныбжьу махуэ къэс и
|
|
нэӀурыт щӀалэжь цӀыкӀухэм я лъагъуныгъэ мышыум теухуа гушыӀэ гуэр зэхиха мыхъум, Алмэжан гухэлъ хуиӀуатэу зыми епсэлъатэкъым.
|
|
ИкӀи хъыджэбз пылъыным зигу къиуӀа МэчрэӀил дежкӀэ гугъутэкъым мо хъыджэбз щӀалэ гу пцӀанэм гунэс зыщищӀыфу епсэлъэныр.
|
|
Зэ Ӏуплъэгъуэ лъагъуныгъэ жыхуаӀэм хуэдэ хъуат МэчрэӀилрэ Алмэжанрэ я гурыщӀэри, тӀури къилыпщӀу пщтырт.
|
|
Зэрыжылэуи къыдащӀэ хъуат ар.
|
|
Я бжьыхьэкӀапэ зэпыту псэу МэчрэӀил и шыпхъумрэ Алмэжан и шыпхъумрэ зэблагъэу забжыжауэ зэхуэгуапэт.
|
|
Алмэжани еджакӀуэ мыкӀуэу къэнат, илъэс пщыкӀуий ирикъумэ МэчрэӀил ишэну къытригъэхьэри.
|
|
Лъагъуныгъэшхуэ зыщӀа хъыджэбз щӀалэ дахэр, и гурыщӀэ къабзэм дыхэхъуэм хуэдэу, зэуэ и пӀэ иуват и теплъэкӀи и хьэлкӀи.
|
|
Лъакъуэ лъагэрэ пкъыфӀэ хъужауэ ар уэрамым къыщыдыхьэкӀэ, къуажэ щӀалэр къыкӀэлъыплъырт, ауэ зыми кърикуртэкъым — псоми ящӀэрт МэчрэӀилрэ Алмэжанрэ быдагъэ яку зэрыдэлъыр.
|
|
А тӀур апхуэдизкӀэ зыхуагъэфащэрт, я лъагъуныгъэр апхуэдизкӀэ къабзэу, лъэщу ябжырти, уеблэмэ, зэрыжылэу абы дэбжьыфӀэ къафӀэщӀырт.
|
|
Езыхэри лэжьыгъэфӀкӀэ зи цӀэ къаӀэт къуажэ щӀалэгъуалэм ящыщт.
|
|
МэчрэӀил гъэш фермэ къыкӀэрыхуар илъэситӀ иримыкъум къиӀэтыжат.
|
|
Алмэжани, еджакӀуэ мыкӀуэу къыщынэм, къуажэ тыкуэнышхуэм гъэсэну щӀэувэри хъарзынэу хэгъуэзарэ и гъэсакӀуэми текӀуэжауэ еуэ иригъэшхыу лажьэрт, и бзэм и ӀэфӀагъымрэ и Ӏэм и псынщӀагъымрэ жьыри щӀэри дихьэхауэ.
|
|
Апхуэдэурэ илъэси, илъэситӀи дэкӀащ.
|
|
ЦӀыхухэм къызыпхадз хъуащ «Уа мы тӀум я лъагъуныгъэр мафӀэ бзийуэ къэлыду химысхьэж щӀыкӀэ щхьэ зэрымышэрэ...», — жаӀэу.
|
|
Пэж дыдэу МэчрэӀилрэ Алмэжанрэ я Ӏуэхур, къызэрежьам еплъытыжмэ, тӀэкӀу кӀыхьлӀыхьыӀуэ хъуа хуэдэт.
|
|
И пӀэм фӀыуэ иуджыхьа, тежыпӀыхь хъунум хуэдиз зытражыӀыхьа лъагъуныгъэр моуэ щӀэундэрэбжьа къыпфӀэщӀынут.
|
|
Ауэ Алмэжан ар зыкӀи зэхищӀэртэкъым.
|
|
КъыщыхуэкӀуа махуэм щегъэжьауэ нэхъри пщтыр хъуурэ зэщӀэплъэрт абы МэчрэӀил хуищӀа гурылъ къабзэр.
|
|
Пэжу, ар и закъуэ щыхъукӀэ, зэзэмызэ и щхьэм къищхьэрыуэрти егупсысырт: «СылӀэм и гъунэщ жиӀэри еджакӀуэ сигъэкӀуакъым, атӀэ иджы...
|
|
ЗыкъызимыгъащӀэ щхьэкӀэ, игу зыгуэркӀэ збгъэдэкӀыжауэ пӀэрэ?..
|
|
Сыт гурымыхьу къыздилъэгъуа?
|
|
Ба къысхуищӀыну къыщызикуам, «унапэншэщ» жесӀэу сыкъызэрыщӀэпхъуэжар хуемыгъэхыу иджыри къэс игу илъу пӀэрэ?
|
|
АтӀэ зыхуезгъэщӀам нэхъыфӀт?
|
|
Папэ и шыпхъум ипхъу Людэ зы махуэ къалэм къикӀыу щыдихьэщӀам имыбзыщӀыххэу жиӀати я ебгъуанэ классым ба зыхуамыщӀа хъыджэбз цӀыкӀу щӀэмысыжу.
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.