Unnamed: 0
int64 1
55k
| id
stringlengths 6
6
| article
stringlengths 58
550k
| summary
stringlengths 21
15.4k
|
---|---|---|---|
43,771 |
458804
|
او «پیشرفت» را نیز مبتنی بر همین لایهمندی و کسب دانش نسبت به لایههای زیرین» تبیین میکند. اما از
آنجا که به اجتماعی بودن علم معنقد است و دانش را محصولی اجتماعی و در معرض تغییر میداند» به
خطاپذيري شناخت اذعان دارد و بر این باور است که حرکت به سمت لایه جدید» ضرورتا به پیشرفت علم نمی
انجامد؛ اگر چه این امکان وجود دارد که با کسب دانش نسبت به لایه جدید. دانش پیشین بازبینی و تصحیح
شود. در این مقاله ضمن شرح نظريه پیشرفت بسکار و تبیین امکانی بودن آن با توجّه به خطاپذيري شناخت, یک
هدف اساسی را دنبال میکنيم. این هدف, در بررسی هر چهار رویکرد؛ به منظور نشان دادن عدم توجّه آنان به
جنبه خطاپذيري شناخت و تأثیر آن در تبیین پیشرفت» اخلاصه میشود.
* دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه علم» گروه فلسفه علم» دانشگاه صنعتی شریف» تهران؛ ایران. .۰ ۱ 60770. 8770211 2) 1۳300051101510
استادیار گروه فلسفه علم» دانشگاه صنعتی شریف» تهران» ایران. (نویسنده مسئول) ۱ 12021162510214.60 173
8 پوستفروش» مریم؛ تقوی, مصطفی. (۱۴۰۰). پیشرفت علم از منظر روی بسکار و خطاپذیری شنا
400۵۵۵00۵۵۵0 ۸۵۹۲۷۵۵ ۳0۳۹۳۵ 6۲62006 06 ام 1۵۲۳۵ ۳۵ تعلون واه موزل وا 6ات۳ 5زط 1
۴ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی -کلامی» سال ۰۲۳ شماره ۱ بهار ۰۱۴۰۰ شماره پیاپی ۸۷
نظریههای متفاوتی در خصوص اینکه چه زمانی پیشرفت در علم رخ میدهد. ارائه شدهاست.
الکساندر برد" در سال ۰۲۰۰۷ رویکردهای مختلف را ذیل یک دستهبندی سهگانه قرار داد: ۱) رویکرد
معنایی؛۲ ۲) رویکرد کارکردی؛" ۳) رویکرد معرفتی" (2007 ,8170). چندی بعد» دلسن" با ارائه دیدگاه
|دراکی* خود» رویکرد دیگری به این دستهبندی افزود (2016 ,11960ه1). رویکرد معنایی» پیشرفت را با
نزدیکتر شدن نظریهها به «صدق»" تعریف میکند. رویکرد کارکردی» پیشرفت را مبتشی بر افزایش
کارآمدی در حل مسائل میداند. همچنین در رویکرد معرفتی» پیشرفت با انباشت دانش!* و در رویکرد
ادراکی با انباشت فهم؛ معنا میشود (1 .0 ,20182 ,0011960).
روی بسکار؛ادر فلسفه خود با اشاره به دو بعد ناگذر" و گذرا" هدف علم را کسب شناخت نسبت
به آبژههای ناگذرا میداند که این شناخت» طی یک فعالیّت اجتماعی حاصل میشود. از آنجا که این
شناخت یک محصول اجتماعی و متعلّی به بعد گذرای علم است» خطاپذیر" و در معرض تغییر خواهد
بود. او با لایهمند*! خواندن جهان» پیشرفت را برمبنای حرکت به سمت لایههای زیرین و کشف مکانیزم
های جدید تعریف میکند. امّا با توجّه به خطاپذیری شناخت. حرکت به سمت لايه جدید و کسب
دانش نسبت به آن را الزاما موجب پیشرفت نمیداند. همچنین او اذعاندارد که این امر» ممکن است به
بازبینی يا تصحیح دانش ما نسبت به لایه بالاتر بیانجامد.
این مقاله مقالهای فلسفی- استدلالی با رویکردی تحلیلی است که در آن با استفاده از روش مطالعه
و تحقیق کتابخانهای» جستوجوی وسیعی در منابع متنوّع در خصوص مسئله پیشرفت و رویکردهای
مختلفی که به این موضوع پرداختهانده انجام شده و ما را به سمت تعریف مسئله هدایت کرده است.
پیشرفت علم از منظر روی بسکارو خطاپذیری شناخت؛ نقدی بر چهار رویکرد ۲ ۱۳۵
از اینری در این مقاله با اقامه استدلال در صدد نشان دادن آن هستیم که نکته ملّ نظر بسکار» در
رویکردهای موجود مغفول مانده و فرمولهای ارائه شده توسّشط آنان برای پیشرفت علم» جنبه
خطاپذیر بودن شناخت را پشتیبانی نمیکند. به همین منظور بخش نخست را به شرح مختصری از این
چهار رویکرد اختصاص داده و در بخش دوم به نظریه پیشرفت علم در منظر بسکار میپردازيم.
بخش سوم نیز که بخش اصلی مقاله را تشکیل میدهد» به نشان دادن ضعفي رویکردهای موجود در
همانطور که در مقدّمه اشاره شد» رویکردها در زمینه پیشرفت علم» به چهار رویکرد تقسیم میشوند که
در این بخش به اختصار به هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
این رویکرد که پیشرفت را بر مبنای نزدیکترشدن نظریهها به «صدق» تعریف میکند؛ با معرّفی مفهوم
«تقرّب به حقیقت»! توسّط پو پر" (231 .0 ,1963 ,800067) شکل گرفته است. او در ابتدا پیشرفت را
مبتنی بر افزایش قدرت تبیین نظریهها در نظر میگیرد. امّا با طرح مفهوم «تقرّب به حقیقت»» پیشرفت را
به نزديکی نظریهها به صدق» گره میزند (34 .20150 ,12030010). نیلیلوتو" که از مدافعان اصلي این
رویکرد است. تلاشهایی به منظور بسط نظریه پیشرفت پوپر و رفع نواقص آن داشته و با بهرهگیری از
۴ نینیلوتو پس از اصلاحاتی؛ به اين فرمول برای تخمین پیشرفت میرسد. در این فرمول» (17/8 ۷6۲) مخف واژه :الط ژونیه/
است که برای نقرب به صدق نظریه استفاده میشود و به معنای تقرب به صدق ]71 برمبنای ۳ است. ۳۳ اشاره به 6۷1061006 به معنای
شاهد و ۳3 اشاره به 131/00117695 دارد که نینیلوتو در اینجا برای اشاره به نظریهها از آن استفاده میکند. همچنین ) مخفف
1 است که به توصیفاتی که از جهان داده میشود اشاره میکند. او با تعریف *-) به عنوان کاملترین توصیف از جهان؛
معتقد است که به این امر نمیشود دست یافت بنابراین» بح توصیفاتی است که در هر نظریه ارائه میشود. درنهایت» 7۳ نیز مخفف
655 لان5) به معنای صدقنمایی است که اشاره به صدقنمایی یک نظریه با توجه به توصیفاتش است.
۶ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی -کلامی» سال ۰۲۳ شماره ۱ بهار ۰۱۴۰۰ شماره پیاپی ۸۷
1 توصیفاتی است که نظریه 7 از جهان ارائه میدهد. اگ رآ جهان را کاملا درست توصیف کند؛
(21 ,)77 مقداری برابر با یک خواهد داشت. حال با تابع احتمالي (61/72) ۳ درستي این توصیف»
با توجّه به شواهد موجودسنجیده میشود. بنابراین» تقرّب به حقیقت977 برمبنای شواهده یعنی
(1767)77/72, با استفاده از فرمول بالا به دست میآید که اگر:
آنگاه "77 نسبت به 7 پیشرونده خواهد بود (74 .۳ ,2014 ,۸0110010).
نینیلوتو از دو نوع پیشرفت نام میبرد: پیشرفت واقعی! و پیشرفت تخمینی.؟ او اذعان میدارد با توخّه
به اینکه توصیفی کاملا درست از جهان برای ما ناشناخته بوده و در دسترس نیست» پیشرفت را با این
فرمول و با شواهد موجود تخمین خواهیم زد (3298 .0 ,2017 ,0اه10ننا). حال, ممکن است این
تخمین اشتباه بوده و با شواهد مشاهدتی و تکنيکي جدید بازبینی شود. طبق ادعای نینیلوتو از آنجا که
تخمین نقرّب به حقیقت» با افزایش شواهذ اصلاح" میشود. حرکتی تدریجی به سمت صدق عینی و
پیشرفت واقعی خواهیم داشت (5 .0 ,2018 ,30561 :74 .0 ,2014 ,10010نطنذ).
نقدهای متفاوتی به «رویکرد معنایی» وجود دارد. از جمله این که پیشرفت علم باید چیزی بیش از
نزدیک شدن به صدق باشد؛ زیرا میتوان با اضافه کردن یک گزاره ایینهمانی به توصیفات ارائه شده»
تقرّب به حقیقت یک نظریه را افزایش داد (2017 ,12۵ 3) یا آنکه برخی اشاره داشتهاند که برای
نشان دادن پیشرفت در علم» نزدیکی به صدق شرطی ضروری نیست وگاهی دستیابی به قدرت پیش
بینی -بدون افزایش صدق نظریه- نیز موحب وقرع پیشرفت خواهد شد (2015 ,10۷0۵۸۵۳). با این
وجود؛ نینیلوتو و دیگر مدافعان اين رویکرد» معتقدند که تنها این رویکرد است که هم از واقعگرایی دفاع
میکند و هم قادر به تبیین پیشرفت در طیّ انقلابهای علمی است (3303 .0 ,2017 ,10010ف9ن0).
لاودن که از پیشگامان این رویکرد است. با کنار گذاشتن صدق و با الهام از فعالیّت جورچینی"
پیشرفت علم از منظر روی بسکارو خطاپذیری شناخت؛ نقدی بر چهار رویکرد ۱۳۷
کوهن,! پیشرفت را مبتنی بر افزایش حلمسئله میداند (4 .۲ ,2018 ,0011860). او تأکید میکند که برای
بررسی مسئله پیشرفت» ابتدا باید مشخص شود هدف علم چیست و سپس پرسید که آیا در طول زمان»
علم به این هدف نزدیکتر شده است؟ لاودن» «صدق» را دستنیافتنی میداند و معتقد است که تنها در
صورتی میتوان ادّعایی در خصوص پیشرونده بودن نظریههای علمی داشت که هدفی دستیافتنی
با این مقلّمات. لاودن از توانايي حل مسئله به عنوان هدفی علم نام برده و بر این باور است که
«علم» تنها در سای حرکت به سمت نظریههایی که قدرت حل مسئله بالاتری دارند پیشرفت میکند.
به عبارتی» علم به دنبالی بیشینه کردن دامن مسائل حل شده و کمینه ساختن مسائل حل نشده است.
کارآمدی حلمسئله یک نظریه» توسّط تعداد و اهمیّت مسئلههایی که نظریه حل میکند؛ مشخخص می
شود. این مسائل, شامل مسائل تجربی ۲و مسائل مفهومی" است (145-146 .00 ,1981 ,2ق200]).
مسائل تجربی» ابژهها باورها و مفروضاتی هستند که نظریه در صدد تبیین آنهاست يا هنوز تبیین
خرسندکسدهای از آنها ارائه نشده است وبا + نالیگ که یک نظریه خاص آن را حل نکرده
است. مسائل مفهومی» به ساختار نظریرمربوط شلوا اند یک تاپازگاری درونی يا یک ناسازگاری
بیرونی با دیگر نظریهها باشد يا آنکه نظریه ادّعایی در خصوص جهان داشته باشد که برخلافی نظریهها
و فرضهای متافیزیک معمول باشد (146 .۲ ,1981 ,ط20۵2.] :5 .م ,2018 ,صهعلاه3). از آنجا که یرم
رویکرد نسبتی با صدق ندارد پذیرش حل مسئله فستقل از صدق تعیین میشود و این جامعه علمی
است که در خصوص حاصل شدن پیشرفت» قضاوت میکند( ,2016 ,56072210 :741 .0 ,2019 مصقطا5
میتوان از رده به عنوان بنیانگذار «رویکرد معرفتی» نام برد. او معتقد است که این انباشت دانش" است
که پیشرفت علم را رقم میزند؛ نه حلمسئله و تقرّب به حقیقت ( :8 0ل3/12:0 :4 ۳۰ ,2007 ,8106
کوهن با تعریف پارادایمها و دورههای علمعادی» بحران و انقلاب علمی» بر این باور است که پیشرفت در دورهی علم عادی را
فعالیّت جورچینی دانشمندان» رقم میزند (1970 ,88اکا). به همین دلیل» پرد او را نیز ذیل هواداران رویکرد کارکردی قرار داده
و بیان میدارد که کار او الهامبخش مدافعان تبیین پیشرفت بر پایه حلمسئله است.
۸ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی -کلامی» سال ۰۲۳ شماره ۱ بهار ۱۴۰۰» شماره پیاپی۸۷
5 .م ,2014 ,16۶۵110۲ع8). به بیانی دیگر, او یک مرحله! در علم را زمانی پیشرونده میداند که در
پایان مرحله» دانش بیشتری نسبت به آغاز آن وجود داشته باشد (2 .0 ,2007 ,81۳۵). طبق تعریف برد
داش شطلرم سلق ترجه" است یرای آنکه یکه یار علمییشرونده به اب آی: سم تیاژسد
صدق است وهم نیازمند توجیه. به همین دلیل» او «رویکرد معنایی» را که به دنبال تقرّب به صدق
است» نقد کرده و معتقد است که پیشرفت علم» صرفا اکتساب باورهای درست نیست وتا زمانی که
نتوان دلایل باور علمی را با شواهد موجود نشان داد» نمیتوان از دانش و در نتیجه.» از پیشرفت علم
سخن گفت (10-12 .۸۳ ,2007 ,8150). البته در پاسخ به این انتقاد» چنین گفته شده که «رویکرد
معنایی» نیز آنجا که به شواهد در دسترس برای تخمین پیشرفت اشاره میکند. بهنوعی به دنبال توجیه
پرد معتقد است که تبیین پیشرفت علم بر مبنای دانش,» این امتیاز را دارد که میتوان ادّعای
پیوسته" بودن پیشرفت را بذوقهیی پین رقم ذانته زیرا دانش» با صدق و توحیه گره خورده است. او
اذعان دارد که تاریخ علم همواره با انباشت دانش همراه بوده و بنابراین» علم هميشه پیشرفت کرده
دلین بر اين باور است که «پیشرفت» با افزایش فهم" حاصل میشود؛ نه با انباشت دانش. او در طی
مناقشاتی که با مدافعان رویکرد معرفی دارد (2020 8۵۶ :20180 ,13011960 :2017 واعه8)» تأکید اقشي,
کند که «رویکرد معرفتی»» هدف علم را کسب دانش میداند؛ در حالی که هدف علم» قادرسازي مابرای
فهم جهان است. فهم علمی -مطابق با تعریف دلسن-زمانی حاصل میشود که نسبت به هدفی خاص,
تبیین و پیشبینی صحیحی داشته باشیم. در نتیجه» پیشرفت علم مبتسی بر آن است که دانشمند» نحوه
صحیح بیش جنبههای بیشتری از جهان را به دست آورده باشد (74 .0 ,2016 ,ط1196ه0).
اووجه تمایز رویکرد ادراکی و معرفتی را در این میبیند که فهم» نیازمنل توجیه نیست وگاه میتوان
حتی با توسّل به نظریههای ناموجّه نیز تبیین يا پيشپيني صحیحی انجام داد که موجب پیشرفت خواهد
بود؛ در حالی که رویکرد معرفتی» نمیتواند چنین مواردی را پیشرونده بداند (7 .۳ م2018 ,1196 0).
پیشرفت علم از منظر روی بسکارو خطاپذیری شناخت؛ نقدی بر چهار رویکرد ۱۳۹
همچنین دلسن بر این باور است که انباشت دانش» هميشه به معنای پیشرفت نیست. ممکن است
انباشت دانش داشته باشیم» بی آنکه افزایشی در فهم علمی پدید آید. برای نمونه» دلسن به جمعآوري
همبستگیهای آماري بیمعنایی» مانند ارتباط افزایش زایمان در خارج از بیمارستانهای برلین و افزایش
جمعیت لکلکهای شهر, اشاره میکند. این املاعات آماری میتواند بخشی از دانش را تشکیل دهد
امّا افزایش فهمی را در پی ندارد. بدین ترتیب» رویکرد ادراکی و معرفتی قضاوتهای متفاوتی راجع به
بسکار, فلسفه خود را «واقعگرایی استعلایی»! مینامد. این نامگذاری از آن جهت است که او به منظور
احياي بعد هستیشناختی در علم» به طرح پرسشها و تحلیلهای استعلایی" میپردازد. به عبارتی
بسکار با توجّه به تحقّق علم وغیر قابل انکار بوذ آن» علم را مقذمه استدلال استعلایی در نظر گرفته و
به سمت توصيیفي جهانی که چنین امکانی را رقم زده میرود و نتیجه میگیرد که جهان» حاوی مکانیزم
های مولّد و یژههای ناگذراست. چنین آبژههاییمستقل از معرفت انسان عمل میکند وعلم» در تلاش
است تا شناختی نسبت به آنان به دست آورد (19 ,17 .۳ ,2008 ,80281۵۲).
او با تحلیل فرایند شناخت» از وجه دیگر فاسفه خود. یعتی اجتماعی بودن علم» رونمایی کرده وأیژه
های گذرا را معرّفی میکند. طبق تعریف بسکار» انسان؟-درفقالیّت اجتماعی خود_دانشی را تولید ی
کند که محصولی احجتماعی بوده و مانند هر ساخته انسانی» هم مستقل از انسان نیست وهم در معحرض
تغییر است. أبژههای گذرای دانش» فکتها نظریهها پارادایمها مدلها زوشها ابزارها و تکنیکهای
پژوهشیای هستند که از پیش به دستآمده و بهعبارتی؛ مواد اولیه" دانش را شکل میدهند ( ,4۵۲او۵طظ
1 .۶ ,2008). علم» بدون اين بژهها قابل تصوّر نیست؛ زیرا دانشنمندان با کار بر روی این آبژههای
تغییرپذیر است که دانشی جدید نسبی به ارکممناگذر کسبلیکشد (0.48 ,2008 ,تفه
از اینرو آنچه که حاصل میشود» ابژههای گذرای جدیدی است که بر بدنه دانش افزوده و موادّی برای
۲. استدلال استعلایی يا فرارونده که میرائی از کانت است» به این معناست که از سمت توصیف برخی پدیدههای غیرقابلانکار به
سمت توصیف چیزی میرویم که امکان ایجاد آن پدیده را فراهم آورده یا به عبارتی پیششرطی برای امکان آن پدیده
۰ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی -کلامی» سال ۰۲۳ شماره ۱ بهار ۰۱۴۰۰ شماره پیاپی ۸۷
بسکار معتقد است که تفاوت میان هستیشناسی و معرفتشناسی به تمایز میان أبژههای ناگذرا و
گذرا باز میگردد (16 .م ,2009 ,80291۵7). او افزون بر این دو بعد در فلسفه علم به بعد سومی نیز اشاره
میکند. به بیان بسکار واقعگرایی استعلایی که به دنبال فهم و برداشت بسندهای از علم است» در
سه بعد پیش میرود: بعد ناگذرا یا هستیشناختی, بعد گذرا یا معرفتشناختی و بسد فراانتقادی! که در
این بعد سوم» پیشفرضهای فلسفی و اجتماعی از روایتهای علمی» منتقدانه مورد بررسی و موشکافی
قرار میگیرند (44 .م ,2010 ,تقاعهط8 :17 .م ,2009 ,تقافه8).
واقعگرایی استعلایی ضمن انتقاد از فلاسفه پیشین در نادیدهانگاشتن تمایز میان سیستمهای باز و
بسته "و همهجا حاضر دیدن انتظامهای" تجربی» بیان میدارد که مابا جهانی رویه روهستیم که یک
سیستم باز است. به این معنا که مکانیزمهای مختلفی در آن وجود داشته و به طور همزمان عمل میکنند.
این امر تداخل عملکرد مکانیزمها و در برخی مواقع» عدم فعلیّت یافتن آنها را در پی خواهد داشت.
بنابراین» در سیستم باز چنین نیست که رویداد نرع «الف»» همواره توسّط رویداد نوع «ب» دنبال شود.
از اینری برای دستیابی به عملکرد یک مکانیزم خاص, نیاز به جداسازی مکانیزم از دیگر مکانیزمهاست
و این کار در یک سیستم بسته آزمایشگاهی » انجامپذیر خواهد بود (57 ,24 .۳ ,2008 ,80296۵5).
بسکار با اشاره به تجربههای متفاوت از یک رویداد»* رویدادها راامستقل از تجارب؟ دانسته و با
تحلیل آنچه در آزمایش انّفاق میافتد» یعنی اقترانهای ثابتی" که توسّط انسان تولید میشود» نتیجه می
گیرد که قوانین علّی» مستقل از توالي رویدادها هستند و به بارتی» بر این باور است که اقترانهای ثابت
رویدادها وابسته به عمل وش اسان۵ ۰ اما قوانین علّی خیر (19 .م ,2009 ,88296۵7). بدین
ترتیب» واقعیّت را به سه سطح متمایز واقعی»" بالفعل؛* و تجربی "" تقسیم میکند. در سطح تجربی؛
انسان به مشاهده و تجربه کردن مشغول است. سطح بالفعل نیز اشاره به رویدادهایی دارد که فارغ از آنکه
تجربه شود يا نهه رخ میدهد و در نهایت» سطح واقعی؛ سطحی است که حاوی مکانیزمهای مولّد و
ساختارهای علی است (246 .۳ ,2016 ,100071). او با این توصیف لایهمند از جهان, علم را حرکت از
سطح تجربی به سطح واقعی» دانسته و معتقد اسنت که ما با مشاهد انتظامها به سمت لایههای زیرین» به
پیشرفت علم از منظر روی بسکارو خطاپذیری شناخت؛ نقدی بر چهار رویکرد ۱۳۴۳۱
منظور کشف مکانیزمهایی که مود رویدادها هستند» پیش میرویم (133 .۳ ,2008 ,8102916). بدین
ترتیب» منطت اکتشاف علمی نزد بسکار چنین ترسیم میشود که با شناسايي یک انتظام» ایدههای
باورپذیر متنوّعی در خصوص مکانیزمها مطرح شده و در معرض انتقادات سخت و آزمونهای تجربی
قرار میگرزند. طبق تعریف او زمانی که یک لایه واقعیّت» به شکل بسندهای توصیف شود» گام بمدی
مبتنی بر کش مکانیزمهای مسئول برای رفتار در آن سطح خواهد بود (135 .0 ,2008 ,812910).
او پیشرفت علم را مبتنی بر لايهمندي جهان و حرکت علم از یک لایه به لایه زیرینتر» تبیین کرده و
بر این باور است که با حرکت به لایه جدید و کسب دانش نسبت به آن؛ این امکان وجود دارد که دانش
پیشین ما مورد بازبینی قرار گرفته و تصحیح شود. در نتیجه» علم در حرکت خود به سمت لایههای عمیق
تر» هم امکان تغییر دارد و هم ممکن است با کشف لايه جدید. پیشرفت کند ( .0 ,2008 ,1310291۵7
41). ماهیّت علم در نگاه بسکار ريشه در حرکت از «دانش نسبت به پدیدههای آشکار» به سمت
«دانش نسبت به ساختارهایی که این پدیدهها را تولید میکند» دارد که البته» این امر» با تکیه بر دانشهای
پیشین فراهم میشود (42 .۲ ,2009 ,:1302516۵). نکته مهمی که میتوان از نظریه پیشرفت بسکار استخراج
کرد» این است که حرکت به سمت لایههای زیرین» الزاما به پیشرفت نخواهد انجامید؛ زیرا اوشناخت را
خطاپذیر دانسته و معتقد است که «باورهای ما هميشه آماده اصلاح شدن در پرتو کار شناختی بیشتر
هستند» (121 .0 ,2010 ,0اه :۵ 1360100). همچنین اذعان دارد که تلاشهای علمی برای آشکارسازی
واقعیّت» هميشه به اعاهای معتبر در خصوص ماهیّت مکانیزمها نخواهند انجامید و چنین نیست که
«نظریهها روز به روز همریختی بیشتری با واقعیّت پیدا کنند» (163 .0 ,2005 ,826۲).
بسکار با استدلالهای فلسفی به این نتیجه میرسد که جهان, حاوي مکانیزمهای مولد است. امّا
کش ماهیت آنها و اینکه دقیقا چه مکانیزمهایی در کار است را وظیفه علم میداند. این امسر مستلزم
کار در دو بعل نظری» یعنی بهکارگيري ابزارهای مفهومی و بعد عملی,» یعنی بهکارگيري ابزارهای
آزمایشگاهی است. حال» از آنجا که شزایط نظری و تکنیکیای که تحت آنها شناخت شکل گرفته و
مورد ارزیابی قرار میگیرد» خود در حال گسترش ودر معرض تغییر و اصلاحاند» دانش مانیز ممکن
است بسط پیدا کرده یا تصحیح شود (177 .0 ,2008 ,4۵۲فه8).
اگر چه بسکار هدف علم را کشفی مکانیزمهایی میداند که پدیدهها را تولید کرده و به نوعی أبژههای
ناگذرای دانش را تشکیل میدهند. اما اذعان دارد که کار دانشمندان در کسب شناخت نسبت به مکانیزم
ها متعلّی به جهان اجتماعي علم است. او معتقد است که ما با تکیه بر دانشهای پیشین که آبژههای
گذرای دانش بوده و خود محصولی اجتماعیاند؛ دانشی جدید کسب میکنیم که به جهت ماهیت
احتماعیشان, خطاپذیر و در معرض تغییرند (202 ,12 .0 ,2008 ,302916۵5 :0.412 ,2018 ,أ6ع۷).
از همینروست که بسکار معتقد است که ممکن است دانش ما نسبت به لاه جدید. به بازبینی یا
۲ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی -کلامی» سال ۰۲۳ شماره ۱ بهار ۰۱۴۰۰ شماره پیاپی ۸۷
تصحیح لایه رویین بیانجامد. بدین ترتیب» میتوان چنین نتیجه گرفت که در نگاه بسکار» حرکت به
سوبت لابههای غمیقتر آلزما منجر به ترفت نخواغدشذی اینگه کسب ذاتش ضسبت ببه ای دیق
پیشرفت علم را به همراه داشته باشد. امری امکانی خواهد بود.
همانطور که در بخش پیشین عنوان شد» بسکاژ «شناخت» را خطاپذیر دانسته و معتقد است که نظریه
ها تلاشهایی خطاپذیر برای توصیف ساختارهای واقعصی طبیعت هستند (41 .۲ ,2009 ,85291۵). از
طرفی» مدّعی شدیم که از این خطاپذیری و همچنین توصیف او از فعالیت دانشمندان در حرکت به
سمت لایههای عمیقتر» چنین استنباط میشود که حرکت به سمت لایههای زیرین و کسب شناخت
نسبت به آن؛ ضرورتا منتهی به پیشرفت علم نخواهد شد و میتوان گفت که پیشرفت در منظر بسکار
امری امکانی است. اگر چه او بر این باور است که با شناسایی: توصیف و تبیین سطوح عمیقتر این
امکان وجود دارد که دانش ما در سطوح بالایی» موزد بازبینی قرار گرفته تصحیح شده يا به طور ریشهای
تغییر پابد (42 .م ,2009 ,13102912)» امّا باید دقّت شود که همین دانش جدید» خود خطاپذیر بوده و نمی
توان گفت به صرفی کسب دانش جدید؛ پیشرفت در علم رقم خواهد خورد. حال در این بخش» قصد
داریم تا با ندقیت چهار رویکرد در خصوص پیشرفت علم» به پررسی این امر بپردازیم که آیا هیچ یک از
این رویکردها به خطاپذیری شناخت و تأثیر آن در تبیین پیشرفت علم» توجّه نمودهاند یا نه.
پیشتر اشاره شد که رویکرد معنایی با فرموله کردن تقرّب به حقیقت» پیشرونده بودن یک نظریه را به
افزایش تقرّب به حقیقت گره میزند. این رویکرد با توجّه به ناشناخته بودن توصیف کاملا صحیح از جهان؛
معتقد است آنچه از فرمول مذکوز حاصل میشود» پیشرفت واقعی نیست» بلکه تخمین پیشرفت است.
ال با آکار وگ رد مایق ار زاف اسگه کر جین تقمییی :ناسمان خضا اشماروهودسازیدنانا
مدّعی است که با افزایش شواهد. اين تخمین دقیقتر شده و به تدریج» به صدق نزدیک میشود. حال»
اینگونه به نظر میرسد که اين رویکرد با تکیه بر چنین شواهدی» تصحیح تخمین پیشرفت راضروری می
پندارد. به بیانی دیگر «رویکرد معنایی» یک رابطه مستقیم میان بالا رفتن شواهد و نزدیک شدن به صدق در
نظر میگیرد. همچنین از آنجا که پیشرفت را بر میناي تقرّب به حقیقت تعریف میکند» نتیجه میگیرد که
هر چه شواهل بیشتری در دسترس باشد محاسبه پیشرفت تخمینی به پیشرفت واقعی نزدیکتر است.
پیشرفت علم از منظر روی بسکارو خطاپذیری شناخت؛ نقدی بر چهار رویکرد ۱۳۳
اینک و پیش از آنکه به بررسی این شواهد بپردازیم» اشاره به ان مطلب ضروری است که برخی
واقعگرایان - در مقام نقد این رویکرد - معتقدند که «چنین شواهدی» بیانکننده این نکته هستند که یک
نظریه چه مقدار موفّق و تا چه اندازه آگاهیبخش يا سازگار با دیگر نظریههاست ... و این در حالی است
که ادّعای رویکرد معنایی در فرمول ارائه شده» تقرّب به حقیقت و نزدیکی به صدق است.» لکن آنچه
انجام میگیرد صرفا کفایت تجربی است؛ نه یک حرکت واقعگرایانه» (8 -7 .۳ ,2018 ,ا(90م1). باید
دفّت شود که بحث ما متفاوت از اين نقد بوده و مشخصا معطوف به ماهیت این شواهد است. به
این معنا که حتّی اگر نینیلوتو و دیگر مدافعان اين رویکرد؛ از موضع واقع گرایانه خود نیز عدول کنند.
این شواهد» دقیقا همان چیزهایی هستند که بسکار از آنها با نام «ّبژههای گذرای دانش» یا
«محصولات اجتماعی» یاد کرده و آنان را هم خطاپذیر وهم در معرض تغییر میداند؛ زیرا «آنچه
به طور اجتماعی تولید میشود به طور اجتماعی نیز قابل تغییر است» (180 .۲ ,2008 ,802916۵7).
از اینرو نمیتوان در قیاس میان دو نظریه» بر مبنای به دست آمدن شاهد جدید» اذّعا کرد که
نظریه «ب» نسبت به نظریه «الف» ضرورتا پیشرونده اشنت؛ زیرا با بهبود ابزارهای نظری وعملی,» این
امکان وجود دارد که خطاي شواهدی که موبّد این پیشرفت است. قصاوت شود.
مسئله مهم در این رویکرد. توجّه ویژه به جامعه علمی است. همانطور که در بخش نخست بیان شد.
رویکرد کارکردی که با کنار گذاشتن صدق» پیشرفت را مبتنی بر «حل مسئله» تعریف میکند» قضاوت
پیشرونده بودن یک نظریه را بر عهده جامعه علمی میداند. لاودن» مجموعههاي نظری چون پارادایم را
«سنّتهای پژوهشی»! خوانده و اذعان دارد که این سنّتهای پژوهشی هستند که تعیین میکنند چه
چیزی مسئله اصلی عنوان شود و چه چیزی راه حل یک مسئله به خساب آید (150 .0 ,1981 ,۵0420]).
به زعم مدافعان این رویکرد امتیاز گره زدن پیشرفت به حل مسئله این است که فارغ از صحت نظریه
ها میتوان تنها به کارامدی حل مسئله نگریست و اگر تعداد و اهمیت مسائل حلشده توسّط نظریه بیشتر
باشد» آن را پیشرونده خواند 9 ,2018 ,61186 10). بر ددر نقد این دیدگاه وبه جهت دفاع از لزوم صدق و
توجیه چنین استدلال میکند: فرض کنید نظریهای صحیح که مسائل مختلفی را مطرح کرده و حل میکند
با نظریهای غلط که مسائل بیشتری را مطرح و حل کرده» جایگزین شود. حاله اگر آنطور که رویکرد
۴ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی -کلامی» سال ۲۳ شماره ۱ بهار ۰۱۴۰۰ شماره پیاپی ۸۷
کارکردی ادّعا میکند. مبناي پیشرونده بودن» تعداد مسائل حل شده باشد» نمیتوان نشان داد که نظريه
جدید» پیشرونده است (70 .0 ,2007 ,8). در کنار نقلد پرد» این مسئله را نیز باید در نظر گرفت که جامعه
علمی مبزا از خطا نیست و تاریخ علم نشان داده است که چنین نبوده که جامعه علمی -چه در طرح مسائل
و چه در پذیرش رامحل آنها -ذچار اشتباه نقده باشد؛ زیرا جامعه علمی -به زعم بسکار سباتکیه یر اوه
های گذرای دانش, به این مهم میپردازد و این امکان وجود دارد که با تغییر آنها جامعه علمی در
اکنون با در نظر گرفتن اين دو نکته, به |قامه یراد خود میپردازيم. جدا از این که رویکرد کارکردی به
صدق توجّه کند يا آن را کنار بگذارد» با غفلت از خطاپذیری شناخت وعدم توجّه به احتمالي خطای
جامعه علمی در حلّ مسئلهه افزایش کارامدی حل مسئله را ضرورتا موجب پیشرفت میداند؛ در حالی که
حتّی اگر بپذیریم که پیشرفت مبتنی بر حل مسئله تعریف میشود. رابطه آن دوبا هم» یک رابطه امکانی
رویکرد معرفتی -همانگونه که پیشتر بیان شد-مبتنی بر انباشت دانش است و بر این نکته تأکید دارد
که نظریهای که صادق نبوده و توجیه نشده باشد» جزو بدنه دانش به حساب نمیآید. در واقع اگر نقوان
با شواهد علمی نشان داد که نظریهای موجّه و صحیح است» نمیتوان به پیشرونده بودن آن اذعان
صرف نظر از انتقادات مطرح شده به این رویکرد که با ارجاع به تاریخ علم نشان میدهند که باورهای
علمی ناموجهی وجود داشته که پیشرونده نیز به حساب آمدهاند (2015 ,۵۷:۵۵ :2016 ,و 94له3)»
سل ما از رویکرد معرفتی این است که توجیه نظریهها بر چه مینایی؟انجام میگیرد؟ آیا شواها علمسي
ملّ نظر پر چیزی جز ژههای گذرای دانشاند ؟ یا با تخیر یافتن این آبنژهها تغیسری در توجیه نظریهها
حاصل نمیشود؟ پس؛ چگونه هواداران اين رویکرد اّما میکنند که اگر مبناي سا بسرای تعریف پیشرفت,
دانش باشد. با یک حرکت پیوسته مواجه هستیم که پسرفتی در آن وجود ندارد. برای مشال» همانطور که
کشفب سياره نپتون» توجیهی برای مکانیک نیوتونی به حساب میآمد. امّا بعدها به دلایلی دیگر عدم توانايي
این نظریه روشن شد» این امکان نیز وجود ذارد که نظریهای بر پایه آبژههای گذرا و محصولات اجتساعی,
صحیح و موجه شناخته شود» امّا با بهبود ابزارهای علمی» ناموجّه بودن نظریه ثابت شود. پس نمیتوان
گفت که انباشت دانش» ضرورتا به پیشرفت خواهد انجامید؛ زیرا آنچه در علم» مر دانش رابه خود
اختضامن میدقد بر پأيه آبژههایی اسبت که همواره ذر معرض تغییر هستد و ممکنن است آنچیه که
پیشرفت علم از منظر روی بسکارو خطاپذیری شناخت؛ نقدی بر چهار رویکرد ۱۴۵
پیشرفت علم تشخیص داده میشود. خطا بوده باشد. این در حالی است که رویکرد معرفتی» جایی برای
امکان خطاپذیری توجیه و تصدیق در نظریه پیشرفت خود» باز نکرده است.
اگر چه اين رویکرد با ند دیدگاه معرفتی» صدق و توجیه را برای پیشرونده بودن یک نظریه ضروری نمیداند»
اما همان ایرادی که متوجّه رویکرد معرفتی ودیگر رویکردهاست» دامنگیر رویکرد ادراکی نیز خواهد بود؛ زیرا
این رویکرد میان پیشرفت و افزایش تبیین و پیشبینی» رابطهای مستقیم و ضروری برقرار میکند.
با آتکه دلین در نظريه خود اشاره کرده که این تبیین و پیشبینی باید صحیح باشد تا به پیشرفت
بیانجامد امّا باز این سوال مطرح میشود که تبیین و پیشبینی با تکیه بر چه مواردی صورت میگیرد؟
و پاسخ همان یژههای گذرا خواهد بود. بنابراین» دوباره به اين نتیجه میرسیم که امکان خطا در تبیین و
پیشبینیهای ما وجود دارد و نمیتوان ادّعا کرد که با اراد تبیین او پیشبینی بیشتر» لزوما پیشرفت در علم
رقم میخورد؛ در حالی که رویکرد ادراکی؛ درصدی برای خطاپذیری تبیین و پیشبینی در نظر نگرفته و
به صرفی افزایش آنها رخ دادن پیشرفت را ضروری میداند.
آنچه در این مقاله انجام گرفت» مبتنی بر دو فاز است: تبیین امکانی بودن پیشرفت علم در نگاه بسکار و
تدقیتق چهار رویکرد مطرح ناظر به پیشرفت علم» به منظور نشان دادن عدم توجّه آنان از خطاپذيري
شناخت. به همین جهت» ابتدا شرح مختصری از رویکردهای پیشرفت که شامل چهار رویکرد معنایی,
کارکردی» معرفتی و ادراکی است» ارانه شد. رویکرد معنایی» پیشرفت علم را مبتتی بر تقرّب به صدق نظریه
تعریف میکند» رویکرد کارکردی افزایش حل مسئله را موجب پیشرفت علم میداند. رویکرد معرفتی با
تعریف دانش مبتنی بر صدق و توجیه پیشرفت را با انباشت دانش گره زده و همچنین رویک رد ادراکی,
افزایش فهم را که معطوف به پیشبینی و تبیین است» عامل پیشرفت علم در نظر میگیرد. در ادامه» به نظريه
ظقات بسکار پرداختیم. طبق تعریفی او از آنجا که کسب شناخت نسبت به مکانیزمهای زیربنایی با تکیه
بر آژههای گذرا که محصولی اجتماعیاند؛ ممکن است» شناخت ما از مکانیزمها خطاپذیر خواهد بود.
بسکار که پیشرفت را مبتنی بر حرکت به سمت لایههای جدید و کسب دانش نسبت به آن تبیین میکند. با
در نظر گرفتن اين خطاپذیری» دانش نسبت به لایه زیرین را لزوما موجب پیشرفت ندانسته واذعان دارد که
این امر ممکن است» و ضروری نیست که منجر به تصحیح دانشهای پیشین شود.
۶ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی -کلامی» سال ۰۲۳ شماره ۱ بهار ۰۱۴۰۰ شماره پیاپی ۸۷
به همین ترتیب» بخش اصلی مقاله را به بررسی چهار رویکرد دیگر اختصاص داده و ضعف هر یک
را در عدم توجّه به خطاپذيري شناخت از منظر روی بسکار -نشان دادیم. در این بررسی» روشن شد
که رویکرد معنایی» از تأثیر خطاپذیری در شواهدی که برای تخمین تقرّب به حقیقت و در نتیجه»
پیشرفت مورد استفاده قرار میگیرد» غافل است. رویکرد کارکردی» اين تأثیر را در حلّ مسائلی که توسّط
نظریهها انجام میشود» نادیده انگاشته. رویکرد معرفتی» خطاپذیری شواهدی که برای توجیه و تصدیق
استفاده میشود را در نظر نگرفته و سرانجام رویکرد ادراکی نیز از تأثیر خطاپذیری در آنچه تبیین و پیش
بینی بر پایه آن انجام میشود غفلت ورزیده است و همین امر سبب شده تا این رویکردها ارضای
.(600 *1) ۳۵911۵51 70۵۳۵۹ :501665 50001 0۳۲۵ م2۳10 .(2005) 8۰ )386۳
2010500 71۳6 :50606 آمنو5 ۳٩ ما2 .(2010) با برطنقت0 6 ,و ,361105
3020 6۳ ان مد م1۳6۳ صقالنص3/3 4و7 آمنووک ۲[ ۳۲۳۵۵00۹
۰ ۳۱۹۵6/001 ۳7۵ 0۵ 6011371 86 نک .(2009) 8 ,تفعافقطاطظ
-1468.ز/10.1111 نزمل .64-89 بل4 .770805 8۳8۲6857 عگنومن5 دا ۷/5۵۳ .(2007) بش۸ ملظ
۸66 :۲۳ ۵ ما مهف م۸ که ک۳65ع 2۳۵ .(2013) بآ بولصطص1 ۶ ی مفصعاع0
921-95 ,(78)4 .(-1975) ۳/۵۵5 محطوم ۸ نف تانصعن 7 عطا ۵4
۲معاعدطاظ 05 :ععصعن50 ۶و وطمو5مانط2 عطی صز عنام آهاصعمصع ص1۳ .(2010) .5 ,ع6احقاع
و750 ۱ کعفنمگک ماوت کناگع۷ عو وگ +عععع وی ندنک .(2016) ۳۰ مص6عا0 1
3 006 :00 ۰ .72-83 ,56 م207۸ 0۳50666 بانط 000
۰ .600170055 بواروکانطط هام۸ 3۵۵۳ نکوعع8۳ ندنک .ره 2018) 3۳۰ ما11
۵ #وامع3 :6ع 10۳1۵0 فصه معصنفوصا تا ,ککعع 30۳0 ننک .(ط 2018) 8۰ 161156
6 ۳۴ 7081 / 50666 ]٩ ما20 ,60۵۳۵ ۳م امد سمل 0۲
۶و عنولس) ۸ :0600۵ که ععزمطا) معط لفصمتمهط وصنصنقط .(2016) 8 کل ,ص126
پیشرفت علم از منظر روی بسکارو خطاپذیری شناخت؛ نقدی بر چهار رویکرد ۱۳۷
۸۱۱۹۷۵۲۹۵ 5013 :0۷005 ۵۲500606 5۳۳6 7۳6 .(1970) .5 1 مططنکگ1
.[ ,176008 1۵ .ککع۳ع 2۳0 ع مدنگ ما دودمص۸ دا امک-ص0اطم2۳ ۸ .(0981) بآ م1206
۳۵8 3701 ک ۲۳۵ ۵ 67و10 658 ۸/5۵ +عکعع 2 ص50 .(2017) 36۰ مفط۵ 2/02
نز0ل .415-419 ,(31)4 506766 ۳٩۰ وامرمعوانط2 ۵6 0 کعزوروگ ,711۵۳۳۵0۵
00۵۷ 6 صز ما7 که عامط عط1 .(2014) ۷۷۰ الط ۶ .3 بفط۵ 2/2
/ 6 ]٩ م2105 ,60۵۲۵ 8۳ ,۵ 70 بک65ع3۳0 نانک که امع ۲0
6ع01لشاک 6ننانص ۷ عصاعد1306 که ککعع2۳ ندنک .(2014) 1 0و انص72
نم .73-77 و46 بش 2071 50666 ۵۳ راکو ات2 ۵00 و0
,(194)9 .111696 1 نگ .3۳08۳695 عنگنادعن50 انا0طه لعج عناعن0م0 .(2017) .1 ,مامح اخصلز21
۳ 10۵080 وطاعدع 130 نز + اکنقط00) کوعع3۳0 عقتاصون5 12065 .(2017) یک ولنه0
۳ ع0ا[70 / ع6ع50 ]٩ برامرهعواتط2 600۳۵۰ ۵۳ فسات دوصوصهاک 1۵0
10.1007/510838-017-9363-2 نز0ل .569-579 ,(48)4 6۰ 07ع 50 ۵ لک ۷/6 ع نع 00و۸1
5 عتاده50 مصه ,ماهتا م۳0 معسنلوصهاصعلصتا منک .(2020) .5 لعه8۳
6 ۳۰ چع8انع7 / ع6عع5 ۳۲٩ 2/105 6۵۵۳۵۲ ۵۴ [۵ 3
06 ۲6 ۳۱ 136 :3600005 0۳۵ 00665 .(1963) ۴۰ ,8000066
ع) مصه تلو نان نزد ۷۷ عط1 داملمی 2۵۳ ههنانه۷۷ کاعناده3 .(2020) بش۸ ملعم
:06 ان ازع ۷ وصاعد 0 ] خمطانم کععع3۳ عکندمنک .(2015) .2 10 ,0/۵۵
۰ 8۵۲۲ 500066 ]٩ رتم2105 0۳۵ وماعنط ۵ کعتویسک مامح ص73 ما عکد00ع 3
۳۵65 0ز/9-۷ 8۳08۳6 عنکنادع50 ۶و 2/0001 عامسنک ۸ .(2016) سا مصا۵ 50۳
2۲/105۵ .دک ع 3۳ عگنمدمنک ما حاهوصص۸ لق ص۳0 370 ۸ .(2019) ۰ مصقطاک
55 0۵ 200067 200 ۳۵6۵060 نکعم156 ع06ط1 که علد71 ۸ .(2015) ما مواهطاصت 1
۰ 307 50066 ]٩ 2۳۵1050 0۳۵ وماعنت ۵ کعنویوک ععصعن5 که نت۸ عط مه
۸ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی -کلامی» سال ۰۲۳ شماره ۱ بهار ۰۱۴۰۰ شماره پیاپی ۸۷
06 2۳06 ۹۷1۵۳۹۵ آهعزع م1 محصاعزم۳ فصه آهعنعماماد 0 عاعتاصنمگ .(2018) بط ب[6ع ۹
-407 ,(27)5-6 ۳06000۰ 6۶ ععع50 مناد آمعناس) که 300606 عطا 1۳0
|
مهمترین رویکردها در تبیین پیشرفت علم، عبارتند از: رویکرد معنایی، کارکردی، معرفتی و ادراکی. هر کدام از این رویکردها با توجّه به هدفی که برای علم متصوّر است، پیشرفت را نیز بر همان مبنا تعریف می کنند. رویکرد معنایی، پیشرفت را مبتنی بر تقرّب به صدق، رویکرد کارکردی مبتنی بر حلّ مسئله، رویکرد معرفتی مبتنی بر انباشت دانش و رویکرد ادراکی نیز پیشرفت را مبتنی بر افزایش فهم، تعریف می کند. روی بسکار با توصیفی لایه مند از جهان، «علم» را حرکت به سمتِ لایه های عمیق تر دانسته که با هدفِ کشف مکانیزم های مولّد انجام می شود. او «پیشرفت» را نیز مبتنی بر همین لایه مندی و کسبِ دانش نسبت به لایه های زیرین، تبیین می کند، امّا از آنجا که به اجتماعی بودنِ علم معتقد است و دانش را محصولی اجتماعی و در معرض تغییر می داند، به خطاپذیریِ شناختْ اذعان دارد و بر این باور است که حرکت به سمت لایه جدید، ضرورتاً به پیشرفت علم نمی انجامد؛ اگر چه این امکان وجود دارد که با کسبِ دانش نسبت به لایه جدید، دانشِ پیشینْ بازبینی و تصحیح شود. در این مقاله، ضمنِ شرح نظریه پیشرفت بسکار و تبیینِ امکانی بودنِ آن با توجّه به خطاپذیریِ شناخت، یک هدف اساسی را دنبال می کنیم. این هدف، در بررسیِ هر چهار رویکرد، به منظور نشان دادنِ عدم توجّه آنان به جنبه خطاپذیریِ شناخت و تأثیر آن در تبیین پیشرفت، خلاصه می شود.
|
13,603 |
434187
|
واژگان کلیدی: توسعه میان افزا موانع توسعه»:شهر اهواز, تحلیل عاملی تأییدی.
۷۲ فصلنامه شهر پایدار» دورد ۳ شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
رشد پرشتاب جمعیت در جهان بهویژه در کشورهای درحالتوسعه, منجر به مسائل زیادی شده است. مسائلی که بیش از
هر چیز گسترش بیرویه کالبدی شهرها افت کیفیت محیط شهری و ناپایداری را رقمزده است. رشد ارگانیک شهر
موجب میشود رشد فیزیکی بسیار سریعتر از نیاز واقعی شهر اتفاق بیفتد و شهر دچار گسترش افقی بیرویه و پراکنده
گردد (پریزادی» ۱۳۹۳: ۱). پدیده پراکنده رویی شهری با روند علل و پیامدهای متفاوت» بهتدریج به یکی از الگوهای
توسعه فضایی شهری در سراسر جهان تبدیلشده است (2[,2016:104 6۲ (1/092۳20). در کشورهای
درحال توسعه, این پدیده اغلب نتیجه سبقت شهرنشینی از برنامهریزی شهری» سیاستهای دولتی زمین و مسکن
نامناسب» مهاجرتهای شهری و روستایی و تلاشهای خانوارهای متوسط و کمدرآمد برای یافتن مسکن ارزانقیمت در
حاشیه شهری است (7728,2004:211 ۵ 1608). چنین توسعهای که اصولا در اراضی آمادهسازی نشده اتفاق
میافتد نتایج بسیاری ازجمله افزایش زمینهای بلااستفاده: افزایش سهم فضاهای بازه کاهش تراگم جمعیت: گسستگی
بخشهای شهری و جدایی گزینی اجتماعی را به همراه دارد (1695,2001:2آ). پس از دهه ۷۰ میلادی واکنشهای
شدیدی به رشد بیرویه و پراکنده شهرها آغاز شد و راهبرد توسعه درونزا برای مقابله با این مشکل مطرح شد. این نگاه
منجر به شکلگیری جنبشهایی شد که رشد هوشمند نوشهر گرایی؛ خلق مکان» شهر فشرده و از نمونههای آنها
است. این جنبشها در سطوح خردتر برخی از انواع توسعه را پیشنهاد نمود که میتوان پشتیبانی از شکلگیری توسعه
حملونقل مسخور (1212): توس سیای آفز112 رنوسته بههاربری متطط را نام بره (قریقیان ۳۸۹ 1۴۷ توس
میان افزا بهعنوان بخشی از یک استراتژی شهری منجر به کاهش پراکنده رویی میشود (۳۵7۳15,2001:1). در حوزه
سیاستگذاری عمومی و برنامهریزی شهری,» توسعه میان افزا را بهعنوان یکراه حل قابل تحقق برای کاهش پراکنده
رویی به کار میبرند که هم تراکم را افزایش میدهد و محلههای غیرفعال را احیا میکند ( 6۶ [[00۳76ع/1
6,1 ۷11). توسعه میان افزا به سبب وجود زیرساختها مطلوبتر از توسعه بیرون از محدوده شهر میباشد
(۳۳۵0[6,1990:137 6۶ ۳۵100167). توسعه میان افزا فضاهای خالی در شهر را پر میکند در استفاده از پتانسیل
موجود حفاظت از اراضی بکر و جلوگیری از پراکنده رویی» نقش اساسی بازی میکند. چارچوب اصلی این رشد استفاده
بهینه از اراضی و توسعه مجدد اراضی درونشهری است. این امر بهویژه در اراضی رهاشده داخل یا قبلا استفادهشده
(متروکه) بسیار مهم است. بهعبارتدیگر توسعه میان افزا توسعه در بخشهای است که در طی توسعه مستمر شهر از
روند توسعه بازماندهاند (1)1۵1111,2019:317 +6 (۸06010). توسعه میان افزا در حل چند مسئله عمومی نقش موّثری
دارد؛ ۱) میتواند نرخ رشد حومه را کاهش دهد درنتیجه نرخ از دست دادن فضای باز و افزایش ترافیک محدود
میشود۲۰) میتواند مبنای مالیات شهرهای مرکزی را افزایش دهد زیرا بیشتر زمینها به چرخههای مالیاتی باارزشهای
ارریاییشنده پالاتر شیر میکسد ۳) میتراند بکماطلی رها گام کی گذشته از بین رقهانه کمک کسد۴)
فرصتهایی را برای ساختن مسکن ارزانقیمت در شهرها فراهم میکند (667,2003:495[ع516108). همچنین از
مزآیای توسطا مان اقزا آرقا ختماتصلونقل فصومی زیرس اغتها و مزایای سالی آسیت ( 8۴ سس
3,6 سودآوری توسعه میان افزا آشکاز نیست. بستگی.به مسائن مختلف ازجمله پتاتسیل توسعه میان افنزاا
ارزش قوانین ساختمان» هزینه توسعه» هزینههای پارکینگ و مالیات دارد (2[,2018:305 61 ۳1119110670). توسعه
میان افزای شهری» مقولهای چندوجهی و بسیار پیچیده است؛ نهتنها به دلیل گستردگی مفهوم و شمول طیف وسیعی از
اراضی و املاک» سايتها و فضاهای شهری و تنوع اهداف و روشهای اجرا بلکه به دلیل برنامهریزی چند سطحی و
اساسا متاققهای و ستبپرانگیز این سیاست رشد اسکه که کشگرای فده از میان صاخبای و معولبای عولتی» شهردازی:
مالکان بخش خصوصی و ذینفعان جامعه محلی با آن درگیر هستند. درنتیجه, سیاست توسعه میان افزا با همه ویژگیها
و مزایای اجتماعی و زیستمحیطی و سازگاری با مباحث و اهداف پایداری» دارای چالشهایی است که برنامهریزی و
آروین و زنگنه شهرکی / تحلیل موانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا... ۳
مدیریت رشد کالبدی شهر از طریق این سیاست را دشوار و زمانبر میسازد. بهویژه در کشورهایی که مشارکت اجتماعات
محلی در سطح پایین قرار دار چارچوبهای قانونی و سازمانی مستقل برای توسعه میان افزا تعریفنشده است و
درنتیجه تعامل میان بخشی ضعیف و ناکارآمد است» حتی با فرض وجود اراده میان افزایی در نهاد اصلی مدیریت شهری
این سیاست برنامهریزی و مدیریت رشد کالبدی بهکندی پیش میرود (علیاکبری و اکبری,۱۳۹۶: ۸۷). در پژوهشهای
مرتبط با توسعه میان افزا تأثیر توسعه میان افزا بر رفتار سفر (8/07110,2018) مزایا و معایب درک شده توسعه میان
افزا ازنظر صاحبان مساکن مشترک (8[,2018 61 [8۳11119111061)؛ تأثیر توسعه میان افزا بر قیمت محلی مسکن ( 060
3 8) و در اکثر پژوهشهای داخلی (1:,2019زم1)۳ 8۶ ۸۳۵۵1 پریزادی,۱۳۹۰؛ نسترن و قدسی,۱۳۹۴؛
پورمحمدی و همکاران؛۱۳۹۲؛ سعیدی رضوانی۱۳۹۲؛ رفیعیان و همکاران»۱۳۸۹؛ زیاری و همکاران؛۱۳۹۴؛ صارمی؛
۲ داداش پور و همکاران؛۱۳۹۴؛ آروین و همکاران۱۳۹۵؛ پوراحمد و همکاران:۱۳۹۴) شناسایی ظرفیتهای توسعه
را مورد بررسی قرار دادند و تحلیل موانع و چالشهای توسعه میان افزا کمتر (11۵7715,2001) موردتوجه قرار گرفت. از
پژوهشهایی که موانع توسعه در زمینهای بایر را مورد بررسی قرار داند میتوان به داداش پور و همکاران (۱۳۹۳)»
رضایی و همکاران (۱۳۹۶)» پورمحمدی و تقی پور (۱۳۹۱) و نقیب زاده (۱۳۸۲) اشاره کرد. تفاوت پژوهش حاضر با
پژوهشهای قبلی بررسی موانع توسعه میان افزا در تمام حوزههای توسعه میان افزا شامل زمینهای بایر بافتهای
فرسوده» اراضی متروکه» انتقال کاربریهای ناسازگار میباشد. همچنین با توجه به اینکه موانع توسعه در شهر اهواز
شهر آهواز در طی سالهای اخیر رشد ناموزون و وسیعی را تجربه کرده است که این خود سبب شکلگیری بافتهای
فرسوده» سکونتگاههای غیررسمی و زمینهای بای زیادی در محدوده شهر شده اشت. این بافتها بر بافتهای پیرامون
خود نیز تأثیر دارند و به مسائل اجتماعی نیز دامن میزنند. همچنین به سبب افزایش جمعیت و روند مهاجرتپذیری شهر
و غدم ارائّه مناسب خدمات: و زیرساخت ینارگ الایگراضی یهانگ تهروندان میگردد و با بهرهگیری
از این اراضی بهجای اراضی حاشیه شهر (مانند مخله اکباتان) میتوان از رد بیرویه شهر جلوگیری کرد. استفاده از
زیرساختهای درون شهر کاهش دستاندازی به زمینهای کشاورزی حاشیه شهر جلوگیری از رشد شهر بهمنظور
کاهش اسیبپذیری در برابر سیل به علت افزایش سطوح نفوذناپذیر» کاهش سطوح ساختهشده به سبب تأثیر بر افزایش
دما جلوگیری از افزایش فاصله بین مرکز شهر و محلات حاشیه شهر» ضرورت استفاده از رویکرد توسعه میان افزا را در
شهر اهواز را نمایان میکند. همانطور که گفته شد استفاده از اين رویکرد به سبب دخالت بخشها و نهادهای مختلف
ساختار پیچیدهای دارد. بدون شناسایی و تحلیل موانع توسعه میان افزا بهرهگیری از این رویکرد در شهر اهواز
قابلدستیایی نیست؛ بنابراین هدف اصلی این پژوهش» تحلیل موانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا در شهر اهواز
میباشد. در همین راستا سوّالهای پژوهش بهصورت زیر ارائه میگردد:
۶ مهمترین موانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا کدماند؟
8 مهمترین مانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا در شهر اهواز کدام است؟
توسعه ناموزون شهری به دنبال افزایش مهاجرت به کلانشهرها و گسترش بهسوی حومههای غیررسمی پدید میآید و
این نوع گسترش وسیع و همهجانبه در حومهها علاوه بر تخریب زمینهای ارزشمند.» مشکلاتی را در زمینه حملونقل به
وجود میآورد و باعث افزایش هزینهها میزان استفاده از انرژی و آلودگی میشود. در مقابل توسعه ناموزون شهری»
توسعه پایدار شهری قرار دارد که امروزه بهعنوان یکی از مهمترین راهکارهای مدیریتی دنبال میشود. الگوی توسعه
پایدار شهری با شاخصهایی چون تعادل فضایی» حفظ محیطزیست توسعه ناموزون اقتصادی» عدالت اجتماعی و... در
مقابل الگوهای گنشعهقراز دارد که با قراگم سسکزفی بانین:اقزایتن نگ بنا: ساخت واتوسسه زمین های با ز
۷ فصلنامه شهر پایدار» دوره ۳, شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
شاخصهای دیگر تعریف میشوند (2[1,2005 6۳ 48132710]آ). یکی از الگوهای مطرح در زمینه پایداری شهری,» الگوی
توسعه میان افزای شهری است. توسعه میان افزا از همه ظرفیتها و پتانسیلهای موجود در شهر برای توسعه شهر و
ایجاد کاربریهای مختلط استفاده میکند (میرمقتدایی و همکاران,۱۳۸۹: ۴۵). توسعه میان افزا ابزار خوبی است برای
جذب سرریز جمعیت در خردمندانه فضا در بهرهبرداری و بهرهوری زمین» کاهش قیمت زمین از طریق استحصال زمین
بافت فرسوده بهجای هزینه آمادهسازی زمین بایر و گسترش عمودی شهرها به و اولویت توسعه شهرها از طریق نوسازی
بهسازی بافتهای فرسوده شهری و پرهیز از تخریب باغات و يا گسترده محدوده شهر (پورمحمدی و همکاران» ۱۳۹۲:
۲ توسعه میان افزا تأکید بر ساختوساز واحدهای مسکونی» مراکز اشتغال و خردهفروشیها در درو ناحیه شهری دارد.
این نوع توسعه میتواند چندین نوع باشد: ۱- ساختن در نواحی داخلی؛ ۲- استفاده مجدد از مکانهای متروکه؛ ۳-
توانبخشی و توسعه مکانهای موجود (۷۷1166167,2003:1). توسعه میان افزا توسعه جدید مسکونی در زمینهای
خالی يا متروکه که بر اساس شیوه مسکن فعلی در اطراف و داخل جوامع است. توسعه میان افزا از به سبب وجود
زیرساختهای اجتماعی و فیزیکی (مدارس» سازمانها شرکتها) که از قبل موجود بودند» از سایر انواع توسعه مسکونی
متمایز است (1۷21115,2008:27). توسعه میان افزا عمل توسعه زمینهای خالی یا کم استفاده در یک منطقه شهری
بهجای زمینهای توسعهنيافته در مناطق روستایی (اراضی سبز)(۳611,2007:4). رایجترین تعریف توسعه میان افزا
توسعهای است که در قطعات تحت استفاده در مناطق قبلا توسعهیافته و بخشهای شهری رخ میدهد ( 60611ع]/2
7 ع6). مهمترین مزایای میان افزایی و توسعه درونزا عبارتاند از:
۱-استفاده از زمینهای شهری و کاهش فشار وارده بر زمینهای کشاورزی اطراف شهر همچنین کاهش زمان و
هزینههای سفر درونشهری و کاهش مصرف انرژی و آلودگی هوا؛
۲-نوسازی محلههای قدیمی و بهبود منظر بافتهای شهری و نیز رشد هماهنگ کالبد شهر با از بین بردن گسستگی
بافتها؛ و رونق اقتصادی محلههای شهر با آیجاد کاربریهای مختلط؛
۳- سرمایهگذاری روی خدمات و زیرساختهای موجود و صرفهجویی در هزینه ایجاد و توسعه زیرساختهای جدید و
۴ میان افزایی میتواند حیات جدیدی را در جوامع تزریق کرده و کمک کند تا همسایگیها مکانهایی جامعه پذیرتر و
پیوسته باشد و درنتیجه ارزش داراییها بدون تغییر در خصوصیات آن افزایش یابد. میان افزایی شکاف ساختاری میان
محلات موجود را پرکرده و محوطههایی با منظر خیابانها عناصری ایجاد کند که مکان را تعریفپذیر و امن گرداند.
۵-میان افزایی فرصتهای برای خانهسازی فراهم میکند؛ و پراکندگی را کاهش میدهد؛ همچنین هزینه کمتری را در
فراهم نمودن خدمات شهری برای دولت تحمیل کرده و حومهها را برای توسعه فضای سبز اختصاص میدهد.
۶-میان افزایی از طریق زیرساختهای موجود و کاهش نیاز به زیرساختهای جدید پرهزینه اقدام به جمعآوری سرمایه
توسعه از درونبر خلاف سایر سیاستهای توسعه شهری با توجه به اینکه در بستر موجود و با حضور ساکنان و شهروندان
و واحدهای همسایگی صورت میپذیرد موضعی پیچیده» چندوجهی» میان بخشی و حتی فرا بخشی است که نهفقط یک
کار فیزیکی» کالبدی و شهرسازی است بلکه دارای ابعاد قوی اجتماعی, فرهنگی» اقتصادی و زیستمحیطی نیز هست
(آیینی۱۳۸۸: ۴۸). همچنین بهرغم کلیه فواید و مزایای تعریفشده برای توسعه میان افزا این نوع توسعه بسیار پر چالش
تر از توسعههای معمول است. برای نمونه, پروژههای توسعه میان افزا به علت آنکه اغلب کوچکترند و ترکیب
گستردهتری از کاربریهای مختلط زمین را دربر میگیرند در مقایسه با توسعههای پراکنده بزرگمقیاس» پیچیدهترند.
درحالی که آنها هم به همان اندازه هزینه و زمان برای برنامهریزی» طراحی تصویب شدن صرف میکنند. بسیاری از
بسازوبفروشها و توسعهدهندگان کمتجربه به توسعه مختلط کاربریها میپردازند و بانکها ممکن است تمایلی به
آروین و زنگنه شهرکی / تحلیل موانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا ... ۷۳
در اواخر دهه ۱۹۹۰ در ایالاتمتحده» جنبش رشد هوشمند همانند یک رویکرد جدید برنامهریزی به وجود آمد و در
کشورهای کانادا و آمریکا بهصورت روزافزون عمومیت یافت. این رویکرد ضمن برنامهریزی کالبدی در سطح محلی» بر
فرم فشرده» کاربری مختلط گزینههای متعدد دسترسی و حملونقل پیاده تأکید میکند. ازجمله مروجان اصلی رشد
هوشمند میتوان به حفاظت محیطزیست آمریکا (۳8۸) و انجمن برنامهریزی آمریکا (۸2۸) اشاره کرد. انجمن
برنامهریزی آمریکا رشد هوشمند را مشتمل بر ترکیبی از تجربههای برنامهریزی» مقررات و توسعه تعریف میکند که از
طریق شکل متراکم ساختمانی» توسعه میان فضاها و اعتدال در استاندارهای پارکینگ و خیابان باعث استفاده بهینه از
زمین میشود. از اهداف آنها کاهش توسعه بیرویه. بازیافت زمین» حفاظت از محیطزیست و درنتیجه ایجاد واحدهای
همسایگی مطلوب است (ضرابی و همکاران؛۱۳۹۰: ۳). رشد هوشمند یک تشوری برنامهریزی (شهری و منطقهای) و
حملونقل است که بر جلوگیری از گسترش پراکنده شهر تأکید دارد و بدین منظور بر رشد در مرکز شهر تأکید میکند و
از تخصیص کاربری بهصورت فشرده» با گرایش حملونقل عمومی شهر قابل پیادهروی و مناسب برای دوچرخهسواری با
کاربری مختلط و با انواع مختلفی از گزینههای مسکن حمایت میکند (2[,2012:188 61 990000 0).
پییتر کالتورپ معمار مشهور مفهوم روستاهای شهری را با ابتکار به حملونقل عمومی» دوچرخهسواری و حملونقل
عمومی بهجای استفاده از اتومبیل ارتقا داد و ترویج بخشی آندره دوانی آییننامه در حال تغییر طراحی را بهمنظور تقویت
حس اجتماعی محلی و تضعیف تمایل به رانندگی ارتقا بخشید. این معمار برجسته همراه با همسرش الیزابت پلیتر زایبرک
و نیز پیتر کالتورپ جز بینانگذاران اصلی جنبش شهر گرایی جدید در سال ۱۹۸۰ و کنگره شیکاگو برای شهر گرایی
جدید (077]7)) در سال ۱۹۹۳ در ایالاتمتحده آمریکا محسوب میشود. منشور شهر گرایی جدید که توسط همین کنگره
تدوینشده است. درواقع واکنشی به نحوه رشد و توسعه بیمارگونه و پراکنده شهر در قرن بیستم هستند. این منشور
اضولی اشاره ذارد که وجوه مفترکی با اصولکرش وم داح 0۹۵۴ اضون توشهر سازی به:طراحی در
مقیاسهای مختلف مانند ساختمان, بلوکهای شهری» محلات و نواحی شهری» خیابانها. کری دورها مناطق شهری و
حتی شهر-منطقهها اشاره دارد. این اصول در راستای رشد هوشمند. به سازماندهی درونی و فشرده شهرها و با تکیه بر
مسیرهای پیاده و حملونقل عمومی و کاربریهای متنوع میپردازد (7216,2005:108 ۵۶ 1۴۵۵0).
اصطلاح شهر فشرده برای اولین توسط جورج دانتزیک و توماس ال ساعتی در کتاب شهر فشرده» طرحی برای محیط
شهری قابل سکونت در سال ۱۹۷۳ بیان شد. از دهه ۰۱۹۹۰ مطالعات تجربی متعددی در مورد شهر فشرده انجامشده
است. که شهر فشرده را بهعنوان یک فرم شهری با کارایی بیشتر انرژی و آلودگی کمتر تعریفشده است» زیرا ساکنان
میتوانند نزدیک مراکز خرید و محل کارشان زندگی کنند و میتوانند پیادهروی» دوچرخهسواری» يا با بهرهگیری از
حملونقل عمومی جهت مقابله با پراکنده رویی استفاده کنند (110,2018:117 8۶ 6ع-1). آرمانشهر فشرده با افزایش
پایداری و جلوگیری از پراکنده رویی شهر با ارتقا مسکن با تراکم بالا کاربری ترکیبی» سیستمهای حملونقل عمومی
کارآمد و پیادهروی يا دوچرخه محقق میشود (1,2017:1ه 6۳ 1305960آ). شاخت سکونتگاههای فشرده- بهعنوان یک
ابزار جهت محدوده کردن مصرف انرژی و پراکنده رویی شهری- بهعنوان عنصر کلیدی در بحث شهر پایدار دیده
میشود. شهر فشرده (-)ن)) با استفاده از کاربری ترکیبی و مجاورت ساختمانها جادهها و زیرساختهای مشخص
میشود. شهر فشرده با به ارائه مزایای اقتصادی و اجتماعی از پایداری حمایت میکند (۷۷۵15171[6,2016:174).
واضح است که علیرغم تلاشهای سیاسی برای تشویق توسعه میان افزا هنوز موانع قابلتوجهی وجود دارد. یکی از این
مسائل مقررات کاربری زمین محلی است که میتواند بهعنوان مانع توسعه باشد. فرایندههای مجوز شهری اغلب نیاز به
جلسات متعدد و الزام ساختوساز و منطقه بندی دارند که هزینههای ساختوساز را افزایش میدهد. هر الزام و گزارش
۷ فصلنامه شهر پایدار» دوره ۳, شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
زمان و هزینه به یک پروژه را اضافه میکند که این میتواند سود یک توسعهدهنده را کاهش دهد. تجمیع قطعات و عدم
فروش بعضی از قطعات و مشکلات مالکیتی قطعات از موانع مهم در توسعه میان افزا میباشند. بزرگترین نگرانی بسرای
توسعهدهند گان» مخالفت ساکنین فعلی است. ساکنین معتقدند که پروژههای توسعه میان افزا منجر به اثرات نامطلوب
برای محلههای اطراف میگردد. این هزینهها ممکن است شامل تأثیرات خارجی منطقی شامل افزایش حجم ترافیک و از
دست رفتن فضای باز باشد از دیگر نگرانیهای ساکنان» افزایش تراکم جمعیت.» افزایش تقاضا برای خدمات و کاهش
کیفیت خدمات میباشد که این تنفر ساکنان نسبت به پراکنده رویی را افزایش میدهد ( 6۶ [[00076ع/1
1۷116/,2010:5-6). مسائل مربوط به توسعه میان افزا را میتوان به چهار دسته تقسیم کرد: اقتصادی» زیستمحیطی
مالی و سیاسی. مسائل اقتصادی مربوط به هزینه و تأخیر بیشتر در توسعه مجدد در یک شهر است. آنها عبارتاند از
فقدان صرفهجویی ناشی از مقیاس» شکل قطعات کوچک و نامنظم» قطعاتی که منطقه بندی نشدهاند یا منطقه بندی
مجدد پیچیده و وقتگیر است. مشکلات زیستمحیطی مربوط به کاربریهای قیلی شامل آلودگی اراضی قهوهای در
املاک صنعتی گذشته و مشکلات آلودگی خفیف در برخی از سایتهای سابق تجاری هستند. مسائل مربوطه به تأمین
مالی توسعه میان افزا از پروژههای حومه شهر دشوارتر هستند. پیچیدگی پروژههای شهر منابع مالی را برای ارزیابی خطر
با مشکل مواجه میکند (5160111221667,2003:495). در ادامه نیز مهمترین موانع توسعه میان افزا در ابعاد مکانی
توسعهای» اجتماعی» اقتصادی و موانع ناشی قوانین و مقررات بیانشده است: مکانی: عمدتا متوجه مکان گزینی و
آمادهسازی اراضی جهت بارگذاری توسعه میان افزا است که شامل: هزینه تجمیع زمین» هزینههای آمادهسازی» نیاز به
مذاکره با کلیه صاحبان اراضی درونشهری, نیاز به تجدید و نوسازی زیرساختها. توسعهای: رفع موانع قانونی» یافشت
ساختوساز کنندگان و سرمایهگذاران توسعه میان افزا بدین معنی که قوانین منطقه بندی عسفتا در جچمت حمایت و
تشویق توسعه میان افزا گام برنمیدارند و حتی بهمظور نیل به توسعه درون لزوم منطقه بندی مجدد و بازنگری در
قوانین نیز لازم به نظر میرسد. از طرفی دیگر رفع موانع قانونی باید به همراه جذب سرمایهگذاران و ساختوساز کنندگان
متنوع در این پروژهها همراه باشد. سیاسی: در راستای اجرای توسعه میان افزا موانع و چالشهای سیاسی نیز به چشم
میخورد. مخاطرات تشریکمساعی و پیچیدگی مشارکتهای خصوصی و عمومی همچنین کارگزاران قدرتمند محلی
(همانند اعضای شورای شهر شهرداری و...)» مسائل مزبوط به جابجایی و جایگیری دوباره صاحبان املاک قدیمی و...
ازجمله مهمترین چالشها و موانع در این راستا به شمار میرود (سعیدی رضوانی و همکاران»۱۳۹۲: ۱۴۶). اجتماعی:
احتمال عدم گرایش مردم به طرح» نگرانیهای آنها از تأثیرات احتمالی طرح و درنهایت عدم مشارکت عمومی» تهدیدی
برای موفقیت طرح توسعه میان افزا است که این امر میتواند ناشی از عدم آگاهی شهروندان از مزایای این توسعه باشد.
همچنین درصورتی که ساکنان محلات, تعلق خاطری نسبت به محله واشپر خود نداشته باشند در توسعه مشارکت
نخواهند کرد. از دیگر موانع در این زمینه» تقابل منافع شهرداری و توسعهدهندگان» تقابل منافع ساکنان محلی در اراضی
تعیینشده برای توسعه میان افزا و نیز عدم انگیزه دول محلی میباشد. اقتصادی: معمولا هزینههای تملک و تجمع
زمینبرای توسعه میان افزا بسیار بالاست. همچنین درصورتی که زیرساختهای شهری در محدوده نظر ناکافی و یا
فرسوده باشند توسعه میان افزا با توجه به هزینههای بالای ایجاد زیرساختهای جدید با مشکلات زیادی روبهرو خواهد
شد. پروژههایی که از مقیاس خیلی کوچک و يا خیلی بزرگ برخوردارند» ازنظر کار و مصالح» هزینههای بالاتری داشته و
بهصرفه نیستند (قانع»۱۳۹۱: ۲۶). موانع ناشی از قوانین و مقررات: برخی از قوانین و ضوابط ایده آل گرا و سختگیرانه نیز
میتوانند سبب ایجاد مشکلاتی در توسعه سطوح میان افزا گردند که عبارتاند از:
-مقررات نامناسب منطقه بندی» تفکیک و ساختوساز که میتوانند سبب عدم سازگاری و هماهنگی طرحهای تهیهشده
-مقررات و الزامات مربوط به تأمین فضاهای پارک اتومبیل» سطح اشغال بنا میزان عقبنشینی» اعیانی بنا نسبت به بر
خیابان» میزان محوطهسازی در مقابل قطعه, میزان و عرض شبکههای ارتباطی لازم در طرحهای توسعه پیشنهادی
آروین و زنگنه شهرکی / تحلیل موانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا... ۷۷
-محدودیتهای در نظر گرفتهشده برای تراکم ساختمانی در برخی سطوح که امکانپذیری و توجیه اقتصادی این
-عدمحمایت طرحهای جامع از توسعه میان افزا و کاربریهای مختلط (خصوصا در کشور ما)(قاسمی» ۱۳۸۹: ۳۳).
مشارکت و دخیل نمودن جامعه محلی؛ عدم استقبال ساکنان محل از موانع اجرای توسعه میان افزاست. در توسعه میان
افزا به دلیل آنکه در جوامع اتفاق میافتد, ساکنان منطقه باید در طول فرآیند برنامهریزی توسعه میان افزا و پیش از
آن که پروژههای خاصی پيشنهاد گردنده شرکت داده شوند (87071116291-2/101۷7681,2001:27). همانطور که بیان
شد توسعه میان افزا بهعنوان رویکردی برای ایجاد و تقویت فرم شهری پایدار و جلوگیری از پراکنده رویی شهری در نظر
گرفته شد. در تحقق این مهم موانعی وجود دارد که بررسی و حذف آنها ضروری است. بنابراین مدل مفهومی تحقیق
روش تحقیق توصیفی -تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. ابعاد و شاخصهای تحقیق با استفاده از بررسی مطالعات
کتابخانهای و مقالات و پایاننامههای مرتبط با توسعه میان افزا تدوینشده است. با توجه به اینکه در پژوهشهای
خارجی و داخلی موانع این رویکرد بیانشده است و در تعدادی از تحقیقات بهصورت دستهبندی ارائهشده است بنابراین
نیاز به استفاده از روشهای دستهبندی (مانند تحلیل عاملی اکتشافی) نبود. ابعاد تحقیق (متغیرهای پنمان) شامل ابعاد
اجتماعی با ۶ شاخص مشاهدهپذیر اقتصادی با ۸ شاخص مشاهدهپذیر» اداری و قانونی با ۵ شاخص و کالبدی با ۲
غدم مشارکت مردم (نگرانی#ااز تغییرات# تأثیرات): غدم آگاهی از مزایای توسعه اراضی و بافتها تقابل منافع شهزهاری و
۳ شهروندان, تقابل منافع شهرداری با ارگانهای دیگر تقابل منافع شهروندان, تقابل منافع شهرداری با توسعهدهندگان
هزینههای تملک و تجمیع زمین» قیمت زمین (بخصوص در بافتهای میانی)» پرهزینه بودن اجرای پروژههای درون شهر
سا نسبت به پروژههای حاشیه شهر عدم صرفههای اقتصادی برای توسعه گران» عدم رغبت موسسات و بانکها چهت
واگذاری وام» هزینههای بالای دریافت مجوزهای توسعه و پروانههای ساختمانی» سوداگری و بورسبازی زمین» عدم
ضوابط و مقررات کاربری زمین و طرح تفصیلی» عدم وجود برنامه مدون و مناسب برای توسعه زمینها و بهسازی بافتها
اداری - قانونی طولانی شدن زمان اصلاح شبکهها و زیرساختها روند اداری طولانی صدور مجوز وجود زمینهای متعلق به ارگانهای
عدم برخورداری از زیرساختها و تسهیلات مناسب» مجاورت اراضی و بافتها با کاربریهای مزاحم (تعمیرگاه» خطوط
(شاخصها مستخرج از 1-2/11017651,2001 ۸707113629 (۳3۳5,2001)» 2003, 2667 ماگ عانصعنکا (۲۰۰۱)» (2013) دش وله
داداش پور و همکاران (۱۳۹۳) رضایی و همکاران (۱۳۹۶)» پورمحمدی و تقی پور (۱۳۹۱)» نقیب زاده (۱۳۸۲) سعیدی رضوانی و همکاران» ۱۳۹۲ قانع»
۷۸ فصلنامه شهر پایدار» دوره ۳, شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
با توجه به آگاهی مدیران و مسئولان از سازوکار توسعه و مراحل اداری و قانونی و شیوههای تأمین منابع مالی» بهعنوان
جامعه آماری انتخابشدهاند که استفاده از نمونهگیری هدفمند ۴۰ نفر بهعنوان نمونه انتخاب گردید. با توجه به ماهیت
پژوهش نیازمند استفاده از نظرات کارشناسان است. چون شهروندان به امور مدیریت شهری و سازو کارهایی قانون آشنایی
کامل ندارند بنابراین نمیتوانند بهعنوان پاسخگو به این سوالات انتخاب شوند. در این پژوهش نیز با مراجمه به
شهرداریهای شهر اهواز کسانی که ازنظر رشته و حوزه کاری بیشترین ارتباط را با برنامهریزی و مدیریت شهری
داشتهاند بهعنوان نمونه انتخابشدهاند و به نظر محقق ۴۰ نفر میتواند اشباع نظری در این پژوهش را تحقق بخشد.
همچنین از علت استفاده از نمونهگیری هدفمند عدم تخمین دقیق جامعه آماری کارشناسان است. ابزار گردآوری این
پژوهش پرسشنامه میباشد..پا استفاده از ۴ بعد و ۳۱ سوال دارای ظیف لیکرت (٩ تا ۵ پاسخ سدیران و کازشناسان
جمعآوری و وارد نرمافزار 5855 گردید. برای تائید روایی (مفهوم روایی» به این سوّال پاسخ میدهد که ابزار اندازهگیری
تا چه حد خصیصه موردنظر را میسنجد) از نظرات متخصصان و اساتید استفاده گردید و برای تعیین پایایی آن از آلفای
کرونباخ در نرمافزار 58055 استفادهشده که برابر با ۰/۷۵۰ بهدستآمده است. برای تحلیل دادهها از تحلیل عاملی تأییدی
مرتبه دوم با استفاده از آموس گرافیک (۸۳0۶24) استفاده شد. در تحلیل عاملی تأییدی موّلفههای که بیشترین تأثیر را
مربوط به هر بعد داشتند را شناسایی و معنادار بودن کل ابعاد پژوهش و شدت تأثیر هریک بررسی گردید. سپس با
استفاده از شاخصهای برازش» مناسب بودن مدل تحلیل گردید. در تحلیل عاملی مرتبه اول ارتباط سنجهها با شاخصها
را میسنجیم و سپس در مدل اندازهگیری مرتبه دوم ارتباط شاخصها با سازه اصلی تحقیق را به دست میآوریم. مدل
عاملی مرتبه دوم را بهعنوان نوعی از مدلهای عاملی تعریف میکنیم که در آن عاملهای پنهانی که با استفاده از
متغیرهای مشاهدهپذیر اندازهگیری میشوند» خود تحت تأثیر یک متغیر زیربنانیتر و به عبارتی متغیر پنهان؛ اما در یک
سطح بالاتر قرار دارند (صادقپور و مرادی۱۳۸۹۰: ۲۰۶). بهعبارتدیگر مدلهای عاملی مرتبه دوم هنگامی مطرح میشود
که عاملهای مرتبه اول بهوسیله ساختار عاملی رتبه بالاتر تبیین میشوند (اسفیدانی و محسنین»۱۳۹۲۰: ۲٩).
مرکز استان خوزستان شهر اهواز است که در حال حاضر با مساحت ۱۹۴۹۴,۰۱ هکتار وسیعترین شهر استان میباشد.
شهر اهواز ازنظر جغرافیایی در ۳۱ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۴۰ دقیقه طول شرقی قرارگرفته است و
ارتفاع از سطح دریا ۱۸ متر میباشد (شهرداری اهواز, ۱۳۹۶: ۶). جمعیت کلانشهز اهنواز در اولین سرشماری عمومی
نفوس و مسکن (۱۳۳۵) برابر ۱۲۰۰۹۸ نفر و در آخرین سرشماری یعنی (۱۳۹۵) برابر با ۱۱۸۴۸۷۸۸ نفر بوده است (مرکز
آمار ایران۱۳۳۵۰ تا ۱۳۹۵). ازنظر مقطع زمانی» هسته اولیه شهر اهواز تا قبل از سال ۱۳۳۵ شامل خرمکوشک. اهواز
قدیم» منطقه مرکزی (شامل محلات خزعلیه» خیابانهای امام و طالقانی کنونی» نادری» باغ شیخ و باغ معین) بوده
است. تغییرات وسعت شهر اهواز را اينطور میتوان بیان کرد که شهر اهواز در سال ۰۱۳۳۵ یک دهه قبل از تهیه اولین
طرح جامع ۲۵۰۰ هکتار وسعت داشت و در سال ۰۱۳۴۵ ۲۰۰ هکتار به محدوده شهر افزوده شد در سال ۱۳۵۵ وسعت
شهر به ۳۷۰۰ هکتار رسید بعد از یک دهه و در بحبوحه دفاع مقدس وسعت شهر به ۶۹۰۰ هکتار رسید در سال ۱۳۷۰
وسعت شهر در افق طرح جامع (4۱۳۴۷ ۱۰۶۱۵ هکتار رسید. در سال ۱۳۷۵ با تغییر محدوده طرح جامع وسعت شهر به
۵ هکتار تغییر کرد و طبق دادههای سالنامههای آماری هر وسعت شهر در سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ به ترتیب
۷ و ۲۱۲۶۶ هکتار بوده و در سال ۱۳۹۱ با توجه به جدا کردن منطقه ۵ از محدوده شهر وسعت شهر به ۱۸۷۰۹/۸۷
هکتار کاهش پیدا کرد. شکل شماره ۳ تغییرات مساحت را طی سالهای ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۱ نشان میدهد (آروین» ۱۳۹۵:
آروین و زنگنه شهرکی / تحلیل موانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا ... ۷۹
۱۳۳۵ ۱۳۴۵ ۱۳۹۵ ۳۶ ۳/۰ ۱۳۹8 ۱۳ ۱۳۹۰ ۱۳۹۱ 1۱۳۹۶
شکل شماره ۳. روند تغییرات مسّاخّت در شهر اهوازظی سالهای ۱۳۳۵-۱۳۹۱
با توجه به بررسیهای صورت گرفته در شهر اهواز» ظرفیتهای زیادی جهت توسعه میان افزا وجود دارد. شامل بافت
فرسوده» بافت مخروبه بافت حاشیهنشین» اراضی بایر و بافتهای ناکارآمد شهری به ترتیب با مساحت ۱۰۱/۹۶
۹ ۲۰۵۱ ۲۳۲۳/۰۳ ۵۷۷۳/۱۱ و به تفکیک بافتهای ناکارآمد شهری (کاربریهای فراشهری) شامل اراضی
نظامی؛ زندانها؛ اراضی صنحتی» قبرستانها/لراخلی ادا و #مل ونوا یه ترتیب دارای مساحت ۵۴۳/۸۴ 2/7۷۳
۱ ۷ ۳۰۲/۸۵ میباشد که در جلاول شماره ۲ مساخت این اراضی ذکرشده است.
جدول شماره ۲. مساحت بافتهای شناساییشده جهت توسعه میان افزا در شهر اهواز
۸ فصلنامه شهر پایدار» دوره ۳, شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
طبق جدول شماره ۲ مشاهده میشود ۳۰ درصد از مساحت شهر اهواز را زمینهای بایر تشکیل میدهد و بعدازآن اراضی
حاشیهنشین» اراضی صنعتی و بافتهای فرسوده قرارگرفتهاند. با توجه به درصد بافتهای بایر» ضروری است تا توسعه
همانطور که در بخش روش تحقیق بیان گردید جهت بررسی میزان تأثیر هریک از ابساد و شاخصهای موردنظر در
توسعه میان افزا پرسشنامهای تهیه گردید و نظرات مدیران و کارشناسان شهری اهواز جمعآوری گردید. در این پژوهش
از چهار بعد اجتماعی, اقتصادی» اداری - قانونی و کالبدی بهعنوان متغیرهای پنهان سطح اول و توسعه میان افزا بهعنوان
متغیر پنهان مرتبه دوم استفادهشده است. تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم در نرمافزار آموس میزان تأثیر هر یک از ابعاد و
شاخصهای مشاهدهپذیر در عدم تحقق توسعه میان افزا در شهر اهواز را نمایش میدهد. متغیر اجتماعی با ۶ شاخص
مشاهدهپذیر» متغیر اقتصادی با ۸ شاخص, قانونی و اداری با ۵ شاخص و متغیر کالبدی با ۲ شاخص مشاهدهپذیر در مدل
استفاده گردید. مقدار تأثیر رگرسیونی بین ۰ تا ۱ میباشد هرچقدر به ۱ نزدیک باشد به مفهوم تأثیرگذاری بیشتر میباشد.
تیه بررسی تأثیرگذاری هاخسها کر شکل همارد ۴ آراتدشده است: طبق این مدل به توریب یر آذارق-قاوتی با
ضریب ۱ متغیر اقتصادی با ضریب ۰/۹۴ متغیر اجتماعی با ضریب ۰/۶۶ متغیر کالبدی با ضریب ۰/۵۵ از بیشترین تا
(۵) (۵) ۵) (خ) (2) (۵) () ۵ ۵ (۵) ۵ ۵ ۵)
شکل شماره 2. تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم موانع ان افزا در شهر اهواز
در متغیر اجتماعی» شاخص عدم مشارکت با ضریب ۰/۶۲ بالاترین میزان ضریب را به دست آورده است بعدازآن
شاخصهای تقابل مناقع شهردازی و شهروندان:نعدم آگاهی از مزایای توسعه ازاضی و بافتها: تقابل متاقع شهردازی با
ارگانهای دیگر تقابل منافع شهروندان و تقابل منافع شهرداری با توسعهدهندگان قرارگرفتهاند. در بعد اقتصادی»
آروین و زنگنه شهرکی / تحلیل موانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا ... ۸
شاخصهای عنم ,سرفههای اقتصاتی برای توس گران وعلم رفیتسوسماشررز بانگها چیه واگتازی وام بالاتزین
ضریب ۰/۶۶) را کسب کردهاند. شاخصهای قیمت زمین (بخصوص در بافتهای میانی)» سوداگری و بورسبازی زمین»
عدم توانایی مالی شهروندان» پرهزینه بودن اجرای پروژههای درون شهر نسبت به پروژههای حاشیه شهر هزینههای
تملک و تجمیع زمین و هزینههای بالای دریافت مجوزهای توسعه و پروانههای ساختمانی به ترتیب بعدازآن
قرارگرفتهاند. در متغیر اداری-قانونی بالاترین ضریب مربوط به شاخص ضوابط و مقررات کاربری زمین و طرح تفصیلی
است شاخصهایی که بعدازآن قرار میگیرند شامل شاخصهای روند اداری طولانی صدور مجوز عدم وجود برنامه مدون
و مناسب برای توسعه زمینها و بهسازی بافتها وجود زمینهای متعلق به ارگانهای دولتی و نظامی و طولانی شدن
زمان اصلاح شبکهها و زیرساختها میباشند. در بعد کالبدی شاخص عدم برخورداری از زیرساختها و تسهیلات مناسب
امتیاز بالاتری (۰/۶۵) نسبت به شاخص مجاورت اراضی و بافتها با کاربریهای مزاحم (تعمیرگاه» خطوط راهآهن)»
متغیر پنهان ضریب شاخص مشاهدهپذیر نشانگر ضریب معنیداری (0)
عدم مشارکت مردم (نگرانی از تغییرات و تأثیرات) 1[ ۳۲ اد
عذّم آگاهی از مزایای توس ازاقی ,و بافتها 2 ۳۵ 2
اجتماعی و تقابل منافع شهرداری و شهروندان ده ۵۰ ش
پرهزینه بودن اجرای پروژههای درون شهر نسبت به پروژههای حاشیه 813 ۵۵ ای
اقتصادی ۹۴ عدم صرفههای اقتصادی برای توسعه گران 24 ۶۶ ۳
خوم ,رغبت موتسانت ری بانکها مت واکتازی ام 5اوه ۶۶ سس
جزینهها ی بالای :دربافت مجوژهای توس و پروانهای مناختمائی 0.6 ره 3۳
ضوابط و مقررات کاربری زمین و طرح تفصیلی 11 ۶۷ 37
عدم وجود برنامه مدون و مناسب برای توسعه زمینهتا:و پهسازی 12 ۵۲ دس
قاتوژ ۱ طولانی شذن زمان الاح شبکهها و زیرساختها 13 ۳۴ ۳
وجود زمینهای متعلق به ارگانهای دولتی و نظامی 5 ۳۳ ۳
عدم برخورداری از زیرساختها و تسهیلات مناسب ۳1 ۶۵ ایشا
کالبدی ۸۴ مجاورت اراضی و بافتها با کاربریهای مزاحم (تعمیرگا» خطوط .1۳2 ۳۳ ات
بهمنظور بررسی معتبر بودن مدل از شاخصهای کلی برازش استفاده گردید. شاخصهای برازش در چهار نوع مطلق,
نسبی» موجز و تطبیقی استفادهشده است. در زمینه شاخصهای مطلق باید گفت که شاخص خی دو ()) با مقدار
4۴ و مقدار 0 برابر با ۰/۰۰۰ نتایج مطلوبی را در ارتباط با مدل موردبررسی ارائه نمیدهد. این امر میتواند ناشی
از حجم تموتهریااضعیف برد کریسا بافند. در رابظه پاشاخصهای نسبی باید. گفت کهسقداز ۴۴:/< بزای فصن ریشه
دوم میانگین مربعات باقیمانده (148/151۸) مدل موردبررسی را در وضعیت مطلوبی گزارش میکند. همچنین مقدار خی
۸۲ فصلنامه شهر پایدار» دوره ۳, شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
دو نسبی (3/177/17۳)) برابر با ۲/۸۱ بهدستآمده و این مقدار نیز حکایت از وضعیت قابلقبول برای مدل میباشد.
شاخصهای موجز (مقتصد) ]:]۳]۷ و ]۳2:1 که در اصل میزان پیچیدگی مدل را برای مبنای تعداد پارامترهای تخمین
زده ده و اجتناب مدل از گنجاندن پارامترهای اضافی را موردسنجش قرار میدهد به ترتیب با مقادیر ۰/۶۴۴ و ۰/۷۱۰ به
سبب مقدار بزرگتر از ۰/۵ بیانگر تناسب مدل میباشند. شاخصهای تطبیقی 1۳1 و آ۲آن) که سنجشگر میزان انطباقی
مدل بررسیشده با دادههای موجود هستند نیز هریک با مقادیر ۰/۹۰۸ و ۰/۹۰۵ نیکویی برازش مدل را مورد تائید قرار
دادهاند» چراکه هر دو شاخص میزانی بیش از ۹٩/۰ را نمایش دادهاند.
)2 ۰/۴ مقدار 0 بزرگتر از عدم تائید نیکویی برازش
توسعه میان افزا که بخش اساسی رشد هوشمند شهری است. درواقع راهکاری عملی.برای جلوگیری از گسترش کالبدی
شهر در زمینهای توسعهنیافته پیرامون شهری و نواحی سبز روستایی و توسعه زمینهای خالی و متروکه داخل مناطق
شهری است و بهنوعی حمایتکننده احیا و تجدید حیات شهری است. این توسعه با توجه به اینکه در بافتهای درونی
شهر صورت میگیرد متفاوت با طرحهای مانند آمادهسازی حاشیه شهر و شهرهای جدید میباشد. استفاده از این رویکرد
به سبب مسائل اجتماعی؛ اقتصادی؛ محیطی بهراحتیه امکان پنگلانیست و نهازمند تعامل چند سنوی مدیران؛ توسمه گران
شهروندان و سازمانهای دیگر میباشد. این پژوهش موانع بهرهگیری از این رویکرد را شناسایی و تحلیل کرده است.
برای دستیابی به توسعه پایدار شهری در شهر اهواز باید رویکرد توسعه میان افزا را بهعنوان راهبرد کارا در انتظام
بخشی به شکل پایدار شهری قرارداد. این کار ضمن حفظ محیطزیست و اراضی کشاورزی از گسترش بیرویه شهر
جلوگیری میکند. برای دستیابی به چنین پایداری» نیاز به برنامهریزیهای دقیق ازجمله استفاده بهینه از زمینهای بایر
برنامهریزی در مورد بافت فرسوده و ناکارآأمد شهر و... است. برنامهریزی برای استفاده از اراضی و بافتها و تشدید استفاده
نیازمند بررسی موانع و حذف این موانع میباشد. در همین راستا در این پژوهش با استفاده از مطالعات کتابخانهای
مهمترین موانع توسعه میان افزا شناسایی گردید سپس برای شناسایی میزان تأثیر هریک از موانع از ابزار پرسشنامه
استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که عامل اداری و قانونی مهمترین مانع در استفاده از رویکرد توسعه میان افزا در
شهر اهواز میباشد. بعدازآن متغیر اقتصادی با ضریب ۰/۹۴ متغیر اجتماعی با ضریب ۰/۶۶ متغیر کالبدی با ضریب ۰/۵۵
از بیشترین تا کمترین تأثیر را دارند. برای سنجش متغیر اجتماعی از ۶ شاخص استفادهشده است نتایج بیانگر این است
که عدم مشارکت مردم بالاترین تأثیر را دارد و بعدازآن شاخصهای تقابل منافع شهرداری و شهروندان» عدم آگاهی از
مزایای توسعه اراضی و بافتها, تقابل منافع شهرداری با ارگانهای دیگر» تقابل منافع شهروندان و تقابل منافع شهرداری
با توسعهدهندگان قرار گرفتند. همانطور که پوستینن و همکاران (۲۰۱۸) مخالفت و تقابل ساکنان را یکی از مهمترین
موانع تشدید سازی سکونت (توسعه میان افزا) میداند. الی و آتوا (۲۰۱۳) یکی اصول موفقیت در توسعه میان افزا را
مشارکت و نظرخواهی از ساکنان میدانند. همچنین همسو با این نتایج اسدیان و سیاحی در بررسی طرح باشت فرسوده
محله عامری شهر اهواز (۱۳۹۰) بیان میدارند که طرح بهسازی با مشکل عدم اعتماد ساکنین مواجه شده است. اضافد
آروین و زنگنه شهرکی / تحلیل موانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا... ۳
میکنند که عدم توانایی مالی ساکنین برای احیای محله» فرسودگی محله رو به افزایش است. به سبب فشار بر خدمات و
افزایش تراکم و مسائل اجتماعی» شهروندان پراکنده رویی به تراکم ترجیح میدهند این موضوع را مالپزی و
گرین(۲۰۰۳) و کادیز (۲۰۰۴) بیان میدارند این موضوع نشان از تائید اولویت و ترجیح شهروندان و جلوگیری از مشارکت
مردم در پروژههای توسعه میان افزا است. شهر اهواز بااینکه در استان نفت خیر قرار دارد و صنایع نفت در محدوده شهر
قرار دارد ولی ازنظر اقتصادی در بخش هزینههای شهری و وجود سکونتگاههای غیررسمی و بافتهای فرسوده با
ساکنان فقیر شرایط بدی را در خود میبیند. تأثیر عامل اقتصادی در تابآوری شهر اهواز نیز بیانشده است. حاتمی نژاد و
همکاران (۱۳۹۶) بیان داشتند که حوزه اقتصادی و مسائل اقتصادی شهروندان بالاترین تأثیر را در ابعاد تابآوری در شهر
اهواز دارد این بعد بر همکاری و مشارکت مردم در طرحهای توسعه شهری» گسترش محلههای فقیرنشین» سکونتگاههای
غیررسمی تأثیر زیادی میگذارد. در شهر اهواز بخصوص در حاشیه شهر (مانند محله اکباتان» مهدیس) مالکان و مشاوران
املاک در زمینهای بدون خدمات و امکانات اقدام به ساختوساز کردهاند با این اقدام بر گستره شهر افزودهاند و سبب
بازمانان, زمینهای ذاخل شهر شنهاند,نتیجه:بررسی متیر اقتصادی با پژوهشن داداشن پور زهمکاران (۱۳۹۲) که بیان
داشتند عامل اقتصادی با شاخصهای مانند تقابل منافع شهرداری و وقف» قیمت زمین» بورسبازی زمینبر توسعه میان
افزا زمینهای بایر تأثیر دارند همسو میباشد. عامل اقتصادی در بخش مدیریت شهری و بخشهای مردمی و توسعه
گران سبب شده توان مالی برای تهیه و اجرای طرحهای مناسب وجود نداشته باشد و وجود زمینهای زیاد در شهر اهواز
و قیمت پایین زمین در حاشیه شهر اهواز سبب شده آمادهسازیها و ساختوسازهای جدید در حاشیه شهر صورت گیرد.
طبق نتایج بهدستآمده مدیران و کارشناسان معتقدند که در شهر آهواز عوامل قانونی - اداری مانند ضوابط و مقررات
کاربری زمین و طرح تفصیلی» عدم وجود برنامه مدون و مناسب برای توسعه زمینها و بهسازی بافتها طولانی شدن
زمان اصلاح شبکهها و زیرساختها روند اداری طولانی صدور مجوز وجود زمینهای متعلق به ارگانهای دولتی و
نظامی بیشترین تأثیر را بر عدم تحقق و اجرای رویکرد توسعه میان افزا در شهر اهواز داشتهاند. در شهر اهواز بسیاری از
زمینهای خالی درون شهر متعلق به ارگانهای نظامی و دولتی میباشد و دارای مشکلات مالکیتی میباشند» مدیریت
شهر آگر برنامهای هم برای توسعه دافته با به یب سکاف مالک ود از این زمینها برای ارائه خذمات بد
فهروتدان استفاده کند. یکی از شاخسهای سم د راداو #هوونی: اشامن برنامدو طرج متاسب بای تسه
میباشد در این تحقیق مشخص گردید عدم طرح مناسب در شهر اهواز جهت توسعه و بهسازی و نوسازی بافتهای
فرسوده و توسعه زمینهای بایر سبب شده توسعه ناموفق باشد. این نکته را باید بیان کرد گرچه عوامل اداری و قانونی و
اقتصادی ذارای اهمیت بیشتری هستییئولی بعطی ازگاراضی ارت ها معط ها فیک عامل اجتماعی یا کالیدی از
توسعه بازماندند. درواقع بخشهایی هستند که چند عامل بهطور همزمان مانع شدهاند و در بخشهای تنها یک عامل,
مانع از توسعه شده است؛ بنابراین این نکته ضرورت بررسی مانع توسعه هر قطعه و ارائه بهصورت یک طرح را ضروری
میسازد. این نتیجه با یافتههای تحقیق رضاگی و همگاران (۱۳۹۶) که بیان دافتند شاخصهای ذخالت مستقیم دولت,
ابزارهای مالی و ابزارهای برنامهریزی شهری که زیرمجموعه عامل اداری و قانونی قرار میگیرند بیشترین تأثیر را در
رهاشدگی اراضی در شهر ایلام دارنده همسو میباشد. بعدازآن ابعاد اقتصادی» اجتماعی و کالبدی قرار میگیرند. نتیجه
پژوهش بر این نکته تأکید میکند که در شهر اهواز مدیریت شهری و اقدامات شهرداری و عدم وجود طرحها و قوانین
مناسب سبب شده رشد شهر ناموزون باشد و اراضی زیادی در بافتهای درون شهر از توسعه بازمانند. بنابراین ساختار
مدیریت شهری خود تشویقکننده پراکنده رویی و عدم تمایل به توسعه میان افزا است زیرا باعث افزایش مالیات و کسب
عوارض ساختوساز برای شهرداری میگردد همانطور که دانیلسون (۱۹۷۶) بر این موضوع تأکید میکنند. فیروزی و
همکاران (۱۳۹۱) در پژوهشی در رابطه با کوی یوسفی بیان داشتند که بهرهمندی از تسهیلات دولتی به سبب
اطلاعرسانی ناقص دولت در این زمینه و طولانی بودن زمان دریافت و بازپرداخت تسهیلات در ساماندهی بافت فرسوده
کوی یوسفی در راستای توسعه درونزا موّر نبوده است. همچنین پورمحمدی و تقی پور (۱۳۹۱) دلایل حقوقی و
اقتصادی را در عدم توسعه اراضی در شهر تبریز موّثر میداند. پدیده زمینخواری در حاشیه شهر اهواز و ساختوسازهای
۸ فصلنامه شهر پایدار» دوره ۳, شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
غیرقانونی در حاشیه شهر اهواز یکی از عواملی که سبب شده که مهاجران بهجای سکونت و ساختوساز در بافتهای
میانی شهر در حاشیه شهر ساکن شوند. وجود مشکلات مالکیتی» قانونی» عدم وجود منابع مالی» نبود طرح مناسب» ضوابط
طرح تفصیلی علاوه بر زمینهای بایر مانع بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده, سکونتگاههای غیررسمی» روستاهای
الحاق شده انتقال کاربریهای ناسازگار به بیرون شهر میشوند. در شهر اهواز بخش زیادی از این زمینها از تسهیلات و
خدمات شهری برخوردار نیستند بنابراین هزینه توسعه آنها برای توسعه گران و مدیریت شهری بالا خواهد بود. بسیاری
از زمینهای بایر به خدمات و زیرساختها دسترسی ندارند این عامل سبب استفاده از عدم ظرفیتهای میشود این
موضوع را سنگی و رفیعیان در بررسی ظرفیتهای منطقه ۱۹ شهر تهران نیز بیان داشتند. در رابطه با محدودیتهای
کالبدی توسعه میان افزا کینیتز (۲۰۰۱) اشاره میکند که کاربریهای مزاحم ازجمله تعمیرگاهها خطوط آهن شلوغ و
بزرگراههای پرتردد با ساختمانهای متروک سبب محدودیت در توسعه میشوند. این موضوع در شهر آهواز به سبب وجود
کاربریهای صنعتی» زندانها پادگانهای ارتش و سپاه» صنایع فولاد نمود زیادی دارد. نقیب زاده (۱۳۸۲) در پژوهشی در
رابطه با زمینهای رهاشده در شهر شیراز کمبود خدمات زیربنایی» همجواری با عناصر نامطلوب شهری» از مهمترین
عوامل عدم توسعه اراضی بایر میداند. در پایان باید گفت علاوه بر عوامل بیانشده در این پژوهش عوامل زیستمحیطی
و طبیعی نیز بر توسعه اراضی نیز تأثیر میگذارند. لازم است موانع متناسب با هر حوزه توسعه میان افزا با توجه به
موقعیت مکانی شناسایی گردید و در اختیار مدیران و برنامه ریزان و توسعه گران قرار گیرد و همراستا با این اقدام» قوانین
بازدارنده جهت زمینخواری تدوین گردید و برای تهیه منابع مالی نیز طرحهای مناسبی تهیه گردد.
با توجه به ماهیت و هدف تحقیق که شناسایی موانع میباشد میتوان گفت که حذف موانع شناساییشده مهمترین
تلاش برای هماهنگی سازمانها بهمنظور خارج کردن کاربریهای ناسازگار از درون شهر؛
۳ تجمیع و یکپارچگی طرحهای مرتبط با پهسازی و نوسازی بافتها (شهرداری» مسکن و شهرسازی» سازمان
کاهش بوروکراسی اداری و تسریع در صدور مجوزهای بافتهای فرسوده و اراضی بایر درونشهری؛
آگاهسازی شهروندان ساکنان بافتهای فرسوده و صاحبان اراضی بایر از منافع حاصل از بهسازی و توسعه بافتها؛
۶ تشدید نظارتها (پلیس ساختمان) بر ساختوساز در اراضی حاشیه شهر؛
افزایش مشوقها و مجوزهای توسعه در محلات فرسوده مانند یوسفی» منبع آب و حصیرآباد؛
۶ افزایش مالیات و عوارض بر ساختوسازها در حاشیه شهر باهدف جلوگیری از ساختوساز بیرویه و تمایل
افزایش عوارض بر صنایع در محدوده شهر مثل صنایع فولاد و استفاده از این درآمد برای بهسازی و نوسازی
استفاده از زمینهای بایر برای توسعه کاربریهای تجاری و خدماتی برای افزایش درآمد شهرداری اهواز بهویژه در
مناطق ۲ و ۴ بهمنظور جلوگیری از ساختوساز در حاشیه باهدف کسب درآمد؛
بررسی و جمعآوری اطلاعات مربوط به هر حوزه از توسعه میان افزا (مساحت هر حوزه در مناطق و محلات)؛
4 تهیه بانک اطلاعات (015) مربوط به مالکیت اراضی بایر و اولویتبندی توسعه این اراضی؛
۱ اسدیان» فریده و سیاحی» زهرا (۱۳۹۰) نقش الگوی مشارکت مردمی در پهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری با
استفاده از سیستم آطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی: محله عامری اخواز فصلتنامه جقرافیایی آمایش مخنیط بهار 4۳۹۰
آروین و زنگنه شهرکی / تحلیل موانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا... ۸
۲ اسفیدانی» محمدرحیم و محسنین» شهریار (۱۳۹۲) مدلسازی معادلات ساختاری (آموزشی و کاربردی) به کمک نرمافزار
۳) آروین» محمود؛ پوراحمد احمد؛ زنگنه شهرکی (۱۳۹۵) سنجش الگوی پراکنده رویی و شناسایی حوزههای عمل توسعه درونی
شهر (نمونه موردی: شهر اهواز)» مطالعات محیطی هفت حصار پاییز ۰۱۳۹۵ دوره ۵» شماره ۰۱۷ صص. ۰۴۵-۶۲
۴) داداش پور» هاشم؛ تقوایی» علیاکبر؛ قانع» نرگس (۱۳۹۳) بررسی ظرفیت توسعه میان افزا در فضاهای موقوفه شهری مطالعه
موردی: ناحیه ۳ منطقه ۲ شهر اهواز مطالعات شهر ایرانی-اسلامی» دوره 4۵ شماره ۱۵ صص. ۶۳-۷۸
۵) آیینی» محمد و اردستانی» زهرا (۱۳۸۸) هرم بازآفرینی و مشارکت مردم معیار ارزیابی برنامههای توسعه درونزای شهری»
۶ پریزادی» طاهر (۱۳۹۱) بررسی توسعه درونی شهر با تأکید بر مسکن (موردمطالعه: شهر سنندج) پایاننامه دکتری رشته
جغرافیا و برنامهریزی شهری, به راهنمایی دکتر حمیدرضا وارثی» دانشگاه اصفهان.
۷) پورمحمدی» محمدرضا؛ شفاعتی» آرزو؛ ملکی» کیومرث (۱۳۹۲) ارزیابی پتانسیل میان افزایی در محور تاریخی -فرهنگی
کلانشهر تبریز» نشریه علمی -پژوهشی جغرافیا و برنامهریزی» بهار ۱۳۹۲ سال ۰۱۷ شماره ۴۲» صص. ۰۴۱-۷۰
۸) پورمحمدی, محمدرضا و تقی پور علیاکبر (۱۳۹۱) بازیافت اراضی بایر شهری» جغرافیا و برنامهریزی» زمستان ۱۳۹۱ دوره
٩) حیاتی سلمان (۱۳۹۱) تحلیل شاخصهای رشد هوشمند شهری در مشهد» پایاننامه کارشناس ارشد رشته جغرافیا و
برنامهریزی شهری» به راهنمایی دکتر محمدرحیم رهنما دانشگاه فردوسی مشهد.
۰) رضایی» مریم؛ ابراهیمزاده» عیسی؛ رفیعیان» مجتبی (۱۳۹۶) بررسی و سنجش,راهکارها و سیاستهای موّئر در مدیریت اراضی
رهاشده شهری» نمونه موردی: شهر ایلام» مجله آمایش جغرافیایی فضا زمستان ۱۳۹۶ دوره ۷» شماره ۰۲۶ صص. ۰۱۴۵-۱۶۲
۱) رفیعیان» مجتبی؛ براتی» ناصر؛ آرام» مرضیه (۱۳۸۹) سنجش ظرفیتهای توسعه فضاهای دون استفاده در مرکز شهر قزوین با
۲۳) زیاری» کرامت اله؛ پوراحمد احمد؛ حمزه پور رزگار (۱۳۹۴) شناسایی و بررشی پتانسیلها و قابلیتهای زمین با تأکید بر
توسعه میان افزا مورد: شهر سردشت» مطالعات مدیریت شهری» زمستان ۱۳۹۴ دوره ۷ شماره ۲۴» صص. ۹-۸۰.
۳) سعیدی رضوانی» نوید؛ زهره داودپور؛ قدوی» الهام؛ سرور» رحیم (۱۳۹۲) کاربرد اصول توسعه میان افزا در پهبود فضایی-
عملکردی بافتهای شهری (مطالعه موردی: منطقه ۱۷ شهر تهران)» جغرافیا سال ۱۱ شماره ۰۲۶ صص. ۰۱۸۰-۱۵۹
۴) سنگی, الهام و رفیعیان» مجتبی (۱۳۹۲) سنجش مطلوبیت سکونتی در توسعه میان افزا شهری با استفاده از مدل تصمیمگیری
منطق فازی (نمونه موردی: منطقه ۱۹ شهرداری تهران)» فصلنامه آرمانشهر» دوره ۶ شماره ۰۱۱ صص. ۳۴۹-۳۶۱
۵) شهرداری اهواز (۱۳۹۶) گزیده اطلاعات مناطق» نواحی و محلات شهر اهواز معاونت برنامهریزی و توسعه سرمایه انسانی.
۶) شریفیان» احسان (۱۳۸۹) توسعه میان افزا بهرهگیری از ظرفیتهای درونی شهر منظر تابستان ۰۱۳۸۹ دوره ۲ شماره ۰۱۰
۷) شفاعتی» آرزو؛ ملکی» کیومرث؛ پاهکیده» اقبال (۱۳۹۲) نگرشی بر توسعه میان افزا (توسعه درونزا) و نقش راهبردی آن در
توسعه پایدار شهری» اولین همایش معماری و شهرسازی درگذر زمان» زمستان ۰۱۳۹۲ قزوین» صص ۰۱-۲۰
۸) شهرداری شهر اهواز (۱۳۹۱) آمارنامه کلانشهر اهواز انتشارات روابط عمومی و امور بینالملل شهرداری اهواز.
٩۹) صادق پور بهرام و مرادی» وهاب (۱۳۸۹) تحلیل آماری با نرمافزارهای 50995 و ۸۳۵۶ چاپ هجدهم, بابلسر: دانشگاه
۰) صارمی» حمیدرضا (۱۳۹۲) بررسی توسعه از درون شهر بروجرد مدیریت شهری» سال ۱۱ شماره ۰۳۲ صص. ۳۱۰-۲۹۹
۱) ضرابی» اصغر؛ صابری» حمید؛ محمدی, جمال؛ وارئی» محمدرضا (۱۳۹۰) تحلیل فضایی شاخصهای رشد هوشمند شهری
(مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان)» پژوهشهای جغرافیایی انسانی» شماره ۷۷ صص. ۰۱-۱۷
۲۳) فیروزی» محمدعلی؛ سجادیان» ناهید» صحرایی نسا (۱۳۹۱) ساماندهی بافتهای فرسوده در راستای توسعه درونزا و پایدار
شهری (مطالعه موردی: کوی یوسفی اهواز)؛ فصل جغرافیا و برنامهریزی شهری چشمانداز زاگرس» زمستان ۱۳۹۱ دوره ۴
۸ فصلنامه شهر پایدار» دوره ۳, شماره ۱ بهار ۱۳۹۹
۳) قاسمی» محسن (۱۳۹۱) بازآفرینی و تجدید حیات شهری با رویکرد توسعه درونزا در بافتهای تاریخی (نمونه موردی: بافت
تاریخی شهر اراک) پایاننامه کارشناسی ارشد طراحی و برنامهریزی شهری و منطقهای» به راهنمایی دکتر محمدسعید ایزدی»
۴) حاتمی نژاده حسین؛ فرهادی خواه حسین؛ آروین» محمود؛ رحیمپور» نگار (۱۳۹۶) بررسی ابعاد مور بر تابآوری شهری با
استفاده از مدل ساختاری تفسیری (نمونه موردی: شهر اهواز)» فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران» بهار ۱۳۹۶ دوره ۰۷
۵) قانع» نرگس (۱۳۹۱) بررسی و سنجش ظرفیت توسعه میان افزا در فضاهای موقوفه شهری (نمونه موردی: شهر یزد4
پایاننامه کارشناسی ارشد رشته برنامهریزی شهری» به راهنمایی دکتر هاشم داداش پور دانشگاه تربیت مدرس
۶) میرمقتدایی» مهتا؛ رفیعیان» مجتبی؛ سنگی, الهام (۱۳۸۹) تأملی بر مفهوم توسعه میان افزا و ضرورت آن در محلات شهری»
ماهنامه شهرداریها فروردین ۱۳۸۹ دوره ۰۱۰ شماره ۹۸ صص. ۰۴۴-۵۱
۷) نسترن» مهین و قدسی» نرگس (۱۳۹۴) شناسایی پهنههای مستعد میان افزا در نواحی ناکارآمد مراکز شهرها (نمونه موردی:
منطقه یک اصفهان)» مجله پژوهش و برنامهریزی شهری» بهار ۱۳۹۴ سال ۶ شماره ۰۲۰ صص. ۵۱-۶۸
۸) نقیب زاده» احمدرضا (۱۳۸۲) مدیریت اراضی رهاشده» نمونه موردی شهر شیراز پایاننامه کارشناسی ارشد شهرسازی» به
06۷۵100۳6۲ النکصذ جنفدمی عطا عصنصنصعع 2 (2019) هط مصنص۸ 6 ,حقطاوع۸ مخ۳ن۵ ۸ (29
,8 ۰ 6 2/3286 0۵0 اه م70 موف هنهصستا که وفدد ععی ۸ +عصعاناه ماع وضع
1۵۳۰8 موه هه که م0610 نصا (2013) بش۸ ۷ ,۸۵ 6 .5 .5 وباا۸ (30
004-5 ,۷۵1.173 وقصنصص21 وصه اصعص م3610 16 طمصتفاهناگ و1۵۳9 صقطات ۵4 ککعصا 0۹02
با ۳6وطتتالهظ مصقام 00/0/۵ 5 عیام کاععز۵ ۵۵۳۵ بواس00 (2004) مل نوم راد
1۳۵8۳6۲۵0 آهناناهم که ععصع که 15۵ +عوصل عطا اه ۳03 (2003) .1 .7 مقتعطانسق6 (32
5-۰ 00.47 ,310.4 ,۷۵1.82 ,506066 [قدمزعمط هنز ۳20605 وکقعجه صفاناه ماع دعاهاک فعانصت]
۳۷10666 :50۳3 فصه صمناقاصعصع ۳۳ (2002) ۳۰ .ی مطمککتعگاتآ ۸ با .7 ,5 تع ات0۵۳ (33
2-۰ 00.31 ,310.4 ,۷۵1.33 ,2086 200 6۳0۵ مکزداولهصه [00۵زع 1010۳۳6
.2 ,کل 02۳ کل ,5686750 و ملق 60۳2202-03۳۷ ی ملقطق0 کل وط70ظ ,3 متام لاس0 (34
87636 1۵۶ 0۳0۶۵15 ۹۳۵6۵ ۵ عصعطی عهصحعلوصذ فصه کلی ۸ (2012) بش۸ ,ناماع70ا1عه80
00.187-8۰ ,3 .370 ,۷۵1.105 وقصتنصصق21 صعطارتا هه عمععلصقآ معستصصهام خمعص 1۵00010
5۰ از 7806 هدام :۵۳6 210 ,نامه او کعناناوم عط1 (0976) 27۰ .34 مطمکلعنصه3 ر35
و ععف عط تفصنطک صز موی صقطای هه ص۶۳0 فصعل صع۷عصت] (2004) ۰٩ ,۳۳۳۵۵۵ ۵۶ ۳۰۳۰ ,2608 (36
[صدذ 1۵۳ جندصی عسطنساکهکصز ۶و دناشک (0990) ۰ 7 ۳۳۵ ی کل .3 ,3310006۲ (37
00.137-8۰ ,370.3 ,۷۵1.116 ,3661060 فصه وصتصص21 قطن ۶و م70 مخصعص م0610
,8۳05 اتقصن5 ع۷منطاعه ما امعم ماع عل للنکصن صعطاس هصنعت ۲۵ عنسقط 156 (2001) 1۰ .7 مکنسه۳ (38
[دز ۵۶ دعودعالقل تعنامم 156 نفممط اوعد عطا کم عضطد؟ عطا وصنط2 (2007) ۰ ۳۵ (39
0 0۶ وعنفنن5 ات770 1۵۳ +عا۵ع0 اصنم[ ,رر4 00 6068 1۵۳ خصعصم 00610 عصنعتمط
0 کاعغاحقط عطتعتامط کنا 0۵ +عصنمم ۸ (2003) یک منمتعمله/3 +2 ب# ,60366 ۶ کل بط ,6766 (40
18 (2017) .5 بازعاباه2 ۵۶ ۳۰ ,ال8۵ + .2 .۸ ,738 06۲ ۷۵0 6 .5 بش۸ ,01315300 ۸ 8 ,1086 ر41
57 ۴٩ عاهاد عطا دز ا۵ط۷۷ +ععنن مق 00 1۵۳ عساساکهکصن. صععجع آقدصنا ۳۱
ازع نصا 51216 هنصهگناد) 310۳3 23/۶ صه 50۳۵۳1 کز هط تاکز (2001) بعع00۳ ,د5ع17 (42
11 ۳۵۳ وعصناعونی مص۸ علع3/00 نطاموموجی فصعاوه/2 ومصنعمص/2 (2001) ظ مسانصنعکا ر43
:1۳0 6060 ص210 ۶و اصعصاس 13060 مق و3 ,عم 10610
عطا 1۳۵۳ ۷۲۵۲۵5 1۵۶ ۸ نطاممع احقصک فص صکنصهطای 3107 (2005) ۵۰ مصعلق1 ه ب وصققسکا (44
۲زعطا وصه کاصعصصعصذ یناوم ان عقصصهی که صمناعاعد 156 (2018) .5 مصلل گ بل .7 مععآ (45
:0 32500۵005 عطا هنز کدمزععنصه عدع ععتامطصمعتع اصه دصکی برععصه ۵۵ کاعگه
116-4 .00 ,۷۵1.37 وبجاعن0ه5 مصه کعنن ما طامهنهاکاک م۳6۵مک1 طاباه5 ۵1 ععق 156"
آروین و زنگنه شهرکی / تحلیل موانع بهرهگیری از رویکرد توسعه میان افزا... ۸۷۷
140 صه تا عاطمسنهاعاک (ر2005) فلت معلصد7. ,00ز2 2 بطس اک وفتقطنط 6 مععاننش مصصقفصهناآ (46
6۷06066 200 ۳0۳060065 اصعصمماع۷عل الصا (2010) ک1 ووعلز/۷ ۵۶ ۷۰ مالع 31605۵ (47
۵۷06066 00 36۳5060065 ندعم 00۷610 الصا (2010) کل و6 ۵ ۷۰ بااعصط3۳ (48
0ع36ع3 2060 مطماعصنطاعه ۷۷ ب۳66 عطا ۶۵۳ کعسم۹ع3 معهتصصقام فصه کعنصمصمع
۵ 16962760 ,06210 0261 ۵۵ 6ص م0610 1ص گم ععصعاگص ۵ط1 (2018) بش با مصنل360 (49
(2017) .3 ,1۵76 6 .۸ ,167۵۲۵ 6 17 منصقطکل 6 1 بل م28 6 3 .11 ,3/052۵ (50
6 :1۵۳۳۶ لهنادم5 از 0۳ 0ع28ط 50۳1 صقطات همسعهع هه ععصقکل عکت 10 عصمانص1/0
0۰ 500666 50266 فص ودک عامصعط ۶ لفمس و7 معنامرووت 156 من ص۷0 که ععی
7 ۵۳ 0008۳655 1067610066۰ الصا آعععبک 1۵۳ کعزع 502 (2001) ما65 025-2/100 210۳3 (رل5
8 10621 ۵۵ عم 10ع۷عل [لقصز او عاعئه «عتملازمد عط1 (2013) 1۰ .1 رعا 6 .1 .7 م0۵ (52
۲و تنل 6ط71 (2018) کل مصعصقانز ۲7 6۶ .17 ,۳۵16۳۵ 6 کل 2602062 6۶ 1۰ مصعصناکس2 (53
۵ ۵۶ ۰۵۷۳۵۲۹ 323028 0010060۲ 1ص ۶و کعععاعه20نه مصه کععقاصد 20 م06
00.303-33 ,۵1.75 و0ذ801 196 1200 ,کص ناه نامز "ها وصه 10مطصمصص0ه
5 ع 3/1222 ماص6 م1010 اازکصا 1۵۶ دعصزاعونی فص 5اع31/00 (ر2001) .تمعن مومط ر54
۵ 1996 1۳6۵۳ فصع2 تعصزعتامط عاطعل مک هه خصعصمماعبعل النقصا (2003) بش ,معماعمصنعاک رک5
1 عطا صآ 502/1 ما عاموخص۸ صه که خصع 10676100 ااقصا هصتاهدا۳۵ (2008) ۴ ۰ ,فنللد ۷۷ (56
۸ :و۸ و۵ظ عطا دنس ص00 عاطو10 31006 عصنمعی تالقها سک (2003) ب.ک ,جعاععط ۷۷ (57
[۵ا 60106 ۶ 16 مه عطا دمنا نع ۵۲0 کنو وان ماطامصنهاهگ (2016) 3/۰ کلصنعاه 1۷۷ (58
00.17۰ ,۷۵1.52 و2۵10 ع79] 1200 وان قدصم عطا 0 عم عم عوهت صمناق 0
|
توجه به ظرفیت های توسعه ای درون شهر (توسعه میان افزا)، امروزه به عنوان یکی از سیاست های مهم در حوزه برنامه ریزی شهری جهت مقابله با پدیده گسترش شهرها موردقبول واقع شده است. برخلاف سایر سیاست های توسعه شهری با توجه به اینکه در بستر موجود و با حضور ساکنان و شهروندان و واحدهای همسایگی صورت می پذیرد موضعی پیچیده، چندوجهی، میان بخشی است که نه فقط یک کار فیزیکی، کالبدی و شهرسازی است بلکه دارای ابعاد قوی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی نیز می باشد. بنابراین استفاده از این رویکرد، بدون توجه به بسترهای مناسب و شناسایی موانع آن، قابل تحقق نیست. هدف اصلی این پژوهش تحلیل موانع بهره گیری از توسعه میان افزا در شهر اهواز می باشد. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی –تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، مدیران و کارشناسان شهرداری اهواز می باشند با استفاده از نمونه گیری هدفمند، 40 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. جهت تحلیل داده ها از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم در نرم افزار آموس 24 استفاده شده است. در این پژوهش، از ابعاد اقتصادی، اجتماعی، اداری و قانونی با 21 شاخص مشاهده پذیر استفاده گردید. نتایج حاصل نشان می دهد مدیران و کارشناسان معتقدند که عوامل قانونی - اداری با ضریب بیشترین تأثیر را بر عدم تحقق و اجرای رویکرد توسعه میان افزا در شهر اهواز دارد و بعدازآن متغیر اقتصادی با ضریب 94/0 متغیر اجتماعی با ضریب 66/0 متغیر کالبدی با ضریب 55/0 به ترتیب بیشترین تا کمترین تأثیر را بر عدم تحقق اجرای توسعه میان افزا در شهر اهواز دارند.
|
25,496 |
512826
|
آمرا که با مکلعگیزی طی تشکلها و نهادهای جامعه متقارن
است. به بیان دیگر» گسترش و تعمیق مشارکتهای مردمی نیازمند سازماندهی, نهادسازی و ایجاد
شرایط ساختاری مناسب است. در فرضیه نهاذهای مدنی با سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی میزان
همبستگی پیرسون به ترتیب برابر ۰/۵۱۷ و ۰/۴۱۳ است که نشاندهنده شدت رابطه بسیار قوی و
مستقیم بین متغیرهاست. در آزمون رگرسیون ضریب تعیین تعدیلشده بیش از ۴۰ درصد به پیشبینی
تقویت سرمایه فرهنگی و اجتماعی با متغیر مستقل نهادهای مدنی پرداخته است:
واژگان کلیدی: نبادهای مدنی» سرمایه فرهنگی و اجتماعی مشارکت» اعتماد» شهر تهران.
۱-دانشجوی ذکتری جامعهشناسی سیاسی: واحد علوم و تحقیقات: دانشگاه آزاد اسلامی: تهران ایران
ایقاد گروه بجاسفتاسی,واحد علوم و تحقیقاتجانشگای آزاد اسلا کمران: انرای: (توسطته سین ):
دانشیار گروه جامعهشناسی تهران غرب» دانشگاه آزاد اسلامی تهران؛ ایران
شهرنشینی امروز با تحولاتی روبرو است که در همه جا تجربه آن بهصورت یکسان اتفاق میافتد؛
تحولاتی مانند: شهرنشینی در حال رشد» جهانی شدن» توجه به محلیگرایی» دمکراسی» رشد جمعیت
جهان» محیط زیست, گسترش غیرقابل کنترل فضای سایبری؛ برای روبرو شدن با این تحولات
نگرشهای مختلفی در شهرها حاکم است. شهر یک مجموعه است» مجموعهای که عناصر و عوامل
متعددی را در خود جای داده و آدمها نیز در آن به شکل فردی» خانوادگی و گروهی در مکانهای
عمومی» خصوصی یا دولتی به فعالیتهای سیاسی» فرهنگی یا اقتصادی مشغول هستند (ثابتی راه
۵ ۱۳). شهرها بهعنوان کانونهای تمرکز فعالیت و زندگی انسانها برای اینکه بتوانند پایداری خود
را تنظیم کنند» چارهای جز پذیرش ساختار و کارکردی متأثر از سیستمهای طبیعی ندارند (رحیمی»
۱۷). بنابراین شهر یکی از پیچیدهترین و متنوعترین جلوههای بشری را در خود دارد و لذا بدون وجود
نظام مدیریت شهری, تقسیم کار و دموکراسی محلی بیسامان میگردد. از سوی دیگر امروزه گستردگی
و پیچیدگی مسائل شهری و رشد و توسعه روزافزون شهرها مدیریت امور شهر را به وظیفهای دشوار
تبدیل نموده است. از این روی نهادهای مدنی و نهادهای عمومی برای بهبود شرایط محلههای شهری و
دموکراسی محلی در تلاشند تا با استفاده از روشهای مختلف, مشارکت مردمی را افزایش دهند و
بهوسیله این مشارکت زمینهساز دستیابی به اهداف مطلوب جوامع محلی بهوسیله خود آنها شوند. در این
بین» یکی از راههای تقویت مشارکت مردمی» گسترش سازمانهای غیردولتی عنوان شده است.
سازمانهایی که اساسا در اروواظوگتیررای ادا تیگ #اصطلاح 31601 (سازمانهای
غیردولتی) شناختهشده و در ایران» سازمان مردمنهاد یا بهاختصار» سمن خوانده میشوند (فتحی» نوابخش,»
کلمن" خود سرمایه اجتهای پرا ی از ساختّار اجتمامی میذاند. که رتش گر آجاژه میدهد نا با
استفاده از آن به منافع دست یابد؛ روابط اجتماعی هنگامی بهوجود میآیند که افراد کوشش میکنند از
منافع فردی خود بهترین استفاده را به عمل آورند و بنابر تنها بهعنوان اجزا ساختارهای اجتماعی در نظر
گرفته شوند آنها را میتوان منابعی برای افراد نیز در نظر گرفت. من این منابع اجتماعی - ساختاری را
دارایی سرمایهای برای فرد» یعنی سرمایه اجتماعی در نظر میگیریم (کلمن» ۱۳۸۶: ۴۶۲ و ۴۵۸؛
استدلال کلمن به پارادایم کنش عقلانی پرداخته است که پارادایمی محوری برای تفاسیر
نئوکلاسیک از رفتار اقتصادی بهشمار میرود و رویکرد انتخاب عقلانی را در رشتههای مرتبط نظیر
تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان در شهر تهران ...
جامعهشناسی» روانشناسی و علوم سیاسی تأثیر قرار میدهد. در این زمینه»: استفاده کلمن از سرمایه
اجتماعی بخشی از پروژه تحلیلی بزرگتر برای ایجاد پیوند میان مدلهای کنش عقلانی و تحلیل ساختار
اجتماعی و بهعبارت دیگر نوعی تجدید ارتباط میان اقتصاد و جامعهشناسی است. تعریف کلمن از سرمایه
اجتماعی تعریفی نسبتا پیچیده است. او مدعی است که همه اشکال سرمایه اجتماعی «متشکل از برخی
جنبههای ساختارهای اجتماعی هستند و اقدامات مشخصی از سوی بازیگران (خواه اشخاص و خواه
شرکتها) را درون آن ساختار تسهیل میکنند.» او در ادامه میگوید که سرمایه اجتماعی مولد است چرا
که امکان انجام اقدامات یا حصول نتایجی را فراهم میکند که بدون آن امکانناپذیر خواهند بود
از نظر بوردیو سرمایه» کار انباشته به شکل مادی يا «شکل متجسم»! و ادغام شدهاش است که
انباشت آن نیاز به زمان دارد. این سرمایه وقتی از سوی عاملان يا گروهی از عاملان به شکل خصوصی,
یعنی انحصاری» تصرف میشود آنان را قادر میسازد نیروی اجتماعی را به شکل نیروی کار متجسم یا
بوردیو سرمایه اجتماعی را یکی از اشکال «سرمایه» میداند و چنین تعریف میکند: سرمایه اجتماعی
انباشت منافع بالفعل و بالقوهای که مربوط به داشتن شبکهای 0 پایدار از روابط کم و بیش نهادی شده
از آشنایی و شناخت متقابل است یا بهعبارت دیگر مجموعه منابع مادی یا معنوی است که به یکی فرد یا
گروه اجازه میدهد تا شبکه پایداری از روابط کم و بیش نهادینه شده آشنایی و شناخت متقابل را در
اختیار داشته باشیم (فیلده ۱۳۸۶: ۳۱ موسوی خامنه, ۱۳۸۳: ۱۹ استوتز» ۱۳۸۲: ۳۳۵).
بنابراین طبق تحقیقات هابرماس و دیگر جامعهشناسان نهادهای مدنی در مغرب زمین مهمترین
شاخص شکلگیری سرمایه اجتماعی بوده که نقش تعیینکنندهای در دموکراتیک بودن جامعه ایفا کرده
بهطور کلی دغدغه و پرسش آغازین این مطالعه عبارت است از: نهادهای مدنی چگونه سرمایه
اجتماعی را تقویت میکنند؟ آیا ارزشها و نقشهایی که در نهادهای مدنی محلی وجود دارد میتواند
جدول شماره (۱): طبقهبندی روششناسانه پژوهشهای انجام شده در حوزه سرمایه اجتماعی (خارج کشور)
وی موضوع مکان زمان شیوه مطالعه ابزار جمع آوری حجمنمونه دا مفهوم مورد بررسی
پاتنام سرمایه اجتمامی آمررگا ده :۱۹۹ 0 مصاحبه نظرسنجی تا رت سس
پاتنام سرمایه اجتماعی ایتالیا ی رو مصاحبه نظرسنجی ۲۰ منطقه ایتالیا 5 زوخیه تجمقی
کاکس سرمایه اجتماعی استرالیا ۳۲ پیمایشی - - میزان اعتماد
زتومکا مقسالادی لهستان دهه۹۰ تجریی مضاحبه ۳ نفر از ۵ شهر حکومتاقان:
جدول شماره (۲): طبقهبندی روششناسانه پژوهشهای انجام شده در حوزه اعتماد (داخل کشور)
مق موضوع مکان زمان شیوه مطالعه ابزار حجم وش نمونه گیری مفهوم مورد پررسی
عظیمی هاشمی عام گرایی و تهران ۱۳۳ پیمایش . پرسشنامه - خوشهای چندمرحلهای اعتماد تعمیميافته
آمی رکافی تهران ۱۳۷۶ پیمایش مصاحبه ۳۰ «5» خوشهای با اعتماد اجتماعی
اوجاقلو اعتماد اجتماعی و زنجان 1۱۳۸ پیمایش پرسشنامه ۳۸۰ خوشهای چندمرحلهای اعتماد تعمیميافته
امیرپور اعتماد اجتماعی خرانسان رضوی, ۱۳۸۹ پیمایش پرسشنامه ۰ طبقهای تصادفی اعتماد اجتماعی
فتحی, آرام؛ اعتماد اجتماعی خلخال 1۳۸۹ پیمایش پرسشنامه ۳۳۰ روش نمونه گیری اعتماد نهادی
فتحی, نوابخش, نهادهای مدنی و تهران 1۳۹ پیمایش پرسشنامه :۳۹۰ طبقهای با حجم مشار کت سیاسی
فتحی, نوابخش, نهادهای مدنی و تهران 1۳۹ پیمایش پرسشنامه ۰ ۳۹۰ طبقهای با حجم مشا کت سیاسی
در نظریات نوسازی یا مدرنیزاسیون ایدهی اصلی توسعه بر این محور قرار دارد که جوامع سنتی از
طریق انتقال از وضعیت پیشسرمایهداری به سرمایهداری مدرن» رشد و تغییر مییابند. جوامع سنتی باید
تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان در شهر تهران ...
خیز رهایی از محدودیتهای سنتی و فرهنگی - اجتماعی را انجام دهند. اساس اين نظریه بر تفکر رخته
به پایین قرار دارد که با کمک به سرمایهداران؛ منافع رشد در بین فقرا توزیع میشود. در این نظریات
عملا 7605آها نقشی بسیار کمرنگ دارند. توسعهی مورد نظر این رویکرد بالا به پایین و خطی میباشد
در نظریهی وابستگی توسعهنیافتگی حاصل وضعیت مداومی از سرسپردگی جهان سوم (کشورهای
پیرامونی) پس از استعمار توسط دولتهای غربی بهعنوان مرکز/هستهی جهانی میباشد. در این نظریات
کشورهای پیرامونی در یک چرخهی باطل توسعهنیافتگی دور میزنند و عملا زنجیرهای استعماری
بهصورت اقمار - مرکز بین کشورهای پیرامون و مرکزی برقرار شده است. در این نظریات 37605ها
نقش کمتری دارند لیکن جنبشهای اجتماعی ضداستنماری بهعنوان نیرویی مثبت برای رهایی و
تغییرات تکاملی در این کشورها دیده شدهاند در رویکرد نهادگرایی! فقط از طریق بهبود ارتباطات
ساختاری و انگیزههای اقتصادی است که وضعیت بهینه برای توسعه کسب خواهد شد. در واقع در این
نظریه اهمیت و نقش نهادهایی نظیر» چهارچوبهای قانونی و نهاد قانونگذار در طی دههی ۱۹۸۰ در
اقتصاد و سیاستهای توسعه دوباره احیا شد. اما اقتصاددانان نهادگرای جدید این موضوع را به چالش
کشیدند که برخی از نهادگرایان فرضهای سادهای را مطرح میکنند با این مضمون که بازارهای رقابتی
میتوانند در جوامع جهان سومی یا کشوزهای مابعد سوسیالیستی ایتجاد شوند در حالی که این کشورها
فاقد زیرساختهای نهادی هستند که بتوانند اعتماد و ثبات را ارتقا دهند. در این رویکرد 1005(ها
بهعنوان یکی از بخشهای نهادی اصلی "دیده شدنذ, بهطوری که با وضع قوانین درست» و انگیزههای
لازم» و بهبود شرایط و زمینهها 7005ها میتوانند مزیتهایرقابتی بیشتری نسبت به دو بخش دیگر
در آرآئهی خدمات داشته باشند (لوئیس و کانگطا ار ۲)
در رویکرد نئولیبرالیسم هدف اصلی ایجاد بازار جهانی برای فقرا میباشد: مکانیسم بازار اساس
بازگشایی و ورود کشورهای درحال توسعه به توسعهی اقتصادی است. اساس سیاستهای نئولیبرالی بر
سیاستهای تعدیل ساختاری مبتنی است که صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی برای کشورهای فقیر
توین تبوفهانت آیق و اد برای آرای وام ای کشورهای پجهارع سومی, آنها را مور ردان اد
بازارهای خود را به روی رقابتهای جهانی باز کنند و هزینههای خدمات عمومی خود را کاهش دهند.
این سیاستها با تأکید بر اصلاحات" بازار و کاهش نقش دولت اجرا میشد. در این رویکرد» نهادهای
مق قوآیلی, اسطافپکیر از یوگراتتزدهیی :و خصوصیسازی: هی هداد اک میتزانه مات با
صرفهی اقتصادی - اجتماعی را به گروههای هدف ارائه دهند. در رویکرد توسعهی جایگزین» دیدگاههای
توسعهی مردمی - محلی» برابری جنسیتی» توانمندسازی و مشارکت پایین به بالا کلید اصلی فرایند
توسعهی پایدار و برابر است. در رویکرد توسعهی جایگزین» توسعهی مردممحور مبنا قرار میگیرد. در واقع
رویکرد پستمدرنیسم در این قالب قرار میگیرد به طوری که در دیدگاه پستمدرنها وزن اصلی به
ایدههایی: میدهند کد رااخنهای: گلی رز پانیخهای, آماده یرای مسائن سای از رزیشی, جود اتدارد: از
راهبردها بهجای پاسخهای آماده اصل میباشند راهبردهایی که متکی بر دانش بومی» راهحلهای مردم
مجلی برآسان نیازها: آمکانات, تواتمننیها آنهاست. قوری توانمتنسازی باعتوای یکی از شاخههای
توسعهی جایگزین تلاش کرد نظریه را با عمل پیوند دهد و رویکرد نوسازی رخنه به پایین را به چالش
کشید و نیز بهطور موّثری در ارتباط بین قدرت و نابرابری مشارکت نمود. نقش نهادهای مدنی در این
رویکرد بسیار مهم تلقی شده بهطوری که نهادهای مدنی کنشگران مهم شرایط نزدیکی به مردمان فقیر
میباشند. نهادهای مدنی در این رویکرد توانائی پیوند اعمال محلی به فرایندهای ملی و تغییرات
در رویکرد مابعد توسعه نیز این طور فرض شده است که اندیشهی توسعه خودش یک تحمیل
غیرآرزومند غربی به بقیهی جهان بوده است و باید. کنار گذاشته شود. در این رویکرد بحث اصلی این
است که توسعه مسائل فقر و نابرابری جهانی انبوده است. اما این گفتمان کنترلشده و بهشدت
محدودکننده است که کشورهای ثروتمندتر با استفاده از ایدهی توسعه» قدرت خود را بر کشورهای فقیرتر
اعمال مینماید. این دیدگاه براساس گفتمان قدرت فوکو قرار دارد» این رویکرد نشان میدهد که
توانمندسازی صورت گرفته توسط متخصصان بیرونی (کشورهای ثروتمند) بهجای رهایی این مردمان
میتواند همانند وسیلهای جهت ایجاد نظم بر مردمان فقیر و پنهان کردن روابط قدرت ساختاری باشد و
مشکلات سیاسی را به سوّالات و مباحث فنی - مدیریتی تقلیل دهد. در این رویکرد نهادهای مدنی از
عامل مدرنیزاسیون هستند و تخریبکنندهی اقتصاد و فرهنگ محلی؛ تنها جنبشهای اجتماعی محلی
متشکل از مکانهای مفیدی از مقاومت برای این افرایندها هستند. نهادهای مدنی به مثابه اسب
تخریبگری هستند که ارزشهای سرمایهداری غربی و هنجارهای معاملهی متقابل متفاوت را به
اجتماعات سنتی انتقال میدهند» حتی زمانی که این سازمانها ادعای دفاع از فرهنگ بومی را دارند.
به تبع مطرحشدن نقش و اهمیت مشارکت مردم در توسعه؛ سازمانهای غیردولتی بهعنوان یکی از
ستونهای مشارکتی جامعهی مدنی مطرح شدهاند. سازمانهای غیردولتی در فضایی خارج از حاکمیت
تشکیل شده و عدم وابستگی اين سازمانها به دولت و حکومتها باعث شده است که بتوانند واسطهای
سهمی بین حاکمیت ومردم باشند از یک طرق میتوانند تقاضاها: و اناهای سردم راب ساکمیت: انققال
دهند و ظرفیت همکاری مردمی را در راستای توسعهی کشور بسیج نمایند از سوی دیگر میتوانند نقش
مهمی در توزیع منابع دولتی و خدمترسانی و نظارت بر کارکردهای دولتی داشته باشند. این سازمانها
با دغدغهی حل مسائل اجتماعی بوجود میآیند و عمدهی فعالیت آنها براساس عضوگیری و کارهای
تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان در شهر تهران ...
داوطلبانه است. در کنار آن اقدامات چنین سازمانهایی شفاف و علنی است. سازمانهای غیردولتی با
گسترهی فعالیت محلی» ملی و بینالمللی با رسالت خود بر اطلاعرسانی و آگاهیسازی عمومی» جلب
مشارکت مردمی» بسج منابع مادی مردمی» گسترش نظارت عمومی و توانمندسازی محلی با افزایش
بهرهوری در استفاده از منابع قرار میدهند. عمدتا نقش سازمانهای غیردولتی تسهیلگری است و در
کنار این نقش اجرای برخی از پروژهها و شراکت با بخش دولتی یا خصوصی در راستای اجرای پروژههای
اجتماعی را نیز برعهده دارند. اگر از دیدگاه دورکیمی به این سازمانها نگاه کنیم باید این سازمانها را
واسط بین مردم و دولت نامید که میتوانند هنجارهای اخلاقی» ارزشی را به مردم منتقل کنند و نظم
اجتماعی مبتنی بر اخلاق بر جامعه را حاکم نمایند. گسترش تفکر و سیاستهای نئولیبرالیستی که بر
خصوصیسازی اقتصادی و اجتماعی تأکید داشته عملا چندان به مسئولیتهای اجتماعی بخش
خصوصی در قبال محیط زیست» جوامع محلی توجه ندارد میتوان سازمانهای غیردولتی را بیش از پیش
در ارائهی خدمات به گروههای نیازمند و یکی از ابزارهای مردم برای جلوگیری از تشدید سیاستهای
خصوصیسازی افسارگسیختدی نئولیبرالی ب اور ی مبنا مضارکت سازمانهای غیرانتفاعی
با مدیریت شهری و بهویژه شهرداری میتواند آثار مثبت زیادی به همزاه داشته باشد. طبیعی است در
کشورهای جهان سوم چنین سازمانهایی با مشکلات عدیدهای از ثبت تا فعالیت و عضوگیری و تهیهی
منابع برخوردارند؛ لیکن رویکرد توسعهی جایگزین که دیدگاههای. توسعهی مردمی - محلی» برابری
جنسیتی و توانمندسازی و مشارکت از پایین به بالا را مورد اتأکید قرار داده است بهترین زمینه برای
همکاری سازمانهای غیردولتی با شهرداری است؛ چه این رویکرد بر مبنای نیازها و داراییهای محلی
اقدام عملی سازمانهای غیردولتی و شهرداری زا یک زمینهی تعاملی خواستار است و راهحلهای مردمی
را مبتنی بر دانش بومی» امکانات و توانمندیهای آنها میدانند و سازمانهای غیردولتی را بهعنوان
کنشگرانی تصور میکند که شرایط نزدیکی به مردمان فقیر دارد؛ همین نزدیکی به شرایط و مردم محلی
نخستین گام در جهت شناخت صحیح مشکلات و استفاده از راهکازهای تعاملی است (فتحی» آرام»
برای آنکه مردم بتوانند علیه قدرت بوروکراسی جاری غمل کنند. پاید بهصورت جمعی و در چارچوب
اتحادیهها تعاونیها انجمنها و غلّره متشکل شوند. درنهایت فعالیتهای جمعی در شرایطی شکل
میگیرد که فرهنگ گفتگو و تحمل آرای دیگران وجود داشته باشد و روحیه عامگرایی بهجای
خاص گرایی در میان مردم تعمیم یابد (کائوتری» ۱۳۷۵: ۱۷۳).
استدلال کلمن به پارادایم کنش عقلانی پرداخته است که پارادایمی محوری برای تفاسیر
نئوکلاسیک از رفتار اقتصادی بهشمار میرود و رویکرد انتخاب عقلانی را در رشتههای مرتبط نظیر
جامعهشناسی» روانشناسی و علوم سیاسی تأثیر قرار میدهد. در این زمینه استفاده کلمن از سرمایه
اجتماعی بخشی از پروژه تحلیلی بزرگتر برای ایجاد پیوند میان مدلهای کنش عقلانی و تحلیل ساختار
اجتماعی و بهعبارت دیگر نوعی تجدید ارتباط میان اقتصاد و جامعهشناسی است. تعریف کلمن از سرماید
اجتماعی تعریفی نسبتا پیچیده است. او مدعی است که همه اشکال سرمایه اجتماعی «متشکل از برخی
جنبههای ساختارهای اجتماعی هستند و اقدامات مشخصی از سوی بازیگران (خواه اشخاص و خواه
شرکتها) را درون آن ساختار تسهیل میکنند. او در ادامه میگوید که سرمایه اجتماعی مولد است چرا
که امکان انجام اقدامات پا حصول نتایجی را فراهم میکند که بدون آن امکانتاپذیر خواهند بود»
تفسیر کلمن اشکال عمده سرمایه اجتماعی را که در طیفی از تعاریف برجسته بودهاند» ترسیم میکند؛
الف) «تعهدات و انتظارات» یعنی عناصری که در آثار اندیشمندان دیگر تحت عنوان هنجارهای عمل
ب) «کانالهای اطلاعاتی» يا همان شبکههای اجتماعی. اطلاغات در فراهم ساختن شالودهای برای
ج) «هنجارها و مجازاتهای موّئر» از جمله نظامهای ارزشهای مشترک (تونکیس» ۱۳۸۷: ۱۰۲؛
بوردیو سرمایه اجتماعی را یکی از اشکال «سرمایه» میداند و چنین تعریف میکند: سرمایه اجتماعی
انباشت منافع بالفعل و بالقوهای که مربوط به داشتن شبکهای نسبتا پایدار از روابط کم و بیش نهادی شده
از آشنایی و شناخت متقابل است يا بهعبارت دیگر مجموعه منابع مادی یا معنوی است که به یکی فرد یا
گروه اجازه میدهد تا شبکه پایداری از روابط کم و بیش نهادینه شده آشنایی و شناخت متقابل را در
اختیار داشته باشیم (فیلده ۱۳۸۶: ۳۱ موسوی خامنه, ۱۳۸۳: ۱۹ استونز ۱۳۸۲: ۳۳۵). بنابراین از نظر
بوردیو ایجاد و اثربخشی سرمایه اجتماعی بستگی به عضویت در یک گروه اجتماعی دارد که اعضای آن:
مرزهای گروه را از طریق مبادله اشیا و نهادها بنیان نهادهاند. این روابط ممکن است از طریق کاربرد
یک نام مشترک (نام یک خانواده» طبقه» قبیله» مدرسه» حزب و غیره) و مجموعهای کامل از کنش برای
تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان در شهر تهران ...
نهادینه کردن» نظیر مبادلات مادی و نمادی تضمین شود. از نظر بوردیو مقدار سرمایه اجتماعی در تملک
اول) اندازه شبکه ارتباطی که عامل اجتماعی به خوبی بتواند آنها را بسیج نماید:
دوم) مقدار سرمایه (اقتصادی, فرهنگی» نمادی) هر یک از کسانی که عامل اجتماعی با آنها در
بوردیو نخستین کسی است که اشکال سرمایه را مطرح نمود. او سرمایه را در شکل اقتصادی»
اجتماعی و فرهنگی تعمیم نمود و در این فرآیند به نوع چهارمی از سرمایه یعنی سرمایه نمادین دست
یافت که میتوان آن را از دل سرمایه فرهنگی برآورد. از میان این اشکال توجه ویژه بوردیو بر سرمایه
فرهنگی است و همه اشکال دیگر را نیز با تمرکز بر آن تحلیل میکند. وی در اثر تجربی خود یعنی
تمایز! که در میان طبقه متوسط فرانسوی به عمل آورده بود با تأکید بر سرمایه فرهنگی توجهی خاص به
شاخصهای عملی همه اشکال سرمایه نمود (خادمیان» ۱۳۸۷: ۳۷؛ بوردیی ۱۳۸۱: ۱۶۳).
در دیدگاه بوردیو کنشگران اجتماعی تحت تأثیر.دو عاملآمیدانهای اجتماعی و عادتواره به کسب
انواع سرمایهها نائّل میشوند و براساس" آنها جایگاه خود.را در فضای اجتماعی و در درون میدانهای
اجتماعی تعیین میکنند. با توجه به تنوع این میدانها و انواع روابط متقارن و نامتقارن بین آنها سرمایه
اجتماعی هم میتواند به انواع متفاوت مثلا درون گروهی يا بین گروهی تقسیم شود و بین انواع سرمایهها
و کنشگران بهرهمند از آنها انواع روابط متقارن و نامتقارن برقزار گردد (بوردیوی ۱۹۸۸ به نقل از
پاتنام۲ مفهوم سرمایه اجتماعی را در مقیاس متفاوت از بوردیو و کلمن بهکار میبرد» اگر چه تعریف او
از مفهوم سرمایه اجتماعی مستقیما تحت تأثیر کلمن میباشد. به بیان او: «سرمایه اجتماعی به
خصوصیاتی از سازمان اجتماعی نظیر شبکهها هنجارها و اعتماد اشاره دارد که همکاری و هماهنگی
برای منافع متقابل را تسهیل مینماید (پاتنام» ۱۹۹۹: ۶ به نقل از موسوی» ۱۳۸۳؛ فیلده ۰۱۳۸۶ ۱۲؛
بهزعم پاتنام منابع سرمایه اجتماعی مانند اعتماد» هنجارها و شبکهها معمولا خود تقویتکننده و خود
افزاینده هستند. دور باز تولیدکننده فضایل» به تعادل اجتماعی همراه با سطح بالایی از همکاری, اعتماه
معامله متقابل» مشارکت مدنی و رفاه جمعی منجر میشود. این ویژگیها معرف جامعه مدنی هستند
برعکس» فقدان این ویژگیها در جوامع غیرمدنی نیز خصلتی خود تقویتکننده دارد؛ عهدشکنی»
بیاعتمادی» فریب و حیله» بهره کشی» انزوا بینظمی و رکود» یکدیگر را در یک جو خفقانآور دورهای
باطل تشدید میکنند (فیروزآبادی» ۱۳۸۴: ۱۲۳). به نظر پاتنام ویژگی بازتولیدی سرمایه اجتماعی منجر
به تعامل اجتماعی همراه با سطح بالایی از همکاری اعتماد بده و بستان و روابط متقابل» مشارکت مدنی
و رفاه اجتماعی میگردد. پاتنام حضور این ویژگیها را در هر جامعهای نشانه مدنیت آن میدانده این
خصلتی است که به نظر او موجب عملکرد خوب نهادهای دموکراتیک میگردد (الوانی» شیروانی» ۱۳۸۵:
۸) پاتنام پیشرفت فناوریهای نوین ارتباطی و ایجاد سرگرمیهای جدید را موجب کاهش سرمایه
اجتماعی و افزایش آسیبهای اجتماعی میداند (پاتنام» ۲۰۰۲ به نقل از عبداللهی و موسوی, ۱۳۸۶).
مباحث و مطالعات فوکویاما" پیرامون سرمایه اجتماعی مانند پاتنام در سطح کلان دنبال شده است او
سرمایه اجتماعی را در سطح کشورها و در ارتباط با رشد و توسعه اقتصادی آنها مورد بررسی و مطالعه
قرار داده است. بنابراین تعریف او از سرمایه اجتماعی نیز طبعا یک تعریف جمعی بوده و سرمایه اجتماعی
به منزله دارایی گروهها و جوامع تلقی میگردد. بر این اساس؛ «سرمایه اجتماعی بهعنوان مجموعهای
معین از هنجارها یا ارزشهای "غیررسمی تعریف میشود که اعضای گروهی که همکاری و تعاون
میانشان مجاز است در آن سهیم داممی اف وک لیاسواله اجتماعی میکنند و اساسا باید
شامل سجایایی از قبیل صداقت ادای تعهدات و ارتباطات دوجانبه باشد» (فوکویاما, ۱۳۸۵: ۱۱-۱۲؛
فوکویاما ضمن نقد پاتنام از لحاظ تأکید بر نهادهای مدنی» سعی دارد در تعریف سرمایه اجتماعی مثل
سایر صاحبنظران هر دو جنبه عینی و ذهنی» یعنی شبکهی روابط رسمی و غیررسمی و اعتماد اجتماعی
را مورد توجه قرار دهد (فوکوياما ۱۳۸۵). او کارکرد اصلی سرمایه اجتماعی را تسهیل همکاری و
مشارکت گروهی برای تحقق اهداف و منابع فردی و جمعی و کمک به توسعه اقتصادی - سیاسی و
فرهنگی میداند. فوکویاما هم نظیر برخی دیگر از صاحبنظران برای سرمایه اجتماعی انواع درون گروهی
و بین گروهی قائّل است که برخورداری اعضای یک گروه از سرمایه اجتماعی محدود در آن گروه ممکن
است مانع برخورداری آنان از سرمایه اجتماعی سایر گروهها گردد (فوکوياما ۱۳۸۵: ۳۷۹).
به اغتقاد قوکویاما یکی از منابع خائز اهمیت: سرمایه اجتماعی در سطخ جهان» خانواده: است اما
ساختار خانواده از جامعهای به جامعه دیگر تفاوت میکند و استحکام پیوندهای خانوادگی نهتنها با قید و
بندهای خانوادگی در دیگر جوامع فرق میکند بلکه بستگی به انواع دیگر پیوندهای اجتماعی نیز متفاوت
تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان در شهر تهران ...
است در بعضی موارد به نظر میرسد که یک نوع ارتباط معکوس میان قیود اعتماد و همکاری در درون
گروههای خویشاوندی و درمیان خویشاوند و غیرخویشاوند وجود دارد در حالی که یکی از این دو بسیار
قوی است دیگری بسیار ضعیف است. تشکیل گروههای موفق در نبود سرمایه اجتماعی با استفاده از انواع
مکانیسمهای مشارکتی رسمی مانند قراردادها و نظام سلسله مراتب» اساسنامهها نظامنامهها و مانند آن
کاملا امکانپذیر است. اما در هنجارهای غیررسمی به طرز فوقالعادهای هزینه بده و بستانهایی را که
مستلزم این نوع مکانیسمهاست» کاهش داده و تحت شرایط معینی میتواند به میزان بالاتری
سازگاریهای گروهی را تسهیل کند. جامعه مدنی» که سالهای اخیر به طور قابل توجهی کانون
نظریهپردازیهای مردمسالاری بوده است. در مقیاس وسیعی محصول سرمایه اجتماعی است» هر چند از
جهات معین و مهمی کاملا با آن همخوانی نداشته است (فو کوياما ۱۳۸۵: ۱۲-۱۳).
این مطالعه از نوع روش کمی (پیمایش) میباشد. ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته میباشد.
اصولا یکی از تفاوتهای بنیادین؛علوم طبیعی,و علوم انسانی» موضوعات مورد مطالعه آنهاست» این
تفاوت بنیادین سبب میشود اندرشم نالعا ای مطلعه و شناخت پدیدههای
اجتماعی و انسانی» در جستجوی روشهای مطالعه مناسب و متناسب باشند. بهویژه این امر زمانی که
اطلاعات کمی در مورد پدیده مورد نظر وجود دارد ضرورت تام.مییابد. روشهای کمی تا حد بسیاری به
شیوه علوم طبیعی (اثباتی) عمل مینماید و سعی در آزمون تئوری ذر متن را دارد که در این تحقیق از
روش کمی استفاده شده است و به آزمون تئوری پرداخته است (ا زکیا و ایمانی» ۱۳۸۹: ۳).
در روش کمی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته آمار توصیفی نهادهای مدنی در تهران را
مشخص میکنیم و همچنین بهوسیله آمار استنباطی نوع رابطه و همبستگی نهادهای مدنی با سرمایه
جامعه آماری شامل کلیه اعضای نهادهای مدنی شهر تهران اعم از زن و مرد میباشد. که در روش
کمی از شیوه نمونهگیری غیر احتمالی (قضاوتی و هدفمند) استفاده میشود (فتحی» نوابخش» بشیری
اعتبار: در این تحقیق برای تعیین اعتبار ابزار تحقیق (پرسشنامه) از روش اعتبار صوری استفاده
میشود. منظور از اعتبار صوری میزان توافق متخصصان یک امر در رابطه با یک شاخص یا معیار است
(ساروخانی» ۱۳۸۲: ۲۸۷). بدین منظور از نظریات متخصصان و کارشناسان در زمینه منطبق بودن
پایایی: برای پایایی متغیرها از روش پایداری درونی (ضریب آلفا) استفاده شده است» یعنی با بررسی
ضریب آلفای گویههای مربوط به هر یک از متغیرها و محاسبهی ضریب آلفای نسبتا بالای آنها
انسجام درونی بالای گویهها مشخص کردهايم. با توجه به نتایج جدول. میزان کلی ضریب آلفای کرونباغ
۶ میباشد که این امر پایایی و انسجام درونی گویهها را نشان میدهد.
میزان مشارکت مردم در نهادهها و گروهها در شهر تهران:
با توجه به دادههای جدول شماره یک» بیشترین میزان مشارکت شهروندان در فعالیت هيأتها
روضهها سفرهها مراسم مذهبی و . . . است که در حدود ۶۹ درصد هميشه و بیشتر اوقات با آن
مشارکت دارند. در مقابل در حدود ۳۱ درصد از شهروندان با شورا شهر هیچگونه مشارکتی ندارند. بعلاوه
بیش از ۶۰ درصد از شهروندان در فعالیتهای همچون» همکازی با سازمانهای نظیر شهرداری»
انجمنهای حفظ محیط زیست» انجمنهای" خیریه» انجمن. اولیا و مربیان» انجمنهای حمایتی,
انجمنهای فرهنگی هنری و انجمنهای مذهبی و قومی, هیچگونه مشارکتی دارند.
همکاری با سازمانهای نظیر شهرداری ۰ ۹ ۳۹ ۳۷ ۱۶ ۹.۰ ۳:۰
کمک به فقرا و برنامههای خرید جهیزیه و ... ۳ لد .۰ ۳۱ ۷۳۲ ۱ ۳:۰
هیأتها روضه, سفرهها مراسم مذهبی و ...۰ ۳۰ ۳۸ 1۳ 14 دی ۲ ۳:۰
همکاری با همسایهها در مراسم عزا و عروسی ۳ ۳۰ ۷ ۳ ۷ ۹ ۳:۰
همکاری با همسایگان يا مدیریت مجتمع ۱۰ ار ۳ ی ۱.۹ ۱ ۳:۰
انجمنهای حفظ محیط زیست 3 3 ۷ ۳۹ 1:۳ ۳ ۳:۰
تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان در شهر تهران ...
انجمن اولیا و مربیان ۸ ۱۳ ۷ ۱ 1۹۳ ۳۷ ۳:۰
انجمنهای فرهنگی هنری ۹ ۹ ۳ ۳ 1۱۸ ۳ ۳:۰
انجمنهای حمایتی مثل حمایت از حقوق ۱ ۱۳ ۳۱ ۲۳۲ ۱۱۹ ۰ ۳:۰
زنان و سالمندان و ...۰ ۱۰ ۹/۱ ۸۳ ۹۳ 1۹۹ ۳۳۱ ۱۰
انجمنهای مذهبی و قومی ۰ ۹ ۳ ۳۰ ۱۳۲ ۹ ۳:۰
با مراجعه به یافتههای مربوط به درصد مشارکتکنندگان در فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی مورد
بررسی و میزان آن و با محاسبه شاخصهای تمایل مرکزی نظیر میانگین» مشخص شد. نزدیک به ۹۰
درصد پاسخگویان در انجمنها یا گروهها یا سازمانهای یاد شده مشارکت دارند. بقیه نیز يا بهندرت یا
گاهی در فعالیتهایی نظیر انجمنهای خیریهای» مذهبی یا انجمن اولیا و مربیان (آق هم به واسطهی
رسیدگی به وضعیت فرزندانشان) مشارکت. داشتهاند. بیشترین مشارکت در هیأتها روضهها سفرها
جلسات مذهبی و جشنهای مذهبی است و کمترین مشارکت نیز در شوراهای شهر میباشد.
میزان سرمایه اجتماعی شهروندان در ابعاد رسمی و غیررسمی در شهر تهران:
میزان سرمایه اجتماعی توسط فعالیتهای که در بخش قبلی به ان پرداخته شد مورد سنجش قرار
گرفته است. فعالیتهای (۱) تا (۵ جهتاستجش مشارگت اجتمّاغی و فمالیتهای (۶) تا (۱۲) جهت
در بررسی میزان سرمایه اجتماعی نشان میدهد که مشارکت اجتماعی شهروندان تهرانی در مجموع
کم و بیشتر خول و حوش فعالیتهای اجتماعی غیررسگی همانند شرکت در مراسمات مذهبی و کمک به
فقرا و . . . تا فعالیتهای رسمی داوطلبانه اجتماعی بوده است. با اینحال جزئیات بیشتر در جدول زیر
جدول شماره (۵): توزیع پاسخگویان بر حسب میزان مشارکت اجتماعی در ابعاد رسمی و غیررسمی
میزان مشارکت فرهنگی و اجتماعی اعتفاد اجتماعی سرمایه فرهنگی و اجتماعی کل
فراوانی درصد درصد تجمعی فراوانی درصد درصد تجمعی فراوانی درصد. درصد تجمعی
خیلی زیاد ۱ 3 1 1۳۸ 3 4 1۳ 0 3
زیاد ۹۸ ۲ 4۹ ۹۸ ۹:۱ ۳۹۹ 1۹۸ ۹ ۹۸۶
متوسط ۹۰ ۳۳۹ ۷۸۰ # ۷۳ 1۰۰ ۳۸ 1۱۶ 1/۹۹
در میان شهروندان تهرانی مورد بررسی ۱/۷ درصد از پاسخگویان اصلا در مشارکت اجتماعی شرکت
داشتهانده ۱۲/۶ درصد کم» ۴۲ درصد زیاد و ۴/۴ درصد خیلی زیاد شرکت داشتهاند. در حالیکه در بعد
اعتماد اجتماعی ۵۴/۴ درصد (بیشترین درصد) زیاد اعتماد داشتهاند» ۴۱/۹ درصد ریاد و تنها ۳/۷ درصد تا
حدی اعتماد داشتهاند. با محاسبه میزان سرمایه اجتماعی کل نیز مشخص شد که بیشترین درصد
پاسخگویان (۷۹/۵ درصد) سرمایه اجتماعی زیاد دارند و تنها ۰/۵ درصد سرمایه اجتماعی کم دارند.
فرضیه: بین نهادهای مدنی و سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی رابطه معنیداری وجود دارد.
با توجه به اینکه متغیر وابسته (سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی) و متغیر مستقل (نهادهای مدنی)
هر دو فاصلهای - فاصلهای است از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است این آزمون در فاصله
اطمینان ۹۹ سنجش شده است. سطح معنیداری برابر 518۰/0۰۰۰ است که نشاندهنده رابطه
معنیداری بین نهادهای مدنی و سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی میباشد و همچنین میزان
همبستگی پیرسون به ترتیب برابر ۰/۵۱۷ و ۰/۴۱۳است که نشاندهنده شدت رابطه بسیار قوی و
مستقیم بین متغیرهاست. در نتیجه با توجه به اطلاعات جدول فرضیه .77 ابطال و فرضیه ,11 تأیید
بهعبارتی نتایج آزمون نشان میدهد سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی از نهادهای مدنی متأثر است
و با توجه به اطلاعات جدول هرچقدر میزان و میانگین مشارکت نهادهای مدنی بیشتر شود میزان و
مدل 3 ضریب تعیین رگرسیون _ ضریب تعیین تعدیلشده رگرسیون 1۳۳۲۵۴
با توجه به اطلاعات جدول ضریب تعیین رگرسیون برابر 11۳۳۰/۴۱۴ میباشد یعنی میتوان با میزان
۴ به پیشبینی و همچنین تبیین متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل پرداخت. بهعبارتی ۴۰ درصد
از تبیین (تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته) توسط متغیرهای این پژوهش صورت گرفته و مابقی
تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان در شهر تهران ...
با توجه به جدول ۸707۸ میزان ۶ برابر است با 1۲۱/۴۵۶ و با توجه به سطح معنیداری
با توجه به اطلاعات جدول متغیرهای سرمایه فرهنگی» سرمایه اجتماعی با نهادهای مدنی رابطه
فوکویاما و سایر صاحبنظران هر دو جنبه عینی و ذهنی» یعنی شبکهی روابط رسمی و غیررسمی و
سرمایه فرهنگی و اجتماعی اجتماعی را مورد توجه قرار میدهد (فوکوياما ۱۳۸۵). او کارکرد اصلی
سرمایه اجتماعی را تسهیل همکاری و مشارکت گروهی برای تحقق اهداف و منابع فردی و جمعی و
کمک به توسعه اقتصادی - سیاسی و فرهنگی میداند. فوکویاما هم نظیر برخی دیگر از صاحبنظران
برای سرمایه اجتماعی انواع درون گروهی و بینگروهی قائّل است که برخورداری اعضای یک گروه از
سرمایه اجتماعی محدود در آن گروه ممکن است مانع برخورداری آنان از سرمایه اجتماعی سایر گروهها
به اعتقاد فوکویاما یکی از منابع حائز اهمیت سرمایه اجتماعی در سطح جهان» خانواده است اما
ساختار خانواده از جامعهانی بد جاعه رگ ناویل کت وااستامهیوندهای خانوادگی تفتنها با قید و
بندهای خانوادگی در دیگر جوامع فرق میکند بلکه بستگی به انواع دیگر پیوندهای اجتماعی نیز متفاوت
است در بعضی موارد به نظر میرسد که یک نوع ارتباط معکوس میان قیود اعتماد و همکاری در درون
گروههای خویشاوندی و درمیان خویشاوند و غیرخویشاوند وجود دارد» در حالی که یکی از این دو بسیار
قوی است دیگری بسیار ضعیف است. تشکیل گروههای موفق در نبود سرمایه اجتماعی با استفاده از انواع
مکانیسمهای مشارکتی رسمی مانند قراردادها و نظام سلسله مراتب» اساسنامهها نظامنامهها و مانند آن
کاملا امکانپذیر است. اما در هنجارهای غیررسمی به طرز فوقالعادهای هزینه بده و بستانهایی را که
مستلزم این نوع مکانیسمهاست» کاهش داده و تحت شرایط معینی میتواند به میزان بالاتری
سازگاریهای گروهی را تسهیل کند. جامعه مدنی» که سالهای اخیر بهطور قابل توجهی کانون
نظریهپردازیهای مردمسالاری بوده است. در مقیاس وسیعی محصول سرمایه اجتماعی است» هر چند از
جهات معین و مهمی کاملا با آن همخوانی نداشته است (فوکوياما, ۱۳۸۵: ۱۲-۱۳). هوگو مشارکت را
میزان تأثیر واقعی اعضای گروه در تصمیمات گروهی تعریف کرده است (هوگو فرهنگ علوم اجتماعی:
۷). ساموئل پل این مفهوم را درباره توسعه و در سطح محلی تحلیل میکند. از نظر او مشارکت محلی
فرایندی فعال است که در آن بهرهمندان بهجای اینکه صرفا سهمی از مزایای طرح دریافت کنند بر
جهت جلوگیری و اجرای طرحهای توسعه تأثیر میگذارند (سمیدی» ۱۳۸۲: ۱۳۱).
در بررسی تاریخچه مشارکت اجتماعی در دو بعد رسمی و غیررسمی میتوان گفت در ایران مشارکت
غیررسمی از دیرباز وجود داشته است و با وجود دگرگونیها و تحولاتی که جامعه طی صد سال اخیر به
خود دیده است» هنوز هم با قدرت در بسیاری از شهرهای این کشور حیات دارد. عزاداریهای مذهبی
برگزار شده در ماهها و ایام خاص و ساختن مسجد که با مشارکت مردمی انجام میگیرد نمونهای از این
مشارکتهاست و در زمینههای مربوط ایّه گذران زندگی عادی وآتأمین خدمات» وضعیت جغرافیایی»
ساختار اقتصادی و اجتماعی جات سبب؟ ۷ فعالیتها گام کی تخور مشارکت مرذم شکل
گرفته است. کمکهای متقابل مردم در؛عروسیها جشنها عزاداریها و آبیاری نمونهای از این
مشارکتها در گردش امور بهشمار میروند (علویتباره ۶۱۳۷۹ پیران, ۱۳۷۴ رضایی» ۱۳۷۳ محسنی
یافتههای این گزارش نشان میدهد میزان سرمایه فرهنگی و اجتماعی در شهر تهران نسبتا بالا
میباشد. این یافتهها با نتایج پژوهش منوچهر محسنی.با عنوان «بررسی آگاهیها نگرشها و رفتارهای
اجتماعی فرهنگی در ایران» همخوانی دارد. بر مبنای این پژهش میزان مشارکت در انجمنها (علمی,
فرهگی, یه ومد ااذر ان راسگویان مسط آرزیایی ده اسکت: کفتقط ۸2+ فرست مشارکت
داشتهاند. اما در سایر شهرها این میزان برابر با ۱۱/۳ درصد" است. مشارکت در تهران را بهجز در
انجمنهای ورزشی» نسبت به سایر شهرها متوسط برآورد می کند. بعلاوه موسوی میزان مشارکت
شهروندان را (با مشارکت در نهادها خرید اوراق مشارکت» و مشارکت در ایام مذهبی) مورد ارزیابی قراد
داده است. یافتهها حاکی از این است که تنها ۳۷ درصد مردم در نهادها و موسسات عضویت دارند.
«در اینجا پادآور میشویم که علیالاصول فرد به دو طریق با جامعه رابطه برقرار میکند. یکی از
طریق ایجاد ارتباط با سایر کنشگران در جامعه و دیگری از طریق عضویت در گروهها» (یزدانپناه
۶ ۶)). هرچند که با گسترده شدن روابط اجتماعی سیاسی و اقتصادی شهر تهران بهتر است که
تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان در شهر تهران ...
مشارکت شهروندان در قالب رسمی با سازمانهای مردم نهاد باشد. و «تقریبا در تمام کشورهای
توسعهيافته. مشارکت در سازمانهای غیردولتی (سازمانهای مردمنهاد) جایگاهی پرارزش در نزد مردم
دارند و ماهیت آن به گونهای است که روزبهروز نقش پررنگتری در حیات اجتماعی و در برنامهریزی این
کشورها به خود اختصاص میدهند» (فکوهی, ۱۳۸۶: 4۵۴۳ اما مسئلهای اصلی اين است که سرماید
فرهنگی و اجتماعی شهروندان در هر دو شکل رسمی و غیررسمی» در شهر تهران از میزان خوبی
برخوردار است. البته همانگونه که یافتهها نشان میدهد میزان سرمایه فرهنگی و اجتماعی متوسط به بالا
با توجه به اطلاعات جدول ضریب تعیین رگرسیون برابر 11۳۳۰/۴۱۴ میباشد یعنی میتوان با میزان
۴ به پیشبینی و همچنین تبیین متغیر وابسته توسط متغیرهای مستقل پرداخت. بهعبارتی ۴۰ درصد
از تبیین (تأثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته) توسط متغیرهای این پژوهش صورت گرفته و مابقی
در نتیجه خوب بودن سرمایه اجتماعی و فرهنگی و بالتبع آن اعتماد و مشارکت اجتماعی در
فعالیتهای اجتماعی زمینه توسعه فرهنگی,» اجتماعی و سیاسی را میتواند نوید دهد.
- از کیا مصطفی و غفاری» غلامرضا (۱۳۸۰) جامعهشناسی توسعه» تهران: کلمه.
- استونز راب (۱۳۸۳) متفکران بزرگ جامعهشناسی» ترجمه مهرداد میردامادی» تهران: نشر مرکز.
- امیرپور» مهناز (۱۳۸۶) بررسی جامعهشناختی میزان اعتماد اجتماعی گروههای قومی نسبت به
سیاستهای اجتماعی دولت» رساله دکتری جامعهشناسی, دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
- امیرکافی, مهدی (۱۳۷۴)-اغتماد اجتطاعی" و عوامل مور آن» گازشناسی ارشد پژوهش علوم
- اوجاقلوه سجاد و زاهدی» محمدجواد (۱۳۸۴) بررسی اعتماد اجتماعی و عوامل موئر بر آن در بین
ساکنان شهر زنجان» مجله جامعهشناسی ایران»:دوره ششم» شماره ۴ آگه.
- پاتنام» رابرت (۱۳۸۰) دموکراسی و سنتهای مدنی» محمدتقی دلفروز» تهران: غدیر.
- پورمحمدی, علی اصغر (۱۳۷۷) اعتماد به تلویزیون و عوامل موّثر بر آن» ارشد پژوهش, دانشکده
- تاجبخش» کیان (۱۳۸۴) سرمایه اجتماعی (اعتماد دموکراسی و توسعه) افشین خاکباز و حسن
- تونکیس» فرانک (۱۳۸۷) اعتماد و سرمایه اجتماعی» محمدتقی دلفروز تهران: پژوهشکده مطالعات
- خادمیان» طلیعه (۱۳۸۷) سبک زندگی و مصرف فرهنگی» تهران: جهان کتاب.
- رحیمی» محمد و مددزاد» فاطمه (۱۳۹۷) مکانیابی پارکهای محلهای با رویکرد توسعه پایدار
(موردشناسی: منطقه ۳ شهر کرمان)» مجله جغرافیا و آمایش شهری» شماره ۲۸.
تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان در شهر تهران ...
- عبدالهی» محمد و موسوی میرطاهر (۱۳۸۶) سرمایه اجتماعی در ایران» سال ششم» شماره ۲۵:
- عظیمی هاشمی» مژگان (۱۳۷۳) عامگرایی و عوامل موّثر بر آن» کارشناسی ارشد پژوهش» دانشکده
- علوی تبار (۱۳۷۷)» مجموعه مجموعه مقالات جامعه مدنی و ایران امروز تهران» نقش و نگار,
- غفاری» غلامرضا (۱۳۹۰)» مشارکتهای مردمی و امور شهری» تهران» نشر جامعه و فرهنگ.
- فتحی» آرام» بشیری گیوی (۱۳۸۹) بررسی جامعهشناختی عوامل موثر بر اعتماد نهادی)
سازمانهای دولتی و غیر دولتی) در شهر خلخال, پژوهشنامه علوم اجتماعی» سال چهارم شماره سوم
- فتحی» نوابخش, بشیری گیوی (۱۳۹۸) تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی در مشارکت
اجتماعی شهر تهران سال ۱۳۹۵ فصلنامه پژوهش علوم اجتماعی» سال دوازدهم شماره چهل و ششم.
- فتحی» نوابخش» بشیری گیوی (۱۳۹۸) تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی در برقراری
دموکراسی محلی در شهر تهران سال ۰۱۳۹۵ مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران» سال دوازدهم شماره
- فرامرز قراملکی» احد( ۱۳۸۷)» سازمانهای اخلاقی در کسب و کار» تهران» مجنون» چاپ سوم.
- فوکویاما: فرانسیس (۱۳۸۵) پابان اب۸۹ این هه ایو حکایت قلم نوین.
- فوکویاما فرانسیس (۱۳۸۶) آمریکا بر سر تقاطع» مجتبی امیری وحید تهران: نشر نی.
- فیروزآبادی» سیداحمد (۱۳۸۴) بررسی سزمایه اجتماعی و عوامل مور بر شکلگیری آن در شهر
- کائوتری (4۱۳۷۵ مشارکت در توسعه, ترجمه .هادی غیرایی و داود: طباطبایی» تهران» وزارت
- کلانتری» خلیل (۱۳۸۵) پردازش و تحلیل دادهها در تحقیقات اجتماعی اقتصادی» تهران: شریف.
- موسوی خامنه» مرضیه (۱۳۸۳) بررسی سرمایه اجتماعی در مدارس و تأثیر آن بر سلوک اجتماعی
دانش آموزان, رساله دکتری جامعهشتاشی, دانشکده علوم اجتماعی: دانشگاه تهران.
- الوانی» سیدمهدی و شیروانی, علیرضا (۱۳۸۵) سرمایه اجتماعی (مفاهیم؛ نظریهها و کاربردها)؛
7010 ,26008 ۵1 360۳۲ عط 05 نصمعقعط آمع 2۳3 (۱۹۸۸) 2 مناعنو 80 -
اه 0)) دععداهه:۸0 12۳ م31 کعبن6 اها0 ه ۷۷۳۵۵ ۲۰۰۷(۰) ۸ کعاحقطا0) مصلنق) -
0 عاحه وستوص۶ 0۳ امن ها +رممحطتصقلنطام ۵۷ 156 ۲۰۰۲(۰ کل 37 ,ط000 -
۰ ,(۲۲)۲ ,50060 +6 1.27 ,خط3/1202866 کاح۸ ۵1 فدس70 +عسقلنه
66۰ ,0610200۳665 روط هنود ۶ ۵5و۳۵ (۱۹۹۴) 7 مصفصعلام) -
3305 .(۲۰۰۱) .1 ,م16 ۵ و کل ,ان ص11۵ 1 .3 منطملصقلد7 م۸ ۷۷۰ و2ق1 -
10606060۲ :06 مصماعصنطکه ۷۷ .عصخعصا۵ وصه عصاجنع عنصده م۲ +کع دوه
40 عصامع1۳ تسوا فصه اطهنزده 0 هش ۲۲۷۰ عص7 ,۲۰۰۴) بش۸ .ظ رتعطاقالهی -
,۲۰۰۴ ,۲۷ 706 3۵0۷60 فعنخهط 00مع ما وصنصممقط ۳۵۵۵ کوصتطا
ال عنام /ا دادم /8وم. چه1ع نس هد ماه // :۳۳
۸5 1۵۳ کدمناطاخصم کععنم۲ ۷۷۵۵ ۲۳(۰ ولحل ,ط۲۰۰۴) بش۸ 3 ,11886۲ -
0۲ ۵۳۳60 کز وصزکنه 10 110 ۲۰۰۲(۰) 1 مله20[1 ۵۶ ,.8 ,3۵0697 ,3 ,113863 -
۳ ۷7۵۱۵۵۲ 6۶ 31050۳۲ که لفص 70 مد ماه +کد ماه متصدع 0۳ کنا 00۳ 175
۳ 65ط۵ 6 از ۷۷5۵ نصدمتعت همع 0000۵6 (۲۰۰۴) بش۸ بل ,ق1808 -
60۳۳۵۵۲ همق که وصنمماع 206 عط1 ر0۹۹۹) بش۸ مصقامم۴ -
۰( :ط10060) 56007 اتقاصا۵ ۷ 1۳6۵ ۲۰۰۳(۰) ص36 ,۳6۵۵ -
عمط 200 حلت 186 بعبساک صز 0۵11665 ۲۰۰۱(۰) .ظ ,کتاعتق ۷ 6۵۶ ,3 .7 ,1۳6607 -
7 ۷۵1۵۵۳۲۷۲ فصه کنام ص310 همع کعنودی عزممحطاصحلخطام ۶۵۳ کصمناع زامصز
76۳621 0ع مد هه عصاکیرک جمتاهصگکصا ۴ار۲۰۰۳) .5 ,3/2009 هه .0 ,کتع.1 -
۲۰۶۲:۱۱۷۰ جاعن500 هد لصا ۵ط1 31600:۰ حصعطانم5 ع ص تلن ههام2
40 کدنا 2 تمصع 0۳ لماع 3100-60 (۲۰۰۹) صععصمقط مذزهمگ1 :132000 ,کلع.1 -
5 :608 1-۳1100006 کات هنز کععصقحا0 (۲۰۰۰) 6 طاعته6 مص2ع 1/0۳ -
۷7۵1۵۷۷ وصه زا3100 ۵1 لممس 30 نصا کعزعمعادک عصزدند ۳۵ 120507 1۵۳
تبیین جامعهشناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی شهروندان در شهر تهران ...
۵ :56000۳ سقاها۵ ۷۷ عط صز صمناهاع 5۵1-3 ۲۰۰۲(۰) ی هی م۵0ع2/0۳ -
0 ع۳) ۶و کعدنا2۳۵ جز کحعصنصعط 1006060606 جضهطه که صمناهع 135
0۰ ۴۰ ۸5-۷7۵۰ ,)160026 قصه لمازمی آهنو5 (۱۹۹۷) ۴ ,31609 -
5 و389۵ ناکن6 عطا مهم صمنافع0 عط1 ,(۲۰۰۲) (0ع) 3/80 ,ص096 -
5 :87200 نصصتز هه کععص00ع00 ۳ (0۹۹۲) 7 تعصصع معکهعک فصه ۸ ,کعا20۳ -
5000108 ۵۶ هدوز صفخعص۸ صمناعه عنصمدمعه که کاصمصنصعاعل آمنضمد عطا 0
۵ ,عازلزاطانام وصه آعانصی هنود + تنصصحصی ک0 0۳0۶06۳ عط (۱۹۹۹) 1 2006 -
لقازصی لقنعود ۶ه صمناا۷0ه عطا سل صز کع20 30600 (۲۰۰۲) 1 ,200۵ -
6 (۲۰۰۸) 1۵۲1 ,۷۷۵10008 6 ملوصنا۵ط مصعه 8 :2020 معصفک1 ما0 عمط -
0 2160 نامه عاهدا2ه ۵ معط عصسصو عم عصلدنا* (۲۰۰۸) 37 .۳ ,و تعع30 -
00۹۰ ۱۶ 3۵ ,۱۴ ۷۵1 ۳۷۵۵0 کطوتاص /ع از اه کاعمعد جعاصصی
206 ۲۰۰۴(۰) 8 7000 ,30۵0 6۶ 0 کهاق 30 با۵ع ۷۷ بصقل۸ ماصهععنه5 -
هس70 کعسای و1 ععنعک) سامنمطع8 م3300 ۵۶ عزعوندص۸ نععسنمصصط ۸ 2/136
:0060 له0و5 مصه کدمنهاع۴ ععقاع مواسقط) 16۵0" ,(۲۰۰۱) ۳6۲۵۲ ,5۳206 -
۶-۴۰ :510/1۲۸۱ عصه طانا ۸ عصخصه ۳ ۵06600 کمحم ومع عا ماه
و 120200 ره [معزعو[من0و5 ۵۶ علن عمط از ۵۵۵ ۵۶5 حل ۳:0 کنط1
۵ ۹۳8 ۲۰۱۶ هز 168۵0 جز لهازمی لهنعو5 جه کصماحتاعصز عزن که عل[م عطا
40 0۳۵۵۵ عطا ما عب۵ ,100 بعتفصدمناععنی ه هه معط اعد
عطا رز 5ع 60 مه کنامنه۷ وصتصنمع که [۷۵1 که ,کعنادکز صقطاجت ۶و ای
عنام 2۳020008 ,کص۳2ع 0۳0 هه کاعزمتم صهطاید که جمناهامع 0 اصصز ۵۶ 11610
کز ,کعانصتصصم م10 ۶و کلدمع 0عزوعل عطا ع ناه ما +ع۳0ه صز م0200
4 50۲۵ فقط عع 66 مه ,0اصقط +عطاه عطا 05 ا 6ص ع فص ان 1۵۳ لمناصععیم
6 و6 نت70 6096و عنسا کاز مزا 0002000 هم گم صمناهتنلهم۳ عطا
56۵1 کز فنط1 ناحادم که تنل زطامصنتداعده 0ص ناه نامز
1 کطمناتطتاعصز مصه کصمناهتنصدع۳ه که سکع۳0 عطا که صمناقص؟ عطا از
+قلام0م ۵۶ 8صنصع00ع0 0صه «مزعصعصجه عطا ,۷۵۳۹ معطاه 10 ع500
و «منا2ع00 00 ,دمن نله معط مصمتاهمنصهع0۳ عط کعجنوع۲ 023000205
40 لاله ,لهازمی آهنمم5 هو کعوعطام0ر17 +کصمتقتوصی لحسهنصاد عا۵ 200۳00۳
6 ۶ط0ناعصز نکن ۲ اعض لهممناح تحص فصه مصمناهمنناجهم آهنمود
۳ 0 02نص۳ع1ع0 که خصعننقاعی نزو عط مادعا مدع عطا 13 ملعبصعع 0
6 از لهازمجی هناهد ۶ عوصندعطاعودند عطا عنم ۶۶ صقطا 10۳6
|
این تحقیق با عنوان تبیین جامعه شناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی در شهر تهران سال 1395 به روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه انجام شد. امروزه به دلیل گستردگی و پیچیدگی مسائل شهری و همچنین کسب تجارب گوناگون در زمینه شرایط تحقق پروژه ها و برنامه های شهری، جلب مشارکت های مردمی در راستای دستیابی به اهداف مطلوب جوامع محلی، از ملزومات مدیریت شهر می باشد. از سویی، تجربه نشان داده که تحقق امر مشارکت در معنای واقعی آن مستلزم نهادینه شدن و پایداری مشارکت است. امری که با شکل گیری طیف تشکل ها و نهادهای جامعه متقارن است. به بیان دیگر، گسترش و تعمیق مشارکت های مردمی نیازمند سازمان دهی، نهادسازی و ایجاد شرایط ساختاری مناسب است. در فرضیه نهادهای مدنی با سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی میزان همبستگی پیرسون به ترتیب برابر 517/0 و 413/0 است که نشان دهنده شدت رابطه بسیار قوی و مستقیم بین متغیرهاست. در آزمون رگرسیون ضریب تعیین تعدیل شده بیش از 40 درصد به پیش بینی تقویت سرمایه فرهنگی و اجتماعی با متغیر مستقل نهادهای مدنی پرداخته است. این تحقیق با عنوان تبیین جامعه شناختی نقش نهادهای مدنی بر سرمایه فرهنگی و اجتماعی در شهر تهران سال 1395 به روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه انجام شد. امروزه به دلیل گستردگی و پیچیدگی مسائل شهری و همچنین کسب تجارب گوناگون در زمینه شرایط تحقق پروژه ها و برنامه های شهری، جلب مشارکت های مردمی در راستای دستیابی به اهداف مطلوب جوامع محلی، از ملزومات مدیریت شهر می باشد. از سویی، تجربه نشان داده که تحقق امر مشارکت در معنای واقعی آن مستلزم نهادینه شدن و پایداری مشارکت است. امری که با شکل گیری طیف تشکل ها و نهادهای جامعه متقارن است. به بیان دیگر، گسترش و تعمیق مشارکت های مردمی نیازمند سازمان دهی، نهادسازی و ایجاد شرایط ساختاری مناسب است. در فرضیه نهادهای مدنی با سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی میزان همبستگی پیرسون به ترتیب برابر 0/517 و 0/413 است که نشان دهنده شدت رابطه بسیار قوی و مستقیم بین متغیرهاست. در آزمون رگرسیون ضریب تعیین تعدیل شده بیش از 40 درصد به پیش بینی تقویت سرمایه فرهنگی و اجتماعی با متغیر مستقل نهادهای مدنی پرداخته است.
|
51,728 |
350038
|
کلیدواژهها: زنان روستایی» توانمندسازی» روش الکایر و فوستر» رگرسیون لجستیک.
* کارشناس ارشد توسعهه روستایی» دانشگاه صنعتی اصفهان 37.ع228.101.2) 20011311220010 .2
استادیار گروه توسعه روستایی» دانشگاه صنعتی اصفهان (نویسنده مسئول) 7ع01.2ع27/01861)22
۲ ارزیابی عوامل موّثر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
دستیابی به توسعه پایدار بدون در نظر گرفتن نقش زنان» به منزله نیمی از جمعیت جهان,
میسر نخواهد بود. زنان با توجه به نقشی که در خانواده ایفا میکنند محور اصلی پیشرفت
و توسعه به شمار میروند. از طرفی زنان در اجتماعات روستایی نقش حیاتی ایفا میکنند.
زنان روستایی افزون بر فعالیتهای درون منزل, در همه مراحل تولید محصولات کشاورزی
و بهطزر کلی همه امون همراه مردان به افعالیت میپردازند و اوقات اندک فراغتشان را نیز
در سایر امور» نظیر تولید صنایع دستی» مانند گلیم» قالی و غیره صرف میکنند. به عبارتی,
زنان نیروی محرکهای برای ایجاد تحول و منبعی بالقوه برای پیشبرد اقتصاد روستایند.
اگرچه کشاورزی به طور سنتی شغلی مردانه بوده است» اما نقش زنان هرگز محدود به خانه
و خانواده نشده و افزون بر فعالیتهای درون منزل» در بیرون (زراعت» دامیروری»
جنگلداری و غیره) نیز فعالاند (694 :2004 ,قاط 200 90۳ن1). با وجود اين» مدیران و
برنامهریزان کشورهای توسعهنیافته و در حال توسعه, به زنان روستایی و نقششان در توسعه
جامعه روستایی چندان اعتقادی ندارند و زنان در این کشورها بیشتر عناصر حاشیهای,
غیرفعال, و غیرمولد به شمار میروند. نبود منابع آماری دقیق در ازمینه شناخت نوع و میزان
مشارکت زان در روستاها و برشتگاش تفر ترکظه سیب شده است آنان
وابسته به مردان تلقی شوند و ماکززاز اسکتاا باعل زاقتصادی بهرهمند نباشند
(قلیزاده» ۱۳۷۸: 1۹). به عبارتی. کماکان فعالیتهای زنان روستایی در محاسبات اقتصادی
مد نظر قرار نمی گیرد و نقششان در فرایند توسعه ناچیز به شمار میرود و از تواناییهای
آنان برای ساختن بهتر زندگی خود خانواده, و اجتماع بهدرستی استفاده نمیشود
(جعفرزاده» ۱۳۸۰: ۳۷). مطالعات و بررسیهای انجامشده نشان میدهد با وجود تحولاتی
که جوامع در زمینههای آقتصادی» اجتماعی, علمی» و فنی تجربه کردهاند» نابرابریهای
جنسیتی و محرومیت زنان همچنان در حکم معضلی بزرگ به حیات خود ادامه داده است
(قانمیراف: ۱۳۸۶: ۲۹۱-۲۳۱) .ری کل رگا مار جابعه روطتایی ایزان بر پایه روابط
پدرسالارانه است و گفتمان غالب در آن, قدرت و سلطهه مردان و پذیرش زنان است.
هرچند در این جامعه به کمک ایدئولوژی مردسالان حاکم» مردان صاحب منابع قدرتاند
و فرد غالب عرصههای تصمیمگیری به شمار میآیند. اما مطالعات پژوهشی سالهای
اخیر بهروشنی نشان میدهد که توجه نسبی به بهزیستی زنان روستایی و توانمند کردن
آنان با متغیرهایی همچون افزایش سطح سواد و تحصیلات. افزایش توانایی در کسب
درآمد مستقل» اشتغال خارج از خانه داشتن حقوق مالکیت و نظایر آن به افزایش
مشارکت بانوان روستایی ایران در تصمیمگیریهای درون و برون خانه منجر شده است
(امینی و احمدی شاپورآبادی» ۱۳۸۹: ۷۳). بنابراین» ایجاد زمینههای خودآگاهی برای
هدایت توانایی های اقتصادی و اجتماعی زنان و برنامهریزی برای جلب مشارکت آنان در
با توجه به اهمیت توانمندسازی زنان روستایی» در راستای شناخت عوامل موثر در بسط
قابلیتهای زنان روستایی بررسیهای گوناگونی انجام شده است. یافتههای پژوهش ارجلو
(۱۳۸۶) در زمينه ارزیابی آگاهی زنان روستایی شهرستان اصفهان از حقوق خویش و عوامل
موثر در آن» بیانگر آن است که اشتغال در فعالیتی درآمدزا و دریافت مستقیم درآمد. از
جمله عوامل اقتصادی است که بر افزایش*آگاهی زنان"ژوستایی اثر دارد و افزایش میزان
آگاهی زنان منجر به افزایش سهم؛مشارکت آنان در تصمیمگیریهای اقتصادی, اجتماعی,
همچنین رحمانی و همکاران (۱۳۸۷) در پژوهشی,با غنوان"«نقش اعتبارات خرد در
توانمندسازی زنان روستایی»» که هدفش بررسی نقش مثبت و منفی شبکهه واگذاری
اعتبارات خرد روستای پشترود بم دز ابعاد گوناگون(اقتصادی, اجتماعی,» روانی» و
فرهنگی) توانمندسازی زنان است. به این نتیجه رسیدهاند که حضور فعال در
شبکههای واگذاری اعتبارات خرد در افزایش توانمندیهای اجتماعی, اقتصادی, و
روانی تأثیر داشته: اسنگ»امه نتوانسته در توانپئدی فرهنگی زنان سثیر معناداری بگذارد
شهریاری موانع موجود بر سر راه توانمندسازی زنان روستایی را به سه بخش تقسیم
کرده است: موانع فرهنگی, اقتصادی»"و اجتماعی. موانع فرهنگی شامل نگرش جامعه به
زنان در نقش جنس دوم و بیتوجهی به توانمندیهای آنها در اختیار نگذاشتن منابع در
دسترس زنان و در نتیجه» میزان خودباوری پایین آنهاست. موانع اقتصادی نیز شامل
مشارکت اقتصادی پایین زنان و نبود فرصتهای اشتغال مناسب و هدایتشده در بخش
رسمی اقتصاد است. از مهمترین موانع اجتماعی» مسئله کمسوادی و بیسوادی زنان است.
از آنجایی که اینده دختران برای خانوادهها چندان پربار دیده نمیشود. آنها نیز به
سرمایهگذاری بلندمدت برای آموزش دختران تمایل ندارند. در پایان» نویسنده پیشنهاد
۴ ارزیابی عوامل موّثر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
میدهد با حمایت خانواده و در دسترس بودن پشتوانه مالی» برای افزایش تواناییهای آنان
در پژوهش فرجی سبکبار و همکاران رابطه میان توانمندی زنان روستایی و میزان
استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (107) با شیوه تحلیلی - توصیفی بررسی شده است.
نتایج این مطالعه نشان میدهد زنانی که در استفاده از فناوری سطوح بالایی دارند درجات
توانمندیشان نیز بالاتر است. از طرفی استفاده از فناوری با تغییر نگرش زنان دربار شش
زن در جامعه روستایی رابطه معناداری دارد (فرجی سبکبار و همکاران» ۱۳۸۸: ۱۹۸).
پژوهش کلانتری و همکاران (۱۳۸۹) در زمینه بررسی عوامل تسهیلکننده و بازدارنده
توانمندسازی اقتصادی زنان روستایی شهرستان همدان نشان میدهد که مهمترین مولفه
تأثیرگذار در تسهیل توانمندسازی اقتصادی زنان» سه عامل مشارکت اقتصادی» انسجام
خانوادگی» و آگاهی اجتماعی است. نازلی و حمید (۱۹۹۹) مسائل مربوط به تبعیض
جنسیتی و نابرابری جنسیتی را از مهمترین موانع بر سر راه توانمندسازی زنان روستایی
میدانند و بر آموزش والدین» آگاهی رسانهها و سیاستهای دولت در به حداقل رساندن
همچنین نتایج برخی بررسیها در پاکشتان نشان داده است که آموزش با توانمندساز
زنان روستایی رابطهای مثبت و قوی دارد. آموزشهای ابتدایی برای دختران و نرخ ثبتنام
نشاندهنده کاهش نابرابری جنسیتی در آموزش است (84 :2007 ,0-12۵0:۷). در مطالعهای
دیگر سارادها در پاکستان نشان داد که آموزش»مشارکت اجتماعی» توسعه مشارکت.
استفاده از رسانههای جمعی و ظرفیتسازی با سطوح توانمندسازی زنان روستایی ارتباط
معناداری دارند؛ در حالی که سن, اندازه خانواده, زمین و داشتن ثروت منابع» با سطوح
توانمندسازی هیچ ارتباطی ندارند. همچنین, به باور بسیاری از زنان استقلال اقتصادی
پروین و همکاران در مقاله خود با عنوان «توانمندسازی ژنان روستایی در بنگلادش» به
بررسی ماهیت و اندازه توانمندسازی زنان روستایی و عوامل موثر در آن پرداختهاند. آنان
ابعاد توانمندسازی را اجتماعی - اقتصادی,» خانوادگی و روانی در نظر گرفتهاند و
معرفهای شاخصهای توانمندسازی را سهیم شدن در درآمد خانوار» دسترسی به منابع»
مالکیت داراییها مشارکت در تصمیمگیریهای خانوادگی» درک آگاهیهای جنسیتی و
ظرفیت مقابله با شوکهای خانوادگی دانستهاند. یافتههای پژوهش نشان میدهد
آموزشهای رسمی و غیررسمی و قرار گرفتن در معصرض اطلاعات رسانهها بر
توانمندسازی زنان روستایی اثر مثبت و قوی دارد و با هنجارهای ستتی اجتماعی و
فرهنگی رابطه منفی قوی دارد. در این پژوهش بر اقدامات موثر سازمانهای ذیربط در
بهبود آموزش زنان, دورههای آموزشی کسب مهارت» و دسترسی به اطلاغات تأکیده شده
خان ابعاد توانمندسازی را کنترل بر منابع اقتصادی» تصمیمگیری در درون خانواده»
تحرک و مشارکت در بحثهای خانوادگی دانسته است. همچنین با استفاده از تجزیه و
تحلیل رگرسیونی» اهمیت اثر چندین متغیر را در توانمندسازی زنان شناسایی کرده است
که عبارتاند از: نوع خانواده» ریاست خانواده, آگاهی از حقوق» شبکههای اجتماعی,
همکاری همسر, مشارکت سیاسی» سن ازدواج و آموزش مخاطبان. نتيجه به دست آمده از
این مطالعه نشان میدهد که تغییرات پویا در آموزش زنان, دانش و اعتماد به نفس بیشتری
را برای آنان به ارمغان میآورد. این مطالعه همچنین بر اهمیت مشارکت فعال دولت و
سازمانهای غیردولتی برای بسیج و سازماندهی گروههای زنان» توسعهه سطح آگاهی انا
منافع سیاسی, مهارتهای ذاتی و آفزایش قابلیتهایشان تأکید ذارد (2010 ,1)۵).
الدادی در مقالهاش چهار نوع توانمندسازی را با هدف پیاده کردن راهبردی برای
توانمندسازی زنان در راستای توسعه روستایی نام میبرد و برای هریک متغیرهایی را بیان
میکند. این چهار نوع توانمندسازی عبارتاند از: توانمندسازی اجتماعی, توانمندسازی
سیاسی» توانمندسازی روانی» و توانمندسازی سازمانی. یافتههای پژوهش نشان میدهد که
طراحی و اجرای نیازهای گوناگون زنان روستایی و مشارکت جامعه فرایندی است که در
تسهیل توانمندسازی اجتماعی, تکنولوژیکی» سیاسی,» و روانی در شرایط توسعهه روستایی
محمود و همکاران در پژوهشی با عنوان «سنجش توانمندی زان در روستاهای
بنگلادش»» در میان ۳۵۰۰ نفر از زنان در :۱۲۸ روستای بنگلادش. از طریق پنج شاخص
(عزت نفس, نقش در اتخاذ تصمیمگیریها آزادی در تحزک و فعالیت. کنترل منابع و
برخی متغیرهای زمینهای) به سنجش توانمندی زنان پرداختهاند. نتایج تحقیق با استفاده
از تحلیل رگرسیون متغیرهای زمینهای نشان میدهد که تلویزیون تماشا کردن زنان سه
شاخص از پنج شاخص را پیشبینی و تبیین میکند. سالهای تحصیل با عزت نفس و
آزادی در تحرک و فعالیت زنان روستایی ارتباط معنیداری دارد. داراییهای خانوادگی
با کنترل منابع ارتباط مثبت و معنیداری دارد و این موضوع با کل موفقیت در اتخاذ
تصمیمگیریها ارتباط معکوس و معناداری دارد (612 :2012 ,.۵1 6۳ 1/200۵).
۶ ارزیابی عوامل موّثر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
جمعبندی پژوهشهای داخلی انجامشده در زمینه توانمندسازی زنان روستایی نشان
میدهد که در سنجش توانمندی,» بیشتر بر روشهای آماری» نظیر تحلیل عاملی تأکید
شده است. در این مطالعه ضمن استفاده از شاخص ترکیبی چندبعدی توانمندسازی» به
بررسی سیر تکاملی بینشهای توسعه بیانگر آن است که در دهههای ۱۹۵۰ و ۱۹۹۰
توجه به انسان و توسعه منابع انسانی» صرفا در راستای رشد اقتصادی بوده و انسان به
منزله ابزاری برای تولید بیشتر در نظر گرفته میشده است؛ اما به اعتراف انجمنهای
بینالمللی توسعه, نگرش فوق در بسیاری از جوامع به موازات افزایش تولید ناخالص
ملی, منجر به حقیرتر شدن زندگی انسانهاپشده است؛" بدیهی است در این میان نقش
زنان بیشتر نادیده گرفته شده و آنان,استنماز و حقارت بیشتری را متحمل شدهاند.
همچنین تا پیش از سال ۰ تصور بر این بوده: که فرایند توسعه به طور یکسان بر
زنان و مردان اثر گذ اراد در.این زمان نفوذ سرمایهداری در جهان منجر به تجددخواهی
و نابودی اقتصاد سنتی شد. این امر لطمههایی, که بر زنان وارد میشد تشدید کرد.
سرانجام در اوایل دهه ۱۹۷۰ این عقیده به وجود آمد که زنان قادرند در مدلهای مناسب
توسعه وارد شوند. بدون اینکه نیاز به تغییر اساسی در ساختار فرایند توسعه باشد.
بنابراین» از دهه ۱۹۷۰ تا حدودی توجهات جهانی به سمت زنان جلب شد. با رواج
نگرش توسعه پایدار در سال ۱۹۸۰ توجه به زنان در فرایند توسعه انسانی وارد مرحله
جدیدی شد. طرفداران توسعه انسانی:پایدار بر این؛باورند که «توسعه انسانی پایدار» جز
از رهگذر برقراری عدالت میان جنسيتها ناممکن است. تا زمانی که زنان در خارج از
گردونه توسعه قرار داشته باشند» توسعه همچنان ناتوان باقی خواهد ماند؛ البته باید
یادآور شد که مسئله زنان» کم کمی" پیش از ۵۰ درصد جوامع را تشکیل میدهند. اين
نیست که از جریان توسعه بیرون رانده شدهاند؛ زیرا آنها در حال حاضر جزئی از این
جریان به شمار میآیند. اما مسئله مهم این است که در جریان توسعه, عوامل نیرومند
پستیازین دستاندرکار تضعیف زنان و وابستگی ساختاری ایشان. هم در درون خانواده و
هم در ارتباط با جامعهاند. نگرش توسعه پایدار زنان را در مرکز تعریفهای توسعه قرار
داده است و توجه به جایگاه زن در توسعه را وارد مرحله جدیدی کرده است. اما با
وجود فعالیتهای ۵۰ سالهه سازمان ملل متحد در سطح بینالمللی و کشورهای عضو
برای ارتقای وضعیت زنان دنیا هنوز دوسوم بیسوادان جهان را زنان تشکیل میدهند و
بهرغم اینکه بیش از 1۷ درصد از ساعتهای کار جهان به زنان اختصاص دارد» فقط
۰ درصد درامد را به خود اختصاص دادهاند و کمتر از یک درصد داراییهای جهان را
نیز در اختیار دارند. در بیشتر جوامع بهوضوح ملاحظه میشود که دولتمردان
سرمایهگذاری برای زنان را لازم ندانستهاند یا به آن بهای کمی میدهند؛ گفتنی است
سرنایهگذاری نکزدن: برای ,زنان :ق ناترابری جسیتی, در سناطق, زوستایی سشهودتی اس
از زمان طرح موضوع جایگاه زنان در توسعه. برای تعریف محتوای برنامههای آنان در
مقاطع گوناگون تاریخی رهیافتهای متعددی بیان شده است که به سه دسته طبقهبندی
میشوند: ۱. نظریات رفاهی» مساوات و فقرزدایی؛ ۲. نظريه کارایی؛ ۳ نظریه
توان مندسازی. در حالی که هریک از این نظریهها طرفدارانی دارند نظریه مقبول امروزی»
نظريه توانمندسازی است که مولود انتقادها به دو نظريه اول و دوم است که بیشتر ماهیت
اگرچه توانمندسازی در حال حاضریواژهای است آشنا و در بسیاری از موارد استفاده
شده است. اما تعریف کافی و جامع درباره آن بسیار.دشوار است. مشکل این است که
توانمندسازی پدیده نهفتهای است که آشکارا مشاهده نمیشود (18 :2005 ,نافه8). کلمه
1 در فارسی بیش تر توانمندسازی ترجمه شاه و وازه 00۷۷6۲ یا قدرت
موجود در آن کمرنگ جلوه داده شده است؛ در حالی که در واژه توانمندسازی قدرت
مفهومی کلیدی دارد و چنانکه پیچ و کوزبا اشاره کردهاند: «هسته مفهوم توانمندسازی
ایده قدرت است؛ زیرا اگرقدرت تغییر کند. توانمندسازی ممکن میشود؛ در غیر این
صورت توانمندسازی ممکن نیست. مفهوم توانمندسازی با اتکا به مفهوم قدرت است
که میتواند بسط یابد. بنابراین» گرفتن مفهوم قدرت از توانمندسازی به مفهوم اصلی آن
لطمه میزند» (3 :1999 ,02008 ۳8861200). به عبارتی» توانمندسازی به معنای قدرت
بختیلان: است؛ بدینمعنا که یه:افراه کمک شرذ.نا احساسن آقتساد, به نفسکنآن را بهبود
بخشند و نیز بر احساس ناتوانی يا درماندگیشان چیره شوند. به عبارتی» در فرد توانمشد
شور و شوق کار و فعالیت به وجود آید و برای انجام وظایف بر اساس انگیزه درونی
عمل کنند. افراد توانمند نه فقط امکان انجام برخی کارها را به دست میآورند. بلکه
آنديشه نان درباره وا نیز ,با اندیشهاق که پیکل اقاتوان من شدن داشتهاند تقاوت میکند
۸ ارزیابی عوامل موّثر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
ریفکین توانمندسازی را فرایندی میداند که به واسطه آن افراد بر امور و کارهایشان
تسلط بیشتری مییابند و با کسب قدرت بالا کنترل بر منابع» اعتمادسازی» ظرفیتسازی و
مشارکت فعال قادرند مسیر زندگیشان را بهدرستی هدایت کنند (173 :2003 ,ص8ن۴).
شادیطلب نیز توانمندسازی را فرایندی میداند که از طریق آن مردم به سطحی از توسعه
فردی دست مییابند که با آن امکان انتخاب بر اساس خواستههایشان فراهم میشود
(شادیطلب» ۱۳۸۶). به باور آمارتیاسن» توانمندسازی نوعی آزادی است که هم ابزار است
و هم هدف غایی. به عبارت دیگر, آزادی شامل دستیابی به ترکیبهای متفاوتی از
عملکردهاست. از دید آمارتیاسن, مقصود از آزادی دستیابی به شیوههای گوناگون زیستن
است و توانمندی نیز بر گسترش این آزادیها کید میورزد؛ به گونهای که باعث میشود
انسان به همان شیوهای که برایش ارزشمند است زندگی کند (سن, ۱۳۸۱). عدهای از
صاحبنظران توانمندسازی را به منزله تحول درونی فرد میدانند که با ایجاد اعتماد به نفس
آغاز میشود و بهسرعت به احساس خودارزشمندی فرد تبدیل میشود و موجب موفقیت
شخصی وی میشود. هدف این نوع توانمندسازی افزایش پتانسیل شهروندان برای تغییر
در مجموع توانمندسازی فرایند قدرت بخشیدن:به افراد است تا از این طریق بر
احساس ناتوانی و درماندگیشان چیره شوند. مزایپای متعددی برای توانمندسازی برشمرده
شده است که طیف گستردهای را دربر میگیرد؛ از برآورده شدن نیازهای اساسی گرفته تا
دستاوردهای پیچیدهتری مانند پرورش احساس مالکیت. خودباوری و امکان توسعه
برای مواجهه با آثار توسعه و نوگرایی» نظريه توانمندسازی زنان را به کنترل بیشتر بر
جنبههای گوناگون زندگیشان تشویق میکند. این نظریه» که استقلال اقتصادی و سیاسی را
دو جز مهم میداند. بیشتر از تجربه ریشهای نهادها در جهان سوم سرچشمه میگیرد و
در آن از تحقیقات زنان در کشورهای توسغهیافته کمتر استفاده شده است. در این نظریه»
نابرابری بر مبنای طبقه اجتماعی» جنسیت و نژاد محکوم شده و به حقوق برابر زنان در برابر
مردان تأکید شده است؛ بر اين اساس» هر قرد باید موقعیت آن را داشته باشد که از همه
تواناییها و خلاقیتهایش استفاده کند (صلاحی اصفهانی» ۱۳۸۱: ۱۶۳-۱۳۸). در مجموع.
۱ ارتقای توان زنان برای اتکا به خود موجب افزایش قدرت آنها خواهد شد؛
۲ قدرت نشانه برتری افراد نیست» بلکه حق انتخاب در زندگی و تأثیرگذاری بر انتخابهاست؛
۳ ارتقای موقعیت زنان بر موقعیت مردان هدف نیست بلکه کتترل منابع مادی و
از نظر طرفداران این نظریه» برآورده کردن نیازهای اساسی از دغدغههای اوليه همه
افراد است. بنابراین» زنان باید بیاموزند که با خودباوری و اعتماد به نفس, در پذیرش و
توزیع مسئوليتها چه در خانواده و چه در جامعه» شرکت کنند (رودافشان» ۱۳۸۶: ۳۶).
تفاوت اصلی نظریههای توانمندسازی از نظریههای دیگر, در نحوه دستیابی به احتیاجات
زنان است. این نظریه به جای تأکید بر تساوی میان زنان و مردان در همه ابعاد به نابراپری
اقتصادی میان این دو میپردازد. این رهیافت در حال حاضر در بسیاری از کشورها به کار
گرفته شده و نتایج مثبتی به همراه داشته است (سعدی و عربمازار ۱۳۸۶: ۲۱۱).
وقایع و موقعیتهای خاص مانع از توانمندسازی برای برخی و تشویق برای
توانمندسازی دیگران میشود. از طریق شناسایی .اصل فرایند توانمندسازی و عواملی که
سبب ترغیب يا ممانعت از آن میشود.میتوان به تجزیه.و تحلیل همه موقعیتها پرداخت
و استادانه عوامل را به گونهای سازماندهی کرد که«فرایند توانمندسازی را تقویت و
پشتیبانی کنند (جعفرزاده» ۱۳۸۰: ۸۵): نوشتار حاضر درصدد است افزون بر تبیین ابعاد
توانمندی زنان روستایی» عوامل . تأثیرگذار: در توآنمندسازی زنان روستایی شهرستان
این مطالعه از لحاظ روشن گردآوری دادهها تحقیقی - توصیفی:و از حیث هدف تحقیقی - کاربردی
است. جامعه آماری این پژوهش را زنان ساکن روستاهای شهرستان اصفهان تشکیل
میدهند. جمعیت روستاهای این شهرشتان ۱۹۷۹۷۵ نفر.است که از این تعداد» ۸۳۸۳۳ نفر
را زنان تشکیل میدهند (مرکز آمار ایران» ۱۳۹۰). حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران
۲ نفر تعیین شد (رابطه ۱) و دادههای لازم با استفاده از روش نمونهگیری طبقهای - خوشهای
۰ ارزیابی عوامل موّر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
۱ جرقویه سفلی | جرقویه وسطی پیکان ۳ ۱ ۱۷۱۸ بسیار بزرگ
۳ مرکزی قهاب شمالی | قهجاورستان | ۹۸۵۶ ۱ ۱۷۸۸ بسیار بزرگ
۲ | جرقویه سفلی جرقویه وسطی.:۱ آذژخوران ۱۱۹۳ ۳۹ بزرگ
سنجش توانمندی منوط به تعریف و تعیین ابعاد و معرفهای توانمندسازی است؛ زیرا
بدون شناخت ابعاد و معرفهای آن. هرگونه بررسی, مطالعه, و ارائه راهکار در این زمینه
محکوم به شکست است؛ بدین منظور در ادامه به معیارهایی که باید در انتخاب ابعاد و
۱ با توجه به چهارچوب مطالعه, انتخاب ابعاد و معرفها باید متناسب با زندگی زنان
۲ از ابعادی استفاده شود که در سطح بینالمللی قابل مقایسه باشند؛
۳ شاخصهای توانمندسازی نه فقط از طریق ابزار باید ارزیابی شوند. بلکه جنبههای
ذاتی و باطنی توانمندسازی را نیز باید در نظر بگیرند؛
۶. توانمندسازی فرایند است و ضروری است شاخصهایی که انتخاب میکنیم تغییرات
توانمندسازی در طول زمان را شناسایی کنند. هم چنین, ارزیابی دقت.» صحت, اعتبار و
قابلیت اطمینان این شاخصها اهمیت بسیاری دارد (18 :2007 ,۸11076 200 0 نطه10).
در این پژوهش, توانمندسازی و.عواملموثر درآن با استفاده از ابعاد و معرفهای
ارائهشده در جدول ۲ سنجیده.شده است. معرفهای مد نظر با بزرسی مطالعات موجود در
این زمینه تعیین شده است؛ از جمله پروین (۲۰۰۵)» نتوشین و همکاران (۲۰۰۹)» محمود و
همکاران (۲۰۱۲)» استیل و همکاران (۱۹۹۸)» موسدال (۲۰۰۵)» مالهاترا و همکاران (۲۰۰۲)
جدول ۲. ابعاد و معرفهای توانمندی زنان روستایی و عوامل موثر در آن
باور به خود. به معنای اطمینان داشتن | رضایت از خود؛ ۳. احساس احترام از جانب
به توانایی فکر کردن, درک کنردن. | آدیگران؛ ۶. توانایی کمک موثر به اطرافیان در
غزت تغیر آموختن» انتخاب کردّن و تصمیمگیری | صورت بروز مشکلات؛ ۵. احساس خود
برای خود و احساس ارزشمند بودن | کارآمدی (برگرفته از پرسشنامه کوپراسمیت
ظرفیت مقابله با | توانایی زنان برای مقابله و رویارویی با ی
۳ ارزیابی عوامل موّر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
روابط "شنغلی و؛اجتماعی, وضعیت تبغیض جنسیتی, برخورداری از آموزشها استفاده
در بررسی مقدماتی تعداد ۸۰ پرسشنامه تکمیل و پس از اعمال اصلاحات لازم»
پرسشنامه نهایی تدوین شد. همچنین روایی محتوایی پرسشنامه با قضاوت چند
متخصص علوم اجتماعی و انسانی در رشتههای جامعهشناسی» مردمشناسی» مددکار
جدول ۳. میزان روایی و پایایی شاخصهای به کاررفته در پژوهش
برای تعیین تطابق پرسشها با مفاهیم برگرفته از چهارچوب نظری پژوهش از روش
تحلیل عاملی بهره گرفته شد. همچنین برای تعیین میزان تناسب متغیرها در ماتریس
همبستگی از آماره 18/0 بهره گرفته شد. برای سنجش:قابلیت اعتماد پرسشنامه» که
بیانگر آن است که ابزار اندازهگیری ذر شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسان میدهد.
نیز از ضریب الفای کرونباخ استفاده شد. جدول ۲ نتایج سنجش روایی سازه و پایایی
به منظور تحلیل دادههای پژوهش و استنباط آماری» نخست به سنجش ناتوانی زنان
روستایی و مشخص کردن درصد و شدت ناتوانی افراد در ابعاد و معیارهای مشخصشده
با استفاده از روش آلکایر و فوستر میپردازيم. روش آلکایر و فوستر"روشی است که
جیمز فاستر و سابینا آلکایر برای اندازهگیری فقر چندبسدی در گزارش توسعه انسانی
سازمان ملل از سال ۲۰۱۰ به کار گرفتهاندآمزیت این روش"*آن است که افزون بر نشان
دادن درصد زنان ناتوان» وسعت و شدت ناتوانی را نیز نشان میدهد. مبانی نظری این
نشانگر تعداد افراد جامعه و 4<2 نشاندهنده تعداد ابعاد مد نظر در شاخص ناتوانی
است. این ابعاد ممکن است در زمینه عزت نفس» پویایی و تحرک مکانی» مشارکت در
تصمیمگیریهای خانوادگی و غیره باشد. [رزاز] < لا ماتریس 3*۵ میزان دستیابی افراد
جامعه از ابعاد مد نظر را نشان میدهد که 0 < ززلژ میزان دستیابی فرد ژام (3 ,...,1حل) را
۴ ارزیابی عوامل موّر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
در بعد ام ( ,...و1ح() نشان میدهد؛ به عبارتی بردار ردیفی :2 میزان کل دستیابی فرد لام
و بردار ستونی زلا میزان توزیع بعد زام را در میان تمامی افراد نشان میدهد. دامنه ماتریس
دستیابی برابر با (1 < 74:1 ع ] < ۷ است. 0 2 ز نشاندهنده سطح آستانه
محرومیت در بعدزام است. در صورتی که سطح دستیابی فرد کمتر از این حد باشد» در اين
بعد محروم در نظر گرفته میشود. بردار ردیفی 2 سطح آستانه محروميتها را نشان میدهد.
تابع شناسایی [0,1] 7 ,8 ۷ 84 :م با استفاده از بردار دستیابی فرد ام ی 6 زلز و
بردار سطح آستانه 2 در +84 1 * (2,رر) < م در صورتی که فرد ناتوان باشد و
0 > (2 ررر) < م در صورتی که فرد ناتوان نباشد را نشان میدهد. به کار بستن م در
بردار دستیابی هریک از افراد مجموعه (1,... ,1] 2 2 از افراد محروم در لا به ازای
به ازای مقادیر معین 7 ماتریس [ر9] < ۶و متشکل از اعداد صفر و یک است؛ اگر
ز2 ک ززلا باشد 0 > رو و در غیر این صورت 1 < زو در نظر گرفته میشود. به عبارتی»
٩ ماتریس ۱*۵ است که عنصر ام آن در صورتی یک است که فرد لام در بعد زام محروم
باشد. امین بردار ردیفی 99 که:آن را 88 مینامیم محرومیتهای فرد ام را نشان میدهد.
از ماتریس 9۶ بردار ستونی جمع محروفیتها »حاصل می شود که عنصر ام آن
93| < :ی تعداد محرومیتهایی که فرد لام از آن رنج میبرد نشان میدهد. گفتنی است
حتی اگر متغیرهای تشکیلدهنده ماتریس لا رتبهای,پاشند میتوان او و را به دست آورد:
در صورتی که میزان محرومیتهای فرد بیل از حدامشخصی باشد. ناتوان تلقی
میشود. به ازای مقدار معین 46-1,...,4 ,رم تابع شناسایی زنان ناتوان به این صورت تعریف
میشود که 1 < (2 ززلل).زم است؛ در اصورتی که ۴ 2 :2 و 0 > (2 ززلر) رم 1 گ زره باشد؛
به عبارتی ,رم تعیین میکند که فرد لام ناتوان است؛ در صورتی که در حداقل ۴[ بعد محروم
باشد. در مرحله بعد, درصد جمعیت زنان نأتوان؛و؛شدت ناتوانی محاسبه میشود. درصد
ناتوانی (11<77)012 به صوات ۹/۳ - 7 و (۸۸0:2 2 * (4):2 > ٩ تعریف
میشود. برای محاسبه شدت ناتوانی» مجموع بردار سانسورشده محرومیتها ()» را که در
آن :2(6 ززلل)یرم > (6):» است» به دست میآوریم. میانگین شدت ناتوانی در میان زنان
ناتوان برابر با (۱/)44()| < ۸ است (476-487 :2011 ,۳۵۶16۲ 0ص «ن6۵ا[۸). همچنین برای
تعیین عوامل موثر در توانمندی زنان روستایی از رگرسیون لجستیک استفاده شده است.
(رابطه ۲) م8 ۰.۰۳ + 9و8 + و۸۳82 +80 :2( ۳ (
در رابطه بالا ز احتمال توانمندی و نز شامل مجموعهای از عوامل فردی» اجتماعی,
اقتصادی و حمایتی موثر در توانمندی امین زن روستایی است. ,8 و ز8 پارامترهای الگو
برای ارائه نتایج یافتههای تحقیق, نخست توصیفی کوتاه از ویژگیهای نمونه آماری را بیان
نتایج تحقیق نشان میدهد از مجموع ۲۲۲ زن روستایی بررسیشده. ۷۲ درصد
تحصیلات پایینتر از دیپلم و ۲۸ درصد تحصیلات دیپلم و دانشگاهی دارند. حدود ۳۹
درصد زنان روستایی خانهدارند و حدود ۹۶ درصدشان فعالیتهای اقتصادی انجام
میدهند که بالاترین فراوانی (۶۸/۲ درصد) در بخش صنایع دستی است. ٩۵ درصد زنان
روستایی از سلامتی جسمی خوبی برخوردارند.و ۱۷ درصدشان در انجمنها تعاونیها
و گروهها فعالیت اجتماعی بالایی دارند. در میان ۶۲ درصد زن روستایی» که دریافت
کمی از درآمد خود دارند. ۱۶ دزصدشان هیچ نقشی آدر چگنونگی مصرف درآمدشان
ندارند. در این تحقیق,» برای مقایسه اينکه*آیا توانمندیی زنانژوستایی در میان متغیرهای
مستقلی که دستهبندی کردهايم تفاوت معنادار ذارد یا نه» از آزمون مقایسه میانگین
۸ استفاده شد. نتایج این بخش در جدول .۶ امده است که نشان میدهد توانمنشدی
در میان گروههای مختلف تحصیلات, دریافت سهمی از درآمد شخصی, داشتن سلامت
جسمی و فعالیت اجتماعی و شغلی تفاوت معنادار دارد و در میان گروههای مختلف
جدول ۶. مقایسه توانمندی در بین گروههای مختلف طبق آزمون ۸770۷۸
۶ ارزیابی عوامل موّر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
دریافت سهمی از درآمد شخصی سهم متوسط ۳۵ ۵ ۳
انتخاب مقادیر متغیرهای آستانه ناتوانی در روش آلکایر و فوستر در محاسبه
شاخصهای میزان و شدت ناتوانی اهمیت فراوانی دارد. در این تحقیق, آستانه اول ناتوانی
(2) (حد محرومیت در هر بعد) برابر با دک بیستم :هر معیار و آستانه دوم (6) (حد
ناتوانی شاخص ترکیبی در میان.زنان روشتایی) برابر پا ۳*۰ درصد.در نظر گرفته شده است
(مقدار مد نظر در مطالعات سازمان.ملل)؛ به عبارتی زنانی که.به طور متوسط در ۳۰ درصد
نمودار ۱. تحلیل حساسیت میزان ناتوانی (۳3) زنان روستایی (درصد)
نمودار ۱ نشان میدهد که با فرض آستانه اول برابر با صدک بیستم و آستانه دوم برابر
* رسد میران ناتزانی در میان زنان روستایی حدوه. ۳۱ درصد است, با قرضن, ۱/*سله بر
حسب مقادیر مختلف 2 دامنه نوسان میزان ناتوانی از ٩۸ تا ۹۸ درصد است و با فرض
۵کل بر حسب مقادیر مختلف م دامنه نوسان میزان ناتوانی از ۰/۵ تا ۶۸ درصد نوسان
دارد. این تفاوت به این دلیل است که در ۱ کل هر زنی که در ۱ درصد معیارها محروم
باشد ناتوان تلقی میشود که در این صورت دامنهه وسیعی از افراد را دربر میگیرد و در
کل هر زنی که از ۵۰ درصد معیارها محروم باشد ناتوان تلقی میشود. بنابراین انتخاب
حد محرومیت هر بعد و آستانه ناتوانی در محاسبه توزیع ناتوانی اثر فراوانی دارد. از طرفی,
بهترتیب با افزایش و کاهش 7 و 1 میزان ناتوانی افزایش مییابد.
نمودار ۲. تحلیل حساسیت شدت ناتوانی (۸) زنان ارزوستایی (درصد)
تحلیل حساسیت نتایج میزان و شدت ناتوانی نیز نشان میدهد که همگام با افزایش 7 و
عل شدت ناتوانی افزایش مییابد.ابا راضی 65۸/۳ میانگین شدت ناتوانی بر حسب مقادیر
جدول ۵ نتایج تخمین مدل رگرسیونی برای تعیین عوامل موثر در توانمندسازی زنان
روستایی را نشان میدهد. نتایج اولیه نشان داد که تحصیلات دانشگاهی, اشتغال, استفاده از
رسانههای جمعی, رواب اجتماعی و شغلی بالا دریافت بیشترین شهم درآمد شخصی,
سلامتی کامل, حمایتهای دولت. تأثیر استفاده از انواع آموزشها باور به برابری جنسیتی
در روستاها و وجود صندوقهای اعتباری*بو توانمندی تأنیز مثبت و معنیدار دارند. هرچند
که ستغیر دفاتر خذمات: ارتباط نی یی ۷۳ توآنسشدی داد از نظر آساری معنیدار
نیستند. دلیل معنیدار نبودن آن را میتوان این گونه تفسیر کرد که بهرغم توانمندی بالای
دفاتر 107 در ارائه خدمات در مناطق روستایی» مانند فراهم کردن کانالهای آموزشی
متفاوت و محیط آموزشی مادامالعمر دسترسی روستاییان به اینترنت» ارائه خدمات
ترویجی» کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در خدمات بهداشتی» درمانی و غیره» فعالیت
این دفاتر در مناطق بررسیشده عمدتا به خدمات پستی در قالب پرداخت قبوض و پست
۸ ارزیابی عوامل موّر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
روابط اجتماعی و شغلی بالا ۸۳ ۲۱۳۷ ۳ ۳۲ ۳۱
روابط اجتماعی و شغلی پایین ۳ ۱ ۹/۸ ۲ ۱
دریافت بیشترین سهم درآمد شخصی ۱۹۷ 4 ۱ ۱ ۹
دریافت کمترین سهم درآمد شخصی ۱/۹۹ هی ۳/6 ۵ ۸
استفاده از دفاتر خدمات ارتباطی ۱۳۸ ۱/1۷ ۳ ۳۸ ۳۳
تأثیر استفاده از صندوقهای اغتباری ۸ ۳ ۲ ۸ ۳۷
8 پیمعنی #* معناداری در سطح ۵ درصد معناداری در سطح ۱ درصد
نتایج جدول ۵ نشان میدهد که اثر نهایی متغیر تحصیلات دانشگاهی در حدود
۹ است. این مقدار نشاندهنده آن است که احتمال توانمند بودن زنانی که
تحصیلات دانشگاهی دارند در مقایسه با زنانی که تحصیلات دیپلم و متوسطه دارند در
حدود ۶۵ درصد بیش تر است. همچنین میان توانمندی افرادی که تحصیلات ابتدایی
دارند با افرادی که تحصیلات متوسطه دارند اختلافی وجود ندارد. نتایج سایر مطالعات
در این زمینه از جمله کتابی و همکاران (۱۳۸۲)» محمود و همکاران (۲۰۱۲)» محمودی
و همکاران (۱۳۸۸) و نوشین و همکاران (۲۰۰۹) نیز بر تأثیر تحصیلات بیشتر در
از جمله متغیرهای دیگر که در توانمندی زنان روستایی تأثیر مثبت و معنیدار دارد»
اشتغال است. اثر نهایی این متغیر ۰/۳۵ است و نشاندهنده این است که احتمال توانمند
بودن زنانی که غیر از خانهداری مشغول انجام فعالیتهای درآمدزایند به نسبت زنانی که
فقط خانهدارند ۳۵ درصد بیشتر است. نتایج تحقیقات نوشین و همکاران (۲۰۰۹) موید
یکی دیگر از متغیرهای مهم در بحث توانمندی زنان روستایی استفاده از رسانههای
جمعی است. حدود ۳۹ درصد از افراد جامعه آماری بیشتر از ۶۰ ساعت در هفته و حدود
۶ درصد افراد کمتر از ۰ ساعت در هفته از رسانههای گروهی استفاده میکنند. با توجه
به نتایج رگرسیون لاجیت. اثر نهایی این متغیر دراحدود ۵ است و نشاندهنده این است
که توانمندی زنانی که در هفته ساعات بیش ترییباز رسانههای جمعی استفاده میکنند ۸۵
درصد بیشتر از کسانی است که در طول هفتّه ساغات کمتری از رسانههای جمعی استفاده
میکنند. پورگیو (۱۳۸۰) و نوشین و همکاران (۲۰۰۹) نیز در پژوهش خود به تأثیر مثبت و
همچنین زنان با روابط اجتماعی و شغلی بالا برخلاف زنان با روابط اجتماعی پایین»
با سطح اطمینان ۵ درصد در توانمندی زنان روستایی تأثیر مثبت و معنیدار دارند. اشر
نهایی این متغیر در حدود ۰/۲۲ است که نشألمیدهد اختمال توانمند بودن ۱۷ درصد
زنانی که روابط اجتماعی و شغلی بالایی دارند به نسبت ٩۵ درصد دیگر, که روابط
اجتماعی و شغلی متوسط دارند» ۲۲ درصد بیش تر است. همچنین درباره متغیر روابط
اجتماعی و شغلی پاییر همانطور که در جدوّلا ۶ نشان داده شده است» میان توانمندی
زنانی که روابط اجتماعی و شغلی پایینی دارند در مقایسه با زنانی که روابط اجتماعی و
شغلی متوسط دارند اختلافی وجوداندارد: نتایج تحقیقات مالهاترا (۲۰۰۲) نیز مژید
نتایج جدول ۵ درباره متغیر دریافت سهم درآمد شخصی حاکی از آن است که زنانی که
سهم بیشتری از درامدشان را دریافت میکنند در سطح اطمینان ۵ درصد در توانمندی
زنان روستایی تأثیر مثبت و معنیداری دارند. اثر نهایی متغیر دریافت بیشترین سهم درآمد
در حدود ۰/۲۱ است و نشاندهنده آن است که احتمال توانمندی فردی که سهم بیشتری
از درامدش را دریافت میکند به نسبت فردی که درامد کمتری دریافت میکند در حدود
۰ ارزیابی عوامل موّر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
۱ درصد بیشتر است. این نتیجه با تحقیقات محمود و همکاران (۲۰۱۲) و امینی و
سلامت بودن از دیگر متغیرهایی است که تأثیرش بر روی توانمندی زنان روستایی
ارزیابی شده است. نتایج جدول ۵ نشان میدهد زنانی که سلامتی جسمی بالایی دارند در
سطح اطمینان ۵ درصد در توانمندی زنان روستایی تأثیر مثبت و معنیداری دارند. اشر
نهایی این متغیر در حدود ۲۹ درصد است و نشان میدهد که احتمال توانمند بودن ۵۹
درصد افرادی که سلامتی کامل دارند به نسبت ۳۲ درصد دیگر, که سلامت نسبی دارنده در
حدود ۹ درصد بیشتر است. همچنین درباره متغیر سلامتی کم همانطور که در جدول ۵
نشان داده شده است» میان توانمندی افرادی که سلامتی کمی دارند در مقایسه با افرادی که
سلامتی نسبی دارند اختلافی وجود ندارد. یافته اخیر مبنی بر تأثیر سلامتی در توانمندسازی
نتایج تحلیل رگرسیون نشاندهنده تأثیر مثبت او معنیدار (سطح اطمینان ۹۹ درصد)
متغیر حمایتهای دولت در توانمندی زنان روستایی است که دارای اثر نهایی ۶۰ درصد
است. این مقدار نشاندهنده آن است که/نسبت توانندبودن زنانی که از حمایتهای
دولت (نظیر دادن وام به قالیبافان» بر گزازی کلاسهای فرهنگی"و آموزشی و غیره) استفاده
میکنند به نسبت افراد دیگر ۶۰ درصد بیش تر است. نتيجه به دست آمده با تحقیقات نازلی
درباره متغیر تأثیر آموزش در توانمندسازی نتایج جدول حاکی از تأثیر مثبت و معنیدار
با سطح اطمینان ۵ درصد این متغیر است. اثر نهایی ۲۹ درصد این متغیر نشان میدهد
نسبت احتمال توانمندی افرادی که از آموزشهای گوناگون استفاده میکنند به افرادی که از
آموزشها استفاده نمیکنند ۲۹ درصد بیشتر است. در واقع افراد جامعه آماری معتقدند
هرچه فرد از آموزشهای بیش تری برخوزدار پاشد احتمال؛توانمند شدنش نیز افزایش
مییابد. صادقی (۱۳۸۹) و ستار و کازی (۲۰۰۰) به تأثیر مثبت و معنیدار تأثیر آموزش در
از دیگر متغیرهایی که بر اساس دیدگاه خود زنان روستایی تبیین شده است باور به
نبود تبعیض جنسیتی در روستاست. نتایج رگرسیون لجستیک حاکی از تأثیر مثبت و
نعنیدار این نتغیر در توانمندی زان روستاین است و اثر نهایی نسبتا بالا (*۵:درضد)
است که نشان میدهد احتمال توانمند بودن افرادی که به برابری جنسیتی باور دارند به
نسبت افراد دیگر, که هنوز بر این باورند که میان زن و مرد در محیط زندگیشان
تفاوت وجود دارد., ۵۰ درصد بیشتر است. نتیجه به دست آمده با تحقیقات نازلی و
نتایج تحلیل رگرسیون نشان میدهد میان صندوقهای اعتباری و توانمندی زنان
روستایی رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد. اثر نهایی ۰/۳۹ این متغیر حاکی از آن است که
احتمال توانمند بودن افرادی که از صندوقهای اعتباری استفاده میکنند به نسبت کسانی که
از این صندوقها استفاده نمیکنند در حدود ۳۹ درصد بیشتر است. همچنین نتایج تحلیل
متغیری که نگرش افراد جامعه آماری را درباره تأثیر استفاده از صندوقهای اعتباری در
توانمندی زنان روستایی بیان میکند نشان میدهد که این متغیر در توانمندی زنان روستایی
تأثیر مثبت و معنیدار دارد. اثر نهایی این متغیر در حدود ۰/۲۸ است که نشان میدهد
احتمال توانمندی کسانی که از مزایای صندوقهای اعتباری استفاده میکنند به نسبت کسانی
که از مزایای این صندوقها استفاده نمیکنند در حدود ۸هرسد است اه ودسمت اند
با نتایج رحمانی و همکاران (۱۳۸۷) و خداوردیلو و بریمانی (۱۳۸۸) مطابقت دارد.
مطالعات توانمندسازی نشان میدهد ممکن است.در حالی که توانمندی زنان در سایر ابعاد
کمرنگ است» در یک بعد از زندگی توّانمند شوند. بثه"همین دلیل برخی از محققان
کوشیدهاند توانمندسازی زنان را با استفاده از متغیرها و ابعاد بسنجند. نصیر و همکاران نیز
معتقدند شاخصسازی در زمينه توانمندسازی باید از درون جامعهه بررسیشده استخراج
تحلیل رابطه میان ویژگیهای فردی» اجتماعی, اقتصادی» حمایتی و توانمندی زنان
نشان داد زنانی که به هر طرایقی قابلیتهای بالاییذارند بیش از بقیه در فرایشد
با توجه به اينکه زنان روستایی قشر وسیعی از بیسوادان را تشکیل میدهند. نتایج
نشان داد که زنان دلایل اصلی بیسوادی و کمسوادی خود را ازدواجهای زودهنگام و
نگرشهای مردسالارانه و پدرسالارانه حاکم بر خانوادهها و زیستن در روستا میدانند.
بنابراین» پیشنهاد میشود امکان فراگیری سواد از طریق دورههای نهضت سوادآموزی برای
زنان بزرگسال فراهم شود و توجه به تحصیلات عالی دختران و زنان روستایی و تغییر
نگرش روستاییان به ارزیابی منفی در این زمینه با استعانت از نظام ترویجی مناسب اجرا
۳ ارزیابی عوامل موّر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
شود. افزایش سطح سواد و آگاهی زنان روستایی استان اصفهان نه تنها منجر به افزایش
توانمندی آنها شده» بلکه باعث افزایش توانمندی در نسلهای بعدی نیز میشود. بنابراین»
تمرکز تلاشها بر ارتقای سطح تحصیلات زنان روستایی استان اصفهان گامی مهم و
با توجه اينکه عامل اقتصادی و نیاز مبرم مالی در اشتغال زنان روستایی بیشترین
اهمیت را دارد (امینی و احمدی شاپورآبادی» ۱۳۸۹: 4۱-۹۵ اما در پژوهش حاضر
ارزشها و باورهای فرهنگی رایج» تأثیر مستقیمی در میزان اشتغال زنان روستایی داشت؛
به طوری که در روستاهایی که جو حاکم همچنان مبتنی بر تفکرات سنتی بود و فقط
وظيفه زن را همسرداری و بچهداری میدانستند» اشتغال زنان کمتر به چشم میخورد یا
اگز فعالیتی غیر از خانهداری داشتند» بیشتر در خانه انجام میشد و کمتر در خارج از
خانه مشغول به فعالیتی میشدند. حدود ۹۰ درصد زنان بررسیشده بیان کردند که توانایی
ایجاد فعالیت اقتصادی درآمدزا را دارند و کمبودسرمایه از عمده موانع اصلی برای شروع
فعالیت جدید است. بنابراین توجه بیش تر دولت به این واقعیت با فراهم کردن اعتبارات
(به ویژه صندوق اعتبارات خرد)» ارائ وامهای تولیدی» کمکهای بلاعوض و حمایت از
طرحها و ایدههای نو و کارآفرینانه در این راستا اهمیت شایان تنوجهی دارد. درباره ارائه
وامها و اعتبارات در زمينه خوداشتغالی, بهتر است؟ نهادهای دولتی و وامدهنده در نحوه
نتایج نشان میدهد که استفاده از رسانههایاجمعی همچون تلویزیون رادیو مجل»
کتاب و روزنامه در توانمندسازی زنان روستایی موثر است. در جامعه مطالعهشده استفاده
زنان روستایی از رسانههای شنیداری بیشتر از رسانههای مکتوب است؛ به طوری که فقط
۸ قرضه ناوتان روستایرگ از مجلات, روزنایهها ۴ کابها استفاده مییکشند کید مسیتوا
بیسوادی زنان روستایی و توزیع نامناسب اینگونه رسأنهها در روستاها را از جمله دلایل
آن دانست. به منظور استفاده بیش تر از رسائههای نوشتاری وامکتوب پیشنهاد می شود
امکان دسترسی افراد به این گروه از رسانهها فراهم شود. بنابراین» تأسیس و فعالسازی
کتابخانه های روستایی و تلاش در راستای توزیع روزنامه و مجلات در روستاها از جمله
اقدامات عملی است که دسترسی زنان را به این گروه از رسانهها افزایش میدهد. همچنین
با توجه به استفاده زیاد از رادیو و تلویزیون در مناطق روستایی پیشنهاد میشود بر اساس
نیازسنجیهای علمی از خود زنان روستایی» در قالب این رسانهها برای آنان برنامههای
باورهای سنتی» غلط و مردسالانه که در تار و پود جوامع روستایی ريشه دارند.» به زن
به منز جنس دوم نگاه میکنند و بیشتر بر نقش مادری و همسری او تأکید دارند. بر
اساس این باورها خود آنان نیز متقاعد میشوند که نمیتوانشد وظایف مهم و ضروری
خانواده و جامعه را برعهده گیرند و هیچ انگیزهای برای رشد و فعالیت نذارتد که زنان
روستایی جامعه مد نظر ما نیز از این قضیه مستثنی نیستند. در نتیجه جامعه نیز امکانات
پیشرفت آنها را فراهم نمیکند. بنابراین» در این باره پیشنهاد میشود که رسانه ملی به
تغییر نگرش در برنامههای رسانه, در راستای آگاهسازی مردم درباره حذف تفکرات سنتی و
برابری زنان و مردان در زمینههای اجتماعی, اقتصادی» و سیاسی بیشتر بکوشد. همچنین
بازنگری اساسی در محتوای کتابهای درسی سطوح گوناگون آموزشی, معرفی زنان
توانمند ایرانی و استفاده از آموزش برای تغییر و حذف ایستارها و تصورات قالبی سنتی
نقشهای زن و مرد» به باور به نبود تبعیض در میان زنان و مردان کمک میکند.
نتایج به دست آمده در این تحقیق ارتباط میان*داشتن سلامتی و توانمندسازی زنان
روستایی را تأیید میکند. سلامت زنان از جهّاک,گوناگون اهمیت دارد. ناتوانیهای آنها در
مقاطع سنی گوناگون ممکن است کیفیت*زندگی آنان را کاهش؛دهد. با توجه به این که
شرایط هر مرحله از زندگی زنانانه تنها درمراحل بعدی زندگی مور است» بلکه در نسل
بعد نیز تأثیرگذار است و از آنجا که مدیریت آسلامت همه اعضای خانواده در دست زنان
است. بنابراین هر نوع برنامهریزی و تلاش در راستای توانمندسازی زنان روستایی در این
زمینه تضمینی خواهد بود برای بهرهمندی از خانواده و کودکانی سالم. زنان روستایی هرچه
در بالاترین سطح دستیابی به سلامت جسمی و روانی قرار داشته باشند به دلیل وجود
شرایط فیزیکی و جسمی ضعیف باز هم به دسترسی به اطلاعات» مراقبتها و خدمات
بهداشعی -درمانی» که مگاسب با دورههای گوناگوان زندگی است, نبازگدند. بسایراین؛ ار
این راستا وجود مراکز بهداشتی و درمانی دز سطح روستاها با دریافت هزینههای کم در
دسترسی به صندوقهای اعتباری و استفاده از مزایای این صندوقها با توانمندسازی
زنان روستایی مرتبط است. در جامعه مطالعهشده ما دسترسی زنان روستایی به
صندوقهای اعتباری باعث شد که روحيه نوآوری و کارآفرینی در آنها افزایش یابد و
همه تلاش خود را به کار بردند تا شغلی به راه اندازند که بتوانند از آن درآمدی کسب
کنند. همین امر شرایط لازم برای پویایی و تحرک آنها در زمینههای اجتماعی و اقتصادی
را فراهم میکند. از مهمترین حمایتهایی که دولت در سطح روستاها انجام داده واگذاری
۴ ارزیابی عوامل موّر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
وام به قالیبافان است. از جمله پیششرطهای دولت برای واگذاری وام به قالیبافان
روستایی» قبولی در آزمونی است که برگزار میکند. همین امر باعث شده که زنان روستایی
مهارتشان را در این زمینه افزایش دهند تا بتوانند از وام بهرهمند شوند. اما این اقدامات در
سطح بسیار محدودی انجام شده است. متأسفانه خدماتی که سازمانهای دولتی به زنان
روستایی ارائه کردهاند با توجه به جمعیت زیاد این زنان و نیازهای خاصی که دارند کافی
با توجه به اينکه دفاتر خدمات ارتباطی در توان مندی زنان تأثیر مثبت دارند؛ فراهم
کردن زیرساختهای ارتباطاتی و اطلاعاتی برای دسترسی راحتتر به اینترنت» آموزش
افراد در استفاده از رایانه و بسترسازی علمی و فرهنگی لازم برای استفاده از این ابزار
۱. برای چگونگی ارائه آموزشها که مظابقّپاآنیازها و خواستههای زنان روستایی باشد»
و همچنین ایجاد تغییر در فرهنگ و نگرش روستاییان» پژوهشهایی در آینده صورت گیرد؛
۲ با توجه به اينکه توانمندق آزنان وسّتایی در رولشتاهای آ#ا,تعداد خانوار بیشتر با
روستاهای کوچک و متوسط متفاوت است» به نظر میرسد سطح رفاه و بافت منطقه
روستایی از جمله عوامل موثر دیگر اثرگذار است. به همین دلینل پیشنهاد میشود در
تحقیقات بعدی در این زمینه برای سنجش وضعیت رفاهی روستاها شاخصهای مناسبی
طراحی شود و از اين طریق» تأثیر وضعیت روستاها به لحاظ رفاه نسبی» در توانمندی زنان
۳ به نظر میرسد نوع فزهنگ و آداب و رسوم مزدم هر روستا و نگرش آنان از دیگر
عوامل تأثیرگذار است. پیشنهاد میشود در پژوهشهای بعدی به منظور بررسی رابطه این
ارجلو صغری (۱۳۸۶). «ارزیابی آگاهی زنان روستایی شهرستان اصفهان از حقوق خویش, عوامل موثر در
آن و تأثیر این آگاهی در مشارکت آنها در تصمیمگیری»» پایاننامه کارشناسی ارشد توسعه روستایی,
امینی» امیرمظفر و محمذعلی احمدی شاپورآبادی (۱۳۸۹): (اشتغال زنان روستایی.ذر ذو آشهرستان برخوار -میمه
و فلاورجان استان اصفهان و ارزیابی تأثیر آن بر خوداتکایی اقتصادی آنها» مطلعات زنان» س ۵ ش ۱۳.
پورگیو فریده (۱۳۸۰). «بررسی توانمندسازی زنان در ایران با تاک بر رسانهها و کتابهای درسی»»
مجموعه مقالات اولین همایش توانمندسازی زنان, تهران: ریاست جمهوری, مرکز امور مشارکت
جعفرزاده» فروزنده (۱۳۸۰). «کلمهای برای زمانها ولی مفهوم آن چیست؟ تواناسازی در گفتار و عمل»
حسینینیا غلامحسین و ایرج ملک محمدی (۱۳۷۸). «بررسی نگرش زنان روستایی نسبت به فعالیتهای
کشاورزی, دامداری» صنایع غذایی» محیط روستا و برنامههای آموزشی ترویجی» مجله جهاد. ش ۲۲۰
خداوردیلی سهیلا و فرامرز بریمانی (۱۳۸۸). «شاخصهای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار» دومین
همایش توانمندی زنان و توانافزایی زنان سرپرست خانوار تهران: اداره کل امور بانوان شهرداری تهران.
رحمانی؛ مریم» سیامک زندرضوی,» علی ربانی» و مهدی ادیبی (۱۳۸۷). «نقش اعتبارات خرد در
توانمندسازی زنان: مطالعه موردی روستای پشترود بم» مطالعات زنان س 1 ش ۳
رودافشان» ناهید (۱۳۸۶). «تأثیر جهانی شدن بر توان مندسازی زنان, دانشجویان دختر دانشگاههای دولتی شهر
تهران شاغل به تحصیل ۱۳۸۶-۱۳۸۳»» پایاننامه کارشناسی ارشد مطالعات زنان» دانشگاه تربیت مدرس.
سعدی, حشمتاله و عباس عرب مازار (۱۳۸۶). «نقش اعتبارات خرد در توانمندسازی زنان روستایی,
تجربه بانک کشاورزی» همایش اعتبارات خرد روستایی و فقرزدایی بانک کشاورزی» تهران: مرکز
سن, آمارتیا کومار (۱۳۸۱). توسعه به غاب ه آزادی» ترجمه وحید.محمودی» تهران: دستان.
شادیطلب, ژال معصومه وهابی, و حسن ورمرزیار (۱۳۸۶). (فقر درآمدی فقط یک جنبه از فقر زنان
شهریاری امالبنین (۱۳۸۷). «بررسی راههای توانمندسازی زنان روستایی شهرستان سیستان و بلوچستان و
ثیر آن بر کارآفرینی» پاياننامه کارشناسی ارشد» دانشکده کشاورزی» دانشگاه سیستان و بلوچستان.
صادقی فسایی» سهیلا (۱۳۸۹). «خشونت خانگی و استراتژی زنان در مواجهه با آن» فصلنام بررسی مسائل
صلاحی اصفهانی, گیتی (۱۳۸۱). «توانمندسازی زنان در توسعه روستایی» مجموعه ممالات همایش
اعتبارات خحرد زنان روستایی» ج ۲ وزارت جهاد کشاورزی دفتر امور زنان روستایی تهران.
فرجی سبکبار» حسنعلی, افشین خاکی و مرتضی تغمتی (۱۳۸۸). «ارزیابیق نقش 1-7 در توانمندسازی زنان
روستایی روستای قرنآباد» نشریه علمی -پژوهشی انجمن جغرافیای ایران» دوره جدید س ۷ ش ۲۲.
قلیزاده» آذر (۱۳۷۸). «بررسی علل نادیده گرفتن نقش زنان روستایی در فرایند توسعه کشورهای در حال
کلانتری, خلیل» حسین شعبانعلی فمی و هما سروش مهر (۱۳۸۹). «بررسی عوامل تسهیلکننده بازدارنده
توانمندسازی اقتصادی زنان روستایی شهرستان اصفهان» نوسعه روستایی ش ۲.
ای مجمرن بمسق بردضراتی بو هرا فری راسقایی :0۳۸۲ وهی تراقنتدسلای وتان براق متارگق
در توسعه» فصلامه مرکز مطالعات و پژوهش زنان» س ۳ ش ۷
۶ ارزیابی عوامل موّر در توانمندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان
محمودی,» ناهید و حمید بهمنپور (۱۳۸۸). «توانافزایی زنان ایرانی سرپرست خانوار در سطح برنامهریزی با
تأکید بر برنامه سوم توسعه» مجموعه مقالات دومین همایش توانمندسازی و توانافزایی زنان سرپرست
مرکز آمار ایران (۱۳۹۰). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰
0 70۵۱ ,13060610060 لاوس 10۶ دمص و0 کتصع ۹۹ ب(20131) ۴ منوهلطد۱ ۸
05 506 :60 0000/6 علقسهع؟ که کامعصم ۲۶۳۵ .(2005) [0۵۵م .8 بی هه .34 بش۸ مناقهظ
0 006 ۸ ,(.60) 6000۳ .5 صز و تطادعط م۳ فص هاگ ص06 0۳ قاقل 275 ۳۵۵
06 :3/0 ,001۷6۲۵۳ (3ک15 بوم) 240۵ 5 وداک 0007و ۵۳۵ 00005 000 ام :000و
:60 ۳006 ۵۳ صمنام۳۵0 ها و1 +عوصع6 که همها* (2007) یک 1 وططلههش
۰ .370 ,۳707120 2۵0/051071 716 ,تصقاعفا2 ۳۵۵۵ ععدع 10 م۳
08 بش6۸ ب,مال۸ ملقط ,ععادغاع5 ۹۲ ۸۵۵00۵ 7۳۵ ب(1981) یک مطانص65م000
م1020 1۵۳ لمعوم وم خر ص006 ه یهمه ۸" (2007) عفان۸ یک هه بک مصفط 10۳
,۱۷۵6 ۵۶ ۳۳۵0۷۵۳۳۵۳۲ ۹۵۵۳۵6 .(2005) جععصعل با هه عسو1 بش۸ مصنصنطعطک .۸ مش۸ که
.(10017)]172780۳ ۵۳ 370۷ ,0۳ 310۷ 50661 4200 اعد 220 ۴0 هام30 کصمنق3 منت
رهاط ۵۵ ۰۳۳۵۵۵۳۲۳۵۳۸ ۷۷۵۱۵۵۹۹ ]۵ کاه ۰.1300 آوس ان - وک .(2010) 36 3 بطق
۵۷10666 ؛کعاهاه کاز وصه 2وصگ صن اصع مه کصعص۵ ۹۹۹۷ (2004) ای بک فص یک 0 اک
.7 .310 ,39 ۷7۵۰ ونرفاعع۷ م2010 0۵ ۳0۳0۶ ,31۳75 عطا
۵۳00۷۷۵۲۳۵۲ ۷۵۳۵۵۹5 ۴ه ا 6 که ۹/6 .(2012) «عملعط ک فصه مک 37 31۰ مک ,2/۵30
۵ که ۳00۷/۵۲۵۳ ۱۷۷۵6۵۶ هداسعده/۹* .(2002) 80606۴ بع هه ماک 8 یگ ,ق2/3[080
(1608 0۳10030 کعع 50 ع از //ن0ااط) امعم 16610 تمصوناععاصا ح عاطاهسد ۷
۵۵۳ 0۶ 3600۳ ,۳00/6۳69 ۸/0695 ۵0 شوه دمص ومد .(2005) 5 معلعلع1/05
13۵0 200 ,660066 که عامط رهگ ۳۵۵۵ و عصع0۳؟* .(3999) فنصحتت .5 وصه 13۰ مفاعه21
05 دل 165627 +۵ ۳20605 ۷۵۳۹8 ,مادام صز کعنصه 10
۳0۷/۵۲۳۳۵۳ ۷۷۵۵۵ ۶و کاصقصتصط۵۰۵ط۲* .(2009) حطلوهط) تاک ب[ فصه ۴ مصععط2105
,561611665 50001 ]۵ ,70۳۵ 80060 تعژوواهه۸ امعامصط مخ ترصفاعفله۳) و2 جح عطانو5
5 .310 ,۹7۰37 ,067151019 ]0 ,70۳۳۵ با کل خ۵ط ۸ ص00 ب(3999) قطحه6 ۳۰ بل فص .٩ معهه۳
161 10و عم هر تط5ع0 2و8 هز ۵۵6۵ ماهس ۵۶ ۳۳۹۵۵۵۵6۵۲ ب(2005) یک 808۳۷665
,60013077165 ۹۹/6۲5 ۲۳۵/۲ ۵۳۵ ۳۵۲۲۳۳۵ ,(2086) ,8206 یک فصه ,66ام1200 ۷۷۰ صز ,تقلدتولهمهه
2 ن 05 هام8 ز 06۵ نسح ۶ 6ص ۳۹00 .(2004) ععقطصوعا متا با ۵هه بک 808۳۷665
۳ 6562 داعنامط منم و20 امس ۵0 ععصعوگدم) ,تعنفواقصه 1061 10م معط
۵ کز از سوه الط وصه اصعص دمص ونصصصصی وصفاصنا 4 مممعص ۸ .(2003) .8 .ک مصفاقنط
3 370 21 ۷۵1۰ و20 آسامر20 0۳۲۳760143 [۵ ال ,ععزمحا) ۵۶ ۳۵۵۲
دز ومع ماعطاگامی جاونامت عضو لعسد که دمص ۹00 (2001) ۵ مقطفههک
,5006665 و۸ ۵۶ نت ,عزقع7۳ ,قداص صشسطاوه2۳۵0 حطوه۸ ۵۶ عفن
,هام2 سید که دی عطا هز حصمصانه ۹۹۹605 .(2000) نفک یک هه بش۸ 7 تقطاد5
0 90-06۲ 2160 عاصذ هه ۵۶ دمص ۲۵۵ .(1998) 310060 1۰ بج وصه صنص۸ .5 ۳ معاععا5
0۰ ,۳۵06۲ و۷۵۲۵ ,و0 هاوصه8 دس دز «ممطعط جناخسم؟ وصه اصعص مه ک 6ص 0۵
6 ۷۵۳ 310۳ ,کاافاد :۵۵9616 ودامواه 30 .(2002) صمعصف6 یک 14 هه بش۸ .0 ,۸/۵6
ناه علونعصز 16 ۳۳۵ اصعصم 10ععل عنصمصم6 وان ص۲۲ تاصع ص006 «ر3996) .۸ 8۰ ۸/150
|
با توجه به حدود یک دهه تأکید بر رویکرد توان مندسازی زنان روستایی در برنامه های توسعه، هدف پژوهش حاضر سنجش توان مندی و ارزیابی عوامل تأثیرگذار اجتماعی فرهنگی، اقتصادی و حمایتی در توان مندسازی زنان روستایی شهرستان اصفهان است. جامعة آماری زنان ساکن روستاهای شهرستان اصفهان بوده و حجم نمونه از طریق فرمول کوکران 222 نفر تعیین و اطلاعات لازم با روش نمونه گیری طبقه ای خوشه ای و پرسش نامة ساخت یافته گردآوری شد. در مرحلة پیش آزمون، 80 پرسش نامه به طور تصادفی میان زنان روستایی توزیع شد و بر اساس روش آلکایر و فوستر، برای ارزیابی عوامل مؤثر در ناتوانی زنان روستایی از رگرسیون لجستیک استفاده شد. نتایج این روش نشان داد که با در نظر گرفتن 30 درصدی سطح آستانة ناتوانی، میزان و شدت ناتوانی در میان زنان روستایی به ترتیب، 28 و 45 درصد است. به عبارتی، 28 درصد زنان جامعة آماری در حداقل 30 درصد معیارها ناتوان و به طور متوسط شدت ناتوانی شان 45 درصد است. نتایج حاصل از مدل رگرسیونی نشان داد که تحصیلات، اشتغال، استفاده از رسانه های جمعی، روابط اجتماعی و شغلی، دریافت درآمد شخصی، سلامتی، حمایت های دولت، استفاده از انواع آموزش ها، باور به برابری جنسیتی و وجود صندوق های اعتباری تأثیر مثبت و معنی داری در توان مندی زنان دارد.
|
963 |
469107
|
واژههای کلیدی: غزلیات سنایی» خوانش ساختارگرا باورسازی و باورسوزی» مضامین
۱ . استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی» دانشگاه کاشان, کاشان» ایران. .1236۵16۵51330
در بین موجودات» انسان تنها آفریدهای است که درباره خود و جهان آفرینش, باورها و
آندیشههایی ذارد: باورهاتی انسان حاصل تجربههای شخصی ای دیدهها و شنیدههای وق و
اطلاعاتی که از دیگران گرفته یا مطالعه کرده» محیط. دور زمانی» فرهنگ رایج در جامعه و
حکومت حاکم بر جامعهای است که او در آن زندگی میکند؛ ازاینرو تغییر باورهایی که
فرد مدتها به آنها خوگرفته و خانواده و اطرافیانش هنوز به آنها پایبند هستند و گرایش
به باورهای جدید بسیار دشوار است و بهراحتی و بهسرعت امکانپذیر نیست؛ زیرا اصولا
انسان وقتی به موقعیت و طبیعت خاصی خومی گیرد در اثر تداول و تکرار آنچه را در راستای
مألوفات وی قراردارد» «هنجار» و بیرون از آن را «برونهنجار» میشمارد و حتی در مقام انکار
برونهنجارها برمیآید. تغییر باورها و گرایشها و خوگیری به عادات و باورهای جدید دو
مبحث «باورسوزی» و («باورسازی» را مطرح میکند.که در راستای مبحث «عادتشکنی» و
«عادتستیزی» در ادبیات ظهور یافتهاند و تخت .غعناوین عادت شکنیهای زبانی و معنایی در
شعر راه مییابند. عادتشکنیهای زبانی به هدف جلب توجه مخاطب --اعم از ممدوح, معشوق
و... ح رقابت با دیگر شاعران و افزونی نفوذ و اثرگذاری کلام شاعر, تقریبا در بیشتر اشعار
فارسی قابل مشاهده است؛ اما عادتشکنیهای مغنایی که موجب تغییر باورها و اندیشههای
مخاطب میشود و لازمه آن تفاوت دیدگاه شاعر با دیدگاههای مرسوم در جامعه است.
چون قطعا شعر خوب میتواند انديشهها و باورهای فردم را تحت تأثیر قراردهد؛ شاعر
با توسل به ساختارشکنیها و عادتستیزیهای معنایی میکوشد از طریق ابداع و نوجویی و
تغییر دانستههای معهود. کلام را از گونههای متداول و متعارف به سمت گونههای بدیع
سوقدهد و با جذب مخاطب و اقناع اوه وی را پذیرای اندیشههای خود کند؛ پس شاعر یا
نویسنده عارفمسلک, باورستیز که میداند با هنر و ظرافت مبتنی بر انديشه صحیح خویش
میتواند موفق به جذب خواننده و اقناع وی شود میکوشد با القای اندیشههای خود و درهم
شکستن ذهنیات معتاد مخاطب, جهانبینی و حتی رفتار او را تغییر دهد؛ بنابراین بسیاری از
شعرای فارسی با پیشقراولی عارفانهسرایان به دلیل نگرش عادتشکنانه عرفان به سرودن
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| )
اشعار باورستیز پرداختند تا از راه جذب مخاطب» ضمن ترویج اندیشههای خویش, ذهنیات
نادرست افراد را درهم بشکنند و اندیشههای درست خویش را در لفافه ظرافت هنری و
مهارت کلامی به آنها منتقل کنند و در این میان سنایی؛ بهعنوان نخستین شاعری که عرفان
را به شکل منسجم وارد شعر فارسی کرد؛ ازجملهه نخستین شاعرانی است که به این امر
ازآنجاکه سنایی برای اولین بار با شگردهای عادتشکنانه خویش از طریق بهکارگیری
معانی» مضامین و حتی الفاظی غریب و ناآشنا میکوشد باورها و اندیشههای عرفانی خود را
به خواننده بشناساند و غزلیات وی از این جنبه با خوانش ساختارگرا همخوانی دارند؛ بنابراین
نگارنده با پاسخ به این پرسشها که سنایی برای رهایی از باورهای حاکم بر روزگار خویش
چه شیوههایی را به کارگرفته؟ چه اهدافی را دنبال میکرده؟ و این موضوع چقدر با گرایشهای
وت به اقرفان: و تصنوف مرتبط است؟ قاس هاوولیههانی ساختارگرایی مطابقت: دارد؟
میکوشد با بررسی توصیفی - تحلیلی مضامین و شگردهای باورستیز غزلیات سنایی» ضمن
یادآوری تقدم وی بر شاعران بززگ پساز وی در اين شگرد و بازنمایی هنر و قدرت شاعری
وی استنتاج کند سنایی قلندروان.په_وبرانساژ ی پاورهایفکار و غادات ظاهرا پسندیده
همعصرانش پرداختهاست تا با صاحبان قدارت. که با سو استفاده از باورهای دینی و عرفی
مردم بهگونهای نرم و ناملموس به اهداف خود میرسیدند. مبارزه کند و مردم را هشیار کند.
درباره هنجارشکنیهای زبانی و ادبی و شعر سنایی» پژوهشهای متعددی انجام شده است؛
همچنین درباره عادتشکنیهای معنایی» پژوهشهای معدودی انجام شییه: که لزان جیلهه
میتوان به کتاب در سایه آفتاب (تقی پورنامداریان» ۱۳۸۸) و مقالات «عادتستیزی در آثار
عینالقضات همدانی» از نرگس حسینی (۱۳۸۶)؛ «سهراب سپهری» اندیشهای عادتستیز
شعری هنجارگریز»» مسعود روحانی و محمد فیاضی (۱۳۸۸)؛ «هنجارگریزیهای اجتماعی
در زبان صوفیه» اثر مریم مشرف(۱۳۸۵)؛ «هنجارگریزی آوایی در مثنویهای سنایی» از
غلامرضا سالمیان و سمیرا صمیمیفر (۱۳۹۶)؛ «هنجارگریزی در دوازده قصیده دینمداران
سنایی» از سهیلا صلاحیمقدم (۱۳۹۲) به چاپ رسیده؛ همچنین مقاله رویکرد سنایی به
تقابلهای دوگانی از مسعود آلگونه جونقانی (۱۳۹۳) به بررسی تقابلهای دوگانی در شعر
ننایی با استفاده از روش انشانهشناسی سانتارگر1) پرداشته و بدین, نقیجه رسیده که بباز
ارزشی قطبها در سیر تحول فکری سنایی به طور مستمر تغییر میکند و علاوه بر این
شبکههای همتراز متفاوتی در هر رویکرد پدیدار میشود که بنابر اصل پیوستگی» همه
عناصر آن بار ارزشی یکسانی دارند. وی در این مقاله فقط تقابلهای دوگانی شعر سنایی را
آن هم از نظر نشانهشناسی ساختارگرا بررسی میکند و دیگر جنبههای ساختارگرایانه شعر
شاعر را بررسی نکرده است؛ بدینترتیب هیچ اثری مستقلا به بررسی ساختارگرايانه
نگارنده مقاله به بررسی همهجانبه غزلیات سنایی با رویکرد توصیفی- تحلیلی مبتنی بر
متن غزلیات سنایی و استفاده از شیوه اسنادی و مطالعه کتابخانهای به توصیف. تجزیه و
تحلیل عادتشکنیهای موجود در غزلیات ستّای رداخته وآدر پایان نتایج پژوهش را ارائه-
واژه باور در زبان فارسی تقریبا مترادف عقیده ایمان و اعتقاد است. اين واژه از
اصطلاحات مربوط به حوزه روانشناسی اجتماعی است که مباحث مربوط به پدیده روانی
اعتقاد را که موجب رفتارسازی اجتمّاغی, میشنود»:مطالعه میکند. باورها اندیشههایی هستند
که فرد به درستی و حقانیت آنها اعتقاد دارد. (ر.ک: پارسا ۱۳۸۳: ۳۱۲) باورهای انسان؛
چون دنیای او را میسازند و به او ثبات نظر و عقیده میدهند. نسبت به عقاید او کلیتر
هستند. وقتی باورها با عاطفه همراه شوند نگرش را میسازند و زمانیکه باورها تبدیل به
نگرش شوند در رفتار متجلی میشوند؛ پس برای تغییر رفتار انسان باید ابتدا باورهای او را
تغییر داد که پیش زمينه این امر نیز شناخت پیچیدگیهای تفکر آدمی و انگیزههایی است که
مردم را به مقاومت در برابر تغییر وادار میکنند. (ر.ک: همدانی» ۱۳۹۳: ذیل مدخل) فرایند
تغییر باورها که در اين مقاله با تعبیر «باورسوزی» یاد میشود و فرایند ایجاد باورهای جدید
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| )
که آن را «باورسازی» میخوانیم به عقلانیت مربوط میشود و یکی از وظایف معرفتشناسی
مبتنی بر ارزیابی اخحلاقی است. بر اساس معرفتشناسی, انسان تنها باورهایی را میپذیرد که
به راست و درست بودن آنها یقین داشته باشد؛ پس یک فرد عاقل تلاش میکند باورهای
راست و درست را بهدستآورد و باورهای دروغ و نادرست را از دستگاه معرفتیاش حذف
کند (ر.ک: قائمینیا ۱۳۸۳: ۷ به نقل از استنمارک, ۱۹۹۵: ۰۲۵ ۲۶ و ۲۹)؛ بنابراین عرفا که به
معرفتشناسی دست یافتهاند. وقتی در جامعهای قرار میگیرند که مردم به سبب بیبهرهگی از
عقلانیت معرفتشناسانه که میتواند ناشی از اشتغال به دنیا و تعلقات, فقر مالی» محرومیت
از دانش یا تسلط حاکمان ظالم بیدین و دونپرور باشد خود به دنبال تغییر باورهای
نادرست و کسب باورهای درست نیستند با سرمايه عرفانی آمیخته و آراسته به هنر شاعری
خویش به باورسوزی و باورسازی میپردازند؛ زیرا وظيفه هنر غریبهکردن مفاهیم» افزودن
بر دشواریها و به عبارت دیگر گذاشتن"مانم. بر راه درک مطلب است تا خواننده
درنهایت به شناخت تازهای ازآنچه میشناخته» دست. یابد(ر.ک: میرصادقی» ۱۳۸۸ :۱۱) و
شعر برای افزودن تأثیر سخن وآدوام آن و رسیدن به آهنجارهای فراتر از زبان معمول و
مرسوم. قواعد متعارف زبان را فرومیریزد. این. گریز از عادتها اگر عالمانه زیبا و
هنجارمند باشد گذشته از شکوفایی, بالندگی و استمرار حیات شعر به غنای زبان نیز کمک
اگر عادتشکنی در شعر با تکیه بر حفظ سنّت انجام شوه:با برانگیختن حس زیباییشناسی
مخاطب که: ذرنتيجه تکزار غعادتها | خینزمعومیی ,ناوت شده: است» خواننده. را به: پذیزش
اندیشههای شاعر وامیدارد و بسیازی از تحولات و تطورات ایجادشده در مقررات معتاد در
ادبیات دورههای گذشته و حال» نتيجهه عادتستیزیهای شاعغرانه است (ر.ک: پورنامداریان»
۵۸ ۲۸۴)؛ چنانکه فرمالیستهای روسی معتقدند: «تنها قانون ادبیات» تضاد با قوانین
عادتستیزیهای زبانی و معنایی برجستهترین گونههای عادتشکنی هستند که شاعر از
طریق عادتستیزیهای معنایی يا همان باورستیزیهای عرفانی» باورهای یک جامعه را زیر
سوال میبرد و باورهای یک فرقه یا مکتب یا گروه مردم را نکوهش میکند. (ر.ک: صفوی,
۲ 00000000۹۹۹0۰ م00 باورسازی و باورسوزی در غزلیات سنایی و بروسی .
ساختارگرایی به ساختارها و بهویژه قوانین کلی حاکم بر ساختار متن میپردازد. مبنای
اصلی نقد ساختارگرا بهکارگیری روش زبانشناسی فردینان دوسوسور است که زبان را
نظامی از «نشانهها» میداند که باید به روشی «همزمانی» و نه «درزمانی» و فارغ از تحوللات
تاریخی بررسی شود. بر طبق ساختارگرایی» واحدهای منفرد هر نظام» فقط به دلیل مناسبات
درونیشان با همدیگر معنی دارند. اگر شعر را یک ساختار درنظر بگیریم» فقط درصورتی که
تصاویر موجود در آن را به همدیگر وابسته بدانیم» ساختارگرایانه عمل کردهایم؛ زیرا به نظر
ساختارگرایان تصاویر ذهنی خالی از هرگونه معنای«ذاتی» هستند و فقط معانی قراردادی
دارند. ساختارگرایان فقط به فرم یک اثر ادبی فارغ از تاریخ و دنیای خارج از متن توجه
میکنند و محتوای واقعی متن را داخل پرانتز میگذازژند. مناسبات میان عناصر گوناگون اثر
ادبی میتواند از انواع توازی» تقابل» قلب." تعادل ,و ..."باشد و تاجاییکه ساختار این
مناسبات درونی بههمنخورد. واخذهای منفرد را میتوان. جایگزین کرد. ازآنجاکه خوانش
ساختارگرا خوانش تحلیلی متن است و در ی .ارزیانی اثر نیست؛ پس در برابر ارزش
فرهنگی موضوع مورد بررسی خود کاملا بیتفاوت است. خوانش ساختارگرا با شعور
متعارف مردم سر و کار دارد؛ بنابراین معنای آشکار آثار ادبی را رد میکند و به دنبال
جداسازی برخی ژرفساختهای ذرونی اثر است که در زوساخت ظاهری اثر قابل مشاهده
نیستند. یک متن یا اثر ادبی بهخوژدی خود. محتوای" خود را بازگو میکند؛ زیرا درواقع
موضوع متن در لابهلای مناسبات؟ درونی و شیوههای مفهومسازی آن نهفته است. (ر.ک:
بدینترتیب بر مبنای نقد ساختارگرا میتوان فارغ از معنای ظاهری یک اثر که با توسل
به تاریخ و دانش مرسوم بهدستمی آید بر اساس مناسبات درونی یک اثر و ارتباط عناصر
آن با همدیگر مفاهیم و معانیای را استخراج کرد که از روساخت یک اثر حاصل نمیشود
و بهجای پرداختن به یک پدیده خاص فرهنگی باید به دنبال توجه به جوهر فرهنگ و
دستیابی به ساختار مولفهها و قوانینی بود که بر پدیدههای فرهنگی حاکم است. (ر.ک: داده
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| )
از بیغ شاعران کلاسیک فارسی» ستایی غزنوی از نخستین شاغرانی است که با بازتمایی
قوانین حاکم بر فضای فرهنگی جامعه خود که تحت تأثیر فساد و بیعدالتیهای موجود به
ایجاد باورهای نادرست در اذهان مردم روزگار وی منجر شده» کوشیده است با استفاده از
مناسبتهای درونی بین عناصر متن غزلیات خویش, ژرفساخت فرهنگ حقیقی جامعه را
کشف کند و با تشکیک در باورهای مردم و درنتیجه تغییر تدریجی آنها و ایجاد باورهای
از آنجا که زهد اسلامی سبب پیدایش عرفان اسلامی شد؛ پس بهویژه تا پایان قرن دوم
هجری که مشرب صوفیانه منطبق با احکام آشریعت اسلامی بود و زهد و ابعاد آن» صدق,
اخلاص, ترک ریا نکوهش دنیا محاسبه و تزکيه نفس».حزن. موت» فقر رضا توبه» ورع»
صبر و شکر مهمترین مباحث عرفان اسلامی را تشکیل میدادند.(ر.ک: دهباشی و میرباقری
گسترش تصوف از نظر کمّی و کیفی "از قرن سوم آغاز شد و ازاینرو قرن سوم مانند
قرن هفتم هجری در تاریخ تصوف اهمیت بسیاری دارد. به طور کلی از قرن سوم به بعد
عرفا در دو مکتب خراسان و:بغداد تقسیمبندی شدند. (ر.ک: همان: ۶۷) پیروان مکتب بغداد
به پیشوآیی جنید به صخو" غفیده داملنبی مور فیلش آرا و اغمال: غرقانی آیشان در ظاهر
و باطن مطابق شریعت باشد (رک: همان: ۷۰)؛ درحالی که پیروان مکتب خراسان به رهبری
بایزید بسطامی و ملامتیه به دلیل اعتقاد به سکرا که موجب زوال آفت و نقص صفات بشری
و دوری سالک از تدبیرورزی و اختیار میشود در عین اعتقاد راسخ به احکام شریعت و
پایبندی به آنها سخنانی نهچندان سازگار با شریعت میگفتند که شطحات یا شطحیات نیز
از این نوع هستند.(ر.ک: همان)؛ ازاینرو عرفای مکتب خراسان به تدریج با توسل به شیوه
های مختلف, سخنانی بر زبان میرانند که اندیشههای پذيرفته مطابق با عرف و گاه حتی
باورستیزی از ویژگیهای برجسته شعر عرفانی است» بسیاری از عرفا کوشیدهاند حقیقت را
در دو سطح زبان و معنا با چهرهای جدید و بدیع جلوه دهند. عارفان از طریق عادتشکنی
به گونهای نرم و نامحسوس علیه ناهنجاریهای اجتماعی و تفکرات حاکم بر جامعه و
حکمرانان ظالم اعتراض میکردند که این موضوع خود نوعی مبارزه غیرمستقیم با عباسیان
مظاهر فکری عرفا در دو جنبه اصلی سلوک و زبان عرفانی نمود مییافت؛ یعنی عرفا از
یک سو در رفتار عملی» طرز پوشش و شیوه زندگی ظاهری خود رفتاری متفاوت پیش
گرفتند و «آداب» فردی و اجتماعی خاص پدید آوردند که آداب و رسوم متصوفه؛ بویژه
آداب خانقاهی خود شاهد این مدعاست و از سوی دیگر در تبیین مافیالضمیر خود و بازگویی
حقایق جامعه و انتقاد علیه قدرت حاکم» زبانی متفاوت بهکارگرفتند؛ بدینگونه عرفا با آداب
مبتنی بر عرف و عادت و تقلید مخالفت کردند و خود را از دیگر اقشار جامعه متمایز کردند.
عارفان در گستره ادبیات نیززبانی"#زا که امکانات بیانی خخاصی به ایشان میداد. به کار
گرفتند. عرفا با بهکارگیری زبان «اشارت» در بزابز زبان «عبارت» به عنوان اعتراض در برابر
قدرت حاکم و مفاسد رایج در روزگار زبان فرسوم و معمول مردم را شکستند تا با تضعیف
ادراک مردم از اندیشههای خود. مفاهیم جدید و متفاوتی در ذهنیت اجتماع پدید آورند؛
زیرا درک مبتنی بر عادت. پذیرش و تسلیمی.بی چون و چرا در برابر بایدها و نبایدها را به
همراه خواهدآورد. انواع تناقض, پارادوکس.,. منطقشکنی» سخنان خحلاف عرف و عادت.
طنز هزل» هجو و وارونهسازی معنایی از جمله شگردهای تخریب مفاهیم متداول در اذهان
مردم است تا با درهمشکستن عظمت آن مفاهیم, اذهان مردم به نوعی آزادسازی از افکار و
قید و بندهای اجتماعی توفیق یابد. (رک: همان: ۱۴۰-۱۳۸) بعضی از عرفا با ویرانسازی
باورها و عادات ذهنی مردم و تقدسزدایی از آموختههای ایشان میکوشند آنها را به سمت
حقایق راستین سوقدهند و از تقلید کورکورانه بازدارند. چنین آموزههای عرفانی نخستینبار
در شعر سنایی که از پیروان مکتب خراسان است.» ظهور یافت و در دورههای بعد پیروان
سنایی؛ مثل عطار مولانا و بیش از همه حافظ شیوه او را تکامل بخشیدند.
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| )
ازآنجاکه از نظر عرفا بین عادت و حقیقت رابطه معکوس وجود دارد و تقیّد به عادات
تو یقین میدان که اندر راه او نیست عادت لایق درگاه او
هرچه از عادت رود در روزگار نیست آن را با حقیقت هیچکار
پس راه رسیدن به حق و حقیقت. چیزی جز دوری از عادتها نیست (رک: شفیعی
کدکنی, ۱۳۷۴: پاورقی ۲۸ و ۲۹)؛ ازاینرو سنایی به دلیل نظام خاص فکری خود افزون بر
اینکه میکوشید با اشعار خویش» اندیشههای عارفانه خود را به مخاطب ارائه و منتقلکند به
دنبال نفی افکار و اندیشههای رایج همعصران خویش بود که البته همین گریز از عادات
فکری و هنجارهای مرسوم, موجب شکستن هنجارهای زبانی نیز در شعر وی شده است؛
تاجایی که گاه سنایی ترکیبات زبانی بدیع نا و.گاه معانی مرسوم و رایج کلمات را
تغییر میدهد که این شگردها لطاقهرمگا ام یالناط نیوا دونتدان می کند. او بااشگردهای
بهکارگیری زبان هزل و طنز درهمشکستن سلسله مراتب اجتماعی و درنتیجه تغییر الگوهای
تقدسیافته بهکارگیری مکرر مضامین قلندرانه مغایسر با باورهای شرعی و عرفی رایج.
وارونهسازی معنایی و تغییر بار ارزشی کلمات. تناقض گویی و سخنگفتن از زبان مجانینالعقلا
مخاطب خود را اقناع میکند تا باروها و ادیشههای مرشوع و موف را رها کند:
گه ساقی باش و گه حریفی کن ترتیب فروگذار و رونق را
آنگاه سنایی با کمک فن تکرار که مهمترین راهکار باورسازی است» میکوشد انديشه
هی تخویش را ک: حاسل غقلائیت معزفتشناشته وست, پاعتران بآورهغای جذیلک و فرست
به آنها عرضه و القا کند. آن هم بهگونهای که ملکه ذهن و معیار رفتار ایشان شوند و برای
اثرگذاری بیشتر» از زبان ادبی و تصاویر شعری نیز استفاده میکند. البته باید به خاطرداشت
که سنایی در تبیین اندیشههای عادتشکنانه خود برای رد افکار گذشتگان و ترویج اندیشه
های خویش,» صراحت و جسارت حلاج و عینالقضات را بهکارنبرده؛ بلکه با بهکارگیری
شیوههای ذیل,» اندیشههای پذیرفتهشده آنها را درهمشکسته و آنها را به پذیرش باورهای
عرفا با کاربرد «رمز» و «طنز)» رنگ و بوی آزادانهتر و مردمیتری به زبان بخشیدند و
زبان ادبی را از حلقه علما به میان مردم کشاندند؛ زیرا رمز به سبب پوشیدگی, امکانات زبان
را میافزاید و طنز با از بین بردن زبان فاخر مرسوم و به کارگیری درونمایههای متفاوت.
آزادی بیان نویسنده را میافزاید و مخاطبان بسیاری را از سطوح مختلف جامعه بهدست
میآورد. هجو و طنز, گونههای ادبی هستند که ذهن انسان را از صورتهای قالبی و کلیشهای
زبان و تفکر و از جبرهای حاکم بر جهان که خلاف فطرت آدمی است. آزاد میکنند. (رک:
سنایی نیز برای دگرگونی باورها و اندایشههایی+تخاطب در کنار توصیف جنبه معنوی
انسان, گاه بر خلاف عادت معهود و انتظار مخاطبان خویش,» ازیکسو به هدف دوری از
خوشنامی که نتيجه آن دوری از""حضرات خق و دلمشغولی. به"ماسویالله است و از سوی
دیگر به منظور جلب مخاطبان بیشتر, هنجارهای مرسوم را؛زیر پامیگذارد و به اشعاری با
کلمات یا مضامین مستهجن و رکیک روی"میآوره وبا پشتپازدن به عقل مصلحتاندیش
و به هدف «تعلیم» و «ارشاد» خلق از هجو و حتی هزل آرمانی استفاده میکند و می گوید:
گرچه با هزل» جد چو بیگانه است هزل"من همچو جد هم از خانه است
هزل من هزل نیست تعلیم است بیت من بیت نیست اقلی موم است
رل را خواستشگار بسیار استا زنخ و ریشخند در کار اسست
میل ایشان به هزل بیشتر اسست هزرل الحق ز جد عزیزتر است
برخی از صوفیان با درهمشکستن سلسله مراتب اجتماعی برساخته قدرتمندان به نشانه
اعتراض علیه طبقه حاکم» مراتبی را که در جامعه «مهم»» «مقدس)» و («والا» میشمارند» «پست»
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| )
و «بیارزش» جلوه میدهند و الگوها و پیشوایان مردم را تخریب و تحقیر میکنند. سنایی
در غزلیات خود نشان میدهد سلسله مراتب اجتماعی مرسوم جامعه را نپذیرفته و آنچه و
آنکه نزد قدرتمندان ارزشمند و والاست در نزد وی بیارزش و ناپسند است:
زین خواجگان مرتبهجویان بیسخا زین فعل» نامشان شرف ننگ و عار گیر
سنایی با ستایش چهرههای منفی جامعه؛ مثل: رند. قلّاش» مقامر» محتسب» قلندری,»
اصحاب لباسات. گدایان دهر و... از یک سو و با نکوهش چهرههای مثبتی؛ مانند: شیخ, زاهد.
صوفی, عالم فقیه» قاری دعویدار سادات و... از سوی دیگر و در برابر هم نهادن آنها و
برتری دادن صاحبان مراتب پایین بر صاحبمنصبان عالیرتبه, الگوهای ذهنی پذیرفتهشده
جامعه را تخریب میکند و الگوهای جدید را به مردم عرضه میکند و بدینترتیب سلسله
یکی از جنبههای باورستیزی در غزلیات. سنایی مربوط به (درهمشکستن عادات ذهنی»
مردم در حوزههای دین» عقل» عرف» عادت و:.. است. بهکارگیری مضامین قلندرانه» رایج ترین
شیوه سنایی برای درهم شکستن باورهای" پذیرفته شنده است که با خلق اين مضامین در
غزلیاتش, هم بارقهه تشکیک در عادات و باورهای پذیرفته شده را در ذهن ایشان ایجاد
میکند و هم باورهای خود را به ایشان القا میکند؛ از مضامین باورستیز سنایی میتوان به
دفاع از ابلیس یکی دیگر از اندیشههای عادتستیزانه عرفاست. بعضی از عرفا؛ مثل
احمد غزالی, سنایی و عینالقضات» شیطان را جوانمردی عاشق و پاکباخته مینمایند که در
فراسوی نافرمانی خود عشق موحدانهاش را پنهان کردهاست.سنایی نیز در بعضی از غزلیات
خویش قلندرمآبانه عمل شیطان را نتيجه تقدیر الهی میداند و شیطان را بیگناه میشمارد:"
می خواست تا نشانه لعنت کند مرا کرد آنچه خواست آدم خاکی بهانه بود
باورسازی و باورسوزی در غزلیات سنایی و بررسی .
گفتندد مالکان که نکردی توسجدهای چون کردمی که با منش این در میانه بود
دانستم آن زمان که به ما از قضا رسید صد چشمه آن زمان ز دو چشمم روانه بود
توصیه به خوشباشی» دمغنیمت شماری و ابنالوقتبودن که بیانگر درک و دریافت لحظات
کنونی بدون کوچکترین توجهی به گذشته و نگرانی از آینده است از دیگر اندیشههای بدیع
سنایی است؛ هرچند این موضوع را موتیف شعر حافظ میشمارند؛ اما قبل از وی بارها سنایی.
ابوسعید و مولانا به آن اشاره کردهاند. سنایی با دعوت مخاطب خود به دمغنیمت شمردن» از
او میخواهد بدون نگرانی از آینده و گذشته, اندوه جهان گذران را نخورد:
خوش بزی با دوستان یک دم بزن دل بپرداز از مهمّات ای پسر
عاشقی از بند عقل و عافیت جستن بود گر چنینی عاشقی ور نیستی دیوانهای
سنایی» عشق را مايه تعالی میداند و اعقیده دارد" بهدلیل مدرکنبودن عشق برای عقل,
مرد را عشق تاج سر باشد عشق بهتر ز هر هنر باشد...
عاشقی خود نه کار فرزانه است عقل در راه عشق دیوانه است
سنایی برای اولین بار عشق را ازلی و فطری میشمارد که حافظ بعدا این مضمون را به
فصلنامه علمی تقفسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد | ) مممممممممممممممممممممممممن/ ۳۱۹
عشق شاهی است پا به تخت ازل جز بدو مرد را ولایت نیست
گیرم از راه وفا و بندگی بکسو شویم چون کنیم ای جان این عشق مادرزاد را
سنایی برای گرامیداشت عشق, بین عشق و هوس تمایز قائل میشود و عشق را لطیفه
عشق را حسی است از برون بشر عشق را آب و گل کفایت نیست
عشق زیر لطيفه غییی است آن است(؟) از او حکایت نیست
منظور از ملامتپذیری» ترک سلامت و راحت از طریق پنهان کردن فضائل و انجام امور
ظاهرا سرزنش آمیز به هدف حسن عاقبت.و«فراغت خاطر در انجام تکالیف و تهذیب نفس
است(رک: هجویری, ۱۳۸۹: ۸۷.2۸۲ نیز شفیعی کدکتی. .۱۳/۶ ۱۰۶- ۱۱۷) که سنایی
بارها در ابیات خویش با ادعای انجام امور ناپسند به استقبال ملامت میرود:
با قافله مفلسی مرحله عشق جز بار ملامت نکشد محمل ایشان
این سلامت را که من دارم ملامت در قفاست تا تپنداری که ازدام ملامت جستهام
دین گریزی به معنای مخالفت ظاهری با دین و مظاهر آن؛ در عین پایبندی کامل به باطن
دین از شیوههای باورستیزی سنایی و تقدسزدایی وی از اندیشههای معتاد جامعهای است
که قدرتمندان با تقویت رنگ دین در پی مشغولکردن مردم به ظواهر دین و آسایش خود
بودهاند.این گونه دینستیزی هرچند ظاهرا شاعر را به سرزنش خخلق مبتلا میکند؛ اما در باطن
با سالوسورزی بهعنوان ابزار منفعتجویی مبارزه میکند که بعدا حافظ آن را به اوج رسانده
با مغان اندر سفالی باده خور دست با زرتشتیان در جام کن
تا تو را روشن شود در کافری در ثمین بتپرستی پيشه گیر اندر میان بتکده
مخالفت با تمام عناصر زاهدمآبانه و همچنین زاهدنمایان زرقپيشه سودجو و بیارزش
شمردن زهد و برهمزدن ساختار مرسوم زهدورزی نیز جز مضامین قلندرانه غزل سنایی
است. وی با توسل به این شیوه» اعتراض خود را به طبقه قدرت اعلام میکند.
این مضمون خلاف عادت نیز نخستینبار در اشعار سنایی بروز یافته و در شعر حافظ به
تا کی حدیث صومعه و زاهدی کنی لختی طریق دیر و شراب و قمار گیر
ایمان و زاهدی را برهم شکست باید زناجاحتتدی را از جان خرید
اشعار سلامت ستیزانه سنایی» اشّعاز خلاف عادئی اس ت که شاعر در آنها آشکارا با عافیت
اندیشی» عاقبتنگری و حفظ ناموس و جان که بهطور مرسوم و معمول, مطلوب همگان
است» (ر.ک: هجویری» ۱۳۸۹: ۸۵و 1۸۶ نیز شفیعی کدکنی» ۱۳۸۶: ۱۰۷) مخالفت میکند
زینهار از روی غفلت این سخن بازی مدان زانکه سر در باختن درعشق اول منزلاست
عاشقی از بند عقل و عافیت جستنبود گر چنینی عاشقی ور نیستی دیوانهای
فصلنامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد | ) مممممممممممممممممممممممممن/ ۳۲۱
سنایی در بعضی از غزلهای خود. صوفیان را مدعیانی دروغین میداند که با سالوسورزی»
تظاهر به تصوف را ابزار سودجویی کردهاند, بعدا حافظ این انديشه سنایی را نیز به اوج
قیل و قال بایزید و شبلی و کرخی چه سود کار کار خویش دان اندرنورد این نام را
در جهان عشق ازین رمز و حکایت هیچ نیست کاین مزخرف پیکران گویند بر سرهای دار
لاف گویان «أنا اللّه» را ببین در عشق خویش بر بساط عشق بنهاده جبین اختیار
این دقیقه دید نتوان کار از آن عالیتر است لاف دفّاقی برو با بوعلی دقّاق زن
سنایی چون منزلگاه خداوند را عرش,الهی میداند.».مانند بعضی از دیگر مشایخ تصوف؛
چونان ابوسعید. بایزید و... (رک: میرباقریفرد و طاهری,۶۷:۱۳۹۰۰و ۶۸) و برخلاف هم عصران
خود که حج را مای منزلت و افتخار ونشانه دینداری میدانند» رفتن به حج را ضروری نمیداند:
چون همی دانی که منزلگاه حق جز عرش نیست . پس مهار اشتر کشیدن در بیابان شرط نیست
من و خورشید و معشوق و می لعل تو و رکن و مقام و آب زمزم
عقلستیزی شامل هر عقیده: مخالف. با غقل و منطق است؛ زیرا غارفان رندمسلک» غقل
را برای رسیدن به حقیقت معنوی ضعیفتر از عشق میدانند. هرچند خرد همواره یکی از
پسندیدهترین ویژگیهای انسان است و خود سنایی نیز بابی ازحدیقه را به ستایش خرد
اختصاص دادهاست؛ اما در غزلیات وی» اشعاری مبنی بر برتری عشق بر عقل و بیارزشسی
خرد دیده میشود. در اشعار سنایی» دشمنی با عقل و خرد بسیار دیده میشود:
لبیک زدیم از سر دعوی چو سنایی بر عقل زدیم از جهت عجز رقمها
شو خرد را جسم ساز و عقل رعنا را بسوز تیغ محو اندر سرای نفس استکبار زن
ای تف عشق تو یک ساعت به چاه انداخته هرچه در صد سال عقل ما ز جان اندوخته
«مخالفت با عقل و علم» از دیگر شیوههای عادتستیزی عرفاست. در آثار شاعران و
نویسندگان صوفیمسلک و در صدر ایشان سنایی, مخالفت با علمی که آموزش و اکتساب آن
مختص خواص جامعه است و عموم مردم از تحصیل آن بیبهرهاند» درواقع ستیزه با عقل و
علوم اکتسابی نیست؛ بلکه مخالفت با طبقه حاکم بر جامعه است. (ر.ک: متز ۱۳۷۷: ۲۲۰)
افزون بر آن, این مخالفتها مبیّن بیارزشی علم جزئی و ظاهری در برابر علم باطنی و عرفان
الهی نیز است. سنایی» علم ظاهری را که درنتیجه امطالعه علوم اکتسابی بهدست میآید و به
طبقات خاصی از جامعه اختصاص دارد و قاطبهمردم از آن محروماند» موجب تفرقه خاطر و
اشتغال به جزئیات و غفلت از خدامیداندوادوری از این علوم را مايه فراغت روح و توجه صرف به
خداوند و درنتیجه معرفت و نزدیکی به خدا میشمارد. مخالفت با علم و خوارداشت علوم
اکتسایی به معنای انتاد سنایی علیه ارزغلها6 سرد خاصنان جامعه و تأیید معرفت و
عرفانی است که عوام هم میتوانستند صاحب آن باشند. سنایی با تقدسزدایی از دانشهای
اکتسایی» ترس و هراس مردماژ رکانواوایان/ لا تلم و سعلمای متعصب و زیاکار درباری را
میکاهد و به علت اینکه علم و دین :در روزگار او در اختیار حریصان جویای نام و مقام قرار
گرفته؛ از علم و دین هر دو بیزاری میجوید و دیگران را هم به دوری از آنها سفارش می کند:
چون به دست مست و دیوانه است درّه و ذوالفقار
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| )
از سوی دیگر سنایی اکتساب علوم ظاهری و جزئی را که موجب اصلاح باطن و راهیابی
بد استان الهی نمی شود. مانعی برای دستیابی به دانش باطنی که همان «معرفت الهی» است.
علم و عمل کان بود از من حجاب علم و عمل را هبل و لات گیر
از علم و اشارات و عبارات حذرکن وز زهد و کرامات گذشته ندمی زن
برطبق موازین اسلام» کفر متضاد ایمان و ناپسند است؛ اما سنایی کفر و ایمان را حجاب
راه میداند و مخاطب را به دوری از هر دو فرامیخواند و حتّی کفر را بر ایمان برتری میدهد
کفر وایمان گر به صورت پیش تو حاضر شوند دستگاه کفر بیش از ما ایمان شمر
ای سنایی کفر و دین در عاشقی یکسان سم جان دهانلالعشی و آن گه جانستان را جان شمر
به هدایت نيامده است از کفر هر که را گفر چون هدایت نیست
بدین ترتیب سنایی با بیان مکرر معایب باورهای ذهنی مثبت رایج در جامعه از یکسو و
تبیین مزایا و محاسن باورهای منفی آمرسوم از سوی دیگز مردم را به نفی باورهای خویش
وارونهسازی معنایی یکی دیگر از روشهای آزادسازی ذهن در متون متصوفه است.
استفاده از نشانههای وارونه» طبیعت زبان را آزاد میکند و از نفوذ قراردادی آن میکاهد؛ در
حالی که استفاده از نشانههای قراردادی از طبیعت حقیقی زبان میکاهد و درکی مورد انتظار
ایجاد میکند. (ر.ک: کالر» ۱۹۷۵: ۹۷٩) وارونهسازی معنایی در غزلیات سنایی» رابطه واژهها
با حقیقت زبان را قطع میکند و منجر به تناقضهای زبانی و درنتیجه آفرینش واژههای نمادین
در غزلیات او میشود.(ر.ک: فتوحی, ۱۳۸۶: ۲۲۶) سنایی نیز برای درهمشکستن عادات ذهنی
مخاطبان و همعصران خود بارها به وارونهسازی معنایی متوسل شدهاست؛ بدینترتیبکه وی
با دو شیوه به کارگیری مکرر واژههای مرتبط با امور مخالف شرع و عرف :و تغییر پار ارزشتی
کلمات. باورها و اندیشههای حاکم بر جامعه را درهممیشکند و به ساختارهای رایج اعتراض
میکند که بعدا این شیوه وی در شعر فارسی و بویژه شعر عطار و حافظ به اوج میرسد.
از دیگر شگردهای وارونهسازی معنا در غزل سنایی تغییر بار ارزشی کلمات و واژگان
است؛ بدین ترتیب که گاه سنایی به طور کامل معنای واژگانی را که از نظر شرع و عرف
منفی و ناپسند هستند. تغییر میدهد و آشکارا آنها را در معنای مثبت بهکارمیبرد» گاهی نیز
با قراردادن اضداد در برابر همدیگر و ترجیح جنبه منفی بر مثبت این انديشه را القا میکند و
در بعضی موارد نیز آشکارا انجام رفتارهای ناشایستشرعی و عرفی را به خود نسبت میدهد
بهگونهایکه با اقرار به مصادیق بدنامیهای"پذیرفته امردم روزگار خود میکوشد باورهای
سنایی برای نخستینبار به بعضی واژههایی که در زبان فارسی بار معنایی منفی داشتند.
رند: رند از یک سو بهمعنای انسان محیل زیرک. بیباک. منکر لاابالی و بیقید است و
از سوی دیگر به معنای شخصی. است که در:عین اسلامت باطن» ظاهری ملامتبرانگیز
دارد.(ر.ک: خلف تبریزی, ۱۳۴۲: ذیل واژه) با اینکه در روزگار سنایی» رند را انسان لاابالی
ز بیقبذ میشمردانده انا سنابی ترای ازلینباز دز غولباتشی رند. راو معنای سالگ کال ید
کاوبرقه و خوذرا رتک نایده این اتشیرستا؛ نیس الابیات ملدمتی و اققوی وشمر مان
اوست.(ر.ک: شفیعی کدکنی» ۱۳۷۳: ۱۶۵) معنای مثبت رند در شعر سنایی نشاندهنده نگاه
نیت منایی باه زنل و وروی بر آق راه اقلندن اسف یک همین 2۳۸۶۱ 1۳۸
نام رندی برتن خود کن درست خویشتن را لاابالی نام کن
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| ) / ۳۵
تا خدمت رندان نگزینی به دل و جان شايسته سکان سماوات نگردی
قلاش: قلّاش به معنای انسانی بینام و ننگ و مفلس» بیخبر مجرد و لوند است(ر.ک:
رامپوری» ۱۳۷۵: ذیل واژه)؛ درحالی که سنایی مخاطب را به قلاشی توصیه میکند و قلاشی
را راهکاری برای رهایی از تعلقات و ننگ و عار میشمارد:
پی ز قلاشی فرونه» فرد گرد از عین ذات آتش قلاشی اندر ننگ و نام و عار زن
قلندری: قلندر احتمالا در اصل واژهای هندی بوده که به صورتهای کالنجر کالنگر,
قالندر و نهایتا قلندر تلفظ میشده و با لنگر همريشه و به معنای محل فسق و فجور بوده که
بعد از قرن هقتم به معنای شخص اهل فسق و فجور که در این مکان رفت و آمد داشته» بهکار
رفته است (ر.ک: شفیعی کدکنی, ۱۳۸۶: ۳۷ تا ۴۹)؛ سای برای اولینبار این واژه را در معنای
مثبت یعنی انسان کامل بهکاربردهاست.و قلندازی را انتیجه.دوری از تعلقات میداند:
درکوی ما که مسکن خوبان سعتّری,.است از باقیات مردان پیر قلندری است
پیری که از مقام منیّت تنش جداست پیری.که#از بقای بقیّت دلش بری است
لابالی: لاابائی فعل متکلم وحده به معنای باک ندارم است که به مفهوم شخص بیباک
و بیپروا به کار میرود (ر.ک: رامپوری, ۱۳۷۵: ذیل واژه)؛ وّلی سنایی آن را در معنای مثبت
لاابالی پیشه گیر و عاشقی بر طاق نه عشق را در کار گیر و عقل را بیکار کن
رهبان : رهبان به معنای زاهد و پرهیزگار قوم نصاری است(ر.ک: رامپوری» ۱۳۷۵: ذیل
راما که اتضاف په این صبفت: مغایر اسلام. است؛ اما ستایی به سبب: گرایشهاتی فلتدرانه
چه بت است آن بت قلاشدل رهبانکیش که به شمشیر جفا جز دل عشاق نخست
۶ همم باورسازی و باورسوزی در غزلیات سنایی و بروسی .
اصحاب لباسات: واه لباسات از ريشه ریواس به معنای مکر فریب و حیله مشتق
شده و با ابدال «ر» به «ل» و «و» به «ب» تبدیل شده و با افزودن پسوند کهن فارسی «ات»
به صورت لباسات به معنای فریب و تزویر درآمده است (ر.ک: شفیعی کدکنی» ۱۳۹۴:
۳- ۲۹۵)؛ ازاینرو سنایی هم به سبب اندیشههای عادت گریز خود اهل لباسات بودن را
پسندیده و مقدمه دستیابی به حریّت و پیشوایی آزادگان میشمارد:
مرا گویی لباسات تو تا کی خراباتی چه داند جز لباسات
در راه حقیقت نشوی قبله احرار تا قدوه اصحاب لباسات نگردی
سنایی بعضی اوقات نیز برای تغییر بار ارزشی کلمات. واژهها و اصطلاحات مربوط به
امور نکوهیده و ناپسند را در برابر واژهها و اضطلاحات مرتبط با امور پسندیده قرار میدهد؛
یعنی وی با استفاده از قاعده همنشینی کلمات او به حکم «تعرف الاشیا باضدادها» توجه
مخاطب را به تضاد مفهومی آنها جلب کند و آنگاه پساز ایجاد حسایت در مخاطب, واژه
منفی یا نکوهیدهای را بر برابرنهاده مثبت و پسندیده آن برتری میدهد که ازاینرو با مبحث
انگارههای دوگانه نقد ساختارگرا همخوانی دارد. سوسور زبان را نظام تفاوتها میدانست
که تقابل اجزا و نشانهها باعث شکلگیری آن میشود. به نظر وی زبان از مجموعه نشانههایی
تشکیلشده که وقتی نشانهای با نشانه دیگر در تقابل قرار می گیرد. معنا پیدا میکند. (ر.ک:
وبستر» ۱۳۸۲: ۵۷- ۹٩۵) تقابلهای دوگانه: مهمترین کارکرد ذهن جمعی بشر است که
پیشینیان برای درک جهان پیرامون خحود به کارمیبردهاند. (ر.ک: برتنس» ۱۳۸۴: ۷۷)
سنایی در این شگرد در ژرف ساخت کلی شعر خویش, گاهی عناصر منفی را بر برابر نهاده
مثبت آنها برتری میدهد و در موارد بسیاری مثل حافظ در غزلیات بهویژه از نوع قلندرانه
خود. موتیفوار مکانهای مرتبط با کفر و الحاد و لوازم آن را بر مکانهای ویژه مسلمانی و
تصوف و ملازمات آنها ازقبیل: مسجد, محراب» کعبه, تسبیح, سجاده, زهد. احرام» حج زاویه»
پشمینه پوش و...؛ یا بادهنوشی و جایگاههای آن را بر زهد و عبادت و مکانهای مخصوص عبادت
برتری میدهد. گاهی نیز چون ساختا رگرایان در ضمن در برابر هم قراردادن واژههای با بار
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| )
معنایی منفی در برابر واژههای با بار معنایی مثبت و ارزشی» مفاهیم منفی را بر مفاهیم مثبت و
پسندیده برتری میدهد تا در سای دربراپرهمنهادن این اضداد معنا و مفهوم این واژهها در انديشه
مخاطب حتی اگر بهاندازه ایجاد تردید در مفهوم رایج آنها باشد. تغییر یابد (ر.ک: شفیعی
کدکنی, ۱۳۹۱: ۶۷- ۷۰) و او را به تفکر و تأأمل فرابخواند؛ از جمله:
شمع خود خوانی همی ما راو ما در پیش تو
رندی و زهد. کفر و ایمان. ظلمت و نور و شر و خیر:
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| )
رندی در زهد و کفر در ایمان زد ظلمت در نور و خیر در شر زد
سنایی با استفاده از همجواری تقابلهای دوگانه معنایی یا به تعبیر دیگر انگارههای دوگانه
یا اضداد در یک بیت همراه با برتریدادن مفاهیم منفی بر مثبت, در واقع مفاهیم پذیرفتهشده
این اصطلاحات را تخریب میکند تا ضمن آگاه کردن مردم از راه تردیدآمیز جلوهدادن
باورهای ایشان» اعتراض خود را نسبت به حاکمان نیز نشان دهد.
با اینکه سنایی در دور زمانی بهسرمیبرد که همعصران او گاه برای رقابت با همپیشگان
خود و گاه کسب صله بیشتر و رسیدن به مراتب والاتر مفاخرهسرایی میکنند. وی در غزلیات
خود نهتنها از سنت رایج دوران خود پیروی نمیکند؛ بلکه در ابیات معتنابهی با نسبتدادن
انجام کارهای نادرست و حتی مخالف شرع به خود» خویش را بدنام میکند.
اقرار به مصادیق پدنامی نیز بکم ناش م6 ام سشبلای معنایی در غزل سنایی است
که وی برای ویرانسازی باورهای مخاطب و دعوت. وی به تغییر ذهنیات وی با انتساب
امور منفی به خود بدنامی را به جان میخرد؛ چنانکه .ادعای رندی» قلاشی» لاابالیگری»
رهبانی, قلندریمنشی» خراباتیگری در غزلیات وی بهوفور یافت میشود تاجایی که خود را
قدوه و رهبر اصحاب لباسات میخواند تا باور و انديشه مخاطب را تحت تأثیر قرار دهد:
من آن رهبان خودنامم من آن قلاش خودکامم که ی نوا بلیسن را کزذارمن هرزشب
گر همه دعوی کنی در عاشقی و مفلسی چون سنایی دم در این عالم قلندروار زن
چه خواهی کرد قرّایی و طامات تماشا کرد خواهی در خرابات
یا در غزلی کامل این گونه خود را معرفی میکند:
در شهر مرد نیست ز من نابکارتر مادر پسر نزاد ز من نابکارتر
مغ با مغان به طوع ز من راستگویتر سگ با سگان به طبع ز من سازگارتر
از مغ هزاربار منم زشت کیش تس ر وز سگ هزاربار منم زشت کارت ر
هرچند دانم این بهیقفین کز همه جان کس را ز حال من نبود کار زارتر
اینست شکر که در موقف جاال توافیدتر گسی بوه آفیدقارشر
کته قابل توجه اينکه, سنایی با اینکه: فر.ایق اببات,ظاهرا آشکارا خود را نابکارترین و
نومیدترین افراد معرفی میکند؛ اما باور دارد به دلیل دلبستهنبودن به قدرت فردی خود و
توکل به فضل خدا روسپیدتر از زاهدانی است که به عبادات و طاعات خویش امیدوار و
سرودههای قلندری سنایی محمل مناسبی برای اقرار به بدنامی» بهعنوان عنصری باورستیز
است؛ چون شعر قلندری به نفی ارزشهای شناختهشده میپردازد و مخالف تمام قوانین و
عرفیّات حاکم است.(ر.ک: شفیعی» ۴۱۷۰:۱۳۹۲ و۴۱۸۰) قلندریات «غزلیاتی هستند که در
آنها وصف رندی, بادهنوشی» تظاهر,به میپرشتی آق بیدینی اغراق در اتصاف به لاابالیگری
و ارتکاب منهیات و تعریض وکنایه از زاهدان و گاه اضوفیهابه طرز چشمگیری بیان شده
است.» (شمیسا ۱۳۷۳: ۲۷۶) غزل قلندرانه در بافتی عرفانی بیان میشود و شبیه به شطحیات
صوفیانه است.(ر.ک: همان) شفیعی کدکنی«مغتقد لت آنچه در زبان شاعران و ادیبان دوران
بعد با عنوان «طامات» نامیدهشده» همان چیزی است که در دیوان سنایی قلندریات نامدارد و
سنایی در آوردن مضامین قلنذرانه"و مغزفی ایشان به عنوان. زمزهای کمال انسانی بر دیگر
با توجه به اینکه فاش گویی و زسوایی» لازمه آیین قلندّری است؛ ازاینرو در سرودههای
قلندرانه سنایی اقرار به بدنانی و بیپروایی در ادعای ارتکاب منهیات و ازطرف دیگر
سرپیچی از قوانین و عادات مرسوم بهفراوانی دیدهمیشود؛ سنایی برخلاف ملامتیان که فقط
عامدانه محاسن خود را نهان میکنند. از بیم آگاهی خلق» خود را در زی عوام پنهان نمیکند
و چون سالوسورزان خود را به شیوه متعبدان و متزهدان درنمیآورد و از اینکه مردم از
احوال او آگاه باشند یا نباشند. پروا ندارد و به تنها سرمايه خویش یعنی خوشدلی توجه
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| )
ای پسر میخواره و قلّاش باش در میان حلقهه اوباش باش
راه بر پوشیدگی هرگز مرو بر سر کویی که باشی فاش باش
از آن میخوردن عشق است دایم کار من هرشب که بی من در خرابات است دایم یار من هرشب
بتم را غیش و قلّاشیست بی من کار هر روزی خروش و ناله و زاریست بی او کار من هرشب
من آن رهبان خودنامم من آن قلاش خودکامم . که دستوری بود ابلیس را کردار من هرشب
برهنهپا و سر زانم که دایم در خراباتسم همی باشد گروهم کفش وهم دستار من هرشب
همه شب مست و مخمورم به عشق آن بت کافر مغان دایم برند آتش ز بیتالنار من هرشب
دو صد زنّار دارم بر میان بسته به روم انسدر همیبافند رهبانان مگر زار من هرشب
شکستن عرف و عادتهای زبانی هم در زمینه اصوات و موسیقی و هم در قلمرو معانی»
محور جمالشناسی آثار منثور و منظوم صوفیه؛است که در این حوزه» غلبه موسیقی و شطح
(پارادوکس) بر دیگر جوانب بیان هنری کاملا آشکار است. (ر.ک:شفیعی کدکنی, ۱۳۷۴:
۷) پارادوکس بیشترین ظرفیت«را برای بیان تجربههای حیرتآور دارد «در نقطه علیای
ادراک و شهود ناب» منطقهای است. که انّصال آزاد ناسازها رخ میدهد. آنجا منطقه انّحاد و
اجتماع نقیضهاست... این همان نقطه اعلای انّحاد عرفائیی است. نقطهای که یکی هست و
هیچ نیست و امور متناقض در یک شی به وحدت میرسند.» (فتوحی, ۱۳۸۶: ۳۷۱)
تناقض گویی و پارادوکسهای موجود در زبان که به حوزه معنا ارتباط دارد» خود یکی
از شیوههای عادت شکنی و باورستیزی عرفانی است. فراوانی تناقض در زبان عرفانی» ناشی
از سخنانی است که به قول مولانا نه در انديشه میگنجد و نه در گفتار و اگر بر زبان جاری
شود» زبان را از معنای متعارف خود تهی میکند.(ر.ک: پورنامداریان» ۱۳۸۸: ۲۳۵ و ۲۳۶) با
اینکه پارادوکس در اشعار قبل از سنایی بهویژه لغز و چیستانها دیده میشود (ر.ک: برجساز,
۸ ۷۷ ۱٩)؛ اما همانطورکه سنایی برای اولین بار بهطور منسجم عرفان را وارد شعر
فارسی کرد (ر.ک: فروزانفر» ۱۳۵۰: ۲۴۵)» خود او نخستینبار نقیضهسازی و تناقضگویی را
بهعنوان ابزار شطاحی و قلندرانهگوییهای باورستیز در شعر عرفانی وارد کرد (ر.ک: فضیلت.
۲ ۴) و عارفانهسرایان پس از وی این شیوه وی را ادامهدادند:
آتشی دارم در این دل» گر شراری برزنم آب دریاها بسوزم عالمی هامون کنم
یک ره به دو باده دست کوته کن این عقل دراز قد احمق را
کسی کز کار قلاشی بر او بعضی عیان گردد گمان او یقین گردد یقین او گمان گردد
نشانی باشد آن کس را در آن دیده که هرساعت نغظان بینشانی را نشان او نشان گردد
نهان گردد ز هر وضعی که بود آمد چه بود او را پس آنگه از نهان گشتن براووضعیعیان گردد
اگر پای است سر گردد وگر دیده"بّصر"گردد سناییوار دژمیدان همه ذاتش زبان گردد
چون اندیشههای سنایی در تضاد حقیقین ساختهای وجودی انسان و هستی ریشهدارد.
تضادهای سنایی حقیقی است و تناقضهای موجود در کلام او را میتوان بر مبنای نظريه
تعدد مصادیق نیز تفسیر و ناویل" کرد: (ر:ک: فضیلت۳۳۰:۱۳۹۲۰۰- ۵۶) چون جهان بر پای
اضداد استوار است. سنایی تجمع اضداد را نه فقط در انسان؛ بلکه در کل جهان نشان میدهد
بیان انديشهها و نظریات عرفا از زبان مجانینالعقلا یکی از شیوههای عادتستیز صوفیانه
است. سنایی تصوير پارادوکسیکال «عاقل دیوانه» یا «دیوانه عاقل» و مترادفات آن را برای
گفتیم تو خوش باش که ما ای دلدار دیوانه عاقلیم و مست هوشیار
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| )
خفته بیدار بنگر, عاقل دیوانه بین کو ز روی معرفت بیوصل اللهی کند
هرچند شکل تکامليافته این شیوه در اشعار عطار و دیگران نمود یافتهاست.
بعد از مطالعه غزلیات سنایی درمییابیم که وی از نخستین شاعرانی است که در راستای
انديشه نو و بدیعم خود همواره به دنبال نگاه تازه به دنیا و مافیها و تغییر افکار و باورهای
رایج در بین مردم است. وی معتقد است در کنار وسوسههای شیطانی و امیال نفسانی,
عادات و باورهای آدمی» حجابی است که مانع درک حقایق میشود و برای رفع این حجاب
باید باورهایی نظیر زهدستایی» تصوف گرایی» دینمداری» علم گرایی» عقلستایی» ملامت گریزی»
سلانیتگرایی؛ ستایشی محاقماق, خالمان ردیش بیقر یازیاتنی به را ذره کته زیر سا
همین باورهای نادرست.» خود مايه غفلت ازامعرفت الهی و دستافزاری برای سو استفاده
قدرتمندان از باورهای دینی و عرفی مردم.میشوند. سنایی که چون دیگر سکرگرایان مکتب
خراسان درعین پایبندی قلبی و اعملیآبه شریعت از گفتن ستخنان شطح گونه ظاهرا خلاف
شریعت ابایی ندارد؛ در راستای تمایلات عارفانه خویش,و به هدف درهمشکستن بّتهای
ذهنی مردم با حفظ بخشی از سرت شعری امرسوم در روزگار خویش با ظرافت تمام
انلدیشههای عادتستیز خود را با زبان شعر که ذاتا زبانی عادتستیز و هنجارگریز است؛
بهگونهای مطرح میکند که انکارکنندگان اشعارش ناخودآگاه, باورهای او را میپذیرند و به
آنها روی میآورند. سنایی برای باوّرسازی "و باورسوزی و گشودن افقهای تازه به سوی
زندگی, مضامین خلافعادت را به فراوانی در غزلیات خود به کارمیبرد؛ بدین منظور گاه
قداست را از چهره مقدسات رایج میزداید و گاه نامقدسها را مقدس جلوه میدهد. با
علم» عقل» زهد و تصوف میستیزد و از سلامت», عافیت و خوشنامی میگریزد. سنایی از
طریق تکرار مکرر این مضامین قلندرانه عادت گریز ابتدا ذهن و روح مخاطب را تحت تأثیر
قرار میدهد؛ آن گاه با زبان طنز و هزل باورهای ایشان را به سخره میگیرد تا با ایجاد شک
و تردید در باروهای نادرست ایشان با تکرار و تأکید بهتدریج آنها را آماده پذیرفتن باورهای
به کارگیری زبان طنز و هزل» درهم شکستن مراتب اجتماعی و درنتیجه تغییر الگوها و
قهرمانان مردم» وارونهسازی معنایی, تناقضگویی و سخنگفتن از زبان مجانینالعقلا نیز از
دیگر شیوههای سنایی برای ازبینبردن باورهای مرسوم و بازتعریف الگوهای جدید؛ نظیر
پشتپازدن به دنیا رهاکردن تعلقات. دوری از حاکمان و صاحبان قدرت. بیباکی و شجاعت.
دوری از ریا و تزویر» پیمودن طریق عرفان و رسیدن به مرحلهه توحید به عنوان قله عرفان
بهکارمیگیرد که در این میان سخن گفتن از زبان مجانینالعقلا کمترین بسامد را دارد.
پیبردن به این شگروهای باورستیز سنایی بر مبنای مطالعه ساختارگرايانه غزلیات او که
بدون توجه به تاریخ و دانشهای مرسوم و پدیدههای فرهنگی, تنها از طریق توجه به متن و
مناسبات درونی موجود درآن متن را بررسی میکند قابل کشف هستند.
نکته قابل توجه اینکه تمام شگردهای باورسوزی و باورسازی سنایی را میتوان نتيجه
بیپروایی حاصل از زهد عارفانه و جنبه قلندرانه شخضیت وی دانست؛ زیرا درواقع زندگی
قلندران سنایی خود نمونه تجلیيافته انديشهها: و باورهای آوست و از اینروست که وی
بدون هیچ مصلحتاندیشی, قید""و بنلهای شرعی "و اعزفی زا درهممیشکند و افزون بر
انجام رخصتها گاه حداقل با ادعای ارتکاب منهیات به تخریب باورها میپردازد.
۱.صحو به معنای بازآمدن به علم و حس و حال خویش است. (ر.ک: قشیری» ۱۳۸۷: ۱۱۲)
۲ سکر به معنای غلبه محبت حق تعالی است.(ر:.ک: هجویری۱۳۸۹: ۲۳۰)
۳ برای اطلاع بیشتر رک: مقاله خوانش تراژیک داستان ابلیس در سنت عرفانی با رویکردی
ارسطویی اثر فرزاد بالی شهرام احمدی و مطهره رضایی» شماره ۷۹/۳ مجله تاریخ ادبیات.
ایگلتون» تری(۱۳۸۰) پیشدرآمدی بر نظريه ادبی» ترجمه عباس مخبر ویراست دوم
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| ) / ۳۳۵
برتنس, هانس(۱۳۷۰) مبانی نظریه ادپی. ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی» تهران: ماهی.
دهباشی, مهدی و میرباقریفرد. سید علیاصغر(۱۳۸۸) تاریخ تصوف (۱)» تهران: سمت.
سنایی» مجدود بن آدم(۱۳۸۸) دیوان اشعار مقدمه و تصحیح مدرس رضوی, تهران:
سنایی» مجدود بن آدم (۱۳۳۶) دیوان اشعار به کوشئن.مظاهر مصفا تهران: زوار.
سنایی» مجدود بن آدم (۱۳۷۷) حديقه الحقیقه و شریعه الطریقف تصحیح مدرس
شفیعی کدکنی محمدرضا (۱۳۷۴) موسیقی شعر چاپ چهارم, تهران: آگاه.
شمیسا سیروس (۱۳۷۳) سیر غزل در شعر فارسی, چاپ چهارم, تهران: فردوس.
عطار, فریدالدین (۱۳۸۵) مصیبتنامه. تصحیح عبدالوهاب نورانی وصال» به اهتمام
فروزانفر بدیع الزمان (۱۳۵۰) سخن وسخنوران. چاپ دوم تهران: خوارزمی.
متز, آدام(۱۳۷۷) تمدن اسلامی در قرن چهارم ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو تهران:
وبستر راجرز(۱۳۸۲) پیش در آمدی بر مطالعه نظریه ادبی. ترجمه الهه دهنوی» تهران: روزگار.
هجویری,» علی بن عثمان (۱۳۸۹) کشف المحجوب. تصحیح محمود عابدی, تهران: سخن.
سنگری, محمدرضا (۱۳۸۳) هنجارگریزی و فراهنجاری» نشریه شعر شماره۴۰» صص
صفوی, کوروش (۱۳۸۱) هنجارگریزی. فرهنگنامه اذبی فارسی» جلد۲ به سرپرستی
آلگونه جونقانی» مسعود (۱۳۹۹) رویکرد سنایی به تقابلهای دوگانی, مطالعات عرفانی»
فضیلت. محمود (۱۳۹۲) بنیانهای معرفتشناسانه و ادبی در ناهمخوانهای سنایی.
پژوهشنامه انتقادی متون و برنامههای علوم انسانی» سال سیزدهم, شماره ۰ صص ۳۳-
قائمینیا علیرضا( ۱۳۸۳) چیستی عقلانیت. نشریه ذهن, شماره ۷ صص ۳- ۱۲.
مشرف. مریم (۱۳۸۵) هنجارگریزی اجتماعی در زبان صوفیه. مجله دانشکد ادبیات و
علوم انسانی» سال چهاردهم» شماره ۵۲ و ۵۳ صص ۱۳۵ تا ۱۴۹.
میرباقریفرد سید علی اصغر طاهری, فاطمه سادات (۱۳۹۰) سفر آفاقی در متون عرفانی تا
قرن هفتم هجری, مجله ادب فارسی دانشگاه تهران» شماره ۱۹۳ صص ۶۷ تا ۸۲
همدانی» مصطفی (۱۳۹۳) باور فرهنگ علوم انسانی اسلامی پژوهه. قم: پژوهشکده
فحلنامه علمی تسیر و تحلیل متون زبان و اد بیات فارسی(دهخد| ) / ۳۳۷
62ج تصقطع1 ,نها دوعص فصه عسهساک5 10۲ (ر1111) علعطهط منفمسط۸
1۳3513160 ,1360 رس 16 ۵ ما00 ۸۵ (1111) 160۶ مدماعلاهد ۳
۰ :163۳2۵ هساک 6 ۵۶ 5۹00 عطا 15 (9999) نهد 1 مصع نع ص80۳
انص۸ تصححط 1 دیف اتلد +دعقنطای (9966) حتفلا نکهتطی ۵0
نصه 716 معنگناگ صقنصه1 یز حل2۳0ع5 (4444). دزهعومط م۸0 ,طاممغلصنسع7
67 ۶۶٩ عا۲ملاه ۳۵ ارط ,0129 2060 (7777) صعل۸ 10۳۵ 3/0000 منقصه5
۶ ۶٩ 12۳ عطا اعد 1۳۲ کم ۲5 عط1 (888ق) صسحل۸ ۳۳ 0مموزم/3 منقصهک
۰ 0۶۴ 17۵06۳7 تصع۳ط16 ماه 65 3/002 بط 0010 ,۷۷۵
,۷۷۵5 0۶ سم 6ط1 (2222) معط ممصسصقط 3/0 مخصصعاوم1 ععتهنا5
,۳:۵0 ۳۵۲ ,زق10 و2066 (5کککک) معط فمصسصط3/0 منصصلوم1 ععته 5
1 ,771910 صز هسقلصعله0 (7777) حتعط فمسصقط3/0 ,نصصعاوم1 ععته 5
:163۳۵0 ,وستطاهنا 4٩ عاحصنل عطا هنز (4444) عععط ومسصط 3/0 منصلوه ععته 5
,0 10۱۵۳3 ,0060 80۳5120 صن وا اه جعصسوز ۵ط1 (444ف) عسنک ممکنصه اک
۷( ملهکع ۷ تصوسا10< ۸۵012۵ بط فعانه ,لعهه1 (6666) صنطله فنه۲ ما۸
۸ 000 000 ممممممممم 0 باورسازی و باورسوزی در غزلیات سنایی و بروسی .
,0 56000 ,5062665 قصه طاعع 5 (0111) مفصع7-لد" 0۵00 محعکص2 ۳۵۳۵
0 66 ۳۵۶ عطا حن ما0 عنصماعت (ر6888) سعل۸ ,1/0
,6 106۳۵۲۷ ۶٩ و5۵09 عطا ۵ 10000005 م۸ (3333) عمط ما1۷
373۳۵0070۵ ۲اه نها کعگنصه3 ۳۳۹۲ عط1 مصقاعنطع (9999) ححاکقطی متددز80ظ
۰ ,99 .270 ,36ت16720آ هه ععقتعمقآ صعزو20 ۶و هس70 م0 ,12865
0 عط لا ۵۶ ت30 تصححطع1 مطعطافتامص۸ صمککه 33 ۲و جمزعز هک عطا 0067
:200۳0۵ 5 نقصه5 (9999) ص32 0قسصقط3/0 بفنامععه/3 منصعطاوصت حاعصووع ۸1
99-4 ,99 .370 ,6و5 3/706۵ ,خد مها مکی ۵۵ ۲۵
0 کامع1 کع6انص2 7 ۵۶ م30 طلجوع م۴ امن ,کع0 )ق1200 نعصد5
۰ ,77 .370 ,3/00 ۵۶ [۵ 70۳ ,اناهطدم0 دز هط ۷۷ (4444) هدعنن۸ معنصنصعهطی
,50 0۶ 1222۵86 عطا صز جانامصمودطا۸ آهذضمگ (6666) ص30 ,2/0
2 .3705 وتقع ٩ ۳۵۳۵62 ,کعتانصم ۳3 فصه عسه نا ۵۶ هه عطا اه ص70
نطاهدگ۸ (1111) +5302 داعصع۳۵ - معط محقطاعک۸ نن۸ 0عررع5 ما۳۳ ناهد 2/0
1 هس70 ب3ن۸ وسحص6 ص56 عطا ۵ من کاج ۲ 350۵1 هز رع 30
77-۰ .00 ,333 .370 م1672 01 از 10] ,116۳206 26۳120
,369627 کعانصمس 17 عنصقاعت ۶و عسطل0) ,ق3320 (4444) چکماده/2 ,نص02ع 110
بان و اد بیات فارسی( دهخد | ) دمم موم ممممممممممن/ ۳۳۹
40 50066۶ 520275 دز ماه او 00000 عم دمناعد۲ 1۸۵6
:060 [ه3۳۶0 عنط وصد صعطا دز ماع عطا وصناهع 1350
5 10 نام ۶و 0وامتساعدم0عل0 ۳و کلعصصدد کعنلاه علعناحه کنط1
6 ,600 ۵۵۲۵ کعلجطنااه خصمعاکنلن حنعطا ما عل گنک فصه صکننا و /3. 5006۹
هو 0466050 عطا عصن او عطا ۶۵۳ معاکهتصفص عقط ععصنعط صفسحط 0صه ,۷0۳1۵
۴٩ ونونلد دز عطا ۶و غامد ,عع0عط م00ه عحطه نا صعزو2 صز اهنا
1اع اما 2700 ,6ع2 نع 133 ,کامععص0 اصععاکنه مفصه کنطا 10 ,عصهنامد فصه کاطع 130
6 8۳67۹1۵0 هرز کعصعطا آهعناد توص ۶ صمناها ۳0۳۹ خصعاعنعصمی عطا صز صمناندو0م
[ه نا باه صه-ع نا منیکعل ج همعط ماه عطا معسقانه ما دمناصعانه عم عنط وصه عصن
ونهصد5 عط عجه لفط ۷۷ نصمناععنو هام۶0 عنطا +عمعصه ما علعع5 800۳0۵5
عط) و صمناتساعصمعل ما لعف کقط عط خقطا عصنه وصه کععنا 0۳2 ,1613005
5 صز 5 ناه که دمناعنساعدم0عل 06/660 صمناهاه عطا دز ا۵ط۷۷ +قنط که ککعناهط
720 0۴ کاعص50۳ کنط هقف طلست ام فصش. + دمناهام 00 لادج فص کاعصدم5
نا ٩ص 20۳520 ۵1 طخ1 عطا که تقصعک هط موجه 56 صف 1۲ + صنوهم عنلهسهبساک
,60۹605 عصهقلمعلد 0 ,کامعع 0 علاصقصسع5 ۰ عصاد ۲ لها ,006
066050 م۵0 عطا که ععمعصد1 عطا ملد فصه مدمزککعصجه بوماعتمصطصیمی
فنط ۵ عبل وز تقصوگ ,کوصنم "ععلووم صز صمزککع رطع ه عاقعی ما کاعناهط ۶و
ع 6۶ 0عععاکصذ 0۵ صف حاعنط وواناه نم وصه کدعصکعاجهم1 یعدم [م5 1
6 ,5001 150۵5۵۳0 عطا 1۵11-۵۵۶ کنط فصه رعامک) ععصعی عطا ۵ دمنا 016
40 عع0عن0ن2 فصه صمناصعااد طلعس 2۳20 کقط کعصعطا عععطا ۵۶ ککع له
۷ ۳0اه دز فعلاماعط عو۵طا اقطا کاعناعطظ ۵۶ عتساعد0ع12 هه اعتساقد0
۵ 2116100 چصه امطاتط کاعصموی کتقصمگ جز جع عطا صز 8و2 کنلدسعنساگ
۶ ص17 ,00۳26 مصه ععقتعصه]آ صعزو20 ۶و خدعص م16 ,806990 اصهاعزوی ۸ ۰
|
مقاله حاضر به بررسی مصادیق باورستیزی در غزلیات سنایی بر مبنای خوانش ساختارگرا می پردازد. عرفان و تصوف به دلیل نگرش متفاوت به خدا، جهان و انسان برای نخستین بار مفاهیم باورستیز را در ادبیات فارسی متجلی کرد و با تعابیر و شگردهای متفاوت بی اعتباری باورها و اندیشه های معتاد را مطرح کرد. با توجه به تقدم سنایی در بازنمایی منسجم مضامین عرفانی در شعر فارسی و توجه وی به جوهر فرهنگ، نگارنده با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش های بنیادی که سنایی برای دگرگونی باورهای رایج در روزگار خویش چه شگردها و شیوه هایی را به کارگرفته؟، از این کار چه اهدافی داشته؟، این موضوع با گرایش های عارفانه وی چه ارتباطی داشته است؟ و شگردهای وی تا چه اندازه با خوانش ساختارگرا مطابقت دارد؟، می کوشد اثبات کند سنایی به سبب شهامت عرفانی، وارستگی روحانی و قلندرمنشی خود که می تواند تحت تأثیر سُکرگرایی و پیروی او از مکتب خراسان نیز باشد با به کارگیری مضامین قلندرانه و شیوه های وارونه سازی معنایی، تناقض گویی و سخن گفتن از زبان مجانین العقلا به منظور ایجاد تشکیک در اذهان، باورها و اندیشه های هم عصران خویش، مضامین خلاف عادتی آفریده که غریبی این مضامین و شگردهای زیرکانه وی موجب جلب توجه مخاطب شده و توانسته است به طور ناخودآگاه از یک سو موجب دگرگونی باورهای مخاطب و از سوی دیگر موجب پذیرش اندیشه های شاعر یا به تعبیر دیگر باورسوزی و باورسازی شود که این موارد از طریق بررسی مناسبات درونی موجود در متن غزلیات وی به دست می آید که از این جنبه با خوانش ساختارگرا همخوانی دارد.
|
4,515 |
494075
|
فصلنامه علمی اقتصاد و مدیریت شهری» ۱(۱۰(پیاپی ۳۷))» ۳۹-۵۶ ۸
نمایه در 1750 ۳01 ۳0002 7ظ دنه 8- 210۷2 اک +عامطا5 علووم کعمصدم0آن ما0 چج
بررسی اثرات فضایی اندازه شهر و ساختار صنعتی بر بهرهوری نیروی کار در راستای تحقق
شهرام فتاحی * دانشیار گروه اقتصاد» دانشکده اقتصاد و کارآفرینی دانشگاه رازی» کرمانشاه» ایران
قریم.خیندرتان ذکتزی اقتضاد بخش عمومی: خانشکذه: اقتصان و کارآفریتی»اقانشگاه وازی» کرمانقتانه ایزان
کارشناسی|رشد اقتصاد انرژی, دانشکده اقتصاد و کارآفرینی دانشگاه رازی» کرمانشاه» ایران
چکیده: در ادبیات اقتصادی» بهرهوری نیروی کار بیشتر از آنکه یک زیرساخت فیزیکی تلقی شود زیرساخت اجتماعی برای
ترکیب بهینه عوامل تولید است که در کنار متغیری همچون توزیع اندازه شهرها میتواند اثرات متفاوتی برجای بگذارد. این
پژوهش بر آن است که تأثیرات اندازه شهر و ساختار صنعتی شهرها را به عنوان دو ستون برای حفظ و تداوم رشد اقتصادی
مورد بررسی قرار داده و اثرات آن را بر یک متغیر اقتصادی- اجتماعی همچون بهرهوری نیروی کار مورد سنجش و ارزیابی
قرار دهد. برایناساس از مدلهای پانل فضایی جهت برآورد اثرات اندازه شهر و صنعتی شدن بر بهرهوری نیروی کار برای ۳۰
استان کشور طی دوره زمانی ۱۳۸۴-۱۳۹۶ استفاده شد. به دلیل وجود اثرات تجمیعی و ازدحامی در شهرها از توان دوم
متغیرهای اندازه شهر و صنعتی شدن در برآوردها استفاده شد. نتایج نشان دادند رابطه [آ شکل معکوس بین اندازه شهر و
صنعتیشدن با بهرهوری نیروی کار وجود دارد. میتوان استدلال نمود که در مرحله ابتدایی به دلیل بزرگتر بودن اثر
تجمیعی از اثر ازدحام» اندازه شهر دارای اثر مثبتی بر بهرهوری بوده (به اندازه ۰/۴۹ واحد افزایش)» ولی به مرور زمان اثر
ازدحامی دارای نیروی قویتر نسبت به اثر تجمیعی دز شهرها شده و بهرهوری"نیروی کار را کاهش داده است (به اندازه
۱ واحد کاهش). از سوی دیگر, ساختار صنعتی نیز به دلیل افزایش تولید» بهرهوری را افزایش میدهد (به اندازه ۱۴/۷۱
واحد افزایش) ولی بعد از رسیدن به نقطه بهینه به دلیل وابستگی بیش از حد به صنایع تولیدی» مزایای نهایی اثر مقیاس بر
بهرهوری نیروی کار را کاهش میدهد (به اندازه ۰/۰۲ واحد کاهش).
واژگان کلیدی: اندازه شهر ساختار صنعتی» بهرهوری نیروی کار پانل فضایی, استانهای ایران
میدهد که اقتصاد با چه درجهای از کارایی در استفاده از
تولید و پایداری آن به منزله رشد بهرهوری نیروی کار
شود و لذا رابطه تجمع شهری و بهرهوری نیروی کار
بررسی دقیق است. همزمان با افزایش درآمد و تولید در
که به دنبال آن شهرکها و شهرها هم از نظر تعداد و هم
نتیجه این امر ایجاد نابرابری در توزیع جمعیت در نظام
اجتماعی و سیاسی میگرده و به دنبال آن مسائل و
شهری و چگونگی توزیع جمعیت در نظام شهری را مورد
برزسی قرار دادهاند تا بهتر بتوانند اندازه بهینه جمعیت را
آنها توزیع اندازه شهر و ساختار صنعتی در چند نکته
شهری و در نتیجه توزیع امکانات به تمامی استانهای کشور
و افزایش انگیزه سرمایهگذاری (2019 ,.له 61 51060). لذا در
بررسی اثرات فضایی اندازه شهر و ساختار صنعتی .../ شهرام فتاحی» مریم حیدریان» معصومه دورباش ۴۱
این دو متغیر بر روی یکدیگر تنها در برخی از مطالعات
توزیع اندازه شهر بر بهرهوری نیروی کار باشد. تنها در
عوامل سبز با استفاده از رویکرد ساختار صنعتی در چین
۳ شهر طی سالهای ۲۶5۴ ما ۲۳۱۴ با استفاده از
نتایج تجربی نشان داد که تأثیر اندازه شهر بر بهرهوری
شهری به صورت لا شکل معکوس است و این نتیجه به
بررسی عوامل موئر بر الگوی توسعه شهری با استفاده از
ندارد؛ در حالی که رابطه اندازه شهر با بخش صنعت و
برخوردار بوده و بر آن عاتیر منفی گذاشته است. به
تحقیق آنها نشان داد که بعد عینی کیفیت زندگی؛ شامل
همبستگی مثبت و معنادار با اندازه شهر و بعد ذهنی
حالی که تنها تعداد کمی تلاش کردند به آزمون تجربی
قهاطور کلی آزاد است و تقریبا هیچ شهری در سمت
چپ نقطه اوج اندازه شهر محدود نمیشود. لذا مطالعه در
و مدیریت انیروی کار در شهر خواهد داشت به ویژه آنکه
استفاده شود؛ چون این روش با توجه به در نظرگرفتن
بررسی اثرات فضایی اندازه شهر و ساختار صنعتی .../ شهرام فتاحی» مریم حیدریان» معصومه دورباش با ۴۳
مجاورت و نزدیکی در شهرهاست که مردم را به مخاطره
بود که تعادل شهری و اندازه بهینه شهر را پیشنهاد داد.
به این پرسش برمیگردد که چه زمانی رابطه علّی بین
صنعتی بر بهرهوری نیروی کار لازم است. ابتدا به مفهوم
و اهمیت بهرهوری و به ویژه بهرهوری نیروی کار پرداخته
حاضر به تعریف مرکز بهرهوری ژاپن " بسنده میشود. این
نیز بدان دلیل میباشد که همسو با هدف پژوهش. در
این تعریف از توزیع اندازه شهر و افزایش سطح اشتغال
نیروی انسانی تسهیلات و غیره به روش علمی و کاهش
است. بر این اساس شاخصهای بهرهوری را در دو گروه
میتوان تغییرات اشتغال را تحلیل کرد. با توجه به رابطه
نیروی کار و هزینه نهایی از سوی دیگر میتوان چنین
کار و به دنبال افزایش تولید نهایی نیروی کار و در
منجر به کاهش بهرهوری نیروی کار و به دنبال آن.
اقتصاد خرد. متأثر از زمان و از نگاه اقتصاد کلان.
منفعت نهایی اندازه شهر تا قبل از رسیدن به نقطه
شاغل در شهر تا رسیدن به نقطه بهینه اندازه شهر میتواند
منافع بالقوه رفاهی خودش را حداکثر کند. زمانی که تعداد
نیروی کار از نقطه بهینه عبور کرد این مزایای رفاهی خود را از
شهری معتقدند که میزان اثر تجمیع یک شهر به ساختار
شکل ۱- رابطه بین اندازه شهر و بهرهوری نیروی کار
تولیدی» رفاه و اندازه شهر میتواند از سه طریق زیر
شهرها از صرفههای به مقیاس در تولید و مصرف ناشی
میشود که آن هم از غیرقابل تقسیم بودن بعضی کالاها
متراکم قرار دهند که سبب افزایش کارایی تولید آنها در
شده و با جذب نیروی کار بیشتر موجب تسریع در رشد
بههم از نظر فضایی یا تراکم بالا سبب تقویت سرریز
سه روش اصلی وجود دارد: اول از طریق متغیر وابسته.
دوم از طریق جملات خطا و سوم از طریق متغیرهای
معروف هستند و در نهایت نوع چهارم که به مدل
وابسته با وقفه فضایی در سمت راست معادله اشاره دارد
۲۱( برع + وزلاشز/ام + بکرم + به > ما۸
وجود و قوت اثرات متقابل فضایی برای ما مهمتر باشد.
ج) مدل دوربین فضایی: در این روش که به مدل
فضایی و هم در ترکیب با متغیرهای مستقل مدل لحاظ
مورد تأیید قرار گرفت. شکل کلی مدل به صورت زیر
(۳) وزه + 01/۸ + باه لام + مرکرم + به ما۸
مدل 512 (معادله ۳) را رآ ور کرده و این مدل رابه
بررسی اثرات فضایی اندازه شهر و ساختار صنعتی .../ شهرام فتاحی» مریم حیدریان» معصومه دورباش با ۴۷
عنوان مدل پایه در نظر میگیریم؛ زیرا اگر در این مدل
مقدار 0 > 0 و 0 + م باشد» آنگاه مدل تبدیل به مدل
+ (معادله ۲) میشود. اگر م8- < 0 باشد به مدل
فرض میشود که 5101 مدل بهینه بوده و آن را برآورد
میکنیم. سپس فرضیه 0 < 0 و 0 + ۵ مورد آزمون
قرار میگیرد. در صورتی که فرضیه صفر رد شود مدل
فرضیه صفر رد شود مدل /51۸ انتخاب میشود و در
غیر این صورت ]51:8 مدل بهتری است. در نهایت مدلی
که در این مراحل انتخاب میشود. باید با مدل 5۸ نیز
روبهرو هستیم که جنبههای مکانی در آنها مطرح است و
باید به تعیین آن پرداخت. یکی از منابع اطلاعات مکانی,
میتوان تعیین کرد که کدام مناطق با هم» همسایه یا
است. از جمله این روشها میتوان به موارد زیر اشاره
مجاورت خطی دوطرفه و اگر برای دو منطقه موجود در
باید توجه داشت که 17 ماتریس متقارن است و بر
صفر است. حال ماتریس ۷ را برای داشتن ماتریسی که
تعدادی متغیر مربوط به پنج منطقه که بردار از نامیده
را مشاهده کرد. این ماتریس حاصل ضرب بز > * یک
نظری ارائه شده و همچنین مطالعه چن و زو (۲۰۱۷)» از
متغیر اشتغال و توان دوم آن برای بررسی شاخص اندازه
میباشد و از نتایج آمارگیری نیروی کار موجود در مرکز
آمار تهیه شده است. از آنجایی که این متغیر نشاندهنده
اندازه شهر است. از توان دوم آن جهت بررسی فرضیه
و حد بهینه آن بر بهرهوری» از توان دوم این متغیر در
واقعی هر کارگر به قیمت پایه سال ۱۳۹۵ و برحسب
هزار ریال به نفر میباشد. با توجه به اینکه نرخ حقوق و
دستمزد در کل کشور ثابت و رسمی میباشد؛ لذا به
واقعی به قیمت سال پایه ۱۳۹۵ و برحسب میلیارد ریال
میباشد. لازم به ذکر است. به دلیل موجود نبودن این
و به صورت نسبت جمعیت شهری به کل جمعیت هر
این مطالعه برای ۳۰ استان کشور به غیر از البرز
بررسی اثرات فضایی اندازه شهر و ساختار صنعتی .../ شهرام فتاحی» مریم حیدریان» معصومه دورباش ۳ ۴۹
۱ و ۳ نشان داده شده است. همانطور که ملاحظه
بهینه اندازه شهر و ساختار صنعتی عبور نکرده است و به
همین دلیل تحرک نیروی کار و جابهجایی سرمایه در آن
ندارد و دلیل آن را میتوان در عبور از حد بهینه اندازه
شهر و ساختار صنعتی به علت تحرک بالای نیروی کار و
نقشه ۳- میانگین بهرهوری نیروی کار طی دوره زمانی ۱۳۸۴-۱۳۹۶
منبع: (مستخرج از دادههای موجود در حسابهای منطقهای و نتایج آمارگیری نیروی کار مرکز آمار)
شود. لذا قبل از برآوره مدل, لازم است مانایی متغیرهای
است. نتایج این آزمونها در جدول ۱ ارائه شده است.
جدول ۱- نتایج حاصل از آزمونهای ريشه واحد پانلی (با در نظر گرفتن عرض از مبدا)
#اعداد بالا ضرایب آماره آزمونهای مربوط به متغیرها و اعداد داخل پرانتز احتمال آنها است.
استفاده در این پژوهش به غیر از اشتغال و فضای سبز
در سطح مانا نبوده و با یک دوره تفاضل مانایی آنها تأیید
شاخص فضای سبز در سطح مانا بوده و با دارا بودن
سری زمانی خود. فرضیه صفر مبنی بر نامانایی در سطح
اظمینای ۹۵ ذفرصذ ار موره این کار متیر رذ اخواهد شد.
متغیرهای الگو رد نخواهد شد و فرضیه صفر مبنی بر
در بین جملات اخلال وجود دارد. در نتیجه میتوان برای
در این مرحله با استفاده از چهار مصدل موجود در
استفاده از مدل بهینه انجام خواهد شد. جدول ۴ نتایج
اقتضاد و مدیریت شنهری/ شهاره اسیی وهفتهه ومستای ۱1۳۴۶۶
برای انتخاب مدل مناسب از میان مدلها طبق ابتدا مدل 5108 به عنوان مدل مبنا انتخاب شده و
مراحلی که در بخش انتخاب مدل روششناسی توضیح باتوجه به آن فرض 0 < 0 و سپس 80- > 0 آزمون
داده شد. اقدام میشود. براساس آنچه توضیح داده شد. میشود که نتایج آن در جدول ۵ آورده شده است.
#اعداد داخل پرانتز, نشاندهنده سطح احتمال ضرایب بر آوردی میباشند.
نتایج حاصل از آزمون فرضیه 0 * 0 نشانگر رد است. همچنین نتایج آزمون فرضیه 80- < 0 نشانگر
فرضیه صفر و ارجحیت مدل 5101 نسبت به 5۸ رد فرضیه صفر و ارجحیت 518 نسبت به /5۳3 است.
بررسی اثرات فضایی اندازه شهر و ساختار صنعتی .../ شهرام فتاحی» مریم حیدریان» معصومه دورباش ۳ ۵۳
در مرحله نهایی مدل 513 نسبت به مدل 5۸6 از
دارای مقادیر کمتری بوده به همین دلیل این مدل به
اثر تجمیعی نیروی کار تقویت شده و منجر به افزایش
شغلی و درآمدها در شهرها میشود و همین امر بهرهوری
نیروی کار را نیز تا ۰/۳۱ واحد کاهش میدهد. بنابراین
نیروی کار به شدت تا ۱۴/۷۱ واحد افزایش یافت ولی با
بهرهوری نیروی کار تا ۰/:۲ واحد کاهش یافت که نشان
کاهش تعداد نیروی کار شده است ولی به مرور زمان به
بهعنوان دو نیروی مخالف عمل نموده و بستگی به برایند
این دو دارد که بهرهوری به صورت مثبت یا منفی تغییر
کاربر بودن است؛ لذا با توجه به نتایج بهدست آمده» به
اندازه شهر بر روی بهرهوری نیروی کار بیشتر بوده و
منجر به کاهش آن طی دوره زمانی موردنظر شده است.
بیشتر میشود و بهرهوری نیروی کار را تا ۳/۰۵ واحد
پشی و احد را داشت. در کار این یره وجود فضای
پژوهش به دنبال آن بود که اثر اندازه شهر (نرخ اشتغال)
و ساختار صنعتی به عنوان دو ستون برای حفظ و تداوم
رشد اقتصادی در یک منطقه مورد بررسی قرار دهد و
اندازه شهر و صنعتی شدن بر بهرهوری نیروی کار برای
متغیر با بهرهوری» از توان دوم این متغیرها در برآوردها
استفاده شد تا بتوان اثرات قبل و بعد از نقطه بهینه
اندازه شهر و ساختار صنعتی بر بهرهوری شفاف و روشن
اندازه شهر و صنعتی شدن با بهرهوری نیروی کار وجود
دارد. میتوان اذعان نمود که در مرحله ابتدایی له دلیل
بزرگتر بودن اثر تجمیعی از اثر ازدحام» اندازه شهر دارای
اثر مثبتی بر بهرهوری بود ولی به مرور زمان جای این دو
اثر عوض شد و اثر ازدحام دارای نیروی قویتری از اثر
نیروی کار شد. از طرف دیگر ساختار صنعتی نیز به
میدهد ولی بعد از گذشت زمان و رسیدن به نقطه بهینه
بین اندازه شهر و ساختار صنعتی بر بهرهوری نیروی کار
تعادل و نظم شهرها اقداماتی زیر را در دستورکار قرار
خارجی تجمع شهری (این امر به اندازهای مهم است که
میشوند.» ولی این امر منجر به افزایش وابستگی بیش از
لذ| برای پشگهرهای بزرگ پیشنهاد میشود که به انتقال به
بررسی اثرات فضایی اندازه شهر و ساختار صنعتی .../ شهرام فتاحی» مریم حیدریان» معصومه دورباش با ۵۵
تیرو ی کار د رایرآن به تفکیک استان ۸۰-7۳۸۵ 2۱:
(2020) :0 3/۰ ,00۳8 8۶ سل موطقال لا 2 بان
|
در ادبیات اقتصادی، بهره وری نیروی کار بیشتر از آنکه یک زیرساخت فیزیکی تلقی شود، زیرساخت اجتماعی برای ترکیب بهینه عوامل تولید است که در کنار متغیری همچون توزیع اندازه شهرها می تواند اثرات متفاوتی برجای بگذارد. این پژوهش بر آن است که تأثیرات اندازه شهر و ساختار صنعتی شهرها را به عنوان دو ستون برای حفظ و تداوم رشد اقتصادی مورد بررسی قرار داده و اثرات آن را بر یک متغیر اقتصادی- اجتماعی همچون بهره وری نیروی کار مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد. براین اساس از مدل های پانل فضایی جهت برآورد اثرات اندازه شهر و صنعتی شدن بر بهره وری نیروی کار برای ۳۰ استان کشور طی دوره زمانی ۱۳۹۶-۱۳۸۴ استفاده شد. به دلیل وجود اثرات تجمیعی و ازدحامی در شهرها، از توان دوم متغیرهای اندازه شهر و صنعتی شدن در برآوردها استفاده شد. نتایج نشان دادند رابطه U شکل معکوس بین اندازه شهر و صنعتی شدن با بهره وری نیروی کار وجود دارد. می توان استدلال نمود که در مرحله ابتدایی به دلیل بزرگتر بودن اثر تجمیعی از اثر ازدحام، اندازه شهر دارای اثر مثبتی بر بهره وری بوده (به اندازه ۰/۴۹ واحد افزایش)، ولی به مرور زمان اثر ازدحامی دارای نیروی قوی تر نسبت به اثر تجمیعی در شهرها شده و بهره وری نیروی کار را کاهش داده است (به اندازه ۰/۳۱ واحد کاهش). از سوی دیگر، ساختار صنعتی نیز به دلیل افزایش تولید، بهره وری را افزایش می دهد (به اندازه ۱۴/۷۱ واحد افزایش) ولی بعد از رسیدن به نقطه بهینه به دلیل وابستگی بیش از حد به صنایع تولیدی، مزایای نهایی اثر مقیاس بر بهره وری نیروی کار را کاهش می دهد (به اندازه ۰/۰۲ واحد کاهش).
|
26,043 |
465755
|
کاب وارهها اک الا سا ی اگاخو ی :آمتی تآجتمافی«سترسی
دکتری علوم سیاسی, دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما تهران» ایران
امنیت. مفهومی است بسیار پیچیده که بهعنوان مفهوم و واقعیتی اجتماعی,
لایههای زیادی را به دور هسته اصلی خود دربرگرفته است. این چندلایگی
درواقع بسیاری از متفکرین را به این نتیجه رهنمون کرده است که یافتن
تعریف قطعی و بدون چونوچرا برای امنیت بسیار دشوار است و ازاینرو به ارائه
تعاریف نسبی از آن مبادرت ورزیدهاند. این تعاریف نسبی, گویای این واقعیت
هستند که واقعیت امنیت را تنها میتوان در بستر یک جامعه خاص, تعریف
کرد و ارائه تعاریف انتزاعی و بهظاهر علمی ممکن است چندان کارآمد نباشد.
هدف از امنیت اجتماعی,» یا معنای امنیت اجتماعی,» بیشتر از آنکه امری
سیاسی - نظامی باشد. واقعیتی اجتماعی است که معمولا ریشه در ویژگیهای
تاریخی یک جامعه يا برخی گروههای آن دارد (افتخاری, ۱۳۸۱). این واقعیت
که حفظ ارزشهای دیرین اجتماعیای است که به ارث. به گروههای مختلف
جامعه رسیده است. در امنیت اجتماعی, منافعی عمومی وارد صحنه میشوند
که بین دو واقعیت فرد و دولت قرار دارند. این منافع قائم به وجود گروهها و
دستههای اجتماعی است که هرکدام کلیت ویواجدی خاص را تشکیل میدهند.
گروههای مختلف قومی, نژادی, مذهبی: سنی» جنسی و ملی ازجمله گروههایی
هستند که در این مقوله قرار میگیرند. امنیت اجتماعی نیز خودمحوری اساسی
دارد به نام هویت. هویتی که بیش تر؛ازآنکه فردی باشد» امری جمعی است. در
فاسلل بای نرق وذونت۸ گروه ها اجتماگاتی |قرآر فارن ک وهای امنیت
اجتماعی و حفظ هستی و هویت خود هستند (کاظمیپور ۱۳۷۶). بهقول
«ویور» تشوری امنیت اجتماعی بر هویتهای جمعی و در مقیاس بزرگ مانند
هویتهای مذهبی و هویتهای قومی متمرکز است که کارایی و وظایفشی
مستقل از دولت دارند. پس هویت مفهوّم مجوری امنیت. بر اجتماع تأکید
دارد و زمانی مطرح میشود که جامعه یا گروههای خاصی نسبت به هویتشان
احساس خطر کنند. بدین ترتیب با روشن شدن مفهوم امنیت اجتماعی» ممکن
است در سطوح مختلف به آن پرداخته شود. سطوحی که از گروههای بسیار
کوچک شروع و بهکل جامعه ختم میشود. در خردترین سطح این طیف امنیت
اجتماعی,» در معنای ساده آن یعنی فقدان تهدید نسبت به هویت یک گروه
کوچک قومی» مذهبی و ... همچنین در کلانترین سطح, امنیت اجتماعی به
معنای مصونیت جامعه در مقابل انواع تهدیدهای هویتی ناشی از فرایندهای
جهانیشدن» آمریکایی شدن» غربزدگی و ... است. لذا میتوان گفت که در
روزگار نوین و با توسعه روزافزون فناوریهای ارتباطی» مفهوم امنیت نیز دچار
مشکلات جدی شده است. تنوع رسانهها و شرایط جهانیشدن» سبب شدهاند
که ارتباطات میان فرهنگی دامنه گستردهتری پیدا کند. در ایران» رسانههای
داخلی و برونمرزی توسعه پیدا کردهاند؛ یکی از کارکردهای اصلی این رسانهها
توسعه ارتباطات میان فرهنگی است آما این میزان از توسعه فناورانه الزاما
توسعه امنیت اجتماعی را در برندارد بلکه میتواند اثرات معکوس هم در پی
داشته باشد و تهدیدی برای امنیت اجتماعی بهحساب بیاید. ازانجاکه بخش
قابلتوجهی از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی بهواسطه حاکمیت به کشور
واره میشوند یا باید تحت نظارت آن فعالیت کنند و همچنین مفهوم امنیت
اجتماعی نیز با دو مفهوم حکمرانی و فناوری نسبت وثیقی برقرار میکند.
باید توجه داشت که واژه حکمرانی,» مترادف با حکومست نیست. حکمرانی
بهعنوان یک مفهوم» به این امر که قدرت در داخل و خارج از اقتدار رسمی و
نهادهای حکومتی وجود دارد. اشاره میکند. مفهوم حکمرانی ازجمله موضوعات
میانرشتهای و وامدار رشتههای حقوق, جامعهشناسی» مدیریت» اقتصاد و سیاست
است: پژوهشگران این خوزه اغل گربظر آبقهای نسبتاژو ناد ماهیت متکثر
قدرت و تکثیر آن میان سطوح دولتی و فرادولتی» تشویق و ترغیب تمرکززدایی
از دولت و اتکای روزافزون بر اشکال گوناگون مشورت و مشارکت شهروندان,
متمرکزند. در این معنا حکمرانی از رهگذر نگرشی جدید و متفاوت. به مسئله
محدوهس ان قرشسعفی زکه نما ساهیت سل لهمراقیی دارد) یاه تغییر هر
آن برای نیل به مدلهای متنوع تصمیمگیری جمغی میپردازد. به دیگر سخن,
پژوهشگران این حوزه معتقدند ناکارآمدی نسبی دولتها در انجام یکجانبه امور
موجب ایجاد و بسط این مفهوم شده است. ازاینرو با تفکیک حوزههای مختلف
دولت و نیز ایجاد تمایز میان بخش خصوصی و بخش دولتی از یکسو و تمایز میان
دولت و جامعه مدنی از دیگر سوه سعی در تغییر ساختار سنتی قدرت و افزودن
بر وزن و تأثیرگذاری نهادهای موازی دولت در تصمیمگیریها و سیاستگذاریها
دارند. بر این اساس و به نظر ایشان قدرت موثر و مشروع» قدرتی است که
از طریق مشارکت و منازعه نهادها و نیروهای متنوع در سطوح مختلف ملی,
منطقهای و گاه جهانی به دست میآید (هبیتات!» ۲۰۲۰: ۷).
دماوندی کناری و همکاران (۱۳۹۹) در پژوهش «نبیین امکانات و ابزارهای
رسانههای جمعی بر شکلگیری حکمرانی خوب در جوامع درحالتوسعه. با
تأکید بر تجربیات جهانی» با استفاده از الگوی کتابخانهای جمعآوری اطلاعات
و شیوه تجزیهوتحلیل بر مبنای توصیف تحلیلی,» تواناییها و عملکردهای
رسانههای جمعی را بررسی و امکانسنجی و ارتباط دو مفهوم رسانههای جمعی
و شهروند هوشمند.» مطالعه موردی: شهر تهران»» به سوّال چه نسبتی میان
حکمرانی خوب و هوشمندسازی تهران وجود دارد با بهکارگیری شیوه توصیف
تحلیلی پاسخ دادهاند. نتایج نشان داده است که ایران هنوز نتوانسته است حتی
در پایتخت - که مهمترین کلانشهر آن به شمار میآید (بهرغم نیازهایی که
وجود دارد) -این پارادایم مدیریات,کلانشهر را انتخاب و اجرا کنند.
قلیپورسوته و همکاران (۱۳۹۸) پژوهشی با عنوان «طراحی مدل دولت
الکترونیک در چارچوب اخلاقتی حکمرانی خوب» انجام دادهاند. جامعه آماری این
پژوهش شامل گروهی از مدیران و کارکشان وزارت نفت است. ۱۷ تن از خبرگان
بر اساس روش اشباع و نمونهگیری هدفمند بهعنوان نمونه انتخاب شدهاند. نتایچ
پژوهش نشان داده ۱۰۲ مفرگوم ها ۵ مطنهوم شناسایی شدهاند. ۱۰۲ کذ اولیه
در قالب ۱۸ مقوله به دست آورند که عبارتاند از: ارزیابی و نظارت» اعتماد و امنیت
عمومی, تعامل و ارتباطات. توسعه انسانی و اجتماعی, رضایتمندی» زیرساختها
سلامت اداری و سازمانی» سیاست گذاری, شفافیت*۶ پاسخگویی» عدالتمحوری» عزم
و تعهد سازمانی» عوامل مالی فناوری اطلاعات. کارایی و اثربخشی,» کیفیت قوانین
و مقررات» کیفیت خدمات الکترونیک. مدیریت روند بستر و اجرا و مشارکتجویی.
نتایج نشان داده است که پایهریزی ارزشهای اخلاقی در مولفههای حکمرانی خوب
جوامعی که حکمرانی خوب دارند. بر تمام عملکردهای سیستم نظاره گرند
و از هرگونه پیشامدی که بخواهد امنیت را به خطر بیندازد مانند فساد در
چارچوب قوانین» رعایت نکردن حقوق» بیتوجهی بهسلامت جامعه و ... جلوگیری
میکنند با ار رخدادی ناخواسته پیش بیاید ذر رقع آن تلاش میکنند با
توجه به تمام مباحث مطرح شده» ازاینروست که امنیت اجتماعی در جامعه
حاصل میشود. حال که در مواجهه با تغییرات جدید و پیشرفت فناوریها قرار
گرفتهایم» فناوریهای اطلاعاتی میتوانند برای پیشبرد منافع جامعه و وجود
حکمرانی خوب مفید واقع شوند. پس ضرورت دارد به بررسی جایگاه موّلفههای
حکمرانی خوب در پیشبرد امنیت اجتماعی بپردازيم و به این سوّال پاسخ دهیم
که از میان موّلفههای حکمرانی خوب که مرتبط با فناوریهای اطلاعاتی و
ارتباطی هستند. کدامیک بیشترین نقش را در تقویت امنیت اجتماعی دارند؟
اصطلاح امنیت اجتماعی را باری بوزان! برای اولینبار در کتاب «مردم.
دولتها و هراس» به کاربرد. امنیت اجتماعی, تنها یکی از ابعاد رویکرد پنجبعدی
او یه مقولهامنیت اس دیکر بخشهای این رویکترد مبارتافن از انیت نظامی:
از امنیت دولتی هستند. بهعنوانمثال, جامعته تنها یکی از بخشهایی است که
دولت ممکن است در آن مورد تهدید قرار گیرد (روی,» ترجمه نویدنیا ۱۳۸۲:
۲۳). امنیت اجتماعی از نظر بوزان به حفظ مجموع ویژگیهایی ارجاع دارد که
برمبنای آن افراد خودشان را بهغنوان عضوایک گروه اجتماعی قلمداد میکنند
یا بهبیاندیگر معطوف به جنبههایی از زندگی فرد میگردد که هویت گروهی
او را سامان میبخشند (نویدنیا ۱۳۸۲: ۶۴). به عقیده مولار۲ امنیت اجتماعی به
بقای گروههای اجتماعی توجه دارد که به جهت اشتراک اعضای آن در اندیشه.
احسای واعمال:کلیت بگیارجهای را تقکیل مندهد زنوسدتی ان ان اب 3۱
برای آنکه امنیت بهدرستی از جامعه شکل بگیردو مسردم باور به امنیت
حاصل شده توسط حکومت داشته باشند. لازم است در ابتدا نوعی حس اعتماد
گیدنز ريشه اعتماد را در اطمینان به اشخاص درستکار و معتبر میداند که
بهطورمعمول از نخستین تجربیات کودک حاصل شده است. به نظر وی» در
صورت نبود اعتماد» کنش افراد بر مبنای رویکردهای بدگمانی با خودداری است
در صورت نبودن اعتماد» امنیتی نیز وجود نخواهد داشت. درواقع به عقیده
بوزان ممکن است تهدیداتی که امنیت اجتماعی را تحتالشعاع قرار میدهند.
زمانی روی دهند که جوامع به این نتیجه برسند در شرایطی خاص, هویت «ما»
مورد تعرض و خطر واقع شده است. عواملی که میتوانند هویت یک جامعه را
تهدید کنند. ممکن است از سرکوب آزادی بیان تا مداخله در قابلیتهای آن
برای ابراز و بیان خود. تنوع داشته باشند (روی» ترجمه نویدنیا ۱۳۸۲: ۶۹۴).
بدهمیین دلیسل ست کهمیتوان گفت آمقست و آغتماه با یکدیگیر رابطه
تنگاتننگ دارند و بهواسطه این دو میتوان به یک حکمرانی خوب در کشور و
تالکوت پارسونز: در نظریه کارکردگرایی ساختاری تالکوت پارسونز دو وجه
از اهمیت خاصی برخوردار هستند. یکی ساخت و دیگری کارکرد. برای آنکه یک
نظام اجتماعی بتواند به حیات خود ادامه دهد. لازم است از ساختاری بهره گیرد
که توان برآوردن چهار کار کرد ضروری را داشته باشد. ساختار نظام اجتماعی
ازآنجهت مورد ملاحظه قرار میگیرد که با تحلیل کارکرد آن بتواند چگونگی
برآورده شدن نیازهای اجتماعی آن را تبیین نمود. در این روند» جامعه نیز با
استفاده از ساختارهای نهادمند پاسخگوی چهار کارکرد ضروری است. هرچه
تفکیک حوزه کارکردی نهادها مشخصتر و مرز فعالیت آنان تعریف شدهتر
باشد. احتمال برا ورده شدن نیازها بیششتر خواهد بود؛ بنابراین از این دیدگاه»
تفکیک ساختار پیشرگشقاط امن کارکیگها ی آباشی نظام اجتماعی خوآهد بود:
اعتماد اطمینان» همکاری و همیاری ازجمله شاخصهای امنیت هستند که
اگر در افراد جامعه درونی نشده باشند» تحقق اجبارگونه امنیت با توسل بهزور
وقدرت موجب تأمین انشت ز دی اعضای جامعه از امنیت تخواهدرشد.
درواقع امنیت نیازمند یک بستر رشد و زایش است. افراد باید به حقوق دیگران
جیمز کلمن: سرمایه اجتماعی مانند سایر اشکال سرمایه, مولد است و
دستیابی به اهداق خاصرا که بدوّن آق امکان پذیر نیست. ممکن میسازد
بهرغم سایر اشکال سرمایه. سرمایه اجتماعی» در ذات روابط بین کنشگران است
نه در خود کنشگران يا ابزار فیزیکی تولید (کلمن! ۲۰۰۲: ۱۱۰). امنیث اجتماعی
از نتایج فرصی جامعه مدنی است که در شرایط وجود سرمایه اجتماعی شکل
میگیرد. تشکلها در شرایطی تأمینکننده امنیت اجتماعی هستند که عاری از
روابط سلسلهمراتبی و توزیع نابرابر قدرت میان اعضای آن باشند و رابط ارگانیک
باسایر اجرای تظام اجسمامی داشعه باه زشفیعی رسای 1۷۸۴ 11۴
در نظریه کنش ارتباطی, نظریه جامعه را به الگوی ارتباطات منتقل میکند.
وی شهروندی را پایه اجتماع سیاسی, جامعه مدنی و حوزه عمومی تعریف و
تبیین کرده است. بنا بر نظر وی» همه اعضای جامعه باید در نهادهای حکومتی
خود مشارکت نمایند و به آن وفادار باشند. به نظر میرسد.» گسترش و بسط
گفتمان عقلانی و گسترش همگانی در قالب تشکلها و نهادهای مختلف راهی
بهسوی شهروندی خواهد بود. انواع گوناگون سازمانها و انجمنهای غیردولتی
جز جداییناپذیر آگاهی شهروندان درباره مسائل روز و بستری مناسب برای بیان
دیدگاههای گوناگون طرح عقاید و نگرشها درباره موضوعات و مسائل مورد بحث
و اختلاف در جامعه محسوب میشوند. در نتیجه برای تحقق نظم و امنیت در
مفهوم شهروندی» تقویت جامعه مدنی و نهادهای مدنی, عرصه عمومی و استفاده
از رسانه ضرورتی همیشگی و اجتنابناپذیر است/(قوام و دهقانشاد ۱۳۸۹: ۳
این واژه را اولین بار در سال ۱۹۷۹ اقتصاددانی بهنام ویلیامسون در ادبیات
اقتصادی برای بیان وضعیت ایدهآل در رابط میان دولت و بازار مطرح کرد؛ اما
از سال ۱۹۸۰ این اصطلاح در پژوهشهای دیگر علوم نیرز بیشتر دیده شد.
رواج این اصطلاح تا بدان پایه بود که بانک چهانی,گزارش سالانه خود در سال
۹ را به حکمرانی خوب اختصاص داد (مالدونادوا ۲۰۱۰: ۲۰). شاید در آن
زمان کمتر کسی تصور میکرد که حکمرانی خوب جایگاهی تا به این درجه
حکترانی خوب سردم ,را صاحان سق میدن که فهرت ز امسال آققدار
را به دولت واگذار میکنند تا با.حکمرانی خوب؛ بهرییستی عمومی, توسعه
پایدار انسانی و رضایت مادی و معنوی را به حداکثر برساند و از حقوق اساسی
آنها از قبیل آزادی و گسترش دامنه انتخابها حمایت کند. بنابر تعریفی که
از حکمرانی خوب شده است. موضوع و محور حکمرانی خوب چگونگی دست
یافتن به حکومتی است که بتواند زمینهساز توسعه مردمسالار و برابرخواهانه
مسئولیتپذیر»ه شفاف.» پاسخگو, اثربخش و کارا منصفانه و همهگیر و پیرو
حکومت قانون. این شکل حکمرانی,» باعث میشود که فساد به حداقل ممکن
کاهش یابد دیدگاههای اقلیتها بهحسابآورده شود و صدای اقشار آسیبپذیر
در تصمیمگیری شنیده و نیازهای حال و آینده جامعه پاسخ گفته شود (کمالی,
۵۸ علاوه بر آن هشت مشخصه. بانک جهانی حکمرانی خوب را با شش
شاخص تعریف میکند: ۱. پاسخگویی و حق اظهارنظر؛ ۲. ثبات سیاسی و نبود
خشونت؛ ۳ اثربخشی حکومت؛ ۴. کیفیت قوانین؛ ۵. حاکمیت قانون و ۶. کنترل
۱. حق اعتراض و پاسخگویی: مفهوم این شاخص, تغییر منظم دولتها نظام
حقوقی شفاف و عادلانه؛ توزیع برابر فرصتها میزان آگاهی صاحبان کسبوکار و
۲ ثبات سیاسی واتبوه خشونت "این شاخض, عبارت است از میزان
تنشهای قومی, تدابیر قهری برای حفظ قدرت. قطبی شدن طیفهای
۳ بار مقررات؟: این شاخص درباره مواردی چون میزان مداخله دولت در
اقتصاد. نحوه کنترل قيمتها و دستمزدها مینزان و کیفیت موانع تعرفهای و
غیرتعرفهای, گستره مداخله دولت در نظام مالی, حجم مقررات دست و پاگیر
صادرات و واردات. میزان اثربخشی سیاستهای ضدانحصار و سایر مقررات اضافی
۴. حاکمیت قانون*: این شاخص با گزینههایی چون هزینههای تحمیل
شده به دولتها بوّاستطه جرم و جنایتآدر؛جامعه. کیفیت اجرای قراردادهای
خصوصی و دولتی» میزان اعتماد مردم به مسئولان در حفظ داراییها و میزان
ثروت آنها ظرفیت بخش خصوضی دراقامه دعوی علیه حکومت. میزان
اعتمادبخش خصوصی بهنظام قضایی و سرانجام کارایی نیروهای امنیتی در ایجاد
۵-مبارژه با فساد؟: ایق شاخصض نیز میزان فساه ذرمیبان مقامات,رسمی»
شیوع فساد در نظام سیاسی بهمنزله تهدید علیه سرمایه گذاری خارجی, تأثیر
فساه بر جذّابیت: کشور برای فعالیت اقتصادی؛ قرازانی قسادادر نیان فقانات
عمومی و شیوع پرداخت رشوه برای اخذ مجوزهای اقتصادی را اندازه میگیرد.
۶. اثربخشی دولت: آخرین شاخص نیز مفاهیمی چون سیاستگذاری به
نفع کسبوکار کارایی نهادی دولتی, کیفیت کارکنان دولت. توانایی دولت در
اجرای برنامههای خود استقلال استخدام و خدمات کشوری از فشارهای سیاسی
بهواقع امر حکمرانی خوب. مبین نوعی تغییر نگرش در زمینه نقشش دولت و
حکومتهاست. حکمرانی خوب اشاره به مشارکت یکسان و برابر تمام شهروندان
شفافیت: پاد خگویی: عدالت زارققای قساوی اقرآدهر برابر قانون است:
حکمرانی خوب بنابر ماهیت روایتی با انتهای باز محسوب میشود. بهجرئت
میتوان ادعا کرد که در آینده ابعاد جدیدی به این مفهوم اضافه خواهد شد؛
اما آنچه اکنون و در بحث از حکمرانی خوب مطرح است. اغلب در سه بعد معنا
- حکمرانی خوب بهمثابه ارتباطات دوجانبه, جمایتی و واجد تشریکمساعی
- حکمرانی خوب به معنای مجموعهای از هنجارها و ارزشها. ارزشهایی
که هدف نهایی نهادها سازمانهای دولتی و سازمانهای بینالمللی به شمار
و بر اساس مجموعهای از بررسیها در این زمینه» مینزان مشارکت. وضعیت
بروندادهای بخش دولتی» درجه و کیفیت توسعه اجتماعی و در نهایت وضعیت
سیستم اقتصادی بهعنوان مولفههای اصلی در نظر گرفته شدهاند. شاخصهای
مورد استفاده برای سنجش این مولفهها به ترتیب عبارتاند از: آزادی و ثبات
سیاسی,» کارکرد دستگاه قضایی» سیستم بوروکراتیک و درجه فساد مجموعه
بخش غیردولتی» میزان و درجه استقلال بانک مرکزی» نرخ سود نسبت به
سرمایهگذاری و ... (هوتر؟ و شاه ۱۹۹۸: ۶). بهطورکلی و چنانچه از بررسی
خوب که تقریبا در همه تعاریف وجود دارند عبارتاند از: مشارکت. اجماع
در عصر حاضر حکمرانی خوب برای آنکه بتواند با توجه به شاخصها و
مولفههایی که مطرح میکنند.» بهدرستی به اجرا دربياید و خودش را به نمایش
در سالهای اخیر رشد سریع فناوریهای اطلاعات و ارتباطات تأثیر بسیار
مهمی در زندگی بشر و کارکرد سازمانها و موسسات در کشورهای مختلف
داشته است. به اعتقاد صاحبنظران همانگونه که اختراع ماشین بخار و وقوع
انقلاب صنعتی موجب تحولات عظیمآذر زندگی کاری و شخصی افراد گردید.
انقلاب ارتباطات هم بهطور مشسابه دگ رگونیهایی را در زندگی آدمی به همراه
داشت (لورین! و ارگ ۷( به مگاطرسیهای نوین ارتباطی و آطلاغاتی,
جهان به دهکدهای مبندل ششنده که اطلاعات,و رسانهها سیستمهای عصبی
و اجزای این دهکدهرا به هم متصل ساختهاند. فناوری اطلاعات و ارتباطات
کابلی, رایانههای خانگی و ویدئو) است که برای برقراری ارتباط بین انسانها
(فرستادن و دریافت آنواع پیامهای کلامی» صوتی و تصویری) و نیز برای تولید.
انتشاره ذخی دا و جاگ لام بددکا اه وود ضامی» ۱۳۹۸):
جامعه مدنی به تعریف پیتر دالگرن؟ از لحاظ نهادین مرکب از عناصری است:
داوطلبانه)؛ جنیش اجتماعی (با تأکید بر اهمیت سیاسی آنها)» شکلهای
متعدد ارتباطات عمومی (دالگرن» ترجمه شفقتی ۱۳۸۵: ۲۱۰). در سیاست عصر
مبنای احساس تعهد سیاسی نسبت به موضوعات قدرت سازنده ایجابی (هابز)
فضای سایبری را به وجود آورده است که در آن ظرفیتهای مثبت دموکراسی از
قالب سنتی خود خارج شده است (مازار ۲۰۰۲: ۸). این فرایند به ایجاد فضای
دموکراسی دیجیتالی بهصورت شهروندان توانمند و مشارکت مستقیم در امر
سیاست کمک کرده است (کوهن, ترجمه کاووسی, ۱۳۸۲۳: ۵۹؛ کین ترجمه
شاهرکنی, ۱۳۸۲: ۱۶۸ و مور ترجمه زکوت روشندل,» ۱۳۸۲: ۹۰).
میشل مازار میگوید: با وقوع انقلاب اطلاعات گروههای ریز ملی فعال شده
و فرایند دموکرات شدن شتاب پیدا میکند. او گسترش اینترنت را به تشدید
فناوری اطلاعات امکانات وسیعی را برای دموکراسی, جامعه مدنی و مشارکت
مستقیم شهروندان در جهت ایجاد کنش ارتباطی بهمنظور خلق الگوهای تعاملی
گفتمانی فراهم نمود (کین» ترجمه شاه رکنی, ۱۳۸۳: ۱۹۰). امکاناتی که در
مباحث دفاع از تجده هابرماس و دموکراسی مستقیم عملگرای آرنت فراهم
تبوذ و آنها را غیرعملی میکرد (هابرماس» ترجمه محمدی. ۸۶ ۴۰-۵).
در قرن بیستم شاهد رشد اندازه دولتها در جهان غرب تا چیزی بین ۴۰
تا ۵۰ درصد تولید ناخالص داخلی:بودهاینم:کوچک بوذن انذازه دولت در دوران
گذشته. به این سبب بود که فناوری لازم برای پشتیبانی از دولت بزرگ وجود
نداشت. بهعبارتیدیگر دولت بزرگ به دلایلن ظرف تقاضا میتواند همواره
امکان وقوع داشته باشد. اما تنها در قرن بیستمآبود که دولت بزرگ در مقیاس
ملی پدید آمد. بازه زمانی ۱۸۸۰ تا ۰۱۹۴۰ تغییرات فناورانه زیادی را به همراه
داشت. ازجمله می توان حبذ ل معا (ابلمجل ا) (موابهطا راهن تا اف تلفن.
رادیو تلویزیون» ارتباطات. مدیریت. فناوریهای وصول مالیات و غیره را نام برد.
حملونقل اجازه میدهد تا فرمانهای اداری منتشرشده با هزینهای به نسبت
در مجموع هیچیک از این پیشرفتهای فناورانه یگانه علت بزرگ شدن
دولت نبوده است. به بیانی گویاتر دقیقا زمانی که رشد دولت در بیشتر
سرزمینهای غرب آغاز میشود. بهعلاوه فناوری» موجب بزرگ شدن دولت ها
در سراسر جهان شده است. امروزه کشورهایی که بهرهای پایین از فناوری دارند»
سب اففیرتری ق سل اوه مایشان وش و شبیهاحگوستهای قدی شستند.
آیی عولتاها معکی اس ی توبات قاسه با ویرانگ باقعه اما عرسا سیم
زیادی از تولید ناخالص داخلی را در اختیار ندارند. فناوریهای جدید امکانات
بیشتری را برای آزادی پدید میآورند. برای نمونه فضای مجازی,» فناوریهای
پنهان کردن هویت در اینترنت و مهندسی ژنتیک و غیره ممکن است روزی به
دولت بزرگ روی خوشنشان ندهند. گفته میشود پیشبینی فناوریهای آینده
و تأثیرات آنها به نحو بارزی دشوار است؛ بنابراین» باید در نتیجهگیری محتاط
باشیم. فناوریهای آینده ممکن است نقش دولت در جامعه را افزایش يا کاهش
دهند. فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز در زمره فناوریهای اخیر قرار میگیرد
بحثهای نظری صورت گرفته در زمینه دولتهای ضیف بر دو ویژزگی
جوامع مواجه با آن تأکید دارند:,ژوی نخست سکهه ضعف ساختاری» ناتوانی
نهادی, نبود انسجام درون ساختار دولتی» فساد نهادینه. حامیپروری» فقدان
استقلال نهادی و تأثیربذیری هه میک بیرونی» بیاغتبساری قوانین و
دستورالعملها و تداوم ویژگیهای پاتریمونیالی است که طبعا تأثیر مهمی در
کاهش توان دولت برای تحقق حق حاکمیت خود دارد. رویه دوم» قضیه وجود
ویژگیهای خاصی در ساختار اجتماعی این جوامع است که نتیجه آن وجود یک
جامعه قوی و نفوذناپذیر در مقابل اعمال حق حاکمیت دولتی است. ویژگیهایی
قومی» محلی» دینی؛ عدم شکلگیری و تثبیت هویت ملی و در نهایت تمایل
به حفظ خودمختاریهای منطقهای و محلی. به این معنا ضعف دولت در مقابل
قوت جامعه قرار میگیرد و این دو ویژگتی این جوامع» همدیگر را به نحوی
متقابل بازتولید و تشدید میکنند. این حالت. جوامع را دارای استعداد دائمی برای
غلتیدن به دامان وضعیت جنگ داخلی و بیثباتیهای پایدار میکند. مباحث
نظریهپردازان مکتب نوسازی درباره بحران نفوذ بحثهای ساموئل هانتیگتون در
زمینه ضعف نهادینگی در کشورهای در حال دگرگونی (ترجمه ثلانی» ۱۳۷۳
مباحث گونار میردال در مورد دولت متزلزل بهعنوان اصلیترین مانع تحقق
برنامههای توسعه در جوامع درحال توسعه (۱۳۶۲) و در نهایت مباحث گوران
هایدن در مورد دولت مسئلهدار در آفریقا (هایدن ۲۰۰۶ ۵۰) همگی در پی
تبیین شکلی از دولت در جهان سوم هستند که در مقابل ساختار پراکنده و
نفوذناپذیر جامعه. از توان و ظرفیت حکمرانی اندکی برخوردار است و همین ضعف
مانع اصلی طراحی و اجرای برنامههای توسعه در این کشورهاست. آزاینرو» یک
کشور بهخصوص جامعه ایرانی» برای انکه بتواند موانع پیشرفت را برطرف کند
تا از تزلزل خود جلوگیری نماید و از آن طریق امنیت اجتماعی را به ارمغان
بیاورد» باید بحث شفافیت را در کارهای خود ملزوم بدارد و شهروندان خود را
در آن دخیل کند. آنچه از نظریهها به دست آمد این است که مولفههای ثابت
حکمرانی خوب که تقریبا در همه تعاریف وجود دارند.» عبارتاند از: مشارکت.
و نبود تبعیض میان شهروندان و در نهایت حاکمیت قانون. به همین دلیل در این
پژوهش از سه معیار و مولفه استفاده شده است که شامل: ارتباط دوجانبه بین
مردم و دولت. دسترسی به جریانهای اطلاعاتی و شفافسازی تصمیمات است.
این پژوهش به روش تحلیل؛ سلسللهمراتبی فنازی (۳۸[73۳) اجرا شده
است. اطلاعات پژوهش حاضر با استتفاده از پرسشنامه محققشاخته بر اساس
مقایسههای زوجی از نمونهای متشکل از ۱۳,کارشناس در حوزه مدیریت رسانه
(بخش کیفی) و ۶۶ نفر از کارشناسان علوم مدیریت و مدیریت رسانه (بخش
کمی) در سال ۱۳۹۹ جمعآوری شده است. فرایند تحلیل سلسلهمراتبی را برای
آولین بار دردهه 1۹۷۳ توساس ال ساعتی! مطرح کنره (۷ 85 این تحلیل
بر پایه تصمیمگیری بر اساس مقایسه های زوجی استوار است. ۸11۳ شامل
بقی مرسل آساسی اس ۱ بیان و وین روشی سی لا ۳ تش گیل سار
۴ استفاده از مقادیر ویژه ماتریس مقایسات برای تخمین زدن وزنهای نسبی
عناصر تصمیم ۵ کنترل معیار سازگاری مقیاسها جهت اطمینان از انسجام
پس از تعیین معیارها و گزینهها آنها طبق ارزشگذاری ساعتی دوبهدو
باهم مقایسه میشوند که در جدول ۱ نمایش داده شده است. سپس باید این
نظریات را به یک نظر واحد تبدیل کرد تا بر اساس آن تصمیم بهینه حاصل آید.
مناسبترین روش برای این کار استفاده از میانگین هندسی است. در این
روش» میانگین هندسی عناصر هر سطر محاسبه و سپس بردار حاصل, نرمالیزه
میشود تا بردار وزن به دست آید. سپس از هر سطر میانگین موزون گرفته
میشود. مقادیر حاصل از میانگین موزون نشاندهنده اولویت هر متغیر است
جدول ۱. ترجیحات (قضاوت شفاهی) به کاررفته برای وزندهی نسبی
برای هر ماتریس که حاصل تقسیم شاخص ناسا زگاری (1.1) بر شاخص
ناسازگاری ماتریس تصادفی (۲)113 است. هم بعدش که در جدول ۲ آمده
است. معیار مناسبی برای قضاوت در مورد ناسازگاری آن ماتریس است که آن
را نرخ ناسازگاری (1.16)" مینامیم. چنانچه این عدد کوچکتر یا مساوی ۰/۱
باشد: سازگاری سیستم قابلقبول,است وگرنه باید در قضاوتها قجد یرانظر اتود
10 9 8 7 6 5 4 3 2 3 نی
۱۱ 0 0 0.58 | 0.9 ۱1.12 ۱1.24 ۱1.32۱ 1.41 ۱1.45 | 5
طریقه محاسبه شاخص و نرخ سازگاری در فرمولهای زیر ارائه شده است.
پرجیم۸* بزرگترین مقدار ویژه که همواره بزرگتر یا مساوی 11 است.
جدول ۳. ماتریس مقایسات زوجی معیارها نسبت به هم دز روش ۴۸۲۷۱۳
از آنجاییکه نرخ سازگاری کمتر از ۰/۱ بهدستآمده است. وزنهای تخصیصیافته
جدول ۴ نشاندهنده رتبهبندی نهایی موژلفههای اطلاعاتی و ارتباطی رویکرد
حکمرانی خوب در اثرگذاری بر امنیت اجتماعی است. همانطور که مشاهده
میشود. بیشترین تأثیر باژهتوسشعه امنیس در ایران» متعلق به دسترسی به
شفاف سازی تصمیمات ارتباطات دو جانبه بین دسترسی به جریانهای
نتایج این مطالعه نشان میدهد. بیشترین میزان یر بر بهبود أمثیت
اجتماعی در آیران» متعلق به دسترسی به جریانهای اطلاعاتی است: پسازآن»
ارتباطات دوجانبه بین مردم و دولت و شفافسازی تصمیمات قرار دارند. واقعیت
تکثر یافته امنیت بهویژه در عصر جهانیشدن, امکان تعامل میان ملتها و
فرهنگهای مختلف در درون یک ملت را فراهم ساخته است. از این حیث
میتوان گفت در دوران نوین» فضایی ایجاد شده است که اجزای یک فرهنگ
در درون و بیرون از خطکشیهایی که در گذشته با نام ملت و با مرز تعریف
میشدند. با یکدیگر در حال تعامل هستند. چنین اجزایی بر یکدیگر تأثیر
میگذارند و از یکدیگر تأثیر میپذیرند. در این تعامل, فرهنگی میتواند بر
جایگاه همون قرار بگیرد که از امکانات رسانهای بیشتر و صدای بلندتری
برخوردار باشد. درصورتی که صدای رسانهای (برآمده از فناوریهای ارتباطی
و اطلاعانی) یک فرهنگ ضیف باشد. قادر تیییشت اجزای گفتمانی خویش را
بهدرستی مفصلبندی نماید و در نتیجه دچناژ مششکل خواهد شد؛ بنابراین, با
هر تعریفی از نسبت میان فرهنگ چگار(تدامل1 ارتب اطخ اپهتی نگ جایگاه برتر
متعلق به فرهنگی است که توانایی آن را داشته باشه که از فناوریهای ارتباطی
در ارتباط با مبانی نظری بیانشده» امنیت اجتماعی از نتایج فرعی جامعه
مدنی است که در شرایط وجود سرمایه اجتماعی شکل میگیرد. تشکلها در
شیرآبطی نأمین کنشده منت اجتملغی هستند که قاری :از روابط میلس له مبرآقیی
و توزیع نأبرآبر قدرت میانافها ی 4 تاش دما رای ارانگ ای اجزای نظام
اجتماعی داشته باشند (شفیعی و محقر ۱۳۸۴: ۱۴). امنیت اجتماعی نیز در بستر
یک حکمرانی خوب شکل میگیره. شاخصهایی از قبیل آزادی و ثبات سیاسی,
کار کرد دستگاه قضایی سیستم بوروکراتیک و درجه فساد مجموعه شاخصهای
توسعه انسانی» تخصیص عاقلانه ارزشها توجه به ساخت بخش غیردولتی,
میزان و درجه استقلال بانک مرکزی,» نرخ سود نسبت به سرمایهگذاری و ... را
برای حکمرانی خوب ارائه کردهاند (هوتر و شا ۱۹۹۸: ۶). به همین دلیل در
عصر حاضر که بههیچعنوان دیگر نمیتوان آن را خالی از فناوریهای اطلاعاتی
تصور کرد و نبود آن خلأ بزرگی بهحساب میآید. لازم است تا از فناوریهای
اطلاعاتی برای تحقق این حکمرانی خوب استفاده کرد. زمانی که حکمرانی خوب
با بهکارگیری ابزارها و فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی شکل میگیرد.
نگرشی مثبت در مورد عملکرد دولت و شیوههای حکومت در بین اعضای جامعه
به وجود میآید که تحقق این نگرش موجب میشود در بین شهروندان و اعضای
جامعه احساس امنیت بالایی شکل گیرد؛ زیرا حکمرانی خوب مردم را صاحبان
حق میداند که قدرت و اعمال اقتدار را به دولت واگذار میکنند تا با حکمرانی
خوب» بهزیستی عمومی,» توسعه پایدار انسانی و رضایت مادی و معنوی رابه
حداکثر برساند و از حقوق اساسی آنها از قبیل آزادی و گسترش دامنه انتخابها
حمایت کند. بنا بر تعریفی که از حکمرانی خوب شده است. موضوع و محور
حکمرانی خوب چگونگی دست یافتن به حکومتی است که بتواند زمینهساز
حکمرانی خوب بر اساس و پایههای مشارکت عمومی اعضای جامعه.
ارتباطات دوجانبه بیس مردم ودولت"و ... شکلامی گیرد. این موارد موجبات
شکلگیری و تقویت امنیت اجتماعی را فراهم میسازد؛ بنابراین در دولتهای
برای دولتها به همراه میآورد که این حکمرانی خوب منجر به افزایش میزان
احساس امنیت اجتماعی در بین اعضای جامعه میشود؛ و این افزایش اعتماد
است که اهنیت را بالا ما برد: هالطور که کیدنز ريشه اعتماد را در اطمینان
به اشخاص درستکار و معتبر میداند و این بهطورمعمول از نخستین تجربیات
کودک حاصل میشود: به نظر گیدنز, در صورت نبود اعتماد. کنش افراد بر
اساس رویکردهای بدگمانی با خودداری است (گیدنز ترجمه ثلائی, ۰۱۱۹:۱۳۷۷
بر این اساس» مشخص است که نقش فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی
در امنیت اجتماعی در ایران تا چه حد مهم و حیانی است. فضای مجازی
توانسته است جایگاه ویژهای در تصویرسازی از امنیت اجتماعی به خود اختصاص
دهد یافتههای پژوهش حاضر نیز نشان میدهد برخلاف تصور بسیاری از
اندیشمندان, فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی در حکمرانی ایران از اعتبار مهمی
حکمرانی خوب در دوران معاصر و در ادبیات توسعه ناظر بر تغییر نقش و
کارکرد حکومتها و دولتهاست. در بحث از حکمرانی خوب., حکومت نهادی
پاسخگو و تابع جریان آزاه اطلاعات شناخته میشود که با برداشت سنتی از
حاکمیت که در نگاه فلاسفه و اندیشمندان مدرن مانند وبر یا هگل مطرح
میشود.» تفاوت فراوان دارد. البته باید توجه داشت که این تفاوت از دگرگونی در
کار ویژههای حکومتها ناشی نمیشود. بلکه نوعا ناظر بر تغییر در آبزار و ابعاد
کار ویژههای آنهاست. برای مثال, وظایف دولت در قبال شهروندان همچنان به
قوت خویش باقی است؛ اما بهواسطه گسترش فناوریهای نوین و تعمیق بحث
حکومت و عملکرد آن این نقشها از یکسوگسترش یافته و از دیگر سو دارای
مراجع اجرایی متعددی شدهاند که همین امر اقتدار دولت را در تصمیمسازی و
بر اساس یافتههای پژوهش و نیز نقش فناوریهای اطلاعاتی در توسعه
حکمرانی خوب در اداره امور جوامع مختلف میتوان به تحول مفهوم حکمرانی
خوب در سایه کارکرد و بسط فناوری اطلاعات اشاره کرد. اگر بپذیریم که
الگوی حکمرانی خوب میتواند نقطه عطفی در پاسخگویی در تناظر با انتظارات
و مسئولیتهای جدید باشد. میتوان نتیجه گرفت که حکمرانی خوب چه به
لحاظ مفهومی و چه به لحاظ کارکردی دگرگون شده است. مفهوم حکمرانی
خوب که در مدل کلاسیک حکومت تا حد زیادی بستگی به اراده دولتها و
قوانین مدون سیاسی و اجتماعی داشت. امروزه در جریان جهانیشدن و بسط
جریان ارتباطی واجد ابزار نوینی شده که بیش از هر زمان دیگری امکان تحقق
آن را در افق حیات سیاسی و اجتماعی بشر فراهم نساخته است. ازاینرو تحول
در ابزارهای تحقق حکمرانی خوب مانند دولت الکترونیک تحت تأثیر گسترش
فناوری اطلاعات و ارتباطات است که موجب شده اولا دولت و ابزار حاکمیتی
آن همانند گذشته تنها ابزار موجّود برای نیل به حکمرانی خوب نباشد و ثائیا
دولت نیز در کنار جامعه مدنی و بخش خصوصی یکی از سه رکن دخیل در
شناخت و تبیین و در نتیجه تحقق و اجرای این مفهوم باشد.
بر اساس یافتههای پژوهش, دولتها در متن جوامعی قوی و با قابلیت
فوذتایذایبری زباه اققالیت میکقسده که در مقابل استقرار نیادهنا و فرایدهای
توسعهای مقاوسه میکسد قوت جافعه دراییق عساا پسیارستقاوت یا الکو
کلاسیک و تحسینشده از مفهوم جامعه مدنی قوی است که در تعامل دوسویه
با دولتهای قدرتمند. بنیان دموکراسی نهادینه را شکل دادهاند. قدرت جامعه
در این معنا بهعنوان مانعی اساسی در مقابل شکلگیری ساختار دولت مدرن»
استقرار نهادها و سازوکارهای لازم برای توسعه اقتصادی و سیاسی و شکلگیری
شهروند عمل میکند. ازاینرو نیاز است تا دولت با پذیرش این امر مهم
در جهت کوچکسازی فعالیتهای خویش از طریق واگذاری آنها در بستر
نتایج این بررسی نشان داده است دولتهایی با حجم بزرگ به دلیل عدم
چالاکی مناسب در برخی حوزههای مرتبط با امنیت اجتماعی, اقدام مناسبی
انجام ندادهاند بنابراین پیشنهاد میشود در حوزه نهادسازی نیز با ایجاد زنجیره
تأمین» مرکز مفهومسازی جدید» مرکز غنیسازی محتوا مرکز نوآوری برنامه
و سوژهسازی, اتاق فکر و مرکز پژوهشهای راهبردی فناوریهای ارتباطی,
رگولاتوری» شورای عالی فضای مجازی» آزمایشگاه رسانه و همچنین پیوند با
نهادهای اطلاعانی, دانشگاه و قنعت بخشی از آرایش جامع رسانهای خود در
هرچند فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی نقش مهمی در کاهش حجم دولت
بر عهده بگیرند اما خنش غمندهای از کازکرد پوند دادن گروههای مختلف که
بسترساز امنیت اجتماعی استامیتواند ب عهده رسانه ملی قرار بگیرد.
یکی از کارکردهای رسانه یرای کمک به تحقق حکمرانی خوب و در
نهایت دستیابی به امنیت اجتماعلی در میانمدت و بلندمدت. ایجاد دسترسی
به جریانهای اطلاعاتی است. بهگونهای که رسانه باید فارغ از سوگیریها و
بخشبندیها بتواند اطلاعات و مسیرهای رسیدن به این اطلاعات را تسهیل
افتخاری, اصفر: (۱۳۸۱) جامعهشناسی امنیت و کار ویژههای تیروی انتظامی:
دالگرن» پیتر. (۱۳۸۵). تلویزیون و گستره عمومی؛ جامعه مدنی و
تبیین امکانات و ابزارهای رسانههای جمعی بر شکلگیری حکمرانی خوب در
جوامع درحالتوسعه (با تأکید بر تجربیات جهانی). مطالعات توسعه اجتماعی
زمینهها و موانع شکلگیری حکمرانی خوب در ایران معاصر. علوم اجتماعی
رضایی, مسوود. (۱۳۸۸). نظریههای رایج درباره پذیرش فناوریهای اطلاعات و
روی» پل. (۱۳۸۲). معمای امنیت اجتماعی (ترجمه منیژه نویدنیا). مطالعات
شفیعی» حسن و محقر علی. (۱۳۸۴). سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی
بایذار, مجموغه بقالات خماسشن انیت اجتماغی: جلد 1۳ نیزان: سارت
طراحی مدل دولت الکترونیک در چارچوب اخلاقی حکمرانی خوب. اخلاق در
قوام» عبدالعلی و دهقانشاد. حوری. (۱۳۸۹). چگونگی استفاده از الگوهای ارتباطی
برای برقراری نظم و امنیت شهروندان. نظم و امنیت انتظامی, ۱(۳).
قاظمی پبوره قپاا (۱۳۷۶). یت و اسی 4 منی, مقالات,اوانه شده:ذر
همایش توسعه و امنیت عمومی,» جلد ۰۳ تهران: وزارت کشور.
کوهن. جین. (۱۳۸۳). حوزه عمومی, رسانهها و جامعه مدنی (ترجمه لیدا ).
مور ریچارد کی. (۱۳۸۳). دموکراسی و فضای سایبر (ترجمه عبدالرضا زکوت
(۱۳۹۷). مطالعه تطبیقی دلایل ترجیح رسانهها در تلویزیون داخلی و خارجی
با استفاده از روش تحلیلی سلسلهمراتبی فازی (۳۸77۳) (مطالعه موردی:
کارشناسان حوزه رسانه و شهروندان تهرانی). پژوهشهای ارتباطی. ۲۵ (۹۵).
نسبتسنجی حکمروایی خوب و شهروند هوشمند (مطالعه موردی: شهر تهران).
0 6۲۵3110 1۳6 ۱۵ اهازمد6 |5003 .(2002) .5 بل ,0016۲۵0
040 ۴٩ ۱16239۶۳۲۵ 51۳۵۱۵ ه ودارامم۸ .(1998) ۸ ,5۳20 8 بل ,۲۷۳۵۲
۱۱۳۵۲۹۵۱ 20 106۳۵۱۵9۷ ۱1۵۲۳۵0 .(1997) 8۵۰ ,۴۲۳۵۳ ۵ ۳۰ ۵۰ ,۱۵۳۳
۹۵ ۹۶ 60۳۱۲۵۵۹ ۴۷۹۵۱۷۱۵۵ 82305 ۷۷۵۲۱۵ 7۳۵ .(2010) ۱۷۰ ,۱۷۵۱۵۵۳۵۵۵۰
۰ ,2010 ,۵0۱۲ ما5 ,قااونگ ۳۱۶۳۵۵ ۹۵ ۱۳۵۵۵۲ ۱5 ۵ 60۷۵۲۵۲۵
|
در میان مدل های مختلفی که محققان برای اداره امور پیشنهاد کرده اند، رویکرد حکمرانی خوب است؛ این رویکرد از ویژگی هایی برخوردار است که آن را از دیگر رویکردها متمایز ساخته است. به همین سبب در چند دهه اخیر میزان مطالعات و توجه به آن به شکل فزاینده ای توسعه پیدا کرده است. مطالعه حاضر به منظور بررسی و تحلیل مفهومی نقش مؤلفه های فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی رویکرد حکمرانی خوب بر بهبود امنیت اجتماعی انجام شده است. پرسش اصلی پژوهش حاضر این بوده که از میان مؤلفه های حکمرانی خوب که مرتبط با فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی هستند، کدام یک بیشترین نقش را در تقویت امنیت اجتماعی دارند؟ این پژوهش به روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) اجرا شده است. اطلاعات پژوهش حاضر با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بر اساس مقایسه های زوجی از نمونه ای متشکل از 13 کارشناس در حوزه مدیریت رسانه (بخش کیفی) و 66 نفر از کارشناسان علوم مدیریت و مدیریت رسانه (بخش کمی) در سال 1399 جمع آوری شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد، بیشترین تأثیر بر توسعه امنیت در ایران، متعلق به دسترسی به جریان های اطلاعاتی است. پس ازآن، ارتباطات دوجانبه بین مردم و دولت و شفاف سازی تصمیمات قرار دارند.
|
39,197 |
459380
|
ا نیز در اینجا عمده توجهمان را
معطوف وارسی همین دو مولفه در متون صادق هدایت خواهیم کرد.
اگر بپذیریم که نویسندگان هر جامعهای میتوانند آینه تمامنمای آن جامعه باشند و
امکان سراغ گیری فراز و فرودهای سیاسی و اجتماعی آن جامعه از خلال نوشتههای آنان
امکانپذیر است. آنگاه بیراه نخواهد بود که جهت تحلیل ضرباهنگ حیات آن جامعه
کذایی» به نوشتههای نویسندگان برجستهاش متوسل شویم. پژوهشگر بر این باور است
که جدای از ارزشهای ادبی و تاریخشناسانه چنین پژوهشی, ظرفیت آن جهت فهم
۲ پژوهش سیاست نظری؛ شماره بیست و هشتم» پاییز و زمستان ۱۳۹۹
امروزمان نیز یکی از پیامدهای چنین پژوهیدنی خواهد بود؛ چنانکه ادوارد سعید در
«هدف اصلیام از نگارش این خاطرات؛ پل زدن میان فاصله مطلقی
است؛ کید لحاظ رماتی و مکانی زندگی, آن,روزهای مرا به,زندگی
امروزینم پیوند میدهد... من در پی بازسازی زمان و تجربههای
با رعایت جانب احتیاط و با وامگیری از آنچه ادوارد سعید نوشته» میشود گفت که
هدف ما فهم حال کنونیمان از قبّل بازسازی تجربههای زیسته و زمان از دست رفته
یکی از مهمترین و مبرزترین نویسندگان تاریخ معاصرمان است. تا شاید از این طریق
دیالکتیک پیچیده و ظریف اندریافت «خود» از قبل خوانش متن آوانهادن و اندریافت
همهنگام خویشتن به گاه گفتوگوی با متن] یکی از سرنشانهای هرمنوتیک فلسفی
گادامر است (50-51 :1977 ,02042067). ما هرگز نمیتوانیم هنر و قدرت بیانیاش رابه
افقی زمانیای که در آق رخ داده است. فروبکاهيم. به عبارت دیگر تجربه هنری,
تجربهای تکین نیست که در یک زمان و مکان معین به وقوع پیوسته باشد. نمیتوان
تمامی دلالتهای معنایی اثر هنری را متعین از همان لحظه زمانی-مکانی خاص دانست.
قائل بودن به چنین محدودیتی» هنر را فرومیمیراند و به طریق اولی تجربه هنری را
ناممکن میگرداند. مانایی آثار هنری در طول زمان و نیز تغییر انرژی بیانی آنها
مصداقی است که میتوان جهت زنده و پویابودن تجربه هنری در طول تاریخ, بدان
اگر بگوییم تجربه هنری در زمانامکانی معین به وقوع پیوسته و مهر آن را نیز تا
ابدالآباد بر پیشانی دارد سختی به گزاف نگفتهايم. سخن ما آنجا به گزاف خواهد بود اگر
این تجربه را ناتوان از برکشیدن خودش بدانیم. بنا بر شق اول» تجربه هنری,» تاریخی
مختص به خودش دارد؛ اما چنان که از شق دوم برمیآید» چنین تجربهای دارای اکنونیتی
همیشگی نیز هست و این یعنی اینکه اثر هنری همواره خودش را بر لحظه حال عرضه
میدارد» آن را مخاطب میگیرد و در کنار تاریخمندیاش, بدان ارجاع میدهد.
بیخانمانی استعلائی: ملالت و.. » علی خالندی شیلا نآباد و همکار/ ۶۳
مقاله پیش رو چنانکه از همین ابتدای مسیر پیداست. چارچوب تبیینی و
روششناسیاش را به سقف مفهومی لوکاچی و هرمنوتیکی گادامری تکیه داده است. به
زعم پژوهشگر -که طبعا میتواند محل چونوچرا و منازعه واقع شود- ارتباط وثیقی
است میان ایدههای لوکاچ در باب بیخانمانی استعلایی با هرمنوتیک فلسفی گادامر.
«هر شکل برای اينکه از ذات به عنوان شکل برخوردار باشد میباید به
این یا آن نحو عناصر اثباتی را شامل باشد. تناقض رمان؛ خصلت کاملا
مسئلهساز خود را در این واقعیت آشکار میسازد که وضعیت جهان و نوع
آدمیانی که به بهترین وجه پاسخگوی این مطالبات صوری هستند -که
فقط رمان و نه حماسه] میتواند به این مطالبات صوری پاسخ درخور
بدهد- نویسنده رمان را با مسائل تقریبا غیر قابل حلی مواجه میسازد»
از بیان پیشین میتوان این تقریر سادهتر را به دست داد که اگر تکلیف حماسهسرا با
جهان و طبیعت مشخص است. رماننویس از فهم سرراست آنها درمیماند. حماسهسرا
به واسطه همین فهم سرراست است که میتواند در باب جهان» احکام ثبوتی بپردازد. از
آنجایی که جهان و هستی, مأمن استعلایی حماسهپرداز است او با آنها احساس بیگانگی
ندارد؛ اما در سوی مقابل, رماننویس خودش را گرفتار در تشتتی معنایی میپاید که
هیچش از آن گریزی نیست. جهان و هستی دیگر مأمن استعلایی او نیستند و در
حقیقت تمامی منابع استعلایی که پشترها چلگییپانسااش را معنامند میکردند و به
او احساس در خانه بودن میدادند. از کاشانه ذهنش رخت بربستهاند. در نزد رماننویس»
دیگر خبری از منابع استعلایی معنابخشی همچون خدایان المپنشین نیست که بتوانند
دلهرهاش از بیمعنایی را یزدایند و پرسشهای وجودیاش را پاسخگو باشند.
گادامر برآن است که ما به هنگام بررسیدن تجربه تاریخی, خود را در میانه
رویدادهایی میيابيم که تنها راه شناختشان, بازنگریستن به عقب و زمان سپریشده
است. اما نکته اصلی اینجاست که ین بازنگریستنی را با بینش کنونیمان که
برانگیخته لحظه حال است. انجام میدهیم و این یعنی اینکه از دریچه زمان حال به
۴ اپزومش سیاست نظری ,تما رد بیست ومشتم: یرو رسای 1۳۹۹
گذشته درمینگریم. با این اوصاف, هنگام مواجهه با تجربه تاریخی, ما به نوعی ملزم
خواهیم بود که تاریخ را از منظر لحظه حال بازنویسم (نننه< :1989 ,0204206۲). به زعم
پژوهشگر رپای آن دلهره وجودشناسانه و تشتت معنایی موره نظر لوکاچ را در این
بخش از هرمنوتیک فلسفی گادامر نیز میتوان سراغ کرد. با این وصف» هرمنوتیک
قلسقی گادامر باریگر ها خواهد, بود به گاه بررنبیدن ,وظعیت: ایده بیقانمانی استعلایی
اینک که مسئله محوریمان را بیان کردیم به پیروی از سیاق مقالات پژوهشی.
فرضیه پژوهش و آنگاه روشی که با اندرآویختن به آن» وضعیت فرضیهمان را در موضوع
هدایت بیاغراق یکی از مهمترین شخصیتهای ادبی و اجتماعی تاریخ معاصر ماست.
موتور جستوجوی گوگل برای مدخل «صادق هدایت» حدود هشت میلیون نتیجه
دربردارد. ابهت عدد مزبور زمانی خودش را بیشتر مینماپاند که با تعداد نتیجههای این
موتور جستوجو برای سایر نویسندگان. شخصیتهای ادیتی و حتی شخصیتهای
سیاسی معاصر قیاس شود. تا به همین امروز نیزهیچکدام از نویسندگان همدوره هدایت
و نویسندگان پس از او چنین پرمخاطب نبودهاند. اعتبار صادق هدایت به گواهی موتور
جستوجوی گوگل, همسنگ با اعتبار مدخل جستوجوی «علی شریعتی» است و
چنانکه میدانیم؛ وزن سباسی و اجتراع گلی یبا یکهایگر قابل قیاس تیست. طبسا
داوری گوگل را که با سنجه عدد و رقم است. نمیتوان مبنای درستی برای سنجش وزن
سیاسی و اجتماعی هیچکسی دانست؛ اما میتوان از آن». جهت رصد جایگاه و شأن افراد
میزان اقبال مخاطبان به هدایت را میتوان با سر زدن به راسته کتابفروشیهای
دستفروش (در هر کجای خاک ایران) دریافت. آثار او تابه همین امروز نیز از جمله
پرتیراژترین آثار قلمی بودهاند: کم پیدا میشوند فارسیزبانانی که عنوان «بوف کور) را
نشنیده و یا اینکه مدعای خواندن این اثر را نداشته باشند. پس بیراه نخواهد بود اگر
بیخانمانی استعلائی: ملالت و.. ؛ علی خالندی شیلا نآباد و همکار/۶۵
بخواهیم که از ذهنیت هدایت. نقبی به ذهنیت ایرانی بزنیم و از سوی دیگر با نظرداشت
به مولفههای ذهنیت ایرانی: در مقام شناخت هدایت و آثارش برآییم.
«یوشیدا ماساهارو»». فرستاده پادشاه ژاپن بود که در زمان سلطنت سلطان صاحبقران»؛
جهت گشودن باب مذاکره و همکاری میان ایران و ژاپن به ایران مسافرت کرد. خواندن
شرح مصائب او که در سفرنامهاش آورده است. خالی از لطف نیست. پس از آنکه
ناصرالدینشاه از روی هوس, میرزا حسینخان مشیرالدوله, وزیر وقت امور خارجه ایران
را از کار برکنار میکند» هیئت ژاپنی تا زمان انتصاب وزیر جدید» بلاتکلیف میمانند.
ناصرالدینشاه پس از مدتی تعلل, میرزا سعیدخان موتمنالملک را به مقام وزیرامور
خارجه منصوب میکند. شرح این رویداد از زبان ماساهارو چنین است:
«سپهسالار در دیدار و صحبتی که روز پیش از برکناریاش با او
داشتم» هیچ نمیدانست که فردا از مقام وزارت خارجه عزل خواهد شد...
پس از عزل سپهسالاره دیری نکشید که میرزا سعیدخان (انصاری,
موتمنالملک) به وزارت خارجه گمارده شد. این میرزا سعیدخان. مردی
سالخورده بود و به هیچ زبان خارجی رها 2 نداشت... به دیدن او که
رفتم» سر صحبت را گشود و با لحن بسیار تعارفآمیز از دعوتی که (از
شاه ایران) شده بود, تشکر کرد: «در سفر اخیراقبله عالم به اروپا البته
اعلیحضرت همایون به کشور شما آمدند و از پذیرایی گرم و
مهماننوازیتان خرسند شدند». در ملاقات امروز میرزا علیخان - مترجم
جوان وزارت امور خارجه - که انگلیسی را زوان حرف میزد. بیانات وزیر
را ترجمه میکرد. دیدم که او با این حرف وزیر دستپاچه شد و
نمیدانست که چه بکند. امّا زود بر خود مسلط شد و کوشید تا وزیر را از
اشتباه بیسرون یشاو روا طفته ماش ها وا صضیهعا یگنت که
ناصرالدینشاه از ژاپن دیدن نکرده است و ژاپن در ازوپا نیست» (ماساهارو
گمان نمیکنم که خوانندگان» جهت یافتن مصادیق امروزین سخنان ماساهارو و
مسئولینی با این مشخصات. چندان به دردسر بیفتند. خوانش سفرنامههای خارجیان به
۶ پزومش سواست نظری: مارد بیس ی مقر وی رو رسای 1۳۹۹
ایران و تلاش به منظور تصویر ذهنیت ایرانی از این معبر یکی از فصول حیاتی, عاجل و
در عین حال نانوشته اندیشهنگاری ماست. باری ما در این بخش تلاش خواهیم کرد که
در پستوهای متون صادق هدایت. تجربههای تاریخی خودمان را سراغ بکیتوین: مسلما
بررسیدن تمامی متونی که هدایت نگاشته است. در قاموس مقالهای پژوهشی با مجال
اندک. امری ممتنع خواهد بود. از همینروی نیز پژوهنده تنها آن دسته از متونی را
برخواهد گزید که به زعم خودش, ظرفیتهای بیشتری جهت بازنمودن فضای ذهنی
صادق هدایت دارند. هرچند چنین استدلالی تنه به شهود و تجربه زیسته بیانناشدنی
بزند. باید گفت که معیار عینی قابل اتکایی (به شرط اینکه چنین معیاری اصلا وجود
به زعم نویسنده» نامههای شخصی هدایت و نیز آثاری که نویسنده آنها را مقارن با
ادوار تلاطم اجتماعی/سیاسی نوشته است. مواد مناسبتری جهت واکاویدن ذهنیت
نویسنده خواهد بود. ما چنین برنهادهايم که صادق هدایت دچار ملالت و رمانتیسیزم -
که دو پيامد بیخانمانی استعلاییاند- است. اینک نیز به اعتبار همین فرضیه» دو مفهوم
جهانگیر هدایت. خواهرزاده هدایت» خاطره جالبی از داییاش دارد. او در یکی از
دورهمیهای خانوادگی, با داییاش که به گواه خود او چندان اهل معاشرت نبوده است.
همکلام میشود. او تعریف میکند که هدایت پس از برانداز کردنش» چنین میگوید:
«اين روزها با خودت چه کار میکنیانل مگیلا؟» جهانگیر در پاسخ داییاش میگوید
که به دانشگاه میرود و مشغول تحصیل در رشته ادبیات انگلیسی است. دایی پس از
اینکه از نیت جهانگیر مبنی بر؛اینکه میخواهد نویسنده بشود. آگاه میشود» چنین
می گوید: «مردهشور! زده به سرت؟ نویسنده جماعت در این مملکت. خسره فیالدنیا و
آخرت است. اینجا رویت هوار میشوند: یا باید برای دولت بنویسی و یا اینکه بتمرگی.
فرسته برا تام کن: منرکت رآایگیر و یک کار وبا پیذا کن. الا اگر هم هیتخواهی
بیخانمانی استعلائی: ملالت و.. ؛ علی خالندی شیلا نآباد و همکار/ ۶۷
برای دل خودت بنویسی,» ایرادی ندارد. اما با نویسنده شدن به زندگی خودت گند نزن
اینها سخنان مردی است که دست بر قضا در دورانی ادا شدهاند که گویندهشان
مشهور بوده و آثارش نیز نقل محافل ادبی بودهاند. ريشه این نارضایتی را در کدامین
زمین بایستی سراغ گرفت؟ میشود گفت که اين تنها خاک ایران نبود که برای هدایت
ملالت میزایید. او حتی در پاریس نیز که برای رفتن بدانجا به آب و آتش زد" ملول
بود. مصطفی فرزانه در کتاب «آشنایی با صادق هدایت» (که به حق یکی از بهترین
متونی است که در باب هدایت. روحیات و زندگانی او نوشته است) درباره ملاقاتی که
چندین روز پیش از مرگ خودخواسته هدایت با او داشته است. چنین مینویسد:
«در بین سکوتی که زیاد میانمان برقرار میشد -چون هدایت گرفته
بود- چشمم افتاد به زنبیل آشغال توی اتاقش. دیدم پر از کاغذ است-
کاغذ پارهشده. رویش پشت یک کارتپستال به چشمم خورد. پرسیدم
«اینها چیه پاره کردین؟» چوک حدس #هزدم نوشهههدایش باشد. جواب
چنین ملالتی بالاخره باید توجیهی.داشته باشد پا«دست کم اینکه باید وضعیتی
باشد که این ملالت را بیشتر.برمیانگیزاند. قسمتهایی از.یکی از.نامههای هدایت به
حسن شهید نورایی را با هم بخوانیم تا مختصات وضعیت کذایی را کم و بیش بتوانیم
ترسیم کنیم. قسمتهایی کیداسبی جراخ امد آ رآ روع ای اهمیت است که عمده
مسائلی را که ما تا بدینجا مطرح کردهایم؛ در خوذ نهفته دارد. بر بخشهایی از متن که
«البته اتاق حقیر را که دیدهاید [ ] لازم به توصیف نیست. الساعه که
مشغول نوشتن هستم از دکان چلنگری روبهرو صدای کوبیدن آهن
میآید و از همسایه دست راست و چپ صدای خر و خر کارخانه اجر
سمنتسازی بلنه اسگ؟ هلان گ۵؟ درگ شلست به طوری که
مگسها و پشههایش يا مردهاند و یا از مکه معظمه به مدینه طیبه
۸ /پژوهش سیاست نظری؛ شماره بیست و هشتم» پاییز و زمستان ۱۳۹۹
مذهب خیلی دموکرات و آزادیخواه اسلام به موجب نهی از منکر
همهجور تظاهر به روزه خوردن را قدغن کرده. تقیه دروغ مصلحتآمیز و
سیکیم خیاردی. مثل اینکه اگر من مسهل میخورم همه مجبورند مسهل
بخورند و یا ادای مسهل خوردن را دربیاورند. اینها عنعنات است- تنها
لغتی که میهن غزیز ما را کاملا 6701706۲ [بیان ] میکند... نه راه فرار
استتو نه میل ,با کار ند مشتقولیات. هن آینها با رگم لو خاقاسان
یک قهوهخانه است علاوه بر سر و صدایش, شبها از یک بعد از نصفه
شب تا ساعت: ۴ یا ۵ تمام پرنانه ماه هبارک را.. [اجرا میکند. ] این
برنامه را آقای امامی که خودشان سالی به دوازدهماه در فرنگ معلق
میزند برای هممیهنان عزیزش تنظیم کرده... پس در این صورت از حق
کپه مرگ گذاشتن هم محرومم, حقی که اقلا شپش و خرچسونه دارند.
این را چه اسمی میشود رویش گذاشت؟... تقصیر هیچکس هم نیست.
مثل اینکه زیادی ولایشعر به زندگی ادامه دادهایم و یا ادای زندهها را
درآوردهايم. آنهای دیگر هم داغ بردگی و پستی و مرگ توی پیشانیشان
هست [ ] گیرم محیط را به فراخور گند و کنافت.. خودشان درآوردهاند...
حالا اگر نمیپسندم نمیدانم چه چیز را باید تغییر بدهم... یک خلایی است
مال دیگران, ما بیخود تویش افتادهايم و دست و پاامیزنيم.و میخواهیم
مشروطه آمده بود تا بساط همین عنعنات و حدیثهای مکرری را برچیند که هدایت
قربارهاش نوشته است. در اصل نهم دز نگ ومد چنین آسده است: اافراد
مردم از حیث جان و مال و مسکن و شرف, محفوظ و مصون از هرنوع تعصرض هستند و
متعرض احدی نمیتوان شد. مگر به حکم و ترتیبی که قوانین مملکت معین مینماید».
نگاهی, گذرا به رویناگهای پس از مشروطه:۳٩ خوبی گویای تقدیز چنین اصلی استه
نه تنها «جان و مال و مسکن و شرف» ایرانیان مصون از تعرض نشد. بلکه کماکان محل
دستاندازی تمامی صاحبان قدرت و مکنت باقی ماند. مشروظه نوید بهار میداد و ایرانیان
را به تکایو واداشته بود (کسروی, ۱۳۶۳: ۲۳۹-۲۳۴ اما دوران سرخوشی, دولت مستعجل بود
و ایرانیان به زودی دریافتند که در کم و بیش بر همان پاشنه سابق میگردد.
بیخانمانی استعلائی: ملالت و.. ؛ علی خالندی شیلا نآباد و همکار/ ۶۹
همین رنجهاست که هدایت را به تنگ آوردهاند. پیش از ورود ایران به دوره مدرن و
آن هنگام که دلیل وجودی همهچیز را میشد به تقدیر آسمان منتسب ساخت. کمتر
بودهاند آنانی که جانشان از ستم ملتهب میشده است. مولانا جلالالدین رومی -که بحق
از نوابغ تاریخ ماست- در فصل چهاردهم از کتاب «فیه ما فیه»» استیلای مغولان را چنین
«گفت مغلان که اول درین ولایت آمدند. عور و برهنه بودند. مرکوب
ایشان گاو بود و سلاحهاشان چوبین بود. این زمان محتشم و سیر گشتهاند
و اسبان تازی هرچه بهتر و سلاحهای خوب پیش ایشان است. فرمود که
آن وقت که دلشکسته و ضعیف بودند و قوتی نداشتند, خدا ایشان را یاری
داد و نیاز ایشان را قبول کرد. درین زمان که چنین محتشم و قوی شدند.
حق تعالی با ضعف خلق»:آیشان را هلاک کند تا بذانن که آن منایتحق
بود و یاری حق بود که ایشان عالم را گرفتند. نه به زور و قوت بود. و ایشان
اول در صحرایی بودند دور از خلق بینوا و مسکین و برهنه و محتاج؛ مگر
بعضی ازیشان به طریق تجارت در ولایت خوارزمشاه میآمدند و خرید و
فروختی میکردند و کرباس میخریدند جهت تنجامه خود. خوارزمشاه آن
را منع می کرد و تجار ایشان را میفرمود تا بکشند و از ایشان نیز خراج
میستد و بازرکانان را نگی ادنوه آنجا برونگاناتاالییش پادشاه خود
به تضرع رفتندکه هلاک شدیم. پادشاه ایشان ازیشان ده روز مهلت طلبید و
رفت در بن غار و ده روز روزه داشت و خضوع و خشوع پیش گرفت. از حق
تعالی ندایی آمد که قبول کردم زاری تو را بیرونآی؛ هرجا که روی؛
منصور باشی. آن بود چون بیرون آمدند. به امرحق منصور شدند و عالم را
با این جنس از استدلالها میشد اندکی فراغ خاطر یافت و برندگی سیف ستم را بر
جان و تن کمتر احساس کرد. یکی از مهمترین پیامدهای ورود به دوره مدرن» سست
شدن پایههای استدلالهایی از ایندست بود. دیگر نمیشد در «کف شیری نری
خونخوارهای»» چارهای از جنس «تسلیم» و «رضا» اندیشید "؟ چنین چارههایی به کار
۰ ۷/پژوهش سیاست نظری» شماره بیست و هشتم» پاییز و زمستان ۱۳۹۹
انسان مدرن نمیآید و قاعدتا به کار صادق هدایتی که به گواه بسیاران قافلهدار ادبیات
انسانی که نتواند دلایل وجودی وضعیتی را که در آن به سر میبرد بررسده» نتواند
خودش را با وضعیت زیستیاش همساز گرداند و این وضعیت را بیگانه با خود بداند.
نداند که «قبای ژندهاش» را به کجای «شب تیره» !* بیاویزد و نداند چاره کار را کجا باید
سراغ بگیرد به بیخانمانی استعلایی و به تبع آن, به ملالت دچار میآید. اینکه هدایت
خود به صراحت میگوید که نمیداند چه چیزی را باید تغییر بدهد. نشان از همین
سردرگمی و ملالت دارد. او ایران زادگاهش را نه متعلق خود و شایسته زیستن, که
جلایی میناند کد از آن دیگران است.خذایت از کامیاب نشنذن تتلاشنهایی که بنرای
بهبود وضعیت ایران صورت داده شده بود (نظیر شکست مشروطهخواهی و قیام
آذربایجان)» ناخرسند بود و این ناخرسندیاش نیز در شمایل متونی سرتاسر ملتهب و
ناارام نمود داشته است. هدایت هر چقدر هم کتمانش کند و هر چقدر هم تقلا کند تا
گرده از زیر کهنهبار فرهنگ و عادات ایرانی خالی کند. اما همچنان وارث این مردهریگ
است و اگر خواسته باشیم عبارتی از گاذامر,راابه عاریت گرفته باشیم» باید بگوییم که
ماهیای است که در بخر نوویکااوواظ. مالسلا گیریم که این قدرم
ناخوشایندش باشد. اما چنین حس؛و آگاهیای تنها بر ملالتش خواهد افزود و او را ناشادتر
از پیش خواهد کرد. تنفس در سرزمینی که ازآن خودت نمیدانیاش و به لحاظ روحی
نمیتوانی در آن مسکن بگزینی, اما با وجود این تو زا از آن گزیری نیست. مصداق بی-
چنانکه از متون هدایت برمیآید او با چنین حسی بیگانه نیست و تلّون مزاج او را
هم شاید تنها بتوان از همین معبر مورد خوانش قرار داد. ارتباط هدایت با ایران و
فرهنگش, ارتباطی بسیار پیچیده است و طبعا فراز و فرودهای فکری او هم بینصیب از
این پیچیدگی نبودهاندمبیزاه نخواهد بود اگر بخواهیم ارباط دای ابلایرآن را از خلال
«چگونه میتوانستم فراموش بکنم؟ چشمهايم که باز بود و یا روی هم
میگذاشتم» در خواب و در بیداری او جلوأی] من بود. از میان روزنه
پستوی اتاقم» مثل شبی که فکر و منطق مردم را فراگرفته از میان
بیخانمانی استعلائی: ملالت و.. ؛ علی خالندی شیلا نآباد و همکار/۷۱
سوراخ چهارگوشته که به بیرون باز میشد. دایم جلوأی] چشمم بود؛
احساس تعلق وجودی داشتن به مکان» چیزی نیست که بشود از یادش برد. میشود
کتمانش کرد و یا نپذیرفتش؛ میشود به آن تنفر ورزید؛ میشود در تقبیحش داد سخن
داد؛ اما در نهایت ما را از آن گزیری نخواهد بود. دقیقا از همینروی هم هست که
بیخانمانی استعلایی» حسی دردناک است؛ تمنای سوزان جان جدامانده از مسکن است؛
آواز استمداد جان ملول است و سوگنامه مخزونی است بر از دست رفتن آنچه دقیقا
مفهوم رمانتیسیزم نیز همانند خود لفظ مدرنتیه» متضمن معانی بسیاری است. در
واقع زمانی که از مدرنیته سخن میگوییم» میبایست سه محور اساسی این پدیده را
فرانظر داشته باشیم: سوبژکتيويته مدرن» آزادیهای سیاسی و دموکراتیزاسیون و روند
مدرنیزاسیون که مشتمل بر بسط دولت بورژوازی مدرن» بوروکراتیزه شدن حکومت.
اشاعه شیوههای تولید مدرن سرمایهداری و تقسیم کار مدرن است. این سه محور به
طور همهنگام برآورنده آنچه هستند که ما آن را با عنوان عصر مدرن میشناسیم.
اندیشمندان مختلف. بسته به موقفگاههای اندیشگانیشان» تأکید بیشتر را بر یکی از
این مخورهای سهگانه گذارددانگ2 وتیل در ناه حگلا استوارت میل و عمده
متفکران مدرن انگلیسی؛ سپظور کناب گام ایند و هیچکدام از آنها
ارجحیت ندارد. این در حالی است که دیگر اندیشمندان مدرن» بهویژه فلاسفه آلمانی
نظیر کافنظه شیلر واهگل: عمده تأکیلاشان بر گلایژکتبویگ مدون بوده است و دو محور
دیگر را کم و بیش متعین از همان دانستهاند. در مقابل, مارکس» وبر و اصحاب مکتب
فرانکفورت. کم و بیش برآنتد که سوبژکتیویته مدرن,و دموکراتیزاسیون» برآیند
قدرتگیری دولت بورژوازی و روند بوروکراتیزاسیون بودهاند (14 :1999 ,۲ونمگا.
طبعا کار ما که قصد کردهايم آرای سیاسی اهدایت :را از قبّل ایضاح مفهوم بیخانمانی
استعلایی بررسیم» بیشتر معطوف به سوبژکتیویته مدرن و ذهنیتی خواهد بود که
ایرانیان مدرن از فضاهای زیستیشان داشتهاند. به همین اعتبار میتوان از فضای ذهنی
۲پژوهش سیاست نظری؛ شماره بیست و هشتم» پاییز و زمستان ۱۳۹۹
و گفتمانیای سخن گفت که همه ایرانیان»؛ فارغ از تفاوتهای طبقاتی, اجتماعی و
فرهنگیشان در آن زیستهاند و به اعتبار بودیافتگیشان » در آن مشترکند. دوره مدرن و
جنبش روشنگری, با اعتقاد به علم تجربهگرای مدرن و انسانباوری» سودای درانداختن
طرح عالم و آدمی دیگرگونه را در سر میپرورید. روشنگری در معنای غربی آن را میتوان
معادل «ابهامزدایی» گرفت. ایدههای کانت در مقاله «روشنگری چیست؟» -که میشل فوکو
آن را مانیفست روشنگری میداند-نیز گم ریش ناظر و همین معا اهستند زرنک#کاست.
۰ روشنگران مدرن بر آن بودند که به گاه نوشتن, جنبههای درک و دریافت شخصی
خود را به کناری نهاده» به آنچه مینوشتند. وجههای تام و عقلانی بدهند. دکارت. یکی از
شهسواران مدرنیته که در کتاب «گفتار در روش)» چنین مینویسد:
«من به مرور هر باور رایج بیاساسی را که -هر آن هم چون سایه
سیاهی- شفافیت طبیعی شعور آدمی را از بین میبرد و امکان تعقل را از
و يا اسپینوزا دیگر شهسوار مدرنیته که در کتاب «اخلاق»ش چنین مینویسد:
«اين زبانزد همه است :که می گویند تعداد آرای میان؛ آدمیان به تیداد
سر و کله آدمیان است. یا اینکه: هر کس به شیوه خودش عاقل است. یا
اینکه: به تعداد سر و مغز آدمیان میتوان در عالم. ذوق و سلیقه داشت.
این گزارهها همه بیانگر آن است که داوزی هر کس بر مبنای وضعیتی
است که دستگاه درک و دریافت او دارد و -به نظر من- بیش از آنکه
ایض بر اقهم آدمی باشد. میگ بر حههلات وتظگورانته آدمی آازانیای
بیرون | است. فهم آن است که بتوان از آن همچون دو دو تا چهارتاست.
سخن به امیان ورگ سهمکار لاناک یز به یخی که ره بخواهند و
چه نخواهند. و فهم که من میگویم. این است» (38 :2008 ,5010028).
بر ظرفیت تعمیمپذیری و آبهامزدا بودن استدلالهای مدرن» نظر داشتهاند. رمانتیسیسم
خود در چنینافضایی اسریرآوگک.. پر واح است. که آمدرئیته نمی توانست ,ره اضدتساله بر
بیخانمانی استعلائی: ملالت و.. ؛ علی خالندی شیلا نآباد و همکار/۷۳
یکشبه برود و بیآنکه واکنشی برانگیزد. تمامی باورهای رایج دوران را نفی کند.
رمانتیسیسم هرچند یکی از پیامدهای مدرنیته است. باید آن را در مقام واکنشی به
میشود گفت که رمانتیکها مستعدترین گروه در زمینه دچار شدن به بیخانمانی
استعلایی هستند. مگر نه اينکه بیخانمانی استعلایی, معرف وضعیت گمگشتگی انسان
مدرن است و تمنا و سودازدگی مدام اوست در پی نیل به سرچشمه معنا؟ چنین
خصیصههایی را بیش از همه میتوان در قبیله رمانتیکها سراغ گرفت. اینان نه جویای
آآب) کد سرسیرکادانک) مکامخمن ورب واه ناریخ میتراق گت ات آزیی ,ای
سرسپردگی ازلی» «آب از بالا و پست»شان نجوشیده است !. حالا برسیم به این مسئله
چنین مینماید که جان ناآرام هدایت. تذبذب او در اتخاذ موضعی صریح در قبال
اخلاق و سیاست. شیفتگی و تنفر همهنگامش نسبت به «مام وطن» و در یک کلام تن
زدن او از تعلق به حلقه و گروهی مشخص را نتوان جز از قبّل مفهوم رمانتیسیزم
بررسید. رمانتیسیزم» پيامد و دختر مدرنیته است (اغلب موّلفههای برسازنده رمانتیسیم.
زنانهاند)» اما از انجایی که کمر به قتل پدرش بسته است (بله! مدرنیته بیشتر شبیه به
مر است)» مسلما نمیتوان ايزاآفوزند 6 خلف دانشال مایشگیها اغلب به این امسر
ناآگاهند که با یورششان به مدرنیته» در حقیقت زمین زیر پای خودشان را «دود
میکنند و به هوا میفرستند " »رابطه پیچیده میان رمانتیسسزم با مدرنیته» دربردارنده
محورهای پارادوکسیکال فراوانی است و شاید عبارت نهچندان زیبنده و زیبای مدرنهای
نامدرن» بتواند شمّهای هرچند کوچک از این پیچیدگی را بنمایاند و معرف قبیله
رمانتیکها باشد؛ رمانتیکهایی که همهنگام, فرزند و نافی مدرنیته هستند.
بیشتر زمانهایی که هدایت از سیاست سخن میگوید. لحنش تهاجمی و سرشار از
نفرت میشود. در چنین مواقعی» او چنان نفرت میورزد که سخت بتوان از خلال آن
نفرت براندازنده, گزارهای ایجابی در.باب سیاست درست سراغ گرفت. این نفرتورزی و
یا شیفتگی بیحد و حصر چندان با عقل سلیم سازوار نیست. کلامی که از سر شیفتگی
مفرط و یا والهگی جزیل ادا شود. هرچند دریچهای باشد به روی حقیقت. راهبر به آن
۴پژوهش سیاست نظری؛ شماره بیست و هشتم» پاییز و زمستان ۱۳۹۹
نخواهد بود. جنم رمانتیک هدایت. او را وامیدارد تا عنوان شخصیت عاصی, دلزده و
روشناندیش نوول «حاجیآقا را «منادیالحق) بگذارد و خشم ایرانیان اسیر سرپنجه
فساد و تزویر را اینگونه بر زبان او ساری سازد:
«.. حق با شماست [خطاب به حاجی تراب]. در این محیط پست
احمقنواز سفلهپرور و رجالهپسند که شما رجل برجسته آن هستید و
زندگی را مطابق حرص و طمع و پستیها و حماقت خودتان درست
کردهاید و از آن حمایت میکنید. من در این جامعه که به فراخور امشال
شما درست شده: نمیتوائم منشا اثر باشم. وجودم عاطل بو باطل است؛
چون شاعرهای شما هم باید مثل خودتان باشند. اما افتخار میکنم که در
این چاهک خلا که به قول خودتان درست کردهاید و همهچیز با سنگ
دزدها و طرارها سنجیده میشود و لغات. مفهوم و معانی خود را گم
کرده, درین چاهک هیچکارهام. توی این چاهک فقط شماها حق دارید که
بخورید و کلفت بشوید. این چاهک به شما ارزانی! اما من محکومم که از
گنن شما خفه بشوم... حق با مایگیگگ ان لت فحش میدهید:
تحقیرش میکنید و مخصوصا لختش میکنید. اگر ملت غیرت داشت.
امثال شما را سربهنیست کرده بود.. (هدایت, ۱۳۳۰ ۱۱۶-۱۱۴) (تأکیدها از
جدای از اینکه حضور «منادیالحق» (دستکم به لحاظ منطق روایی) در مجلس
حاجی تراب توجیهی ندارد (او را که به زور نیاوردهاند!) و جدای از اینکه خشم
افسارگسیختهاش نیز بیهیچ پیشزمینهای, بر خط روایی داستان بار میشود.» سخنانش
حقیقتی تلخاند. منادیالحق (بخوانیم هدایت) ملول و فسرده به اعتبار اینکه کسی به ندایش
گوش فرونخوابانده است» رمانتیک است و او را چندان با قبول مسئولیت. سر سازواری
نیست. او و همگنانش» شیفته بلاغتند و به مقتضای آن» گاهی چنان از خود بیخود میشوند.
که منطق استلزامی سخنانشان را از یا میبرند ون میگویند که فخیمتر باشد. مگر نه
اینکه خود منادیالحق, با متصّف کردن ملت به بیغیرتی» به آنها فحش میدهد و به
بیخانمانی استعلائی: ملالت و... ؛ علی خالندی شیلا نآباد و همکار/۷۵
صلابهشان میکشد؟ پس چرا باید بابت اینکه شخص دیگری چنین توهینی را نسبت به
ملت روا بدارد از کوره دربرود؟ آیا فحش دادن به ملت ملک طلق اوست؟!
رمانتیکهااتمتای فراماتیک: کردن آمر واقع را فارتن و چندان در بتد استلزامات
عینی و انضمامی نیستند. به این معنا که ممکن است روایتی هر چند نادرست را به
صرف خوشایند و یا دراماتیکتر بودن» بر روایتی که بوی بیشتری از حقیقت برده است.
ترجیح دهند. پرداختن سیمایی آرمانی از گذشته» یکی از موّلفههای مشترک در میان
بیشترینه رمانتیکهاست. آنها با توسل به چنین سیمایی» به نبرد با لحظه ناخوشایند
حال میروند و در زشتنمایی هرچه بیشتر آن, ره اغراق میزنند. لحظه حال, هر چقدر
هم ناخوشایند و سرشار از ستم باشد. باید بنا بر استلزامات عینیاش مورد خوانش قرار
بگیرد و نمیتوان با شمشیر چوبی گذشتهای دروغین به نبرد آن رفت. هدایت نیز
دست کم در دورههای اولیه زندگیاش, از شر ستم دوران و ناتوان از تبیین چرایی و
چیستی آن: مستمسک همان شمشیر کذایی ده اس در بخشی از نمایشنامه «پروین
دختر ساسان»» که نمایشی است درباره واقعه حمله اعراب به ایران» چنین میخوانیم:
«این سرکرده آنها نیست که خونخوار ااست؛ خلیفه است که دستور
کشتار و فروش زنها را داده تا در تباه کردن آیین مزدیسنی از هیچگونه
جور و ستم کوتاهی نکنند. نگذارند سنگ روی سنگ بند بشود. گویی
دستهای از اهریمنان و دیوان تشنه به خون هستند که برای برکندن بنیان
ایرانیان خروشیدهاند. اکنون انگره ماینو [اهریمن] و دیو خشم سرتاسر
کشور ما را فراگرفته. در همهجا خونریزی و ستمگری فرمانروایی دارد... از
دیرگاهی است که ترساییان» زروانیان؛ مانویان و مزدکیان رخنه در کیش
آشویی [شه؛ دادورزی] انداختهاند و تخم دویی و بیگانگی مابین مردم
کاشتند. ناسا زگاری ,آ نها" شرفت تازبان؛ را #آشاری کزکه«(هدایت, ۱۴۰۱۳۰۹
تو گویی تا پیش از حمله اعراب ایرانیان سرمست از آشه و دادورزی» در نهایت
خوشی» روزگار میگذرانیدهاند؛ انگره مینو را بر آنها راهی نبوده و «سنگ روی سنگ»
بنده بوده است! پیروان چنین دیدگاهی (چه در زمانه هدایت و چه در دوره معاصر) کم
نبودهاند. ایرانیان سردرگم و ناتوان از براندازی استبداد ريشه استبداد را نه در مناسبات
۶پژوهش سیاست نظری» شماره بیست و هشتم» پاییز و زمستان ۱۳۹۹
و ساختارهای ,ناکارآمن خا میتی و.متاسبات خهانی» که در جنگی میدانستند که
هزاران سال پیش به وقوع پیوسته بود. در اينکه واقعه حمله اعراب در تاریخ ایران» منشأ
اثر بوده است و هیچ کجای این تاریخ نیست که نتوان ردّی از آن مشاهده کرد. کمترین
تردیدی نیست. اما خاماندیشی است اگر دوران پیش از این رویداد را رمانتیسیزه کنیم و
آن را اتوپیا و ملجأیی بدانیم که استخلاص ما از شر ناتوانمردی و استبداد. در گرو
انسان از پس واکنده شدن از مکان و زمانی که در آن میزیید. به بیخانمانی
استعلایی دچار میآید. سوبژکتیویته, متعین از پیوستار زمانامکان است و همهنگام بر
این پیوستار اثر هم میگذارد. انسان؛ بودن خودش را در محمل زمان/مکان اندرمییابد و
معنای هستیاش هم برخاسته از همان زمان/امکان است. حال اگر تغییری بنیادی در
عرصه زمان امکان به وقوع بپیوندد. بنیادهای سوبژکتیویته نیز برمیآشوبند. عصر مدرن
را میشود: مصذاق همان تکانه و رخه گوالست کیان پیوستار مانامکان را به
طور بنیادی برآشفت. بیگااال اسلا راجت که لوقاچ در خلال
نسبتسنجی میان ژانر حماسه (اپیک) با رمان از آن بهره میگیرد. به زعم او جهان
مدرن» مبانی استعلایی و معنابخش سوبژکتیویته را بحرانی میکند و خواب انسان را
برمیآشوبد. اگر تا پیش از دوران مدرن» انسان میتوانست معنای هستیاش را به
وجودی استعلایی فرافکند و پاسخ همه پرسشهایش را هم از او بگیرد» چنین محملی
در دوره مدرن برای او مهیا نیست. اپیک در زمانامکانی تنفس میکرد که در آن مدار
جهان, بر حول محور منظومهای سامانمند میگشت. در انبان این منظومه برای غالب
پرسشهای بشری پاسخی بود. عصر مدرن» مولود قربانی کردن منابع هویتبخش
استعلایی بوده است (مجال این بحث نبود. ورنه میشد به این پرداخت که عصر مدرن
خود نیز در مقابل منابع استعلایّیای که بزانداخته, منأیع آدیگری را علم کرده است)
ما دراین مقاله میخراسم حاگاهبریی صادی هدایگر بیگانگی آو از زمانامگانی
را که در آن میزیست. به مفهوم بیخانمانی استعلایی بازگردانیم و از بل همین مفهوم
بیخانمانی استعلائی: ملالت و ؛ علی خالندی شیلا نآباد و همکار/۷۷
نیز در مقام تبیین ملالت و رمانتیسیزم در آثار او برآییم. پژوهشگر در خلال
بررسیهایش به این نتيجه جالب توجه (به زعم خودش) رسید که میان ایده بیخانمانی
استعلایی لوکاچ با هرمنوتیک فلسفی گادامر قرابتهایی انکارناشدنی وجود دارد. اگر
لوکاچ از تشتت معنایی رماننویس میگوید و از بحران معنایی او گادامر نیز در مقابل
برآن است که تاریخ, نه امری سپری شده, که محملی است که ما کماکان آن را میزييم و
از منظر لحظه حال بازش مینویسیم. اين بازنویسی مدام؛ مانع از فرافکندن معنایی مطلق
به امر تاریخی است و همین نیز برانگیزاننده آشوب معنایی (البته در معنایی مثبت) خواهد
بود. وجود چنین قرابتهایی» دست پژوهشگر را باز گذارده بود تا به گاه جایابی مفهوم
بیخانمانی استعلایی در آثار هدایت. از هرمنوتیک فلسفی گادامر بهره گیرد.
ما در همان ابتدای مقاله چنین برنهادیم که انسان به لحاظ جبلی» در پی معناو
مأمن است؛ مأّمنی که بتواند در آن بیاساید. توقعی که انسان میتواند از مأمن داشته
باشد و تعریفی که از آن دارد. بسته به پیوستار زمان امکانی است که در آن میزیید.
انسان خودش را متعلق به زمان/مکانی معین میداند و اگر پیوندهایش با آن بگساده به
تبخ آن» وضعیتش نیز بخرانی خواهد ریق بحاسشدن وضعیت. از سویی ملال
میزاید و از سوی دیگر انسان زا وامیدارد تا سیمایی از وضعیت مطلوبش را -هر آنطور
که میخواهد و امکانات ذهنیاش را دارد- دراندازد و (به اصطلاح) رژیابینی کند. طی
مباحثی که مطرح کردیم وبا تکیه به منابع پژوهشیمان. چنین برنهادیم که
رمانتیسیزم» برآشوبیدنی است علیه عصضر معدرن و نیروی ویرانگرش. آن انسانی که
وضعیت مطلوبش را رویابافی میکند نیز در معرض رمانتیسیزم خواهد بود.
با نظرداشت به چنین مولفههایی, ما در پ.آن برآمدیم تا ملالت و رمانتیسیزم را-
همچون پیامدهای اساسی بیخانمانی استعلایی- در آثار صادق هدایت جایابی کنیم.
طبعا مجال بررسی تمامی آثار او نبود و به همین خاطر هم خودمان را مقید کردیم به
اینکه تنها آثاری از او را که. گمان میبردیم. شتاشتهشدهتر هستند» بررشسیم. تخقیقاتی از
ایندست. بخش مغفولمانده ادبیات نقادانه ماست. اگر بشود زمان سپریشده هدایت را
با خوانشی نقادانه و با پیراستن آن از زوائدی که زائد بودنش را به تاریخ دریافتهایم.
بازیافت» آنگاه میشود امید داشت به اینکه دیگر مجبور به باززیستن تمامی تجربیات
۸پژوهش سیاست نظری» شماره بیست و هشتم» پاییز و زمستان ۱۳۹۹
۱. شوربختانه بخش عمده تاریخ معاصر ما بازتکرار تجربههای ناموفق و درجا زدنهای مکرر
۲ تعبیری است وام گرفته از شعر «ایکور» اثر گاوین بنتاک که با ترجمه احمد میرعلائتی
۳ جهانگیرهدایت. خاطره را به زبان انگلیسی نقل کرده است. متأسفانه علیرغم جستوجوی
فراوان» اصل فارسی خاطره يیافت نشد. تمام تلاشمان را کردهایم تا لحن هدایت را در
۵. ر.ک: حکایت «حواله کردن مرغ گرفتاری خود را در دام به فعل و مکر و زرق زاهد و جواب
۷ آب کم جو تشنگی آور به دست/تا بجوشد آب از بالا و پست (مولوی. ۵۵۹:۱۳۹۰)
۸ تعبیری است وامدار مانیفست کمونیسم: «هر آنچه سخت و استوار است. دود میشود و به
بیخانمانی استعلائی: ملالت و.. ؛ علی خالندی شیلا نآباد و همکار/۷۹
فرزانه» مصطفی (۱۹۸۸) آشنایی با صادق هدایت. دوره دو جلدی» پاریس» بینام.
فروغی» محمدعلی (۱۳۸۸) سیر حکمت در اروپا؛ به ضمیمه «گفتار در روش» نوشته رنه دکارت» با
کانه امانوتل (۱۳۷۰) «روشنگری چیست؟4»: ترجمه:همایون فولادپور سجله کل شمازه: 7«۲۲صضص
کسروی, احمد (۱۳۶۳) تاریخ مشروطه ایران» جلد ۰۱ تهران, امیرکبیر.
لوکاچ, گئورگ (۱۳۹۴) نظریه رمان» ترجمه حسن مرتضوی» چاپ دوم تهران» آشیان.
مارکس» کارل و فردریش انگلس (۱۳۸۵) مانیفست حزب کمونیست. ترجمه محمد پورهرمزان
ماساهارو نوشیدا (۱۳۷۳) سفرنامه یوشید! ماساهارو ترجمه هاشم رجبزاده با همکاری نی. نیئی یا
مولوی, جلالالدین محمدبن محمد (۱۳۹۰) مثنوی معنوی, به تصحیح رینولد ا. نیکلسون» چاپ
سس سس (۱۳۹۷) فیه ما فیه با تصحیحات و حواشی بدیعالزمان فروزانفر
سس (۱۳۷۹) هشتاد و دواتانه هگن شهید نوللیی" چاگیدوم با تصخیحات و اضاقات.
۰ ون ناه ۵۶ وان نصتا موهاما هط معهسنا ۳۰ 0200 روط
+[ اخطمطام۸ روط 2160 افص بعس انآ فصه حطممعملنط2 (1985) اس
۷71385 18167 ۶و و80 ۸ ,3۵۵66 +عصعلم6 ۵ط1 (2007) اج
17۷۵۲۹۷ 210۳/۵16۵ ما مط0اق۷۵0طظ متفصله۲ظ ۰ فحمطعنط ب0ه فصه مفصعج
۰ ۷۷۵۵۵۶0۵ عنا وصه ۷/۵۵ هنت مکهوه 50400170 (2008) 109۸۵ مصعنم0 هگ
۰/پژوهش سیاست نظری» شماره بیست و هشتم» پاییز و زمستان ۱۳۹۹
۵ ا2ونطام ود انط0-2ع 1790 ۸ م2106 عطا ۶و وممط7 عط7 (1971) 8 م6۵ ممعکلسا
5800 حصصش روط اد اکس1 بعا انا عنوط خفع6 ۶ ۲۳۵۹۵ عطا ۵٩
6۰ ما۵۶ ۷ 3100 ,2/60 ۸ :21206 ۶ 0۶۱ (1999) ۳۵۳/۵۶۵ بلند5
,3165 36 بل بخ بوط 60هاکسه1۳ بانط عنصهکق/3 مفعتطاظ (2008) طاعنسمطظ زگ
|
بی خانمانی استعلایی ناظر بر وضعیتی است که در آن انسان، پیوندش با منابع معنابخش -که به هستی و بودنش معنا عطا می کردند- می گسلد. انسان، فرزند زمان/مکانی معین است و هر رویدادی که سامان آن پیوستار را برآشوبد، سوبژکتیویته را نیز برخواهد آشفت. هرگاه وضعیت سامان زمان/مکان، بحرانی شود و منابع استعلایی معنابخش، از دسترس انسان خارج شوند، او به بی-خانمانی استعلایی دچار می آید. مهم ترین پیامدهای بی خانمانی استعلایی، ملالت و رمانتیسیزم است. انسانی که از زمان/مکانش واکنده شده و آنها را با خود بیگانه می یابد، به ملالت دچار خواهد آمد و سیمایی ذهنی از جهان، آنگونه که مطلوبش است، درخواهد انداخت. رمانتیسیزم در حالت اخیر و در خلال این رؤیابینی رخ خواهد نمود. به این اعتبار، صادق هدایت را نیز که یکی از مهم-ترین نویسندگان تاریخ معاصر ماست و در یکی از بزنگاه های تاریخی مهم ما می زیسته است، می توان دچارآمده به بی خانمانی استعلایی دانست.
|
9,831 |
363702
|
تا رشد و توسعه سریع
ورزش شنا برای هر چه بهتر انجام شدن طرح شنای سباح در مدارس تحقق یابد
6 هد ناف ۵ ک۵ ولد خصعصم عطا ۶و عدممسم 1۵6
۴ ۲و0 ۵۷ عطا 60۳ صقام عم نصا طلوطادگ ۵۴ عصعاطامتم 6
۵ ۵۴ عاموصقه 156 ون سطامطاکیه 3 جز متفه عاممطاعی
5 ک؛اأو0 5 ها اه عطئ ال فعلساعطز رده اصحعم
۵ 150080 060 هم ۳۵۹ ود عطا ۵۶ قاقل 156 .(2014-2015)
عطا خسا200 کصفاز 20 فعلواعصز 1۸ معلمعه ود سکم عمصصوناکصه
عصق6 م6 ۵عاع دم ۵۹5 کعصنهی مسا 15 ان از
60 ۵8 ماه 5 طاعقطاصوت0 مه بختنقصد اکن عط که ونانطاهناه ۵
عاوناطاه ۸5 کزدواهمد +متعط ماه صد عاعل عطا عمواهعد 10
حط0ط عطا ۵ عدنلممعغ0ه معط عطا عقاوم ما فص صمناهام
1 306 دوم عاحم/3 ه قصه ا۵ا ص۳۳۵ ج عاعل عط که رونام ود
,808105 ۵ط ۵۶ 96.7 اقطا مداد عاانههم 156 .وق 16۳۵
عا طاز وه کاصعلد عطا ۵۶ 94.4 هه کعنانسط غطا که 75.6
6 صقام ۳۵ که فصعاطامتم 156 بعنمصصونعهی عطا هز ععصقا 8
0 که اصقا موز امد عطا ۵۵ ما همقل عمصی کصنانس)
۵ ۶0۳ فمعاطامتم طعبه ما صوتاصعاکه مه توقم امک 65ع 132
از پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» سال پنجم» شماره ۲ پاییز ۱۳۹۵
جسمانی به عنوان راهی برای کمک به دانشآموزان به منظور
کسب مهارت» آمادگی» دانش و نگرش مثبت در راستای رشد
درس تربیتبدنی و ورزش از شرایط خاصی در بین برنامههای
درس و دستیابی به اهداف عالی آن به امکانات و تسهیلات
ورزشی بستگی دارد. از طرف دیگر این درس برای پاسخگویی
به نیازهای متنوع و متغیر دانشآموزان بر اساس اهداف حیطه-
جسمی» روحی و قوای عقلانی دانشآموزان را افزایش و تنش-
های روانی و ناراحتیهای جسمانی را کاهش داد (شعبانی بهاره
این اهداف که ابعاد مختلف کودک را شامل میشود موجب
کنند که با حضور در اين فعالیتها به پیامدهای مثبت دشت
یافتهاند (بست چر ,۱۹۸۲) به عبارت دیگر نگرشها به تربیت-
بدنی و ورزش مدارس و ادراکی که از درس تربیتبدنی دارنده
تحت تأثیر عوامل متعددی مثل سن» جنسیت» و محتوای برنامه
رسیدن به سلامت کامل روحی و جسمی است. این رشد تکامل
زمانی اعتلا مییابد که به هم ابعاد وجودی دانشآموز توجه
شود تا زمینهها برای هدایت آنان جهت دستیابی به اهداف
متعالی نظام تعلیم و تربیت به خوبی فراهم گردد. یکی از
یادگیری و بهداشت و ...) نقش پررنگی را داشته (کروم پاکر »
آموزان به تفکر بیشتر در آنها است(به نقل از صالحی» قلی
زیادی در بخش فناوری اطلاعات و اثراتی که در بخش آموزش
ور مارد انجام»شده: است. ویسجر و وابلد " (۱۹۹۷) نشان
روشهای یادگیری شده و مورد توجه خاص قرار گرفته است
(به نقل از عنایتی» ضامنی و زنگنه» ۰۱۳۹۰ ص ۱۱۶- ۷٩).
مانند سایر دروس خواهد شد. علاوه بر این مونیکا و همکاران
(۲۰۱۱) نشان دادند که استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات
خواهد شد و بنظر میرسد که با موانع مشارکت دانشآموزان به
در ترغیب دانشآموزان به ورزش مثمر ثمر باشد. با توجه به
مطالب بیان شده و نیز پژوهشهای گستردهای که در مورد به
در حوزه ورزش انجام شده است (سپهری فر ۱۳۹۲؛ باقری»
و آموزش و پژوهش بخصوص در دوره ابتدایی مشاهده شده که
از نواقص عدم بکارگیری فناوری اطلاعات و ابزارهای به روز
محمد علی صاحبکاران و همکاران: مشکلات اجرای طرح شنای سباح از دیدگاه مدیران مدارس در.... ۳۵
بسیاری از مدارس کشور هنوز رایانه برای معلمان ورزش وجود
ندارد تا آنها به وسیله آن بتوانند الگوهای حرکتی از جمله
درس شنا را به صورت بصری برای دانشآموزان در کلاس
نشان دهند و از بستههای آموزشی جهت پربار کردن کلاس-
های آموزشی سود ببرند؛ تا بتواند در کلاسهای آموزشی بویژه
آموزان را در تمامی ابعاد بالا ببرند. در این راستا سیاستهای
جدید آموزش پرورش مبتنی بر سه اصل تهذیب» تحصیل و
رویکرد و تأکید بر توسعه تربیتبدنی و ورزش خصوصا در دوره
ابتدایی تعیین نموده است. در این میان یکی از ورزشهایی که
کاربرد فراوانی دارد و از محبوبیت زیادی در بین اقشار مختلف
مردم برخوردار است شنا می باشد(کوزه چیان» ۱۳۸۹). با توجه
به ضرورت و اهمیت یادگیری شنا و سفارش آن در دین مبین
اسلام و گفتار پیامبر اکرم(ص) که در این زمینه میفرمایید: به
لحاظ جذاب و مفرح بودن (اسمعیلی» ۱۳۸۸) و نیز به لحاظ
توجه خاص بوده است. از اينرو طرحها و برنامههای مختلف
آموزش و پرورش در حوزه مرکز تربیتبدنی و سلامت از جمله
طرح ملی سباح از ذستد: فالیتهایی است کد در ۷.۸
چارچوب و برای توسعه و گسترش آمادگی بدنی و نشاط دانش-
اهداف تربیتی» برای پایه سوم ابتدایی طراحی شد. در این طرح
کليه دانشآموزان دختر و پسر پایه سوم ابتدایی کشور در یک
ترم (۱۲ جلسه) و در سطح مقدماتی با هدف کسب مهارت
شناوری روی آب با فن شنا کسب آگاهی های لازم هنگام
مواجهه با آب و نهایتا یادگیری شنای اصولی کرال سینه
آموزش داده می شوند. از اهداف این طرح کیفیت بخشی به
درس ورزش میباشد و مضافا اینکه جامعه ایرانی در افق سند
گسترش ورزشهای پایه و همگانی از قبیل شنا در تحقق این
طرح شنای سباح» آموزش شنا به دانشآموزان به منظور ارتقا
با توجه به اینکه جایگاه طرح شنای سباح در مناطق مختلف به
ویژه در شهرهای دور و محروم به گونهای که انتظار میرود
روشن نشده» نیاز به انجام تحقیقات بنیادی در این زمینه اکنون
بیش از هر زمان دیگر احساس میشود. زیرا بررسی جایگاه
طرح شنای سباح و وضعیت کمی و کیفی این طرح در مناطق
مختلف و ارایه راهکارهای اصولی و زیر بنایی در این زمینه
میتواند به شفافتر شدن و انجام بهتر آن کمک کند. در این
زمینه پژوهشهای کمی انجام گرفته است که از این بین می-
(طرح) اشاره کرد. که در آن بیان شده» هر برنامه و طرح
پیافهاظرای برنامهها؛ بویژه از نظر افرادی که :برنامهها را اجرا
داشته باشد (فتحی» ۱۳۷۷). در تأیید این مطلب فولان (۱۹۹۱)
پرورش» مدیران مدارس و غیره» بینش و نگرش مثبتی از
ها تضمین خواهد شد. سطح رشد و میزان فرهیختگی مجریان,
توان و نگرش مناسبی در مورد موضوع داشته باشند تا اجرای
این برنامههای طراحی شده با شکست مواجه نشود (جنتری ۲
شده توسط فولان (۱۹۹۱) بیانگر آن است که وجود روابط
مناسب مشارکت» نحوه استفاده مناسب از اطلاعات و مانند آن؛
برنامهها را در برداشته که به همراه عوامل درونی به طور
(فولان» ۱۹۹۹). در بعد کلان» اجرای طرح شنای سباح از مهر
ماه سال تخصیلی, ۱۳۸۵۵۶ یه صورت مرخلهای او بر آسانن
امکانات موجود (استخر مربی و غیره) در کلیه استانهای کشور
در یک دورهه ۱۰ساله و از پایه سوم تحصیلی ابتدایی آغاز شد
میا پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» سال پنجم» شماره ۲ پاییز ۱۳۹۵
که بر اساس این طرح در سال ۱۴۰۴ در ایران نزدیک به ۱۰۰
درصد دانشآموزان مدارس تحت پوشش این طرح قرار گرفته و
حداقل یک فن شنا (ترجیحا کرال سینه) را آموخته اند (شیوه
اجرای طرح شنای سباح). در ان راستا و بنا به موافقت و تأکید
دانشآموزان دختر و پسر پايه سوم مدارس ابتدایی کشور اجرا
شود. آموزش» تنها در یک ترم (حداکثر۱۲ جلسه) و در سطح
مقدماتی بوده و مقصود کسب مهارت شناوری روی آب با فن
شنا کسب آگاهیهای لازم هنگام مواجه با آب و نهایتا آموزش
شنای اصولی کرال سینه است. روال کاری به گونهای است که
صورت که پس از برنامهریزی منطقه و شهرستان و به دنبال
کتبی خود و دستور موافقت اداره, نسبت به معرفی دانشآموزان
هدف (پایه سوم ابتدایی) طبق ضوابط و مقررات اعلام شده» به
آموزش و پرورش محل اقدام و دانشآموزان را با رعایت
مقررات اردویی و مطابق برنامه اعلام شده از سوی اداره» برای
آموزش شنا سازماندهی و به استخر تعیین شده اعزام مینمایند.
بر همین اساس تلاش و کوشش هماهنگی پیش از پیش
انتظار است و نهایتا اثربخشی اين حرکت ارزنده» تأثیر در
مختص دانشآموزان پایه سوم ابتدایی است که طبق برنامه و
طرح درس مشخص با حضور مربی در استخر طی ۱۳ جلسه
برگزار میشود. گوتس موتس که در توسعه شنا در مدارس
تعلیم و تربیت باشد (گایینی» ۱۳۸۵). استفاده از محیظهای آبی
طبیعی و یا مصنوعی به عنوان شناگاها از دیرباز مورد توجه
انسان بوده است(صفری» ۱۳۸۹). با توجه به مطالب بیان شده
میتوان گفت» آموزش شنا یکی از مفرحترین و پر طرفدارترین
کلاسهای آموزشی را به خود اختصاص داده که مختص سن,
رشته شنا با توجه به زیر شاخههای مختلف» یکی از ورزشهای
تعیین کننده جایگاه هر کشور در بازیهای المپیک و به تبع آن
بهرهمندی از مزایای آن مانند افزایش غرور ملی و وجهه بین-
کوششی و نیز مزایای اقتصادی و دیپلماتیک (گرین و هولیهان»
انجام شده است که میتوان از بین آنها به موارد زیر اشاره کرد:
توکلی (۱۳۸۳)» یکی از مشکلات در زمینه شنا را ضعف و سو
مدیریت بیان کرده است که با توجه به اقدامات صورت گرفته
تاکنون عاملی پایدار در ورزش شنای ایران است؛ به گونهای که
عدم آشنایی مسئولین فدراسیون شنا با دانش روز مدیریت و به
بلندمدت عدم ایجاد تحولات بنیادین در ورزش شنای کشور و
عدم به کارگیری مربیان مناسب و تراز اول را از موانع توسعه
شنا در ایران میداند (توکلی» ۱۳۸۳). به کارگیری اماکن و
تجهیزات لازم و اساسی در هر رشته ورزشی جزیی لاینفک از
تجهیزات و تسهیلات را همراه با مدیریت و برنامهریزی» در
رأس هر سیستم توسعه ورزش قهرمانی جای میدهد» و کار در
نبود.آن را اتلاف سرمایه اتلاف زمان و نومیدی ورزشکار از
رقابت با رقبا میداند (سینگ» ۲۰۰۸). در همین عرصه» کارگر و
پیشتر استخرهای کشور تنها جنبه تفریحی داشته و به خوبی در
تواند زمینه مناسبی برای تکثیر میکروبها داشته و این عوامل
در شرایط نامناسب باعث انتقال آنها به افراد سالم میگردد
(احمدی مقدم» ۱۳۸۶). از دیگر موارد و مشکلات که میتوان از
آن نام برد غدم توجه و دقت به مساله استعدادیابی در این طرح
برای یک ورزش خاص را داشته باشد. این فرایند به طور
اختصاصی و گستردهای از دهه ۱۹۶۰ در شوروی سابق و
کشور های اروپای شرقی» کار خود را آغاز کرد و نتایج
درخشنانی را در المپیک ۱۹۷۲ و پس از آن به بار نشاند. سیرت
و پانکوربو (۱۹۹۱) در تحقیق جامع خود ۷۸ شناگر زن با
میانگین سنی(سیزده و چهارده سال) را از ۸ کشور آلمان
قرار دادند. نتایج همبستگی مثبت معنیداری را بین شنا و
محمد علی صاحبکاران و همکاران: مشکلات اجرای طرح شنای سباح از دیدگاه مدیران مدارس در.... ۳۷
بدون چربی و سطح بدن نشان داد. در ایران نیز میردار (۱۳۸۱)
همگی فرایند استعدادیابی در رشته شنا را نسبت به سایر
میتوان به تعداد زیاد دانشآموز در استخر برای آموزش نسبت
به مساحت آن نام برد از آنجایی که شاخصهای موجود سطح
۴۳) و آموزش تعداد زیاد دانشآموز در قسمت کم عمق
عملا این شاخص رعایت نمیشود. با توجه به تحقیقات انجام
طرح شنای سباح در مناطق مختلف کشور امری اجتناب ناپذیر
و لازم به نظر میرسد» تا بتوانیم در کمترین زمان ممکن,
مشکلات را شناسایی و به اهداف مورد نظر دست یابیم.
سباح و رتبهبندی این مشکلات از دیدگاه مدیران "مدارس دز
حوزه ی مطالعات مورد نگارش است. جامعه آماری این پژوهش
را کلیه مدیران مدارس حومه و شهر نیشابور در سال تحصیلی
(۱۳۹۲-۱۳۹۲) بود. با توجه به این که تعداد نمونههای تحقیق
متغیرهای پژوهش در نظر گرفته میشود. نمونه آماری برابر با
جامعه آماری در نظر گرفته شد و با توجه به تعداد مدیران
پرسشنامه اولیه با ۳۳ شاخص آماده شد. در مرحله بعد سوّالات
در یک مصاحبه نیمه هدایت یه با ۱۵ نفر از اساتید
صاحبنظر و مربیان و کارشناسان با سابقه شنا به ۲۰ شاخص
یافت و نهایی شد. در مرحله تأیید روایی صوری و محتوایی»
پس از اعمال نظرات و پیشنهادهای ۱۸ نفر از اساتید
صاحبنظر دانشگاهی و مربیان و کارشناسان با سابقه در رشته
مقیاس ۵ ارزشی لیکرتی (از بسیارکم با نمره ۱ تا بسیار زیاد با
نمره ۵) در اختیار مدیران مدارس حومه و شهرستان نیشابور
قرار گرفت. پیش از انجام تحلیل عاملی به منظور اطمینان از
آزمون بارتلت " (۰/۰۰۱ ):518) استفاده شد. چون مقدار شاخص
0 بزرگتر از ۰/۶ بود و نیز مقدار (518)0>۰/۰۵ بهدست
آمد استفاده از تحلیل عاملی مناسب بود و عاملهای ساخته
شده اعتبار لازم را داشتند و تعداد نمونهها نیز برای تحلیل
عاملی کافی بود. همچنین از روش تحلیل عاملی اکتشافی * با
عوامل موّثر بر مشکلات اجرایی طرح شنای سباح از دیدگاه
مدیران و روایی ساختاری ابزار استفاده شد. از بین ۲۰ شاخص
پرسشنامه.اولیه» ۲۰ شاخص با توجه به پیشینه پژوهش و بار
عاملی بیشتر از ۰/۳۰۰ مورد تأیید قرار گرفتند. با توجه به نظر
مربوط به مربیان و مدیران (۴ شاخص)» مشکلات بهداشتی (۲
شناسایی و معرفی شد. مجموع این شش عامل ۶۶/۲۶/ از
تا ۸۵/» متغیر بود. ضمنا ثبات, فروتی, کلی پرستنامد ۷۴/ +
برآورد شد. همچنین از آزمون فریدمن و آزمون تعقیبی علامت
استفاده شد. کلیه تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار
داده های جمعیت شناختی نشان داد از بین مدیران ۸۰ درصد
مرد و ۲۰ درصد زن در پژوهش شرکت کردند. و به ترتیب
پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» سال پنجم» شماره ۲ پاییز ۱۳۹۵
سوابق کاری مدیران نشان داد که حدود ۳/۳ درصد مدیران
مدارس سابقه کاری کمتر از ۵ سال ۱۱/۱ درصد ۵ تا ۱۰ سال,
۰ درصد ۱۱ تا ۲۰ سال و ۳۶/۶ درصد بیشتر از ۲۱ سال را
با توجه به جدول (۲) موافقت مدیران با طرح شنای سباح به
(۷۵/۶درصد) بود و میزان استقبال دانشآموزان با این طرح از
جدول ۲. نظر مدیران در مورد انجام طرح شنای سباح
به نظر شما دانش آموزان از این طرح استقبال میکنند؟
دانشآموزان در جهت آموزش و کاربردی بودن آن و تسهیل
عوامل موّثر بر مشکلات طرح شنای سباح از دیدگاه مدیران
مدارس شهر نیشابور استفاده شد و هفت عامل مشکلات مربوط
مربط به خانواده ها مشکلات آموزشی و مشکلات مربوط به
دانش آموزان با ارزش ویژه بزرگتر از ۱ مشخص شد. مجموع
این هفت عامل, ۶۶/۲۶ از واریانس عوامل موّثر بر مشکلات
طرح شنای سباح را تبیین کرد که بار عاملی عاملهای آنها از
۹ خبزاخ خقوق پایین مرییاه نا وحا هیر آن دار آموزش ۰ ۹4
5 ۲ انگیزهی پایین مربیان و مدیران برای انجام طرح شنای سپاح ۹ ۸4
هرا ۳ زیاد بود تعداد دانشآموزان در استخر برای آموزش ۲/4 4
ی ۴ رای طرح شتا برای آمورس سس ۸4 امد
۵ نداشتن تجربهی قبلی دانشآموزان دز آموزش شنا ۳/۹ 1۸۱
۹ ۶ بیماری و حساسیت پعضی از دانشآموزان در هگام شنا ۲۲7 ۸۹۳ ۱/۹۳۶
۸ شرایط سخت انجام طرح در بعضی از روستاهای اطراف شهز ۲ ۸
٩ توجه نکردن مسئولان به مسألهتی استعدادیایآدر شنا اجه ۸
۶ عدم اعتبار لازم برای انجام طرح در آموزش واپزورش ۹ ۵
۳ مشکلات رفت و آمد دانشنآموّزاقبزایی رفتن به استخر ند نا ۸۳ ۳
۴ به وجود آمدن مشکلات اقتصادی برای خننوادهها در تأأمین وسایل شنا و ۸
ضربب آلغای کرونباخ کل پرسشنامه مشکلات اجرابی طرح شنای سباح از دیدگاه مدبران مدارس ۴
برای رتبه بندی هر یک از بعدهای مشکلات اجرای طرح
شنای سباح و شاخص های آن ها در شهرستان نیشابور از
داده شده است میزان سطح معنی داری برابر پا ۰/۰۰۱ میباشد
+۳ پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» سال پنجم» شماره ۲ پاییز ۱۳۹۵
که از سطح اطمینان در نظر گرفته شده برای پژوهش(۰/۰۵) مربوط به دانش آموزان » مشکلات بهداشتی و مشکلات
کمتر میباشد. به عبارتی دیگر میتوان گفت بین این ابعاد آموزشی» مشکلات مربوط به مربیان و مدیران» مشکلات
تفاوت معنی داری وجود دارد و در نتیجه میتوان آنها را رتبه مدیریتی و برنامه ریزی و مشکلات مربوط به امکانات و
بندی کرد. نتایج حاصل از اين رتبه بندی نشان میدهد که به فضاها مهمترین مشکلات از دیدگاه پاسخ دهندگان هستند.
ترتیب هر یک از ابعاد مشکلات مربوط به خانواده ها مشکلات
جدول ۴. رتبهبندی مشکلات طرح شنای سباح در شهرستان نیشابور با آزمون فریدمن
عوامل موثر بر مشکلات طرح شنای سباح میانگین رتبه خیدو درجه آزادی سطح معنیداری
اطلاعات جدول بالا نشان داد که بین عوامل موّئر بر مشکلات و امشکلات دانشنآموزان تفاوت معنی داری وجود ندارد
طرح شنای سباح تفاوت معنی داری وجود دارد. برای ااینکه همچنین مشکلات مدیریتی و برنامه ریزی با مشکلات مربوط
بفهمیم که بین کدام دو گروه اختلاف معنی داری وجود:دارد» از به امکانات و فضاها مشکلات مربوط به خانوادهها با مشکلات
آزمون علامت (51810) استفاده شد. نتایج آزمون علامت نشان دانش آموزان و نیز مشکلات آموزشی با مشکلات دانش آموزان
داد بین عامل مشکلات مربیان و مدیران با مشکلات بهداشتی تفاوت معنی داری وجود ندارد و بین دیگر عامل ها رابطه معنی
و مشکلات آموزشی و مشکلات دانشآموزان» مشکلات داری وجود دارد (جدول ۵).
جدول ۵. مقایسه عوامل موثر بر مشکلات اجرایی طرح شنای سباح از دیدگاه مدیران مدارس شهرستان نیشابور بر اساس
بهداشتی مدیریتی و برنامه- امکانات و فضاها مشکلات خانواده ها آموزشی مشکلات دانش آموزان
مشکلات مربیان و مدیران زد ارس ۱ ۳ ۳۷۴ ۸۵
اهر کر قتمر تیشانور و کم اهمتاترین, اشاخسن: ساب هدف اصلی این تحقیق بررسی مشکلات طرح شنای سباح از
بوذن زمان برگزاری کلاس بود: دیدگاه مدیران شهرستان نیشابور بود. نتایج توصیفی و جمعیت
محمد علی صاحبکاران و همکاران: مشکلات اجرای طرح شنای سباح از دیدگاه مدیران مدارس در.... ۳۱
شناختی نشان داد که از بین مدیران شزکت کننده در این
پژوهش» ۸۰ درصد مرد و ۲۰ درصد زن هستند. بیشترین
داد که حدود ۳/۳ درصد مدیران مدارس سابقه کاری کمتر از ۵
سال, ۱۱/۱ درصد ۵ تا ۱۰ سال» ۵۰ درصد ۱۱ تا ۲۰ سال و
۶ درصد بیشتر از ۲۱ سال را دارند. همچنین نتایج حاکی
از میزان موافقت و عدم موافقت مدیران و والاین و همچنین
میزان استقبال دانش آموزان از این طرح نشان داد که موافقت
مدیران به میزان (۹۶/۷درصد) و میزان موافقت والدین با این
طرح (۷۵/۶درصد) بود و میزان استقبال دانش آموزان با این
طرح از نظر مدیران (۹۴/۴درصد) بود که نشان دهنده استقبال
دانش آموزان در جهت آموزش و کاربردی بودن آن و تسهیل
شناسایی عوامل تأثیرگذار بر اجرای طرح شنای سباح از دیدگاه
عاملی ۲۰ شاخص مشکلات ظرح شنا سباخ نشان دادیکه هفت
عامل مشکلات مربوط به مربیان و مدیران در رتبه اول
(۸5601۸) بیان می کند که برای توسعه شنا در مدارس نیاز
به مربیان آموزش دیده و مجرب» آشنا با روش های جدید
منظم» دورههای بازآموزی برای مربیان در ارتباط با شنا و موارد
همچنین (لیبرمن» ۱۹۹۹) عنوان کرد که مربیان به دلیل عدم
مجرب و آموزش دیده» حق الزحمه کم در نظر گرفته شده برای
رسد کمبود مربیان مجرب و دارای مدرک مربیگری و نجات
غریق در میان دبیران تربیتبدنی موجود در آموزش و پرورش
یکی از مشیکلاگ: آساسی کر این طرح میبافت ای عامل
زمینهای را فراهم میآورد که برای جبران این کاستی برای
اجرای طرح از مربیان آزاد و خارج از سازمان آموزش و پرورش
را جذب کنند و از آنجا که اين مربیان دوره های کوتاه مدت
مربیگری را گذرانده اند و دروس روانشناسی و آموزشی و
یادگیری را کمتر پشت سر گذاشته اند لذا نمی توانند ارتباط
شناختی و عاطفی لازم را با دانش آموزان برقرار نمایند. از
طرف دیگر عدم گذراندن دروس و واحد های مربوط به روش
تدریس باعث شده است که هنوز در طراحی طرح درس روزانه
عامل مشکلات بهداشتی طرح شنای سباح را تبیین کرد. و با
توجه به اینکه اغلب شاخص های آن موارد ایمنی و بهداشتی را
نشان می داد عامل مشکلات بهداشتی نامیده شد. عدم رعایت
میزان کلر استفاده شده در استخر و سوزش چشم و بیماری
های پوستی ناشی از شرکت در این کلاس ها عدم نظارت
کافی بر دوش گرفتن قبل از ورود دانش آموزان» شلوغی زیاد از
دیگر مشکللات مربوط به این عامل است. عامل شناسایی شده
از دیدگاه پاسخ دهندگان نشان می دهد که مشکلات ایمنی و
بهداشتی باید از سوی دو طرف برگذار کننده و همچنین گیرنده
خدمات در استخرهای شنا مورد توجه بیشتری قرار گیرد و نیز
آموزشی توجه بیشتری داشته باشند. از این رو یافته های
عامل را در میان مشکلات طرح شنا سباح به خود اختصاص
طرح شنای سباح را تبیین کرد و چون اغلب شاخص های آن
به موارد اجرایی و مدیریتی و ساختار طرح و برنامه ریزی های
کوتاه و بلند مدت مربوط می شده عامل مشکلات مدیریتی و
برنامه ریزی نامیده شد در این عامل به مشکلات طرح در
سطح کلان آن و همچنین نحوه اجرا و انجام آن در سطح
۳7 پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» سال پنجم» شماره ۲ پاییز ۱۳۹۵
کننده این عامل به ترتیب» نگرانی و حساسیت والدین از
استعداد-یابی در شنا عدم اعتبار لازم برای انجام طرح در
آموزش و پرورش» شرایط سخت انجام طرح در بعضی از
روستاهای اطراف شهر بود. نتیجه بدست آمده از این حین با
نتایج توکلی (۱۳۸۳) همخوانی دارد که وی نیز یکی از عوامل
موّئر بر مشکلات آموزش شنا را مشکلات مدیریتی بیان کرده
است. همچنین عامل بدست آمده با تحقیقات فریمن (۱۹۸۸) از
این لحاظ که یکی از اهداف رشته تربیت بدنی و الالخصوص
شنا استعدادیابی است و نیاز به مدیریت در اين بخش احساس
می شود همخوانی دارد. از دیگر مشکلات مربوط به این عامل,
می توان به تعداد زیاد دانش آموز در استخر عدم وجود زمان
کافی برای تدریس» عدم برنامه ریزی و زمان بندی مناسب
برای آموزش؛ عدم کفایت تعداد جلسات آموزش» عدم نظارت و
کنترل کلاس ها عدم هماهنگی بین سرپرستان استخر ,ها و
مدارس روستایی با شهر و محل آموزش و به نحوه انتقال آنها و
مدارس مختلف و تفاوت روزهای آموزش و در نتیجه تعطیل
در این پژوهش مشکلات مربوط به امکانات و فضاها چهارمین
عامل را در میان عوامل موّثر بر مشکلات طرح شنای سباح در
واریانس متغیر را نشان داد و چون اغلب شاخص های آن
فضا ها نامیده شد. بنابراین آنچه که از یافته های این پژوهش
می توان استنتاج نمود این است که مسئولین مربوطه برای رفع
مشکلات مربوط به این طرح عظیم باید به امکانات و تجهیزات
اولیه و ضروری توجه خاص داشته باشند. چون بسیاری از
شهرها و شهرستان های کشور استخر مناسب برای اجرای این
طرح را ندارند. مربیان برای اثربخشی بهتر در یادگیری دانش
تخته ی شنا فیلم های کمک آموزشی» فراهم آوردن کلاسی
کوک در داغل استخر برای انمایش فیلم ها خداقل امگاناتی
است که مربیان در درجه اول نیاز دارند. ضمن اینکه مشکل
اساسی دیگر در این بخش کمبود وسایل ایاب و ذهاب برای
دانش آموزان است. نتایج بدست آمده با يافته های سینگ
مشکلات طرح سباح می باشد عامل پنجم» ۹/۶۹ درصد را
تبیین کرد. در این عامل به وجود آمدن مشکلات اقتصادی
برای خانواده ها برای تهیه لوازم شنا و کرایه وسیله ی نقلیه
خانواده ها از رعایت موارد بهداشتی در استخر نگرانی خانواده
ها از ایمنی وسایل حمل و نقل» عدم فرهنگ سازی در خانواده
از مشکلات آموزشی طرح شنای سباح می توان به تعداد زیاد
دانش آموزان در استخر تعداد کم مربی در یک جلسه برای
آموزش» عدم آمادگی روانی دانش آموزان برای آموزش را نام
برد. از روی شاخص های تشکیل دهنده این عامل می-توان
استفاده از مربیان تحصیل کرده در رشته تربیت بدنی می باشد.
چون؛ آنها نحوه ارتباط با شاگردان را در دروس تربیت بدنی و
مربیگری فرا گرفته و می توانند انگیزه دانش-آموزان را جچهت
آورند. انتایج بدست آمده با تحقیقی که توسط کارن و
گرفت» که نشان دادنده عدم مدیریت مناسب و رهبری به
عنوان اولین و عدم ارتباط لازم و مناسب بین مربیان و
فراگیران به عنوان دومین مانع در زمینه آموزش است (کارن»
۳ و تحقیق لیبرمن و همکاران (۱۹۹۹) که عنوان نمودند:
چون برنامه آموزشی و فعالیت های ارائه شده در کلاس های
منجر به مشارکت تعداد کمی از دانش آموزان می-گردد و نیز
عامل مربوط به دانش آموزان» هفتمین و آخرین عامل بررسی
شاخص تشکیل دهنده ی عامل هفتم» ۶/۹۲ درصد واریانس را
نشان می دهد و با توجه به اینکه بیشتر شاخص های آن
مربوط به دانش آموزان می باشد عامل مشکلات مربوط به
دانش آموزان نامید شد. این عامل به میزان رغبت و علاقه
دانش آموزان در یادگیری آموزش شنا عدم تجربه ی قبلی در
شنا غیبت و عدم حضور در اموزش» ترس از آب و مشکلاتی
که برای دانش آموزان به وجود می آید را بررسی می کند.
با بررسی پیشنه ی پژوهش و از آنجایی که طرح شنای سباح
جدید و در سال های اول خود می باشد و تا جایی که محققین
اطلاع دارند تحقیقات اندکی در این زمینه انجام شده است.
محققین جهت تطبیق يیافته ها با محدودیت همراه بودند و با
توجه به تعیین هفت عامل در بیست شاخص در نظر گرفته
شده» نتایج به صورت نسبی با تحقیق ملک که نبود استخر و
محمد علی صاحبکاران و همکاران: مشکلات اجرای طرح شنای سباح از دیدگاه مدیران مدارس در.... ۳۳
امکانات را در وهله اول مهم ترین مشکل طرح عنوان می کند
همخوانی دارد (ملک» ۱۳۸۹). به طور کلی در تحقیقات صورت
طرح ها و سابقه طولانی در آموزش شنا بیشتر مشکلات
اجرای کلاس های آموزشی شنا مربوط به سیب ها ورزشی
(آسیب های شانه)» مقدار کلر مناسب تأثیر ضد عفونی کننده
ها بر سلامت, نحوه اثرگذاری بهتر آموزش» ایجاد انگیزه در
بین مربیان و دانش آموزان» بیماری های مرتبط و علت غرق
در رابطه با عامل اول پیشنهاد می شود که در اجرای طرح از
مربیان مجرب و آموزش دیده و دارای مدرک مربیگری و نجات
غریق شاغل در خود سازمان استفاده شود و کمتر از نیرو های
خارج از آموزش پرورش استفاده شود چون این مربیان فقط
دوره های کوتاه مدت مربیگری را گذرانده اند.. و دروس
روانشناسی و آموزش یادگیری را کمتر پشت سر گذاشته اند لذا
نمی توانند ارتباط شناختی و عاطفی لازم را با دانش آموزان بر
قرار کنند. از طرف دیگر عدم گذراندن دروس و واحد های
مربوط به روش تدریس باعث شده است که هنوز در طراحی
طرح درس روزانه و سالانه به مشکل برخورد کنند. بنابراین
برای این منظور دو راه حل پیشنهاد می گردد. وزارت و سازمان
های آموزش و پرورش می تواند در درجه اول برای مربیان
تربیت بدنی کلاس ها و دوره های نجات غریق و مربیگری
شنا را برگزار کند و در درجه دوم برای مربیان آزاد و خارج از
سازمان خود کلاس های روش تدریس و روان شناسی برگزار
نماید. از سوی دیگر برای افزایش انگیزه مربیان لازم است که
هم نظارت کافی بر نحوه ی آموزش آنها وجود داشته باشد و
در رابطه با عامل دوم که مربوط به مشکلات بهداشتی موجود
در طرح می باشد پیشنهاد می شود که با هماهنگی سرپرست
دانش آموزان بر دوش قبل و بعد از آموزش نظارت کافی شود و
پوستی شناسایی شوند و نیز بر ورود و خروج دانش آموزان به
عامل سوم مربوط به مشلات مدیریتی و برنامه ریزی است از
مشکلات موجود دیگر در این طرح» مشکلات و موانع ناشی از
مدیریت و برنامه ریزی می باشد. عدم وجود زمان کافی برای
تدریس» عدم برنامه ریزی و زمان بندی مناسب برای آموزش,
عدم کفایت تعداد جلسات آموزش» عدم نظارت و کنترل کلاس
تربیت بدنی» و... از جمله مهم ترین مشکلات مربوط به
مدیریت و برنامه ریزی برای اجرای بهينه طرح سباح بود. لذا
پیشنهاد می گردد برای کاهش و برطرف نمودن این مشکلات,
کارشناسان از همان ابتدا با هماهنگی مربیان» مدیران مدارس و
سرپرستان استخرها برنامه ریزی دقیق و مناسب را انجام دهند.
ضمن اینکه زمان برگزاری کلاس ها باید طوری برنامه ریزی
شود که حمل و نقل و انتقال دانش-آموزان از مدارس روستایی
در رابطه با عامل چهارم که مربوط به مشکلات امکانات و
فضاها است پیشنهاد می شود که مسئولین مربوطه برای رفع
مشکلات مربوط به این طرح عظیم در ابتدا امکانات و
تجهیزات اولیه لازم و ضروری را فراهم کنند. بسیاری از
اجرای این طرح را ندارند. مربیان برای اثربخشی بهتر در
آموزش. و تدریس هستند. تخته ی شنا فیلم های کمک
نمایش فیلم ها حداقل امکاناتی است که مربیان در درجه اول
نیاز دارند. ضمن اینکه مشکل اساسی دیگر در این بخش
کمبود وسایل ایاب و ذهاب برای دانش آموزان است. بسیاری
از دبستان ها و مدارس روستایی در فاصله های دورتر از شهر و
استخر قرار دارند که لازمه آن فراهم کردن برنامه ریزی دقیق
و منظمی انست که خنمن انتقال دانش آموزان در حداقل زمان,
شرایط ایمنی دانش آموزان در انتقال آنان تا استخر را نیز مد
در رابطه با عامل پنجم که مشکلات مربوط به خانواده ها است
پیشنهاد می شود که در ابتدای انجام طرح با خانواده ها یک
جلسه ی هماهنگی برگزار شود وتمام جوانب کار در نظر گرقته
شود و همچنین در این جلسات در باره ی فواید طرح برای
دانش آموزان صحبت کنند و فرهنگ سازی لازم را انجام دهند
و مدیران از طریق این طرح می توانند خانواده ها را با ورزش
شنا آشنا کنند و از این طریق نقش مهمی در سلامت جامعه
عامل ششم مرتبط به مشکلات آموزشی است که پیشنهاد می
شود که زمان آموزش برای یک جلسه افزایش یابد و همچنین
امکانات و وسایل کمک آموزشی لازم در اختیار مربیان قرار
بگیرد و تعداد دانش آموزان میز برای یک جلسه آموزش باید
کاهش پیدا کند تا مربیان بتوانند به طور شایسته کار خود را
۳۴ پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» سال پنجم» شماره ۲ پاییز ۱۳۹۵
انجام دهند و همچنین اگر شرایطی در داخل استخر فراهم شود
که دانش اموزان قبل از ورود به آب با نحوه ی صحیح شنا آشنا
مشکلات مربوط به دانش آموزان آخرین عامل از عوامل بررسی
مشکلات طرح می باشد ظرفیت بالای بسیاری از کلاس ها
غیبت و جا ماندن دانش آموزان از سرویس» نگرانی اولیای
آموزان شلوغ و بی نظم در برخی کلاس ها از جمله مشکلات
موجود در این بخش بودند. در این زمینه لازم است که مدیران
مدارس تدابیر لازم را در جهت اهمیت و آشنایی بیشتر اولیای
دانش آموزان با این طرح بیاندیشند و با نظارت و کنترل در
رفت و آمد دانش آموزان و قرار دادن نماینده جهت حضور به
موقع دانش آموزان هنگام سوار شدن به سرویس و نقل و
انتقال آنان سعی در حضور منظم آنان در کلاس های آموزشی
- اسمعیلی» محمد رضا (۱۳۸۸). "تاریخ تربیت بدنی و ورزش* تهران»
- اندام» رضا؛ مهدی زاده» رحیمه(۱۳۸۳). "بررسی ارتباط بین پرداختن
به فعالیت های بدنی و وضعیت تحصیلی دانش آموزان دوره های
- باقری» یوسف(۱۳۹۲). "طراحی الگوی اثر مدیریت دانش و فرهنگ
پژوهشنامه مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی» ۱۴(۷)» ص ص: ۷۳-۸۶
توکلی» بهرام (۱۳۸۲). نقدی بر برنامههای فدراسیون شنا مصاحبه با
ابتدایی کشور.انشریه پژوهش در علوم ورزش,» شماره ۲۲ ص ص:
صحبت با دانش آموزان در زمینه اهمیت و ضرورت یادگیری
شنا آنان را از نظر روانی آماده حضور در کلاس ها نمایند.
در نهایت به تمامی برنامه ریزان و مسئولین مربوطه پيشنهاد
می گردد که برای افزایش کارایی و اثربخشی این طرح با
و سرپرستان استخرها ضمن بیان مشکلات ارائه شده با ارائد
راه حل های فوق و برنامه ریزی منسجم» دقیق و هماهنگ
سعی در حل مشکلات موجود نمایند. ضمن اینکه مدیران عالی
لازم سعی در ساخت و تجهیز بیشتر استخرها پرورش مربیان
مستعد و توانا و در نهایت استعدادیابی مناسب از دانش آموزان
اثربخشی سازمانی ادارات کل ورزش و جوانان استان یزد."پایان نامه
- شعبانی بهاره غلامرضا؛ عرفانی» نصرائله؛ بختیاره زهرا (۱۳۸۶).
سنجی توسعه فنآوری نوین آموزشی با رویکرد فنآوری اطلاعات و
ارتباطات در مدارس ابتدایی ساری. " فناوری اطلاعات و ارتباطات در
- ظاهریان» طاهره(۱۳۸۹). ""تربیت بدنی و ورزش از منظر اسلام."
آباد کتول." فنآوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی» ۱(۴)» ص
کشور و تعیین عوامل موثر بر بهرهوری از دیدگاه خبرگان و ارائه مدل
محمد علی صاحبکاران و همکاران: مشکلات اجرای طرح شنای سباح از دیدگاه مدیران مدارس در.... ۳۵
- کوزه چیان» هاشم؛ احسانی» محمد؛ ایزدی» بهزاد (۱۳۸۷). "بررسی
عملیات مدیریت خطر در استخر های عمومی و خصوصی در شهر
کاربردی در مدیریت ورزشی» سال سوم شماره ۱۰(۲ پیاپی)» ص ص
-ملک, محمد (۱۳۸۹). "بررسی عوامل بازدارنده در اجرای بهینه طرح
,130363 رما رق)ا3 130 .۷ رااقعا۷ ریک ,1۵ 5۳الا ,۲۶۰۶
۵ ۱۵5۳ ۱۳ از ددع۸۲ ۸۳۲۵۱ 1۳۵ 1۵ کعزازا۵ ۲۳
6 .(1991]) .۴ ۸ ۳۵۵۲۵۵ 8 بل براع اد -
۳۶ پژوهشهای کاربردی در مدیریت ورزشی» سال پنجم» شماره ۲ پاییز ۱۳۹۵
|
هدف از پژوهش حاضر شناسایی و اولویت بندی مشکلات طرح شنای سباح از دیدگاه مدیران مدارس در شهرستان نیشابور بود.جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مدیران مدراس(120 نفر) شهرستان نیشابور در سال تحصیلی(1393-1392) بود.نمونه آماری برابر با جامعه آماری در نظر گرفته شد پرسشنامه محقق ساخته حاوی20شاخص از مشکلات اجرای طرح شنای سباح از دیدگاه مدیران مدارس شهرستان نیشابور مورد استفاده قرار گرفت بود.جهت بررسی روایی پرسشنامه، دریک مصاحبه نیمه هدایت شده از نظرات 15نفرازاساتید صاحب نظر و مربیان و کارشناسان با سابقه شنا، استفاده شد. همچنین پایایی آن با روش آلفای کرونباخ (74/0 =α) بدست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش متمایل (چرخش ابلیمین مستقیم)، و نیز برای اولویت-بندی عوامل با توجه به غیر نرمال بودن داده ها از آزمون فریدمن و آزمون تعقیبی علامت در سطح معنی داری 05/0 p≤ استفاده شد.پس از تحلیلی عاملی اکتشافی داده ها،20 شاخص در نظر گرفته شده، 269/66 درصد از واریانس کل پرسشنامه را تبیین کرد و به ترتیب اولویت در هفت عامل، مشکلات مربوط به خانواده ها، مشکلات مربوط به دانش آموزان، مشکلات بهداشتی، مشکلات آموزشی، مشکلات مربوط به مربیان و مدیران، مشکلات مدیریتی و برنامه ریزی و مشکلات مربوط به امکانات و فضاها طیقه بندی شد که به ترتیب مهم ترین مشکلات اجرای طرح شنای سباح از دیدگاه مدیران مدارس شهرستان نیشابور شناخته شدند. بنابراین با توجه به اولویت بالای عامل-های مشکلات مربوط به خانواده ها و مشکلات مربوط به دانش آموزان، کارشناسان و مدیران ورزشی باید بیشتر به مشکلات مربوط به خانواده ها و دانش آموزان و زیر شاخ های مربوط به این دو عامل توجه کنند
|
11,159 |
331346
|
در این تحقیق بهمنظور گردآوری دادهها و تعیین عوامل
موّثر بر ایجاد :همذاتپنداری هواداران از پرسشاکه میک رل "سله #راتبی که روایی آن را نتخضضان ندیریت
ورزشی: بازازیابی و جامعهشناسی. تأیید کردنوطمپلبابگ آن ۹ مها کرد یهاگایزیابی شد: استفاده شد. جامعه آماری
تحقیق کليه هواداران تیم فوتبال سپاهان و تیم فوتسال گیتیپسند اصفهان بود که تعداد دقیق آنها مشخص نبود. براساس یک
مطالعه مقدماتی و با استفاده از فرمول حجم نمونه جامعه نامحدود یک نمونه ۱۳۶ نفری از هواداران تیم فوتبال سپاهان و یک
تمونه: ۲۲۶ نفره از هواذازان یم فوتسال کیتی پسند امظهان بهسور#تصادفی انشگایب شدند: از نرمافزار 805516 بهمنظور اتعیین
پایایی و آمار توصیفی و از نرمافزار 00166 ]۳:۳6 برای تجزیهوتحلیل دادهها و مقایسههای زوجی معیارهای همذاتپنداری
استفاده شد. براساس تکنیک فرایند تحلیل سلسلهمراتبی نتایج نشان داد که در بین هواداراخ تیم تازهتأسیس فوتسال گیتی پسند
آمقهای, ۶ نخاتگارت هه اشنا ی ۱ اسایترین لور هماذات بتذاری, خواازان نار تیه موزنص#لاقهشان است. پس از "خاستگاه
جغرافیایی"» "سبک بازی نان و مربیان ستاره", "تعاملات اجتماعی" و ۳ و تاریخچه موفقیتهای تیمی" بهترتیب از
دیگر عوامل موثر در احساس همذاتپنداری هواداران مطرح بود. از طرف دیگر. نتایج مطالعه هواداران تیم فوتبال باسابقه سپاهان
اصفهان: تشان, داد که قوامل. موثر بر ایجاد#اجلساس, فغنیتسهاری هولدارام ها این. تیم.با قوامل مور بر آیجاد. آخساس
همذاتپنداری هواداران با تیم فوتسال تازهتأسیس گیتیپسند اصفهان متفاوت بوده است. بدین ترتیب که در بین هواداران تیم
فوتبال سپاهان اصفهان "سابقه و تاریخچه موفقیتهای تیمی". اساسیترین عامل در همذاتپنداری هواداران با تیم مورد علاقه
خود محسوب شده است. "بازیکنان و مربیان ستاره" "سبک بازی" و "تعاملات اجتماعی" و "خاستگاه جغرافیایی" نیز بهترتیب
1۹۲ نشريه مدیریت ورزشی» دوره ۶, شماره ۲ تابستان ۱۳۹۳
یکی از مفاهیم کلیدی در حوزه تقویت برندهای تیمی» توسعه سطح همهویتی هواداران با تیمهای ورزشی است
که در نتيجه آن هواداران از نزدیک در مسائل مربوط به تیم محبوب خود درگیر و سهیم میشوند (۱). فوتبال
بدون تماشاگر جذابیتی ندارد و اغلب تیمهایی موفقترند که تماشاگران بیشتر و وفادارتری داشته باشند (۳).
بنابراین ایجاد زمینههای مناسب برای پاسخگویی به نیازهای رو به رشد تماشاگران بهعنوان مشتریان و مخاطبان
هستهای فوتبال مدیران حوزه ورزش و بازاریابی را ناگزیر ساخته است که بهدنبال ارزیابی و ارضای نیازهای
تماشاگران باشند و از این طریق زمينه افزایش همذاتپنداری و حضور آنها در رویدادهای ورزشی را فراهم کنند (۵)
تیمهای باسابقه و تازهتأسیس در رقابتهای ورزشی شرایط متفاوتی دارند هواداران این دسته از تیمها
ممکن است. براق هواداری و اخساس همذاتگداری بییشگهای موظ علاقه خود. انگیزههای متفاوتی داشتد
باشند. بررسی عوامل موّثر بر احساس همذاتپنداری هواداران با تیمهای تازهتأسیس و مقایسه این عوامل در
رابطه با تیمهای باسابقه میتواند فراهم کننده.راهبردهای مدیریتی"برای تقویت پایگاههای هواداری و بهتبع آن
تیمهای ورزشی تازهتأسیس که بهتازگی آوارد .رقابتها و لیگهای ورزشی میشوند» تاریخچه موفقیتآمیز و
برند شایان توجهی ندارند. این تیمها نیازمند تقویت «علاقه» هواداران و رفتارهای آنها بدون تکیه بر سطوحی از
وفاداری هستند که در تیمهای باسابقه دیده میشود (۱۶). از طرف دیگر رشد اقتصادی صنعت ورزش در گرو
اقبال هرچه بیشتر عموم مردم به این پدیده استه بنابزاین) توجه به روابط مشتریان و مصرف کسدههای ورزشی:
در حوزه ورزش باید جایگاه مهمی در عملکرد پاشگاهها داشته باشد (۲۳).
اطلاعات مربوط به عوامل مور بر ایجاد همذاتپنداری هواداران با تیمهای ورزشی تازهتأسیس در ادبیات
تحقیقی موجود. بسیار اندک است و مشخص نیت دا نظریههای موجود در مورد همذاتپنداری با تیمهای
باسابقه» نسبت به ایجاد همذاتپنداری با تیمهاتی تازهتأسیس نیز صدق میکنند یا خیر. اگرچه در تحقیقات
جدید همذاتپنداری با تیمهای تازهتأسیس (۲۵) و روابط روانشناختی با این تیمها (۱۹) بررسی شده عوامل
مور بر ایجاد این رابطهها بهخصوص در ورزش ایران هرگز بررسی نشده است.بنابراین هدف این تحقیق بررسی و
مقايسه عوامل موّثر بر ایجاد همذاتپنداری هواداران تیمهای تازهتأسیس با عوامل مور بر ایجاد احساس
همذاتپنداری هواداران با تیمهای باسابقه بوده است. علاوه بر این محقق در این تحقیق بهدنبال این موضوع بوده
مقایسه عوامل موّثر بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... ۹۳
است: که: آیا مطالفانت و تتایج ارافشنده مر مورد آتسنانی, همذاتپیداری, با تیمهانی باسابقه هربارق, قیمهای
در راستای اجرای این تحقیق, نظريه هویت اجتماعی بهعنوان چارچوب نظری این تحقیق مورد توجه قرار
گرفته و ادبیات تحقیقی بهمنظور استخراج و غربال عوامل موّئر بر ایجاد همذاتپنداری هواداران با تیمهای
مطالعه تیمهای مطرح و باسابقه نشان میدهد که عوامل زیادی بر همذاتپنداری و تصمیم هواداران به
مشارکت آنها در رویدادها و مسابقات ورزشی تأثیرگذارند. این تحقیق در پی شناسایی و مقایسه عواملی است که
موجب میشوند افراد با تیمهای تازهتأسیس ورزشی (نه تیمهای باسابقه) و تیمهای باسابقه احساس
عوامل مختلفی بر همذاتپندار شدن و ارتباط نزدیک عاطفی افراد با تیمهای ورزشی و حضور در رویدادهای
ورزشی تأیز میگذارند (۳۲). براساس نظريه هویت اجتماعی افراد بهدنبال راههایی هستند تا به عزت نفس
مغبت دست یایند و محبوبیت و ضووط خرولا ین افراد: جا ال بخگه ۱1:۱۵ بنابراین: تصمیم به
ایجاد همهویتی با یک طبقه اجتماعی, منعکسکننده نیاز افراد برای پیوستن به گروههایی است که بهطور مثبت
و مطلوب انعکاسدهنده هویت آنها باشد (۳۱). تحلیلهای نظری مربوظ به شیوههای شناختی عاطفی و قضاوتی
که بهوسيله نظريه: هزیت اجتماعی برای افراد ۷ شدای تانگلریادی بر ساختارها و مدلهای مربوظ به
مات پنداری با عیمهای باسابقه و نظرح داشته است :۳۷۳۶ .از نظر مفهومی سمذاتینداری با تیمهای پاسایقه و
مطرح بهعنوان میزان احساس رابطه عاطفی بسیار نزدیک و احساس یگانگی با یک تیم یا بازیکن تعریف شده
است (۳۴). همذاتپنداری هواداران با تیمهای مورد علاقه ممکن است پیامدهای رفتاری و روانی خاصی داشتد
تأثیر بازیکنان ستاره و باوفا به تیم آخود (۱۶) و همچنین نقش موفقیتها و همراهی با دیگران موفق (۱۵)؛
گروه همسالان و دوستان (۸» تبلیغات رسانهها (۷. و بافت اجتماعی, از دیگر موارد تأثیرگذار بر همذاتپنداری
و حضور افراد در رویدادهای ورزشیاند. همانطورکه ذکر شد. در حوزه همذاتپنداری هواداران با تیمهای
ورزشی تاکنون تحقیقات خاصی صورت نگرفته است. اما تحقیقاتی وجود دارند که به نوعی میتوانند مرتبط و
زمینهساز پژوهشهای آینده در این زمینه باشند. نتایج تحقیق دهقان قهفرخی و همکاران (۱۳۸۹) نشان
۱۹۴ نشريه مدیریت ورزشی» دوره ۶, شماره ۲ تابستان ۱۳۹۳
میدهد که علاقه به تیم ملی ملیگرایی» علاقه به فوتبال زیبایی» هیجان, اجتماعی شدن» سرگرمی» گریز (فرار
از روزمرگی) و علاقه به بازیکن» بهترتیب بیشترین اهمیت را در بین انگیزههای حضور هواداران در بازیهای تیم
ملی ایران داشتهاند (۲). معصومی (۱۳۸۷) طی پژوهشی درباره تماشاگران بازی پرسپولیس و سپاهان در سال
۶ به این نتیجه رسید که علاقه به تیم هیجان» علم به فوتبال» پیروزی» بازی پایاپای» گریز از روزمرگی» ارائه
خدمات به تماشاگران» سرگرمی و علاقهمندی به بازیکنان» بهترتیب بیشترین میانگین را در انگیزه تماشاگران و
ارائه خدمات رفاهی به تماشاگران» هیجان, علاقهمندی به تیم» علاقهمندی به بازیکنان» علم به فوتبال و بازی
پایاپای نیز بهترتیب بیشترین تأر را بر میزان حضور تماشاگران داشتهاند (۴).
تحقیقات نشان دادهاند که افراد بهدلیل علاقه به نوع ورزشی که بازی میشود نیز در مسابقات حضور پیدا
میکنند (۱۲). کاله"! و همکاران (۱۹۹۶) معتقدئد,علاقه درازمدت و دزژونیشده (همذاتپنداری) با ورزش یکی از
عوامل کلیدی در حضور دانشجویان در رقابتهاست (۲۳). مطالعات دیگری نیز بر نقش نوع ورزش بهعنوان عامل
همذاتپنداری :و انگيزه حضور در مسابقات ایکا یلا ل ۷۸ #اکسادهاند (۱۶). فانک" او جیمز (۲۰:۰۴)
در پژوهشهای خود به این نتیجه رسیدند که بازیکنان ستاره در صوّرتی میتوانند یک عامل انگیزشی برای
حضور تماشاگران باشند که نسبت به تیم خود وفاداری درازمدت نشان دهند (۱۵)» هرچند این نتایج با نتایج
تحقیق تریل و جیمز" (۲۰۰۱) در تناقض است(۳۲). تحقیقات دز زمینه انگیزههای حضور هواداران و ایجاد
همذاتپنداری با تیمهای مطرح و باسابقه» بر این موضوع اچماع کامل دارند که کسب موفقیتهای تیمی عامل
معتبری در ایجاد همذاتپنداری برای حضور هواداران است (۲۸). چنین علایقی در درازمدت در بسیاری از افراد
درونی شده و به رويه پایداری تبدیل میشود. علاوه بر این احساس همذاتپنداری با تیمهای مطرح و باسابقه
رمز موفقیت و احساس غرور برای بسیاری از افراد و بهویژه جوانان و نوجوانان محسوب میشود (۲۵).
مطالعه هواداران در لیگ هاکی نشان داد که افراد با مجموعهای از ویژگیهای گروهی همهویت میشوند که
بتوانند براساس ای ویژگیها تصویر خود را در ذهن دیگران بهبود بخشند (۱۳). براساس تحقیقات فیشر و ویک
قیلد" (۱۹۹۸): کسب موفقیت بهمنزله عامل اصلی ذر ایجاه همذاتپنداری با تیمهای باسابقه لیگها مطرح: است
مقایسه عوامل موّثر بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... 1۹۵
().تحقیقات گذشته درمورد هواداران در انجمن ورزشی ملی دانشگاهی! نیز نشان میدهد که دستیابی به
موفقیت یکی از عوامل اساسی در پیوستگی هواداران به تیمهای محبوب خود است (۳۵۰۳۳).
فینک" و همکاران (۲۰۰۲) بهمنظور شناخت مهمترین دلایل موثر بر همذاتپنداری با تیمهای باسابقه, به
بررسی انگیزههای هواداران و ارتباط این انگیزه با همذاتپنداری تیمی پرداختند. براساس این مطالعه چهار
ریزمقیاس موفقیت. زیبایی» مشابهت و تعامل اجتماعی» روابط شایان توجهی با همذاتپنداری با تیمهای باسابقه
داشتند و در بین این ریزمقیاسها عامل موفقیت بیشترین سهم را در ایجاد همذاتپنداری با تیمهای باسابقه
مرور پيشينه تحقیق حاکی از اين واقعیت است که موفقیت تیمی, نقش بسیار برجستهای در ایجاد
همذاتپنداری با تیمهای باسابقه دارد اما هنو زآمشخص ,شد است کل آیا موفقیت میتواند بهعنوان عاملی برای
بسیاری از تحقیقات نیز نشان دادهاند که«عوامل غیرورزشیآمیتوانند,یه وابستگی عاطفی با تیمهای ورزشی
منجر شوند. از مهمترین این عوامل میتوان ابه اهمیت عامل "اجتماع" (۲۶) و "آداب و سنتها" وامکان
نقش عامل"اجتماع" یا عامل جغرافیایی در"مطالعات دیگر نیزتأیید شده است. جونز" (۰۲۰۰۰ ۱۹۹۷ و
۸)) در مطالعه چرایی حمایت هواداران از باشگاه فوتبالن شهر لوتون در انگلستان (علیرغم عملکرد ضعیف
این تیم و حضور در سطح پایین فوتبال انگلستان) به این نتیجه رسید که "اجتماع" عامل کلیدی در حمایت و
بهنظر میرسد تاکنون هیچگونه پژوهش جدی در زمينه بررسی عوامل موّثر بر همذاتپنداری هواداران با
تیمهای تازهتأسیس در ایران صورت نگرفته است: در دنیاانیز تحقیقات انجام گرفته درباره تیمهای تازهتأسیس در
مقایسه با تیمهای باسابقه بسیار ناچیزند. جمیز""و همکاران (۲۰۰۲) به بررسی ارتباط عاطفی و همذاتپنداری
خریذاران بلیتهای, فصل مسابقد«ذر لیگ بیسبال ابالات,مقحده قبل از حظور قیمها ذر اولیخ: فصل مسمابقات
1۹۶ نشريه مدیریت ورزشی» دوره ۶, شماره ۲ تابستان ۱۳۹۳
پرداختند که این مطالعه نشاندهنده وابستگی شناختی خریداران بلیت فصل مسابقات با تیمها قبل از مشاهده
عملکرد ورزشی تیمها بوده است. نتایج این تحقیق نشان داد که خریداران بلیت. وابستگی شناختی قدرتمندی
را حتی قبل از اینکه بازیها انجام گیرند. با تیمهای خود ایجاد کرده بودند (۱۹). نتایج تحقیق جابری و همکاران
(۲۰۱۲) نشان میدهد عواملی همچون سابقه موفقیتها بازیکنان و مربیان ستاره» سبک بازی و تعاملات
اجتماعی از انگیزههای هواداران برای همذاتپنداری با تیمهای باسابقه فوتبال است(۱۷). علاوه بر اين» نتایج
تحقیق جابری (۱۳۹۱) درباره هواداران لیگ برتر فوتبال ایران نشان میدهد که موّلفه جذابیت هویت میتواند بر
نتایج تحقیقات اخیر نشان میدهد که!ارزش پیروزی (موفقیت)" رابطه بسیار ضعیفی با همذاتپنداری
(احساس همهویتی) با تیم تازهتأسیس داشته؛ که این نتیجه, موجپ#مطرح شدن این سوّال کلیدی شده است
که: آیا عامل "موفقیت" همانطورکه در تیمهای:باسابقه با عنوان عامل اساسی موّثر بر همذاتپنداری هواداران
مطرح است. میتواند همین تأثیرگذاری را بر«هوادازان آتیمهای تاژهتأنتیس,نیز داشته باشد یا خیر؟ .
بهطور گستردهای, شرایط هواداری و همذاتپنداری آنها با تیمهای آتازهتأسیس با شرایط هواداری در تیمهای
باسابقه: مشابه و یکسان تصور شده است (1۸)۲۵مااتقاژتهای هرن را تحقیقات لاک" و همکاران (۲۰۰۹)
در زمینه همذاتپنداری هواداران با تیمهای تازهتأشیس ارائه شد خوره تحقیقاتی شایان توجهی را مطرح کرد تا
محققان تحقیقات خود را در زمينه تیمهای تازهتأسیس؛ که تاریخچه چندانی ندارند. ادامه دهند(۲۵). در این
تحقیق هواداران تیم فوتبال سپاهان اصفهان بهعنوان تیم باسابقه و هواداران تیم فوتسال گیتیپسند اصفهان
بهعنوان تیم تازهتأسیس بررسی و عوامل موّئر بر ایجاد همذاتپنداری هواداران با تیم مورد علاقهشان بررسی و
تحقیق حاضر توصیفی پیمایشی و از شاخه تحقیقات میدانی است. در این تحقیق بهمنظور گرذآوری دادهها و
تعیین عوامل موثر بر ایجاد همذاتپنداری هواداران با تیمهای فوتبال سپاهان اصفهان و فوتسال گیتیپسند
اصفهان از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده است. پرسشنامه محققساخته فرایند تحلیل سلسله
مقایسه عوامل موّثر بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... 1۹۷
مراتبی مورد استفاده در تحقیق حاضر شامل پنج عامل موّثر بر ایجاد همذاتپنداری هواداران با تیم مورد
علاقهشان است. متغیرهای مورد استفاده در پرسشنامه که بهعنوان عوامل موّثر بر همذاتپنداری هواداران با تیم
مورد علاقه خود استفاده شدهاند عبارتند از: سبک بازی, تعاملات اجتماعی, خاستگاه جغرافیایی, بازیکنان و
مربیان ستاره و سابقه و تاریخچه موفقیت. که این متغیرها با توجه به ادبیات تحقیقی موجود در زمينه موضوعات
مرتبظ پا تحقیق استخراج و پس از تأیید استاداق آگاه یه حیطه. پووهس, استفاده: شدتد. روایی پرستتانه
بهکاربردهشده با استفاده از دیدگاهها و نظرهای استادان متخصص در حوزه بازاریابی» ورزش و جامعهشناسی
اصلاح و تأیید و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ ۰/۸۹ ارزیابی شد. جامعه آماری این تحقیق شامل هواداران
تیم :قوتبال سپاهان اصفهان و تیم فوتسال کیتیپسنه اصفنهان است که تعناه دقیق آن مشخص نیست: براساس
مطالعه مقدماتی و با استفاده از فرمول جامعه آماری نامحدود یک نمونه ۱۲۶ نفری از هواداران تیم فوتبال
سپاهان اصفهان و یک نمونه ۱۲۶ نفره از هواداران تیم فوتسال گیتیپسند اصفهان بهصورت تصادفی انتخاب
شدند (در مجموع ۲۵۲ نفر) که براساس مقیاس نهارزشی (از شماره| تا:٩) به سوّالات پرسشنامه بهصورت زوجی
تعداد نمونه » ٩ : دقت برآورد» 9: بزآورد اوليه انخراف معیار. 772 مقدار متغیر نرمال متناظر با سطح
اطمینان (۰۰)۱-0 ۱(درصد است. به این ترتیب حجم آنمونه برابر است.با:
در نهایت برای تجزیهو تحلیل دادهها از نرمافزار 5055 و 6ع1101ن) ]۳:2:067 استفاده شد.
فرایند تحلیل سلسله مراتبی (۸778)» یکی از حوزههای تحقیق,در عملیات و علوم مدیریت است که در دهه
آخیر با توجه به نیازمندیهای کاربردی گوناگون. بهسرعت توسعه یافته است. با کمک رایانه روشهای
تضمیمگیری در تما خوزههاق فرایند تصمیمگیرق بسیار قابل قبول شدهاند. بهطور خاص در چند سال اخیر
استفاده از رایانه بسیار افزایش یافته است. بنابراین کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی (۸778) برای
استفاده کنندگان با توجه به پیچیدگیهای ریاضی در اجرا بسیار آسان شده است. تصمیمگیری رویهای برای پیدا
کردن بهترین گزینه از میان مجموعهای از گزینههای موجود است (ع). ازاینرو در این پژوهش نیز بهمنظور
اولویتبندی متغیرها از این روش استفاده شد. از نرمافزار 505516 بهمنظور تعیین پایایی و آمار توصیفی و از
نرمافزار0(6دآن) 71 برای تجزیهوتحلیل دادهها و مقایسات زوجی بین معیارهای همذاتپنداری استفاده شد.
نتایج تحلیل توصیفی ویژگیهای دموگرافیک در هر دو گروه از هواداران در جدول۱ نشان میدهد که درصد
هواداران تعداد کمتری دارای مدرک بالاتر از لیسانس هستند و تعداد زیادی از آنها تحصیلاتی کمتر از
یت از تیم فوتبال سپاهان اصفهان و تیم فوتسال گیتیپسند اصفهان در استادیوم
ل دارند و درصد کمتری از آنها شاغل و متأهل هستند. در بین هر دو گروه از
استقبال کمتر هواداران تحصیلکرده, متأهل, و شاغل برای حضور در استادیوم
(تیمهای فوتبال سپاهان اصفهان و فوتسال گیتیپسند اصفهان) است. از طرف
جدول ۱. ویژگیهای جمعیت شناختی و درصدهای مربوط به هواداران تیمهای فوتبال سپاهان و فوتسال
غیر دانشگاهی ۰ ۸۷/۱۶۲ ۱۳۳ غیر دانشگاهی ۹۰/۴۸ ۱۴
درآمد (تومان)۵۰۰۰۰۰< ۰ ۱۶/۶۶ ۳ درآمد (تومان)۵۰۰۰۰۰< ۰ ۱۵/۰۷ ۹
مقایسه عوامل موّثر بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... 1۹۹
نتایج تجزیهوتحلیل توصیفی دادههای مربوط به هر دو گروه از هواداران تیم فوتبال سپاهان اصفهان و تیم
جدول ۲. میانگین و انحراف معیار عوامل مور بر احساس همهویتی (همذات پنداری) هواداران تیمهای فوتبال
6 5 6 5 6 5 6 5 6 5
سابقه و تاریخچه موفقیتهای تیم ۰ ۳ ۳ ۹۶/۲ ۱۲/۲ ۳/۱ ۷۹/۶ ۴/۴ ۱/۴۳ ۰/۹۳ ۸۸/ه
بازیکنان و مربیان ستاره ۳۲۴۳ ۰۷۹ ۰۷۶/۹ ۹/۴ ۹/۲ ۳۶۵ ۳/۲۸ ۱۱۳۱
سبک بازی ۲۳ ۷۷۱۳ ما۸ ۸۶ ۸۴ ۲۳۳ ۳۸۸ ۱۹ ۱۹
تعاملات اجتماعی ۳۴۳ ۶ ۰۱۳۵ ۲۴/۲ ۴۷۵۲ ۳۵ ۲۸۲ ۱/۵۱ ۱۷۲۶
خاستگاه جغرافیایی ۳۲۳ ۴۹۲ ۹۵۲ و۴۶ ۳۹ ۲۵ ۴۴۳ ۱۵۵ ۹۳
بعد از جمعآوری اطلاعات» دادهها بهوسيله نرمافزار 0000126 3:7067]1 تجزیهوتحلیل شد. از
نرمافزار3016آ0) ۳.30671 برای تجزیهوتحلیل دادهها و مقایسههای زوجی بین معیارهای همذاتپنداری استفاده
شد. فرایند تحلیل سلسلهمراتبی نظرها و ارزیابیهای کارشناسان را ترکیب کرده و سیستم تصمیمگیری
پیچیده را به سیستم سلسلهمراتبی ساده تبدیل میکند. سپس روش:ارزیابی بر حسب مقیاس بهمنظور
بررسی اهمیت نسبی مقایسههای زوجی در بین هر یک از معیارها استفاده میشود. این روش شاخصهای
کمی و همچنین کیفی را بهطور کارامدی بررسی میکند. درخت سلسلهمراتب تحقیق که براساس آن
۳۰ نشريه مدیریت ورزشی, دوره ۶ شماره ۲. تابستان ۱۳۹۳
شکل ۱. درخت سلسله مراتبی ابعاد عوامل موّثر بر همذات پنداری هواداران با تیم محبوب خود
یافتههای نرمافزار 10126 1ن) ۳.۳0671 که در شکل ۲ آمده» حاکی از این است که عامل "سابقه و تاريخچه
موفقیتهای تیم (۸)*. عامل اصلی در ایجاد همذاتپنداری هواداران تیم فوتبال سپاهان اصفهان با تیم مورد
علاقشبان, است بی قوامل "بازیکنان و مربیان ستاره (3: اسبک: بازی () + "عاملات, اجتماقی (1)1 و
"خاستگاه جغرافیایی (:۳)" بهترتیب از.دیگر اولویتهای هواداران در احساس همهویتی با تیم خود ذکر شدهاند.
از طرف دیگر نتایج شکل ۲ نشان میدهد که عامل آخاستگاه جغرافیایی ()*. عامل اصلی در احساس
همهویتی هواداران تیم فوتسال گیتیپسند با تیم مورد علاقهشان است. و عوامل "سبک بازی (0))*. *"بازیکنان و
مربیان ستاره ()" و " تعاملات اجتماغی (10)" و "سابقه و تاریخچه موفقیتهای تیم (۸)", بهترتیب از دیگر
اولویتهای هواداران در احساس همهویتی با تیم محبوب خود ذکر شدهاند.
مقایسه عوامل مور بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... .۳
شکل ۲. وزنهای معیارهای اصلی مربوط به احساس همهویتی هواداران تیم فوتبال سپاهان و تیم فوتسال
در گروه معیار سابقه و تاریخچه موفقیتهای تیم (۸)» با توجه به اطلاعات بهدستآمده در شکل ۰۳ در میان
هواداران تیم فوتبال سپاهان» درخشش در بازیهای بینالمللی (۸4)» قهرمانیهای گذشته (۸1)» نتایج
درخشان در گذشته (۸2) و قهرمانی در لیگ ایران(۸۸3)» بهترتیب دارای بیشترین وزن بودهاند. همچنین در
میان هواداران تیم فوتسال گیتیپسند در گروه معیار سابقه و تاريیخچه موفقیتهای تیم با توجه به اطلاعات
بهدستآمده» درخشش در بازیهای بینالمللی (۸4)» قهرمانیهای گذشته (۸1)» نتایج درخشان در گذشته
(۸2) و قهرمانی در لیگ ایران (۸3) بهترتیب دارای بیشترین وزن بودهاند.
شکل ۳. وزن معیارهای فرعی سابقه و تاریخچه موفقیتهای تیم(۸) مربوط به هواداران تیم فوتبال سپاهان و
وزنهای فرعی که برای گروه معیاربازیکنان و مربیان ستاره (18)» در شکل ۴ بهدست آمد حاکی از اين
است که در میان هواداران تیم فوتبال سپاهان, مربیان مطرح (133» بازیکنان معروف (31 مربیان باسابقه
(34) و بازیکنان ملیپوش (132)» بهترتیب دارای بیشترین وزن بودهاند. اما در میان هواداران تیم فوتسال
گیتیپسند وزنهای فرعی که برای گروه معیار بازیکنان و مربیان ستاره (13) بهدست آمد. نشان میدهد که
زیرمعیارهای بازیکنان معروف (۳31)» مربیان باسابقه (134)» بازیکنان ملیپوش (132) و مربیان مطرح (33ل) از
۳۲ نشريه مدیریت ورزشی, دوره ۶ شماره ۲. تابستان ۱۳۹۳
شکل ۴. وزن معیارهای فرعی بازیکنان و مربیان ستاره (13) مربوط به هواداران تیم فوتبال سپاهان و تیم
وزنهای زیرمعیار سبک بازی (ل)) در میان هواداران تیم فوتبال سپاهان (شکل ۵)» بیانگر این است که
بهترتیب جذابیت بازی تیم (1-)) تهاجمی بودن تیم (3)) و راهکارهای متنوع تیمی (2-))» دارای بیشترین
وزن بودهاند. درحالی که وزنهای زیرمعیار سبک بازی (ن)) در میان هواداران تیم فوتسال گیتیپسند.» بیانگر این
است که بهترتیب تهاجمی بودن تیم (3-))» جذابیت بازی تیم:(1))) و راهکارهای متنوع تیمی (2)) دارای
شکل ۵ وزن معیارهای فرعی سبک بازی (20) مربوط به هواداران تیم فوتبال سپاهان و تیم فوتسال
وزنهای بهدستآمده برای هر کدام از زیرمعیارهای تعاملات اجتماعی ((1) مربوط به هواداران تیم فوتبال
سپاهان (شکل ۶)» حاکی از این است که ملاقات با دوستان (2آ)» آشنایی با دوستان جدید (11)» ملاقات با
همسالان (13) و ارتباط با هواداران دیگر (124)» بهترتیب دارای بیشترین وزن بودهاند. اما وزنهای بهدستآمده
برای زیرمعیارهای تعاملات اجتماعی (17) مربوط به.هواداران تیم فوتسال گیتیپسند. نمایانگر این است که
آشنایی با دوستان جدید (101)» ملاقات با همسالان (3(آ)» ارتباط با هواداران دیگر (124) و ملاقات با دوستان
مقایسه عوامل مور بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... ۳۳
شکل۶. وزن معیارهای فرعی تعاملات اجتماعی(10) مربوط به هواداران تیم فوتبال سپاهان و تیم فوتسال
وزنهای بهدستآمده برای هر یک از زیرمعیارهای خاستگاه جغرافیایی (14) مربوط به هواداران تیم فوتبال
سپاهان (شکل ۷» نشان میدهد که مطرح کردن نام شهر (113). حمایت از تیم شهر (11) و افتخار به تیم شهر
(۳2)» بهترتیب دارای بیشترین وزن بودهاند. درحالیکه وزنهای بهدستآمده برای هر کدام از زیرمعیارهای
خاستگاه جغرافیایی (۳]) مربوط به هواداران تیم فوتسال گیتیپسند بیانگر این است که حمایت از تیم شهر
(1:1) افتخار به تیم شهر (۳2) و مطرح کردن نام شهر (۳3]) بهترتیب دازای بیشترین وزن بودهاند.
شکل ۷. وزن معیارهای فرعی خاستگاه جغرافیایی (ث) مربوط به هواداران تیم فوتبال سپاهان و تیم فوتسال
نتایج بهدستآمده از نظرهای هواداران دو تیم فوتبال سپاهان و فوتسال گیتیپسند در مورد عوامل موثر بر
احساس همهویتی (همذاتپنداری) که با استفاده از نرمافزار 0110166 ۳.۳067۳ مورد تجزیهوتحلیل حساسیت
قرار گرفتند در شکلهای ۸ و ٩ نشان داده شده است.
در این شکلها محور عمودی وزنهای, نهایی,معیارها محور افقی,معیارهای اصلی ستونهای عمودی
داخل شکل وزن هر معیار و نقطه شکست خطوط داخل شکل وزن زیرمعیارها را نشان میدهند. همانطو رکه
شکل ۸ نشان میدهد. عامل "سابقه و تاریخچه موفقیتهای تیم (۸)". با وزن ۰/۵۰۵ عامل اصلی در احساس
همهویتی هواداران تیم فوتبال سپاهان اصفهان با تیم محبوبشان است. و عوامل "بازیکنان و مربیان ستاره ()"
با وزن ۰/۳۵۹۰ اسبک بازی (0)* با وزق ۰/۱۳۰ و "تعاملات: اجتماقی ()" با وزن: ۵۶*/* و خاستگاه
۳.۴ نشريه مدیریت ورزشی, دوره ۶ شماره ۲. تابستان ۱۳۹۳
جغرافیایی ()" با وزن ۰۵۱/» بهترتیب از دیگر اولویتهای هواداران در احساس همهویتی با تیم محبوب خود
شکل ۸. تجزیهوتحلیل حساسیت داذههای مربوظ به هواداران تیم فوتبال سپاهان
شکل 4. تجزیهوتحلیل حساسیت دادهها مربوط به هواداران تیم فوتسال گیتیپسند
از طرف دیگر نتایج شکل ٩ نشان میدهد که عامل "خاستگاه جغرافیایی (:۳)" با وزن ۰۰/۰۶۰ عامل اصلی
در احساس همهویتی هواداران تیم فوتسال گیتیپسند با تیم مورد علاقهشان است و عوامل "سبک بازی (0ج)"
با وزن ۰۰/۲۰۷ "بازیکنان و مربیان ستاره ()" با وزن ۰/۲۱۶ و "تعاملات اجتماعی ((1)" با وزن ۰/۱۸۷ و
مقایسه عوامل موّثر بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... ۲۰۵
"سابقه و تاریخچه موفقیتهای تیم ۵۸ با وزن ۰/۳۳۰ بهترتیب از دیگر اولویت های هواداران در احساس
در این تحقیق عوامل موثر بر ایجاد همذاتپنداری هواداران با تیمهای تازهتأسیس و باسابقه در قالب مطالعه
موردی هواداران تیم فوتسال گیتیپسند اصفهان و تیم فوتبال سپاهان اصفهان بررسی و مقایسه شد. بهعبارت
دیگره حیطههای اصلی و عوامل موثر بر ارتباط روانی- عاطفی نزدیک هواداران (۳۴) با یک تیم ورزشی
تازهتأسیس» در مقایسه با این عوامل دار ار تباط با تیم پاسابقه بررسی شدند. آزاینرو محقق بهدنبال پاسخ این
پرسش بود که: آیا عوامل موّثر بر همذاتپنداری هواداران تیماورزشی تازهتأسیس و تیم ورزشی باسابقه یکسانند
نتایج تحقیق نشان میدهد که عامل "سابقه و تاریخچه موفقیتهای تیم"» عامل اصلی در ایجاد
همذاتپنداری هواداران تیم فوتبال سپاهان اصفهان (بهعنوان تیم باسابقه) با تیم مورد علاقهشان است. و عوامل
"بازیکنان و مربیان ستاره".اسبک بازی" و "تعاملات اجتماعی" بهترتیب از دیگر اولویتهای هواداران د
احساس همذاتپنداری با تیم محبوب خود ذکر شدهاندو عامل آخاشتگاه جغرافیایی" بهعنوان آخرین اولویت
هواداران مطرح شده است. در تحقیقات انجام گرفته, "سابقه موفقیت" بهعنوان عامل کلیدی در همذاتپنداری
هواذاران با تیمهای باسابقه مطرح .شده است (۱۲). نتيجه اي تحقیق با نتایج تحقیق فینک! و همکاران (۲۰*۲)
و نیل و فانک" (۲۰۰۶) در زمینه "تیمهای باسابقه "مطابقت دازد (۲۷۰۱۲). زابینتسون؟ و همکاران (۲۰۰۵ »
یز ویوشیذا۱*(۲ ۳۰): منک خونالک: و شری(*1۰۱) :ی جایری:و خمکلیان (1۱۷) نیز بر اخمیت بازیکتان و
مزبیان ستاره و سبک بازی در همنات پقیارال خواهاران ماع موادت کید کردهاند (۲۹:۲۶:۱۸:۱۷): کالیه
و سر (۲) نیز تعاملات اجتماعی را عامل اساسی در ایجاد همذاتپنداری هواداران ذکر کردهاند (۲۴).
۳.۶ نشريه مدیربت ورزشی» دوره ۶ شماره ۲. تابستان ۱۳۹۳
تیمهای ورزشی که بهتازگی فعالیت خود را در مسابقات مختلف شروع میکنند. سابقه آداب و سنت و
پيشینه درخشانی ندارند بنابراین هواداران این گونه تیمها ادراک کاملی از هویت اين تیمها ندارند. در نبود
چنین ادراکی نسبت به تیمهای تازهتأسیس, "سابقه موفقیتها" نمیتواند بهعنوان عاملی موّثر بر همذاتپنداری
با این تیمها توسط هواداران مطرح شود. بر خلاف تأکید بر نقش موفقیتها بر ایجاد احساس همذاتپنداری
هواداران با تیمهای باسابقه در تحقیقات گذشته (۱۴)» نتایج حاصل از تحقیق حاضر حاکی از این است که
"خاستگاه جغرافیایی". کلیدیترین عامل در ایجاد همذاتپنداری هواداران با تیم فوتسال گیتیپسند اصفهان
بهعنوان تیم تازهتأسیس» مطرح شده است و این عامل میتواند زمینه را برای همذاتپنداری هواداران در شروع
قعالیت این تیم مهیا کند: پنج حیطه: با قامل آساسی کهدسوجب آیجاه قمقاتپنداری قواذاران با تیم ناژهتاسییس
در این تحقیق است. بهترتیب عبارتند از: خاستگاه جغرافیایی» سبک بازی» بازیکنان و مربیان ستاره؛ تعاملات
"خاستگاه جقراقیایی" یک تیم نقناي مگ 1 یگاد ۷ 4سرفاسیرلاری دارد (۱۷). همچون برخی از
تحقیقات گذشته (۲۴)» در این تحقق نیز ال #خاستگاه جغزافیایی". کدگ#اهعامل "اجتماع" دارای مفهوم
مشابهی است» عامل اضلی در ایجاد حمذاتآکهاره اقا رن با دای فوتسال گیتیپسنه اصفهان است.
تیم فونسال گیتیپسند اضفهان فاقد.این فرصگاهی یلار با ابقه وت که در تیمهای باسابقه دیده
میشود: هزادازان را بهاسمت خود جذب و تقو کند این تم #هاریخچه و موفقیت زیادی ندارد. بنابراین:
عاملی مانند "خاستگاه جغرافیایی" میتواند بهعنوان یک عامل کلیدی در تقویت همذاتپنداری و پایگاه هواداری
"تعاملات اجتماعی" بهعنوان یکی از عوامل مهم در ایجاد همذاتپنداری با تیمهای ورزشی مطرح بوده
است. تجربیات. جو حاکم بر مسابقه و تعاملات اچتماعی؛ از جمله عواملیاند که توجه ادبیات تحقیقی در زمينه
حضور تماشاگران و هواداران در رویدادهای ورزشی را به خود جلب کردهاند (۳۷)." تعاملات اجتماعی" نیز پس از
"خاستگاه جغرافیایی", "سبک بازی" و "بازیکنان و مربیان ستاره" بهعنوان یکی از دلایل موئر بر همذاتپنداری
هواداران با تیم تازهتأسیس فوتسال گیتیپسند اصفهان مطرح شده است. این موضوع با نتایج تحقیقات کالبه و
جیمز (۲۰۰۰) و جابری و همکاران (۲۰۱۲) که "تعاملات و تجربیات محیط مسابقه" را یکی از دلایل موثر بر
همذاتپنداری در رویدادهای ورزشی و همبستگی قدرتمند هواداران با تیمها مطرح میکنند. همخوانی دارد (۲۴).
مقایسه عوامل موّثر بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... ۲۷
هواداران تیم فوتسال گیتیپسند اصفهان "تعاملات اجتماعی"را نیز یکی از عوامل موثر بر همذاتپنداری با
تیم محبوب خود میدانند. که این عامل بهعنوان زيرشاخه "تجربیات روز مسابقه" در تحقیقات دیگر نیز تأکید
در تحقیقات انجام گرفته "سابقه موفقیت". حمایت کامل و بیچون و چرایی را از طرف محققان گوناگون,
بهعنوان عامل کلیدی در همذاتپنداری هواداران با تیمهای باسابقه به خود جلب کرده است (۱۳۲) هواداران تیم
فوتسال گیتیپسند اصفهان (بهعنوان تیم تازهتأسیس) بر "سابقه موفقیت" بهعنوان عامل موّثر برای
همذاتپنداری با تیم محبوب خود بهعنوان اولویتهای اصلی تأکیدی نداشتهاند. درحالی که بسیاری از تحقیقات
دیگر در زمینه همذاتپنداری با تیمهای باسابقه از عامل "موفقیت" بهعنوان عامل کلیدی یاد کردهاند.
ایجاد احساس همذاتپنداری هواداران با تبمهای محلوث خود دزآورزش ایران که در حال حاضر در ابتدای
مسیر رشد و پیشرفت خود است. اهمیت بسیار زیادی دارد. با شروع خصوصیسازی در ورزش و حضور تیمهای
تازهتأسیس در عرصه فوتبال ایران» اندیشیدنتدابیر خاص بهمنظوز جذب هواداران و تقویت پایگاه هواداری این
تیمها (بهعنوان مشتریان و مصرفکنندهها) موضوعی اجتنابناپذیر است: نتایج خاصل از تحقیق حاضر به ادراک
چرایی و چگونگی جذاب هواداران به نیت ام ره 0 ایک میکند. نتایج حاکی از این است
که "سابقه موفقیت": عامل اصلی در-اخساس وا ندال با ناه سایق #حسوب میشود: درخالی که این
عامل را نمیتوان در شروع کار تیمهای تازهتأسیس عاملی برای جذب و حمایت هواداران محسوب کرد. این يافته
عواملی مانند "خاستگاه جغرافیایی" بهعنوان انگیزه کلیدی در همذاتپنداری با تیمهای تازه تأسیس مورد توجه
نشاندهنده تمایز تیمهای باسابقه با تیمهای تازهتأسیس در زمينه تقویت پا
هواداران بوده است. که این عامل ناشی از علاقه و تعصب هواداران نسبت به شهر محل زندگی خود و توجه زیاد
به نمادهای شهری آنهاست. زندگی کردن و بزرگ شدن در" کنار یک تیم فرصتهای لازم برای جامعهپذیر شدن
را افزایش میدهد (۳۳). بنابراین نزدیکی جغرافیایی يا بهعبارتی دیگر حمایت از "تیم شهر خود"بهعنوان یکی از
غوامل آساسی کر آیجاد همات بکاری هواذارانبا تیم هراق سطوج,بوده ات زرغ ۷۳ فرانلی ماقت سیک
بازی"." بازیکنان و مربیان ستاره"» "تعاملات اجتماعی" و در نهایت " سابقه و تاريخچه موفقیتهای تیم" نیز از
دیگر عوامل مهم در همذاتپنداری هواداران با تیم تازهتأسیس فوتسال گیتیپسند اصفهان بوده است و اين
عوامل میتوانند بهعنوان ابزارهایی در خدمت مسئولان و مدیران تیمهای تازهتأسیس برای تقویت پایگاه هواداری
۳:۸ نشريه مدیربت ورزشی» دوره ۶ شماره ۲. تابستان ۱۳۹۳
و ترویج برند تیمی خود باشند. با توجه به نوين بودن حوزه ایجاد همذاتپنداری (احساس همهویتی) هواداران با
تیمهای تازهتأسیس در ورزش دنیا و بهخصوص ورزش ایران» تحقیقات آینده باید بهدنبال مطالعات عمیقتر در
این حوزه باشند. اما مقایسه عوامل موّثر بر همذاتپنداری در بین هواداران یک تیم ورزشی تازهتأسیس (تیم
فوتسال گیتیپسند اصفهان و یک تیم ورزشی باسابقه (تیم فوتبال سپاهان اصفهان» بیانگر این واقعیت است که
عوامل موّثر در احساس همذاتپنداری هواداران در این دو رشته ورزشی با تیم محبوب خود. بهصورت معناداری
متفاوت است. تیمی همچون سپاهان قدمت و سابقه درخشانی دارد و همانطور که انتظار میرفت (با توجه به
پیشینه تحقیق» این سابقه موفقیت را میتوان یکی از عوامل موئر بر همذاتپنداری هواداران محسوب کرد اما
تیم فوتسال گیتیپسند اصفهان بهعنوان تیم ورزشی تازهتأسیس پیشینه و سابقه موفقیت شایان توجهی ندارد و
همانطورکه انتظار میرفت. در مقایسه با تیم باسابقه فوتبال سپاهان اصفهان, اولویت عوامل موئر بر
خمذاتپتذاری: قراذازای با قیم تازدتا سس یتسین اسلا مکایتهنده استهنتایح این اتحقیق تشتان وا کذ
توجه به خاستگاه جغرافیایی تیم مورد علاقه,موّثرترین عامل درایجاه همذاتپنداری هواداران با تیم تازهتأسیس
فوتسال گیتیپسند اصفهان است. نتایج این تحقیق بهخصوص در زمینه تیمهاق"تازهتأسیس که تاکنون کمتر
مورد توجه محققان بودهاند. میتواند از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.
انجام تحقیقات دیگر بسنظور کشهه و متاگستهامل پر براگفا بندار یو انگیزههای افراد در حمایت از
تیمهای ورزشی میتواند بستر را برای تقویت پایگاه هواداری و بهتبع آن توسعهه برند تیمی و افزایش کارایی
انجام تحقیقات در کشورها, شهرها,و. دیگر زمینههای ورزشی میتواند به, ارزیابیهای گستردهتری از این
هر چند موفقیت تیمهای تازهتأسیس در ایجاد همذاتپنداری هواداران با این تیمها و جذابیت و محبوبیت
آینده آنها بسیار اساسی و مهم است. ایتجاد این همذاتپنداری میتواند به شکل حمایت از خاستگاه جغرافیایی.
تعاملات اجتماعی» سبک بازی» کیفیت بازیکنان یا دیگر عوامل اجتماعی و ورزشی که هواداران احساس میکنند
میتوانند خود را بهصورت مثبت بر مبنای آنها ابراز کنند. شکل گیرد. در این راستا نظريه هویت اجتماعی
مبنای نظری شایان توجهی دارد که نشاندهنده چرایی تمایل افراد برای ایجاد همذاتپنداری و احساس
مقایسه عوامل موّثر بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... ۳۹
همهویتی با تیمهای ورزشی است. از طرف دیگر موضوع تیمهای ورزشی و هواداران آنها نیازمند توجهات رو به
در پایان» پیشنهاد میشود در تحقیقات آینده علاوه بر بررسی عوامل موّئر بر ایجاد همذاتپنداری هواداران»
چگونگی ایجاد و توسعه هویت هواداری با تیمهای ورزشی دیگر و در شهرهای دیگر بررسی شود چراکه مطالعه
عمیق موارد ذکرشده میتواند در شناسایی اولویت انتظارات و خواستههای هواداران بهعنوان مخاطبان اصلی
صنعت ورزش بسیار ثمربخش بوده و در راستای توسعه پایگاه هواداری تیمها تأثیرگتار باشد. علاوه بر این
تحقیقات کمی و کیفی بیشتر در عمق بخشیدن به درک چگونگی ایجاد همذاتپنداری با تیمهای ورزشی بسیار
۱. جابری, اکبر. (۱۳۹۱). "بررسی عوامل مرتبط با توسعه وفاداری هواداران به برند تیمهای لیگ برتر
فوتبال ". پایاننامه: کارشناسی ازال دایگگای اگنهان. صص :20( گر( ۰۱
۲ دهقان قهفرخی, امین. خضری, عبدالرحمن. علی دوست قهفرخی, ابراهیم. حمایتطلب. رسول. (۱۳۸۹)." بررسی
انگیزههای حضور هواداران در بازیهای تیم ملی فوتبال ایران ". نشريه مدیریت ورزشی» شمار ی
۳ محمدی, علی. (۱۳۷۸)."هواداران سرمایههای اصلی فوتبال " . نشریه چشمانداز فوتبال» شماره ۰۴ ص ۳
۴. معصومی, سیاوش. (۱۳۷۸).* بررسی انگیزه ها و عوامل موّثر بر حضور تماشاگران در بازی فوتبال ".
۵ مظلومی سوینی» فرزانه؛ جابری, اکبر. (۱۳۹۲)..""تأثیر ویژگیهای اماکن ورزشی بر تمایل به حضور
مجدد تماشاگران در روبدادهای ورزشی ". اولین همایش تربیت بدنی نیاز نسل فردا. صص ۰۱۴۳-۱۴۱
۶ وفایی, فرهاد. (۱۳۸۶)."" طراحی یک مدل رباضی برای اندازه گیری کار آیی مدلهای جبرانی آ/1۸707/ به کمک
روش تحلیل پوششی داده 1۳:۸ در سیستم امتیازدهی مدل تعالی ]/۳:۳)07".رساله دکتری مدیریت
۳۰ نشريه مدیربت ورزشی» دوره ۶ شماره ۲. تابستان ۱۳۹۳
40 (10010211) 15066 :ملق 310 ها وصفماعه8*؟ .(0976) بط منصنفلهن7.0
366-5 :00 ,(34)3 وزعوامط 2 لهنم5 فصه بونلمد5 26۳ ۵۶ لقص30 ۶0068
06 0۴۴ 1۵08 0000 0 .(1980) کل مط0کلحقطن8۸ 6 بط مفنصنللهن8.0
لگ عفق 156 :۹00016 00۲٩ اه تعععی 6ط ۲ .(2003) .6 ,9.02103
:000 ۹00۳۳۰ فصه کعسله ,۳05 :500۴ هصنهعط۳0؟ .(2004) 6 ,10.020
40 ۲0۳۵0۵۲۰ ق1290 با72۳ ۶و صممصنتصعه ۸۲ .(2001) ب ,11.۳00
م۶ دنه م۸ :(2002) ب صمقت م۸ 6۶ ی ملن17 ویک ,15.۳96
۰ از ۵ اطعزاهد 05 3۳6 کع6بام لفط ۷۷ تدای 1000
:0 ۷0۲ا 8۳ ۵ 108 دم ۳* .(0998) .ک1 ,0لعنتعاد ۷ ۵۸ مسظ ,13.۳96
:00 ,(1) 15 ,ق ص۵66 200 رعمامط رد2 موم[ فصه حعصصنی که وود 010 ۸
۸ :1ع00 س دی لهعزعمامطوعم عط1* .(2001) بل ,فعصقل ۶ 10 ,14.۳26
آهزع م1 دروم ,لق1زنلاصز صه وصناو ص۵00 1۵۶ 1۳360 اقهمعد0
119-0 :00 ,4 و 6167 601 عع 3/1302 500۳1 500۰ ۵ دما عصصمی
:61 (۳۸7۲7) 60۳ ۳00006 صها عط1* .(2004) بل[ ,عصتل 6۶ 10 ,15.۳۵6
0 8 06۹1۵6ت۲* .(2003) بش۸ 3100090۵ 6۶ با ,۲ع86صن0نظ .10 ,16.۳6
121 نز عصنصسعه ۲۵ (517) مادص اکععاصا امک عطا عصناصعاجط مصصه
0(۰) بز ب,[000 نعقمقطا :36 نصوحطدز ص310 ,36 نصزه دمص امک م6۸ 17.720
مقایسه عوامل موّثر بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... ۳
0 صقطه50 ۶ وه ع628) عسدع) 5009۶۲ 20۳ هه کصهعع ام معطعناهاعم
/ نامنطع30 ,ق0025 کععصعنک ام 5 آهدمنمهصصاصت 12۳ رصم فمهصهکهصتنی
و 26 ۷۷ صمناداعناد؟ +عصماع0؟ .(2010) .36 مقلنطی۵ ٩ 6 .0 .7 ,18.72065
1 ۵۶۶ [ق 30 بقع و60 فصد کاصعاممه۸ +کعصفو ۳ ععزس5
36۷۲ 1۵ 0۳۲013 آهزعمامحالرو20* .(2002) .ی ملنه17 +2 ۴ ,1۳۵106 ول و65 19.720
,027167 8دعا 2/2 500۲ متمققط مکی عطا هناهد دم علاط تصعم
500۳6 ز 613005 ع دنو صه عنعاناهدی 6 2۳* .(1997) .1 ,20.706
1 عفق عط1 :18000000 عسعما فسوی و اعلومسه ۸ .(2000) بآ ,ف21.7056
283-۰ :00 ,19 ,نت50۵ عمجوزم 1 ۰ لوصح (1 1000
۶و 0061 آهدمناسا ۸ .(0896) .ی بعوفط 6۶ کل وق سل ,22.16
,(5)4 ,02۳1617 1/3066 5001 00102111۰ عععلای م2 کصمناه مد عع ص311
آع0 ۵ ۸ :002105 200 کاصنه 605۶ .ر2011) .ی ملنه1۳ 6 کل لا 23.16
-00:190 ,(24)2 ,60 286 2/20 5007۲ ۵۶ م30 قاط عصعصی او تفای
5 عم 0اهصنصعته مصه صمناهتنملز ح۸* .(2000) .7 ,فعصعل 2 ۴ ,ع106م.24
۶ له 70 10162005۵1 منص؟ سدع آهدوزفکام رم ج که صمناعی عطا عمط اقلا
23-8۰ .00 ,(2)1 وصنطاکتهکدم0 5 هه عصناع 3/20 کام 5
کلدواهصه ۸ :51206 صدعل 2 از وساسهاه؟* .(2009) 1۰ دمایه1 2 5 م02 .0 ,کلم25.1
۳۵۵866۲ 500۳۲ مهد ۹00 هد ه انم مخز مطصهصعه او
0 00اع6 5000۲ ۳2098" .(2010) بط وک ۶ 13 م0لقط0 26.20
۲۲ نشريه مدیریت ورزشی» دوره ۶, شماره ۲ تابستان ۱۳۹۳
0 واله10 لمصنا 0اه ,دناد امس وعصسنادوناک 1 .(2006) .0 ,۳6 6 با بعلهع27.21
4 702 هد مناه 136 هام1۵ صعنادعس۸ اه عصح؟ انس ساوز هط عع 3110120
307-38۰ :00 ,(7)4 وصنطاکتهکدم0 5 هه عصناعا 3/0 کامم 5
,0 06013106۴٩ مس کصنطاعد00 م۴ .(ر2005) .ی ,لنه1۳ جه 37 ,ط1050 28.80
:5 ۷9۰ ۳۵58 .(2005) .۸ ,عصتاصعالنه 2 1 ,14 ی ملنق17 ,3 «29.0010505
1 .82069 1001021 عیانص اند مطم ععمطا که عنفواعصد ۸
واعفاگده ماع ۵۶ معط 06 انز ۸۹ .(0979) .7 متعصس۳ ۶ ۲ ,اعگزد 30.1
168ص ۵۶ رعمامل رقم اقنفود عطا (ف30) ۷۷۵۳6 یک خصناع۸ ۷۷۰ 10
:50 001٩ 10 علهد 2000 تام عط1* .(2001). بل[ ,کعصعل 6۶ ی مانه31.13
,(24)1 ,062105 500۳ ۵۶ هس30 ۰ فعفاووم مر فا دمحا وحم کعلی5 که اصعصکحمعع۸
٩ داز 11001۵005 ۶و ععصناکط* .(1995) .37 ,عطاصم ص85 6 با .0 ,32.730
[ 1316200 ناه نا عزطان وصد عع لاملا عفهعزطه 0۳ صفع) و50
551-۰ :00 ,26 و8 اب25 کاو 5 ۵۶ لق ص30
000۲٩ هم 5ععنوعقط0 0ص کعقعتبی عط1* .(2006) بل ۵0 ,33.۷00
0 500۳۶ ۵۶ 713000006 609(7۰) 5۶۵۵۳ .7 هه جمصعط بش۸۸ 3 10010
۰ 003000 130 ۹00۳۲ که دماملنندی ومستصناه0* .ر1995) بل 0۰ مصصه 34.۷۷
377-6۰ :00 ,(19)4 ,کعتا9وآ ق500۵ 0صه 500۳۲ 0۶ قس 0[
1 ۶٩ 0 5۵1۲-0۳0۹61۵ عط۲* .(2000) بش۸ ,8006۳ 6 [ واه م۸ سل .0 ,35.۷38
61۲-۰ فده دمنافیخان دا سدع اه عصعا و مصن عطا و13 +عصد؟
13 00۳۲٩؟* .(1999) .۸.36 ,ط80ل7 ۶ 38.7 ,508۳206۲ سل .0 36.1۷8
114-1۰ :00 ,(22)1 ,36210۲ 5007۲ ۵۶ لفص 70 دنه مس فاعلطاد
ع[1* .(2011 ).5 ,۷۷۵۷6۲ ول ,8016 ول .8 بللن۷۷۵00 وس[ .10 ,37.۷32
8 1305 5000۲ :عمط طالدعط آهژعمامطل کم هن مدای 1000
مقایسه عوامل موّثر بر همذات پنداری هواداران با تیمهای ورزشی با سابقه و تیمهای تازه ... ۲۳
|
هدف کلی تحقیق حاضر مقایسه عوامل مؤثر بر همذات پنداری هواداران تیم های ورزشیِ باسابقه و تیم های ورزشیِ تازه تأسیس بود. این تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی و از شاخه تحقیقات میدانی است. در این تحقیق به منظور گردآوری داده ها و تعیین عوامل مؤثر بر ایجاد همذات پنداری هواداران از پرسشنامه محقق ساخته فرایند تحلیل سلسله مراتبی که روایی آن را متخصصان مدیریت ورزشی، بازاریابی و جامعه شناسی تأیید کردند و پایایی آن براساس آلفای کرونباخ 89/0 ارزیابی شد، استفاده شد. جامعه آماری تحقیق کلیه هواداران تیم فوتبال سپاهان و تیم فوتسال گیتی پسند اصفهان بود که تعداد دقیق آنها مشخص نبود. براساس یک مطالعه مقدماتی و با استفاده از فرمول حجم نمونه جامعه نامحدود یک نمونه 126 نفری از هواداران تیم فوتبال سپاهان و یک نمونه 126 نفره از هواداران تیم فوتسال گیتی پسند اصفهان به صورت تصادفی انتخاب شدند. از نرم افزار SPSS16 به منظور تعیین پایایی و آمار توصیفی و از نرم افزار Expert Choiceبرای تجزیه وتحلیل داده ها و مقایسه های زوجی معیارهای همذات پنداری استفاده شد. براساس تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی نتایج نشان داد که در بین هواداران تیم تازه تأسیس فوتسال گیتی پسند اصفهان، "" خاستگاه جغرافیایی"" اساسی ترین عامل در همذات پنداری هواداران با تیم مورد علاقه شان است. پس از ""خاستگاه جغرافیایی""، ""سبک بازی""، ""بازیکنان و مربیان ستاره""، ""تعاملات اجتماعی"" و ""سابقه و تاریخچه موفقیت های تیمی"" به ترتیب از دیگر عوامل مؤثر در احساس همذات پنداری هواداران مطرح بود. از طرف دیگر، نتایج مطالعه هواداران تیم فوتبال باسابقه سپاهان اصفهان نشان داد که عوامل مؤثر بر ایجاد احساس همذات پنداری هواداران با این تیم با عوامل مؤثر بر ایجاد احساس همذات پنداری هواداران با تیم فوتسال تازه تأسیس گیتی پسند اصفهان متفاوت بوده است. بدین ترتیب که در بین هواداران تیم فوتبال سپاهان اصفهان ""سابقه و تاریخچه موفقیت های تیمی""، اساسی ترین عامل در همذات پنداری هواداران با تیم مورد علاقه خود محسوب شده است. ""بازیکنان و مربیان ستاره""، ""سبک بازی"" و ""تعاملات اجتماعی"" و ""خاستگاه جغرافیایی"" نیز به ترتیب از دیگر اولویت های مؤثر در ایجاد همذات پنداری هواداران، است.
|
26,599 |
489676
|
اما جهت این تغییر لزوما مثبت نیست. فرهنگ و
قوانین اگر مکمل نباشند بهمرور زمان یا در اثر تکانهها زائل میشوند.
دانشجوی دکترا اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
82 0 3061.2 306۵12 ال 0 2511008 نصنص 2 30112
نهادها قواعد«انجام بازی» هستند. آنها در تنظیم روابط میان اشخاص و ایجاد نظم در
محیط سیاسی -اقتصادی ۰ کاهش نااطمینانی و درنتیجه کاهش هزینههای مبادله و
اجرای قراردادها نقش دارند. بنابراین توجه به نقش نهادها در توسعه اقتصادی ضروری
است. بسیاری از اقتصاددانان نهادگرا به پیروی از داگلاس نورث نهادها را به دو دسته
نهادهای رسمی (قانون اساسی, حقوق عرفی و مقررات) و نهادهای غیررسمی (فرهنگ.
سنتها هنجارهای رفتاری و آداب و رسوم) و مشخصههای اجرایی آنها تقسیم میکنند. در
اجتماعات ابتدایی و ساده که افراد با یکدیگر رابطه چهره به چهره برقرار میکنند نهادهای
غیررسمی (فرهنگ) برای پایدار کردن انتظارات, توقعات و فراهم کردن انضباط کفایت
میکند؛ در حالی که اقتصادهای مدرن نیازمند قواعدی هستند که بسیاری از احتمالات
را بهحساب بیاورد. همچنین توسعه تجارت طولانیمدت نیازمند مکانیسم اجرای قرارداد
غیرشخصی بیشتری است که از طریق نهادهای قانونی رسمی امکانپذیر است. (گیسو!
و دیگران ۲۰۱۵) اما حتی در جوامعی با نهادهای رسمی پیچیده, فرهنگ نقش مهمی
در کنار قانون بازی میکند. همچنین تکامل قانونی در کنار تکامل فرهنگی موفقیت
جامعه را میشود. بهعبارتدیگر تفکری که در دهه ۱۹۳۰ معتقد بود «فرهنگ
مهم است» و تفکری که در دهههای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میگفت «قانون مهم است» هر دو با
شکست مواجه شدهاند و باید گفت یادگیری بیشتر درباره تعاملات میان قواعد رسمی و
غیررسمی شرط لازم برای بهبود عملکرد اقتصادی است؛ لذا منتزوینوس» نورث و شریک؟
(۲۰۰۴) در انتهای مقاله خود پیشنهاد میکنند پژوهشهایی که رابطه نهادهای رسمی
و غیررسمی را بررسی میکنند» گسترش یابند. مسئله اصلی این تحقیق نسبت میان
نهاد غیررسمی فرهنگ و نهاد رسمی قانون در بستر توسعه اقتصادی است؛ روابطی که
باعث میشود هیچیک بهتنهایی کافی نباشند. مهمترین سوال این تحقیق آن است که
چرا تغییر نها رسمی قانون بهتنهایی منجر به تحول جامعه نمیشود؟ آیا شرایطی را
میتوان یافت که قوانین بدون توجه به فرهنگ بهطور موفقی اجرا شوند؟
اهمیت این تحقیق در درک تعادلها و نحوه حرکت از نقطهای به نقطه دیگر و چگونگی
شکسستن دورهای باطل موجود و ایجاد نکردن دورهای باطل جدید با سیاستهای غلط
است. هدف از این تحقیق آن است که نشان داده شود تحولات فرهنگی در بسیاری از
موارد نتیجه تصریح خوب (یا بد) قوانین و اجرای کامل (یا ناقص) آنها است؛ همچنین
نشان میدهد قوانین و سیاستهای توسعه اقتصادی در چه شرایطی بدون توجه به
فرهنگ و در چه شرایطی باید با توجه به مقتضیات فرهنگی کشور نگاشته شوند تا آثار
مورد نظر را پدید آورند. با توجه به ضعف ادبیات موجود در این زمینه و توجه نداشتن
به رابطهمستقاین فرهنگ و قوائین :در درگ قعادلها:ضرورنت این تقحقیق آشکار است:
روش اين پژوهش توصیفی - تحلیلی است و تحلیلها در چارچوب اقتصاد نهادی جدید
ابتدا به ادبیات پژوهش پرداخته میشود که شامل تاریخچهای است که نشان میدهد
هر یک از دو عنصر فرهنگ و قانون در دورهای» موتور توسعه اقتصادی محسوب میشدند.
سپس پیشینه مطالعات بررسی میشود و نوآوری پژوهش در این بخش مورد توجه قرار
میگیرد. در بخش سوم نقش فرهنگ و نهادهای رسمی در توسعه و علل کافی نبودن
هریک از آنها بهتنهایی تبیین میشود. بخش چهارم توصیههایی برای اقتصاد ایران دارد
در این بخش پس از ذکر تاریخچهای از رابطه میان فرهنگ و نهادهای رسمی روند
تاریخی شکلگیری قانون و نقش مکمل فرهنگ و نهادهای رسمی بیان شده است. سپسر
مروری بر مطالعات گذشته و نوآوری این مقاله بیان میشود.
۱. «فرهنگ و اقتصاد» «قانون و اقتصاد» دو مسیر تاریخی جداگانه
شکلگیری رشته اقتصاد توسعه در دهههای ۱۹۳۰ و ۰۱۹۴۰ منجر به ایجاد زمینههای
مطالعاتی متعددی در رشته اقتصاد شد. رشته اقتصاد که اوایل قرن بیستم توسط
اقتصاددانان نئوکلاسیک از جنبههای اجتماعی و فرهنگی تهی شده بود و بهجای «اقتصاد
سیاس یی اغلم اقتضاق نامیده ميشد.ادر مغرض مطالعات اجتماغی.اسیاسی وخقوقی
- یعنی دیگر ابعاد جامعه انسانی- قرار گرفت. نیمه دوم قرن بیستم شاهد گسترش
گفتمان اخلاقی در عرصه تحولات اجتماعی بود. و مباحث اخلاقی توسط گولت و دراکرا
به ادبیات اقتصادی وارد شد. همچنین در این دوران مباحث مربوط به «قانون و توسعه»
شکل گرفت. این ارتباطات میان «فرهنگ و توسعه» و «قانون و توسعه» در دو مسیر جریان
یافت. مسیر اول مربوط به طرفداران مدرنیزاسیون بود. در مسیر دوم اقتصاددانان نهادگرا
در دهه ۱۹۶۰ جنبش (قانون و توسعه!! دانشگاهها و مدارس حقوقی آمریکا را
درگیر کرد. با اینحال, پس از کمی بیش از یک دهه شکست این برنامه اعلام شد و
پشتیبانی از آن بهسرعت از بین رفت. فرضیه اصلی جنبش( قانون و توسعه» این بود که
قانون برای روند توسعه فرایند کلیدی و موتور تغییر است و اصلاحات قانونی میتواند
منجر به تغییر اجتماعی شود. لذا وکلا و قضات میتوانند بهعنوان مهندسان اجتماعی
خدمت کنند. دومین اعتقاد مهم این بود که آموزش قضات و قانون گذاران" در کشورهای
درحالتوسعه, تلاشهای اصلاحی را جلو میبرد. چراکه در اين زمان وجود شکاف میان
قوانین مکتوب و قوانینی که در عمل اجرا میشوند. در کشورهای درحال توسعه درک
برخی از دلایل شکست این جنبش تمرکز آن بر نظام حقوقی رسمی و کنار گذاشتن
قانون عرفی و سایر روشهای غیررسمی زندگی کشورهای درحال توسعه و این اعتقاد
بود که نظام حقوقی آمریکا بهراحتی به کشورهای درحالتوسعه پیوند مییابد. (توربک
و گالانتر؟» ۱۹۷۴) موج جدید فعالیتهای قانون و توسسعه در مقیاس بسیار بزرگتر از
قبل (دیلسلی* ۱۹۹۹: ۲۱۲-۲۱۵ با علاقه به رشد سریع پس از جنگ در اقتصادهای
شرق و جنوب شرقی آسیا احیا شد. ایدههای نورث تأثیر زیادی بر این نگرش در دهه
۰ داشته است. (گینسبرگ* ۰) با تغییر قرن» مفسران «قانون و توسعه» در این
ایده به اشتراک رسیدند که نوشتن صرف حقوق کافی نیست و توجه به محیط فرهنگی
در ارتبساط «فرهنگ و اقتصاد» اولین جریانی که پس از جنگ جهانی دوم یعنی در
دهه ۱۹۳۰و ۱۹۴۰ شکل گرفت و قائل به آن بود که «فرهنگ مهم است»» دیدگاه نوسازی
بود. در این دیدگاه فرهنگ غرب فرهنگ مدرن تلقی میشد و فرض بر این بود که اتخاذ
این فرهنگ به پیشرفت سایر جوامع نیز میانجامد. اما از دهه ۱۹۶۰ به بعد تحولاتی در
این دیدگاه رخ داد که فرهنگ هر کشور را بهحساب میآورد. جریان دیگری نیز وجود
داشت که ريشه در مکتب تاریخی آلمان و نهادگرایی قدیم آمریکا داشت و مکتب نهادی
جدید نام گرفت. نهادگرایان جدید عوامل نهادی نظیر سنتها آداب و رسوم» فرهنگ و
مذهب را به دلایل مختلف دارای اهمیت میدانند. از اینرو مطالعات بینرشتهای ازنظر
با اینکه هر دو جنبشی که قانون یا فرهنگ را موتور توسعه میدانست شکستخوردهاند.
هنوز عده زیادی هستند که تصور میکنند قوانین جهانشمولی برای توسعه اقتصادی در
چارچوب اقتصاد نئوکلاس یک وجود دارد؛ یا تصور میکنند علت توسعهنیافتگی کشوری
مانند ایران فرهنگ نامناسب مردم است. اقتصاددانان نهادی جدید رویکرد جدیدی را
در مطالعه فرهنگ» حقوق و اقتصاد فراهم نمودهاند که البته نیازمند گسترش و کشسف
روابط در گسترههای متعدد است. این مقاله تلاش میکند با تلفیق دو دیدگاه ذکرشده
در قالب اقتصاد نهادي جدید. رابطه متقابل آنها را شرح دهد.
۲ پیشینه مطالعات صورت گرفته درزمینه فرهنگ, قانون و اقتصاد
قرمیاق مطالمایت قاخلی کدیه بورسی اتب اط فوهنگ و قائون پوقاختهانفمیتوان به
مطالعات زیر اشاره کرد: ساعی و خضری (۱۳۹۱) در مقالهای با عنوان « فرهنگ سیاسی
و حاکمیت قانون در ایران؛ با تأکید بر بیاعتمادی سیاسی ناشی از توهم توطئه» بر نقش
فرهنگ سیاسی بهعنوان عاملی بر ضعف حاکمیت قانون در ایران تأکید میکنند و به این
نتیجه میرسند که فرهنگ سیاسی ایران با تشدید و تقویت بیاعتمادی سیاسی ناشی
از توهم توطئه سبب نقض شاخصهای اصلی حاکمیت قانون میشود.
اکبری و همکاران (۱۳۹۵) در مقالهای به «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر
برمسرف آنری خانوار پس از آجرآی قائون هدفسندسماری بارانهها (مطالنه مورذی شهر
اصفهان)» پرداختهاند. نتایج پژوهش که با روش نمونه گیری تصادفی ساده صورت گرفته
است نشان میدهد پایگاه اقتصادی - اجتماعی خانوارهای اصفهانی بر میزان صرفهجویی
آنها در مصرف انرژی (برق و گاز طبیعی) تأثیر معناداری نداشته است؛ درحالی که فرهنگ
میرفردی و همکاران (۱۳۹۴) در ابررسی تأثیر شسهروندی بر میزان گرایش به
قانون گریزی (مورد مطالعه شسهر یاسوج» که با روش پیمایش صورت گرفته است به
این نتیجه رسیدهاند که بین فرهنگ شهروندی و هر یک از ابعاد فرهنگ شهروندی
(مسئولیت پذیری اجتماعی و مشارکت اجتماعی) و گرایش به قانونگریزی رابطه معناداری
وجود دارد. سه مقاله ذکرشده در بالا همگی نقش فرهنگ را در قانونپذیری و موفقیت
عالیپناه و فضلی (۱۳۹۱) در مقالهای با عنوان«چیستی حقوق و رابطه آن با فرهنگ)»
به کشف دخالت «فرهنگ» در شکلگیری حقوق میپردازند و معتقدند وعا ماهیت حقوق
را «بنای عقلا» سیراب مینماید که فرهنگ و اجتماع قراشتگل گیری ای دخبال هستند.
در مدلی که ارائه میکنند فراگردی سهگانه و تعاملی را میان مبانی فرهنگی, نهادهای
اجتماعی و ابزارهای حقوقی در بستر محیط شناسایی مینمایند ولی در این مدل تنها به
اذعان به وجود رابطه بسنده میکنند و توضیحی درباره چگونگی آق نمیدهند. بنابراین
این مقاله اولا فرهنگ و قانون را جز نهادهای جامعه دستهبندی نمیکند و در تانی تنها
به ذکر وجود روابط میان فرهنگ, قانون و نهادها اشاره کرده و گوشهای از اثر فرهنگ بر
شکلگیری قانون را مورد بررسی قرار داده است و سایر ارتباطات میان فرهنگ و قانون
را مسکوت باقی میگذارد. و درنهایت به تحولات فرهنگی و قانونی اشارهای ندارد.
مطالعات خارج از کشور نیز هر یک تنها یک بعد از رابطه میان فرهنگ و قانون را
مورد بررسی قرار دادهاند. گروهی اثر قانون بر فرهنگ را بررسی کردهاند. برای نمونه
گریف (۱۹۹۳) در مقاله «اجرای قرارداد و نهادهای اقتصادی در تجارت اولیه: ائتلاف
مغاملهگران مغربی» نشان میدهد که چگونه پاورهای مناد فرهنگی فرد گرایانه مسیحیان
ژنو و جمع گرایانه تجار یهودی مغربی در قرن ۱۱ بر شکلگیری قوانین مکتوب و توسعه
لیچت و همکازان (۲۰۰۵) ذر مقاله(فرهنگ, قانون و حاکمیت شرکتی) ارتباط مین
ارزشهای فرهنگی با قوانین رأی سهامدار و قوانین بستانکار را بررسی کردهاند و نشان
میدهند قوانین مکتوب به چه شیوهای ارزشهای فرهنگی را خصوصا در مورد نظامهای
حقوقی مختلف. بازتاب میدهند. در مقالات ذکرشده اثر قوانین بر فرهنگ و اثر متقابل
این دو لحاظ نشده است. اما مقاله آلسینا" و همکاران (۲۰۰۷) در مقاله «خداحافظ لنین
(باانا تاقیر کمرنیسم بر مرفجانانزانت بسقوط کمرزیسم و اسلاخاتقانونی را برتتحولات
فرهنگی مورد بررسی قرار دادهاند. آنها نشان میدهند بعد از پیوستن دو آلمان» آلمانیهای
شرقی بیقر از غرییها خوآهان مذاخله ذونت هستنن. آما تزجیحاه تبرقی آلسانهابضسسگ
آلمانیهای غربی نزدیک میشود و پس از یک يا دو نسل ترجیحات بهطور کامل همگام
خواهد شد. در این مقاله به اینکه چرا قوانین گاهی میتوانند به تغییر فرهنگ منجر شوند
و گاهی نمیتوانند و همچنین اثر متقابل فرهنگ و قوانین اشاره نشده است.
رولاند" (۲۰۰۴) در مقاله «فهم تحول نهادی: نهادهایی که سریع حرکت میکنند و
نهادهایی که حرکت آهسته دارند»» نهادها را به دو دسته تقسیم میکند: نهادهایی که
بهآرامسی حرکت میکنند. یعنی فرهنگ. ازجمله ارزشها باورها و هنجارهای اجتماعی
و نهادهایی که سریع حرکت میکنند یعنی نهادهای سیاسی. آنها معتقدند تعامل میان
این دو نوع نهاد میتواند تغییرات نهادی (چرا چگونه و هنگام رخ دادن آن) را توضیح
دهد. آنها پیوند نهادها را مفروض در نظر میگیرند و از چگونگی آن سخن نمیگویند.
اسپانز و همکاران (۲۰۱۲) در مقاله «ارتباط میان عوامل نهادی و فرهنگی در توسعه
اقتصادی: مورد اندونزی» بهنقل از نورث (۱۹۹۰)» به تعامل پیچیده میان قوانین رسمی
و محدودیتهای غیررسمی اشاره میکنند و کیفیت آن را نیز مهم میدانند. از نظر آنها
فرهنگ بهعنوان تعامل بین قواعد حقوقی و محدودیتهای غیرقانونی شناخته میشود و
تنها از قوانین رسمی متأثر نیست. آنها تفاوت جامعه کلنگر و جامعه گسترده را بررسی
ی کتنتمر رآقی برایجرکت مان آین کی جاسددقی آتتوهی آرانه میدهند نذا آنما یز
به انواع روابط میان فرهنگ و قوانین و آثار متقابل آنها اشاره نکردهاند.
همان گونه که ملاحظه شد مقالات موجود تنها بعدی از رابطه فرهنگ و نهادهای رسمی
را ملاحظه کردهاند و رابطه متقابل میان این دو را ندیده و نگاهی همهجانبه نداشتهاند
تا در ذیل این نگاه تحلیلهای خود را انجام دهند. دلایل مختلف شکلگیری اثر پیوند و
ماظن رایطی کفراین اف وجوق نارکا تیز مورف توجذافرار نگرفته است ترآوری مقالد
حاضر برای این ادبیات رو به رشد. بررسی انواع ارتباطات میان فرهنگ و نهادهای رسمی
در چارچوب اقتصاد نهادی جدید است. در این مقاله نهتنها اثر فرهنگ در شکلگیری
قانون و قانونپذیری - که مورد تأکید مقالات داخلی بوده است - بلکه اثر پیوند و دلایل
شکلگیری آن» بررسی منشا قانونی فرهنگ و شرایطی که قوانین فرهنگساز میشوند
اثر شوکهای خارجی در تغییر فرهنگ و قوانین و تعامل همزمان فرهنگ و قانون مورد
بررسی قرارگرفته است و لذا میتواند چارچوبی برای مطالعه فرهنگ» قوانین و اقتصاد
فراهم نماید. همچنین در این مقاله پیشنهادهایی برای اقتصاد ایران ارائهشده است.
نهادها قواعد «انجام بازی» هستند. آنها در تنظیم روابط میان اشخاص و ایجاد نظم در
محیط سیاسی - اقتصادی,» کاهش نااطمینانی و درنتیجه کاهش هزینههای مبادله و
اجرای قراردادها نقش دارند. در این بخش نقش هریک از نهادهای رسمی و فرهنگ در
اصلاحات رسمی و قانونی بهتنهایی برای توسعه اقتصادی کافی نیست. علت آن است که
لااقل بخشی از قوانین هر کشور باید مطابق با فرهنگ همان کشور نگاشته شود. ضمن
آنکه فرهنگ و عرف در تفسیر قانون نیز اثرگذار است. بنابراین نگارش قانون بدون توجه
به فرهنگ و یا واردکردن قانون از یک فرهنگ دیگر اشکالاتی را ایجاد میکند که با
عنوان اثر پیوند یا انطباق شایسته شناخته میشود. در این بخش به توضیح هر یک از
در پاسخ به این سوال که قانون چگونه شکل میگیرد و منشأا آن چیست از نگاه
جامعهشناسانه. عرف و عادت نقشی اساسی ایفا میکند. در این تفکر عرف و عادت
درواقع زیربنایی را تشکیل میدهد که حقوق بر روی آن ساخته شده است و راهنمای
قانون گذار قضات و علمای حقوق در شیوه اجرا و گسترش حقوق است. برعکس, مکتب
اصالت قانون کوشش کرده است که نقش عرف و عادت را ناچیز بشمارد. بهنظر میرسد
هر دو نظر دور از واقعبینی است. عرف و عادت عنصر اساسی تدوین قانون نیست. بلکه
تنها یکی از عناصری است که کشف راهحل عادلانه را میسر میکند؛ و البته نقش ناچیزی
مطالعات حاکی ا زان است که نظام های حقوقی بهطور سامانمند منجر به قوانین
مختلف مثل قوانین مالی مقررات ورود به بازار و... میشوند و نتایج اقتصادی را تحت
تأثیر قرار میدهند. قوانین عرفی! با منشا قانون انگلیسی متفاوت از قوانین مدنی؟ با منشا
قوانین رومی - ژرمنی است. اما تنها نظام های حقوقی در این میان اثرگذار نیستند و
همیستگی میان فرهنگ ملی و قوانین حقوقی صرفنظر از دیگر ویژگی کشورها همواره
باقی است. (لیچت. ۲۰۰۵) روایات تاریخی ار تباط میان فرهنگ و نهادهای رسمی را
در موارد خاص نشان دادهاند. برای مثال فیشر" با مطالعه تکامل نهادها در امریکا نشان
میدهد که چگونه اعتقادات فرهنگی که با چهار موج مهاجرت به وجود آمد تفاوتهای
زیادی را در فرهنگ ایجاد کرده است. (فیشر ۱۹۸۹) و یا تاد؟ که نشان میدهد در یک
جامعه لیبرال یا اقتدا رگرا نگرش نسبت به ایدئولوژی لیبرال یا اقتدارگرا در خانواده نیز
منعکس میشود. (تاد ۱۹۸۲ و سنا و کلسر۹ ۰.۴ ۰) نیز عدم توسعه یک حزب
کمونیست در ایالاتمتحده را به همراه دلایل دیگر ناشی از فرهنگ فردگرا و دیدگاههای
مربوط به فقر میدانند که مشابه آن توسط لیپست* و مارکس (۲۰۰۱) ارائه شده است.
فرهنگ علاوه بر نقشی که در تدوین قانون دارد. در درک قانون نیز موثر است. بدون
مراجعه به عرف نمیتوان گفت چهوقت رفتار یک شخص تقصیر محسوب میشود. آیا
فرد در مهلت معقول عمل کرده است. چه چیز در جامعه عادلانه تلقی می شود و... از
اینجهت عرف نقشی مکمل" برای قانون ایفا میکند. در زمینه ار تباط میان فرهنگ و
قانون در نظام رومی - ژرمنی» عرف مستقل از قانون* محکومبه داشتن نقشی فرعی و
ناچیز است. همچنین عرف خلاف قانون در نظام انگلیسی, لااقل بهظاهر نقش بسیار
قوانین رسمی باید متناسب با فرهنگ جامعه باشند. بر این اساس اینکه قوانین مکتوب
شوند و قوانین مکتوب عوض شوند» بهتنهایی در موفقیت آنها کافی نیست. بهعنوان
نمونه در کشورهای آمریکای لاتین که قانون اساسی آمریکا را کپی کردند. کشورهای
درحال گذار که دستورالعملهای تجاری و قوانین ورشکستگی اروپا و آمریکا را تقلید
کرقلد وس ارات رآ ارف آفریها کلاتطام پوروکراتیک فزانساررا پذپرفتتد: ننایچ
بسیار نامیدکننده و متفاوتی پدید آمد. (شرلی, ۲۰۰۵) علت این عدم موفقیت این است
کهعملکرد نهادها بد شرایط اجتماعی+جغرافیایی: تاریخی و سازمانی که تحت آن انجاد
میشود مشروط است. (آئوکی! ۲۰۰۷) عملکرد هر نهاد به نهادهای دیگر وابسته است
و رابطه مکملی میان نهادهای مختلف وجود دارد. (رودریک". ۲۰۰۰ و رولاند؟, ۲۰۰۴:
۳ ارآ مکننل مپان تهادها و حسا پت آنها به رای محلی, نقطه شروعی:برای
درک اینکه چرا نهادهای وارداتی فاقد اثربخشی هستند. ارائه میکند. اجرای قوانین
نیازمند وجود هنجارهایی است که مردم را به اطاعت از قوانین و مشارکت در نظارت بر
عملکرد دولت ترغیب کند. (شرلی, ۲۰۰۵) این اتفاق زمانی میافتد که قوانین از دل
فرهنگ ایجاد شده باشند و مورد پذیرش مردم قرار داشته باشند. همچنین قوانین برای
عملکرد مناسب باید با فرهنگ و ارزشهای زمینهای همراه شوند.
برکوویتز؟ و همکاران (۲۰۰۱) آن را «اثر پیوند»" و لوی و اس پیلر* (۱۹۹۴) آن را
«تطابق شایسته» مینامند. به اعتقاد لوی و اسپیلر (۱۹۹۴) موفقیت در اصلاحات نهادی
خرد. نیازمند شایستگی تطابق میان نوآوری ویژه و محیط کلان گسترده شامل هنجارها
و باورها است. یک نهاد بهخوبی انطباق یافته با «معیار درمانپذیری"» سازگار است: این
معیار بیانگر یک شیوه موجود سازمانی است که با فرض منافع انتظاری معینی هیچ شیوه
عملی و برتر جایگزینی را نتوان بهکار گرفت. (ویلیامسون» ۲۰۰۲: ۱۲)
اما در معیار درمانپذیری,» مخاطره یا قبول مخاطره میتواند وضعیت موجود را
بهشدت مورد تهدید قرار دهد؛ بنابراین تفاوت میان فرهنگ بومی و نهادهای قانونی
اصلاحشده» تعاملی متضاد بین نهادهای وارداتی و فرهنگ محلی بهوجود آورد (بوتک* و
همکاران؛ ۲۰۰۸؛ گلدشمیت! ۲۰۰۶؛ اسپرانز و همکاران» ۲۰۱۲ و زینرت"» ۲۰۰۹) در
ضمن اصلاحات میتواند به گونهای انجام شود که کشور را به نهادهای ناکارآمد مقید کند.
درحالی که امکان استفاده از نهادهای کاراتر برای آن وجود داشته است. (شرلی ۲۰۰۵)
بنابراین اصلاحات قانونی برای تحریک ملایم تغییرات اجتماعی زمانی به نتیجه
میرسند که طراحان آنها را نسبت به محیط فرهنگی تنظیم کنند. یعنی یا از دل فرهنگ
بیرون آمده و قوانین از معفا مرزوتی استخراج شوند و یا از جوامعی اخذ شوند که مشابه
جامعه واردکننده است (سادن ۱۹۸۹) و یا بهطور عمدی, برای مثال از طریق ایجاد
نهادهای مکمل (آئوکی. ۱ -۲۶۷) با زمینههای محلی موجود سازگار شود.
احتمال دیگر این است که فرهنگ و اعتقادات محلی تغییر کند (هادسون, ۲۰۰۶: ۷)»
اما در این صورت انتظار هزینههای اجرایی بالاتر و زمان طولانیتر تغییر میرود. چراکه
فرهنگ شدیدا وابسته به مسیر است و بهراحتی تغییر نمیکند. در اینصورت بازیگران
ترجیح میدهند قواعد نهادهای غیررسمی و فرهنگ را پیگیری کنند چون نهادهای
غیررسمی هستند که انگیزه اجرای نهادهای رسمی را ایجاد میکنند. (ویلیامسون ۱۳۹۳
بهعبارت دیگر اگر تقاضایی برای قانون وجود نداشته باشد. قانون اجرا نمیشود.
درصورتی که قوانین با فرهنگ جامعه متناسب باشند. میتوان توقع داشت قانون مورد
استفاده قرار گیره و لذا تقاضای داخلی قوی برای نهادهای اجرای قانون ایجاد شود. در
این صورت واسطههای قانونی میتوانند قوانین را برای رسیدن به تقاضا گسترش دهند. اما
اگر که قوانین بافرهنگ جامعه متناسب نباشند» تقاضای اولیه برای استفاده از این قوانین
ضعیف است و واسطههای قانونی زمان بیشتر و فرایند مشکلتری را باید برای توسعه قانون
بهمنظور متناسب شدن با تقاضا طی کنند.کشورهایی که قوانین را بدین شکل دریافت
میکنند. موضوع «اثر پیوند») خواهند بود: سطح قانونی آنها کارایی کمتری را نسبت به
کشور ید قانون یا کشورهایی که با آن کشور نزدیکی فرهنگی دارند. خواهد داشت.
(برکوویتز و همکاران» ۲۰۰۳) البته اثرات فوقالذ کر میتوانند برطرف شوند و نهادهای
رسمی میتوانند با موفقیت منتقل شوند يا تغییر کنند. ژاپن و آلمان بهعنوان دو نمونه
داسقان موفقیگانگادمی شوت آ(بونگک و همکاران: ۰۳۳۰۸ ۱۳۴۶۳۳۴۸ کوین آر ۳۸
تهادهای رسمی مکتوب هستند. اگراین نهادها با فرهنگ همراه نشوند. با تحولات تدریجی
زندگی و یا شوکهای خارجی بهسرعت از بین خواهند رفت. بوتسینی؟ و اکسین"(۲۰۰۵
و ۲۰۰۷) نشان میدهند یهودیان قبل از تخریب معبد دوم در قرن اول دو دسته شدند:
صدوقیان که تورات توشتهشده را پذیرفتند اما مطابق فرهنگ هلنی عمل میکردند؛ و
فریسیان که تورات نوشته و تورات شفاهی را پذیرفتند و با گسترش زبان و فرهنگ یونانی
مخالفت کردند. تخریب معبد دوم بهعنوان یک شوک برونزا روندی از تبدیل یهودیان
بیسواد و کشاورزان را به سایر ادیان شکل داد؛ چراکه منجر به انتشار یک هنجار مذهبی
پرهزینه شده بود که پدران نیاز داشتند آن را به فرزندانشان آموزش دهند. لذا این هنجار
در جامعه کشاورزی نمیتوانست در درازمدت باقی بماند و تنها در جایی میتوانست که
بتوان از ادبیات پول درآورد. لذا این شوک به صدوقیان آسیب رساند و اثر بلندمدتی داشت.
توجه به فرهنگ نیز بهتنهایی به توسعه اقتصادی منجر نمیشود. همان گونه که قانون
بهتنهایی در برقراری نظم و کاهش هزینههای مبادله کافی نیست فرهنگ نیز نمیتواند
بهتنهایی در محیطهای پیچیده و پیشرفته این مهم را برآورده نماید. فرهنگ تحت
شرایطی میتواند توسط قوانین تغییر کند. و مهمتر از آن اینکه اگر فرهنگ با بسترهای
قانونی کافی حمایت نشود» امکان زوال آن بیشتر است. در ادامه هر یک از این گزارهها
۱ عدم کفایت فرهنگ در برقراری نظم و کاهش هزینههای مبادله
فرهنگ بهتنهایی در برقراری نظم و کاهش هزینههای مبادله کفایت نمیکند. قانون نیز
بهتنهایی کافی نیست. اجرای داد و ستدها صرفا از طریق شبکهها و هنجارها اشکالاتی
دارد: از آنجاکه هنجارها در تاریخ و فرهنگ گروهی خاص ريشه دارد بهآسانی قابلانتقال
به دیگران نیست و اگر تضمین و اجرای تعهدات, نیازمند مشارکت گروهی باشد.
فرصتهای تجارت سودآور بین آنهایی که قادر به استفاده از سازوکارهای تضمین اجرا
نیستند.» از دست میرود . درواقع» تجار بهطور فزایندهای از قراردادهای مکتوب» قواعد
رفتاری» شاخصها و اندازه گیری استاندارد توافقات آشکار و تضمین اجرا از طریق حکمیت
و دادگاهها استفاده میکنند. (ویلیامسون, ۱۹۸۵) از طرف دیگر دادخواهی قضایی و
قانون گرایی میتواند هم مانع تجارت و هم کمک به آن باشد. لذا هنجارهای اعتماد و
همکاری, هنوز در کاهش هزینههای مبادله و پیشبرد آرت اهمیت دارند. بههرحال لازم
است مبادله غیرشخصی, نظم خصوصی و هنجارهای رفتاری» بهطور فزایندهای با
حمایت از قواعد و تضمینهای اجرایی طرف سوم (واسطه) تقویت شوند.
برای مثال توسعه مالی نیازمند طراحی نهادهای مالی قانونی مناسب است. (لاپورتا
۹۹۷-۸ ۱) اما اگر متغیرهای فرهنگی علیه نهادهای مالی عمل کنند نهادهای مالی
نمیتوانند باعث ایجاد توسعه مالی شوند. سیستم حقوقی مناسب میتواند قراردادهای
مالی را اجرا کند اما بدون وجود فرهنگ مناسب مثل اعتماد میزان درگیری با دادگاهها
باعث افزایش در هزینه مبادله میشود. اما آثار اعتماد بر بازار مالی بیش از اینهاست.
ارزشهای فرهنگی بیش از متغیرهای استانداردی مثل «ریسکپذیری» در تعیین چگونگی
سرمایهگذاری و مشارکت در بازارهای مالی اثرگذارند. اعتماد در تعیین اینکه مردم از
پول نقد استفاده میکنند يا در بازار سهام مشارکت دارند و یا از وامهای بانکی بهجای
وام از دوستان استفاده میکنند نقش مهمی دارد. در سطح کلان نیز تحقیقات نشان
میدهد مشارکت در بازار سهام در کشورهایی با سطح بالای اعتماد بالاتر است. لذا تفاوت
در سطح اعتماد میتواند مشارکت کم در کشورهای مختلف را توضیح دهد. (گیسو و
دیگران, ۲۰۰۴) لذا وجود ترکیبی از نهادهای قانونی و متغیرهای فرهنگی برای گسترش
تغییرات فرهنگی به دلایل گوناگونی رخ میدهد. تغییر در فتاوری و نیازهای جامعه,
برخورد با سایر فرهنگها شوکهای بیرونی مانند جنگ و انقلاب, دگرگونیهای طبیعی
مانند زلزله و سیل و بیماری, تغییرات جمعیتی و.... از دلایل تغییرات فرهنگی است.
یکی از این دلایل تغییر در قوانین و مقررات است. اصلاحات قانونی وسیله اصلی در
دست سباست گذاران برای:تحریک ملایم تغییرات اجتماغی است: (لیچت, معا الیته
گاه قوانین بهمنظوری غیر از تغییر فرهنگ نگاشته میشوند» اما بر فرهنگ نیز مور
واقع میشوند و گاه نیز قوانین بهمنظور تغییر فرهنگ نگاشته میشوند. نمونه آن استفاده
از مسئله هایزی! بهگونهای است که از طربق تغییر در قوانین هزینه خطا و احتمال کشف
خطاکار افزایش یاین. فرض بر این است که:ذر آینصورت بهتذریج زفتاز غلط در جامعهبا
کاهش مواجه خواهد شد و فرهنگ مورد نظر جایگاه خود را پیدا میکند. اما قوانینی از
ایندست (مثل تغییر در سطح قیمتهای نسبی) اگر بدون توجه به شرایط نهادی نگاشته
شوند محکومبه شکست هستند چراکه میان نهادهای مختلف رابطه مکملی برقرار است و
فرهنگ نیز با سایر نهادهای رسمی و غیررسمی روابط تکمیلی بالایی دارد.
پس اگر این قوانین در مورد فرهنگسازی در ارزشهایی که با حوزههای دیگر مرتبط
نیستند. مثلا قوانین رانندگی و بستن کمربند ایمنی اعمال شوند بهراحتی جواب میدهند
اما در صورتی که برای فرهنگسازی در حوزهای مثل اصلاح الگوی مصرف انرژی که با
نهادهای دیگری مانند زیرساختهای حملونقل و انتقال منابع مرتبط است و يا حوزهای
مانند اعتماد که در سازمانهای مختلف (که در بالا ذکر شد) ريشه دوانده است اعمال
۳ وال فرهنگ در صورت همراه نشدن آن با نهادهای رسمی
نکته مهم دیگری که در رابطه با اثر نهادهای رسمی بر فرهنگ وجود دارد این است که
نهادهای رسمی به ماندگاری فرهنگ کمک میکنند. در روایاتی از ائمه معصومین از
قبیل «الناس بامرائهم أشبّه منهم بآبائهم"» و یا «الناس علی دین ملوکهم"». به اهمیت
رهبران در دین مردم تأکید شده است. که به همین موضوع اشاره دارد.
یکی از علل دوام نداشتن اثر شوکهای خارجی بر فرهنگ هم همین است. مطالعات
تجربی گوناگون نشان داده است با وجود شسوکهای خارجی انطباق فرهنگی بهآرامی
اتفاق میافتد و تغییرات بیشتر در پاسخ به تغییر زندگی واقعی بهجای اصلاحات رسمی
یا تلقین فکری؟ است. البته برخی شواهد نیز گویای آن اسست که یک شوک خارجی
۱. هنگامی که اکثر مردم از قانون اطاعت میکنند. دولت میتواند آن قانون را بهنحو موثر و نسبتا ارزان
علیه افراد معدودی که قانون را میشکنند» بهکار گیرد. اما هنگامی که اطاعت از قانون در مقیاسی وسیع
شنگسته میشود هیچ مقامی آنقدر قوی نیست که بنواند مراقب همه باشد. (دسوتی ۱۳۹۹: ۲۲۲)
۲ شباهت مردم به رهبرانشان؛ از تأثیرپذیری آنها از پدران و مادرانشان پیشتر است. (حرانی: ۱۳۹۲
دگرگونی فرهنگی عمدهای را ایجاد کرده است. در حقیقت میتوان گفت میزان اثرگذاری
این شوکها و واکنش انسانها به وضعیتهای بدیع -مانند شوکها - بهمیزان بدیع بودن
آنها و میراث فرهنگی کنشگران (نورث. ۱۳۹۶) میزان ریشهداری آن فرهنگ و وجود رابطه
تکمیلی آن با سایر نهادها خصوصا نهادهای رسمی بستگی دارد. همچنین اگر تغییر یک
بعد فرهنگی با تغییر در سایر ابعاد فرهنگی همراه شود. ماندگاری بیشتری پیدا میکند.
یکی از مثالها در این زمینه اثر مربوط به ظهور و سقوط کمونیسم در اروپای مرکزی
و شرقی است. رولاند (۲۰۰۴) نشان میدهد که فرهنگ این کشورها در اثر فروپاشی
کمونیسم تغییر کمی کرده است: آلسینا و همگاران (۲*۰۷) نیز با تخقیقی در مورد آلمان
نان میدهند مردم آلمان شرقی بعد از فروپاشی کمونیسم نیز بیشتر طرفدار حضور
دولتاند. اما نتیجه دیگر آنها این است که همگرایی میان و آلمان بهسرغت در خال
شکلگیری است و احتمالا طی دو نسل آینده ایجاد خواهد شد. این نتیجه نشاندهنده
تغییرات تدریجی فرهنگ در اثر قوانین و پاسخ به زندگی روزمره است.
شوگهای اقتصاد کلان نیز میتزاند بر قرهنگ دوّتر باشد. شوکهای اقتصاد اون
بر اعتقاد جوانان نسبت به شانس در برابر تلاش و ترجیح دادن توزیع مجدد و رفتارهای
سیاسی اثر میگذارد. افرادی که در طول رکود رشد کردهاند تمایل دارند از توزیع مجدد
بیشتر دولت حمایت کنند. اعتقاد دارند شانس بیشتر موّنر است و بیشتر به احزاب چپ
تحقیق گریف نیز نشان میدهد فرهنگی که با نهادهای رسمی تقویت نشده بود. با
مرور زمان زائل شد ولی فرهنگی ضعیفتر که نیاز به نهادهای رسمی را بیشتر میکرد.
موفقیت بیشتری را ایجاد کرد. گریف با بررسی پیشزمینه فرهنگی تجار جنوایی و مغربی
حاضر در تجارت مدیترانهای قرونوسطی میگوید تجار مغربی» از شبکه گسترده ارتباطات.
قیود و پیوندهای اجتماعی» زبان و مذهب مشترک (یهودی) برای تسهیم اطلاعات درباره
رفتار کارگزارانشان استفاده کرده و در اینباره اطمینان حاصل میکردند که کارگزاران
متقلب, بهطور جمعی تنبیه میشوند. این چارچوب. کارگزاران را ترغیب میکرد که برای
ارتقای شهرتشان, بهطور صادقانه عمل کنند. (گریف» ۱۹۹۳) این یک فرهنگ مناسب
برای توسعه بود اما چون با نهادهای رسمی همراه نشد نتوانست نسبت به گسترش
تجارت دوام بیاورد. جنواییها در مقابل, مکانیسمهای الزام با اعمال قراردادهای دوجانبه
را تکمیل نمودند که اين امر شامل ایجاد قانون رسمی و سازمانهای سیاسی در جهت
شفافسازی و اجرای قراردادها بود. با گسترش تجارت. ژنویها بهسوی تکامل بازارهای
مولدتر حرکت کردند و مغربیها از چرخه تجارت حذف شدند. مکتوب کردن قراردادها
در قرآن کریم نیز مورد تأکید و توجه قرار دارد. بهنحویکه بلندترین آیه از قرآن (آیه
۳ سوره بقره) به قرارداد میان افراد و مکتوب نمودن قراردادها اختصاصیافته است.
۳ تحول همزمان فرهنگ و نهادهای رسمی: حرکت میان تعادلها در جامعه
فرهنگ و نهادهای رسمی, تکاملی همگام با یکدیگر دارند. البته این امکان وجود دارد
که در این فرایند تعادلهای متعددی در جامعه شکل بگیرد. با استفاده از نظر نورث
(۱۳۹۶) میتوان گفت باورها بازنمایی درونی نهادها هستند و نهادها سازمانها را ایجاد
میکنند. باورها در سسازمانها شسکل میگیرند. از طرف دیگر انتقال فرهنگی از طریق
اجتماعی شدن و یادگیری اجتماعی سه شکل کلی دارد: افقی (میان همسالان)» عمودی
(والدین به کودکان) و مورب (غیر والدین بزرگتر به کوچکتر) (بولز و جینتیس» ۲۰۱۰)
این فرایند در سازمانهای مختلفی مانند خانواده (سازمان فرهنگی)» مدرسه و دانشگاه
(سازمان آموزشی)» بنگاه» اتحادیه. شرکت تعاونی (سازمان اقتصادی)» هیئتها و اماکن
مذهبی مانند کلیسا مسجد. حوزه علمیه (سازمان مذهبی)» احزاب, مجلس قانون گذاری»
موسسات نظارتی (سازمان سیاسی) شکل میگیرد و قوانین هر جامعه هم از طریق این
سازمانها تثبیت میشود و هم انتظار میرود طبق این ارزشها ادامه پیدا کند. یعنی
فرهنگ و نهادها میتوانند دورهای خود تقویتکنندهای ایجاد کنند که به تعادل
منجر شود. حرکت از یک تعادل به تعادل دیگر در جامعه نیازمند شناخت این دورها و
نحوه شکسته شدن آنهاست. دادههای مقطعی کشورها نشان میدهد مقررات دولتی با
سرمایه اجتماعی رابطهای بهشدت منفی دارد. این همبستگی برای محدوده وسیعی از
سرمایه اجتماعی, از اعتماد به دیگران تا اعتماد به شرکتها و نهادهای سیاسی و نیز برای
طیف وسیعی از مقررات» از بازارهای کالاها تا بازار کار و روند قضایی وجود دارد. افراد
ممکن است مدنی باشند (در سرمایه اجتماعی سرمایهگذاری کنند) یا غیر مدنی باشند
(آقیون!» ۲۰۱۰) و اینکه تولیدکننده باشند يا در فعالیتهای رانتجویانه شرکت کنند.
نهادهای قانونی کارآمد" با ضمانت اجرایی کافی هم هزینه عدم همکاری و هم تعداد
بازیگران همکاریکننده را افزایش میدهد. هر چه سهم بازیگران همکاریکننده بیشتر
باشد» هم علاقه افراد به افزایش همکاری و اعتماد متقابل بیشتر خواهد بود و والدین
بیشترین همکاری و اعتماد را به فرزندان خود میآموزند و از طرف دیگر در جامعهای با
اخلاق عمومی نیاز کمتری به مداخلات نهادی برای مجازات تقلب دارد و درنتیجه منجر
به شکلگیری نهادهای کارآمدتر کاهش مقررات و کاهش پروندهها" میشود. (مسئله
هابزی) درنتیجه نهادهای خوب خود تقویتکننده میشود. (تابلینی ۲۰۰۸) این فرایند
مکملی میتواند جامعه را از اخلاق محدود فردی به اخلاق عمومی منتقل کند. در این
در مثال جامعهای با سرمایه اجتماعی اندک. همکاری میان خانوادههای فامیل یا قبیله
(اخلاق محدود) آسان است اما تقویت همکاری میان بازیگران دور و کمتر مرتبط سختتر
است. اگر مردم با نزدیکان خود در بازی «معمای زندانی» همکاری نکنند. با هزینههای
اخلاقی مواجه میشوند. حتی اگر بازی یکبار انجام شود. این هزینهها با افزایش فاصله
میان بازیگران کاهش مییابد. لذا در صورت ضعف قوانین و شیوع فرهنگ بیاعتمادی.
احتمال ایجاد تعادل چندگانه یکی با اخلاق محدود و یکی با اخلاق عمومی در جامعه
افزایش پیدا میکند. برای حرکت در میان این دو تعحادل نیاز به وجود قوانین کارآمد
وجود دارد. اما برای انتقال عمودی فرهنگ. والدین باید تلاشهای پرهزینهای برای تزریق
همکاری اعمال کنند. در چنین جامعهای خانوادهها انگیزه کمی برای هزینه در جهت
سرمایه اجتماعی فرزندانشان دارند و چهبسا همکاری و اعتماد را برای فرزندانشان
بهمنزله ضعف و بازندگی تلقی کنند. در سازمانهای سیاسی فرایند رشوهدهی و فساد
به روی کار آمدن افراد غیرمدنی انجامیده است. لذا تدوین قوانین و اجرای آن بهسختی
در فضای نهادی رشوهخواری» تلاش مجریان صادق قانون برای اجرای قانون
خستهکننده و بیفایده خواهد ماند. (ائوکی, ۲۰۰۷) همچنین مقامات دولتی در صورت
غیرمدنی بودن برای اجرا رشوه میخواهند. بنابراین در این جامعه بهعلت نبود قوانین و
مقررات کافی فعالیتهای رانتجویانه افزایش مییابد. سازمانهای تولیدی در جهت رشوه
و رانت گسترش مییابند و بهعبارت دیگر دانش تولید جای خود را به دانش رانتجویی
میدهد. تولید کاهش مییاید. فعالیتهای کارا فرینی بهسمت فعالیتهایی با هزینه جانبی
ممکن است نهادهای مذهبی و آموزشی انگیزه درستکاری را آموزش دهند و یادآوری
نمایند ولی آموزش بهتنهایی کافی نیست. آموزش ممکن است باور درست را در افراد
ایجاد کند ولی درستی باورها در اجتماع آزمون میشود. اگر افراد ببینند درستکاری
هزینهبر است و نادرستی سودآور تعداد بیشتری از آنها الگوهای غالب را میپذیرند. لذا
خروج از چنین تعادلی بهآسانی امکان پذیر نیست. البته نمیتوان گفت تلاش در جهت
اجرای قوانین و فرایند اجتماعی شدن از طریق سازمانها در این میان بیتأثیر است.
برای شکستن این تعادل, حرکتی تدریجی برای اصلاح قوانین بر پایه فرهنگ و تلاشی
همهجانبه در جهت گسترش تولید لازم است تا بهتدریج خود اجرایی نهادهای ناکارامد
را سست کرده و آن را در جهت تعادلی جدید هدایت کند.
در بخش چهار گفته شد که فرهنگ همواره منشا شکلگیری قانون بوده است. ملاحظه
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اسناد بالادستی نظام نشان میدهد این قوانین
بافرهنگ آرمانی ایرانی -اسلامی کشور ایران همخوانی دارد. همچنین گفته شد اگر قوانین
مکتوب اجرا نشوند.» در اثر شوکهای خارجی يا در مرور زمان از بین خواهند رفت. لذا
آرزشهای انسانی و اسلامی ملت ایران در اسناد بالادستی مستترند.» نیز اگر با نهادهای
دیگر همراه نشوند و به اجرا درنیایند بهتدریج جای خود را در باورها و اذهان مردم از
دست خواهند داد و حتی ممکن است بهتدریج در اثر تحولات جامعه و یا شوکهای
یکی از راههای اجرا و تثبیت این ارزشها از طریق برنامههای توسعه پنجساله اقتصادی
-اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است. تحقیقات بسیاری وجود دارد که نشان
میدهد برنامههای توسعه اقتصادی,» اجتماعی و فرهنگی ایران پس از انقلاب اسلامی
با غلبه جریان نئوکلاسیکی و سیاستهای تعدیل اقتصادی نگاشته شدهاند. (برای مثال
مظفرینیا ۱۳۹۵؛ سبحانی؛ ۱۳۹۴؛ رزاقی؛ ۱۳۷۸ و مقیمی اسفندیاری؛ ۱۳۷۴) مبنای
سیاست تعدیل, اقتصاد نولیبرال است. در این دیدگاه زندگی هر فرد به خود او تعلق
دارد و همه افراد حق زیستن, اندیشیدن و باور داشتن بنا بر تمایل خویش رادارند. لذا
افراد باید آزاد گذاشته شوند تا از منافع شخصی خود دنبالهروی کنند. چنین عقیدهای
هم اخلاقی و هم عقلانی شمرده میشود. عقلانیت ابزاری به دستیابی به چنین اهدافی
کمک میکند. نولیبرالیسم متضمن موضعگیری مثبت و برنامهریزی بهمنظور تأمین
امکانات و فرصتهای موجود است بهگونهای که مردم بتوانند از حداکثر توانایی و تمایل
خویش بهره بگیرند؛ اما دیدگاههای حمایت گرایانه نسبت به استعدادها و شایستگیهای
انسانها را رد میکند. انسانها نباید به بازیچهای در دست دیگران خصوصا دولت تبدیل
شوند و مردم حقدارند مستقل باشند. مهمترین امر خصوصی فعالیتهای اقتصادی است
و اگر قدرت انحصاری در اختیار حکومت قرار گیرد فرد استقلال معیشت خود را از دست
میدهد. لذا لیبرالیسم دولت حداقلی را میپذیرد و وظیفه اصلی دولت را حفاظت از آزادی
افراد میداند. به دیگر سخن, اقتصاد آزاد شالوده اصلی جامعه مدنی است که سیاستهای
تعدیل ساختاری» آزادسازی» خصوصیسازی و مقرراتزدایی را در بر میگیرد. لیبرالیسم
معتقد است اگر افراد آزاد گذاشته شوند استعدادها و تواناییهای شخصیشان به بهترین
شکل شکوفا میشود که نتیجه آن شکوفایی اقتصاد است. (ر.ک: آربلاستر» ۱۳۹۱)
بر پایه جهانبینی توحیدی, انسانشناسی و معرفتشناسی اسلامی و فلسفه بعئت
انبیا اسان باید آزاد باشد؛ هم از قید زورگویان و هم از قید نفس خویش. اما در این
آزادی بندگی نهفته است. در حقیقت باید بنده خدا شود تا از قید دنیا و آنچه در آن
است رهایی یابد (مطهری» ۱۳۹۰: ۲۷)؛ ویضع عنهم اصرهم والاغلال التی کانت علیهم!.
چنین فردی حتی در صورت وجود گروههای قدرتمند» رسانهها و یا هر یک از عناصر
۱ آیه ۱۵۷ سوره مبارکه اعراف: بارهای سنگین و زنجیرهایی را که بر آنها بود. (از دوش و
قدرت آزادی خود را از دست نخواهد داد. بنابراین هدف نه آزادی برای حرکت در هر
مسیر که خود انسان میخواهد. بلکه هدف آزادی برای حرکت در مسیر الهی و خلیفهاللّه
شدن انساق یا خیات مغقول او است» و الی الله المضیرا:
البقه این یک اف والاست برای دس نتیایی حذاکقر انسانها به آن لازم انس بت
نیازمندیهای حرکت در این طریق توسسط حکومت و بهمنظور رشد حداکثری افراد
جامعه فراهم شود. لذا وظیفه حکومت ایجاد محدودیتهایی برای آزادی افراد و تربیت
در کنار آزادی است. از نظر شهید مطهری (۱۳۹۰) تربیت در این دیدگاه یعنی از بین
بردن موانع آزاداندیشی و آزادگی و از بین بردن علائق ناشی از عدم تفکر نه از بین بردن
آزای.میتوان کف ذر این نگاه تربیت همانتک سایز قابلیتهایی أست کذ آنسانها برای
آزاد بودق یه آناتیاز دارتدهماهند آمورشی ,و ویداشت اگر اسان به این هراق از آزادی
دست یابد استعدادها و تواناییهای وجودیاش بهطور کامل شکوفا میشود و نتیجه آن
شکوفایی اقتصاد تا حداکثر ممکن است: و لو ان اهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم
این آزادی با عدالت و اخلاق رابطه بسیار نزدیکی دارد چراکه عدل در قوای درونی فرد
همان آزادی معنوی و نتیجه آن تخلق به اخلاق الهی (برگرفته از مقدمه قانون اساسی)
است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با این دیدگاه فکری نگاشته شده است و
بر این اعتقاد است که اين اهداف جز درگرو مشارکت فعال و گسترده تمامی عناصر
اجتماع درروند تحول جامعه نمیتواند محقق شود. بنابراین قانون اساسی زمینه چنین
مشارکتی را در تمام مراحل تصمیمگیریهای سیاسی و سرنوشتساز برای همه افراد
اجتماع فراهم میسازد تا در مسیر تکامل انسان هر فردی خود متصدی و مسئول رشد
و ارتقا و رهبری گردد که این همان تحقق حکومت مستضعفین در زمین خواهد بود؛
و نرید ان نمن علیالذین استضعفوا فیالارض و نجعلهم انمه و نجعلهم الوارئین". ضمن
آنکه علیرغم دیدگاه لیبرال؛ اسلام طبق تأکید قانون اساسی برای فقرزدایی برنامه جامع
و روشنی دارد که به عهده حکومت و افراد است. (اصول سوم و چهل و سوم)
۲ آیه ۹3 سوره اعراف: و اگر اهل آبادیها ایمان آورده و تقوا میورزیدند. برکات آسمان و زمین
۳ آیه ۸ سوره مبارکه قصص: ما میخواهیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و
لذا در اینجا میتوان اثر پیوند را مورد بررسی قرار داد. این اصل بر ضرورت همراهی
قوانین با شرایط فرهنگی تأکید دارد و حاوی آن است که اگر قوانین با فرهنگ همراه
نشود بهدرستی اجرا نمیشود و آثار مورد نظر آن در جامعه پدید نمیآید و تضادهایی
با نهادهای داخلی ایجاد میکند. همچنین اجرای ناقص این قوانین کشور را به نهادهای
کارآمد جدیدی مقید میکند و وابستگی به مسیر جدیدی را شکل میدهد و بر مشکلات
موجود میافزاید. با این وصف اگر برنامههای پنجساله توسعه نیز با فرهنگی همسو با اسناد
بالادستی نظام نگاشته نشود مشکلات گفتهشده در مورد آن مصداق مییابد. اجرای این
قوانین در طول زمان هر چند بهطور ناقص, بهتدریج فرهنگ ایران را نیز به.سمت همان
فرهنسگ نولیبرال تغییر میدهد و آن را در برابر تهاجمات فرهنگی و تحولات فرهنگی
در قسمت دوم از بخش چهار به منشا قانونی فرهنگ و زوال فرهنگ در صورت همراه
نشدن با قوانین اشاره شد. اجرای ناقص قوانین در ایران نیز به همین ترتیب بهتدریج
فرهنگی فردگرا را غالب میکند که از طرفی با فرهنگ موجود سازگار نیست و از طرف
دیگر الزامات قانونی آن در کشور وجود ندارد و لذا بهسمت خودخواهی, فساد» رانتجویی»
عدم اعتماد و دوری از همکاری» راستگویی و.... حرکت میکند. در دانشگاهها غلبه
جریان رایج اقتصاد این فرهنگ را اجتنابناپذیر جلوه میدهد. دانش آموختگان اقتصاد
در نهادهای سیاسی و اقتصادی تصمیمگیریهای مهم را شکل میدهند. خانوادهها نیز
تحتفش ار انواع تهاجمات فرهنگی بیگانه قرار دارند. همه اینها برشدت و وخامت اوضاع
وریشه یافتن فرهنگ تامولن و نلفرست میافزاید. خاسیت,ضدتولیدی تاد فوانین با
فرهنگ راه را بر ارائه راهحلهای مناسب و خروج از تله ایجادشده بسته است و تحول
نیازمند عزمی جدی و همهجانبه در شکستن این دورهای باطل است.
در راستای فهم عملکرد نهادها برای سیاستگذاری توسعه در ایران. در این مقاله روابط
میان نهاد غیررسمی فرهنگ و نهاد رسمی قانون مورد بررسی قرار گرفت. تحقیقات گذشته
هر یک بهگونهای به وجود رابطه میان نهادها اذعان داش تهاند اما این مسقله را که این
روابط به چه صورتی است. مورد توجه قرار ندادهاند. لذا در این مقاله با روشی توصیفی -
تحلیلی با بررسی انواع روابط میان این دو نهاد و ارائه مدلی برای روابط متقابل میان آنها
درصدد یافتن پاسخ به پرسشهای زیر برآمد: اول: چرا تغییر نهاد رسمی قانون بهتنهایی
منجر به تحول جامعه نمیشود؟ دوم: آیا شرایطی را میتوان یافت که قوانین بدون توجه
به فرهنگ بهطور موفقی اجرا شوند؟ اهم نتایج بهقرار زیر است:
باورها شکلدهنده نهادها هستند. لذا تغییر فرهنگ نیازمند تغییر در باورهاست. نهادها
شکلدهنده سازمانها هستند. باورها در سازمانهای مختلف و از طریق فرایند جامعهپذیری
شکل میگيرند. تغییر قوانین زمانی میتواند به تغییر فرهنگ منجر شود که باورها را
تغییر دهد. اما نهادها معمولا مکمل همدیگر هستند و در کنار یکدیگر چارچوب نهادی
را تشکیل میدهند؛ یک نهاد بهتنهایی عمل نمیکند. ضمنا فرهنگ بهعنوان یک نهاد
غیررسمی در کلیه سازمانهای جامعه ريشه دوانده است و تغییر بهاسانی انجام نمیشود.
قوانین باید مورد تقاضای جامعه باشند تا اجرا شوند. فرهنگ انگیزه اجرای نهادهای
رسمی را فراهم میکند. لذا در صورت بروز تضاد مردم ترجیح میدهند از فرهنگ خود
پیروی کنند. همچنین با تغییر قوانین رسمی بدون توجه به فرهنگ. تضاد میان نهادهای
وارداتی و داخلی ایجادشده و جامعه به ناکارآمدیهای جدیدی دچار میشود.
در مواردی که یک ارزش فرهنگی با دیگر ارزشها پیوند نیافته است مانند قانونپذیری
در مورد قوانین راهنمایی و رانندگی يا محیط زیست. با تغییر قوانین و ضمانت اجرایی
مناسب میتوان با استفاده از تغییر قوانین فرهنگ را تغییر داد.
فرهنگ اگرچه ريشهدار است اگر با بسترهای قانونی کافی حمایت نشود در اثر تغییر
قوانین با ضمانت اجرایی قوی پا شوکهای خارجی مانند شوکهای فنّاورانه امکان زوال
خواهد داشت. بنابراین ویزژگیهای مثبت فرهنگی میتواند توسط قوانین تقویت شود و
از زائل شدنشان جلوگیری شود و ویژگیهای منفی فرهنگی میتواند تحت شرایط خاص
فرهنگ و نهادها میتوانند دورهای خود تقویت کنندهای ایجاد کنند که به تعادل منجر
شود. اثر تقویتکننده فرهنگ و نهادهای رسمی موجب نهادینه شدن هرچه بیشتر فرهنگ
خواهد شد. در این صورت تعامل فرهنگ و نهادها از طریق انتقال فرهنگی صورت میگیرد.
در توضیح دورهای باطل موجود در اقتصاد ایران از منظر رابطه فرهنگ و قانونپذیری»
در فرهنگ ایرانی - اسلامی آزادی با آزادی معنوی و بندگی خدا همراه است. عدالت
و اخلاق نیز در این فضا تعریف میشود. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با این
دیدگاه فکری نگاشته شده است اما برنامههای پنجساله توسعه مبتنی بر دیدگاه نولیبرال
است. در این بستر نهتنها برنامههای توسعه بهدرستی اجرا نمیشود و آثار مورد نظر آن
در جامعه پدید نمیآید. بلکه تضادهایی با نهادهای داخلی ایجاد میکند.
اجرای ناقص این قوانین کشور را به نهادهای ناکارآمد جدیدی مبتلا میکند. اجرای
ایسن قوانین در طول زمان بهطور ناقص, بهتدریج فرهنگی فردگرا را غالب میکند که از
طرفی با فرهنگ موجود سازگار نیست و از طرف دیگر الزامات قانونی آن در کشور وجود
ندارد و لذا بهسمت خودخواهی, فساد» رانتجویی» عدم اعتماد و دوری از همکاری.
راست گویی و... حرکت میکند. این فرهنگ بهتدریج در سازمانهای آموزشی,» اقتصادی,
مطالب بسیاری در ارتباط نهادهای رسمی و غیررسمی باقیمانده است. بهعنوان
نمونه میتوان بررسی کرد قوانین مختلف مالی و سرمایهگذاری» کار و اشتغال و... هر
یک بر اساس چه ارزشهای فرهنگی نگاشته شدهاند» با قوانین مشابه در جوامع دیگر چه
تفاوتهایی دارند چه تغییراتی کردهاند و اجرای آنها چه آثاری داشته است و... و یا اینکه
کدام جواسم توانستهاند بر ار پیوند غلبه کتند وچ تجربیاتی میتوان از آنها آسوخت.
اکبری,» نعمتالّه؛ هوشنگ طالبی و اعظم جلائی. (۱۳۹۵). بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی
موثر بر مصرف انرژی خانوار پس از اجرای قانون هدفمندسازی یارانهها (مطالعه موردی: شهر
اربلی» علی بنعیسی. (۱۳۷۹). کشف الغمه. حسینی اشکوری و احمد الشریف الرضی. قم.
آربلاستر» آنتونی. (۱۳۹۱). ظهور و سقوط لیبرالیسم. عباس مخبر. تهران: نشر مرکز. چاپ پنج.م
حرانی» ابنشعبه. (۱۳۹۳). تحف العقول عن آلالرسول صلیال علیهم. علیاکبر غفاری. قم:
داوید. رنه و ژوفره اسپینوزی. (۱۳۷۸). دو نظام بزرگ حقوقی معاصر. سید حسین صفایی.
رزاقی» ابراهیم. (۱۳۷۸). الگوی توسعه برنامههای عمرانی ایران. مجله تأمین اجتماعی. شماره ۳.
ساعی, احمد و محمد خضری. (۱۳۹۱). فرهنگ سیاسی و حاکمیت قانون در ایران؛ با تأکید
بر بیاعتمادی سیاسی ناشی از توهم توطئه. فصلنامه مطالعات سیاسی. (۵)۱۷.
سبحانی, حسن. (۱۳۹۶). عدم انطباق اقتصاد کش ور با الگوی قانون اساسی. خبرگزاری
. عالیپناه» علیرضا و عزیزاله فضلی. (۱۳۹۱). چیستی حقوق و رابطه آن با فرهنگ. پژوهشنامه
. مظفرینیا مهدی. (۱۳۹۵). اندیشهشناسی سیاسی بر نامههای توسعه در ایران (برنامه اول تا
پنجم بعد از انقلاب). رساله دکتری رشته علوم سیاسی گرایش اندیشههای سیاسی. دانشگاه
. مقیمی اسفندیاری, حسن. (۱۳۷۳). بررسی تطبیقی برنامه اول توسعه و برنامه تعدیل اقتصادی.
. میرفردی» اصغر؛ مریم مختاری؛ فروغ فرجی و هومان دانش پذیر. (۱۳۹۶). بررسی تأثیر
شهروندی بر میزان گرایش به قانونگریزی (موردمطالعه شهر یاسوج). پژوهشهای راهبردی
. نورث. داگلاس سی. (۱۳۹۹). فهم فرآیند تحول اقتصادی. میرسعید مهاجرانی و زهرا
. ویلیامسون. الیور. ای. (۱۳۹۳). اقتصاد نهادی جدید: دستاوردهای گذشته و نگاهی به فرارو.
در نهادها و توسعه. محمود متوسلی؛ مصطفی سمیعی نسب و علی نیکو نسبتی. انتشارات
6 ]15 300 د0نقاع3۵ .(2010) جمگزملطک بش۸ 6 عطق .2 بصمعل۸ ۰ :0 مصمنطه۸ .17
01 ۸ :۳۳۵۳۵ 0۵ کت ۸۳۵ 1۵ ۳0۷۵۲۵۷ و و۳ .(2004) جعفعهای ۰ ی بش۸ مقصزفعل۸ .18
1 31100 156 :(31017 0۳) صنصعآ 600056 .(2007) +صاعلوصنط ک-عط۳ .31 بغ بش۸ مقصزفعل۸ .19
-۳700 .(۳09) دمنطه۸ .2 2 014 .5 15 .765 ولنصد۳ .(2014) .مصهناحشی .2 .۸ مفصنوهن۸ .20
7 .31.۸ 086۰ط ۲ +کزکوا م۸ م10 001002 ۵ 7100۳۵ (2001) 34 امه م21
-75 ]70۳۵/0 .ک6ع ها لهدمناننعصآ وصه کصماناعص] عصنمندهع ۳00 .(2007) 34 مفام۸ .22
0 واناهعع.] ,3661006 ص00 «(2001) وحعطنط .لگ معط مک .0 ق5060 .23
-[32006 370 عطا وصه کوعصفلنا5 دما کهآ .(2008) +900ععآ .2 6 0006 .0 .0 ,8066 24
331-8۰ :(67)2 رروهام نوک 0۳۵ 00065 ]٩ ام سم مزع ۸ +کخص ص۳۵ اصعصص0
-علاوم3 م۳۵09 نصمنامامک آهصمندد00 دکزمعل .(2005) +صنعاعل ۳ 7 :6 .34 منص50 .25
.922-98۰ .(65)4 .و3150 360110066 ]0 مه سمل 3000652 ۵۳ مکص0
-ع32 وصه 065055 مکاصقط 3/6۳ ۵ کتعصق ۳ 3۳۵۵ .(2007) تال 7 36 ص500 .26
۸5۹010 36011017136 ۳۵60/1 ۳۵ ]0 ۵۱ سول مان حاعز30 وصه آمازطه) ۳3۵۵۵ :00۳۵
۲ عاونا ه 2 عسهه انآ عمط او عمط ۸ 3061006 صه هت بر1977) 8۰3/۰ مقتتا8 .27
:(25)3 10۷۰ 001100006 ]0 70۵ ۸۵۳6۵ 716 ۰احعع 501-5 صذ کحقعامطل 5
:51300 36106۳0/۰ ومد ۱ و00 ما2۵ 1۳۵ :۷۵۳ ۸0 ,(2008) .6 معصومع 28
1.821 صهعزعص۸ بععصهاگزککعش۸ موم کماماک وعانصتاآ :جهصعخمص۸ ما .(1999) .7 بعافنآه72 .29
-ابری 0۳267 .1720 861/050 0ص ۸7۵۳1۵ اعزصحصصه ۳05-6 عطا حز معصقطا۲ نموم وصه ,کاع1/00
1 ۳5۹05 1/0 01۵ :30۳/۳ ]۵ 5۳۵00۳۶ ۲۳۵ 1 360110165 .(2006) 17 34 عخنمعی .30
203 ۲361665 ,بقع 1 0۵00 7۳36165۰ وه ام هه مدموا نی 1
0 1.2۷۷ 136 31 3۳6961۵0 ۷۵۷۵۰ 71۳۳۵ 71۳6 :006/ع 6 0۵ 10 .(1995) 1۰ وقتطفهن6 31
:(41)4 .65 13/0۳601101 .ک 600 ما هم م۸ ادسعا ۸ .(2006) .31 مالونصط60145 .32
6 :1۳06 هط ص کدمنانناعص] عنصمصم ۴ وصد وانانطدی + مکصط حدم .(1993) .۸ 6۳ .33
0 ,6 تالبا 1هام500 معسصاح0 00۳00۳۵۲6 .(2015) بک6لهعهن7 سل 6 بقتصعزصه5 .2 سا «وقنتای .34
.336-3 :(105)5 20۳062095۰ 6۶ 20005 :3010 56006 ۸0۳600 مکص ونان ناکد]
م۳ حز آهازصه) آهنم5 او عام8 6ط1 .(2004) .65لمعهن72 سا 6 بفتصعزصده5 .2 سا بصقنای 6 .35
.526-56 .00 .3 370۰ 94 7۵ 6010۰ 006 مزع ۸
۸ :ناه 002206 وصد عصمنانناعصا امصصهاصاآ .(2004) واکاخم] .ک ی .ی بعماصام1 .36
70۳۵۱ .ک ۳0 مصمفانهخاعدآ او و۸ 156 .(0998) 36 6۰ مط0فع1100 .37
6۰ 200 1.2 .(1998) مصطعذ ۷ ب8 ب ملک بش۸ :وعصمانگ 06 062م1 3۰ 8 م200۵ 12
36625 موم .(1997) وصطع 8 عع جمگنهاطک بش۸ :دا ن10062-00-5 8۰ 8 20۵ 1۵
,6 .(2005) ماه لک .3 ۵ بصماهداک .13 بغونصطکل1می صعصقط6 .۸ بش۸ .3 مفص۸ اطف]
-229 :25 .3601107765 0۵ 10۳ ]۵ ۵۷10۳ 136۲۵0۵ 366 00 6000۵6 200 وق
00111000 :001713331۵76 03۵ ,11158000005 ,691005 .(1994) 1۰ .80 تعالزی5 ه .ظ و160
5 وازفطت] ععلو ص6۲ +ععل هصق بک 1010001100 [ه کعزویگ 0۷6
0 ۷/۶ :۳76۲۵ ۳7006 :3210 11 .(2001) ۷7۰3/۵066 .6 8 34 .5 ماعقطف]
0 ,کط هنکآ معصنصهوم.] .(2004) .ودک .ک ی ما3 +کعقاع30 ۰ سس کوصا 2/1
75-84 .00 .1 18906 2 ۷۵1۰ بکعزا80 07 6006 26۳ بععصفص 20 عخصو ص۳0
۸0716۲1606 0۳۵618۰ 2۵6 نا م6 که عصعآ ۵ط1 .(2002) ۷۷۰ مت ما0
۵ 110 200 ۸۲۵ 156 ا۵ط ۷ نطام ی نام اهنت <م1 عدونانهناعدا .(2000) .2 لصوم
3-3 :(35)3 ب0 ]11/۵۳۵0۵0۷6 00100016 1 کعنوبشگ معط ۲ کی ۸
۸.۰ 510-8 200 335-0008 +معصقط6 آمدماهخکصگ عصنوصهاعصتا .(2004) .ی مفصقامط
109-131 :(38)4 66100161۰ ,1110۲۳۵0۵ 00100۳۵0۹6 ۱۵ 65 ناگ .کص 1350
سنطاگ 3/۵ وصه ص26 ما0 صز اصعصم10ع 306 فوصد کصونانهنعصا .(2005) و32 فانک
611-8 :دول ما30 مودک .کخصمصم ۴ امصونانناعد] 316 کم 11000006 وع
همان ناک 66۵۵ ص00ه1م8 156 .(2012) اونصط05 601 .3 ۸ مودصم بش۸ ۸ ,2ص 50
70۳۵۱ 130056 ۵۶ ععق6 عطا - عم 06610 عخصمصم ۴ صذ ما۳ اعسعلن0 0صه
:(3)4 ۳6۲50661006۰ 6071016 ]0 ام سول 76 0۳00۰ کنامعصقاصو 5 .(1989) ۰ مصعولنگ
5۰ 506101 0۳۵ 51۳665 ۳0۳۵ دروهامع1 ]٩ 10۵0 7۳۵ .(3983) ۰ م1000
۵۶16005 عصم5 ناصعصهعصه 501-8 صز کحعامطل5 .(1974) +عاصعلد6 36 6 36۰ .0 اع ات1۳
1062-110 6۷16۰ 10 ۷15603171 3066100606 0ص ها صذ کنع عطغ 0
-0۳907 0۳۵ ,360110165 ,1.۵۶ ]۵ ,70۳۵ 60۳ عصندکهعع۸ .(1985) ۰ 0۰ ,۸/1
هدما کهآ ۶و معط عطا صز ملس کب۹ ۱۵۳ کاکع مدآ .(2009) 7 م2606
|
یادگیری بیشتر درباره تعاملات میان نهادها (رسمی و غیررسمی) شرط لازم برای بهبود عملکرد اقتصادی است. در این مقاله یک بعد از این تعاملات نهادی، یعنی رابطه میان فرهنگ و نهاد رسمی قانون بررسی شده است. مسئله اصلی این تحقیق نسبت میان فرهنگ و نهادهای رسمی خصوصاً قانون به عنوان یکی از عوامل توسعه و پیشرفت اقتصادی است.این بررسی، با روش توصیفی تحلیلی در چارچوب نظری «اقتصاد نهادی جدید» انجام شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که اثر پیوند، مانع مهمی در اجرای قوانین بدون توجه به شرایط فرهنگی است. فرهنگ، انگیزه اجرای نهادهای رسمی را فراهم می کند و در صورت بروز تضاد میان قانون و فرهنگ، مردم ترجیح می دهند از فرهنگ خود پیروی کنند، با این حال قوانین ممکن است به مرور زمان حتی با اجرای ناقص، فرهنگ را تغییر دهند. اما جهت این تغییر لزوماً مثبت نیست. فرهنگ و قوانین اگر مکمل نباشند به مرور زمان یا در اثر تکانه ها زائل می شوند.
|
52,996 |
521437
|
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ه دوره ۰۲۷ شماره ۰۳ پاییز ۱۴۰۱
استادیار گروه پژوهش هنر دانشکده هنر واحد تهران مرکزی, دانشگاه آزاد اسلامی» تهران» ایران.
مقاله حاضر با هدف تحلیل علل گرایش فارغالتحصیلان رشته هنر به تحصیلات تکمیلی در دهه ۹۰ و با استفاده از روش تحقیق
آمیخته انجام شده است. در این روند ابتدا عوامل موّثر به کمک مطالعات کتابخانهای و روش تحلیل مضمون استخراج شده و براساس
روش «تحلیل لایهای علتها» در چهار لایه «لیتانی»» «علل اجتماعی» «جهان بینی/ گفتمان» و «استعاره» تحلیل شد. در بخش
کمی: لایههای بهدست آمده با هلف رتبهبنی عوامل مرا به رشیلسزار پرسشنامه و انتخاب۳۰ نفر از خبرگان مرتبظ با دوزههای
تحصیلات تکمیلی هنر در دانشکدههای تهران مورد سنجش قرار گرفت. نتایج دو آزمون نی وفریدمن نشان میدهد که سه عامل
اولیه موثر در گرایش فارغالتحصیلان رشته هنر به تحصیلات تکمیلی, به ترتیب شامل عوامل گفتمان» اقتصادی و فرهنگی میشود.
سیاستهای آموزش عالی» کهنالگو استعاره. عوامل هنری» عوامل فردی و خانوادگی» علاقه به کسب دانش و تخصص و در انتها
عامل جهانبینی نیز رتبههای چهارم تا دهم,را کب کردند. همچنین کسب مدرک علمی بالاتر که به دلیل ماهیت رشته هنر بر
وضعیت اقتصادی و شأأن اجتماعی هنرمندان موّثر بوده انگیزههایی قوی تر از علم جویی و پژوهش در گرایش این قشر به تحصیلات
شته هنر تحصیلات تکمیلی, تحلیل لایهای علتها سهیل عنایتالله. آیندهپژوهی هنر,
* تلفن: ۹۱۲۱۸۶۶۳۰۱ ۰۰ نمابر: ۱-۲۲۸۵۳۹۹۴ ۰۰۲ 00.601 20( )دمح طادحاوموزهم +انمفست.
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ۵ دوره ۲۷. شماره ۳. پاییز ۱۴۰۱
ایران از جمله کشورهایی است که در دهههای اخیر در زمینه ایجاد
دورههای تحصیلات تکمیلی رشد قابل توجهی داشته است. در حیطه هنر
این امر شامل افزایش تعداد دانشگاهها رشتهها پذیرش بیشتر دانشجویان
و افزایش جذب هیات علمی در دو دهه هشتاد و نود میشود. توسعه
تحصیلات تکمیلی در رشته هنر در برخی موارد بیشتر از سایر رشتهها
بوده است. بهعنوان نمونه مطالعه زراعت کیش و کلهر نشان میدهد که
بالاترین رشد دانشجویان تحصیلات تکمیلی بین سالهای ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۴
در مقطع کارشناسی ارشد مربوط به گروه تحصیلی هنر با رشدی حدود
۶ درصد بوده است (زراعت کیش و کلهر ۰۱۳۹۷ ۱۳). اما توسعه کمی
تحصیلات تکمیلی در چند دهه اخیر چندان مطلوب بهنظر نمیرسد.
چراکه «با توجه به عدم تحقق شاخصهای کیفی توسعه آمورشی عالی,
[1] میتزان آین توسعه را نامتوازن تلقی کره» مات ۲ برنامفريژی
جهت ایجاد توازن در وجوه کمی و کیفی رشد تحصیلات تکمیلی مستلزم
شناخت ابعاد مختلف این پدیده بهویژه عوامل و دلایل گرایش دانشجویان
به تحصیل در مقاطع بالاتر است. از جمله عواملی که در بررسی علل
گرایش دانشجویان به تحصیلات تکمیلی باید مورد توجه واقع شود تفاوت
رشتههای مختلف و ماهیت آنهاست. «تفاوت موجود میان رشتهها به
عوامل مختلفی باز میگردد که ريشه اصلی اکثر آنها تفاوتی است که در
نوع نگاه رشتهها و همچنین در روشهای مورد استفاده و ماهیت رشت
وجود دارد. همین تفاوتها سبب بروز رفتارهای علمّی ۲.1 متفاوتی.در
هنر از جمله حوزههایی است که به دلیل تفاوت آق با دیگر حوزههای
تخصصی چون پزشکی,» مهندسی و علوم انسانی مورد بررسی پژوهشگران
واقع شده است. بهعنوان مثال مطالعات نشان میدهد ماهیت و ذات هنر
باعث شده «نوع برونداد غالب و نیز نوع استناد و رفتارهای استنادی این
حوزه با سایر حوزههای علوم» بسیار متفاوت باشد. برگزاری نمایشگاههای
هنری و خلق آثار هنری بدیع جز مهمترین انواع بروندادها در رشته نقاشی
محسوب میشود» این در حالی است که در بسیاری دیگر از حوزههای علوم؛
روش پژوهش حاضر از دید گاه تجزیهوتحلیل اطلاعات از نوع آمیخته بوده
و از نظر ماهیت به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است. شیوه گردآوری
مطالب نیز با استفاده از منابع کتابخانهای و میدانی بوده است. بخش کیفی
براساس مطالعات کتابخانهای انجام گرفته سپس با استفاده از روش تحلیل
مضمون کدهای اولیه عوامل تأثیرگذار بر گرایش فارغالتحصیلان هنر به
تحصیلات تکمیلی شناسایی گردید. در گام بعدی به کمک نرمفزا راکسل
کدهای مذکور به کدهای گزینشی و محوری تفکیک گردیده و خروجی آن
در۱۰ عامل تأثیرگذار اصلی و ۲۵ عامل فرعی مشخص شد. سپس عوامل
موئر بهدست آمده براساس تحلیل لایهای علتها در چهار لایه لیتانی؛ علل
اجتماعی, جهان بینی و گفتمان و اسطوره و استعاره مورد تحلیل قرار گرفت.
در بخش دوم مقاله با هدف اولویتبندی و مشخص شدن تأثیرگذارترین
عوامل بهدستآمده. از روش کمی و توزیع پرسشنامه میان خبرگان
استفاده شد. در این راستا از نظرات۳۰ نفر از افراد مرتبط با دورههای
مقاله و آثار مکتوب نوشتاری بهعنوان مهمترین نوع برونداد به شمار می
رود» (صمدی و همکاران, ۰۱۳۹۷ ۷۸). با توجه به تفاوت رشته هنر با سایر
حوزهها بهنظر میرسدتوجه و مطالعه در زمینه علل گرایش دانشجویان
بهتری را برای سیاستگذاران و برنامهریزان در حوزه هنر را فراهم می
آورد. در راستای جستوجو و مطالعه علل مذکور روش «تحلیل لایهای
علتها»۱ که «شیرهای از انجام پژوهشهای دانشگاهی و شالوده شکنی
به منظور جستوجوی علتی ژرفتر است» (عنایتالله" و میلویه ویچ".
۵ ۴۴) بهعنوان چارچوب نظری انتخاب شد. روش تحلیل لایهای
علتها که به اختصار 21۸ نامیده میشود در دهه ۹۰ میلادی توسط سهیل
نیت الآ ینده پزومو پژوهشگ زر پاکستانی الاسل اقان استرالیابتا تهاخمکند:
اگرچسا تال یک آ سم پژوه انم همان طور اک رگوورهکر میکاس
از این روش برای بررسی علل پدیدهها در زمان حال نیز میتوان بهره
برد (عنایتالله, ۰۱۹۹۸ ۸۱۶). دلایل ظهور یک پدیده در چارچوببندی
روش تحلیل لایهای علتها در چهار دسته یا سطح طبقهبندی میشود.
هرایک از.این دستهها در این روش» «لایه» نامیده میشوند. لایه نخست
که لیتانی "یا لایه عینی نام دارد شامل توضیح وضعیت مشهود پدیده مورد
نظر میشود. در لایه دوم علل اجتماعی* ظهور یک پدیده مشتمل بر علل
اقتصادی, سیاسی» فرهنگی و تاریخی مورد توجه قرار می گیرد. جهانبینی"و
گفتمانهای" موّثر در لايهشوم کنکاش شده و در لایه آخر ابعاد ناخودآگاه
تأثیرگذار مانند اسطورهها استعارهها" بررسی میشود. در واقع روش تحلیل
ای علت ها «جاگاههای معرفتی متفاوتی را نظرح میسازد اما آنها را
در سطوح مختلف دستهبندی میکند» (عنایتاله. ۱۰۱۳۹۵ ۱۰) از این رو
علت انتخاب این روش در مقاله حاضر تأکید آن بر طیفی از علل و لایههای
مختلف تأثیر گذار در بررسی یک پدیده است. در مقاله پیش رو سعی شده
است تا از دیدگاه «تحلیل لایهای علتها» به این پرسش پاسخ داده شود
کهعلل گرایش فارغ التحصلان هنر به دورههای تحصیلات تکمیلی چیست
تحصیلات تکمیلی هنر بهره گرفته شد. علل موّثر که در چهار لایه
پیشنهادی عنایتالله طبقهبندی شده بود بهصورت پرسشنامه و در قالب
طیف پنجگزینهای لیکرت به شرکتکنندگان داده شد. به منظور بررسی
تأثیرگذاری متغیرهای مربوط به سوّالها از آزمون نی تکنمونهای استفاده
شد. همچنین اولویتبندی عوامل نیزبه کمک آزمون فریدمن انجام شد.
افراد خبره با توجه به نقش آنها در دورههای تحصیلات تکمیلی به چهار
در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد تدریس داشته اند) و دانشجویان
مقطع کارشناسی آرشد تقسیم شدند. نظر به تمرکز دانشکدههای هنری در
تهران» انتخاب افراد خبره از دانشکدههای این شهر انجام پذیرفت که شامل
دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی» دانشگاه علوم و تحقیقات. واحد
الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی, دانشگاه معماری و هنر پارس» دانشگاه
الزهرا دانشگاه سوره و دانشگاه تهران بوده است. تأکید پژوهش حاضر از
لحاظ رشتههای هنری بیشتر بر هنرهای بصری و نمایشی بوده و رشتههای
معماری و موسیقی خارج از محدوده این مطالعه بوده است.
در خصوص علل و عوامل موّثر بر گرایش دانشجویان به تحصیلات
تکمیلی پژوهشهای متعددی انجام شده است اما هیچکدام به حوزه
هنر اختصاص نیافته است. از اين رو نزدیکترین مطالعه به مقاله حاضر
به پژوهش نوروزی سید حسینی (۱۳۹۹) مربوط میشود که علاوه بر
پرداختن به مقطع تحصیلات تکمیلی در بکارگیری رویکرد تحلیل لایهای
علت ها نیز با مقاله حاضر اشتراک دارد. وی در مقاله خود با عنوان «تحلیل
تصویر ذهنی دانشجویان کارشناسی ارشد مدیریت ورزشی از ادامه تحصیل
در مقطع دکتری (رویکردی مبتنی بر تحلیل لایهای علتها)» به این نتیجه
دست یافته است که سه تصویر ذهنی از ادامه تحصیل در مقطع دکتری و در
نتیجه سه دسته از دانشجویان وجو دارند که شامل «دامه تحصیلدهندگان
در زمینه علل گرایش دانشجویان به تحصیلات تکمیلی میتوان به مقاله
موثر بر تقاضای اجتماعی برای تحصیل در مقطع دکتری (مورد مطالعه:
دانشجویان دکتری دانشگاههای تهران)» اشاره کرد. نتایج این پژوهش نشاأن
میدهد «میان متغیرهای نظام ارزشی» تغییرات اجتماعی, فا اجتماعی و
آنگیزه بهبود وضعیت شغلی با تقاضا برای تحصیل در مقطع دمیتوطاوارطل:
مثبت معناداری وجود دارد» (مهدیزاده و هاشمی, ۰۱۳۹۸ ۹ ۸۱)..کرمی
و همکاران (۱۳۹۶) نیز در مقالهای در خصوص شناسایی و ارزیابی عوامل
مور بر تقاضای اجتماعی آموزش عالی در خصوص دانشجویان تحصیلات
تکمیلی پردیس دانشکده فنی دانشگاه تهران به این نتیجه رسیدهاند" که
«عوامل اقتصادی بیشترین اهمیت و عوامل فرهنگی و اجتماعی کمترین
اهمیت» را در این خصوص دارند (کرمی و همکاران؛ ۰۱۳۹۷ ۳۶). همچنین
زراعت کیش و کلهر (۱۳۹۷) در خصوص گسترش دورههای تحصیلات
تکمیلی در ایران (۱۳۹۵- ۱۳۸۵) انجام شده است. بخشی از نتایج اين
گزارش بر رشد کمی تحصیلات تکمیلی در بازه زمانی فوق تأکید کرده و
این توسعه را با توجه به عدم تحقق شاخصهای کیفی توسعه آموزش عالی,
پژوهشهای اندکی در حوزه هنر ایران با تکیه بر روش «تحلیل لایهای
علتها» انجام شده است که یکی از نخستین آنها به مقاله اژدری و همکاران
(۱۳۸۹) با عنوان «به سوی راهکاری برای طراحی فرهنگمحور» مربوط
میشود. یافتههای این مطالعه نشان میدهد که کاربرد روش تحلیل لایهای
علتها «در طراحی فرهنگ محور محصولات, بسیار موفق بوده و به شکلی
سامانیافته ذهن طراح را به سمت ملاحظات فرهنگی سوق میدهد [..]
اما نمیتواند به تنهایی و بهعنوان یک ابزار کامل, تمامی پروسه طراحی را
پوشش دهد» (اژدری و همکاران ۰۱۳۸۹ ۵۷). خزایی و همکاران (۱۳۹۴)
در مقالهای دیگر با عنوان «واکاوی پدیده آواتاریسم با روش تحلیل لایهای
علتها» مواردی چون رشد فناوری» تنوعطلبی و سرگرمسازی در لایه اول»
نیاز به ارتباط و جذابیتهای اقتصادی و اجتماعی در لایه دوم انسانمحوری
در لایه سوم و قهرمانسازی در لایه چهارم نظریه عنایتاللّه را از جمله علل
شکلگیری و گسترش پدیده آواتاریسم در دنیای معاصر می دانند (خزایی
و همکاران ۰۱۳۹۴ ۲۷ صداقتی و همکاران (۱۳۹۸) در مقالهای با عنوان
«ارائه سناریوهای استعاره خانه در سبک نوین زندگی شهری مبتنی بر
روش /]-» به سناریونگاری در ارتباط با مفهوم خانه و خلق آینده بدیل
پرداخته اند. نتایج این پژوهش چهار سناریو شامل «خانه هوشمند. خانه
بهعنوان یک ابر دیجیتال خانه انسانی و خانه متحرک است» (صداقتی
و همکاران, ۰۱۳۹۸ ۸۸). در مقاله بلالی اسکویی و همکاران (۱۳۹۸) با
عنوان «تحلیل لایهای علتهای تغییر مفهوم محله در ارتباط با حس تعلق
و ارائه سناریوهای بدیل» براساس «استعارههای بدیل از مفهوم محله چهار
چارچوب نظری مقاله حاضر بر مبنای نظریه «تحلیل لایهایعلتها» بنا
شده که در اوایل:دهه ۱۹۹۰ توسط سهیل عنایتاللّه مطرح و در سال۱۹۹۸
بد شکلی الیو نگ میوان «تحلیل لایای علتها: پساساختا رگرایی
بهعنواق یک روش» (عنایتالله ۱۹۹۸) در مجله فیوچرر"! منتشر شد.
همانطور که خزایی و همکاران نیز بیان میکنند تحلیل لایهای علتها
بر این فرض استوار گشته که روش چارچوببندی و صورتدهی به یک
مسأله میتواند به تغییر در راهحل و همچنین بازیگران مسئول ایجاد تحول,
بيانجامد (خزایی و همکاران» ۰۱۳۹۲ ۱۰۱). «روش تحلیل لایهای علتها
از ما می خواهد فراتر از چارچوببندی متعارف مسائل حرکت کنیم. بهطور
مثال تحلیل علمی عادی در لایه دوم قرار دارد و گاهی اوقات وارد مرحله
م میشود و بهندرت به سطح چهارم (اسطوره و استعاره) میرسد»
(خزایی و همکارا, ۰۱۳۹۵ ۸۸). عنایتالله علت ظهور یک پدیده را در چهار
در لایه اول که لیتانی نام دارد وضع مشهود و دیدگاههای رسمی و
پذیرفته شده پدیده یا واقعیت بررسی میشود. این بخش سطحیترین لایه
بوده و «فهم و نیاز به مهارتهای تحلیلی خاصی ندارد» (حسینی مقدم.
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ۵ دوره ۲۷. شماره ۳. پاییز ۱۴۰۱
۹ بنابراین در این سطح توصیف و توضیحی عمومی از مسئله یا
واقعیت ارائه میشود. معمولا بخشی از توصیف و اطلاعات ارائه شده در لایه
لیتانی برگرفته از اخبار و اطلاعاتی است که «توسط رسانههای خبری ارائه
در این سطح., پدیده مورد نظر عمیق تر از لایه قبلی مورد توجه قرار
گرفته و علتهای اجتماعی آن در زمینههای اقتصادی» فرهنگی» سیاسی
و تاریخی مورد تحلیل قرار می گیرد. بررسی ساختارهای مختلف مذکور
«به معنای تمرکز بر ماهیت چندبّعدی موضوع پژوهش,» دوری از سطحی
نگری و پذیرش پیچیدگی وقایع از سوی پژوهشگر است» (نظری و صیادی,
در لایه سوم علل عمیقتر و بنیادیتر یک پدیده یا مسئله در محدوده
جهانبینی و گفتمانی که به آن مشروعیت میبخشد مورد واکاوی قرار
می گیرد. همانطور که عنایتالله بیان میکند در این سطح ساختارهای
عمیقتر اجتماعی, زبانی و فرهنگی جستوجو میشود که مستقل بوده و
به افراد یا بازیگران وابسته نیست (عنایتالله. ۰۱۳۹۵ ۱۰۷). بهعنوان نموّنه
میتوان به این امر پرداخت که چگونه یک جهان بینی مذهبی از رشد
لایه چهارم ژرفترین سطح تحلیل است که «الگوهای ذهنی ما را
نمایان میسازد» (لسان طوسی و همکاران» ۰۱۳۹۹ ۳۲۲). این لایه به
انگیزههایی که ريشه در لایههای عمیق ذهن و ناخودآگاه داشته میژذازد
و علل عمیقتر یک مسئله را از طریق اسطورهها استعارهها کهنالگوها,
ضربالمثلها شعر داستان و تصویر جستوجو میکند. عوامل موّثر در
این لایه به باور عنایتالله بیشتر ريشه در احساس و عواطف افراد داشته و
کمتر به جنبههای عقلانی و انديشه ورز آنها مرتبط ات (عنایتالله. ۰۱۹۹۸
۰) در واقع عوامل مطرحشده در سطح چهارم» «به شیوهای ناخودآ گاه,
به شکلگیری جهانبینی و گفتمان مسلطی که به وجود آورنده علتهای
آجتمامی ومبیقلاغینی شنده است کمک منکن (نحسی ماد لا ۱:
دراین بخش عوامل موّثر در گرایش دانشجویان و فارغالتحصیلان هنر
که از طریق مطالعات کتابخانهای و تحلیل مضمون بهدستآمده بود با
در سطحیترین لایه بهنظر میرسد رشد و گسترش مراکزدانشگاهی در
شهرها و تأسیس رشتههای متنوع در مقاطع تحصیلات تکمیلی باعث شده
که انگیزه وامکان پذیرش دانشجویان برای ادامه تحصیل بیشتر شود. براساس
یک مطالعه انجامشده تعداد دانشگاهها و موسسات آموزشی و پژوهشی
دولتی و غیردولتی در کشور از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۴ بیش از ۴/۵ برابر شده
است. از سال تحصیلی ۱۳۸۶- ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۴-۱۳۹۵ تعداد دانشجویان
کارشناسی ارشد حدود ۶/۵ برابر و تعداد دانشجویان دکتری تخصصی بیش
از پنج برابر شده است (زراعت کیش و کلهر ۰۱۳۹۷ ۲-۱). چند دهه پیش
تعداد دانشکدههای هنر در شهرهای مهم مانند تهران از انگشتان یک دست
نیز افزونتر نبود و در بسیاری از شهرها حتی یک دانشکده هنر نیز وجود
نداشت. اما پس از توسعه آموزش عالی و تأسیس مراکز دانشگاهی چون
و سایر مراکز آموزش عالی که شعبههای آنها در سراسر ایران گسترش
یافت. امکان ورود بیشتر علاقهمندان به تحصیل در رشتههای هنری فراهم
شد.در رشته هترگسترش رشتههای تحصیلات تکمیلی با دوره دکتری و
کارشناسی ارشد:رشته «پژوهش هنر» در دهه هفتاد شمسی آغاز شد. در
دهههای هشتاد و نود» گسترش رشتههای مقطع دکتری همچون فلسفه
هنر هتزهای اسلامتی, تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی؛ تغاتر و طراحی
صنعتی و همچنین افزایش تنوع رشتههای کارشناسی ارشد هنر بر اشتیاق
دانشگاه؛آزاد اسلامی در تهران و سایر شهرها موجب تسهیل ورود تعداد
از سوی دیگر رشد و توسعه تحصیلات تکمیلی باعث میشود که
تحصیل در مقطع کارشناسی چندان برای متقاضیان کافی و راضی کننده
بهنظر نرسیده و تحصیلات دانشگاهی بیشتر در مقاطع کارشناسی ارشد و
دکتری معنای واقعی خود را بازیابد. به عبارت دیگر بهنظر می رسد رشد
دانشگاهی موجب انتقال حد متوسط تحصیلات از دیپلم به کارشناسی شده
میتوان علاقه دانشجویان به کسب دانش و تخصص بیشتر در زمینه رشتهای
خاص در هنر را نیز از جمله عوامل و انگیزههای موثر در ادامه تحصیل
دانست. بهعنوان مثال علاقه به کارگردانی يا بازیگری میتواند انگیزهای برای
آدامه تحصیل در مقاطع بعدی باشد. از سوی دیگر علاقه به ادامه تحصیل تا
حدی ريشه در ماهیت و برنامهدرسی رشتههای هنری و تفاوت آن با سایر
رشتهها دارد. هدف از تحصیل در رشته هنر تولید آثار هنری است بنابر این
بخش عمدهای از واحدهای درسی در مقطع کارشناسی به دروس عملی
و کارگاهها اختصاص می یابد. به عبارت دیگر سهم دروس نظری نسبت
به دروس عملی در حوزه هنر نسبت به سایر رشتهها بسیار اندک است.
در مقطع تحصیلات تکمیلی هنر تمام دروس رشتههای دکتری, برخی
رشتههای نظری کارشناسی ارشد مانند پژوهش هنر و همچنین بخشی از
و نظری) مانند رشته نقاشی به واحدهای نظری اختصاص دارد. بنابراین
دانشجویان علاقه مند به مباحث نظری مانند تاریخ هنر فلسفه هنر نقد
دوره دکتری شوند. علاقه به تحقیق و پژوهش نیز انگیزه دیگری برای ادامه
تحصیل محسوب میشود. تولید آثار هنری بهعنوان هدف اصلی رشته هنر
به تفاوت بروندادهای این رشته نسبت به سایر رشتهها انجامیده است.
همان طور که مطالعات صمدی و همکاران نشان میدهد تولیدات علمی
غالب برای فارغالتحصیلان هنر از جنس کتاب» مقاله و سایر انواع متون
علمی نمی باشد. در واقع بروندادهای غالب از نوع برگزاری نمایشگاههای
نقاشی» خوشنویسی آهنگسازی يا کارگردانی و بازیگری تثاتر و سینمااست
(صمدی و همکاران, ۱۳۹۶؛ صمدی و همکاران؛ ۱۳۹۸؛ صمدی,» ۱۳۹۹).
از این رو دورههای تحصیلات تکمیلی بهویژه دکتری میتواند برای افرادی
که مایلند تخصص و مهارتهای خود در زمینه پژوهش را افزایش دهند
در لایه دوم مسئله پژوهش از جنبههای اقتصادی, فرهنگی و هنری
بررسی میشود. در این سطح علل مورد بررسی بهصورت عواملی««هرتبظ با
هم معنادار و مبتنی بر ساختهای به هم پیوسته تلقی میشوند» (نظری و
صیادی؛ ۲۱۹۰۱۳۹۹). به عبارت دیگر علل مورد بحث الزاما بهطور مستقل
مطرح نبوده و ممکن است در شکلگیری یکدیگر سهیم باشند.
این مسئله که آیا کار هنری یک شغل مانند سایر شغلها در جامعه
چندان معقول نیست که فردی شغل خود را نقاش يا مجسمهساز اعلام کند.
در این میان برخی رشتههای هنری مانند طراحی گرافیک یا کازگرداتی به
دلایلی چون کاربردیبودن, داشتن مخاطب انبوه» شیوه تولید جمعی و
تبعیت از قواعد تولید و عرضه در بازار کار» بیش از رشتههای دیگر هنری
چون نقاشی و مجسمهسازی بهعنوان شغل در جامعه پذیرفته شدهاند. اما
اگر کارهنری نیز بهمنوان یک شغل پذیرفته شود همیشه ان نگرانی وجود
دارد که هنرمند نتواند از طریق تولیدات هنری خود امرار معاش کند. اگر
از موارد استثنا و برخی هنرمندان خوش اقبال صرفنظر کنیم «کثیری از
هنرمندان» شاید اکثر آنها هیچگاه پولی از کارشان درنمیآورند» (بکرا"
۷ ۴۱ بنابرین شماری از هنرمندان از همان ابتدای ورود به بازار
کار خواهان استخدام در مراکز دولتی یا خصوصی, که در آنها فعالیتهای
فرهنگی-هنری انجام میشود. هستند. از سوی دیگر در قوانین استخدامی
مراکز هنری و فرهنگی, اولویت با افرادی است که مدرک دانشگاهی بالاتری
دارد. این امر به این معناست که هنرمندان با مدرک کارشناسی يا پایینتر
به سختی میتوانند در مراکز و موسسههای دولتی و خصوصی بهویژه
دانشگاهها مشغول به کار شوند. اگرچه در مورد برخی هنرمندان سرآمد
و پیشگام با توجه به سابقه هنری آنها تدابیری اندیشیده شده است اما
همچنان موانع بسیاری در مقابل افرادی که فاقد مدارک دانشگاهی بالا
هستند وجود دارد. علاوه بر اين؛ هر چه فرد مدارج علمی بالاتری را طی
کرده باشد احتمال کسب «موقعیت شغلی بهتر» همچون تدریس در مراکز
دانشگاهی و موسسههای هنری دولتی و خصوصی معتبر دست یافتنیتر
میشود. افزایش حقوق و مزایای شغلی نیز از دیگر مزایای تحصیل در
دورههای تحصیلات تکمیلی و کسب مدارک و مدارج علمی بالاتر است.
«حقوق بیشتر در صورت مدارک بالاتر» از جمله قوانینی است که در حیطه
هنر نیز صادق است. علاوه بر این؛ بهرهمندی از بسیاری از بودجهها وامها
و امکانات برای تولید و عرضه آثار هنری» تأسیس آموزشگاهها نگارخانهها و
کارگاههای هنری نیازمند مدارک علمی بالاتر بوده یا تسهیل کننده شرایط
«آموزش عالی در همه دنیا علاوه بر ابعاد اقتصادی و تربیتنیروی
انسانی دارای یک لبه شخصی و فرهنگی نیز می باشد. [..] این لبه فرهنگی
در مورد همه داوطلبان ورود به دانشگاه صرفنظر از جنسیت آنها صادق
است» (قانعیراد و خسروخاور ۰۱۳۸۵ ۱۳۳). پس ازتأسیس و توسعه مراکز
دانشگاهی و آموزش عالی در ایران» بخشی از شان و منزلت اجتماعی افراد
براساس مدرک و میزان تحصیلات آنها سنجیده میشود. اما همانطور
که ذکایی و اسماعیلی بیان میکنند ذهنیت و گفتمان غالب جامعه در
سلسلهمراتب اجتماعی و ارزشیابی علوم برای رشتههای فنی و پزشکی
اعتبار و ارزشبیشتری قائل است (ذکایی و اسماعیلی,۰ ۰۱۳۹ ۷۷). این
امر در مورد:رشته هنزبیش از سایر رشتهها صدق می کند. چرا که غالبا
هنر نسبت به رشتههای پزشکی» مهندسی و علوم انسانی از درجه و اعتبار
کمتری در فرهنگ و عرف ایرانی برخوردار است. از سوی دیگر در بسیاری
از رشتههاوجود القابی چون «دکتر» و «مهندس» در ابتدای نام افراد یکی
از عوامل افزایشدهنده شأن و جایگاه اجتماعی در جامعه محسوب میشود.
بنابراین فارغالتحصیلان رشتههای هنری با ادامه تحصیل تا مقطع دکتری
میتوانند از شأن و اعتبار عنوان «دکتر» در جامعه بهره برده و توجه بیشتری
را بهعنوان یک هنرمند کسب کنند. پایگاه و شأن اجتماعی و فرهنگی بالای
برخی رشتهها در جامعه باعث میشود بسیاری از متقاضیان و علاقهمندان
به رشتههای هنری برای تحصیل در دانشگاه چندان از تأیید و همراهی
خانوادههای خود برخوردار نبوده و گاهی بر خلاف خواست والدین خود.
مبنی بر شرکت در کنکور رشته پزشکی يا رشتههای مهندسی, برای ورود
به رشتههای هنری تلاش می کنند. ازاینرو تحصیل در مقاطع بالاتر
بخصوص دوره دکتری در هنر میتواند بخشی از انتظار و خواست خانواده
آنها را در خصوص کسب شأن اجتماعی بالاتر جبران کند در واقع؛ مدرک
دکتری در رشته هنر میتواند هم چون نمادی از موفقیت در راهی باشد که
فرزندان بر خلاف میل والدین خود آن در پیموده بودند. عطش منزلت «در
هر کدام از حوزههای مختلف زندگی اجتماعی که وارد شده و هرجا که نفوز
یافته اهداف نخستین هر عملی را ثانویه گردانیده است» (شالچی, ۰۱۳۹۲
۳) به این ترتیب. اعتبار تولید اثر هنری بهعنوان هدف اصلی فعالیت در
حوزه هنر تحتالشعاع اعتبار تحصیل در دوره تحصیلات تکمیلی قرار گرفته
و کسب مدارک بالای دانشگاهی ارزشی معادل و گاهی بالاتر از توانمندی
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ۵ دوره ۲۷. شماره ۳. پاییز ۱۴۰۱
اجتناب از بیکاری و پرکردن وقت نیز از جمله دلایل گرایش هنرمندان به
ادامه تحصیل است. همچنین تمایل به تحصیل در مقاطع بالاتر در خصوص
برخی هنرمندان ممکن است تحقق «زندگی نزیسته والدین» آنها باشد چرا
که علاقه والدین به هنر پا کسب مدارج علمی بالاتر اکنون از طریق موفقیت
شرط کنکور برای ورود به دانشگاه باعث میشود که برخی افراد
به ناچار در رشتهای که چندان به آن علاقه ندارد به تحصیل بپردازند.
شماری از دانشجویان هنری نیز پس از ورود به یک شاخه هنری و طی
تحصیل متوجه عدم علاقه به رشته تحصیلی خود شده و مایل به تغییر
رشته هستند. در سالهای اخیر با افزایش تعداد دانشکدههای هنری و
توسعه تحصیلات تکمیلی امکان ادامه تحصیل در رشته مورد علاقه فراهم
آمده و تغییر رشته در مقاطع بعدی برای دانشجویان در اکثر رشتهها منع
قانونی ندارد. عدم توانایی یا علاقه به تولید آثار هنری نیز یکی دیگر از
دلایل انتخاب ادامه تحصیل بهعنوان راهکار برای فارغالتحصیلان هنر است.
در برخی از رشتههای کارشناسی ارشد و تمام رشتههای دوره دکتری
واحدهای و کارگاههای عملی در برنامهدرسی آنها در نظر گرفته نمیشود.
بنابراین دانشجویان میتوانند به جای تولید آثار هنری» در زمینه مباحث
نظری هنر مانند تاریخ هنر نقد هنر فلسفه هنر به تحصیل پرداخته و پس
از فارغ التحصیلی نیز در زمینههای مدیریت. پژوهش و تدریس مشغول به
کار شوند. برخی هنرمندان نیز چندان در شغل و حرفه خود موفق نبوده و
تصور میکنند با ادامه تحصیل میتوانند موقعيتها و امکانات شغلی بهتری
کسب کنند. در واقع عدم موفقیت در کسب شغل مناسب. تولید یا فزوش
آثار هنری نیز میتواند انگیزه دیگری برای ادامه تحصیل فارغالتحصیلاق
ابتدا میتواق تأثیر گفتمان «همدرنیته» در جامغه: ایراتنی اشاره: کرد.
«مدرنیته همراه با مفروضات زیربنایی و بنمایههای کليدي و مجورق
خود یعنی پیشرفت در دانش عقل» تکنولوژی» هنرها و اقتّماهیلا | آغاز:
گردید» (نوذری» ۰۱۳۷۹ ۵۰۵). به عبارت دیگر یکی از شاخصهای دوره
مدرنیته «پیشرفت» بوده که در زمینههای مختلفی از جمله حوزه دانش
و علم آموزی ظهور و بروز مییابد. در واقع» در جامعه امروز ایران کسب
مدرک دانشگاهی بالاتر شکلی از موفقیت محسوب شده و نبود آن احساس
عقبماندن از قافله پیشرفت را در فرد ایجاد میکند. در این میان اگر کسب
مدرک دانشگاهی بالاتر برای تولید اثر هنری امری ضروری و تأثیرگذار
نباشد اما میتواند احساس خرسندی و همطرازی با اطرافیان بهویژه
دوستان, فامیل و حتی همسر تحصیل کرده را در فرد ایجاد کند. به بیان
دیگر رشد و گسترش تحصیلات تکمیلی و پدیده مدرک گرایی بهعنوان
نمادی از پیشرفت منجر بهنوعی رقابت بین افراد بهویژه در سطح خانواده,
حاکمیت گفتمان «مدرک گرایی» در جامعه معاصر ایران یکی دیگر از
عوامل لایه سوم است. در این گفتمان, «مدرک گرایی» یا «مد رکمحوری»
نقشی مهم و تعیینکننده در زندگی فردی و اجتماعی افراد ایا کرده و اخذ
مدرک به تنهایی نمادی از موفقیت, توانایی و اعتبار محسوب میشود. همان
طور که نوروزی سید حسینی بیان میکند غلبه این گفتماننهتنها به تقلیل
ویژگی پژوهشگری در دانشجویان منجر میشود بلکه علاقه کمتری برای
برای کنکاش و یادگیری بیشتر از خود نشان دهند (نوروزی سید حسینی»
جهانبینی اسلامی و ارزشهای آن یکی دیگر از علتها در لایه سوم
است که در جامعه امروز ایران از طرق مختلفی چون مطبوعات, کتابهای
درسی و رسانههای دیداری و شنیداری مانند برنامههای تلویزیونی و رادیو
مورد تأکید قرار گرفته و بهطور مستقیم و غیرمستقیم افراد را تحت تأثیر
خود قرار میدهد. از جمله این ارزش ها میتوان به «علمجویی» و «تعلیم و
تعلم» اشاره کرد که همواره از جایگاه بالایی برخوردار بوده است. «در اسلام
توجه زیادی به فراگیری علم و دانش شده است» (حسینزاده شانهچی و
فلحانی, ۰۱۳۹۳ ۱۵۳): از همان تخستین آیفهایی کل بر پیاسیز نازن شین
گت تعلیا و تعلم در جهانبینی اسلامی روشن میشود چراکه تأکید آن
بر خواندن و نوشتن است". ذکر «قل رب زدنی علما» (بگو خداوند بر علم
من بیفزا)*! که ذراقنوّت نمازهای یومیه خوانده میشود نیز نشان از اهمیت
علم اندوزی در جهانبینی اسلامی دارد. در واقع اسلام, دانشاندوزی
را یک وظیفه تلقی کرده و این خود بدان معناست که مسلمانان موظف
شدهاند در طول حیات همواره به سوی کسب علم و دانش روند» (رحیمی
۳۹ ۴۷ انجام این وظیفه آنقدر از اهمیت برخوردار است
که در حدایشی از پیامبر (ص) در این زمینه آمده است که دانش را بجوئید
حتی اگز:در چین باشد. اما توجه به این نکته ضروری است که مفاهیم
غلم و دانش آندوزی بیشتر با رشتههای پزشکی» مهندسی و علوم انسانی
عجین بوده و هنر بهواسطه ماهیت و ذات آن نوعی «فن» و «مهارت» تلقی
میشود چراکه با,خلاقیت. احساس و زیباشناسی سروکار دارد. بنابر این
هنر نقد هنر و تاریخ هنر که در دروس دورههای تحصیلات تکمیلی در نظر
گرفته شده په تلقی غالب از «علم جویی» در جامعه نزدیکتر است. ازاینروه
علمجویی برای فارغالتحصیلان هنر بیشتر به معنای تحصیل و تخصص در
حوزههای میان رشتهای بوده که در دروس و واحدهای دورههای تحصیلات
پس از کشف استعارهها علاوه بر ارزشهای اخلاقی و احساسی
تنیده شده در آنها (بین لاریف, ۰۱۳۹۵ ۱۸۶) میتوان زمینههای هنری,.
اقتصادی و فرهنگی موّثر در شکل گیری و اثرگذاری آنها را بررسی کرد.
«نشرف» نخستین استعاره مورد بحث در لایه چهارم است که در مورد
علاقهمندان و فعالان عرصه هنر که در زمینه دیگری به جز هنر دارای
تحصیلات دانشگاهی هستند کاربرد دارد. فراگیری یک رشته هنری در
مراکز دانشگاهی همچون مجوزی است که به افراد چنانچه تولید اثر هنری
نداشته باشند نیز مشروعیت عضویت در «جامعه هنری» را اعطا می کند.
در مقابل, افرادی که با وجود فعالیت و تولید در زمینه هنر فاقد مدرک
دانشگاهی در حوزه هنر هستند بهصورت اقلیتی در حاشیه نگریسته شده
و به توان و مهارت آنها با شک و تردید نگریسته میشود. بنابراین افراد
مذکور به جای مسیر چهارساله کارشناسی میتوانند با طیکردن دوره
کارشناسی ارشد و حتی دکتری از امتیازات ویژهای برخوردار شوند. به بیان
دیگر کارکرد دوره تحصیلات تکمیلی برای افراد مذکور همچون مراسم
«تشرف» می ماند که طی آن با انجام اعمالی به گروه یا فرقهای می پیوندند.
تحصیلات هنری نه تنها آنها را به عضویت جامعه هنری درآورده و به جایگاه
هتری آنها اعتبار و مشروعیت میبخشد بلکه از مزایای شغلی و استخدامی
و به معنای حقوق ثابت و مداوم است. این استعاره دلالت بر اندکبودن میزان
دریافتی دارد اما دلالت ضمنی آن بر خاطری آسوده نیز تعلق می گیرد چرا
که این اطمینان و تضمین وجود دارد که حقوق متوسط مذکور دست
کم در طول زمان استخدام فرد هر ماه پرداخت خواهد شد. هميشه این
احتمال وجود دارد که هنرمند مستقل با تقاضای کافی برای کالا(اثر هنری)
خود در بازار مواجه نشده و نتواند آثار خود را به فروش برساند. به عبارت
دیگر, افرادی که بخواهند صرفا بهواسطه درآمد حاصل از فعالیت تمام وقت
هنری معیشت و زندگی خود را اداره کنند شرایط دشواری را تجربه خواهند
کرد. ازاینرو» بسیاری از هنرمندان در کنار تولید آثار هنری و کلاسهای
خصوصی آموزشی خود مایلاند که در یکی از مراکز آموزشی مانند دانشگاه
یا آموزش و پرورش بهعنوان مدرس یا در نهادها و مراکز دولتی برای انجام
امور اداری یا کارهای هنری مورد نیاز آن سازمان مانند طراحی گرافیکی,
ساخت فیلمهای تبلیغاتی و عکاسی استخدام شوند. در این میان» تخصیلات
تکمیلی میتواند عاملی مهم در استخدام تلقی شده و «دانشآموختگان در
این مقطع با سهولت بیشتری میتوانند جذب بازار کار شوند» ال راد
برای استخدام و برخورداری از حقوق ثابت يا همان «آبباریک» شده بلکه
امکان استفاده از مزایای بیمه و بازنشستگی را فراهم کردهبوادر نهایت ثبات
اقتصادی و آرامش خاطر را برای آنها به ارمغان می آورد. همچنین میتوان
به «دیدگاه سنتی دانشجویان مبتنی بر استعاره استاد همه:چیز را بهتر؛از
ما میذاند» (عتایتالله و میلویه وی ۱۳۹۵: ۳غ) اشارد کرک لش وگو
غالب در جامعه این گونه است که برای آموزش باید به دانشگاه رفته و زیر
نظر استاد دانش یا مهارت مورد نظر را فرا گرفت. این استعاره نه 7
مورد فراگیری رشتههای هنری میتواند در نظر گرفته شود بلکه به دلیل
اندکبودن دروس نظری نسبت به واحدهای عملی و کارگاهی در دوره
کارشناسی هنر نیز ميتواند عاملی برای گرایش دانشجویان علاقهمند به
«کهنالگوی روشنفکر ایرانی» را میتوان از جمله عوامل موّثری که
دانشجویان هنر را به ادامه تحصیل سوق میدهد قلمداد کرد. نمود بارز این
کهنالگو در شخصیت اصلی فیلم هامون (۱۳۶۸) بازنمایی شده است که
«در اذهان بسیاری از اهالی هنر در کشور ما جایگاهی ماندگار و فراموش
نشدنی به دست آورده است» (پاینده, ۰۱۳۹۵ ۸). از جمله علتهای توجه
و جذابیت این شخصیت در میان مخاطبان جدی هنر بهویژه دانشجویان
رشتههای هنر این است که «هامون تداعیهایی کهنالگویی در ضمیر
ناخودآگاه مخاطبان بر می انگیزد. مهرجویی با خلق شخصیت هامون به
شکل گیری آرکی تایپ روشنفکر ایراتي در ضمیر ناخودآگاه ما ایرانیان
کمک شایانی کرد» (پاینده. ۰۱۳۹۵ ۸). از ویژگیهای بارز این کهنالگو
میتوان به تسلط به مباحث و نظریههای مطرح معاصر توانایی سخنوری و
تحلیل اشاره کرد. تم رکز دورههای تحصیلات تکمیلی بهویژه دوره دکتری بر
دروس نظری راهی برای پاسخ به تمایل و کشش ناخودآگاه و گاهی آگاهانه
دانشجویان هنر به تجلی این کهنالگو در نهاد شماری از آنها است.
در این بخش از مقاله عوامل دستهبندی شده در بخش کیفی به کمک
ابزار پرسشنامه و در قالب طیف لیکرت با هدف وزندهی و اولویتبندی آنها
برای نظراسنجی به خبرگان ارائه شد. همان طور که در جدول (۳۲) مشاهده
میگردد میزان آلفای کرونباخ برابر با 7۹۶/۷ می باشد و چون بالاتر از ۰/۷
پودگمورد تأییدااست. به عبارت دیگر پایایی پرسشنامه مذکور با آلفای
در ادامه» آزمون تی تک نمونهای برای سنجش تأثیرگذاری شاخصهای
مظرحشده در پرسشنامه انجام پدیرفت. از آنجایی که در جدول (۲)»
کیتهای قلبل و تنااخسهای فانک مشاعس فتددانت اهر اقامه به برزسی
تأثیر آن ها با استفاده از آزمون نی پرداخته و با توجه به میزان خطای
همانطور که در جدول مشاهده میشود» هر دو حد بالا و پا
است و میرن خطا کمتر از ۰/۰۵ است بنابراین با اطمینان 7۹۵ شاخصهای
لایه اول» دوم» سوم و چهارم بر گرایش فارغالتحصیلان به تحصیلات تکمیلی
تأثیرگذار است. حال با توجه به متغیرهای تأثیرگذار بفوستآمدهه به
رتبهبندی نت ها با استفاده از آرمون رم پرداخته میشود.
همان گونه که در جدول خروجی آزمون فریدمن دیده میشود. آزمون
فریدمن با توجه به مجذو رکای در خطای کمتر از ۰/۰۵ معنادار است و
جدول ۲- تحلیل علل گرایش فارغ التحصیلان هنر به تحصیلات تکمیلی براساس دیدگاه تحلیل لایهای علتها.
سیاست ها و برنامه ریزی آموزش عالی | افزایش تعداد دانشگاه ها رشته های تحصیلات تکمیلی و پذیرش دانشجویان ۱
افزایش و کسب مهارت در زمینه پژوهش و تولیدات علمی ۳
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ۵ دوره ۲۷. شماره ۳. پاییز ۱۴۰۱
عوامل فرهنگی کسب توجه بیشتر در جامعه به عنوان یک هنرمند
عوامل فردی و خانوادگی اجتناب از بیکاری و پر کردن وقت
عدم علاقه به رشته تحصیلی خود (تمایل به تغییر رشته در مقاطع بعدی)
عوامل هنری عدم توانایی يا علاقه به تولید آثار هنری
استعاره «استاد همه چیز را بهتر از ما می داند»
سیاست ها و برنامه ریزی آموزش عالی ۳۹ ۸ ۳ ۰ ۳۹
علاقه به کسب دانش و تخصص ۸ 7 ۰ له ۳۹
جداول ۵ و ۶- سنجش عوامل تأثیرگذار براساس آزمون فریدمن.
توسعه دورههای تحصیلات تکمیلی در چند دهه اخیر و عدم توازن
رشد کیفی و کمی آن انجام مطالعه و پژوهش در خصوصای پدیده را
امری ضروری ساخته است. در این میان شناخت دلایل و انگیزه متقاضیان
از جمله جنبههایی است که میتواند در جهت بهبود کیفی توسعه دوزههای
تحصیلات تکمیلی مورد توجه قرار گیرد. چراکه با توجه به تفاوت و کارکرد
هنر به دلیل ماهیت و ذات آن از نظر جنبههایی چون واحدهای درسی,
تولیدت علمی,اشتغال» جایگاه علمی و اجتماعی با سایر رشتههای تخصطی
متفاوت است. از این رو در مقاله حاضر دلایل گرایش فارغالتحصیلان هنر
به دورههای تحصیلات تکمیلی به کمک روش تحقیق آمیخته مورد مطالعه
قرار گرفت. در روش کیفی» دادهها از طریق مطالعه کتابخانهای استخراج
شده و به کمک روش تحلیل مضمون و روش «تحلیل لایهای علتها»
مورد تحلیل قرار گرفت. یافتهها در بخش کمی به کمک آزمونهای نی و
نتایج بهدستآمده نشان میدهد عامل «گفتمان» در لایه سوم» که
عامل در گرایش فارغالتحصیلان هنر به تحصیلات تکمیلی است. معیار
«پیشرفت» از جمله ویژگیهای عصر مدرن است که بخشی از معنای آن
در دریافت مدرک خلاصه میشود. در رشته هنر نیز همچون سایر رشتهها
کسب مدارک دانشگاهی بالا نمادی از موفقیت و پیشرفت محسوب شده و
گاهی ارزشی بالاتر از تولید آثار هنری» بهعنوان هدف و کارکرد اصلی اين
تأثیر «عوامل اقتصادی» بهعنوان رتبه دوم نشان از اهمیت مسائل و
مشکلات اقتصادی در حوزه هنر دارد. چرا که از دیدگاه اقتصادی هميشه
این امکان وجود دارد که هنرمند مستقل نتواند با تولید آثار هنری امرار
معاش کند. بنابراین کسب مدرک بالاتر نه تنها امکان استخدام آنها را
تسهیل میکند بلکه عاملی مهم در کسب موقعیت شغلی بهتر است. تن
«عوامل فرهنگی» که سومین رتبه از علل گرایش هنرمندان به کسب
مدارک بالا را بهخوداختصاص داده است ريشه در ماهیت رشته هنر و شان
اجتماعی آن دارد چراکه رشتههای کاربردی همچون پزشکی و مهندسی
در دید عموم بیش از:هنر دارای اعتبار اجتماعی است. ازاینرو» دورههای
افزوده بلکه میتواند بخشی از خواست و انتظار خانواده متقاضیان که معمولا
با تحصیل,آنها ذر رشتههای هنری مخالفاند را جبران کند. «سیاستها و
برنامهریزی آموزش عالی» که امکان پذیرش بیشتر دانشجویان برای ادامه
تحصیل را فراهم کرده در جایگاه چهارم قرار دارد. رتبه بعدی به «کهنالگو»
اختصاص یافته است که نشان از تأثیر و همانندسازی ناخودآگاه و گاهی
آگاهانه شماری از هنرمنذان با «کهنالگوی روشنفکر ایرانی» و علاقه به
ششمین رتبه به تأثیر استعارهها که زیرساخت گرایش هنرمندان به
تحصیلات تکمیلی در مسائل آموی هنر و اقتصاد هنر را شکل میدهد.
اختصاص یافته:است. استعاره «تشرف» در مورد آن دسته از متقاضیان
تحصیلات تکمیلی صادق است که با وجود علاقه و فعالیتهای هنری
به دلیل عدم تحصیل در حوزه هنر در حاشیه جامعه هنری ایران قرار
میگیرند. این افراد پس از اخذ مدرک از دانشکدههای هنری همچون
فردی که مراحل و آزمونهایی را برای پیوستن به آیین يا فرقهای خاص
طی کرده است بهعنوان عضوی از جامعه هنری پذیرفته میشوند. استعاره
«آبباریکه» نیز به استخدام هنرمندان در مراکز دولتی و خصوصی اشاره
دارد که تحصیل در دورههای تکمیلی و اخذ مدرک دانشگاهی از شروط
معیشت آنها نبوده و بسیاری از آنها به دنبال حقوق ثابت و مداوم (آبپاریکه)
هستند. استعاره «استاد همه چیز را بهتر از ما میداند» نیز علاوه بر فراگیری
عملی هنر در مورد مباحث نظری نیز صادق بوده و عاملی برای جذب در
عامل هفتم به عوامل هنری اختصاص يیافته است. عدم علاقه به شغل
نشریه هنرهای زیبا -هنرهای تجسمی ۵ دوره ۲۷. شماره ۳. پاییز ۱۴۰۱
و حرفه فعلی يا رشته تحصیلی میتواند انگیزهای برای تغییر رشته و امید
به شرایط بهتر باشد. همچنین, افرادی که به تولید آثار هنری علاقه نداشته
یا در این زمینه موفقیتی کسب نکردهاند میتوانند با تحصیل در مقاطع
بالاتر در زمینه مباحث هنری و زیباشناختی آموزش دیده و در حوزههای
مدیریت. پژوهش و تدریس مشغول به کار شوند. هشتمین عامل شامل
انگیزههای فردی و خانوادگی همچون علاقه به مهاجرت. دستیابی به
گزینههای بهتر برای تشکیل خانواده» اجتناب از بیکاری و پرکردن وقت و
«زندگی نزیسته والدین» میشود. در جایگاه رتبه نهم» استقبال شماری از
متقاضیان از تحصیل در مقاطع بالاتر به علاقهمندی آنها در «کسب دانش
و تخصص» مربوط میشود که ريشه در انگیزههایی چون ادامه تحصیل
در رشتهای خاص, علاقهمندی به مباحث نظری و میان رشتهای و کسب
مهارتهای پژوهشی مربوط میشود که در دوره کارشناسی هنر کمتر به
آنها پرداختهمیشود. تأثیر و تبلیغ جهانبینی اسلامی در زمینه «علمجویی»
بهعنوان یک ارزش و وظیفه دینی در رتبه آخر در انگیزه هنرمندان به
۳ سوره علق يا قر اولین سورهای که بر پیامبر (ص) نازل شد:
اژدری» علیرضا؛ فریدیزاده» امیر مسعود و کامهخوش, پارسا (۱۳۸۹)» به سوی
راهکاری برای طراحی فرهنگ محور فصلنامه هنرهای زیبه (هنرهای تجسمی» ۲
بکر هوارد (4)۱۳۸۷ عرضه و فرو شسآثار هنری, در: مبانی جامعهشناسی هنر
بلالی اسکویی» آزیتا؛ حیدری ترکمانی» مینا و دیبا فربد (۱۳۹۸)» تحلیل
لایهای علتهای تغییر مفهوم محله در ارتباط با حس تعلق و ارئه سناریوهای بدیل»
بین لاریف, سالیو (۱۳۹۵)استعاره و تحلی للایهای علتها. در دآینده پژوهی با
روش تحلی للایهای علتها (مجموعه مقله). عنایتاللّه سهیل؛ میلویهویچ» ایواناه
ترجمه مریم یوسفیان» علیرضا نصر اصفهانی فاطمه عیوضی» محمد فراهانی و
مهدی مبضری» جلد اول» تهران: شکیب, ۲۰۶-۱۷۳ (تاریخ اصل اثر: ۲۰۱۵).
برنامههای مراکز آموزشی جهان اسلام (تا پایان قرن هفتم هجری) و اروپای قرون
روش تحلیل لایهای علتها در حوزه آینده پژوهی» فصلنامه مطالعا تآینده پژوهی, ۲
خزایی» سعید؛ نصرتی» علیرضا و تکلوی, فاطمه (۱۳۹۴) واکاوی پدیده
آواتاریسم با روش تحلیل لایهای علتها فصلنامه چشمنداز مدیریت دولنی, ۶
ادامه تحصیلات دانشگاهی قرار دارد. اما از آنجا که هنر بهواسطه ماهیت ی
بهعنوان ترکیبی از مهارت فنی و خلاقیت شناخته میشود در حوزههای
میان رشتهای به مفهوم پذیرفته شده غالب از علم و دانش در جامعه
نزدیکتر است. بنابراین دو مفهوم هنر و علم جویی در شاخههای میان
رشتهای هنر هم چون فلسفه هنر جامعهشناسی هنر و تاریخ هنر که بخشی
از دروس و مباحث دورههای تحصیلات تکمیلی را تشکیل میدهد مصداق
پیدا می کند. در مجموع میتوان چنین گفت که عامل «گفتمان» بهعنوان
رتبه اول در مقابل عوامل «کسب دانش و تخصص)» و «جهانبینی» در مقام
رتبههای نهم و دهم نشاندهنده عدم تحقق اهداف و ابعاد کیفی آموزش
عالی در زمینه تحصیلات تکمیلی هنر با وجود توسعه کمی آن است. به
عبارت دیگر اگرچه انتظار میرود متقاضیان به دلیل انگیزههایی چون کسب
دانش, مهارت و ارزشهایی چون تحقیق و پژوهش ادامه تحصیل دهند اما
در واقعیت تحصیلات تکمیلی عاملی برای کسب مدرک در جهت اهداف
دیبا, فربد؛ قلیپور» آرین» و پورعزت. علیاصفر (۱۳۹۹) تحلیل آیندهپژوهانه
تحقیلّی و دانشگاهی, فصلنامه تحقیقات فرهنگی, ۴ (۴» صص ۹۰-۵۵.
رحیمی راغب*مهین؛ قیم» بهادر (۱۳۹۴)» جایگاه علم و علمآموزی در اسلام؛
صداقتی؛ عاظفه؛ دیبا فربد؛ دانشپور عبدالهادی؛ و بلالی اسکویی؛ آزیتا (۱۳۹۸)»
آرائه سناریوهای استعاره «خانه» در سبک نوین زندگی شهری مبتنی بر روش
خوزههای تخصصی در علمسنجی و آسیبشناسی سنجش و ارزیابی همسان:
مطالعه موردی حوزه هنر فصلنامه رهیافت. ۳۰ (۷۷)» صص ۲۴-۱.
یبای لاله ناخذا: مریم نوروزی چاکلی؛ عبذالرضا و استی: سعید (4)۱۳۹۷
استناد و استناددهی در ارزیابیهای حوزه هنری: مسائل و چالشها؛ مطالعه موردی
رشته نقاشی؛فصلنامه مطالعا تکتابدار ی و عم اطلاغات::۱۰ (۲۳) صضص ۹۴-۷۷
صمدی, لاله؛ ناخدا مریم؛ نوروزی چاکلی, عبدالرضا؛ اسدی ۰ سعید (۱۳۹۸)»
چالشهای آییننامه ارتقا اعضای هیأت علمی برای همترازسازی سنجش وارزیابی
بهرهوری علمی پژوهشگران رشته موسیقی در ایران؛ پژوهشنامه کتابداری و
صمدی؛ لاله؛ ناخدا مریم؛ نوروزی چاکلی, عبدالرضا و اسدی» سعید (۱۳۹۶)»
مدل همترازسازی ارزیابی بهره وری پژوهشی پژوهشگران هنر و علوم پزشکی ایران
با رویکرد همسانی: مطالعه موردی: رشته هنرهای نمایشی و آموزش بهداشت و
عنایتالله, سهیل (۱۳۹۵)» پرسش از آینده: روشها و ابزارهای تحول سازمانی
و اجتماعی,» ترجمه مسعود منزوی» چاپ دوم» تهران:موسسهآموزشی وتحقیقانی
عنایتاللّه سهیل؛ میلویه ویچ ایوانا (۱۳۹۵)ینده پژوهی با رو شتحلی للایهای
علتها (مجموعه مقاله). ترجمه مریم یوسفیان, علیرضا نصر اصفهانی, فاطمه
عیوضی, محمد فراهانی و مهدی مبضری» جلد اول» تهران: شکیب. (تاریخ اصل
افزایش ورود دختران به دانشگاهها فصلنامه زن د رتوسعه و سیاست. ۴(۴» صص
کرمی» محمدرضا؛ پورکرمی» جواد؛ حاج خزیمه. مجتبی, و بابایی» محمدمهدی
(۱۳۹۷)» شناسایی و ارزیابی عوامل مور بر تقاضای اجتماعی آموزش عالی (مورد
مطالعه: دانشجویان تحصیلات تکمیلی پردیس دانشکده فنی دانشگاه تهران) نامه
لسان طوسی, فهيمهه مانیان» امیر؛ تقوی» مصطفی, و قوالفقارزافه محمد مهتی
(۱۳۹۹)» فضای سایبر و آینده هویت ملی: هشدارهای راهبردی برای امنیت ملی
با رویکرد تحلیل لایهای علتها دوفصلنام هآ ینده پژوه یایران, ۵()»صص ۳۰۵-
مور بر تقاضای اجتماعی برای تحصیل در مقطع دکتری (موردمطالعه: دانشجویان
دکتری دانشگاههای تهران)» فصلنامه مطالعات وتحقیقات اجتماع ی/یران, ۴(۸)»
نظری» علیاشرف؛ صیادی, محمد (۱۳۹۹)» تحلیل لایهلایه علّی و امکان
آینده پژوهی در حوزه امر سیاسی: کاربست پساساختارگریی در فهم آینده, فصلنامه
کارشناسی ارشد مدیریت ورزشی از ادامه تحصیل در مقطع دکتری (رویکردی
مبتنی بر تحلیل لایه ای علی)» فصلنامه پژوهش در ورزش تربینی» ۲۱(۸)» صص
5۳065 ۳05182010216 0۵5 302165 اس۸ اه 10 ۵ 1۵۶ کدمکد ۳
ب م16 ووانکه نت همم عتصماها قرط تطع1 ص۲0 ماس ۵۶ وال۳۵ ما۸ ۵۶ تم که اصع م1360 جرو۹۹ ۳۳۵۲ اصماهنوی ۸
,00116865 حقعطه 1 هز اه ۶و 6۵10 عطا صز دعنوندد عام عادو
عا اهطا م5 اکما ۳۵۵۵۵ وه 1-651 عطا که کالیهه 166
15 ۵۳ ۳٩ ومصل ۳ عطا عصناگلد صماعها تمصتم ععتط)
0 عطلا نواعت عکسامحعنل عوماعصز کصنوندی عام مه عا5 0 1۵
#عاونط 2 عستصتمااه اعطا ونعد ۵ صقه از مالناهه وج کش بطاطا 1۵
۴ 5610 عطا ۶و عسعهد عطا ما عنل طعنط بمعتععل عنص 2020
بقاقتانه ۲و دناد آهزوود وصه عنهاد عنصمصمعه عطا ۵0اه حعط
1562 200 ععصعز50 اههد صقطا کصوناه تام 6صهم مناد 206
ب 0 2۳200216 ۵ ماع کنطا ۶و 106060 06 نز
6 16۴ قطوکه۲ عطا ع2ولمهه ۵ عصنه عاعنانه امعم 1۰
10 500165 2216 ۲ع)اک و0 10۵6 کعاه۲2ع که که و160
ع کل صا .ومطاع طلعتمم من ه عمزفت 2021 ۵ 2011
عطا صز نع اصع قنصوزد ۳65۶60 حقط اهطا ماه ع 0۶
علا دا 1602065 ۵0601 یز کعکسا م0 اه 2 عادو ۲و اص عم ۵10 00
,6511165 نی ۵۲ ۴عطاحصه عصاکه هم کعواعصز کنطا مه ۲ 8010
,عنم وصه کعناطاونه عطا ۶و دعممععل ۸۵ عطا صز اصعحصاآوعمه
6 36020۶6 عامامژفعل بچهی مصعع5 امد کعمل طامنع کنطا 04اط
ما 00652 از عوهم ققط عمصعلهطاصز کنط1 بطامتع 6 تاهانامی
0 500105 عا2 دهع اهوم ۵۵ حلعمقع مت مه کعنوند اتود
6 علز قاصهعنام 20 ۵1 200 تم هه کدوک عط ع قمع 10
ع 100۷۵ ما 0۳0۳ حز ۵ععل زحصمه 6 صف اهطا کامصمعد عطا 0۶
عا او 3662096 بعفکسامه عاه وهی که اصعصصم واه عل که ناه
مد ۶و ک ۵0 تامحد عطا و261 عطا ۶و ماع هه ععص گنل
6۰ 6 لا 06 01 ۵11 کعکسامه 0ع دومع عطا گم کاصقناممه
6۲6۲ ان که 0۲ 6010 عط ,معصعععه مضه هد داز م۵ 1006
,565س60۱ 28 خعناک کاععمرکه ۵۶ کصع) یز 80105 0ع2تلهنمهود +عطاه
40 کز حعتم86 1 عطا ۲و کلم مس آمعتاوطا 156 ناماد
ددع۸ ح09 0 هام۳ ج مطعالحا عمط آزعطامگ برط کعاعنم
ع 24 0۳01391 ۵ هه +عط هکم کعتوند کعس 0 ,کته
نوااهه تن عمملسه 1 24 دعنوباگ کعس ۳ ۶و عانختاعصاآ عاموه 0
علا 2/۵۲ 16 ۵06 ۵6۵ ققط امرناه هه مناد کش ا06ن12 هنز
بان ۶٩ 8610 ۵ط) ۵۶ عسطمد عون عطا عصتول م۲ تعنکواهمه
4 ۷۵۲۵ 10105 16 له عطا ,دفعممت قنطا ها 8610۰ کنطا نز
01 له دعنو0د 0معو دول ۶و صاعط عطا طاز امه
6 1266 ۵عتمااه 5۵ سم هام0 عطا ۳ ۰مط ما16
۷( ماع 0۳606 عطا عصفامد: که نم عطا از 660
5۰ ۴و نامع 2 هناهد ومد عسنمصصهتاعصبی ج که 1620۹5
.2۲20/2000 دمح اطاکهجاهوزدم +انقه- ,22853994 (98-021ج) :۳ ,1866301 (98-0912ج) :۵۱ *
|
مقاله حاضر با هدف تحلیل علل گرایش فارغ التحصیلان رشته هنر به تحصیلات تکمیلی در دهه 90 و با استفاده از روش تحقیق آمیخته انجام شده است. در این روند ابتدا عوامل موثر به کمک مطالعات کتابخانه ای و روش تحلیل مضمون استخراج شده و بر اساس روش «تحلیل لایه ای علت ها» در چهار لایه «لیتانی»، «علل اجتماعی»، «جهان بینی/ گفتمان» و «استعاره» تحلیل شد. در بخش کمی، لایه های بدست آمده با هدف رتبه بندی عوامل موثر به وسیله ابزار پرسشنامه و انتخاب 30 نفر از خبرگان مرتبط با دوره های تحصیلات تکمیلی هنر در دانشکده های تهران مورد سنجش قرار گرفت. نتایج دو آزمون تی و فریدمن نشان می دهد که سه عامل اولیه موثر در گرایش فارغ التحصیلان رشته هنر به تحصیلات تکمیلی، به ترتیب شامل عوامل گفتمان، اقتصادی و فرهنگی می شود. سیاست های آموزش عالی، کهن الگو، استعاره، عوامل هنری، عوامل فردی و خانوادگی، علاقه به کسب دانش و تخصص و در انتها عامل جهانبینی نیز رتبه های چهارم تا دهم را کسب کردند. همچنین کسب مدرک علمی بالاتر که به دلیل ماهیت رشته هنر بر وضعیت اقتصادی و شأن اجتماعی هنرمندان موثر بوده، انگیزه هایی قوی تر از علم جویی و پژوهش در گرایش این قشر به تحصیلات تکمیلی است.
|
45,438 |
401928
|
چنین مینماید که او از مقامات سلوکی» صاحب مقام متوسّط. یعنی صاحب نور سکینه
بوده است. کیخسرو فرزند سیاوش نیز بر طبق آنچه سهروردی در آثار حکمی خود
آورده است» صاحب نور طامس و مقام «انسان کامل» خواهد بود."
از نظرگاه جاویدان خرد» تعالیم سّتی همگی از یک خمیره ازلی برآمدهاند و ظهور هر
یک از آنها در دورههای تاریخی پی در پیقوجب تنوّغ صور گوناگون آنها بوده است.
از این رو هر یک از این تعالیمآدزامرتبه خود روشننگر طرّیشق""حقیقت برای طالب آن
می تواند بود. در این میان؛ تعلیم ذانّویی,در سنّت شرق دور یکی از تعالیم معنوی است
که.ذر تبیین اداستان سیا رتور امک نت دانرسه با رای یی یکسره ظریقتی
و مستقل از اجتماعیات و اخلاقیات رسمی شرق دور از عصر («لائودزی»» عارف و
حکیم دوره حکومت دودمان «(جو) ی آشرقی (قرون #آتا ۵ ق.ع)» آغاز میشود. لب
لباب تعالیم مابعدالطبيعه لائودزی چیزی نیست, جز توحیّد, یعنی قول به یگانگی مبداأ
عالم و بازگشت کثرات به آن (رک: لائوذزی, مقدمه: ۲۱-۱۸).
بنا بر تعلیم لاوز یدز کتاب دائودهجینگ" (دفتر حق و راستی) انسان فرزند آسمان
و زمین است. آسمان (بانگ محض) که مبدأ فتاعلی عالم است پدر او و زمین (یین
محض) که مبدا قابلی عالم است مادر او بسه شمار میرود. عالم ظهوریافته از این دو
تعیّن حاصل شده است که چینیان باسنتان آن*را در طرح «دایشره تقدیر فردی» با یین -
یانگ (دایرهای که نیمی سیاه و نیمی سپید است) نشان دادهاند (رک: ,مناج
20126-0 و نیز: گنون, ۱۳۷۴: ۱۵۳-۱۵۰). این طرح از این حیث که یک کل بسیط را
نشان میدهد رمز تا جی" نیز خست که مرتبه واحدیّت است؛ تبدلات موجودات در
صیرورت را معلول فعل و انفعالات یین و یانگ میتوان انگاشت.
فرزند زمین و آسمان را نمیتوان جز انسان راستین (جن رن ) دانست» زیرا که «هر
موجودی را ذاتی است و جوهری, وجهی است بالفعل و وجهی بالقوّ جهتی است
باطنی و جهتی ظاهری» ولی در قبول این بهرهمندی درجاتی وجود دارد و تأثیرات
آسمانی و زمینی در موجودات ظهوریافته به طرق مختلف جمع میشود» ( :600
9 :2001). انسان راستین در میان پانگ و بین به نحو کامل توازن یافته است. او همه
قوای باطنی خود را به فعل درآورده و خود با فاعلیّت آسمان یگانه گشته است. انسان
راستین» انسان قدیم نیز هست: او در نقطه مرکز ماهیّت آسمانی و زمینی را با هم منّحد
می کند و از رهگذر به وحدت رسانیدن این دو در خویشتن میانجی آسمان و زمین
انسان راستین» پس از استقرار در مرکز سیر برتری نیز خواهد داشت که همان
عروج از آن مرکز به غایت تعالی و وصول به مقام «انسان وارسته» (شنرن ") است که
او را انسان ایزدی يا الهی نیز مینامند (انسان کلسل)."" او از شبروط اضر بشریّت ذفر
گذشته ق یکسره رهاست. انسان, آلهر#اسد باکر مرتبه بشریانا اق خی هنوز
به مرکز مرتبه خود دست نیافتهاند»؛نهان است و چون"مقام عالی او در گنجایش قیود
بشری نیست. با ظهور دوباره:دز مرتبه بشری بهه رورت جامه انسان راستین
درمی پوشد و مانند «کندهبوو توا گورده» سادکو ای آیگان- زا بازیینماید: د...
راستی (ایشان) همواره فزون اطستا و بشفا (شأن) «تلژانق خوردگی» باز میگردند»
(لائودزی, بند بیست و هشتم)؛ به عبارت دیگر انسان.راستین مظهر انسان وارسته است
به طور کلی: «غایت سلوک دائویی سه «رجعت» را شامل است: یکی رجعت به
مرکز مرتبه بشری و بازیافتن فطرت نخستین یا «بازگشت به شأن نوژادی»؛ دوم» رجمت
به غیب الغیوب و نیست گشتن در مقام «نیستی.دائو» يا «بازگشت به.غایت نیستی»؛ و
سوه بازگشت دوباره از («نیستی) به.«(هستی) در مقام «انسان راستین) یا «انسان
خلوص یافته» یا «بازگشت به سادگی,.یا تساش ناخوردگی) (لائودزی, مقدّمه: ۳۰). انسان
وارسته. با رمز خط عمود بر صفحه نمودار میشود و انسان راستین با رمز نقطه. نقطه»
محل تلاقی محور قائم است با صفحه بشریّت و رمز وحدت نخستین. این نمودار
خطّی بهخوبی در رمز صلیب نمایان است که در مقیاس عالم صغیر رمزی است از
سیاوش در شاهنامه با «ماه» پیوند تام و تمام دارد. در چوگانبازی سیاوش با افراسیاب
و نیز با گرسیوز گوی او با ماه دیدار میکند:
سیاوش بر اسپی دگر برنشست بینداخت آن گوی لختی به دست
و زان پس به چوگان بر او کار کرد چنان شد که با ماه دیدار کرد!
دز ایشا ماه یگ درمویه محی دیق گلمد است: ونهساشمه ر پرداشسا قرو سوه
شاعر. "۲" در علم رموز ماه رمزی از «قلب» است و حالتهای گوناگون آن (اهله قسر)
نشانه تجلیّات گوناگونی است که قلب میپذیرد. و خورشید رمز «روح» است که ماه
نور تخود زا از آن می گیرد و شب ظلمانی رمزی از «نّفس )است که ماه به:آن روشنایی
می بخشد؛ اگرچه روشنی کامل در گرو طلوع خورشید است. ماه اگر چه از خود نور
ندازده اقا در مقابله خورشید «آناالشم یی یرغال قارب القابله؛ انعکست الی ذاته
الاشعه الشمسیّه فأضات: داتکواوااها کاس اکن سار باشغنها بعدما کان
مققا. فنظر الی ذانه» فا کان من پا 2 امن آنوار امس ال: آنا الشمس)» (رساله
منسوب به سهروردی, ۱۳۸۰ مجلّداسوم: ۴۶۵):*در شاهنامه آبارها ازاپیوند سیاوش با ماه سخن
رفته است. مقام سیاوش, مقام ماهپایه یعنی,مقام متوسّطان در سلوک است.
گوی گرد. رمزی است از نور اسفهبد ناسوت (نفس ناطقه انسانی) که جوهری
اه که از ماده و لواحق مادّه (کمیّت و زمان آوآمکان و صورت و جرّم) مجرّد است» و
چوکان رنزق است :از عشق, تخرکهای که فقس ناطقه ره خجایگاه اصلی آن
بازمی گردائّد. زیرا نورساقل+که "نفسن,باشد. به نور ععالی, که اعقل است عشق و شوق
دارد: «و فی سنخ النّور الناقص» عشی الی النور العالی و فی سنخ النّور العالی هر للشور
السّافل» (سهروردی, ۱۳۸۰ مجلد,دوم: ۱۳۶). بازگنشت:گوّی؛ کوچک به گوی بزرگ (سپهر)»
رمزی است از بازگشت به اصّل. نفسسیاوش به ضرب چوگان عشق تا به پایه ماه"
بالا میرود که رمزی است از مرکز و نقطه وحدت.
سیاوش بر اساس سرمشق آسمانی کنگدژ؟! (هورقلیا) شهری نو به نام «سیاوشگرد»
تأسیس, میکند. ده هسچون :سل" همان فرکری است کهتور سکینهدر آنجااعین
حضور الهی است. در این مرکز همه کثرتها و تفرقهها محو میشود و وحدت آغازین
دوباره حاصل می گردد. آرمان بزرگ سیاوش نیز تحقّق دوباره همین وحدت است. او
خود مرکز عالم هستی است و با حضورش در سیاوشگرد. تفرقه میان ایران و توران به
جمع بدل می گردد؛ از همین روست که سیاوش پس از ساختن شهر نقش بزرگان ایران
بر ایوان نگارید چندی نگار ز شاهان و از بزم و از کارزار
نگار سر و تاج کاززسشاه نبشتند با پاره و گرز و گاه
بر تخت او رستم پیلتن همان زال و گودرز و آن انجمن
و دیگر سو افراسیاب و سپاه چو پیران و گرسیوز کینهخواه
بذایران و توران شد آن: شارستان میان بزرگان با داستا
و پیرانویسه یکی از نتایج تأسیس این شهر زیبا را وحدت دو کشور میداند:
ودیگر که دو کشور از جنگوجوش . ابرآسود و,چون بیهش آمد به هوش
در تعلیم دائویی انسان قدیم را خصائصی اسست, همچون بیفعلی» بساطت., وحدت
و صلح کل که این خصائص راآدر شخصیّت معنوی شیاوش ننیتوان نشان داد.
سیر از محیط به مرکز سیر از کثرت به وحدت است..یعنی بازگشت به اصل خود که
همان السکینه (شخیا) يا حضور الهی در موجود است. انسان راستین در این نقطه
مرکزی با فعل آسمان یگانه میشود و همچون دائو (حقیقّالقاتق) به «بیفعلی» (وّو
وی ") میرسد. همه افعال از حق مطلق اسستت. بلی آنکته فغلسی از او وقوع یابد: «دائو
همواره بی فعل است. و او را نیست فعلی ناکرده» (لائودزی» بند سی و هفتم)؛ به تعبیر
دیگر» خویشکاری او بالات همان کردار محرگ لایتخرک است» یعنی مرکزی که بر
حرکت همه اشپا حکمفرماست بیانکه در آن حرکت مداخله جوید. او در مرکز مرتبه
بشری و بر سبیل رمز در مرکز چرخ افعال سکنی دارد و اگر چه گردش چرخ بر او اثر
نمی کند آن گردش خود از جانب اوست (رک: گنون, ۱۳۷۴: ۸۴). در این حالت» «انسان را
که با پره چرخ همسان گرفتهاند. میباید به صورت پای بر محیط چرخ داشته و سر بر
مرکز ساییده نمودار کنند و در واقع میتوان گفت که در عالم صغیر از همه جهات. پای
با زمین و سر با آسمان متناظر است» (144 :2001 :0060).
برخی از شاهنامهپژوهان برآناند که سیاوش قاطعیت چندانی ندارد و تسلیم اراده
دیگران است (حمیدیان. ۱۳۸۳: ۲۸۶)» حال آنکه سیاوش در مقام انسان قدیم به نوعی
بی ارادگی مقدس منّصف است: «اراده آنان (در اقدام به فعل) سست میگردد و
استخوانشان سخت... و چون به کار بیفعلی بکوشند چیزی ساماننیافته نماند»
(دائوده جینگ, بند سوم). تعلیم بیفعلی و نیز «بیارادگی» در نظرگاه دائویی به معنی
پرهیز از تصرف در نظم و هنجار آفرینش و بازگشت به فطرت است که آن را با رمز
سخت شدن استخوان بیان میکنند. سیاوش نیز از همین نظرگاه با مشیّت آسمان یگانه
گشته: است: از انسان فرهمننی است گه«پی فعل استه پس (کناری زا) تباه نمیسازد؛
بی تعلّق است» پس (چیزی را) از دست نمیدهد» (لانوزی» بند شصتوچهارم). فعل
او «خودبه خود»*" و از جانب حقیقت اوست زیرا که در فطرت انسانی خویش مستقر
است و («بیآنکه (به جایی) رود شناخت ميیياشد. بیآنکه (چیزی) بیند درمییاید.
بیآنکه (فعلی) ورزد. تمام میکند» (همان» بنداتچهل و.هفتم؛ با کمی تصرف):
سیاوش به پیران نگه.کرداورگفت که فرسان یردان نشاید نهفت
اگر آسمانی چن بن کارت کم ی یلار بنه نیست پای
ابیاتی از این دست را که سیاوش از تستلیم پنه حکم حق و یا داد فلک سخنی
می گوید دال بر اندیشههای جبری نمیتوان دانست (چنانکه برخی از پژوهشگران با
درک نادرست از طریقت ژروانی» تفکّر جبری را به این آیین,نسبت داده و توحید
محض را با جبر خلط کردهائن)؛ زیرا که اگرسیاوش خوّد زادر احاطه افلاک میبیند.
به سیب نظرگاه توحیلدی سحشن آوست. پشر اک ذن احاه افلاگ است ؟ وقر
احاطه سرنوشت. سیازش خود را در مرکز دایره وادر احاطه دوایر بالاتر میبیند و به
بدینسان که گفتار گرسیوزست ز پرگار بهره مرا مرکز است
آسوده بر کنار چو پرگار میشدم دوران چون نقطه عاقبتم در میان گرفت
انسان راستین در بیفعلی به صفا و سکون و بی خواهشی بازمی گردد: «بازگشت به
خاستگاه را گویند سکون. سکون را گویند بازگشت به زندگانی, بازگشت به زندگانی
را گویند سرمدیّت...» (لائودزی» بند شانزدهم). تعلیم دائویی پاکی نخستین را با رموزی
همچون تراش ناخوردگی (کنده چوب) و یا نوزادی و کودکی نشان داده است:
«بی رنگی را بنگر» تراش ناخوردگی را در آغوش کش انانیّت را بکاه» خواهشها را رها
کن» (همان, بند نوزدهم). درباره سیاوش نیز اغلب پژوهشگران به نوعی سادگی
کودکانه قائلند و آن را نشانه خامی او میدانند: «چنان خردمندی که در حقّش خواندیم
که گفتی روانش خردپرور است. چنین خام میشود و در تقدیر خویش سهیم می گردد»
(حمیدیان ۱۳۸۳: ۲۹۱). و یا پاکدلی او را سادهلوحی دانستهاند و نشانه نقصان او: «سیاوش
مرد نیرنگ نیست. پاکدلی او به سادهلتوحی میزندو آنگاه دیگر امکان فهم دوز و
کلک های حقیر نیست... پس آن.همه فضائل که مایه کمال سیاوش بود خود خميرمايه
نقصان و ناتوانی اوست» (سکوب/,۶۴-۶۳۶۱۳۵)» غاقل"از آنکه این ویژگی سیاوش عین
کرامت اوست. انسان راستین آ(انسانآقدیم) به حالت طفولیت و کنژدکی بازمیگردد و
بساطت (سادگی) از تصویری اسگشت از تقاطتالباد ی *غتالی. در تعالیم هندویی نیز
حالت طفولیت (02[128) شرط مقلّماتی«تحصیل علم حقیقی شمرده میشود (رک:گنون,
۷ فصل سوم). در اناجیل نیز میخوانیم: (هر آینه به شما میگویم: هر که ملکوت خدا
را همچون طفلی نپذیرد به آن وارد نگردد» (لوقا ۱۸:۱۷) و نیز: «تو را میستایم که این
امور را از دانایان و خردمندان پنهان داشتی و بر کودکان مکشوف فرمودی» (متی, ۱۱:۲۵).
اینکه سیاوش با تقدیر الهی خویش همراه میشود یا کینهورزی؛گرسیوز را نادیده
می گیرد از سادهلوحی او نیست» بلکه از سر آگاهی و علم شهودی اوست. سیاوش در
همه حال هوشیار است: چه آن هنگام کنهانخستین بار به شبستان سودابه میرود و
سیاوش بدانست کان مهر چیست نان دوستی نز ره ایزدیست
بسه نزدی کرو خواهر خرامید زود که آن جایگه کار ناس از سود
و چه آن هنگام که گرسیوز با ورود به سیاوشگرد از او میخواهد که کسی رابه
چو پیغام گرسیوز او را بگفشست سیاوش غمی گشت اندر نهشت
پر اندیشه بنشست بیدار دیر به دل گفت رازی است این را به زیر
در مرتبه بساطت محض, موجود به دلیل یگانگی با مبدا با همه اشیا هماهنگ
است و در نتیجه با هیچ چیز در ستیزه و جدال نیست» زیرا که در حالت نخستین فطری
هیچ تضادی وجود ندارد. تضادها مولود کثرت و تفرقهاند. «انسان کاملا بسیط, همه
موجودات را با بساطت خود نرم و مطیع میکند. تا آنجا که هیچ چیز در شش جهت
مکان در مقابل او نمی ایستد؛ هیچ چیز با او دشمن نیست. و آب و آتش به او صدمه
نمیزند» (گنون, ۱۳۸۹: ۴۴). در مرکز» همه تفرقهها جمع خواهد آمد. فطری بودن سیاوش
او را به سلامت از گزند آتش میرهائّد و نیز پس از پیمان صلح با افراسیاب» وی را با
یارانش فرهمندانه به آن سوی رود جیحون میرساند. درا ایران باستان, دو نوع آزمون
صدق میشناختند که یکی را (وّر گرم».و دیگری را «وّر سرد» مینامیدند. ور گرم مانند
آنچه سیاوش از سر گذرانید آزگون مس اانطا ات این آزمون زیر نظر «مهرایزد»
بوده است. ور سرد آزمون مقاوامت در برابر خفگی در آپ است,و زیر نظر «اپام نیات»
یا «ذی» بوده: است. مرتبه بساطاف و کگواقاکی در هار4 گذر از تضادهای آب او
آتش است. رنه گنون حالت ازلنی. و بساطت انسان قدیم.,را(که وصف سیاوش نیز
(در واقع» او [یعنی انسان راستین] در مرکز مستقر اشت» مرکزی که جهات
ششگانه از آن نشأت میگیرد و در آن مرکز» طی حرکتی که آنها را به واپس
بازمی گرداند دو به*دو.یکدیگر, را خنثی میکنند» به طواژی که تضاد سهگانه
آنها در آن نقطه واحد یکسره از بین میرود و هیچ چیز از آنچه از این تضادها
برمی خیزد یا در آنها جای دارد.به موجودی, که در وحدت لایتغیّر ساکن است
آسیب نمی رساند. چون او با هیچ چیتز مخالفت نمیورزد هیچ چیز با او
مخالفت نمی تواند کرد زیرا که مخالفت و مقابله ضرروه دو جانبه است» و
دشمنی که نتیجه و یا جلوه ظاهری تضاد و تقابل است ممکن نیست که نسبت
به موجودی که در ورای همه تضادها است ابراز گردد. آتش و آب که نمونه
تضاد در جهان عنصریاند او را نمیآزارند» زیرا که دیگر در نزد او به عنوان
امور متضاد وجود ندارند» زیرا که به واسطه انّحاد دوبار صفات ظاهرا متضاد
و در واقع مکمّل, یکدیگر را متعادل و خنثی ساختهاند و در بیتمایزی حالت
جمع شدن جهات ششگانه در مرکز و رسیدن به وحدت آغازین را به نحو رمزی در
هنرنمایی سیاوش در میدان چوگان و تیراندازی و شمشیرزنی میتوان دید. سیاوش با
ضربه چوگان, گوی را به ماهپایه پرتاب میکند و با تیراندازی (نخست به سوی هدف و
سپس با گردش بر دست راست) به جهات چهارگانه اصلی و سپس با ضربه شمشیر از
بالا به پایین که گوری را طولا به دو نیم میکند (ابیات ۱۴۱۵-۱۴۱۳)» نشان میدهد که
از همه جهات که دوب فی متضاه ما یکدیگرنند در گذشته یر مرک هسشی متفر
گشته است. تیراندازی سیاوش در شاهنامه چنین توصیف شده است:
یکی تیسر زه بسر مان نشسان: نهساد بسدو چئسم گردنکشان
خدنگی دگر باره با چار . بینداخت از باد و بگشاد پر
غنان زا بپیچید بر دست راش تا بزدبار دیگر بر آن سو که خواست
نه آب: به سیاوش آسیب می رمگاتلاو نهااهکش, زسویگه اولن9تضادها برگذشته است.
آزمایش های آتش و آب بیرونی,و آزمایشهای دوّگانه شلهوت و غضبا درونی است.
اصل همان آزمایش درونی است که در برابر.دیدگان خدای تعالی است» وگرنه آنچه در
برابر نظر خلق است این همه نیست. آزمایش آب که در هنگام غروب آفتاب اتفاق افتاد
نه به حکم حاکم شهر بود و نه تماشاگری از میان خلق داشت. آنچه بینهایت مهم
است عرصه جنگ درون استت-و مقابله؛با هوای نفشس, چراکه انسانیّت انسان در گرو
پیروزی در این نبرد بزرگ است: «من لب علیه عصبه ومهونه وف یر الهایم:
هرکس که غضب و شهوتش بر.او غلبه کند در جایگاه؛چارپایان قرار گرفته است» (علی
حرکت آب باران و ابشار از فراز به فرود است و حرکت آتش از فرود به فراز و
آب و آتش کل دايره وجود را که مرکّب از قوس نزول و قوس صعود است به رمز
بازمی نماید و نشان میدهد. فیض هستی از اپام نات یا دی (در زبان پهلوی به معنی
صانع یا دادار) تنرّل مییابد و تا به مرتبه اجسام (ظلمات) فرو میافتد. سپس میثرّه یا
مهر در کار میآید و دست مستعلّان صعود را میگیرد و به سرچشمه نور رهنمون
می گردد. آبها رمزی است از قابلیّت هایی که صانع با فاعلیّت خود به فعلیّت درمیآورد
و آذر رمزی است از «مهر» که رهروان را از هر قید و بندی میرهاند و به سرچشمه
خورشید میرساند. «میثرّه - اهوره» دو نام حق تعالی است در دوره کیانی که سپس در
دوره زردشت دو نام «مزدا !۲- اهوره» بر جای آن مینشیند (رک: عالیخانی, ۱۳۷۹: ۶۶-۵۹).
آزمایش, آتش بو آب«خمود تذکار این سقیقت آست که حق بقو آسم میقره (الریمی
اپام نپات (الرّحمن) فرمانروای انفس است و آفاق (نثار به آب و آتش نیز تذکار مدام
همین حقیقت است). خدای تعالی با اسم «فراخبخشایش» جهان را آفرید و با اسم
«مهربان»» جانهای مشتاق را به نزد خود برمیکشد و بالا میبرّد. آتش عشق همه
ناخالصی های نفس را میسوزائّد و خاکستر می گردانّد؛ نفسی که از خود فانی گردد به
بقای اصل و مبدا خویش باقی خواهد بود. به این ترتیب» دیده میشود که رموز آتش و
آب در داستان سیاوش رموز پیش پا افتادهای نیست. بلکه مظاهری است که حقایق
درباره آبها لازم است که اپام نپات را,از ناهید (اناهیتا),بازشناخت. ناهید ملکوت یا
باطن آبهاست» حال آنکه اپام نپات خالق.یا:دادار است,که,در آبها زاده میشود؛ معنی
واه اپام نپات «فرزند آبها» ست»آبهااین؛جهت که صانع دورن عآخود تو گوبی که تولد
یافته است. اپام نپات دال بر اصل فاعلی است و ناهد دال بر اصل قابلی. ناهید اصل
قابلی را به گونه فیض مقدّسی؛نشان میدهد که آبشاروار از«بلشدای مقام خالقیّت فرود
می آید و در حکم جوهر کائنات است. داستان" سهاوش و کیخسرو داستان آب و آتش,
یا به عبارت دیگر داستان ناهید و مهر "" است» چنان که کاووس که پدر سیاوش است
سیاوش در مرکز عالم ظهور همه تضادها و تفرقههااراجمع کرده است. او با
هیچ کس و هیچ چیز در ستیزه نیست. او حتّی با دشمن خویش مهربان است. چنانکه از
پدر می خواهد که سودابه بزهکار را ببخشاید و یا حتتی با گرسیوز در همه حال به
احترام و تواضع رفتار می کندآزیرا که او در مرتبه فطرت با همه خلقت یکی است. اما
انسان معمولی که از مرکز هستی به دور افتاده و در محیط دایره سرگردان است هرگز
تفرقهها و تضادها را جمع نتواند کرد. گرسیوز نمونه چنین کسی است. او ایران و
توران را به آب و آتش تشبیه میکند و به برادرش افراسیاب میگوید که این دو هرگز
دو کشور که چون آتش تیز و آب به دل یک ز دیگر گرفته شتاب.
تو خواهی کهشان خیره جفتآوری هی باد را در نهفت آوری
و در جایی دیگر هنگام افسون کردن با سیاوش, از کینه تور نسبت به ایرج یاد
میکند و چنین می گوید که ایران و توران, آب و آتشاند که هرگز در یکدیگر نيامیزند:
فخسستتین از نسور اقفر آمسد بسلای کسه رتست رون فسره آیسوقی
شنیدی که باایرج کمسشخن بداآغاز کیشه چه افگند بن؟
وزان جایگه تا یاقا اسیاب شدست آتش ایران و توران چون آب
به یک جای هرگز نیامیختند ز پند و خسرد دور بگریختنسد
حال آنکه سیاوش جمع الاضداد را با تأسیس شهر سیاوشگرد محقّق نمود. او در میان
ایران و توران وحدت برقرار ساخت و با«مهر خویش که نثار دوست و دشمن کرد.
تعادل و هماهنگی را به دو کشور.با زگرّدانید. همه موجتودات.بشری به واسطه انسان
راستین به تعادل و هماهنگی میرسند: "ده هزار موجوهآبه"تین تکیه میکنند و یانگ را
در آغوش می گیرند و بهواشطه زاوح مرکزیافته (تعادلیافته)"هماهنگ میگردند»
(لائوذزی,» بند چهل ودوم). افراسیابخود بنه این امر اذعان دارد که زمانه با وجود
سیازش رام و آرام خواهد شد و همه.جهان ازاصلح سرشاز" خواهد آمد:
دو کشور همه ساله پر شور بشوّد ,. جهتان را دل از آشتی کور بود
بسه تو رام گردد زمانسه کنون برآساید از جنگ و از جوش خون
و در پیامی که به سیاوش میفرستد آرامش جهان را بنه سیب آبخت او میداند که
بینگیخت از شهر ایسران آتنو را که پر مهتر دید از دلیران تو را
به بخت تو آرام گیرد جهان شود جنگ و ناخوبی اندر نهان
عالم ظهور سربه سر کثرت و تفرقه است و به جهت دوری از وحدت آغازین دچار
بینظمی و عدم تعادل. انسان راستین با استقرار در مرکز» همه موجودات را در تعادل و
هماهنگی حقیقی خویش یگانه میسازد. این نظم و تعادل چیزی بهجز صلح (حتّی در
متعارف ترین معنی خود) نیست که نشانگر انعکاس وحدت در کشرت است. لائنودزی
فرزانه از «صلح نخستین» سخن میگوید و از مردمانی که هرگز خشمگین نمیشدند و
جنگ و جدل نمی کردند: «در گذشتهها دانشپروران برتر جنگ نمی کردند؛ جنگجویان
برتر خشمگین نمی گشتند؛ آنان که در پیروزی یافتن بر دشمن برتر بودند با کسی ستیزه
نمی جستند؛ آنان که در ولایت راندن بر مردمان برتر بودند فروتنی مینمودند»
(لائوزی,» بند شصت و هشتم). انسان راستین با تحقّق کامل تعادل و یگانگی در خود
و نیز با جمع کردن همه تضادها در نقطه مرکزی, صلح کل را برقرار میسازد:
«نزد کسی که به تحقّق کامل یگانگی در خود دست یافته است. هر تضادی و
پس هر جنگی سپری میگردد. زیرا از پایگاه کل که ورا پایگاههای جز است
جز مطلق نظم چیزی باقی نیست. دیگر,چیزی بدو,آسیب نمیرساند. چهه.
دشمنی بیرونی و درونی پیش او معنی تشداژد. یگانگی باطنی در ظاهر هم
هویداست. يا اصلا ظاهری و باطنی دزکار نیست. چون این خود از جمله
تقابلهایی است که «در نظر و از میان رفته است»..او که اپدا در مرکز همه اشیا
آرمیده است «خود قانّون, خود خوراهد بود»» زیسا کته؛اراده وبا اراد کی
(مشیّت آسمان) یکی است. اوبه مقام آاصلح. اگبر)"یا همان سکینه (حضور الهی
در «نقطه مرکز عالم») رشیل هو در««اکنون شرمدی)»#ووحلّت را:در اشیا و اشیا را
در وحنت در آن مطلقا واحد ملو از یرای #طریق یگانهساختن خوه با
فلسفه زندگی سیاوش نیز بر اساس «صلح کل" نهاده شده انست. صلح کل چنان
در او متحقّق است که ختّی مرگ را بر ننگم جنگ رجحان مینهد و جنگ تحمیلی را
مرا چرخ گردنده گنرابیگشاه.. به ادست بدان کرد خواهد تباه»
به مردی مرا زور و آهنگ نیست که با کردگار جهان جنگ نیست
«به مردی مرا زور و آهنگ نیست» در ابیات بالا دال بر ناتوانی سیاوش در جنگیدن
نیست» چراکه داستان پیروزی سیاوش را در شهر بلخ در شاهنامه خواندهایم و میدانیم
که او از دو فره پهلوانی و فرزانگی توأمان بهره دارد. این مصراع» برخلاف رای
ظاهربینان» بر همان عشق به صلحی دلالت دارد که انسان قدیم در مرکز چرخ هستی از
آن برخوردار است. لائودزی درباره این گونه نرمی می گوید: «درخت چون زور مییابد
(آن زور را) وا میبخشد. زورمند و بزرگ در پایین مینشیند؛ نرم و سست در بالا
مینشیند» (دائوده جینگ. بند هفتاد و ششم). نرمی و سستی رمزی است از طور
نخستین. سیاوش پیش و بیش از آنکه بر مردمان دیگر چیره باشد بر نفس خویشتن
چیره است: «چیرگی بر مردمان زورمندی (تغلّب) است؛ چیرگی بر خود فرهمندی
است» (لائودزی» بند سی و سوم؛ با اندکی تصرّف). چیرگی بر نفشس که انسان راستین
به آن دست یافته, مایه مصمّم بودن اوست. سیاوش بر رای خود پابرجاست. او در
وفاداری به صلح کل و نیز در پرهیز از مخالفت با تقدیر و نظم آفرینش مصمّم است.
چنان که لائودزی مصممبودن را با زورآزمایی یکی نمیداند (لائودزی,» بند سیام).
سیاوش در مقام انسان قدیم» وقتی که از همه تضادها برمی گذرد و به تعادل میرسد
با صفا و سکون خود صلح را برقرار میسازد: صلح میان دو کشور ایران و توران؛
صلحی که با انحطاط این دو دسته:از جوامع,از.بشین رفته و به جای آن شقاق و
دوگانگی پدید آمده بود. ابن خلدون.دراقدمه کتاب تاریخ اخود».جوامع (عمران ") را به
دو دسته «بلوی» (بادیهنشینان و قبایتل" کوچگرد) و (تخضتتری» (شهرنشینان و صاحبان
«عمران گاهی بدوی است. بدانسان که در پیرامون:آبادیها و کوهستانها با
حتّی در بیابانها و دشتهای دور از آباانیاو دراسکونتگاههای کنار ریگزارها به
سر میبرند. و گاه حضری است که.دراشهرهای»بزرگ و کوچک و دهکدهها و
خانهها سکونت می گزینند و خویش را به وسیله دیوارها و حصارهای آنها از
هر گزندی مصون میدارند و برای اجتماع در هریک از دو نوع جامعه
شناخت تفاوت میان شیوه معیشتی این دو گروه از جوامع» در تبیین روابط بین ایران
و توران در شاهنامه حائز اهمیّت است. اين خلدون نحوه معیشت هر یک از این دو را
در مقلّمه کتاب تاریخ خود بهتفصیل بیان کرده است. جوامع بدّوی به علّت زندگی در
بادیه هیچ گونه برج و دیواری برای حفاظت از خود بنیاد نمی کنند. از این روی» در
مقابل دشمن و یا حیوانات درانده به نیروی خود متکیاند. زندگی در بادیه موجب آن
است که آنها سرشت و فطرت نخستین خود را بهتر حفظ کنند و خوی آنها در حالت
پاکی و نیکویی نگاه داشته شود (رک: ابنخلدون, ج ۱ ۱۳۳۶: فصل چهارم از باب دوم). از
عضبت اسیایی, تظیر قظرنته اقب دیقه محیظ و تحره ساقی نیز یل لست: زرگ:
ابنخلدون, ج ۱ ۱۳۳۶: فصل هشتم از باب دوم). عصبیّت گاه از طریق غیرخویشاوندی نیز به
دست میآید» بهویژه از راه همپیمانی (ولا) و همسوگندی (حلف)»» زیرا که غرور
قومی هرکس نسبت به همپیمان و مدافعهجویی در هنگام خطر مشاهده میشود. در
واقع» این پیوند تنها در جایی محکم و استوار میگردد و به عصبیّت مبدل میشود که
موجودیّت جماعتی به خطر بیفتد (همان). در کنار این دسته» جوامع «حضّری» یا شهرها
برای اقناع میل بشر به تجمّل و فراغت پدید میآید. عمده علّت تأسیس شهرها روی
کار آمدن یک دولت نیرومند است و سیرت شهر یعنی وسعت. رونق» جمعیّت و حيطه
تمدان آن بستگی به قدرت و وسعت دولتی دارد که آن را تأسیس میکند (همان ج ۲
باب چهارم؛ برای توضیح تفصیلی درباره تفاوت این دو دسته از جوامع» رک: محسن مهدی, ۱۳۹۰:
فصل چهارم ۲۷۰-۲۴۹) پيشه اصلی بادیه نشینان دامپروری است. و اقوام حضّری اگر
روستانشین باشند به کشاورزی و اگرآشهرنشینن اشند بیپشنعت مشغولند "کوچگردان
به سبب تعلّق به زمان به هنرهای منمتی1(مانید شعر و موسیقی) میپردازند و
یکجانشینان به سبب تعلّق به مکان به هنرهای بصّری (مانند نقاشی و مجسّمهسازی)
روی میآورند. رنه گنون دراکتاب ظیظره کملتآو علائث محر زمان در اینباره
«آثار اقوام ساکن ساخته زمان است» به آینآمعنی که چون اقوام مذکور در
مکان» آن هم در قلمرو کاملا محدودی مشتقرشدهاند. فعالیّت خود را در
استمرار زمانیای که آن را بیکران میپنذاراند گسترش میدهند. ولی اقوام
کوچ نشین و رمهدار بهعکس, چیزی را که دوام داشته باشد نمیسازند و برای
آیندهای که :در انشا ریت کاق نمیکنند ون ضیضرمرد رو ول خود فضایی
میبینند که در نبا هیچگونه محدودیّتی بزاخورد نمیکنند؛ به عکش, این فضا
پس از تأسیس شهر یک رشته مناسباتتازه در میأن شهرنشینان و بادیهنشینان به
وجود ی یاه مراودات بین این دو دسته از جوامع در سه سطح میتواند بود: ۱) سطح
جسمانی (مانند مبادله کالاها)» ۲) سطح نفسانی (مانند مبادله رموز مثالی همچون شعر و
موسیقی و...) و ۳) سطح روحانی (مانند انتقال کیش و آیین از یکی به دیگری). قرآن
کریم کر سور خر ای آی۸ 1۳ از این مراوده با عنوان «تعارف» یاد اي ده استا: ایا
ال زا کم من دک و ی وجلام مو با و بل مار روا رمک ند ال
آتقاکم [ ۱ ال لیم حیین. در این یه شعوب و قبایل به ترتیب بر دو گروه حضّری و
بدّوی دلالت دارد *. این آیه علاوه بر آنکه بر برتری تقوا بر نژاد و اصل و نسب تأکید
دارد به اهمیّت تعارف (آشنایی و به رسمیّت شناختن متقابل) اقوام و جوامع نیز اشاره
می کند. تا زمانی که این مراودات به نحو صلحجویانه برقرار شود تعادل در میان این
جوامع برقرار خواهد بود و هر یک به هستی خود چنان که باید ادامه خواهد داد اما اگر
چنان که تسادل از ممناهگی بر هم خوژه سر ین ازاین جوامع دچار آفتهای
مخصوص به خود خواهد گشت. آفت زندگی بادیهنشینان به سبب خصلت شجاعت و
عصییّت: قبیلهای: شوت زاخوترپزی و جسگطلبی استه و آفت رندگی شهرنشینان
به جهت برخورداری از رفاه و آسایش, انجماد روحی و فساد اخلاق و تجملطلبی
است. برهمخوردن این تعادل, موجب غلبه یکی بر دیگری خواهد بود.""
دوگانگی ایران و توران نمودار این دو دسته از جوامع است و جنگهای چندین ساله
این دو در اصل,» برهمخوردن تعادل و؛تعارف در,میان بادیهنشینان و شهرنشینان به
شمار میرود (کشته شدن ایرج .به.دست تورج و سلم حاکی.از غلبه بادیهنشینی بر
شهرنشینی است). سبک معیشت بدّوّی"تورانیها در شاهنامه بهخوبی جلوهگر است.
توران سرزمین خیمه و خرگاه است"و جایگاه چادرنشینان"ت رک او+عصبیّت (همبستگی
خانوادگی) اساس زندگی آنان به شمارا می وزاد.ابت#گریگنانارفتن صد تن از خویشان
افراسیاب به نزد سیاوش و رستم نشانهای از همین عصبیّت قبیلهای تواند بود. سیاوش
ز پیوسته خون به نزدیکر اوی نگر تا کدامند» صد جنگجوی,
گروگان فرستل به.نزدیسکو ما . ,کند روشان این رای تاریکرو ما
همچنین این عصبیّت در استقبال پیران از سیاوش در تورانزمین نیز به چشم
می خورد. انجا که او با بخشی,از ایل و طايفه خود به استقبال سیاوش میاید:
ز خویشان گزین کرد پیران زار پذیره شدن راهمه بانشار
و در جایی دیگر پیران به سیاوش می گوید که با کل طایفه خود از او تا پای جان
دورگه بودن سیاوش (ایرانی و تورانی) نیز رمزی از همین انّحاد و تعادل است. به
طور کلّی» دورگه بودن چهرههای نیک در شاهنامه (مانند رستم و سهراب*" و
کیخسرو) نه تنها بر افسانه برتری قومی و نژادی خط بطلان میکشد. بلکه دال بر
اشتیاق رسیدن دوباره به وحدتی است که در آغاز (در زمان فریدون و کیومرث) وجود
داشته است. میآقوان گفت که با وجود سهراب و خصوصا با ظهور سیاوش و کیخسرو
خیز بلندی به سوی آینده پرفروغی برداشته میشود که در آن به جای جنگ و جدل که
حاصل کوتهنظری است» یگانگی و دوستی (مهر) در بین اقوام حاکم باشد ۹
سیاوش با گذر از این دوگانگی و رسیدن به وحدت» سعی در ایجاد تعادل بین دو
کشور دارد و پیمان صلح او رمزی از همین انّحاد است. درباره پیمان او با افراسیاب
باید بر انديشه «صلح» تأکید کرد. زیرا که سیاوش در مقام انسان راستین مظهر «صلح
کل است. لانودزی به زبان رمز می کمن دنز ممتهاگوشهدار است ولی نمیبرد
لبهدار است ولی نمیدرّد؛ راست باز است اولی یلام (پیردهدر) نیست؛ فروغناک است
ولی نمیدرخشد (و خودنما نیست)» (دائوده جینگ»:بند.پنجاه و هشتم ). سیاوش نیز از
همان آغاز با بخشودن سودابه,ضلحجویی,خود را نشان میدهند.,و آن هنگام که برای
جنگ با افراسیاب قدم به پیش مینهد. علاوه بر ضروّرت دفاغ از میهن» به قصد رهایی
از ننگ و خواری تهمتهای سودابه به میدان جنگ میرود: پس از آنکه او به پیمان
صلح خود با افراسیاب وفاداری مینماید.و با پپشت؛پاازدن به تاج و تخت از افراسیاب
اجازه عبور از زمین توران طلب کند» پیرانویسه. وزیر خردمند افراسیاب» نشانه صلح و
آسایش را در وجود سیاوش مییابد و به شاه ترکان میگوید که جهانآفرین سیاوش را
برآساید از کین دو کشور مگشر, تر؛ بیدین آوارید ایدرش دادگر
ز داد جهانآفرین این سنزاست* که گردد زمانه بدین جنگ راست
کاووس از سیاوش میخواهد که پیمان صلح خود با افراسیاب را نقشض کند و
گروگان های تورانی را به دربار ایران گسیل دارد تا او آنها را بکشد. ولی سیاوش هرگز
و را گر ز بهر فزونی است جنگ چو گنج آمد و کشور آمد به چنگه.
چه باید همی خیره خون ریختن چنین دل به کین اندر آویختن؟
سری کش نباشد ز مغز آگهی نه از بشری باز داند بهی
در مرکز چون کل ظهور یگانه می گردد و دیگر تضادی در میان نیست. بنابراین
بی نظمی هم معنی نخواهد داشت و جایی که نظم و تعادل و هماهنگی هست صاح نیز
برقرار است. خارج از آن نقطه, هرکس که هنوز در کشرت نقاط محیط دایره به سر
سر و مغز کاووس آتشکدهست. همهمایه جنگ او بیهدهست
یکی از این گفتهاشد که برای بکجانشییها: مکاقا سحلود ی زسان تاسدود رز بیکراه
است. و در مقابل برای کوچنشینان زمان محدود است (زیرا از فصلی به فصلی دیگر
تغییر مکان میدهند) و مکان نامحدود و بیکزان "" بثتابراین» در این زمینه مکمل بودن
«کسانی که برای زمان کار م۹ ایور گکان سس ره ی گرندو بر یکی حال
میمانند و کسانی که" ز.مکان از این" سو به آن شومیروند آفتتراه با زمان
پدیدار می شود: یعنی کشان ی کهپبواطبی زینان که اعنصاتمعغیّر و مخرّب است
زندگی میکنند پا برجا و پایدار میهمانند, و کسانیی:که بر طبق مکان که عنصری
پایدار و پابرجاست به سر میبرند. پراکنده میشوند و پیوسته تغییر میپذیرند:
و در واقع باید هم چنین باشد تا میان اجزای سازنده دو گرایش:متضاد تعادل
لااقل نسبی برقا و یمقر سل سوضا اکرس ماه چمکن باشن
این کمال و یگانگی از آن جهت پدیدار میشود که اصل تراکم یا فشردگی (قبض)
نماینده زمان است و اصل توستّع یا گشتردگی (بسط) نماینده مکان. حرکت که در واقع
برایند ترکیب زمان و مکان است. این دو را به هم میپیوندد و دو گرایش متقابل و
متخالف را با یکدیگر آشتی میدهد. این دو گرایش نیز خود به دو صورت» یعنی
حرکت به جانب مرکز و حرکت گریز از مرکز ظاهر میشود. هر مبادلهای که در میان
دو قوم بادیه نشین و یک جانشین برقرار شود» تابع اوضاع زمانی و مکانی و نوعی
خرکت. است: رنه گنون تأکید میکند که راز معاهدانت) قر فسیق تال نهفشه ست
(همان: ۱۷۹)» و راز پیسان صلح سیاوش نیز از همین جا آشکار میشود. ایران
(شهرنشینان) و توران (بادیه نشینان) به ترتیب یکی مظهر زمان است و دیگری مظهر
مکان و از این رو صلح و انّحاد در میان آن دو که با حرکت سیاوش از یکی به دیگری
انّفاق می افتد. تعادل آغازین را اعاده میکند یعنی تعادل میان دوگانه هستی: آسمان و
زمین» یانگ و یین (به زبان سنّت دائویی)» پوروشّه و پرکریتی (به زبان سنّت هندو) و
چنان که پیشتر گفته شد. بر اساس تعلیم دائویی» انسان راستین فرزند زمین و آسمان
است و تحقّق انّحاد در میان زمین و آسمان با وجود محور قائم (یعنی انسان) ممکن
خواهد بود. از این نظرگاه» «دل» آدمی میدان تصادم وجوه چهارگانه است: دو وجه
«صفا» (چینگ) و «سکون» یک وجوه فطری و الهی او و دو وجه «کدورت»
(ونگ) و «تحرک» (جو) وجوه طبعیآاقابشه شماز زرد در دفتر صفا و سکون
صفا و سکون دو وجه تأیید الهی در باطن سالکی است که به مقام خلوص و ظهور
ور قطرت انسانی (کسوه راضا شدد بانقدوضفا, راوحان ی وولطلفت است ز وخایی
از قید مکان» و سوه تمکّن و نات استاو رهایی از قید زمان. با دور شدن از
فطرت, صفا در دل آدمی به کدوزت بدل ام گردد,و سکون به تحرک؛ بنابراین» سلوک
حقیقی آن است که فرد بهواسطه بیرونشدان از خواهشهای"تن (ظلمات طبع)» صفا و
سکون را در خویشتن تحقّق بخشد (روشن شدن نور سکینه در دل).
میتوان گفت که وجه مطلوب کوچنشینها صفاست که وجه فطری آنهاست. آنها
طبعا به زمان وابسته اند و نه فطره از این روی» اگر خود را از زمانمندی نرهانند به
صورت مقابل صفا یعنی کدورت دچار خواهند آمد. از سوی دیگر, وجه مطلوب و
فطری یکجانشین ها سکون است. آنها طبعا به مکان وابستهاند و اگر از مکانمندی رها
نشوند» صورت مقابل سکون» یعنی تحرک بر آنها سلطه خواهد یافت.
توران و ایران هر دو با انحطاط و دور شدن از وحدت آغازین خود (عصر کیومرث
و فریدون) از وجوه فطری باطن خویش, یعنی صفا و سکون. به حالت کدروت و
تحرک منقلب شده بودند. سیاوش با در گذشتن از شهر (ایران)» از مکانمندی نامطلوب
رها شد و سپس با تأسیس شهر جدید در میان بادیهنشینان (توران)» آنها را نیز از
زمانمند بودن نامطلوب رها ساخت و در نتیجه. در میان زمان و مکان تعادل برقرار کرد
و صفا و سکون را به ایران و توران با ز گردانید.
۱ در اینجا لازم است که از مسئولان محترم صندوق حمایت از پژوهشگران و فنّاوران مراتب تشکر
۲ در کیمیاگری باطنی» انسان قدیم اثر تببیض (سپید کردن) است.,که با رمز سیماب (جیوه) نشان داده
میشود و انسان کامل اثر تحمیر (قرمز کردن) التنت,که با ار" گوگرد سرخ (الکبریت الاحمر) نمودار
میگردد (رک: 74-79 :2001 :61610010) و آنیز: بورکهارت. ۱۳۸۹.(الف): ۱۶۸-۱۵۷). قدم اول,
رسیدن به کمال نوروزی (کمال متعلّی,به ید" فطر) است او قل دوم رسیدن به کمال مهرگانی (کمال
۳ در تعلیمات ابنعربی» آدم ابوالبشر (علیهالسّلام) که انسان نخستین باشد در فلک ماه ساکن است و
ادریس نبی (علیهالسّلام) (یا به اعتبار دیگر عیسی,مسیح) که انسان الهنی است در فلک خورشید.
ابن عربی» ماه را معادل دل «الانسان المفرد» (در برابر الانسان الکامسل) میداند که تجلیات الهی را
دریافت میکند (برای توضیح بیشتر رک: بوالاگها رت ۱۳۹۳ 6۶).
۵. در این باره میتوان به فصل «حدود تاریخ و جغرافیا» از کتاب سیطره کمیّت و علائ مآخر زمان
نوشته رنه گنون, موسس طريقه نواشزاق دز دوره معاصر, رجوغ کرد:
۶ درباره مقام معنوی کیخسرو در آثار سهروردی رک: مصنّفات سهروردی, مجلّد دوم رسالهالواح
عمادی» صص ۱۵۷-۱۵۶ و صص,۱۸۸-۱۸۷؛ نیژ: مجلّدسوم. ص ۳٩۹؛ مجلّد اوگ کتاب المشارع و
۷ تای جی کل عالم ظهوریافته و ظهورنایافته میتواند بوده یعنی هر آنچه غیر از دائوست؛ برابر با مرتبذ
٩. «رّب الستمّاوات والرض وما بهما ان کم موقنین) (سوره دخان» آیه ۷).
۱ چنانکه سهروردی نیز مینویسد: «و این سکینه نیز چنان شود که اگر مرد خواهد از خودش باز
دازیه فیسترشی نگردد. پس مرد چنان گردد که هر ساعتی که خواهد قالب رها کند و قصد عالم کبریا کند
و معراج او بر افق اعلی افتد و هرگاه که خواهد و بایدش میسّر باشد» (سهروردی» ۱۳۸۰: مجلّد سوم
۲ درباره تفاوت رمز (5(/10001) و صور خیال (116۳20001) به کتاب زیر از رنه گنون رجوع
ماسق/3 60760۳۰ 0صق 1۵861 با[ 110026 ص۸1 زرط ۵عها فصو مصهعلق ۷ 1عط 3/40 .۵ع
۳ در سّت مزدیسنان از سه پایه سخن رفته است: ستارهپایه ماهپایه و خورشیدپایه (بندهش, بخش
پنجم» ص ۵۳ -۵۴). در متون پهلوی نیز آمده است که آن سه پایه هر یک بر انديشه نیک گفتار نیک
و کردار نیک دلالت دارد (مینوی خرد. بند ششم» ص ۰ روایت پهلوی» ص ۸۴). چنانکه از ادببّات
پهلوی برمی آید هر یک از طبقات بهشت مقام یک دسته از پارسایان است و هر یک بر حسّب اعمال
نیک خود در آن پایه مستقر میگردد (روایت پهلوی» فصل ۶۲ بندهای ۶و ۱۰). آخرین پایه همان
روشنی بیکران جایگاه هرمزد است که به زبان عرفای اسلامی حضرت الهیّت میتوان نامید. از دیدگاه
عرفانی در این طبقهبندی مراتب سلوک را میتوان بازشناخت که به زبان رمز طرح شده و شلات
روشنی هر یک ازاين پایهها بر حسّب درجهتقرّببه نورالانوار است. ستاره» ماه و خورشید از جهت
نسبت نورشان با نورالاتوارن متناظرند با سه مرتبه نفس» قلب و.روح.
۴ درباره شهر آسمانی کنگدژ به دو مقاله زیر.میتوّان رجوع کرد:
- عالیخانی» بابک «مدینه فاضله: از نظر تا عمل). منتشر در مجموعه مقالات همایش بینالمللی
بزرگذاشت: روز جهانی فلسفه راهان به کوش ناگ رشن آغوانی, تهران: موه
- همو, (هورقلیا در نزد سهروردی»» مجلهجاویدان خرد. ستال هفتم, شماره سوم دوره جدید.
۵ در عهد عتیق آمده است که: «من خدا را دیدم که بر روی عرش خود نشسته بود و در آسمانها بوده
و قدرت او معبد را پر کرد» (کتاب اشعیا ۶:۱). در تعالیم یهود؛ قدرت خدا ,را همان شخینا یا نور
سکینه دانستهاند. معبد (یا هیکل).سلیمان ارمزی است از مرکز عالم صغیر و عالّم کبیر.
۶ کار موسّس سلسلهه هخامنشی در وفقدادن ملل مختلف. و نیز جمع بین عرب و عجم به دست
۸ دل چو پرگار به هر سو دوّرانی میکرد واندر آن دایره سرگشته پابرجا بود (حافظ)
۹ در تعلیم دائویی رمز «خودبهخود» (ذزی ژان) برای انسان راستین همان معنی بیفعلی دارد: «در
خودبه خودی ده هزار موجود را یاری میکند بیآنکه به فعل مبادرت ورزد » (لائودزی» بند شصت و
۰ نظريه زمینمرکزی (ع600261۳10) در کیهانشناخت قدیم نیز دلالت بر همین معنی دارد. پیشینیان
زمین را در مرکز و در احاطه دیگر افلاک میانگاشتند. این دوایر پوستپیازی در واقع همان مراتب
وجودی است که در نهایت به واجبالوجود ختم میشود (برای توضیح بیشتر رک: بورکهارت. ۱۳۸۹
۱ مزدا به معنی شاهد یا آگاه است؛ این اسم در گاهان زردشت به جای میثره نشسته است که صاحب
۲۳ از متون مربوط به مهر در ودا و اوستا و نیز از کنب پهلوی و سنت مزدیسنی و آثار مهرپرستان
قلمرو امپراطوری روم میتوان به اوصاف هفتگانه مهر (که خوشهوار است) پی برد: نور شهود.
عدالت پروری» نجاتبخشی, سلحشوری, عشق, وفاداری (نگاهداشت پیمان)» فداکاری (قربانی کردن).
این هفت وصف در شهود عرفای باستان آنا و ناگاه کشف شده است و وصف اصلی نیز نور شهود
است و نه پیمان:و قرارداد (کترات) که ستشرقان پنذاشتهاند. همه این محانی هفتگانه زا در قوس
صعود و یا عروج میتوان بهخوبی تبیین کرد و فهم نمود. اگر نهایت سیر نزولی غلبه ظلمت و هرج و
مرج و گرفتاری و ظلم و انفصال و پراکندگی است» در سیر صعودی, «مهر» ظلمتها را تار و مار
می گرداند هرج و مرج را در پرتو عدالت برطرف میسازد. گرفتاران را رهایی میبخشد. ظالمان را (به
ضرب سلاح) بر جای خویش مینشائّد, رشتههای گسیخته را به عهد و پیمان به یکدیگر منتصل
میسازد و کثرتها را جملگی به پای وحدت قربانی میکند. این هفت معنی در صدر اسلام در
حضرت امیر (ع) به طور تام و تمام جلوهگر آهد: که فردوسیآخود را خاک پای او شمرده است.
۳ 027۳۳۵۶۵۵۵۹۵ که برابر؛است با طلع ژرف در سّتاصلیبیان گل سرخ.
۴ عمران از دیدگاه ابنخلدون, همه پیشرفتهاتی است که درزمینههای علمی» اقتصادی و هنری
نصیب انسان میشود و طرقی که,افرادادر رسیدن به نیازهای زندگیشان,پیش میگیرند. از نظر وی
چون در کسب معاش, روشها مختلف است بش عمرانها*نیز مختلف است (رک: محسن مهدی,
۵ رنه گنون در کتاب سیطره کیت و علائ آخرزمان اشاره میکند که دو پیشه دامپروری (شبانی) و
کشاورزی اشتغالات اساسی و بّلوی بشر بودهاست "و سیایر پيشهها در واقع غرّضی و فرعیاند (فصل
۶ اغلب مفستران در تفسیر واژه «شعوب؛ آن را تیرههایی بزرگتر ار قبائل دانستهاند. ولی امام جعفر
صادق (علیهالسّلام) در تفسیر اینّ"ایّه شغوات رااصاحباق اتمدّن؛مانند,عجم ذکر میفرماید (رک:
۷ حمله قوم مغول به شهرهای ایران نمونهای از برهم خوردن تعادل و غلبه بادیهنشینی بر شهرنشینی
است؛ همچنین قلع و قمع شدن قبایل سرّخپوستّانآبه دست سفیدپوتتان آمریکایی نیز نمونهای از غلبه
شهرنشینی بر بادیهنشینی تواند بود. رنه گنون با ذکر رموز توراتی قتل هابیل (که شغل شبانی داشت) به
دست قابیل (که شغلش کشاورزی بود)» به غلبه جوامع حضّری بر بدّوی اشاره کرده و یکی از
نمودهای انجماد عالم در عصر جدید را اینگونه جذبشدن کوچگردان توسّط یکجانشینان دانسته
۸ سهراب که حاصل ازدواج رستم و تهمینه است» مانند سیاوش دورگه است. ولی تفاوت سهراب و
سیاوش در این است که یکی از آنها از تربیت پدرش رستم محروم بود و دیگری به دست رستم و زال
و زیر سايه سیمرغ پرورش یافت. چون سايه سیمرغ بر سر سهراب نبود. هومان و بارمان از جانب
افراسیاب او را احاطه کردند و به جنگ با ایران واداشتند. سهراب درخشش نوری بود که در انیوه
ظلمات گم شد. ولی در دوره پس از سهراب, سیاوش مهلت یافت که با تأسیس مدينه فاضله
«سیاوشگرد» برای عدالت و حریّت شالوده محکمی فراهم سازد و اگرچه به قتل رسید» اما از خون او
۹ در کتاب پهلوی بندهشن, فرجام کار بنی آدم 15521۳200 ۷71211۳8 (عشق کبیر) دانسته شده است:
«پس بدان عشق کبیر همه مردم به هم رسند: پدر و پسر و برادر و همه دوستان» (بخش نوزدهم» ص
۰ تأکید عرفای ایران باستان بر زمان مطلق (ژّروان) و نگاه آپوکالیپتیک (آخرالزمانی) آنان نیز از همین
روست» چنان که بهودیان نخستین (قوم بنیاسرائیل) که کوچنشین بودهاند بر مکان مطلق تأکید داشتهاند.
۱ نظر به تمثبل آب. مفهوم صفا با رمز «آب زلال» و سکون با رمز «آب ساکن» نمودار میشود.
نمودار کدورت و تحرک نیز به ترتیب «آب گلآلود» و «آب خروشان» است (رک: رادپور ۱۳۹۷
مقلمه دفتر صفا و سکون» ص ۲۳). لائودزی در دفتر حی و راستی می گوید: «کیست که آبی گلآلود
باشد پس متوقّف و ساکن بتواند شد. و آهشته آهیشه ژلال گرده؟ کیست که بیحرکت باشده پس
دیرگاهی تحخرک کند و آهسته آهسته زنده! گرده؟) (لائوزی, بند پانزدهم. ص ۵۵-۵۴).
۷۲ رساله دائویی «دفتر صفا و سکون» يا «چینگجینگا جینگ» از نویسندهای است گمنام مبنی بر
دریافتی روحانی از لائوجوین یا شهریار پیر که صورت ملکوتی لائودزی است. برای این دفتر تاریخ
چندان دقیقی تعیین نمیتوان کرد لیکن"گفته,شده که چه بسا مزبوطاباشد به نيمه نخست دودمان
امپراطوری تانگ (یعنی تقریبا نیمه نخسلت قژّن هشتم امیلاذی"و بل از آن). این رسال مختصر که در
مجموعه دفاتر دائویی (دائو ذزانگ) نیز درج.شده است. در آیین اائّو محبوبیت فراوان دارد و در
مناسک بسیاری خوانده میشود (رک: مقدمه دفتر صما و سکن پنج رساله دائویی» ترجمه و تعلیقات
۳ بر طبق انديشه مرکزیّت و سکون زمین و گردان بودن افلاک در کیهانشناخت قدیم.
آیدی دالوا بن محچي غرر الخگم رد اک دا رالکتاپ#الاسسلامی, قم. بیتا.
- ابن خلدون, عبدالرحمن, مملّمه ابنّخحلدو. ترجمه پروین گنابادی» انتشارات علمی و
- بورکهارت» تیتوس» نجوم کهن در اموزههای ابنعربی» ترجمه لیلا کبریتچی و مهدی
خ سس کیمها: علم جان علم جهان. ترجمه گلناز رعدی آذرخشی و پروین
سپس سم مجوانقناسی سقی رغلم دیا« ترجيه حسن, آذرکان» انقشسارات
- تفضّلی» احمده نرجمه مینوی خرد: به کوشش ژاله آموزگار» توس» تهران؛ ۱۳۹۱
- حمیدیان, سعید درآمدی بر انديشه و هنر فردوسی, نشر ناهید تهران. ۱۳۸۳.
رادپور» اسماعیل» صفا و سکون: پنج رساله دائویی (ترجمه و تعلیقات)» انتشارات زندگی
- سهروردی» شهاب الداین یحیی» مصّمات» به تصحیح و مقلمه سیدحسین نصر و هانری
- طبرسی» فضل بن حسن,» مجمعلبیان» به تصحیح و تعلیق ابوالحسن شعرانی, مکتبهالعلمی
- عالیخانی» بابک» بررسی لطایف عرفانی در نصوص عتیّق اوستایی؛ نشر هرمس, تهران»
- فردوسی, ابوالقاسم» شاهنامه. چاپ جلال خالقی مطلق, انجمن آثار ملی» تهران, ۱۳۸۸
اس فرنیغ دادگی, بندهش. گزارنده: مهرداد بهار, انتشارات توس, تهران» ۳۹۵
- گنون رنه» نگرشی به مشرب باطنی اسلام و دائی ترجمه دلآرا قهرمان انتشارات حکمت.
سس سیطره کمّّت و علائ مآخرزفان» ترجمه علیمحمّد کاردان؛ مرکز نشر
سب اسان ور میرگ 9ات اهاط غالیخانی و کامران ساسانی»
- لائودزی,» دائو ده جینگ» ترجمه و تعلیقات از السماعیل رادپور انتشارات زندگی روزانه»
- مسکوب» شاهرخ» سوگ سیاوش: درمز گآق رسای انتشارات خوارزمی» تهران» ۱۳۵۰.
مهدی, محسن, فلسفه تاریخ ابنخلدون» ترجمه مجید مسعودی, انتشارات علمی و
۳6265 هنطام 50 بقط 0.۳ ص1۳ روط فعتماعمه1 ,1۳۵۵ 6۳۵0۶ ۰1۳۵ ,فطع ر صمصغای -
۰ ,5001166 500۳00 0۲ ۵۳9946 00۹۵1 136 تاه ارگ ,۳۳۵۵۵۸۵ ۰ 32۵6 ما6
بکومناآ ما3 نله مضه منم بعز 310026 ما۸ بوط فعماعمه7 مصقعلق۷ اعطلن/<
|
در همه سنَّت های معنوی که طریق رسیدن به کمال حقیقی انسان را نمودار می کنند، کم و بیش از دو مقام سخن رفته است: مقام «کرامت» که مقام پاکی و ظهور نور فطرت آغازین است و مقام «کمال» که سوختن در آتش عشق است و رسیدن به خویشتنِ خویش. مقام نخست متعلّق به «انسان قدیم» یا انسان راستین است و مقام دوم متعلّق به «انسان کامل». در شاهنامه فردوسی این دو مقام را می توان به سیاوش و کیخسرو نسبت داد که اوّلی (پدر) نمونه انسان قدیم و دومی (پسر) نمونه انسان کامل است. در این مقاله، با رویکرد جاویدان خرد، از تعلیم سنَّتی دائویی در تحلیل بخشی از مقام معنوی سیاوش در شاهنامه بهره خواهیم برد. در تعلیم دائویی انسان قدیم دارای خصائصی همچون بی فعلی، بساطت و سادگی، صلح کلّ و... است که این ویژگی ها در شخصیَّت معنوی سیاوش نیز به چشم می خورد. بر این اساس، با توجّه به ارتباط سیاوش با رمز «ماه» و پیوند او با نور فطرت انسانی و نیز مقام «قلب» نشان خواهیم داد که او در میان مقامات سلوکی، صاحب مقام متوسّط یعنی صاحب نور سکینه است و مظهر انسان قدیم به شمار می رود.
|
32,463 |
471827
|
۱ دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگک اسلامی. قم ایران. 001۵.2 هزم دنطهاع.ط
# الهینژاد» حسین. (۳۹)). نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتاله خامنهای مدظلهالعالی.
فصلنامه علمی - تخصصی جامعه مهدوی» ۱(۱)» صص ۵۵-۳۳. 3 10
ظهور بسان هر حادثه دیگر زمینی که در تاریخ بشریت و مرتبط با عملکرد و کارکرد
بشر تحقق مییابد» به مقدمات و بسترهای تمهیدی نیاز دارد. فراهم آوری مقدمات و
بسترهای تمهیدی که از آن به زمینهسازی ظهور تعبیر میشود در شکلها و قالبهای
مختلف و با فعالیتها و فاعلهای گوناگون خودنمایی می کند؛ مثلا برخی از این
تمهیدات مربوط به خدا و برخی مربوط به امام و برخی دیگر مربوط به انسانها میباشد.
البته در تحقق بسترهای تمهیدی مربوط به خدا و امام» جای هیچ گونه شک و تردیدی
وجود ندارد؛ ازاینرو پیرامون این دو بستر تمهیدی در اینجا بحث و گفت وگو صورت
نخواهد گرفت؛ بلکه محور بحث در اینجا بیشتر درباره نقش مردم در بسترسازی ظهور
و تحلیل کمیت» کیفیت و چگونگی فعالیت آنها در نزدیکسازی ظهور است. در بیان
تحلیل کمیت و کیفیت زمینهسازی و ارتباط آن با ظهور نظرات مختلفی مطرح شده
۱. برخی افراد به بیارتباطی میان زمینهسازی با رخداد ظهور نظر داده» ظهور و
زمینهسازی را دو مقوله جدا از هم میدانند که یکی امر زمینی و مربوط به فعل بشر است
و دیگری امر آسمانی و مربوط به فعل خدا"در واقع.از این نوع تفکر برآیندی همچون
بیخاصیتی مردم و بینقشی آنها در زمینهسازی ظهور بهدست آمده است که از این
برخی افراد» ظهور را یک حادئه زمینی بسان دیگر حادثههای بشری تلقی کرده»
نقش مردم را در آن نقش پررنگ و تأثیرگذار میدانند؛ اما رابطه فعل و نتیجه قعل را در
این مورد قبول ندارند. آنان اعتقاد ندارند که میان زمینهسازی و رخداد ظهور» رابطه
لزومی برقرار است و تحقق زمینهسازی موجب تقربسازی ظهور و رخداد زودهنگام
۳ برخی افراد» ظهور را یک امر طبیعی و زمینی به حساب آورده» نقش مردم را
بهعنوان زمینهساز ظهور نقش مهم تلقی میکنند؛ ولی زمینهسازی را با ابزار نامقدسی به
نام اشاعه گناه» نافرمانی» تعدی و نابرابری دست یافتنی میدانند. بنا بر این نظریه» اشاعه
گناه» زمینهساز فشار و ستوه بر مردم میشود و نهایت این فشار و بهستوه آمدن» فراگیری
ظلم و ستم در جامعه را فراهم میکند و فراگیری ظلم و ستم در جامعه نیز زمینهسازی
رخداد ظهور را به همراه دارد. در این نگرش» با پذیرش اصل زمینهسازی» نقش مردم در
این مورد» موثر و مهم دانسته و رابطه میان زمینهسازی و ظهور رابطه فعل و نتیجه فعل
برشمرده شده است؛ در نتیجه» تحقق زمینهسازی و نصاب لازم در این مورد» تقرب
زمانی ظهور و تحقق آن را سبب خواهد شد. نقطه انحرافی در این مورد کاربست ابزار
نامقدس (فراگیری ظلم و گناه) برای تحقق امر مقدس به نام ظهور است. این نگرش در
واقع» استنباط از این نگرش مذموم است که: هدف» توجیه گر وسیله است.
۴ آخرین نگرش در این مورد که جامع ترین و کاملترین نگرشها بوده» دید گاه
رهیر معظم انقلاب با این تگرش هداهن ات دارای شاخصهها و مژلقههای یل
ب. بشر لیاقت و توان زمینهسازی برای ظهور را دارد؛
ج. بر اساس تعبیر قرآنی «فاستبقوا الخیرات» بشر به زمینهسازی ظهور (که بالاترین
د. میان زمینهسازی ظهور و رخداد ظهور رابطه وثیقی وجود دارد؛
ه. رابطه میان آن زمینهسازی ظهور و رخداد ظهور رابطه فعل و نتیجه فعل است؛
و. رابطه میان زمینهسازی و ظهور» رابطه تلازمی (وجودی و عدمی) است؛
ز. زمان ظهور» نامشخص و متغیر است و با تحقق و عدم تحقق زمینهسازی» قابلیت
ظهور از ماده ظهر به معنای ظاهر و روشن (ابن منظور ۱۴۱۶ق» ج۴» ص ۵۲۰) و نیز به معنای
آشکاری و عیان بعد از خفا و استتار میباشد (مقری قیومی» ۱۴۰۵ق» ج ۲» ص ۳۸۷ فراهیدی»
۴ ج۴ ص ۳۷). ظهور در اصطلاح اسلامی به معنای ظهور ابرمرد آسمانی حضرت
جک _نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتالله خامنهای سای
باورداشت ظهور به فرادینی و فرامذهبی تقسیم میشود. فرادینی یعنی پیروان همه
ادیان ابراهیمی به ظهور و قطعیت آن باور دارند؛ چنان که مقام معظم رهبری میفرماید:
«اصل امید به یک آینده روشن برای بشریت و ظهور یک موعود» یک منجی» یک
دست عدالت گستر در سرتاسر جهان» تقریبا مورد اتّفاق همه ادیانی است که در عالم
سراغ داریم» (خامنهای, ۱۳۸۷/۰۵/۲۷). فرامذهبی نیز یعنی همه گروههای اسلامی به مسئله
ظهور و حتمیت آن اعتقاد دارند. علاوه بر بحث قلمرو ظهور دارای مباحث مختلفی
دیگری نظیر شرایط ظهور زمان ظهور» علائم ظهور» زمینهسازی ظهور و... میباشد.
از جمله مباحث مهم درباره ظهور» زمینهسازی و تمهیدگری ظهور است. زمینهسازی به
معنای بسترسازی و فراهمآوری زمینهها برای تسهیل در رخداد ظهور است که به دست
مردم و تلاش و کوشش آنها به بارامینشیند. رهبر معظم انقلاب در این خصوص
میفرماید: «ما آن وقتی میتوانیم حقیقتا منتظر به حساب بیاییم که زمینه را آماده کنیم.
برای ظهور مهدی موعود -ارواحنا فداه- زمینه باید آماده بشود؛ و آن عبارت از
عمل کردن به احکام اسلامی و حا کمیت قر آن و اسلام است» (خامنهای» ۰۳۷۰/۱۱/۳۰
در مبحث تحصیلی و حصولیبودن ظهور بحث اصلی روی ماهیت و بیان چیستی ظهور
است که آیا امری ماورائی است که فقط فعل خدا در تحققش دخالت دارد یا امری
طبیعی و زمینی است که علاوه بر فعل الهی» فعل بشر نیز در رخداد آن تاثیرگذار
میباشد؟ درباره ظهور سه بحث وجود دارد که باید تبیین گردد» تا چیستی تحصیلی و
۱. بحث از اصل ظهور که آیا آسمانی است يا زمینی؟
۲. بحث از رخداد ظهور که آیا خدا آن را به وقوع میرساند يا بشر؟
۳ بحث از تمهیدات و مقدمات (زمینهسازی ظهور) که آیا خدا عهدهدار آن است
در میان این سه گزینه» گزینه دوم تقریبا اتفاقی است و همه قبول دارند که فاعل
اصلی و حقیقی در رخداد ظهور» خدا و اراده او است؛ چنان که امام مهدی ال
میفرماید: «أمّا ور لقن ی ال (طبرسی» ۴۰۳(ق» چ ۲ ص ۴۷۰)؛ اما گزینههای اول و
سوم» مورد اختلاف است و بحث تحصیلی و حصولی بودن ظهور نیز از اینجا
شروع میشود. در این میان» گروهی ظهور را امری آسمانی و بهطور کلی آن را
خارج از حیطه زمینی و فراتر از قدرت بشری میدانشد (بنی هاشمی,» ۱۳۸۴ ص ۳۷۷) و
برخی دیگر ظهور را امری زمینی و قدرت بشر را در آن تأثیرگذار میدانشد (خامنهای
بر اساس قول اول که ظهور امری آسمانی و ماورائی دانسته شده و تنها قدرت
تأثیر گذار در آن نیز قدرت ماورائی و مافوق بشری است» بشر و قدرت زمینی او در
منظومه تحقق ظهور بینقشو بی تأثیر میباشد و نه تنها در ال رخداد» بلکه در فرایند
آن نیز نقشی ندارد. این همان نظریه حصولیبودن ظهور است که بدون تمهیدات و
تحصیلات بشری ظهور حاصل میشود؛ مثلحادثه قیامت که بدون اراده و دخالت بشر,
تنها به اذن و اراده خدا تحقق مییابد و نیز مثل بعثت پیامبر اکرم ی که بر اساس شواهد
تاریخی و قر آنی (آل عمران» ۱۵۴؛ مانده» ۵۰؛ فتح» ۲۶) پا اینکه مردم در فضای جاهلیت مطلقی
بهسر میبردند و در این مورد» نیازی به بعثت احساس نمی کردند و رخداد آن را از خدا
خاص خود به وقوع پیوست؛ چنان که امیر المومنین نث (نهج البلاضه: خطبه ۸۹) در وصف
خدا پیامبرکه را هنگامی مبعوث فرمود که از زمان بعشت پیامبران پیشین مدّتها
گذشته» و ملّتها در خواب عمیقی فرو خفته بودند. فتنه و فساد» جهان را فرا گرفته و
اعمال زشت رواج يافته بود. آتش جنگ همهجا زبانه میکشید و دنیا بینور و پر از
مکر و فریب شده بود. برگگکهای درخت زندگی به زردی گراییده بود و از میوه آن»
جک _نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتالله خامنهای سای
خبری نبود. آب حیات» فروخشکیده و نشانههای هدایت» کهنه و ویران شده بود.
پرچمهای هلاکت و گمراهی آشکار و دنیا با قیافهای زشت به مردم مینگریست. و با
چهرهای عبوس و غم آلود با اهل دنیا روبهرو میشد. میوه درخت دنیا در جاهلیت» فتنه»
و خوراکش مردار بود. در درونش وحشت و اضطراب» و بر بیرون» شمشیرهای ستم
بر اساس قول دوم که ظهور امری زمینی و طبیعی تلقی میشود» برای بشر و قدرت
محدود او سهمی در نظر گرفته شده که این سهم در ایجاد مقدمات و تحصیلات
تمهیدی که همان زمینهسازی ظهور است تعریف میشود؛ یعنی خدا در تحقق ظهور
نقش اصلی و علت حقیقی را و بشر» نقش تبعی و علت ممعده را ایفا کند. پس بر اساس
نظریه دوم دو قدرت در رخداد ظهور و فرایند آن» نقش ایفا میکنند؛ یکی قدرت
آسمانی که نقش ایجادی و فاعلی داراسمدیگوی فدرت زمینی که نقش تمهیدی
دارد. معنای تحصیلیبودن ظهور در این قول» این است که بشر باید به سوی انجام این
مقدمات و تحصیل تمهیدات گام بردارد و با تلاش و کوششن بیوقفه به بسترسازی
ظهور اقدام نماید» تا زمینه برای نقش آفرینی قدرت برتر یعنی قدرت آسمانی در ایجاد
از بیانات رهبر معظم انقلاب» تحصیلیبودن ظهور برداشت میشود؛ چنان که معظمله
شما ملّت انقلابی مسلمان» باید با حرکت منقّم خود در تداوم انقلاب اسلامی» به
فرج جهانی انسانیت نزدیک بشوید و شما بای به سوی ظهور مهدی موعود نله و
انقلاب نهایی اسلامی بشریت (که سطح عالم را خواهد گرفت و همه این گرهها را
باز خواهد کرد) قدم به قدم» خودتان نزدیک بشوید و بشریت را نزدیک کنید.
در بیانات دیگر این بز رگوار (۱۳۷۸/۰۹/۰۳) آمده است: (ما به زمان ظهور امام زمان
- ارواحنا فداه- این محبوب حقیقی انسانها نزدیک شدهایم؛ زیرا معرفتها پیشرفت
از مباحث مهمی که درباره مقوله ظهور» فراوان مورد بحث و گفت وگوی افراد و
باورمندان مهدوی واقع شده و بسیار مورد پرسش و شبهات گروههای مختلف قرار
گرفته» بحث اختیاری و عدم اختیاریبودن ظهور» و به بیان دیگر بحث اختیاری با
جبریبودن ظهور است. البته این بحث به نوعی متفرع بر بحث تحصیلی و حصولیبودن
ظهور است. در واقع در پی تحصیلیبودن ظهور بحث اختیاری» و در پی حصولیبودن
ظهور بحث جبری و عدم اختیاریبودن آن مطرح میشود. بیشکک اهمیت بحث
اختیاری و عدم اختیاریبودن ظهور» بیشتر بهسبب ارتباط و تلاقی آن یکی از
شاخصههای مهم انسانی به نام اختیار و آزادی بشر است که پیوسته مورد دغدغه و
دلمشغولی همه انسانها بوده است؛ مثلا آیا جبریبودن ظهور» به محدودیت در آزادی
و اختیار انسان و به چالش کشیدهشدن آن نمیانجامد؟ آیا جبریبودن ظهور با آزادگی
و صاحب اختیاربودن انسان در تعارض و تهافت نیست؟. آیا جبریبودن ظهور» آزادی
تاریخی و اجتماعی انسان زابه چالش نمی کشد؟ آیا جبرّیبودن ظهور با آزادی
سرنوشت منافات ندارد؟ بهطورکلی تبیین بحث اختیاری و جبریبودن ظهور متفرع بر
بیان دو بحث است؛ ۱. جایگاه زمینهسازی و کارکرد آن؛ ۲. چیستی زمان ظهور از حبث
بیشک اگر دیدگاه ضتاخب نظران بز این باشد که زمینهسازی ظهور از حیث
جایگاه» دارای کار کردی به نام تقدمبخشی و تأخربخشی ظهور است؛ یعنی ظهور در
تحقق خودش متفرع بر تحقق زمینهسازی میباشد» هر چه این زمینهسازی زودتر رخ
دهد و به حد کمال و نصاب برسد» ظهور نیز زودتر به وقوع میپیوندد. اگر در خصوص
زمان ظهور قائل شویم که از ناحیه خدای حکیم زمان مشخص و ثابتی برای آن در نظر
گرفته نشده است» بلکه ظهور در فضای تغییر و شناور قرار گرفته است -که اگر انسانها
با فراهم کردن زمینهها به شایستگی لازم رسیده و زمینه تحقق آن را فراهم نمایند- لضف
خدا زودتر شامل حال انسان شده» زودتر ظهور را اجرائی خواهد کرد. در این صورت
میتوان گفت ظهور امری اختیاری است و به اراده و خواست جمعی بشر وابسته
سک _نظربه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتاله خامنهای نظدای
میباشد. پس نظریه اختیاریبودن ظهور دارای مژلفههای ذیل است: ۱. زمان ظهور
قطعی و ثابت نیست؛ ۲. زمان ظهور» تعیینشده و مشخص نیست؛ ۳. ظهور وابسته به
تمهیدات و زمینهسازی است؛ ۴. تمهیدات و زمینهسازی ظهور با قدرت و اراده بشر
شکل می گیرد؛ در نتیجه ظهور با اراده و اختیار بشر شکل می گیرد و امری اختیاری تلقی
امسام صادق لته (عیاشی» ۱۳۸۰ ج۲» ص ۱۵۴) در نقل داستانی از بشی اسرائیل نظریه
وی اله ی (براهیم له سیولد لکد ففّال لماره فلت : ا ید و انا عمور؟ قوی ال
یه نا تلد و یعدّب أولادها أربعمائه سه بردها الکلام علّی. قال: ما ال علّی یی
شرائیل الاب صجوا و بکوا |گی اه ربعین صبّاحا فأوی اله ی نوی و هارون
عل لقر اه نا ا ل تکوئوا من الأفر هی ری مشتهاه؛
خداوند به حضرت ابراهیم وحیفرستاد که بهزودی فرزندی برای تو متولد خواهد
عون فعط عنهم سبعین و له سته: ال و قال بو عبداطه 25: مکدا ثم لز
شد. ابراهیم هم به همسرش ساره خبر داد:ساره گفت: آیا من فرزنددار میشوم؛
درحالی که پیر زن هستم؟» خداوند به ابراهیم وحی فرستاد که ساره بهزودی فرزندی
میآورد و بهدلیل انکار قدرت خدا از طرف ساره» فرزندانش چهارصد سال گرفتار
خواهند بود. آنگاه حضرت امام صادق لث فرمود: «چون گرفتاری بنی اسرائیل بهطول
انجامید» چهل صبح رو به درگاه الهی آورده» به گریه و زاری پرداختند. خدا هم به
موسی و [برادرش] هارون وحی فرستاد که [با امداد غیبی»] آنها را از شر فرعون نجات
دهد و صدوهفتاد سال از چهارصد سال گرفتاری آنها را برداشت». سپس امام ششم
فرمود: (همچنین شما هم اگر مثل بنی اسرائیل در درگاه خداوند به گریه و زاری
بپردازید» خداوند فرج ما را نزدیک خواهد کرد؛ اما اگر چنین نباشید» امر فرج تا پایان
از روایت فوق برداشت میشود که ظهور با توجه به قطعیت رخدادش دارای دو
الف. زمان ثابت ظهور: زمانی است که اول" مشخص و بدون تغییر میباشد و ثانیا
وقت وقوعش در نهایت و منتهی الیه ظهور خواهد بود. رسیدن به منتهی الیه ظهور به این
سبب است که بشر در مدت زمان طولانی بدون هیچ فعالیت اصلاحی و بدون هیچ
تلاش و کوششی در مسیر باطل و گمراهی حرکت کرده و برای زمینهسازی ظهور هیچ
اقدام مثبتی از خود بروز نداده» تا اینکه ظهور به سبب طولانیشدن زمان» به نهایت
خویش رسیده است. اینجاست که خدای حکیم بدون درخواست مردم و بدون آمادگی
و اشتیاق آنها وعده خود را عملیاتی و ظهور را رو نمایی می کند؛
ب. زمان غیر ثابت و تغییرپذ یر ظهور که از آن به زمان شناور یاد میشود: این زمان
به صورت مطلق و بدون تعیین وقت از ابتدای غیبت تا پیش از ظهور جریان دارد و
هرگاه مردم به آمادگی و شایستگی لازم برسند» این شناوربودن به زمان مشخص برای
ظهور تبدیل میشود و در واقع همین زمان» زمان ظهور خواهد بود.
پس اگر ظهور را یک امر تحصیلی و اختیاری بدانیم» با شاخصههای ذیل مواجه
میشویم: ۱. ظهور» یک امر تازیخی؛است که در تاریخآبشریت رخ میدهد؛ ۲. ظهور
دارای علت فاعلی به نام خدا و علت معده به نام بشر است؛ ۳. ظهور دارای دو زمان
ثابت و شناور است؛ ۴. افعال و اعمال/ایطاندار رخداد ظهور تأثیر دارد؛ ۵. میان
زمینهسازی با ظهور رابطه لزومی بر قرار است؛ ۶. زمینهسازی بشر در تقدم بخشی زمان
اگر ظهور را یک امر حصولی و غیر اختیاری بدانیم با شاخصههای دیگری مواجه
۲ ظهور تنها یک علت فاعلی به نام خدا دارد؛
۴ افعال و اعمال انسان در رخداد ظهور, تأثیری ندارد؛
جک _نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتالله خامنهای سای
از دل دیدگاه اول که به دنبال توجیه تحصیلی و اختیاریبودن ظهور بود» نظریه
«وظیفه گرایی معطوف به ظهور) برمیخیزد و از دل دیدگاه دوم که در صدد توجیه
حصولی و جبریبودن ظهور بود» نظریه «وظیفه گرایی مطلق» استنباط میشود. در این
خصوص رهبر معظم انقلاب میفرماید: (ما میتوانیم قدمبهقدم جامعه خود و زمان و
تاریخ خود را به تاریخ ظهور ولیعصر - صلوات الّه و سلامه علیه- نزدیک کنیم
نگرش وظیفه گرایی مطلق و وظیفه گرایی معطوف به ظهور
در صورت اثبات مطالبی نظیر اینکه ظهور امری طبیعی و زمینی است و اینکه انسانها
میتوانند در مسیر زمینهسازی و آمادگی گام بردارند و نیز اینکه ظهور از نظر زمانی
متغیر و وابسته به زمینهسازی ظهور است» پرسشهایی مطرح میشود؛ از جمله:
۲ آیا رابطهای که میان زمینهسازی و ظهور بر قرار اشست» رابطه عام است يا خاص؟
۳ با فرض وجود رابطه خاص» آیا این رابطه» لزومی است یا غیرلزومی؟
۴ با فرض وجود رابطه لزومی» آیا این رابطه لزومی منجر به نزدیکی ظهور میشود
از تبیین و تحلیل این پرسشها و از پاسخ گویی به آنها دو نگرش «وظیفه گرایی
مطلق» و «وظیفه گرایی معطوف به ظهور» بروز و ظهور پیدا میکند. بر اساس نگرش
وظیفه گرایی مطلق پاسخ به دو پرسش اول» مثبت و به سه پرسش اخیر» منفی است؛ یعنی
اولا میان زمینهسازی و ظهور رابطه وجود دارد؛ ثانیا رابطه میان زمینهسازی و ظهور
رابطه عام است» نه خاص؛ ثالثا هیچ ملازمهای میان زمینهسازی با ظهور مطرح نیست؛
رابعا به سبب ثابتبودن زمان ظهور» عوامل بشری به عنوان زمینهساز نمیتواند در زمان
ظهور نقش ایفا کند؛ اما بر اساس نگرش دوم یعنی نگرش «وظیفه گرایی معطوف به
ظهور) پاسخی که به پرسش پنجگانه داده میشود خلاف پاسخی است که بر مینای
نظریه اول داده شد؛ زیرا بر اساس این نظریه: ۱. میان زمینهسازی و ظهور ارتباط وجود
دارده ۲ ارباط میان زمیندسازیی ظزون ارساطخماص است: ارباط میات زمندساوی
و ظهور ارتباط لزومی است؛ ۴. ظهور در رخدادش زمان ثابتی ندارد و زمان ظهور
متغییر است؛ ۵. پس زمینهسازی و عدم آن در تقدم و تأخربخشی ظهور نقش دارد. بعد
از طرح این پرسشها و طرح دو نظریه متفاوت در این راستا که یکی به ارتباط خاص و
دیگری به ارتباط عام نظر داد» با مداقه بیشتر به مفهومشناسی و بیان چیستی دو نظریه
روی آورده» با بیان تفاوتها و تمایزات به شناخت بیشتر و بهتر آن اقدام می کنیم.
بیشک بعد از اثبات طبیعیبودن فرایند رخداد ظهور و اثبات امکان زمینهسازی
ظهور برای مردم» دو نظریه «وظیفه گرایی مطلق» و «وظیفه گرایی معطوف به ظهور» در
میان مهدیباوران مطرح میشود. در نظریه اول» هدف فقط انجام وظیفه است» آن هم به
صورت مطلق؛ یعنی فعالیتها و تلاشهایی که مردم در قالب زمینهسازی انجام میدهند
همه با رویکرد مطلقنگری (نه با رویکرد خاص ظهور) صورت می گیرد. به بیان دیگر
صاحبان این نظریه» زمینهسازی را به صورت ملی و با اعتقاد به اینکه هیچ ارتباط
خاصی با شکل گیری و رخداد ظهوراندارد تلقی کرده و انجام میدهند. در واقع» هدف
آنان از انجام زمینهسازی» خود زمینهسازی است» یعنی زمینهسازی برای زمینهسازی نه
زمینهسازی برای تقدمبخشی ظهور. پس بهطور کلی در نظریه وظیفه گرایی مطلق بر
اساس گفتار: «انسانها مأمور به وظیفه هستند نه مأمور به نتیجه» وظیفه اولیه منتظران تنها
انجام کارهای صالح و نیک به صورت مطلق است» بدون توجه به تقدم و تخر ظهور.
مثلا در کتاب راز پنهانی و رمز پیدایی» به این موضوع اشاره شده و از محتوای آن»
حمایت و پایبندی به این نظریه برمی آید. نویسنده مخترم در جایجای این کتاب به
ظهور یک عمل و فعل الهی بوده و امام زمان؟ و مردم» نه در اصل ظهور و نه در
زمان ظهور دخالت ندارند. در واقع همچنان که مردم منتظر ظهور هستند» خود امام
زمان#له نیز منتظر ظهور است. همه اعمالی که بندگان انجام میدهند میتواند مقدمهای
برای صدور فرمان خداوند در مورد ظهور باشد و بیش از این» تأثیری در آن ندارد. ...
در مورد اصل ظهور و زمان آن اگر بخواهیم به طور دقیق سخن بگوییم» میتوان گفت
جک _نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتالله خامنهای سای
که زمان ظهور به اراده تکوینی حق متعال تعیین و تقدیر میشود و امام زمان مجری
در جای دیگر این کتاب» ظهور را بدون شرایطی که مرتبط به مردم باشد معرفی
کرده» می گوید: «نه اصلاح و اصلاح گری مردم و نه عدالت و عدالت خواهی مردم هیچ
مطلب مهم دیگری که نویسنده کتاب بر آن اصرار میورزد» خارقالعادهبودن ظهور
و قیام حضرت مهدی ثّه است که به سبب عظیمبودن قیام حضرت و اجراییشدن همه
اعجاز انبیا 2 به دست آن حضرت» مردم هیچ نقشی در امر ظهور نخواهند داشت.
در پاسخ گفته میشود: اگر بنا باشد که ظهور و قیام و حکومت امام زمان« فقط با
معجزه انجام شود» تأخیر طولانیبودن آن» بیهوده و بدون حکمت خواهد بود؛ زیرا در
زمان پیامبر مکرم و امامان بزرگوار دیگر ۶8 خداوند با معجزه» دین خود رابر کل
جهان منتشر می کرد. البته مراد از این کلام عادی جلوهدادن انقلاب جهانی حضرت
مهدی ک نیست؛ اما نباید بدون بررسی همهجانیه اصول و سنتهای الهی در زندگی
بشر» جانب افراط در پیش گرفت و قیام حضرت را چنان خارقالعاده و معجزهآسا
دانست که انسانها هیچ نقشی در آن نداشته باشند (لطیفی و ملایی» ۱۳۹۰).
در خصوص لزوم تمهید و آمادگی برای ظهور که ظهور بدون آن» رخ نمیدهد.»
امام صادق لته (کلینی» ۱۴۰۷ق» ج(» ص ۳۷۰) به جمعی از شیعیان میفرماید:
فی ی شی أنثم میات هیهات لا و ال لا یکون ما تمدون الیه عیتکم حتّی تعربلوا
لا و اه لا یکون ما تعذّون |لیه بتکم مکی تمضوالا و اه لا یکون ما تعدون |لیه
کجائید شما؟ هیهات» هیهات, نه به خدا آنچه بسویش چشم می کشید واقع نشود» تا
غربال شوید» نه به خدا آنچه بسویش چشم می کشید واقع نشود» تا صاف و پاکیزه
شوید» نه بخدا آنچه بسویش چشم میکشید واقع نشود تا جدا سازی شوید.
در روایت دیگری امام جواد ال میفرماید: (قّردا احمعت له مذه العذّه من ال
حلاص اهر اه مره (صدوق» ۱۳۷۷ ج۲ ص ۳۷۸)؛ هر گاه این عده از مخلصان [۳۱۳ یار ]
پیرامون او جمع شوند. خداوند امر ظهور او را فراهم میکند».
در روایت منقول از امام باقر با میخوانیم ۹ اجممع لام لاسام ] عدّه الب
نان و و ان عسر وب عله الم و القیر (مغربی» ۱۴۰۹قه ج ۱ص ۷۲ هرگاه پیرامون
امام به تعداد نفرات جنگ بدر که سیصد و سیزده نفر است جمع شوند» بر امام واجب
از این روایات و امثال آنها به خوبی برداشت میشود که رخداد ظهور بدون
آمادگی مردم حاصل نمیشود. در واقع میان رخداد ظهور با آمادگی مردم» رابطه وجود
دارد و این رابطه» رابطه لزومی است؛ یعنی با آمادگی مردم» زمینه رخداد ظهور فراهم
میشود و این آمادگی نیز در قالب خودسازی» پاکسازی و غربال گری نمایان میشود.
نگرش دوم» نگرش وظیفه گرایی معطوف به ظهور است و نظریه مختار نیز بر همین
نظریه استوار میباشد. در این نگرش» هدف از زمینهسازی تنها انجام وظیفه به صورت
مطلق نیست؛ بلکه انجام وظیفه با عطف به ظهور صورت گرفته و این انجام وظیفه مترتب بر
نتیجهای به نام تقدمبخشی ظهور است+ بر این اساس» انجام کازهای صالح و نی که
بهعنوان تمهیدات ظهور و زمینهسازی ظهور صورت می گیرد» در رخداد ظهور» نقش
دارد و زمان ظهور که متغییر میباشد با عمل صالح و رفتار صحیح» تغییر میکند.
البته نگرش وظیفه گرایی معطوف به ظهور با دو رویکرد منفی و مثبت قابل
نشانه گذاری است که میتوان آن دو را با غناوّینی همچون: نظریه اختیاریبودن ظهور
با رویکرد منفی و نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت» تعریف کرد. در رویکرد
مثبت, کارهای خوب و صالح» ملاک عمل است و تکلیف شرعی در خصوص
زمینهسازی ظهور با محوریت عمل صالح انتظام مییابد؛ ولی در رویکرد منفی» کارهای
منفی و عمل غیرشرعی نظیر ظلم و ستم» ملاک عمل است و مساعدت در اشاعه و
فراگیری آن» وظیفه و تکلیف شرعی منتظران قلمداد میشود. از این نظریه» متفرعشدن
امر مقدسی چون ظهور بر امر نامقدسی چون ظلم و ستم بهدست میآید و نتیجه این
برآیند نیز تداعی گر مقبولیت این ایده میباشد که: «هدف, توجیه گر وسیله است». از
آنجا که مقبولیت این ایده (هدف» توجیه گر وسیله است) به سبب ناسا زگاری با اصول
سک _نظربه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتاله خامنهای نظدای
قطعی و مسلم اسلامی» مردود است» مقبولیت تحقق امر مقدس به واسطه امر نامقدس نیز
مورد خدشه قرار می گیرد و در نتیجه» نظریه وظیفه گرایی معطوف به ظهور با رویکرد
منفی» به سبب ناسا زگاری با دادههای دینی» غیرقابلقبول میباشد.
از آنجا که «نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت» نظریه مختار تلقی میشود»
در این نوشتار» بیشتر تحقیقات و پژوهشها روی همین نظریه صورت گرفته و بیشتر
بحث و گفت وگوها با محوریت آن دنبال میشود. بهطور کلی تبیینها و تحلیلها در
راستای توجیه و مستدل کردن آن» جهتدهی شده و دلایل و مستندات ارائه شده تنها
برای اثبات آن به کار گرفته میشود. بیشک «نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد
مثبت» که متکی به «نگرش وظیفه گرایی معطوف به ظهور؛ است با توجه به وجود
معیارهای صحیح و دلایل قوی که آن را همراهی میکنند و با عنایت به فواید و
کارکردهای بیشتری که در حوزه فردی و اجتماعی نصیب منتظران میشود» بیشتر مورد
اقبال باورمندان اسلامی و مورد پذیرش اندیشوران اسلامی قرار گرفته است که در ذیل
در میان شیعه جمع کثیری به «نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت» اذعان
کرده و در مکتوبات و نوشتهجات بسیاری به این قوضوع اشاره شده است؛ از جمله:
کتاب سنتهای تاریخ در قرآن» تألیف سید مخمدباقر صدر و کتاب اختیاریبودن ظهوره
به قلم علیرضا نودهی؛ کتاب مسئله زوم و عدم زوم زمینهسازی برای ظهمور» تألیف خلیل
نعمتی؛ مقاله «زمینهسازی برای ظهور؛ آرمان انقلاب اسلامی» به قلم ابراهیم شفیعی
سروستانی چاپ شده در ماهنامه موعود».ش ۱۰۸؛ مقاله «زمینهسازی ظهور) به قلم
سیدمسعود پورسید آقایی چاپ شده در مشرق موعود ش ۱۰؛ مقاله «مهندسی بلوغ
اجتماعی و زمینهسازی ظهور) به قلم فرامرز سهرابی چاپ شده در مشرق موعود ش۲؛
مقاله «نقش مردم در تعجیل ظهور» به قلم قنبرعلی صمدی چاپ شده در مشرق موعود»
رهبر معظم انقلاب از جمله عالمانی است که به اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت
قائّل بوده و این نگرش را در بیانات خویش به صراحت بیان فرموده است:
شما مردم عزیز» به خصوص شما جوانان» هرچه که در صلاح خود» در معرفت.
اخلاق» رفتار و کسب صلاحيتها در وجود خودتان بیشتر تلاش کنید» این آینده
را نزدیکتر خواهید کرد. اينها دست خود ماست. اگر ما خودمان را به صلاح
نزدیک کنیم» آن روز نزدیک خواهد شد... هرچه ما کار خیر و اصلاح درونی و
جک _نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتالله خامنهای سای
تلاش برای اصلاح جامعه انجام دهیم» آن عاقبت را دائما نزدیککتر میکنیم
این عالم حکیم در خطبههای نماز جمعه میفرماید: «شما در هر زمانی تا پنج سال
دیگر تا ده سال دیگر تا صد سال دیگر که بتوانید کیفیت و کمیت جامعه اسلامی را
افزایش بدهید.» امام زمان #4 ظهور خواهد کرد. نیز معظم له میفرماید: «جوامع بسشری
هرچه با عدالت و معنویت همراه شوند... آن آینده نزدیکتر خواهد شد» (خامنهای
از بیانات و سخنرانیهای رهبر معظم انقلاب به خوبی نظریه اختیاریبودن ظهور با
رویکرد مثت قابل اثبات بوده و به صراحت و وضوح» این نکته بیان شده است. اینکه
حرف از کار خیر و صلاح درونی و اصلاحات اجتماعی میزند و این را مقدمه ظهور و
نزدیکشدن رخداد ظهور میداند» علاوه بر اثبات اختیاریبودن ظهور اثبات رویکرد
مثبت رانیز به دنبال دارد. نیز اينکه بیان میدارد اگر جامعه جهانی به عدالت و معنویت
نزدیک شود» رخداد ظهور نزددیک ترامیشود يا اینکه اگر دراپنج سال و ده سال و صد
سال کیفیت جامعه اسلامی را افزایش بدهید» ظهور نزدیک میشود» همه اينها به نوعی
تداعی گر آن نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت است. بر این اساس دیدگاه
در این خصوص آیتالّه آصفی در کتاب الانتظار الموجه در بحث علت تأخیر
علت تخیر ظهور به جهت فراگیر نشدن ظلم و ستم نیست؛ بلکه نبود یاران کافی از
نظر کمی و کیفی و نبود آمادگی مردم» زمینه به تأخیر افتادن ظهور امام زمان ال
شده است و اگر این مشکل بر طرف شود» ظهور بدون تخیر زودتر به وقوع
آیتالّه مکارم در کتاب حکومت جهانی امام زمان در پاسخ به طولانیشدن غیبت
برای تحقّق یک انقلاب همهجانبه در سطح جهان» تنها وجود یک رهبر شایسته
انقلابی کافی نیست؛ بلکه آمادگی عمومی نیز لازم است و هنوز متأسفانه دنیا آماده
پذیرش چنان حکومتی نشده است و به محض آمادگی» قیام او قطعی است (مکارم
آیتالّه اصفهانی در کتاب مکیال المکارم مینویسد: «آمادگی مردم» یکی از شرایط
و ار کان ظهور است. باید قدم اول را در این مسیر مردم بردارند و ظهور را از خدا طلب
نمایند» تا خداوند» ظهور را تحقق بخشد (اصفهانی» ۰۱۳۸۷ ص ۱۱). همو در ادامه مینویسد:
«دعاهایی که مردم برای تعجیل بخشی ظهور میکنند» در تقدم»بخشی ظهور تأثیر دارد»
آیتالّه مهدی فقیهایمانی درکتاب لوا الانتصار روایاتی را که درباره دعا برای
تعجیل ظهور وارده شده است به پنج قسم تقسیم می کند و در قسم اول مینویسد: «در
بعضی روایات» تصریح شده است که دعای مومنین و طلب فرج آن حضرت ال
موجب تعجیل در فرج میشود» و ترکک آن» موجب تخیر در فرج میشود (فقیهایمانی»
هر کاری برای تغییر ساختار جامعه موفقیتش به یک سلسله شرایط و زمینههای
خارجی نیاز است؛ اگر چه تغییرات اجتماعیای که سر چشمه الهی دارد» ربطی به
عوامل خارجی ندارد؛ ولی از جنبههای خارجی به شرایط بیرونی متکی است. پس
با اینکه خدا توانایی هموارکردن مسیر برای ظهور را دارد از این روش استفاده
نخواهد کرد؛ پس باید منتظر شرایط باشیم و برای اجرایی چنین تحولی» وجود
رهبر صالح به تنهایی کافی نیست (صدر ۱۳۷۹ ص ۰)۱۰۵
در پایان به این جمعبندی میرسیم که نظریه مختار که همان نظریه «نظریه
اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت» بوده دارای استواری و قوت خوبی است. استواری
و قوت آن نیز به دو چیز بازمی گردد. ۱. وجود دلایل و مستندات مختلفی که توجیه گر
این نظریه بوده و در ادامه به صورت تفصیلی مورد بحث و گفت وگو قرار می گیرد؛
۲.وجود موافقان این نظریه و کثرت قائلان به آن در میان اندیشمندان اسلامی.
سک _نظربه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتاله خامنهای نظدای
تفاوت اساسی نگرش وظیفه گرایی معطوف به ظهور با نگرش رقیب یعنی نگرش
وظیفه گرایی مطلق در دو رویکرد غایتشناختی و کار کردشناختی قابل بازشناسی است.
نگرش وظیفه گرایی معطوف به ظهور دارای هدف و غایتی است هدف این نگرش
تاثی رگذاری در رخداد ظهور و تغییر زمان ظهور از حیث تقدم و تخر میباشد؛ یعنی بر
اساس این نگرش, اگر منتظران به وظیفه فردی و اجتماعی خویش خوب عمل کنند و با
اعمال صحیح و رفتار اسلامی به آمادگی فردی و اجتماعی برسند» میتوانند در زمان
رخداد ظهور تاثیرگذار باشند؛ پس هدف دراین نگرش تغییر زمان ظهور و تعجیل در
آن است؛ ولی در نگرش رقیب یعنی نگززش وظیفه گزایی.مطلق از آنجایی که منتظران»
انجامدادن کارها و وظایف محوله را به قصد تغییر در رخداد ظهور انجام نمیدهند»
تأثیرگذاری در زمان رخداد ظهور و تقدمبخشی آن جز اهداف آنها تلقی نمیشود.
شاید بهتر باشد این طور بیان گردد که نگرش رقیب اصلا در این خصوص به دنبال
هدفی در رخداد ظهور نیست؛ بلکه زمینهسازی را برای زمینهسازی که بهعنوان یک
شایان ذکر است در بحخث تقدمبخشی دو نگرش مطرح است «علم اجمالی و کلی به
تقدم» و «علم تفصیلی و جزئی به تقدم» مقصود از تقدمبخشی که جزو اهداف نظریه
مختار بوده نوع تفصیلی و جزئی که قسم اخیر میباشد. نیست؛ بلکه مقصود علم اجمالی
و کلی به زمان ظهور است؛ یعنی ما منتظران که نگرش وظیفه گرایی معطوف به ظهور را
قبول کردیم» باور داریم که اعمال و رفتار اسلامی ما در رخداد ظهور تأثیرگذار است و
این تاثیرگذاری بهطور کلی موجب تغییر در زمان ظهور و تقدمبخشی آن میشود؛ یعنی
علم اجمالی و کلی به تقدمبخشی داریم؛ نه جزئی و تفصیلی. بیشک اگر نگرش دقیق
و تفصیلی مقصود باشد» مذمت روایات کذب الوقاتون (طبرسی» ۱۴۰۳ق» ج۲» ص ۴۷۰) شامل
این نظریه میشود؛ پس نتیجه گرفته میشود که نظریه مختار» هدفمند و غایتمند است و
هدف آن» تأثیرگذاری کلی در رخداد ظهور میباشد و از این تأثیرگذاری کلی»
تغییرات کلی در زمان رخداد ظهور حاصل میشود. نتیجه این تغییرات در واقع» علم به
کلیت تقدم و تأأخربخشی زمان ظهور است که از آن به تقدمبخشی و تأخربخشی کلی و
کار کردشناختی حیث دیگری از تفاوتها میان نگرش وظیفه گرایی معطوف به
ظهور با نگرش رقیب است تا برتری نگرش مختار بر نگرش رقیب آشکار شود. بر
اساس تحلیل کارکردشناختی» نگرش/مختار» دارای آثار و مولفههایی است که نگرش
رقیب از آن محروم میباشد؛ نظیر امیدواری» انگیزهمندی» پویایی» بالندگی و نشاط که
با نگرش مختار قابل بازیابی است. وقتی منتظران و باورمنذان مهدوی به این اذعان برسند
که اعمال و رفتار انسان در مقوله آظهور تأثیّرگذار اشست و همچنین زمان رخداد ظهور
غیرثابت و متغیر بوده» متفرع بر تلاشها:و حرکتهای اضلاحی انسان است» بهطور قطع
با انگیزهمندی و امیدواری تمام به سوی انجام کارهای خوب و پسندیده گام برداشته» با
روحیه پرنشاط و پویا بهسوی زمینهسازی ظهور حرکت میکنند؛ اما وقتی نگرش رقیب
یعنی وظیفه گرایی مطلق مطرح میشود بالتبع این باورها در میان مردم اشاعه مییاند که
در فرایند رخداد ظهور ما تنها مأمور به انجام وظیفه یعنی زمینهسازی هستیم؛ حال این
زمینهسازی منجر نتیجه یعنی ظهور بشود يا خیر» و این زمینهسازی» ظهور را تقدم ببخشد
یا خیر در این مورد» بشر هیچ تکلیفی نداشته و ندارد؛ چون زمان ظهور ثابت است و با
اعمال و رفتار بشر تغییری در آن حاصل نمیشود. بیشک بر اساس این نگرش وقتی که
ارتباط میان زمینهسازی با ظهور نفی شود و زمینهسازی بشر در ظهور بیتأثیر و
بیخاصیت انگاشته شود» یعنی مردم در خصوص زمینهسازی برای ظهور چه تلاش
بکنند و چه نکنند تفاوتی در نتیجه بوجود نمی آید و ظهور بهخاطر ثابتبودن زمانش
جک _نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتالله خامنهای سای
در مقطع زمانی خاص خودش بهوقوع میپیوندد. بهطور قهری با اشاعه این نگرش و
نهادینهشدن آن در جامعه به نوعی روحیه یأس» نامیدی و بیرغبتی در میان مردم رواج
یافته» فرهنگک خمودی و ایستایی بر مردم مستولی میشود که نتیجه آن» بیانگی زگی و
در نهایت بعد از بازشناسی دو نگرش «وظیفه گرایی مطلق» و «وظیفه گرایی معطوف
به ظهور» و بعد از تحلیل آن دو با رویکرد غایتشناختی و کار کردشناختی به برایندی
چون برتری نظریه مختار (اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت) پی خواهیم برد.
در پایان بحث به این نتیجه میرسیم که پدیده ظهور یک پدیده و رخداد زمینی است و
در تاریخ بشر به وقوع خواهد پیوست؛و خدا فاعل اصلی و حقیقی آن و بشر فاعل
اعدادی و تبعی به حساب میآیند. بر این اساس زمینهسازی ظهور برای بشر ممکن بوده
و این زمینهسازی در رخداد ظهور تاثی رگذار میباشد؛ یعنی اگر بشر در مسیر هدایت و
صداقت قرار گرفته» دین و دستورات الهی را در زندگی خود پیاده کند و به آمادگی و
شایستگی کامل برسد» خدا لطفش را شامل مردم کرده» غیت امام زمانله را تقلیل
میدهد و زمان ظهور را تقدم میبخشد. اگر عکس این قضیه واقع شود» یعنی مردم از
دین و فرامین الهی فاصله گرفته و به سوی آمادگی و شایستگی پیش نروند» خداوند
لطفش را از مردم دریغ میکند و غیبت امام زمان ال را تداوم میبخشد. در خصوص
توانمندی بشر در زمینهسازی و تقدمبخشی ظهور دو نگرش وظیفه گرایی مطلق و
وظیفه گرایی معطوف به ظهور مطرح است در نگرش اول اصل توانمندي زمينهسازي
ظهور برای بشر به صورت مطلق یعنی بدون تاثیرگذاری در تقدمبخشی ظهور» پذیرفته
شده است؛ ولی در نگرش دوم» یعنی وظیفه گرایی معطوف به ظهور علاوه بر اصل
توانمندی زمینهسازی» تاثی رگذاربودن آن در ظهور از حیث زمان نیز مورد توجه است.
بیشکک غالب اندیشمندان و فرهیختگان اسلامی به سوی نگرش دوم» سوق یافتهاند و
همین نگرش مورد اذعان و تأکید آنها میباشد. رهبر معظم انقلاب از جمله اندیشمندانی
است که در بیانات و مکتوبات خویش به این نگرش اذعان کرده و بعضا با صراحت
جک _نظریه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتالله خامنهای سای
۲. ان منظور» محمد. (۱۴۱۶ق). لسان العرب. بیروت: داراحیا التراث العربی.
بنی هاشمی» سیدمحمد. (۱۳۸۴). راز پنهانی و رمز پیدایی. تهران: نیک معارف.
خامنهای» سیدعلی. (۱۳۶۹). در مکتب جمعه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. (نسخه
الکترونیکی: مر کز اطلاعات و مدارک اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی قم).
۶. خامنهای» سیدعلی. (۱۳۷۰). سخنرانی در اجتماع بزرگ مردم قم در سالروز میلاد حضرت
مهدیش» ب رگرفته از: پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتاله خامنهای
۷ خامنهای» سیدعلی. (۱۳۷۶). سخرانی رهبر معظم انقلاب» برگرفته از: پایگاه اطلاعرسانی
۸ خامنهای» سیدعلی. (۱۳۷۸). بیانات در جشن بزرگ منتظران ظهور همزمان با هفتهی بسیج و
برگرفته از: پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالّه
٩. خامنهای» سیدعلی. (۱۳۷۹الف). بیانات در سالروز میلاد خجستهی امام زمان از: پایگاه
اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالّه خامنهای .61.1۳ 320673 131105://1275[.161
۰ خامنهای» سیدعلی. (۱۳۷۹ب). بیائات در سالروز عید سعید غدیر خم» از: پایگاه
اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتاللّه خامنهای .61.1۳ 277063 131109://1278[.160
۱ خامنهای» سیدعلی. (۱۳۸۷). دیدار اقشار مختلف مردم در روز نیمهی شعبان» برگرفته از:
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای .13۳605://1275[.161027661.3۳
۲ صدر» سیدمحمدباقر. (۱۳۷۹). رهبری در فراز قرون. تهران: موعود.
۳ صدوق, محمد. (۱۳۷۷). کمال الدین و تمام النعمه. تهران: اسلامیه.
۸ کلینی» محمد بن یعقوب. (۱۴۰۷ق). کافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
۹ لطیفی» رحیم؛ ملائی» حسن. (۱۳۹۰). جایگاه اختیار و تلاش انسان در پدیده ظهور. انتظار
۰ مغربی» قاضی نعمان. (۱۴۰۹ق). شرح الاخبار. قم: جامعه مدرسین.
۱ مقری قیومی» احمد بن محمد. (۱۴۰۵ق). مصباح المنیر. قم: دارالهجره.
۳۲ مکارم شیرازی» ناصر. (۱۳۸۶). حکومت جهانی مهدیللت. قم: نسل جوان.
سک _نظربه اختیاریبودن ظهور با رویکرد مثبت در انديشه آیتاله خامنهای نظدای
|
باورمندان مهدوی به بحث زمینه سازی ظهور، به طور ویژه توجه کرده و درمورد آن، پرسش های مختلفی مطرح نموده اند؛ مثلاً آیا زمینه سازی ظهور برای بشر ممکن است؟ آیا بشر به این کار تکلیف شده است؟ آیا با انجام زمینه سازی، ظهور به نوعی تقدم بخشی می شود؟ از این قبیل پرسش ها که در راستای پاسخ گویی به آن ها دو نگرش «وظیفه گرایی مطلق» و «وظیفه گرایی معطوف به ظهور» مطرح شده است. در نگرش اول، باورمندان مهدوی بدون توجه به تقدم بخشی ظهور، به انجام وظایف منتظرانه خویش مشغول می باشند؛ ولی در نگرش دوم، باورمندان مهدوی با عنایت به اینکه کارهای خیر و اعمال صالح آنها در تقدم بخشی ظهور تأثیر دارد، به انجام وظایف خود اقدام می کنند. نگرش دوم باز به دو رویکرد مثبت و منفی تقسیم می شود؛ در رویکرد منفی، ملاک زمینه سازی ظهور، فراگیری ظلم و جور دانسته شده است؛ ولی ملاک رویکرد مثبت، کارهای خیر و اعمال صالح می باشد. پاسخ این پرسش ها و برآیند این رویکردها با درافکندن نظریه مختار «نظریه اختیاری بودن ظهور با رویکرد مثبت در اندیشه رهبر معظم انقلاب - دامت برکاته-» با متد عقلی و نقلی با رویکرد تبیینی و تحلیلی دست یافتنی خواهد بود.
|
23,678 |
439826
|
0 6 9003 کل ۲06 صز واعجصه مصفا هی وصه اصعص ومزصه ععدع 13 و۲۳۳۵
عفادم 200 اعد روزده ععدنوصها مونم۳م؟] ععص موه کاصعا هه ۳۳۲۰ صعنص 1۳
6 16۷ 50 220 رکط۲00 هل طاعناومط منعطغ صز واعجصه اههد
0 ا 036۲ 8 طعد صز جاعنصد وصفلدهوی اصد +صعصومزده عطا او کعسود عطا
(۳31) 13080286 1۵۳۵۵۵ ۵ که تاعزاوطت ام ومد[ 128 ,که عقعط1
40 263616 001660 وعط1 ۳:20 قنطا صز دم 0۵ رقطناصیهدد
0 عدمطناند۷ اوح اصعص زد عععوعمها و۳۵ ( 2014) کنعجو ت23
40 6۲ زد مه هط جعطا عنام صز علمعزمه هه 2000۳ 00۵
او 1468۳ 138280 و۳۵۵ طاونط-ا-صونفوعص ج هط موعصدا عط) اقط ماد
7( ,35691069 .اعنجصه عصاملدهمی عناطام او 1061 10۶ ه فصد اصعصومزده
113665 دنق 1۵۳ وصه کعصعط- 00 12 ۵۸۵100 کزعولدصد هاحل عخهاناهده
8 رو هز ۸۵۲۵۶0116۲6 ککها6 200 ,۸8۷/065 ککها) ,16079 16006۲
ما۸ ۲0۳6۶00598 محطمع تفع نله نصعطمم۲ لفط مرمککع2۳ عاهن مدعه **
7 و 113665 ۵30 0۳ 300 500-13665 احآهزه کج ۵11 28 وخصع 0 ووزده معط
806 10۳ کط200 نامز علخ دم عوصنفهغ ع6ط71 وعنجصد عفادم 1۲۵۳
85 36105 0طز کاطاونعدز 06166۳ صندع ۲۵ دما ههینامم فص کعطل 13
8 1308286 و1۵۳۵ اه 010 عطا صذ نحص عصفماعم وصد خصعصووزده
,۳:06 286 اع 23 ۳۵۳۵8۵ ,ط00کفقل0 8۳۳ ,16870678 ]۳۳ :1۳6(078
8 م1326 ۷6 ک6ع 6 ها هه 0۵00۳0965 ۲۳6 ۵ امعله که ملعط اقا ۳600265
لهس عطا ما صمناصعانه 3۵۲60۲ .(340 .م ,2015 م6 66ل) قاص 0 عکنا معا م1
6 .6.8) 500065 5۵۷۵۳۵1 10 160 کقط همع 13 ۵ و10 صز صمخامصع ۵1 ۲۵16
عا ۲ هصنلمع0 ,(2019 رواندک +6 31/38021602 ,علع2 36 :2018 مصق۸1137 ۶
ع8 13262 1۵۳۵60 عطا هز عبهط کصمنامصه عخزدمم خقطا عم عآمزعد0م
عز طلعنط۷ ماطعصمزده دز صمتامصه عتتاتعوم 0۵6 اصعصهع مناج عنصعفهه فصه
و۲ ۶۵۵ کز طاعنط۷ رهز ۵۶ صمامصه عمم عطا طانم معنهنممععه واععمل
عطا 12 عاعقا ۵ ۵۶ رعکقل 2 ,نامز ۵ وه هه ۶و کععصعاطهرمزده عطا عصتصعصی
003 56 601 هنک که ع 0ب ۵ هه ععدعنع مه آمدمتامصعه صه که 0عانعع01
8 ۳ ۵201 ۵ کدمناندومعنل هو توس هه ۷10۳۵0 کل 1۲ ماقم عصنصه1 از
امه عتص206ع2 هه حنطز ۳ کص ناژ عقنمعرد ما خصعصصوو ده ۲و 10۷۵1 مقنمعمد
0 گلز (عط ۸ ,86 2 نع 13 جع ن6 20 2 حذ اصعصرمزهط .(326 .0 ,2006 ملاع 2عم6)
م6010 ک6امهمه ۵ که وعصتقلعل عز برطلت) خصعمصومزصه ععععصه| 1۳۵۵۵۵ که
۵1طا بانلنطاه 06۳۵۵ موه عودعللنمطل عطا نو کصوزعصعصنل هصناهعاصز عصساصی
عماسل "عم تاکن ۶و عمط عطا هنز ککعمعیی 16۶ 0۷6 مهس عطا کاع ۳11
کز ۳۳ .(216 .0 ,2016 ,3130706 6 عاعه106) ععقتعصها 1۵۳۵۵5 ۵ عصنصده1
عطا [0۳006 صف عنطم 52۳6 عصناهتناعه نکمم تچاله عمط عم ج که 0ع9000ع01
65 م200۵ نام 6 ۲ کعنگزعمعاص وصه صمناعه ماصز +عصوع1 ععع ید1 0ع 10۵۳۵۱
6۳ ] 661 باه 0۳ 1626۳5 ع ۳ ععهام کعمله) 1 .(2016 ,3/6 6 ع[ع 2 ع10)
۵۳ 6۷ کصنطاع5۵۳ عتعنطجت ۵۶ مل ما صعطا #ععنجه معلد 0۳ 16605
:2 ع6[ع062) 0706685 عهصنصمع1[ عومنع م12 صون10۳ عطا عصسل #عاع موجه
اد 5ط00عه 5060 ۳۲3 0عنهنمدکد عجه عصمنامصه عناهع 2 ما۵۹ 0۵۳ 13
,0 ۳۳۵۵) ۳0۷۵ ۵ اکناوکنل هه 1166 ما ععزدعل عطا ۵۳ ,۷۵۳۷۷ متعقهصه که
0 5و عحاکهعمی نامع ۲۵ کز حعنطم صمامصه ع نامع عد ج کز جعنجص۸ .(2005
65 ما0 6ط) ۶و ع0ه کز از 0هه بعص ما عنم ۵۶ +عوصعل ۶و ۵7ع2 1۳۳085
۵ طز بااعنجص۸ .(2001 ,از 130) کعدععل ععدنعمها رز علعلها ما 0ععد کعصهع1
86 1۵۳۵۱60 ۵ 16208 صز ماج عصنصنصاعل0 ج کز حعنطم ,غود ید1 0عز۵ 10۵۳
,5611-0676600 ۵۲ عا ص6۵ امصناعنل ۵ دز ب(1994 بغوصاعد/3 عک +عصلحد6)
6 1۳۵۳ عهصنکاسه ص16 6 ککقل ما ۳۵12160 فطع هه مکعصناعم1 ,دگعزاه 0
.(8 .0 ,1986 ,0006 ۶ )0065 ع ص162 ععمع مها عط ۲و دمص ونهت
و ۵۲0۲ عطا کز بااعتجصه ععمتع م1 صهزه مگ که اعساعدی عطا ما ۵عاقا چلمعمان
ا(اعتحصه دعقل عصخلمعری عناطاتم ورواعصقد مص0م+کقل عطا صز تعنص مدرد
1 عطا ما 1205 اه 250۸ .بواعتجصه عمصع گنه دز حطعنط ,(۳50۸)
6 ۶ صمزکعناکنل ععلنا کعنانجتاه صممکععله هنز صمناهصنتخوم که عع ص302
0 را لهموزعه006 ,۳۸٩۲۹ ,فص (2016) دک عمصعنه 17 ها .ر2001 مصنلیه)
0680 2 62 6066060 0و6 عطا کز مجوتقمعط عرص جم 2ص ححصام6 که
۰) فققله عطا ز موجه هه ۲۵ 5066 ع (0نجناعل ما عمتندممم +م) عمهنا00
16۵7 عطا دوز 2۹560۸ ,(2002) معط فصه معاعاک ,ات26۵ ما ههام۸ .(4
1 1۵۳۵ ۵ هل از 200 ,کعقل عطا صز فله10 00 ۵۶ صناهتع ج ۵۴ 1۳۵۵۲ ص هصملدع مد
61 طز 1690[۲ تحقط 1۳ 112006 نماد آهنهود خععع از هزطامطام آهنههد
-67 2 051 6 ۵1 ع00 که ۷16۵۵ صعائه کز ععه نع 10 +عطامصه صز ملد 5
۵ کز 261 صق 86۵56 1026۳5 12 10۳ وصنصع1 ععمنع 120 ۵۶ کاعمکد 008
85 06۷610006 فصه عصسندوعه 2۳۵۵ کتعصععل1 اعتسا5 00 صف کقطا ۷32016
,6 (2002) یله 6 وطاناقا0ع2 ک۸ .(2004 ,6۳66۵۵۵۵ +6 وملقصد/3 مق0) داماد
61 0 506660 000116 2 ع۷نع ۵ 3۵6 کعمل ههد ۷6۵ کععسه للم نمی اعنحصه
5۰ 0۷ 0ع8لناز ۵۳ 0مهنانستط 6 ۵ وندکه عجه روعطا ععتهع +عع ص50 2 ۲8
۵ 20 51316 2007208 00506 ۵ ۳ا۳ عصتصفه ما خطهدوک ,کتظ و5۳03 کنط1"
06 6 ع[ع06۵) نصا ععمتع م1 0عنع1۵ ها 0۳ا تم آحگ 00
8 م۳50۸ که ]۷۵1 فقس ر(2018 مصقتعطه1 6 صوسنطاک ناقلاط :20140
و صنا۳ع ه ۵۴ 1۳۵۵۲ جز 06۳10۳۵66 [0۳۵ اه ۲6۵۳ ۵ 0ع2ا۵ صمنامصه 68206
6 صنر2002 وله 6۲ رطتاها267 :2016 ,معقصهته 0 عععل عطا صز کله دوز
۳۳(۰) 13080286 1۵۳۵8 ۵ که داعناو22 حسعع1 کاصع0ن0د ع۳۲عطت۷ م1۳60 ۵۶ امعاصم
۵ لفط کطمتامصته ع0ناهعع قصه ع انوم که دعلزد 0 عجع ۳۹0۸ مه طاط
+2 ع[ع100۵) د6ققله ععمت ها 1۳۵2۵ جز خصع هت عنطعه ا م16 1116006
۵ ۳۷6760٩ 50007 کنطا ورانم 5000 3/1006 .(2001 ,1100 ,2017 ,علع2ع12
۵ 6 200 3560۸ 200 ۳۲۳ معط 3000 16200 ما 106۲5 ۳۳۲۰ مقنص۳ ۵1 عاصصد5
8 اباه اه کتامتحصه [۵ع۶ هدع ده مدع مه ۵۵۵ توعطا اصعاره ۵1
7 26۲ رده 136 ۵۶ کععسام5 عط 60 ماه از ,3/0606 بقل ۳۳۲۰ جزعط) هز
0 750۸ 0صه ۳۲۳ دز لدم ما1 ع[زعنهام عطا رکذ خقطا موعنجصه عصملدع 50
61 زمزده 1306256 کل 1مطاعماهاد ملعط ما عمط عطا نم ماتعاصم و طلعناد
7 20 حلعباک 2110216 ۵ دعزعع دی عاهم تمرم ککع 200 فصه ۳۲ط کهصنصهع1
067 0۳ ص کعنص 0000۳ ۵۳ کععصعللهط که عع5 ۳۴ خقطا 2۷6۵۲۹۵ ۵ 1۳۶00۶65
ونطا 1۵ ۸0002۵98 .(27 .0) "علهمع ۵۳ ۵ کصعا وم عجه خمعطا کاصه 0 ,۵1۵۰ +عابا0
6 ۵ ۳۶0020605 الم زیم 1مطل دم فص للمن دام عحج کصمنامصه مصمتتنصتع0
61 ع6 ۷ نانطعم ه از کصزععط وصناعع؟ عطا ,۶۵۳۵۵ +عطاه ۵ ۷۵۳۵۰ عوزکاناه
2 1۵ 7620110 06805 ۵ عنام توص مصماتوصمه خصعسه له 10 نو عطا ۶و
5 9ع00010 (2005) ۳۳650۵ بعصما آمدمنتمصه +۵ زک حعلنه 027
6 ناسمه عناهععد از معاهنمععد عحه واعنحصه که حاعناد کدمنامصه
7 276 ,اطع زد 0ع121[ع۳- 00 عملنز مکصمامصه عصناه ند ع۷تاژد0م
,83677 6۲ و112 وتا تاع۳) کاصع00د نم دعععناد عنصع0قه عطا ۵ 0ع۳۵13
6 کط0نام60 6826 مانعععه (2012) عمعع۳ی هه عحصلد/< م۸ .(ر2002
عنعطا ملناط مضه کعتزمام مت جمناعه عمط جتماص عم کعام عم ۳۵۵۵6۵
65 2 6110 از وصه زد /حطام 1۳6۵۵ عصاه ۳ ,کعسم36 هدعم اوه
0 5060131005 13696 116م165 .(219 .0) "کعمس م8 [2عزع امعم فصه هنود 1۵
,1۵ 8 ما5 ما عصو5 کل خذ وطمنایخصحصصحم 12 هذعصمتامصه 6[ عنازدمم 136
60210021 اصقص صذ مخاصعااه حعاصت 0 نع ۳6 01 عمط کصمتامصه مواخصع۳ آتاهن
106 صز لفط ۵۶ عاعلئه عطا مواعنجصه کل صمنامع ده عده ,ص26۳ .کامعاصم
,60 عم ,12006 ,نام0غلی) [ع ی زعمعاجه 0عملمجه عجه کعصنصمع[ ععع نع 10
و م۲ ۳۵ ۲۵ 60 اه دز کصمتامصه ع نکمم ما ک۵00؟ صز ععصقطل خصعسته 156
۳۵ نقص عط ,ر2000 منراقطنصصع ماع عغ مصعصهناعک5) عمامط رم عبتاندوم
[067502 ,۵11-06138 ینعی ۵۵ کعکت0 10 لفط رومام روم که ۵10 عطا صز
8700۹/060 0031006 ۵۶ اعد هل عطا 0صه ,کقعصزمصهط ,کطاع 5۳62
کز 61 وزده موصنص صز 0606 عم کنطا ۷/۲5 .ر2011 ,ا[ع ۵020 6 0ع11ع۲)
-1028 ع3 1 0 261 نز005 2 ع 3۵ صف اقطا صمنامصه ع نوم جعاصهم ج ند
13886 10768 ۵ صز عم ز ۳ و عصسع 16 عطا کم کععصنلوقط وصه ععمعنلزده صصع]۲
011021 ۵ پرمز 0۶ [ع16۷ 2 ۳۲5 ۳۶00۵۵ ما کصمنازدومرعنل م06 که 0عصضناععه کز
حل #7احهآحهنا ت02 رتم16 ععهع ص13 ۵۶ کعع موم عطا صز عماعها وه کععصقهاعصنهجن
(20140) 336736 وه 162616 :۸ .(2006 له 6۲ ۶ع6) اجعنصی ماه
85 1۳۵۳۲ ۲۵۳۵ ۳۵۲ کوصناعم1 اصمکمعام عط که 0ع دس ععل کز اصعص زرط معسعه16م
66 اعدا اعد اما دامع 0650۵ 2 36 بر اه نمی مکع عمجم
۵ ۷۷۳6۳ 06۷610085 06790 ه عصناعم1 اصهعدعام عطا که معطنوععل کز عسعه16م
3600 ۶0181160 کز ورع5 فصه +عوستط که طلعنی ,اصع ناو عناهاد 306
و 56096 ۵8 دز 1صع06رمز60 وند5 ۵ کز 15۵1 .(2016 ,3/36 ج ع[ع1062)
000 ,له انص اند +6 معصوناع5 :2020 محطعصحصعل مد 6۶ ,1336۵
ع[ا2وزده کعع ددع عم و1۳ کصع00ی ج طعنط ما ععوعل عطا ,10660
ها 60 مسنگطه) کز از واع ۷ .56 عصنعط 2۳0۵ جوا ۵ 1۵ کعصنع5 12 ح مع0معزمه
65 200 65 انس 00060 ۵۷ ۵۲۲۵۲ وصه عستصع[ عخنوعصجه صف اصعص مره
0 366 ۳۳۲6017 336 ع22016 ادعص رز مزصه عط 00 کعنونی [ه م۳
+ ع[ع1062 :2019 وله 6۲ 206616 :2018 مصق2دن۸ 6 علق1266 معیع)
10 (2006 وله 6۲ 7اع0 :2017 ,006٩ ۵ ,3/306 :20189 ,ص13
,04 10 باتعاصم 8۳ عطا صز والمنعصعع ,عاهدوعقطز کز ,عمط ,خنآ3۳ 0۵
(۳۳5) 56216 ۳06201 ع8 2 اع۲20 0عن 20۳ 0عصعزدعل عم 2/3 فص ع[عد 16
7 ع6[ه6-5ع8 13۳ ۵ صز 116۳206 کصع ۳۵10۷ عطا ۶و تفه نحمعتی عطا ق1۳۳0
۳0۳680 500160 0صه ۵۳1۵ عطا معب0 لد ۵ کاصهمنتاجوم 1746 وصنلوحاط و5
01 0 ع 1 0و3 136 ۳۳۰ مه ر6۸ ۲ ۲) واعنجص۸ 0۵ عقا0 عع2ع 120
40 ۳10۸ 801 ,کعلزدعط .107615 ۳۲60۸ عطا صقطا +عطاونط 6۳6 ک[ع10 خبط عطا
0 67 56 که حلعناک 5ع1ط هس 6ع عم عوصز 566۳۵1 ما عصتقا 06۳ ۳۳
4 10۷61 ,1236۲8 بط ممعنناصنم که [1006 عطا اه صمنامع6۳م مکعع هدع 132
۵ فص ۵6۲ ۵عصنصصه (2018) ع1[ع1062 فصه ,ماندگ ,زوعصز 2 معاع 106
67 اهاز ۵1 0067 ج بط #عاعکند ۵۳۵ ۳۳ مه ۳6۸ اصعاجه ۳۵۲
6066 ع 2206 محعلنهنانوم 2 صز معا هسطع / سم کععل عطا وصه کعا نت۷
6 ۳۵۲ 0ع1هنصز علمملی طاونط ۵۶ کعاهخدع فرظ 189 ۲و الوم عط1
8ع صذ 0عا تنل عمط عمج 260 ام , م6 3 01 ۲۵1۵ 6 که حلعنا5 ,13010۳5
6 واخصه 86 ندعزد معله ۲۵۳۵6 کاصعلود علقسع؟ عط1 عا 10 اتمه و1
واه 0۲۵ ۷۵۲۵۵معنل هط جعطا خقطا 1۵1 مکاصعصطعناصصهمعت جزعطا ۵1 0۳0۵
0 ع106۵616 ,معل۸ ,وعلهص عطا صقطا ععقل یز 2 2167ع۳ع 0قط 0هه رفزم10
5065 [ممطل5 طونط ۵۶ ع متس ه از تون ج عم (2018) صق2ج1 ۸
40 عالا9ع۲ 156 .865 2اع 132 0عز۳۵م1 خصعم نله هصنوفودد 6۳6 مطان صنعاسط
86 10۳66 3 از 2160 عجرم لصف شقنمونزد ۳6۸۵ فصه ۳۳ ۵۲۵ ماکتنگ 1۳۵6
۵ ۳12160 ید5005 0۲6 ک۷۵ بش۳6 ۳۲ ۵۳۵۵۳۵۵ م۳ ,56000 .5۳0765
1و دنق 13 عطا 10۷۵۶82100 (2020) .له اه صقتسنطک نطقلاط موصعم 2/0۳۵
6 ,الق 5060 2/0۳6 .وعلقکعصنا کنامز۷2 دکم0ه ۳۲۳ که عاععج؟ خمعمهاکنه
10۶۳ ۵۵ وه عصتعص تیه ۵۶ فاص 0 10265 ۳۳۲ 6 60 ماه
۳ جه صذ رکطخصمص 0صه ,کغاع ۷۴ ,5عاتصنصت رک00عع5 وصنوحلصز مکعلی5ع 11
,۷۷6665 200055 لقن ,کطاص0ط 2055 5 ازع از 0069-6060 #عکت 1563 مععسم
65 اع 13 ۵060 ۵]۵۳-۹ ۲36۳0۳ هط تدم +عصقم ام اععطاد ععزی ۸4 صه) کت عاعصروزده
0 10000726 6 فص معا حصنص فکمه رصع جمزصه ۵1 [ع 0[ عطا ام 1۵
0 7و5 معط هم کعوصتوصتا 16۶۵ بصع متم 50/۵۳6 ۵ عصنعت 560205 800055
-6 0 1۳۵۵ ,5165 00۵1 ۵۳ بط قتعنط چ هم عصسع صز 0ع 12 طاط 1۳۵۲
وک 1321 6۳۳00100 68206 230 ۵11-656 ۵ ۴ عمج خصعع 0۳ ما آهازی کز 1۳
هنز ۳عزوزده ع۶مآمه ما 0ععد عطا اه صمنامع 06 ۵ اعع ما وزاعنکصه عه ددع 132
6 ,(1994) 3/2006 200 +عصلتعی6 ما عصناجم۸ عصنصهع1 ععم ید1 جع 10۳
6 حز 12160 هناد ۵۹5 کوع۳0م ص16 12 عطا هن صمنامصه ۲و عم عطا صز 10۲6۳65
له ۵۲ 1102 .واعنکصه هصنصع1 ععمتعصها ماصز جع عطا بط 19705 عاه1
2 طز واعنحصه ع۴ماصه ما کعطجعع۲ اک عطا عدمصه ۷۷۵۳۴ مطا ,(3986)
0 نز 1۵7 200 065 ۵۶ احقم که باعنجصه وصفمامعری هن معصنصهع[
,1661185 ,۵11-06760005 ۵1 مدمه امصتاعنل ۵" که خز ۵عصکعل ومط7 ععععصها
عطا 1۳۵۳ عطتعاه کهصنصهع1 ععهمعص1 صممتععقل ما مها درمنمطعط فصه
202066 ها 110/665۶ .(127 0۰) 20068 عصنصد1 ععمتعهها عطا ۶ کدعصصنونهت
-51۳3100 ۵۳ ,6اقا5 مان ۵ 0608 که #عطننوعل لاله ع0عع کز جاعنجصه مطجهع :۳
لعف حز ااتلم 06۳502 ۵۶ رصع عاطهاد با طاهدهک۳ ج کز اواعنجصه ان1۳۵ عنگن هد
واع ت20 عاهاک ,کط هنز که عنم ه هز کتامنجصه 16۵1 فص قوذ صه
40 :06 50606 ج که مدمه دوهی خصعنعهه ۵ کز وزاعک عم
65 م5۳60 صز که اقطا کندم ۵ ق۳0۳6 واعنجصه لهصمناهزد
8 13085286 20001 (0قع۳9 156 .(1976 ,[1ع0عظ ی صماصط ,۳عع 6 10ع(مک)
0 200-506ن۳زد کز عصنصع1 ععقعصطل اقطا ماه عصمصعل فقط واعجعه
6 مه کط0 ان هنز 01ع9ع۳م کز کقطا خن ه مواعصهد ,ر2001 ,0ذم0۳ت03)
۰ 136 نز 1226286 0ع۵ 10۳ 2 ومع عه ناک عصنصهع1[
86 عطا صز کدمزعصعصنل عصمدع اکمص عطا ۵۶ عصه دز عصفملدع م5
1 1695 عکنه6 مکله وق اواع ص۸۵۸ .(1986 .لقاع ما00 دعع وم عصنصد10[
۵ دز 8صنط2ع1 عع ددع12 ۵۶ عک مومسم تفص عط کذ موم عم ۵ 16۳5 ۲طط
5 .136286 10۳680 ۵ ص امه تعاهز صه عنم خصتصحصم لدع 5 ما کعصع1 عآ همه
۵ وفقله جز کامصع0طی ازطنطصز صف باعنصدت ,عاطهنه۷ عنعنلکه لهوی ده
5 6 ۵۵ 070۷-عنصه بصه/3 .(2004 له 2۳ 0۵) علالنماد لدعم هزم منز
حز 2002065 وصمادع 5۳ خ صقن 7 فععتی 06 ما صعع5 کاصعو 5 عطا بط 0عق ص10
2067 ۳۵۲ 236۲ (2002) بله کم طاتاها26 ,عامصهجه 30۳ مععقل ععقتعهها ۵
۵ ۵ 116۳۵61 07 حلععع 0و عزا ام 2 عزع ما ع32 کتععلدع ری صعطتم کععنه وللم نم
5۰ ۷ 960ف 2 ق اه هط که فندکه عجه ترعطا ععده 06 6۶ صع 586/10
۶ 00266۲ 0- باه ۵ کل بکعاهاد (2010) عمط که موانجصه مهرد عناان۳
200۵1 ۵۳ 67060160 هه 1۵ ۳6۶000۶6 هنز کاصقعانصمعصم لد مزتقطع0 ۵۳ مطمتنصهیمی
8 2 13۵1 51316 (2002) 170۳۵2 وصه مععتمعع۳ی .ر70-71 .م) تصمتاهاهه 0۳8
6 م2200 605100 20076 صمناهنصتصحصامی ۴م مزع عطا علنقاهه باعنجعه
8 ماع نصه کعاع توص «رمزعصعط ۳00۳ صمناق نحص هلجم
6 ۲ کلوعل صمناهدنه ۵۷ 206ع 6 ۶و جهع؟ فصه مصمصناعتصتحصی 10۲6۳065
۰( ملق 6۲ 110712) ک+عطاه زرط بلع اعد 0عاهحا ده هس اا0 20 ۷۵۳۳۲
,۷۵۹۵ 6 ده ۸۳۵ ,ق7760 ق.ع) 1026 عطا حز کعنفوندی [هع 50
40 7 50208 01 [ع16۷ عطا منوج +عطازه ع۷هط (2012 مطع0 2 ممصطح/2
۳۵1۵0 صز بجاعنجصه کهصنمادع ری 0عنو 5 ۵۳ عاجعصی کامع۷ ج 123۳06۳5 0
7 ماتعاصم فا ج دا .(2009 ,6 02) +علصعع که دنه ,کعاطاهنج۷ معطا0
۶و عدمنامع06 عطا وصه [ع0م[ 250۸ عطا معمنصعه ر 2009) سن02 معامصصدجه
61 10 2 53060 ۳695 156 .500065 ۳۳۲۰ دمص ااعنحصه عصفمل همع 10۳۵
لهج 032 11610 ماعاز بکاصعلنی حاعفاس 1 وصمصه اواعتجصه کهصغمادع هد ۶و
اعد ۵ که دعقله عط) صذ لدع و5 1060 کاصعلونی عطا مادم احطا 0ع1ه نز
250605 ۶83160 از (2012) ۷۵۶۵۶ فصه ما۸۵ ,ع7160 ,معل۸ .5065 ۵۶ عقتفی
110۳2 بر 0ع51ععع ند کاع اک 02ع- ناک صتقص 6 عکعمصمله تعنص عع نع 13 ۵۶
6 ۹۷6 2 ۵۴ 1۵۳۵ 6 حز ۳۵۳۵ هاعل ۵ععاام عط1 .(ر1986) له اه
6[ ع ۲ 160 اعتاطاعنط کتعطق ۳6 156 تعزکوعله/2 حز ماع نه5 بزکه نص 700 1۳۵۳
,۳۵۲۵ 2/076 ۳60۸۰ که عک2ع0عل عطا ما جماس هی صنقص عطا که کتع 3 ۶و
6 دز [10۷6 بواعنجصه عط مصتطعط عدمکعی عطا 0عمامه (2017) هزمط
065 ۳۶۷ 1009 ح دعقل وصملع ی نامام ج هنز آممط5 کوعصزکط ۵1 کاصع50
205 اسهم ۳6 که #عانس۳ ۵۳۵ نطع هگ یز اممطلی کععصتعتاط عاطاقاتاص ه 01
عط] ۶و عالنوع7 156 ب0عف ۵۹ ممعنوهتعم ۳ عتاهاتاصهی ه 0هه
0 502006 عناطانام و و۶6 منعطا 0عا ناه عاصعلونی عطا ۶و 7596 اقط 50۵۵
و جوم ۳۵۵ 0۵۳۵۵۵ لدم توعطا اقطا عم توص ص506 کععصتعاط عط ۵1 م9596
81 ع6عهاع 1 1۵۱2۵ هه کامگککه غود عبهط جع ۳۸٩۲۹ هه ۲۳
2014 ,3/3006 2 10063616 :2018 مصق ۸110/2 گ ع[عه 00 اصعصع ند
دز 6۳6 علخط۷ مخقطا 505 1166 مادام ۵1 بمعز عطا ,1106۷60
عطا حز ۳۳ 0۵ حلععع۲ آمعسزمصصه مضا۲ عملنز کصمنامحه عجناهععد ۵۳ ( :۳۳
۳ ,0فل۸ .21100عا5ع ۷ص حامعلحصز هه کعجند و6 از 0هه مهف کز 0کععل ۳۳۲۰
۵۲۵۳۲ ۳۳۰ ع6طا صز ماع عم 0ع21ع ناک از 066 امد 6 هط کعل هس 2۹50۸۵ 0مه
0 682176 013 50007 ۵ خص) و مطز لادم کل از مصمتاهنزد ۵ حاعبک 12 1۳۵۰
کاز 1۵۳ عع0قتنموزد 65 ارو ه لباک بعصن عصد5 عطا که فصمتامصه عناوم
06710۳۵6 [0۳۵ 1۵۳ تاقانهنا هم ,26 ناع 132 1۵۳۵۱0 ج نع[ 1۵۳ مصمنع نامز
۳ 0۶ 2ع27 ۳6 هز 106۳20۳6 هصاعنجه عطا ما دمناحا فاصم ه که 56۳۲6 صق 11 12۰ هز
8 منهذ 1233675 فصه م1 12 00۳ معط معله ی 1۲ 2۹60۸۰ مه
230 8 ص162 ععداع 1 عم مناد اه معط عطا اه عجه ۳00۵۹
که (2019 یله اع ع[ع۵ع10) عامنصصصم ۵ کععصعطنانزم عکدععل ۵۶ ع نز
+ ع[ع106۵) عمتصه1 ععمتعصها صعن1۳6 هنز خصعم + منطعه اعاصصوبطی که 1/۵11
6 00516 0۴ 53065 ۵ که ون اعنحصه قصه اصعصروزهط «ر2017 معاعه 1026
:4 ,8527320-0232 ,.ق.6) نت16 ععقنع مها حذ فعنون ی 066۵ عمط ,کدمنامصه
:2 ۳0ح نک نطه1ج :20140 ,3/2026 2 ع[عد 10 :2018 مصع ۸1132 2 ع[عد 126
6 0۵۳ طلعتهع79 ,270۷671161695 ,.(2012 ,طع0730 7/3000 :2018 مصقع 133
5060 ع2۳ دعنط ۶ ,ص16 ۲2 صز 7560۸ هه 2۲۳ اه عاععد! +۵ ادها
1360۳5 ۲۳6 0صه مواعتحصه وصه خصعصرمزده ۵۴ کعصی 0عع دمص تحاعط مه
4 026۲ 8۳ عط) صز اواعلهنا هم ,گام 8۳ مز 7560۸ هه طا۲ صز ا[نادع۳
6 پواحعلن00 02۳ مصمتاصعااه عم کعحعوعل مصه عاهنوعوهصلز للناک کز ,1۳۵۳
6 200 26۷2616 #صه (2019) له اع ع1ع102 ع۸ حعطاععما 0عن0ند عجد
5 ,۲۵۶6370 هنز کطمنامصه عتنعمم که وناز عطا ماتعععه (20140)
6 00 زا عمجم 100960 اقطا طلتوعع3 12 معناحده کاصعصعاصصیم
5 لعنص ماع و56 ج 2000160 وک امعم عطا ,کظ1 12 صذ کصمتامصهعه
۲۵۵۲6۳۰ بآ8۳ صق ص1۳۵ صه یز ۲۹0۸ فصه سا۲ ۵ عامع ناک ۷ص ۵ ( 00۳۵
۵1 ۵ ۶66 ۵ 1265 بط صقنص1۳ ۵۶ غامد ع ببس ما خطونمی هنانز
50268 امه کامنجصه [ع۸ع۶ فصه خمعصرمزصه ععمعتوصصده ۶۵1۵ جعطا خصعاجه
40 ۳.۳ جزعط) ۵۶ رین عمعه اصمصتصمل عطا امه سععل1 هه همم+کععل ۳۳۲۰ جزعطا
۰ 0 از ,ععقطام ع نا هاناهدو 110-۵م1 عطا هز ,مکل۸ اجعاصم طلعبه و ۵ ۳۲۹0۸
,و1135 با6 ۵6۳ ۵ حلعاک ص بواعتحصه وله 52 0۳ اصعص رده که کعسام5 عطا ماه
,163765 8۳۳ مقنصه۳ عطا وصمصه 250۸ ممه طا۲ عمعط) دز خصعاجه 5۵۲ 10 .1
7 20 601 مزده حلبا5 ۶و ری)ا 6 که اصعصنصمل عطا 206 /عز هط فصه
حذ واعتحصه هصفملدعمد فصه خصعصومزده عمفعادهط وعطا 00 110 .2
4 5ع6لهع506 2206 صقتص1۳2 لاله ۷۷۵۲۴ مطت ,162065 3۳7 128 ۵1 لقاما ۸
,و۳1 01 [ع16 216 وع عاصن- ۳ مرمی وصه عاهنوعمصعاصز عطا اه ۵۳۵ فصه صعزد۳ ۳
2 ۵۲ ۳۵165 62 وصه کعلقصع1 66 عولط بوعط مومع عطا صز ۵0ع حدم
6 ۹68 ۹۵100۵۵0 ۷۷۵۲۵ 6ط1 ب10ه کتقع 16.3 کم عهد عهد 3۳
6 ۷۷۵6 بوانازطازدکععه معا 0ص اعم عبنهام+ عط ۵ صمتنو0ه 0 عصنامسدد
6 معصنامصده ۵۶ فصما عنط هنکمم 1۵۳ معده اصقاممصن اعمص عط 0هه 1۳2360
6 96۷۵۳۵1 ۶ هام00 500606 عطا 0۵ معحمط ۷۳۵۲۵ کاصهصننا 020
40 ,(29 > ه) 600ع اه 5 ,(50 > ه) صقطهتک هنز ععاتعصنز هماع 12 0ع 10۵۳۵
۰ 266695 نام 625 368627 065601 عطا محعطام صع صذ (49 کم هس72
6 .۵278 1۵۳ ص۵ط ۵۳۵ 1۵۳ طکتاو۳ #عنفنی عبط کاصهمنناجدم عطا ۸
6 1۵۳ عع 62 مه عصنصع1[ ععمتعصها عناوم خصعنناکنه هط وعط1 ماد
6 .۳۶۵ عطا صز عصواععو جم عصعاز عطا +عتعصه ملی وصه 0۳00565 50
16 01 ععقطام عناهانلهو ۲6 صن همم (128 که کاصقمنتاقم ۳۳۲۰ عصد5
عطا ۷۵۶ ادعصاعصز اک عط] علهیک دص مرت 202۵86 ۳۳۵۵۵
1( ۶٩ [10۵ وه ۳۲۲۳ عاصه مادم عطا عصتصعه ما «(20146) عحصتد/1
ع6[ نآ اصزم-6 21 0ع0 1ص 1۲ بععقتعصه1 رطعناومت عحعط) و1۵۳۵ عطا دز
,6۰ > 2 ,241909766 و5۳۵۳ > 1) 5 ۵ 1 ۵۵ 5۳00 صعاز حلععه 13 مکصعاز
06008720 عطا 3۵1108 .رعع وه راو م50۳0 > 5 برع وه > 4 ,0ع04ع0۳ > 3
7 عطنا 156 ۳۳۰ هدزددع5عه عصعاز 21 ما 600060 16۳ 8۳۲۰ عطا ما50
۵40 366۵ 0هط ۳۲۳۹ بصنص 15 تراهم نو حصصه کت عصعنز 21 عطا کستعاصصی
قاطا 0ع اعناطهاکه که انونلم۷ ها[ .(20142) 3/204 6 ع[ع262 57
6۰ 1066 ۵۶ ند اعد عطا 00اه لفط ,کل اههد
86 1076160 200021 از 15 از 0ع1دع1-امازم عحنمصصمنععی عطا ,وکل۸
۵ داز 0عماصصه صعطا ۳۵۶ فوصه ,(20140) ع ت33 ومد 262616 بط مدع[
1 انلنله۷ اصعاصم عطا ,2/0606 م16 ععهمع 10 1۳۵۵۳ 1746 که لعاما
0 طلذم عهصنادع۲-1مازم فص کاصعصصعلجز "امه عمط م۵عصنصاعل هه ۳۹ ]۲
4۵ 16 مصقطهعا هز عانتاعصذ ععهع 1 ۵ 1۳۵۵۵ کتعصسع1 ۳۲۰ [ع0 10160030-1
لته عاقسنصناه 0هه عصعاز کنامتاعنطاهه 0۳ ۵۲۵ معط معطاعط ناه
۵ که ۷۷۵۲۵ باعطا ,102۳6 ۳۳ مقتصع1۳ عط ۶و 1اقطعط <۵ عصنو )06 اکن
3 0۳016950۳5 کعفا نبا نا 2201100 ۵ مدع زکعظ عمط عمج ۳۳ عطا ابا 1111
6 ۵ ع هدعو عط عم یفام واه صمناه اه +عطهع) عععع 13
داونط 136 ,0۷67ع3/0۳ 50007 عط) که عدممعحام عط) جم معصصهام اعد ۷۵5 از 1۳۵۳
+2 162616 ,.ع.ع) 5000165 50۷6۳۵1 از ۳00۵0 کم علهد کنطا ۶ 06ص بنازه 7۵11
,۸190 .(2016 ,3/3106 جع ع[ع002 :2018 له اه 1062616 :ق2014 ,ص13
,8۰ ۷۵5 ۷6518200 0۳69601 عطا صز ۳۲۳۹ اه بجنانطاهناه+ حطامله خصعننائعی ۲۳۵
نله هو عاصز وه [ع 10[ ع1طهامععه هه عصناه نز
6 50608 ۳۵۳1۶ معله5 جمنجحس۸ و عکق1ع ماد یک 201
4 لمصه عهدمطلند ٩ روط 0ع100ع۷ع0 کم طلعنط ,(050۸5) علع5 بواعنجس۸
عا 026ص اعنصه دعقل عصغاهمد عتاطانام یوق ۵ ۵۵۵ ۷۵85 ,(2012)
41 10 89655 ۵ کصعاز عله5 امععلنا 17 مدز 2۹0۸5 عط معاصهصننا هم
3 باه 00و۲۳ علق5 نله عنط .عامتنجصه ۷6۳۵ 16۳5 ۳۳۲ عطا اصعاجه
۵ 81۷6 ۷6۳۵ 00651020216 17-16 عطا ما کعبمعهش۸ معاعاصصم ۵ دعاحهنط0
:46 * 2 ,۷11060060 > 3 ,09766 > 4 ,عع 7و0 راو ۳۵۳ > ک) عاصزوم 5 او عفد
1 لع ۳۳0 2160 0ن[2 066 هط عحنمهصمناکعنن کنط 1 .(رعع 2509۳ رأو ۶۳0۳ < 1
168 عط] 0۶ للم" معط ۵ عسنو ۸000 .(2012) حطدعتاآ وصه عدمطلند ٩ بط عزدتوتقمه
28 ۵۶ دوع ۵۵ 0۷6۳ از حاعناو۳ ۶و کع له ع06ط) بط فعاعلنلم۷ 6۳۵
3 0۳016990۲5 اصقاکزدکه ۳۵ +عطاه هه 0۳016850۳ اصقاعزدعد ۵۵46 ,67061606
ولاز 0۳0169507 قصه کعطم2] 156 .(29 .۵ ,2012 مقطهعناآ ک عدمطلنه ) 0.۳.ط8
6 نز 0عن5000 وصنعط خصعصمصصهی عصخمادع رد عطا 0عمعدعص صعاز اه معطاعط ۷
7 داعدا00ط) 60 عناطهاکه ۳۵5 بانونلدی امتساعصم از ,مکلن۸. ص5۶۳ 0135۳00
8 ۵۶ 362906 8 ۳0۳66008 کعصعاز امعاع5 ما کدم صنه 156 ,عزد همه
ع 0تا0نه 6هصتو ام ۵۲۵ دما 3۳0۳ دعقل عصملمعمی عناطام ه حز واعجمه
عنام 2 حل بواعنحصه حمناهنصحصحصم) 006 ماگ حعنط مه صذ کصعصمصصی عصملدع رد
6 13007 0136۲ 186 ۷۳۵۲6۵5 ماتطاقطم صنقص ۵طظا ۵۹ رععقل هصملدع 50
6 حز ,۳۳۲6۲۳0۳6۵ .2012 مقطهکتآ مگ عدمطعلنه ) کاصعص و مصصم نانک که حدم
008 #عصسنگصی که عنم 0 کمن عطا و نو نلج ۷ صعخصی عطا ووفن5 امعم
0 لز 0ع91ع1-1ماژم معله ۳۵۹ از هه مصعتا ۵۶ م6 عطا صز داص موز "عاحعمه
1 ,۸180 مصقطها کل عا معط ععم نع مها ۵ 20۵ ک 1 ۳۳۲۰ عاه نامز
5[۲7 ۱363 51216 2 21 106۲5 ۵) کاع مره ۵ ما نع ۵۹ ۳۵ مهو ند
۹ 506 05 3560 عمط مناوعجن 6 کم صعاز لقع عنج: معط عصماعه ,رص1۳
عطا ۳۵0۳۶۳8 جز عصعاز عطا که له فص دععصعهسم مدمه ۵طا که طلعناد
6 ,(2012) مطهعناآ وصه عدمضلند ۷ ما وصنل مه ,30606 .عنجعه ع ملع
6 مه عامصصده ۵ دزم عنفصصمناععنن عطا که صعنخاعی کدی ل2 داز
۰()) ع1طهامعععد 6 ۵ 10۵۵ ک۵ حصهع م0۳ حکتاع۳ مه صذ کاصع0 5 7هع-و۳0ع5
4 عطا صز هملد خمعننالعم روط م6 ماوع عطا ۵۶ عوصز ندنام عط1
:۳93۳ 56000 136 200635 ما 0عقت ۵۲۵ کزه که ۳۵0960 3۹۹۵3۰ 3۳۵0۵860
0 رو هه ۵۲ کمعع 3 ۵۳ کععه0 "کا 16300060 عطا اتمطای 16290 وصه صمتاععب0
عاونصط 6۲0۵/1 کنط1 بصممتعقعل عوهع 120 و1۳۵ عطا صز واعنجصه عصفملم رد
20142 ,3/3706 2 ,علعه16 وق.ع) کعنل ند +عطاه لدع 50۷ حز ۵عکت 066۵ کقط
,3/3071006 :2011 ,7655006 6۶ رکطناظ ,3/201006 :2011 وله 6۳ ,12/13070036
5 0۲ 6۲ ۲ 0 0۲6۵6 10306۳5 286 نع 130 ععلقه ما ر1991 معصلحعی
۵ هه ۳۳عطى ما خصعنلدد تولطونط ععصعخوهمنه که عم صعنع ج عصفلفه کاصعه ما
7[ 10060 ۸ م60 ده نهد صز هناد کجماج؟ اههد عطا ناه
۷۷۳31۴6 1۵ #عماعه عجه ۳6۶00060 حلعنط ۷ صز صمناکعجی 0عووع-د۵06 صه کع0 از
66 ۳۵110۳8۶ .(2011 وله 6 ,0/26 خصع ۷ 060 ج ۵۳ 0۳۶ ع0معزمع
0 ۷۳16 1۵ #عماعه ۵۲۵ کاصه م0200 ۳۳ عصد5 عطا ,(0ط2014) عحوصتع/3 مه
0 6۷۲۷ اقطا 6۷6۵۸ 50606 2 200۳ ,کطمزددع5 ۹602216 ۵ هنز ,ع06وعزطع
0651025/55 136 0۵۰ کقل عطا حز ععصع همه جاعنحسه عهععط ج انام نج 0صه
5 ۳۳ عطا نز 6018006 ۶ 66۵۳ عقنمصمد عصه 6 نی :1105 هه ۳۵8 عل0
6 ۲ 16611۳8 30۳ 9006ع0 1۵ ون فص کم عطا 0عومزهه اند مب خقطا
6۷۵۲ (عسغله6مری) عنمص مد ۵۶ عووعزمص عده ۹06 فص عاطاژعوم عم آنماعل0
0۳ ع90306ع0 ۵ بر 0صه ,کتامتجصه 6۳6 00 حاعنط صز اجعاصم/کعقل ۳۳ ۳ا0
عطا 0 عاعل 0عا1100مه عطا 86ت002ظ عاطزقومر که اتقاعل عبط که هنز عصناهه1
۵ وکلزوتلق7ه خاعل عهانام0 ۲۵ 0عاععز اناد 7۵۲۴ 065 ومع / هدفه 100960
6 5۵۷۵۲۵۱۲ مقاقل ۵طا ۵۶ کععصنط 50۳ هه کتلنطنوعی عطا ناهام
0465160 ک00 1ع 0 #عجنصد آهتاصعوع5 متمصعاصحه صه فعوماصصه ون کنط1"
:5 ۷۵ 0۶ 0عکزکصم ۵۲00 166 کدمناکعو حلوع۳ عطا 6ص ۵ 0۳۵۵۲
عا 0۳ 10۵ ۵ 0ع726رله2-0 فصه معاعلامی ۶۵۲۵ هاعل عاهانامهصنی عطا ماکتزط
1۳20 6طا خصعاعه هط ما عصتصععه فصه ععلقمتم 756۸۵ فصه ۳۲۲۳ عاصهصنتا ند
۲۷ عنحصه ع لدع 5 نامام فصه خصعص رو مزصه ععه نع 1 0ععمعع مه ص500 ۳۳۲۰
0اعط ۵ 0ع72 هن 6۲۴ حاعل ع مهن عطا موصمعع5 +عصوم+ککعل طاعناومط نع
6 .(۳50۸ 0هه ۳اه عونمم عطا خحمطه عاعل عطا خمعصعاصصی +۵ ناه
6 ,هدعو ع 0 زا-ا انآ مب عطا 0ع1م بصن ماع ید عتاهاختاصهحو0
5765 136 .هام51 0ع 2و آهصه ۷۵۳۵ عصعاز عم وا مان عطا ما 1680065
,737 مصقحله۲ک1 جز کعاتتعصز ععهتعصد1 عاهخم له 50۷ صز جعلها 006 6۵
1 ۷6۳۵ 635 اک 3013 :2019 ح جعاع ص56 وصخحک عط) صز ومع سطهطاک هه
۲۵21۲ ومع اکزعصی مد عصز حنعط) معط ما کمعصعع1 ۳۳۲۰ عاهنوعص عاصذ 30
40 #لاناعجق ۵۶5 عسنفهمصمنادعنی عط هط عسعصه هه صهتا ۶و معاصی ۲۳۵
۶و غلق۵طعط ره 8 )عنم چصه عامستصنله مصه #معصصفام واعادسی ده
,6 .5۳0 136 ص 0271 ععلها ۵ 0عز از ۵۲۵ کع 16 8۳۲۰ 200 و۳
(ع۳ عطا صز عاهمنناحدم ۵ خصععدی معط عم نوصز دم عصهع1 ]8۳ 128 اکناز
5 10۶60 عطا ۲۵ فصه کعتنمصصونکعی حلامط که لا فصه ص۷۵1
6 163۳65 3۳ 128 6۶6 ,تعنص عم عصز ازع معاکد م56 .رعع0معزمع)
6 ۵ ,6اعع۷ ۵ رز کدمزدکع5 ۳۵ دز 250۸5 فصه ۳۹5 عطا عاعامصسم ما 0عز از
وه ۳1۳۹5 عاع1م سم ۵ مععاعه ۵۲۵ و156 2019 هذ «عاععصعی عصنک عط ۵۶ فص
6 ۵۳۵1۵16 ما صنص 15 هط وعط1 .کعومعنزمه ۵۳ کچهعکه 0عع1۵ معط ۳۲۵ 6۵
2 200۲ ۳۲۵ ۵ عصنا عاهاو206 مزع ۶۵۲۵ بانط معط بعنمصصمناکعن کطا۲
65 عطا له )ملظ مخمعصومزصه فععدعع که معط وعطا نان حز ع0معزم
,4[عع/ ۵ صز 5695100 6۶ لا مصه 130 بصنص 30-45 صنطازم کعل م60 عولط حزعط ۷۳۵۲۵
40 136 ۳۶000605۰ عصد5 عط ۵ 0ع۳ععنصتصفج کوب عحنمصدمنعصعی 250۸5 6
ع0وع نز6۳0 صت 200۲ ۷۳۵۲۴ عط) ,ص156 +عحنقصصمناکعن عط) عاعاصصم ما صنط 12
7 اقا 0۵۵ ۳۵۳۵ ۲ا6ط 1 واعنجحصه کصفلده مد 0ععم مه هط وعطا حعنط
6 156 بطاعتاع۳ +۵ صهز 26۳ جز کععوع مه معط امه 00۵ 6 ی
۰ 161 6 ۶۵۶ رصنص 30-45 امطه) عصن عاهدوع0ه 60 نع
8 0 باه 0ع نف ,کنا5 51 ع900100ع0 ما 0عنعزطاند ۵۳۵ کعنمصدمنا 06
۵ 5۳۵060 ۷۷۵۲۴ کلزهکقه 100960 ۵ط ۳۵۵ عاعل عط1 ر21 صمنععی 5255
85 ۷۵۲ هلاقم (اع0ط) 0عمنصهه0 فص 260 م0۳ اک ۷۵۳۵ حاعل عطا
6 ۶ 56086 8626۵1 2 اعع ۵ ماه هه ۳0۵۵ 6۳6 وعطا ,566000 .و16
ونیم ع )۲ ۵۶ دمزکعحصز منصز 156 موصنای ماع عز اند ۵۳۵ بوعطا مفستط1 معاقله
06060617 ۶۵۳۵ هه 364 وصنزمع اه ععع موم عطا حاوتوتط 60 عنط2 ۵۹5 عع۵طم
-و 0865/006۲ از ۷۵ بط بزاعنجصه وصفملدع مد 0ص اصعص زد که کعلمعنصه عطا وصمصه
۲ کعنادنداعصن1 ۵عنامصه ۵۶ 0۳0168907 عاهنمعکه هه قصه اصعلنی 3۸ صه
65 امهصتصمل عط وصتا صعطا وصه فعوی مط وله عصنطج دعناعمط
67 6عناوعز صتقصر عط] اناه عساوز؟ فصه کدمنامفوععل 200 مععلوی 30 ۳0۲ 1۳۵۳۵
85 116۳-7۵167 ,کل لهصه حاعل ع) ۵۶ بونانطووع0عل0 عط) ععمعحصز 1۵ و50
6 د٩ ۲۵0675 6/66۵ 28۳66621 8096 2006 ۵5 11 بوعصنقااه ۵8 بوناز 7۵11
5 ع6 ,1۵۵۵ ۷۵۲۵ کعن0 0606 عصنانائدی صعطم رمکل۸ عم عطا 0۶
6 ,۳۵۳۲۵۲۵۲6 بیع دنل ۵6ط ۲۳۵۵1۷6 ما کعسام5 قاعل عطا 0ع ن همم
6 800 065060165 "عاصهمنناحدم عطا ما احقطانه حنقص: ما ۵0ع دعوم
ما 0۳۲ 60 ک۷۵ عصفملوعل 6۳ط360 اصعصم 0010 عصعطا که ند ۵ط۲
6۸ 200 ۲۳ 0۳ عاعل ۲۵10۷۵0۲ عطا که تنوفع فص تنعل عطا عحعحه
۳ 66 ۵ کاصهمنتاسوم عاطزعکعه 6 که نامع ۵ ما کاآناکه عط هن 037
0 لمع و لهصه عصنای 1656 .کعوع ده معط ۵1 عع ۳۶022 200 م3
ماسح 1060060 عطا وصه مککعع۳0م هصناوی 1[عع00-1ع5 فصه -اعظ ج 0ع0 از
۰ 136 له 20055 65 ع 13 هس مضه +مصنص صمصصمی مکح ۳6۵ع1ن ۷6۳6
6 6۳اه ,وال۳۵ .501206 18 3/۸00۸ که ععند عطا ق۲۳۳۵ ع0۳ل که۷۷ کنط 1
۵ ۳۵10 ۷۵۲۵ کع 6 ۲ وصنععصه عطا رکامع هی مهم عطا 1۵۳ عم ۵۳۵ حاحل
350 200 ۳1۳ ۵ععته ۶۳۵1 ماصز دوعص 066۳ ج صنعع
040 ۷۷۵۳۵ 088965 06 هانلهدال 200 عناهاتاصص0 ۵ط ۳۵ حاعل عط1
6 ملع ۵ ,عاناژیک0م ۵عط ماصنمم مها ج که ملد عمهنه مصه بزآعادنه 5
67 ۳ 6۲۰ 2001 056 020 نله ۵۶ وعصعصاصصم کعسام5 03 1۳۵۳ کاآناک 136
1 ع6 1 ۷۵۲ص 0هه 162۳65 ۳۳ معط او کعلتمم 250۸ هه ۳۲۳ عط) انا0 100 ۲۵
5 ۶ ۳6۹00965 136 ۵1 کعناعناهاد ع۷ناصنیفعل موه عطا اه صمناععنی حل۳ع :۳6
5125115 ع900106عل0 ۲6 ۳00۳۹5 1 1316 موعصنقا 0 ۳۵۲۴ کعستفصدمناععن 003 حز
6 1۵ 16500865 :65 0سه10 عطا عصنو مدع محد ماه عل لحم مصهاد هه کصععط مک هط
13 3.5 16 1۵ کععلهاعنس عدزدکه هه اه اوه ق 1 :۳
1.06 332 06 عصاسال عم دنل 2 1۵ حاع0ط) که [6۵ 1[ 5
078 41407 ۳ 1۳6 0 ۵16۲ ۳۹۵1۶ ۵۳0۳655 ۵ 116260 6
137 3.89 2۳60015165 ۵۷ 0۶ 0۳۵۵ [1۵ [ ,دعقل 1۳ 5
0.82 414 5۰ 162۳6 06 و اجدم دز دمم ودفاه/1 13
1.01 2.02 ۰[ دس که حاعناک ,ک ومع 16 مهم 3۵۵ ۷/۵ 20
5 1۳63 6 اقطا کز 0۵6 کاصنهم. ععسطی فعلع 0 حاعل عنامسععل عط1
6 ۷۵۲۶ 36235 ج5عاز 156 کطمناهاسه۷ القصک انم 4.45 ما 3.15 ۶۳۵۵۹ ۳۵2820
1160 10۷7651 136 3۷6۵ +علق5 زو 5-0 2 0۳ (2.5) خصزوم علوونص عاطزدعمم ع1
6 ۳۵ ,(2 # 016) ۳۲۳ ۵1 عامعمعه 0ع131+-وعقل ما ۳12160 ۵8 ۷۷03 ,50۳6
5 36۵2 1160 107651 ۲6 هط عنط ۷ م2 106 .2.5 ۵1 صقنوعص صعاز عا دعوم 136
40 1263616 ٩۸ 3۳۰ 2و ام که ۶۵ عطا ۳۵0۳۶0۵۵0 از وه عاطایدها عط اا0 30
که 80 ۵۳۲ 0ل کوصنطا ۷۵۵ ععهام کععله) +عاطاهندها ماناه تصزوم (20140) عم حاصلعد/1
ععلد) ۵1۵ 11 1020675۰ ععهناع مها 0 عمط چطلمعط چ عمط ضیف کذ فصه مفعصصقام
6 عز اقطا اصزوم 50۵۵ 156 +ععقل عطا ۵۶ اه معط مدمه ع0دع 6 ع1۳5
67 106 01 ۲۵16 عطا ۵0ع1هنوصز صعاز فنط7 .1 صعاز 1۵۳ 6۵۳ مدع صعاز اععطاونط
1 00510۷6 00 67651ا نز ۵طا ۲۵ ۵12160 ۳۵۶5 از هه مصومکععل عطا حز
6 2006 6765۲اصز عط] که ععصقا موز عطا عصناطونلطاینط مطاط ۶و عاعمعد
5و هه [مععاها5 +کعقل ععه نع 122 رطعناومت ع۳عط) 1۵۳۵0 عطا صز اصعصص فص
5ل 1306286 ع :1۵۳۵ عطا صز اعد و هه ع اهوم فوصت اکعع از عطا اقط ۵۵ م5
که حلعتا5 ,5۳0765 3620 0طع]1 حلونط نم کصعاز +عطاه 156 مکامعمعه خصمصنصمل ۷۵۳۵
1 00516 200 167651 ۵ط] ۳0۳۶۵160 معله ,19 200 ,8 ,16 # 116105
,506165 مق 2361067 ع6ط آزط عمط مککقل ععقهناع م1 1۵۳۵۵۵ عطا صذ کاعمعه
۵85 (0.94 > نک ,3.91 > 17) 52076 صدعص للد 0۵۳ عط خقطا کز خصزمم احنطا 156 .کتععم
وتاقنط ۷6:۷۷ 01 (اع 30 ,علق5 5-000۳ چ 0۵ خصزوم علفوانص عاطزععوم عطا ع0 20
داعنط-10- توعد ۵۳و صخلوعصد عطا موه عاصمنتخوم عطا خقطا مصنای نامز
6 1۳6 ۵۶ 101665 متا زا0621 کتعمسهع1 عطا ۵ ومعلصنا ]۳ 0۶ 16۵1
65 2۳161028 ۵ط1 نو 2ع1 کمناکناهاد 6 باعل 00086 2 عاطه 1
1.24 237 568ص 1 علنطای گامعوص اه عسد عانی آ۵ع؟ 3067 1 1
122 2.60 ۳1۲01 حاکناع ۳ 50624 ۵ ع۵ط 1 6۵ عنصق0 ۱۵ اتقاد 1 2
1.29 2.63 41 آ 6۳۷۵۶ 5۵ 861 6۵7 آ ,ککقل هه 50 2 13 3
1.05 222 ۳ امه 50 صح 1 عانطم اصعلنکصی امعم ] 4
311 214 8 20 1 ۷6۵ 0۳۶۵۶60 200 36۳۷0۶ 861 ]1 5
1.16 1.97 1 عانط ۶ 6 21 اوه [ازس کاصعوه +عطاه اقطا ونمگه ص ۲ 6
11 203 ۵ 6 کعاعه 22067 حاکناع۳ عط۲ ۷6۵ 36۳۷۵۶ 601 ]1 7
6۰ دز 0۳602760 3۵۷6 1[ للط ۶ ,عناق 4لدع 50
12 2.38 6 ۵ 8صزمع 3 آ 36 58و00 362۳۲ پچ 6۵ دق 1 9
096 23 ۳ 50۸208 ۳ 1 علنطام ومد ام [۸م1 1 10
26 2.46 ۵ 1۳۹1 اباه 6ع ۵ ۵1۲۵۵۲ 1۵ ۵ 6003۳25565 11 1
0.95 214 0 داوزاع۳ عصغاد06د ۵1 0۳:06 ۵طا 113۵ 12
10 252 0 200 2۳۶6 16616۳۲ ۵۵۷ چم که کاحقم صنقاجعع 13
20 2.03 ون1ع ۳ 506214 ما اند حصح 1 علنطام متسه آ۸ع1 1 14
19 293 [ 316 0260۳655176117 ((00 200 ۷۵366 برس وصزد ععاناعنه 1 15
22 2.30 70 آ ع1نط ۶ 5اصع 06 تحص سنوی عاطانامن 15۵۷6 16
نس 239 2001 05او نحص 16۵1 1 ,0۳۵02760 [۷۵1 7رع 2۳0 1 کز ۳۷۵۵ 17
6 36۵0 طعاز اکعطاونط عطا ب2 عاطج] صز هاعل ع باعل عطا ۵۳ معععط
6 مه 12006206 ۵۶ 1 .1.24 > ن7ک ,2.73 > 07) 1 صعاز 1۵۳ ۷6۵۲
,«(2012) 9۵82ت] ۵صه عصمطلند ٩ ما وصنومم۸ مطکناعمت کدوک صز عع 0671020
حاعبا5 1605 ,۵۳۵۹ 0367 10 مواعنجصه اکعا ۶ امه ۵ط۲ ۵ ۵1210 ۵۶5 صعاز کنط)
6 2006 کصقع صعاز حاونط هام1 0ع عم طعنطان ,17 فصه 1 سعاذ که
8 207607 168۲ 01 ع هنز ۷۵۲۵ معلق5 تصزوم-5 ج ۳و تصزوم علوونس علطازدعوم
8 ۷80 ,7 165 ,1306۷6۲ 0610۳۵26 عاهوع هه کم جععا بط ۵ععصعلوزبه
5 ,5076 36270 معا طاهنط ۵ ۳۵6 امد 000 وواعنصه ههناعع ۵ 713160
6 ۵۶ ۲۵16 عط] انعم ,300۷6 0عدم20 6 که مکاصهصنتاتقم 05۲ عکتاق 06
۵۳۳۳۵ ,کزحلهصه آمعناعتاهاد عطا 0۳ 52860 .عصنع 6002 ۷6۳ تعطهع1
و اعع0عه اصمصنصمل +عطامصه ۵۶ ععقل عهصنملدهمی عناطاام عطا حز جمتکص6 00۳6
3 ,(1.22 < 57 ,2.60 ۶ 17) 2 فطع وعنسه اجعا عطا انم عدمله جعنکصه عصنملد رد
,(1.19 > لآک ,2.53 > 17) 15 ,(1.20 > لک ,2.63 > 17)) 14 ,(1.29 * لک ,2.63 > 7))
۲20 0۳۳۳ ۲و عنهصموکصز 20 ۷۵۲۵ مفصقع صعاز طاونط ۳۵۷۵۵0 لفط
ونامتجصه 0ع21متمناصه ۶ه عه توص 6۳۵ کل[ هه ,3 ب2 ک8طع1 بصمنکص 00۳6
عانطت 6۳۷۵۱۹۵655 عناق نو که 14 صعاز وصه مطاعناودط وصخفلده مد صز کرمنقطع 0
0۳۳۳۲۵ 6 0ع1کعنصقص عصعاز عمط معط ۸ عناوم م50 ما عصنانه 7
عطا ۳۵۲ 50۵۵ کزولقهصه عاعل عطا ,20۳606 2۹50۸۰ که خعمعد معط 00۳
5 که 1165 563 0۳06۰ 1695 ۳6۵160 حاعناع ۳ منکن هن مکی ۵۴ اعد
6 7۲6۷60 (ل9ط ۷۷ ,(95. > 57 ,2.14 > 07 12 فهه ,(96. > 57 ,2.13 > 07) 10
6 ,عناع۳ وهی صز مکی ۶ ع ۵0 ۷۵۳۵ مخصقعط صعاز 10651
]1۵۲۵ ۵ ۲۳۵۳ 530۵۵ 265مع5 ۳560۸ عطا ۶و کزداامصه عاعل عطا وواخصها موز
2 010۲ عون 16 زددوم عطا 0610۷ علاان 2 ۸/۵8 (1.15 > دک ,2.35 > 07) 0۶۵
8 عنام صز بواعنحصه ۶ 1061 [۵۳21 0 عط) خقطا عصناه نهذ معلف5 اصنوم-5
40 ۳۳ کعا هد عطا گم ععناعناهاد عتاصنسوعل عطا کمممصصاک 3 عاطه1
6 ۵۶ ع 00 ۵67 ۵ 2۵6 وصه عا امعم هه عمط کممکخعصصهی ععلقه ۵ ۲۹60۸
5 ۹۳0۳68 7۵ ۳3۳ 107 6۵0 0۷۵۳۵11 عطا ,3 13016 دز من عصمصعل :۸
56076 200 مطعنط که 0ع6۳ عم کز 84 صقطا عم که 5076 آهاما ۸ .82.13
۵85 53۳016 عط) ۵۶ صقعص 0۳6۳۵7 عطا ,کتظ1 بصتتوع که 0ععنعهی عجه 8463
6 ۵۵ ۳۳۹5 عطا وواحهانسنک +ععصد< صسخخعص عط) صز آلناد 0۳ مطونط ۵ ععمل
(28760 0.6۰ 1۵ وصه (0ع00ع0 معبل) فحنطا عطا 66۵ 0ع10۵ ,3.91 ۷۵8
1و ۳6۵ لهاما عطا ,2/0606 ۳۳۰ و ععوعل عام مه ه عصناینوصذ مکصمنام0
6 68 200۷6 5۲۵۳۵ م ۶ کاصهصنتاتوم 156 40.05 ۵۹5 2560۸ 1۵۳ 5۳065 1۵7
300672677 276 68-51 066۵ ع507 مطتس ععمطی ,کنامتجصه واطاونط 0ععازعصم
05هام کامتجصه کوع[ عجق 51 هط 106۲ 5۳0۳6 ۶6۵ ععمطا فصه ,کتامنجعه
5 عامسه؟ عط) ۶و صقعص ماما عطا وواوهنامم۸ .(2012 مقطقعتاآ 6 عصمطلند)
0 2.35 ۷۵8 مقعص 0عله5 ۳56۸ عطا وواسهانسنک .المصد برع 7۵13
۵ عصناهنصذ مکدمنامه (عععدعنه معل) طلاسام؟ مصه (فعنعله من فنطا عطا
6 ,60190065 ,معب کنچهککه 100560 156 مادص زرط عهدع 120 ۳۳۵۵
1 0۶ کعناعنعا هل هه ماج «مزقه عطا امه انا وه ۵ 0ع0 از
8 00 1265 8۳۲ بط 0عع ۵006 اعد عصفمامعری عناطم فصه
ال 0ععل1[م عطا مصمناکعنان حلع ۳5 0دمعع5 عط 200655 10 موسنصهعل[ ععم م1
6 2۳028 1۵۳۲ مضه 0204 عصنزمع ۵۶ عععممم عطا اهاط عم هنانز 6۳۵
1۵110۳6 عطز انا 616۵0 1صصم ۳۵۶ 1۳ باصعصرووزده که کعلمعزمه 13۳32160
13665 +مزقط سام۶ جز اناد عصنلوی [ع م10 عطا ۳۵۵ کعلوم-طناد 10696
65 0ز۵ط۳ صنعاموه که 561060 طلعنط ,دعوم وصنفی [ع00-10ع5 عطا1
م۵ عصااطناصم دماج؟ عصنصحعاعل فصه عاصعصوعی حاعل امعم عطا ههام06
۳ عطا ۵۶ صقص ۲۳۵ رز 0عهامعنه عجه کعصعطا دمص فصد ععصعط-طاناد 1۵6 ۳۳۰
5600-61 36 0 0660 ۷6۳۵ کعز رمع عاف 1۵۵۳ م1 عسعزظ ها مک ٩۸
-طاباه [هانصز 6 11060 ,7606/60 مهد بعصعطا اک ۵ط ما13
8 ۶ 76002 23۵ ۳۵۳۸82۱۵۱ 7600267 06 0۶ (یع53-00) 13665
عزاطاام ۵۳ [67۹022م 7007160 عاصهمنناخدم عطا که نورقم 156 71100۰
7۳ 1305که5 ۶و وصناعم؟ ج صعطا ع27ع +عدلهما سنعطا جصصگ خصعص م6
زاره ۳ علعه ۵ 10۳ اه 000ع که ۶۵۳۵ عط هنز ک۵ ععتعم عط1 ماصعص نزمه
معله عاصهمنناجدم عصمک بکعاهم کل معطاه ۵۶ ۳۵۳ صز 10004 عتانووم
0 ,دفعله عطا هن ومطاعمد ک معط عطا بط فعععطل ۷6۳6 وعطا خقطا 6060
حاوناع م۳ ۳و عصتوصه دوس عاصعلوبدی 000۹1 لام +عطمعع) 000ع 2 ۹10۵۵ وعطا
(010 275ع3۷ 16 م0/292) کاصهصنتاحدم عطا ۶و ع۳ه مععصقاعص ۳۵۳ معصنصدع1
۵ 6 د5ععلهص عنطا کعصناعصم5 وصه مدعقل عطا ص اعععصامبز عطا هه آ علصنطا 1
4 200 2026 اگم انط آه آناه دعا5 1 ,علنط مج معاکه 0۳اط ,6۲۷۵۵۹ 111116
5 ۲ ۶٩ 0662۵6 معط جلاعمه عنط1 مطعنایط۳ ها عللها 1۵
640 ,وکقل 0 فا علهع 50 ما عص 0عع دس معص6 عطاک اصعص ع 60
5 8360 1۵1۲ 1 .ع0 20001 0۳6 0هه 076 ۵عماعه ع0ک 56 وراک 1۷۵85 ۳۵۳
«اوزاع ۳ ما وصنصعاعنا 6۷6۵ مصه ,کعط50 هصنعصند معصنطیته1 بط ععی ع1۳
م۸ 1 من ۵ وصند ۵ عص مععاعه عطد 066 معط ما هت ۷۵5 1۹16
[ ,۳6۵66۲6 1 که م0صه ,0604 ع6قا5 عناوم عطا هنز دمک اک ۵ ,ع502
5۰ 200 267 اس نم عاازدعوم که م1 که 5۵28 عطا 5228
5 که 13061600 که عصعطا تفص 0د0مع5 عط1 کع0ن۸ کعفاع
40 ,5ع001ع7 ,1/0۷65 ۷۷۵/۳۵ ۵۶ فعصعطا-طنای عمط 0عو انز 1 مکع ۸
1 056 .0603165 کعقل عطا صز کعنععز عط هصندعتهکنل آزط فعععل 6۳6 وعط) ۳۵۲
6 مه زنل دفعقله باه ۶و 1۳ 2 حصع ۲ ,512160 (10٩ 6205 22 م1627۵) 16۵
[ 200 ,3200 6 کعمل هی 1۲ مطاعتاوم۳ حز عالها 1 وصه طاعناوم۳ صز ملصنط) [ ععدیع0
از که عمصنط اه 0-۸ مصت 0ع1ه0 مه معله عاصهصنعتاحعم عصمگ تمهت تحص مه
,امه (0[0 ک 62 17 ,۵0 ۳) اصع0 5 006 +کلهن هه عز سععل1 معط 1306
4 ۷۷۵۲0 ۵ کت #ععاعه +عط2ع] اه ۷6۵ حاعناوط همتصه1 ععلنا ۵ #عانهاد ۲
01289 ۵طا ۵ 1/67 ۵ اهنآ" ۶٩ *[ممطع5 که بوفص/3 0۶ حعس1 ۳۵" ععلنا 0165
6 ,610 مدمه معط 0عطنمععل موی عطا ۶ عده که بمکل ۸ نت2 1۵8
6 6060۳2860 200 خصعصرمزده که ععه5 ۵ ۷۷۵85 فعقل عطا هز 0عفت عصصع
:8 6۴ ۲ ح 0271 206 عمج ععلما ۵ کاصع0 5
6 5006015 ۲3 ۵8661367 دععله 6 صز عصعع ج 0عجدام +عطهع) ۳ 06
13۵ ۵۹5 ۳۵۵ 156 عت ۲۵ ع نع تکحص عصنود ام 00060 تج
7 8 6 اکتا 5616۲6 ۵ عمط ما هط ۳۶ منعس عطا عنام ۵0ع5۱000 ع 53
8 ۵۲66 82965 0 ۶[ 16260 ع عشا 5 له ناه 8۳
626 6 2ع 6طا 0عمزصه ] اصعمحطعتصام تحصهص۶ ج 5۹۵ ۵ جنلف نامع
1 م2806 و1207 6 ۷۵۹ عصعط) #عوعصه فحنطا ع15 وسنصد.]
8 1 06 معصرزمزصه ۶ عحقطد معط هط معط مکاصهصنعتاحوم 1656 موتاتط۸
۰ عم صنصندع کلم 1۵ 6160014 1/ععقل ما از ۲۵1۵60 وصه ملحگهکت عصنطاع 50۹
عطا ۵۶ ع م5 اصعص زد که کعسو5 لقلهسی عطا که کللماه وصخفلدعمد فصه
کعبادعز 0صه ععزم] عطا لخن خصعصرمزده حدم دعقل منعطی ممعلصنا عاصهصنناحهم
لفط معتتقلنه 000 200 ,کنیعونامط اند که حلعناد عومجم دنا اعصز معط
6 مد عناعط۳ سصع1 ما دععموصنالن معط ععصقعطصه له توعد ۵16۵۵ چعطا
6 والهنه که ,5 عمط خ وه جع ومع حعط 2 فقط ۲ :۵ا0 مود
11311066 ۵۳ همع عمط ععلنا امه خبام هنز م0۵10 ص00 ۷6
61 13۵۲ 1۵1 16 ۲۵۲۵۳۵۵۰ ۵5 عع0ع1 م0 نم عصمع <ه الما / رازه عصملدع مد
1 006 عصنسهع1 اعنایدت اهاط عع100 تمحز آمصمناد اه منعطا 0عکدع نز
[ ...۸7 ۵۳ 86006 اهاز آهنمگنانه 200 عللها ما ۵#عصع مر صقط ۳۵ مهد 0۵6
85 1630۷۷ 30 ,10016086 عصو5 معصندع 1[ عکتهع3 معط فعومزده
هت 2۵۳ 2 عم سل ۵۶ مزا تصع 100 هام12 10۶ وعفی 0۵ فولنوه ۸ ۲مط .۰ بلنگهکید
عطا هل 2006ط 1۵ عطزمع ۳۵۹5 اقط 200 مععللما ۲۵ هه ... ات2 16
40 ,۳66۲5 و۳7 01685 ۵۶ کعصعطا- ۹0 10۵۳ ۵ط1 ,۸050566 ففقاح
5 م0۴ ۳۵عطا «مزقم عطا ماصز 0معمعلای ۷۷۵۳۵ ۳۵1010 ۳۲۳1۵۳۵۶
40 50606 36166 ۳۵00021 تقاصنقص مصه عاععی عماعط مد عصنصهع1/عسنط 13
5۳00605 136 ۶6 رز کعع مها عصز ع م5 ۷۵۲۴ 156۳۵ .(ر2018 لق/2 2 ععت) 130675
۲ 3276 36۳۵ 206 67طا 0 0صه کعاهصدععل معط ۵1 کممز هط عط ۵عطنعع0
6 ۱۷۵۶ ۲]** ,۳۳۵۵ (76279-010 17 مقلام) اصعلون5 علم0ع1 0۵6 مطعناعط صز
6 0ع9006عل0 مک عفعله عطا صز کصاهمهقماه چم طکا کععلوز ۵1۵ ۲۵ عط
۰ کزاع ۳2 7ه 20001 عغامز ج ۵1۵ مدای کعامصکعقل جعط و عده ۶و +مزه 06
3 308 کاصع 0 2016 مزصه 0عع مه عاصهصننخدم عطا نو عصم5 ممکل۸
معط 00051 حصطعطا علهص طعنطم دمم عقل معط یز صنطعصه1ع۲ و16۵1
«(010 75قع 15 مقلنه) خصهصنعنا همه ,عامصهنجه ۳۵۶ مطاعتاوسط حسمعل[ ما 10۵0
معط طزم منطعدمناج1۵1 امعم فصه ععمل ع عبهط کاصعلنی 0۳
6 ۵۶ از 06۵۶6 کععل ع۵ط ۵ از خع 00۵ قصه ععلف ج ع0هط ] ,6ع05
0 ۲6 ۵٩ ,60 مس عمط ماهس 1۵ ۳2۵۵ ۷۷6 حقفطاخزط ک حعط ]1
8 200 530160 6 ,کققل عط 0عتعامه عطاه که موی ٩۸ .نامه کععل ع0]
5 روط ۲3 عصنا امعع ج هط 1 .۵عاعنها ۵ بقل هط .۵۳ 1۵۳ 35028
3 ۳50۸ ,۳ 0۵ قاعل عط) ۵ حمانسنک مجعنجص۸ دععاع مادک 201
500-5۰ ماصز فک 36۵ 6۳6 تعطا هه مکعلای فصن ما ۵عکت ۷6۲۵
[00-61عع5 عطا عمط (رکعوم-طنی) کعصعطا- نانک اطاهنه کعااعممصع0 2 عع ۳
۲۵۵ لهصن عطا صز معط مزقص و۶ صز 0عغ لاک حلع0ط ۷ ,کنو تحلعصه هاهل ۶و عصنفی
12760 درکن 2۳6 کزک ده مهن ۲۳۵ ۳۵۵ کعصعطا ۵0موعصه سم ۵عط1 معنلتقهصه 1و
0۵1 0ع01 زنط م6 ط 0 تم که عصعط «مزعص 006 ۵ 1ط0ط2 ص۳0
۲زا 0عاهنممدعه عاصهصنتاهم اوصع/1 .کعصعطا- ناک ۳0 ,770-0۲0 هصه ۵۲
[0-0۳۵ 0۳ 0۳۵1 ۵5 از 61367 باقع ۵ ۵۶ هزطامطام نعطا 63 واعنجصه 013۳00
[۵ بط 3276 ۵ عصزمع ۷۷۵5 1 56۵ عصن عطا ا0ا0 20 ۳۵5 50655 آنط 01 2/05۲
,ی امه 50007 ۲ و6001 1 متفه اههد م6 -وخص س۵ 2۵۳ ,056 تفه
41 ع که 6 0عل[[ی +عط3] ۵۳ ,دققل عطا یز ۷۷۵۳۵ ۷۷6 0عط 0ص
4 آ ...517160 [ قه 500۵ که 0۳ بتقط ۵ 1۳6۵۳ صفته عطا 1۵۶ عاعلتومده
و055) .5210 20و56 2 ۷/۵8 11 50076۰ 000 2 امع 00001 1 .... 0م 68
عا مت 3۵06 60611008 5 210011016 200 7600201 62000 ۳۵۵0۵03/1
+7 5 م12 عطا ۵ سکن طاعنط ۶۵00003۵0 که عصعطا ممزق
65 50۳6 رنه ۵۲ ععس50 عطا مه امه 100 +۵ خصعصعلنز دمص قعاه
,50638 ۵۶ عصن عطا اه ما۳ +۵ 1۵0024 عجنمععد که ععاصصعه طازم الدع0
5 حدم هط ما حعطمها عطا ۶و عحصم عطا 200 کاصامع20 که طعباد
,۸10 ۷۷۵11۰ دععل عط) صز 5ع10ععصعط کته امز فلی وعطا ۵عط ص0۳0
6 اه 5ع۲قدکقل منعط) برط خصعصعلنز نع که جععا ج ۵ععصعخوعصه هط عصم5
-15-7627 م5878) ناغم 10۵16 ۵ بععصقاعصز 3۵۶ م06۳0 0۳۵ که عصن
ع 1عغاعه 2367 ۲36 ۶۲36 6۷۵05 01ع آ ,0066 1666۰ مره 020 ج ۸0 1
[ طاعمطا 606 ... از 0680106 ۵ .000 0 ایند ابص خدم اه صمتاععنو 2
1 36۵۶۴ 0136۳۹5 آزط ۵1 60 ع 1 ۵8 01 فونعمه 1۵۶5 .کت عصه 56 6
,4) 51695 801 آ ,عط که 100660 کعاهصدعقل تخس ۵۵ط ۷۷ کعلهاکنم تحص
65 ۷/۵۲6 1607/۳8 7701 00ه ۲70۳6006011655 بعسانه ۳ [۵ 0050
1 0۳6۶666 ۳6 0عمسنکطی ماهلا 156 رازه۳ [0۵ 20 که عصعطا عطا معلوهت
0 30۲ ۷6۳6 00 62060 5۳0 امط فنل عاصعلمنی عصم5 رواعنجصه ع لدع
7 606 ندعم کععله جزعطا ع0206ع۳م امد 0نل ۵۳ دصنامامدع عم ل۵۳2 جزعطا 10۳
علط 532760 (1۵0٩ دوع 17 منله) عاصهمنتاخوم عطا ۵۶ 006 306/0۳۶۰
105۷ 2 01ع آ 20 مطع آهصتگ عط ها حصعه 0۳۵1 تحص 10۳ و20 1۳/۵80 066
[ 200 ,02865 ۵۳۴ 10۲ 8 0هط ۲ ,اخط1 علدعرد اصفلجامه 1 ب506
8 ۵۲ 1۵۳ مق عه 801 1 ۷۵۳۵۶۰ تفه عصمک 0عع 1150۳02
,66) .005 0۳0ه 56 801 ] .60660 0۵0 2 ... 5655100 اقطا 1۵۳ حاو مدع
عطا 0ع0۳ مناد ۷۷063 عاععز اصق ۳۵16۷ عطامصه کق۷ وصنصوع[ اه 4ج[ عطا ,مکل۸
0۵ ۶ع۳] ,ل0ع00۳ع .کتصعود عصم5 عصمصه اعنجحصه اعد ۶و عع دنه
0 10۲16086 عا هم و صصه ۵1 204[ ج ۵ عل اباعاهوع20 66165 5و6 مه 301
6 ۲۵ عصف از ۵۵ط کنامنصه 161۲ ببعط معط ووانناه حنعطا وصناده< عصنصهع[
6۲ 0ع زوعل صعلو 5 1۵16 ۵ ممعصقاعص ۳۵۲ نت16 ۵1 اصعص که ج-۲[ع5
۵ ۵0 ۵ وصناند؟ ,۷۵۳۵۶ عصرم5 که عصتصمعص عط فصعاعلصت امد وی عطاد 6۵ط
عمط 0ع0 حلص عمط مومع اکعلز عط یاعد ۶و 1204
4ج[ 2 1۵ 106 ۷۵۳۵ ۶۷36 ,دیع 51۳ ۳۳۵671011011 هه ۲710/00 کعمععای اند
50628 01 عع0ع5ع 0۳ عطا اناوطای ععدع 0 0عل نموم ماحل عط1 کی-۶[ 01
1 ,۲۵۵67 ککقل داعناع دم 13 021107 ۵۳8 که حاعناک ما1 ما 006 چاعنحصه
5 تعنص عصغلهع50 که خصتامصه منوا ۸ کعاقص دق ۵۳ معط عطا وم
1 ۲۳۵۶۵۲۵0۲۰ ]0۳۵ هم 0۳6 ۵ اه ععصعلقصهم ۵۶ مها ۵ ما ۳1۵160
کعلنطا صز از 60 900ع0 رواه کحععر 19 فلع اه ۹عط) ۵۶ 056 0610۵26۰
لها ۵ 600 عقل عطا ۶ ۳ص صز وصهاک فوصه الما ما عبط 1 ۷۳067
۵ 0 آ ,وهه ۷۷۵۶65 1۵ 1۳۵6265۰ 0007 انس 0صه ,536560 اعع ] مطکناق۳
60۵6 بح 15۲ 1 مامح هط ک۸ .ی ماگ ؟* 0۵۵ 0168612110
۵ 200 65اه 01000۳ اص انامه 5066 ۵ بوک 1۵5 وصه هام52 صز
[ ۲تا0 ,دققاه 156 16276 10281 که ۵۳ وت ۵ ۳۵۵100 اعاز 1 ب. قاه 6۷ 500۳۵8
6 06508316۴ ۵ 060 عاهز ۷۵8 ماع ۳:6 اک 1656
40 10276۲5 ۳۳۰ صقنص1۳2 ۵۶ ع[صصد5 2 عدمصت اعنجصه عصفملمع ی فص خصعصومزده
0 ]۳۶۵ 136 2560۸۰ 200 31۳ 01 ومع اه عط اه [ع 10 عطا مصتصصه
1 1306286 10۳618 0۶ عم وعل حاونط 2 ۵ا 00ع 3 2 ۵۶5 136۳۵ مان و1۳۵
3۳ 1۵۳ 56076 6۵0 156 +کاصهمنتاهم ۳۳۲۰ صعنص۳ا عطا عصمصه (طعناع۳ معن
«6۰8) ۳۶۵27010 007 بط ۳600۳۵0 006 اقطا صقطا دععل امد ۳۵۹ وی 0۳6601 136
,10 1056 ۷6۳۷۷ کز (3.91) ص62 ۳600۳1۵0 136 .(ر20140 ,1/36 6 ع[عد 126
6 دز ۳600۳16۵0 (3.82) صوعص ع[مصصدک لمدمنمهصعاصز عطا مصعطا +عطونط عن1 ۵
هط 1010268 ماصاوم 005116 ه کز لباک قنط 1 .تجفبده (0ط2014) 5 عم واصام3/2 هد
(2009) 8۵۳ ک۸ طعناع ۳ عصنص16 علنطنم خصعصومزده ون کعص1 ۳۳۲۰ صقنص1۳
,6 مطاعناع۳ هسنصهع1 پرمزهه چعطا معععه تاو کاصعلنی صعزع۸ مکعاهاد
6 670671660 50605 ۳۲ط مقنص1۳ ,۷۵۵مط5 کزدولقصه آهناعتاهاد عطا که
۳ 0۶ [ع16۷6 ع6طا 0صه مطکونط 50۳ ۵5 از ,1106۷6 ماعنحصه مصغمادع0 5 او عع۳وع0
۵4 عصسنلصی وصنفوصنا عنط +عامصد5 عط ص 250۸ که [ع10 عطا صقطى +عطونط ۵۶5
6۳۳۵۵ ۳0۵۲ کول عآوصند ۵ ۵۲ کدمزعمعصنل اعصاعنه خمعع ۳0۳ 356۸۵ هه طاط
۸ 106۲۳ 00616660 3۵6 خطاهنس داع۷ع1 شام +عطاونط لزنم کعصوع1 ع105
6۳ هنز 1316۳65۲ .1720 ۵۴ اجعاهی ا۳ط عطا صز طباط که عاعطعه خصعص ص60
6 ۵۶ 10۷61 طاهنط عط۲ ۵ معا عطا ۷۵۶5 دعننناه ععقل فصه ,عم ,6۲5 ]1
۵1 معط مضه اقطا ۵0 موه اناد عطا ورجعد ۵ دز خ۵ط1 ۳۰ عاصه ما02
علنط ادعص زو زصه خ2ع۳ع عم مع همه کاصعوجند عط) عوهص حعنط تم کعسوک 0016۵
ملهن500 ,ت01 .کاعصعه 613160 هل مصه جعطاوع) عطا که طاعناوصط عصنصدع[
6 1۵ 08ن070ععه ,واخصها ۲ ومطذ 3/0۳6 ۳۳۰ ععصعاکصذ فص کاند نلق ص065 0۳
6 اععلکهه ا۵ط) ق6۷60 ععقل هه معط عطا که حلعن5 120۳5 رکعصنوصت اصع عم
عا صز حاعل 186 ۲۹0۸۰ ععا هه ۳ا۳ عمعطک لمع صف کعع وم کهصنصهع1
6 اهطا ۳۵250 006 .لوصا عنط) کاممصته معله عزدحتهصه عط) ۶ احقعم ع تالم
و 1016 12203675 6ط 1 حعطمه عطا کز ۳5۳۸ صهطا قاط +عطعنط وهط مها ۳۳۲
ل0صه 8صن0هع1 12 معط ععدمق۵ط ۵زا کامصعلی عطتماعط یز نهنوسی ۳۷۲ع۷
عنط1 .120675 خصع0 ددع0 عمط 096 ما عم معط طازم لع نادهاز
اهاز ا2ع۳ع عطا اوه کالادع۲ +عنانده عطا ۲۵ مهد کوصن خصعصنوند
.(018 له 6۳ 6[ع106/2۵) قاط اعامصعوبدد عنعطا ده هط کعوصنااعد +عطاه صز کحعط3ع]
عطا ص عص دمم جصه عصنصعادعسطا-صمد معنخندمم ۵ هصنادعی ,12/10760۷6۳
بوللدت0 0۷62 فصهه عع2تعصقا 1۳۵۵۵ ه حز کصعمصومزده موب عمط ال
6 [1هاز۷ 156 .(2019 ,6 3/2610 + ع[ع2ع0) ازع[ ما اناد حنعطا ععصقعطحه
2اهل ام امعصعاصصی عطا بط #عصستصی عز قاط صز خصعصص هه کعقل عط ۶و
06510 ۲927 56000 عطا کوع00ه ۵ مععلای حاعل عجناهاناهی 106
کولهصه هاهل 156 250۸ ۵۶ ۳۲۳ ما ۵12160 عناوم عناهتصهنی عطا مضه
۰ معا ۵۶ عصعطا 0256 ساط 1۵۳ کعصعطا «مزقهد [2ع 50۷ 1۵۷2160
67 0 ۳6۲0۵ عطا هه تعصصقط ماصعصع هس معصه 5 معط عطا و00
6 کا۲وممناد لوصا عنط1 ماصعصومزصه ما معاقاه چاطعغنعصی 6۳6 وصنطد]
6 ۷6۲62 5۳0۳65 صوع ۳ +عحاونط حخنم عصعاز عطا خقطا صذ کالیکه ع تاه تاصهو
1 عطلا 160 ۲6ص وصه 6 کعحل عطا یز عم 0اه ۶عطلوع) عطا اه عم عط 0۶
,6۰ ,6 3/2070 6 1062616 ,.ق.ع) 3۵562۳0 ۳۳۰ 02 کامعمکد اصعصصمنص6 فص
و0[ ,730006 8صنفانا0 حز مدوم عط گم ع[م عطا 0ع2زعمطاصصه معله عقط (2019
85 1366 وق 0050ع5 156 همع[ عهمدع م1 ۵ع1۵۳۵۵ صز فععصزممهط فصه
اداونص 0716086 01 134 ج کق 36۳6 ,10265 ۳ 20۶ آهن نع کز صمناحص وه
6 6 رازه دوع[ عع0عط مناوت حز عاعتصتصصهی ما ععصم 3۵ ۵ ۵ 16:0
4 7600۳۳68 حلته96ع۳ (2017) له اع 00616 خن عصنا صهز معله عجه کع 110
0 ماه عمط ععاعها صمناهتصحصحصیم عماهص صی کعزطم) فصه کععل 216و مزمه
200 عللها ۵ 5ع0ع 11 ,کتاجاوع۳ ۲36 ۵۵ #عکهط .ص16 12 هز 116۳651 16236
1۳۵120 1۵۳ 016 2 مره کز کصنطعط۲۵1۵00 مصه ولنصد؟ ,کعزططمط که حاعناه کعزم0]
6 163706۲85 0۲6 ۳6 ماتاه کصامم (2017) 626٩ هه ع 3/3 م۸ .کعصدع1
00 ۳6۲ پرمز ع۳مص عطا مصمم کل عطا صز که وصه ععزصم عط )۲ هز 16۳65120
5 ملاجنط۲ ۳۵ ۵۶ 6[ عطا عاطعنلطاونط عنععز عنط ۲ +ععدع م1 تعطامصه عصنصد10
,606 ۹000 هل 6ط1 کعصعطا ,۸۶216 01035 مطا10۵ 0ص ,۸۵۳۵۹0۳۵۲۵
عع از صف ,کصمنهام۲ عنعط فصه دعامصدعقعلن حدم اممصناد عطا وصنوحلمز
2 ن5282720672) ۳0۵۵ ققله عطا ها عصتصه16 6 مصصصم هه کم عمصهع2 هه کاص6 500
1638 ععه نع 132 جعز1۵۳۵ صز خصعصرمزده ما 1620 فقس طعنطم ,ر2012 مزهجه 07[
0 10۷/16066 ومه صمنا ده و ع[م عطا 0ععععوی معله عصعطی حاس1۵ 1۳5۵
۳۳۵5 0۶۳۵۵ 1010086 01 50۳ کنط] +کعنان ناه ععقل 0ع منادیم داع 13۳۵
8 00 کاعاصم 0۷۵1 ۵ از +عاعصد0 صف ۶۵۵ ,ص16 عط از عو 10
2 0 و۳50۲ 0201206 136 مککقله 6 صز بجاعنجصه وصملدع 5 عطا م1 م۸
و مزع دعصنل اعصتاعنه ۵ که 60 مه از ,11066 عاطاهنسه۷ کنطا 1۵۳ [ع16۷ 10
+6 0 6106060 7560۸ که عامعمعه اصحصنصمل که 0 نع عم 6۳6 «مزک 6 200۳6
6 ,1216۲ .0632035 عنامنحصه . ناهد فص ععصق عم عاه و1006
,665 ۵0۳ 1۵۳ عصنله ۲۷ بط عنم 6۶ ج فعلنوممم کالدادع عنهاتلهدو
اه 61660 مه 1636۳5 ۳۳۲ صقنصق1۳ عطا ۵۶ 5006 چام عصعک عط هناهد
1 ۳۳۵۵0۰ ۳۵۲ ۷۵5 0 6ع 0 ۵۳ عع 500 036 +کعاعه 0۳۵ وصه عصنما ده 5۳ صز
06۰ ,.ق.6) 11102006 1۵12100 عطا فص ,خصمناه/36 0 اعطق ,کته
41 326 50665 13۳06۳5 ۳ اقطا اکعقتصقصد (2019 له اه ع[عه 16 :2010
وه جزطامطم صعه که معگله مسنااناناعل 156 ماع اوعد خصعص عنطه مصنصهمع1
و5000 خصعجحه عط) هنز عاعل عطا صز خصعلزه کو 2560۸ ما مناد طان00م کاز
6۶ ع[ع1062) عس 10 ۵0مه ام عطا هط ععصعلنه هصاممصاد عصم5 عفص معلد
-ااع 22 ۷اقططم 560000 156 .2002 ,1710 چگ 8060 ع 6۳ :2018 م۸1۵2
ع صز طعنام16۵ عصخمعممه فص عصغفلمعمد صز وه عصفماقص و جع عطا ,کعلمعزمع
8 0۴ 16۵7 ۲۳۵ رواعغانا 3/0۳6 اع تحص ملع که ماه نهذ صه ۷۵۹ فعقل
040 12206۶ 00ه 500605 +عطاه که دعره عط ص خصعاع ص تمحز ۵۶ عاه 10060
,51365 (2016) (۳1۵10 م۸ عللمای «صمناهنصتصصی جنعطا 0عنعنکد وصه که ۳زعط۲
6 صق 0136۳5 0610۳6 کن[1۵۵ عصسدعمصه فصه دعغلهاعنص تافص 200۳ ۵۲ هه
8 200۷6-60060 156 مواعتجصه عهد نع 12 1۵۳۵۹۵۵ اه ععسامک نامه هه
2012 بلق ۵۲ 177608 م.ع.ع) 1۵۵ ,وعنلان50 دمم عطا از اصعاعنعدم کز
5 چاعنصه هام52 ۶و ععسام5 وتقصخی فحنطا 156 .(2012 مطع0 2/0002
5۳6۳۶5 ونزه5 (1986) .له 6۳ 110۳۵2 که ونناعنجصه وصفلدع 50 بعسانه ۳ 0۵1 ۲عط
8 0۲ 01 16۵7 0ص ع06ایک6 0۳ کنو حلقصه عاقل عطا 00 82960 .عسلنم] ۵1 ۵7ع؟ ۵
ع از عدمله ,رعسنصهع] 310۳ عفن هه کعععل عطا #عصمع1 وصاتقط 0۶
1۵۳۵8 136 1۵۳ ۵11-0۳602760 608 امد ۳۵ عصنلنیم۳ صمزکصع ۲ /صند50 لهدمنامصه
7۳ وعلهاو اه عطا فصه کعصعل منم عطا عجه (ک 17100۳6020616 معل کعقل ععددعمد1
18 12 عطا 0۵ امعاکه 307686 هه 5۵۷6 صش لفط ,کعععقل هصفملدع 0 12
-5۵[1 ۵۲ 1306 ۵ 7ص معط ۲۵ معله صف ععقتع 10 0ع[۵ 1۵۳ چ صز م5
0 ۷۷۵ 5611-0006066 او مها عصعطا اععل عطا مواعصهد مععصعلوقصی
5 ععدع 10 عط ما جعتلنسهگهت 6۵۵6 ۵ عنل کوع 36۳۷۵0 ۵۳ عصناعع1 عطا ۶ط
۵ 11661۷ 5وع[ ععه کاصعمنن5 5۵11-0061 کععق ما62 کم له صت بط ۵ععته
0 حز 113656165 1016 1۵ ۵عصناعصز دکع1 عجج #صه ععلنهنااه ع همعط 00
ع0ععل فصه دعنادعنامدحعطه از عصمله بش۸٩۲۹ مصه طا۲ ادعصعع1 ۳۳۲۲
۵ ۲۷۵۵160 کزوولعصه لمعناعنهاد عط1 معط مه عنجصه مصه خصعصومزحه
6 صز اعنجصه عصفلهع 5 او ععحوعل عصم مه ۳۲۳ او ععوعل طاونط-0-ع 100021
5 ]۳۳ صعنصها عطا اقطا واعنحصه هدعم عطا ,کععاعط 216۷6 مععقل
و 068766 عطا صقطا ۳۵۳۶ ۷۵۶5 ۳۲۳ او عم وغل عطا وصه مطعنط امد ۵5 0عمع مه
1 عطا 6۵ اعنلاونط نومه هاعل عم مهن عط1 عامصدک عطا دز 8۲۹0۸
0 تعنص ۵۵۲ که ۷۷۵11 که ۳۲۲۳ که کاعطعهه خصعصصو 60 عقوم 0هه
6 136 ,دققل هی عنام عط هنز ومنعدعطعصصه رصنع خصحصم
1 ا2م 06 الاو عطا صز عاعل عطا رطع منک ۷6۳۴ ماصعاجه مهد مص صذ مقاقل
8 کامع۵۳۲ حلعناد ۵۶ ۲۵16 عطا 0عاوناطاونط لدم ع تاه 156 بشجهع 106
۰ نز 20005036۳6 ککقل فصه معصنصع1 ,ناه عععل معط عطا که 13005
,02 ام ره له لقن که مهزطامطام صعه عطا عملنز کرماج1/کع نامک ۵2۳۵8 13
00513560 فلنام عع 5611-00160 01 134 رعسلند؟ دمتعم مصصنا 1000200/2
,0۳611065 12 1۵۳ کطمناهناصطن آهزعمع دم عصم5 عبط کعصنفص 156۵
6 20066 ۵820۷6 اقطا وامصز کوصنفصط عط1 ,عاصعلوطی فصه ,کتماق 6010
6 136 ,86۲۳۵05 بکع9ققل 12 طز اعنه ,250۸ هه طا۲ که طلعد رکصمنامصع
66 ع6 3 ۲ فا کدمتامصه ع206ع۵ ۵ نکمم که مناج عطا کز عنعکز اصقها ۳و منز
2 وفتط71 ۳۹0۸۰ 200 ۲1۳ که طلعناه مصمنامصه ۵۶ عم +عطانه اه ععطصع9 20 0۳
06 200 ۳۳ که ناد کص0نامصه ع نا تکوم عک2 06 ۵ کص۳ع 0۳0 0عع کع 13
1 588651 کالادع۲ عظ] ومک[۸ .5 عقل حنعطی 2560۸ که حلعناد کصمنا م6 168216
1 ۳۵16 106 هه ۳۲۳ ۶و [۳۵۵ع1 عط که صمناعص؟ صف ۳۲۳ اه امع که وصناکه از 1۳5۵
1 0 ۵1 ع م5 2 36 هقف 156 بوععمصص مع امد داماد کعطه] 12
58065 ۳زعط] 0۳۵6 ۵ ۵56 6۵۲۷ 1۶ همقل عط صز واعنجصه عصفلدع 5 فصد
۵ ۵ 56۲ ,1378286 0ع[1۵۳۵ ه سعع1 ما امصعصمزده 1۵۳ دعناخص 0۵000۳ ۲5
6865 هل مزع وع 0602 0۶ عع13 عطا دز ععدمنازدع 1 م0010 هه واعنصه 1۵6
و6765 1 ,85 0ن0 0۳ 0ععقطظ مطکناود۳ که حلعناد ععهدع م1 ۳ع ۵۳۵ ج عصنط3ع]
۵ 30 162۳0 10جاوحا5 675 3ع2ع] 12 .۴۳ کو ام عجه اصعصاصعاصیم هه کدی
,0 ۳۵۵66 200 286 ع 10 0ع 1۵۳۵ ۵ عصنطد) ۶و دعععومم عطا صز صعطا +عععن
بل مهد عطا صز احعسط تماصعصط هه 0صه م۶6 مصمنفنگهیم ,ککع 5330
اجاعتجصه 01 [ع16۷ عط 10۷6۶ ما صقام 950ع1 نله صه مولع ۷عل لامک ۶عط1
7 ل21طع9 وللمتوه کز 1۲ .کععمعتومصه عصنصع1 12 عتنصنامه ما صممکعل ۲۳6
۰ لعطا امه عتاکهزک 6۳ 0صه اصعاع 0ص لاصصهط ,ص26 ۶۴ معط
8 ماه هنز کلاگاه هدمنامهه فص آهدمند دمم فوطعم ما م2000 13
8 نز 1316۳51 ما5 10امطاک 162۳6۳5 12 واعنجصه 10086 وصه خصعصومزحه
6 0۳0300068۴ 7ص 0ع۷عنطه 06 فقس عنطا فصه مکعتانسنهه کععلحطز 0271
0۳۵0 1۳6 هذ اوعصد 60 ۵6 -عکع و ج فص موصعم حنعطا ما 100024
6 0 03560 ,0۳6 6۳ م۳ مطاعناودط صذ عاهنسصصم ما کععصعستالزم عکوعحز
6 0۳۵ ز6طا مه 165 معط عصتقصصی فزمه مداد #عطا مکع 110
ات20 وصماع۶0 ۶و م50 چ 06 صقف عنفعز کنط1 کعامصوععل معط از
ال هط لقنوس معله کز 1 .کعنازتاه له عصنمل ۶و عصط عطا که ندیه
آمنه1 رز کعن 1010 عاطدومزده ع۳مص فصه عختمصصهی کععل ۵ کعناز ناه
6 لامک عضنا عمط م1366 کدمعهع۲ کسام وم عنصه 06 صف ععصعاعصصم
عا 04606256 ۵ دعزع اد کصنص 10 حمناحتمصحصممم هه نع[ 12 ما فعمملند
((9 1065570011 1019096 ۲۵۱9 ]٩ 5۵۳۳۲۵۶ ]٩ 5 ۸ .(2001) .ظ مصنلچ۸
.(10ع نله [هممل 0عط عناطاصطنآ) کععول و۳۵ 00٩ وهی 1۸
0 هه 0۳۵۵01210۵ 0666 علصتا عط1 .(2014) 3 تهج ناههنهط
6 :1395700 عهد ید1 جهن ۶۳ عطا هنز عاهتصصحصم ما ککعصعصن لت
:5 ق۲3۵0 06 هصنص فصه مکععصطل عصتلانه< احقعط وصنمو ۸ .(2010) .0 .ی ,عمط
5 ۲۵۱۱۶۱۱ 0۵ 26319079 .(2007) 8.۷۰ ,کاتقا0 6۶ ول ([61 0697
هنز کط0ا 316۳2 عنصه 0 156 «ر2017) سل معاعه26 6 .3 .7 ,126۷3616
ولزمتام ۵۶ 601 رد6 1306286 ۳ع 1۵۳۵ وصه تعنص همم کعقل عهد 1322
6 ۳٩ /700۳۵ .8200 ۷60ص ضوع د00-10 هم ۸ .18 ۵ 12 #مهه
40 06۴ [6۳ 1236286 3۳0۳۵6 .(20142) .2.1 ,3/3706 + ,7-3 10262616۰
۵۶ 1۵۵۲ 161۲ 0صه هن عط1 واعصه همقل ععمع 12 0عز10۳۵
7اع ۸ 7202 01 1365 ۵ 156 .(20140) .2۰0 ,3/36 6 ,7-3 126/3616
0 5۳066 00۵۰ کقل0 ععقتاع 10 ۳ع1۳۵ عطا هنز خصعصمزصه هه
40 6006۲ 1306286 3۳0۳۵۵۵ .(2016) .10 2۰ ,2/2۳6 ۸ ,3 .7 ع[ع3/ع10
۵۶ 1۵۵۲ 161۲ فصه داهن 156 مواعنجحصه وم۲عقل ععهقتع مدا 10۵۳۵80
6 ,(.۳05) 3/6767 .5 6 03686756 1۰ ,6 2/3070 .2.10 10 7عصنصد16
5۰ ۵ نع 3/1011 :88101 .(215-236 0۰م) شلک ۳ روواماع رد
1 006۳ 7600006 عط1 .(2019) 0 .0 ,106ع2/3 6 3 .7 ,ع6ل[عق۷ع126
10۳618 0 ۷۵۳20165 23667 0ص 103067 وکانهن هدمع عم لسطلنه 1001
0 6 .0 8۰ ,0206751 .5 ,8۵ات .0 ب۳0ق1 وس 020000 3 .7 معآعق۷ع12
0 ۴ صع 0 رمزده ع8 نع 13 صع[10۳۵ عطا عز عبناصناعنل 730۳ .(2019) .127
1 16206۲8 حلعله م3 ۵۶ بواعنصه 0حعقل ععقتع م1 10۳۵0
86 ۳0۳6[60 .(2018) 1.۰ ,6[ع162 6۶ کل وصانه5 ول و/ع۷۷1 ,3 .7 106/3616
1 امعا1ه عط1 .(2019) .کل رمانه5 +6 و۳ .۸ 71/28031603 .7-3 ,10626[6
بااه ۸ :1868 ۳۳ دنتسه رگ جده ماع معط تعطعد) 0۶ 10ا 06
1 ۴۶۴٩ ماه عطا 10065 .(2018) 3 مصق۸[1002 6 .7-3 معلقع126
52169 06710۳۳۵63 1306286 1۵۳۵60 صز عنجصه که هط (اعن۵ 0
۶و جمناهصنصصجه لعصنفنهدم.ا. «(2018) 1۰ مصقتعطه1 6۶ .36 مصقحنط5 نطهاط
806 ط0ع 10۳۵ وصه خصعصرومزهه ععمتعصها 0ع 1۳۵۵ ص500 وا نصا
6 8۲0/۲ 1.21601 + عناوم و عمعع ۶و عکسی عطا ص واعنجصه همم+کععله
و ععنصه 01 156 .(2020) ۳۰ ,تطع ص۵20 6۶ ۰ مصقعطق1 ,36 مصع نک نطح۳1
(اع۳ عصاو؟ کاصعو00د ۵۶ تعنص ععماع 1 3۳۵۳۵۵۵ .(2016) یک ,۳18100
۵۲۰7 ۳۵۳۵ عامسدک ۸ نعس من فصه ععهد نع 132
8 136 :6۳0025 عناوم ۵۶ 6اه 156 .(2003) بل .ظ ,ط0 ۳۳۵۵۹
0 ک؟ الط 060ص ۵ عصنصی کز برع مامطل دم ع م0 ۵۳۲ 5066
,(۳5) 10062۰ .5 6 067دک 8 نصا «کدمنامصه عبنازد20 .(2005) ۰ظ ۳۳۵۳0
40 :۷۵۲ 270۷ .(3-9 .00) روهام ارم 005106 ]۹ 70۵00
86 م0۶ عاعااه علا مناد 156 .(01994) .0 .8 ,2/2006 6 سس .8 ,تعصلتهی6
06 .1308386 56000 عطا صز عصزدعع موم عنانصهم ۵۳ بجاعنحصه
0 11519166 770۷ .(2017) .(۳۵8۰) 3/۰ .7 ,162616 6۶ .3 ,120020637 وس ,616008
۸ .(2006) 8 ,6060۲ وب و[13760276 و۸ بللقا1 وک طقطاه7<1 .1 و6062
0 1.60719 .015ع5۳00 حز صع رز ۳ ۵۶ دمناه م0060 آهنط ۳ه 130۳
نصکنطمتا0 06۳1 0ص عصن162 ععه قآ .(2002) ۴۰ ۳۰ و1100 6 1 60۳68656۰
[۵ 0۷۲۵ 6۳ ۵ کصمناج "کع 16 ععماعصد1 کتامتکص-صمه هه کنامجص۸
,7۵ و0۳۵۳ وع ٩ وهی غلابم ۵۵ رفس ۸ .(2016) .5 36 معقصهجه 1۵
41 ,67131107 89ف41 ما مل 60 عنااناصدتا کع0 5 05926
73607 :(و010/ع(05 205706 .(2011) .1 مل[ع 8007 6۶ کل 171611670۰
6 08ا2ع650 137 .(2012) .ظ .37 بگه۷۵۹ ۵ ,2 بش۸ برطهال۸۲۵۵ 6۶ و5 0 ,11608
۳۵۲۷۷ ۳57 6هصمصهه کللماد وصملمعری ما صمتاعل۲ صز اواعنجصه ۶و عصعصی
,5۳65 ۵19۹96 ۳91153 ]٩ ,70۳۵ ۸۹100 50۹6051 73۵ +37 166۹۰
86 3۳۵۲660 .(1986) .7 ,0006 67 وس 3 ,1107۷1 کل ملظ 1107۷/112
6۷16۷ ,۸۱۷۵ 60 مناج هه اعنجصه ععقع 12 .(2001) کل ,110۳/۵
۰ ۲70675102119 .(2013) .3 .7 ,ق7000 6۶ کل وعل021 .10 1۳61106
0 7350 76 205066۰ 012800 .(2018) .2 علق/2 ۵ ,بآ ,166
71/72110065 .(2006) 1 کل ,علاع۷۵۵ ۵ و 10 ,50210008 وت ب/3 ,10060
0 :۳۳200960 هق5 ۰ ۲۲66۵ 1۵ ۵۵۲ ۳۳۵۲ :۲۵۹۵۵۲۳ ,0۵ 0ع0ه
5 عع2اع 12۳ 6هصناهع 150 .(991ل) ب بط ,تعصلقی 2 .0 .8 ,6 1/1310
1386 عاهانلنه؟ معط 00۶5 .(2012) 1۰ ,6۳6867962 2۶ .10 .8 ,6 1/3610
1 9ع216اگ .200ص اعقطز عطا ۵۶ 7ع وم عصندعل هدع دمم 156 +عصنصهد1
5 6820۷6 قصه ع۷نژو20 .(2017) سا ,۷626 :۵ .10 .8 ,6 1/3610
064 م۹6 1 8عن0اک5 ع ص16 شآ 1۵۳ جمناه ام عناج 00
2۳0 ۸1۷316066 .(2011) بش۸ ,6ص980ع7 6۶ وس و8005 و10 .8 ,1/13070۲6
۳۳۵۳ ۵۶ 50 ع تلو ۸ نععهع 130 020عع5 ه صز عصناهنصحصصی
7 5062006 ع8 13062 0ع 10۳۵ وصنا ید16 .(2012) 3۰ 0007206 1/13
۶ه 6ققه ع6ط1 تنصادنرد همع از ک مها 3۳1 عطا حتطان
466-۰ ,(3)3 م56۶0 0۵ و 10 عومو ۵ ۱٩ تمد سمل کعصد1
067502 ۵۶ عع نهذ 154 .(2004) 7۰ 6۳66۵۵۵۰ +6 وس ,3/2030 و1 م08
ع ۳ ۵۶ 5ععلهع 50 ععص م7 اه عع ص06۲ 0۳2 عطا ۵0 تعنص هه
0077 ۷واع 0۳ و 000ع5۳ 96و1۵ و2۳۵ (2009) ی ,02
10 72]) و0۵۲1 ع5۵ 7853 6 4٩ وی ۵۹۶ ۸ :1۵۵۵۵۵۳
ک 60000 عنصع۸30 .(2002) .2 .8 و2609 6 ۷۷ ت11 و1 و0062 وسظ ,0 806[0
۶و عم ۸ 6ص عنطعه فصه هصنصدع1 دامع ناهد اقاصو0ه 5
عنام 0۵ اصع نع مه م۸ .(2002) ۰ ,معماندط8 6 .3 ,تعاقل5 و8 .10 وطتا867]3
[ه۵ن ۷ ۲و 8ع0 منکن ععطا ما 6 ۳:00 هل تاعنصت کهصفمل ده رد
0 2866 نعصفماهعی عناطانام که کاصعلنی صز [106 جعنجص۸ .(2017) ۳۰ مقزم۴۸
,0016 (.60 3 ا6) 2۱۵۸۵۲ 0۵ 1۵۵0/۱ 9 ۲700۹1001 .(2015) .7 م6عع
6 ب.(2000) ب2 ملق نصا 0ع7ععلزه0) ب6 بط 8 ب30 متق810ناع5
4 36216۲ 0صه عسهط 156 .(1976) .7 ,لاع0عظ 6 .۷۷ مطصا۸ وس 6۲86۶ م5
0 ۳۵10۶ ,(۳09۰) 7ع6ع ۲ ام زگ م0 ی صقسع6ل20 36 10 ماعنصه ا۵عا
کل عصغلهع مه عنام ۳۳۰ ۶و عسعهع/2 ۸ .(2012) .5 مقطهعنا ۵۶ کل 008 غلنه ۷
|
Foreign language enjoyment and speaking anxiety in the classroom are two potential emotion-inducing factors for foreign language learning. This sequential mixed methods study investigated whether and to what extent Iranian EFL students experienced foreign language enjoyment and public speaking anxiety in their English classrooms, and how they characterize the sources of the enjoyment and speaking anxiety in such a context. To these ends, 128 learners of English as a foreign language (EFL) from several English language institutes, selected based on convenience sampling, took part in this research. They completed Dewaele and MacIntyre’s (2014b) Foreign Language Enjoyment and Yaikhong and Usaha’s (2012) Public Speaking Class Anxiety questionnaires, and write down about an episode in which they had experienced enjoyment and speaking anxiety in the EFL classroom. Quantitative and qualitative statistical data analyses were applied to examine foreign language enjoyment and public speaking class anxiety. Descriptive data analysis showed that the learners had a medium-to-high foreign language degree of enjoyment and a low level of public speaking anxiety. Besides, they reported more enjoyment than public speaking anxiety in class. Further qualitative data analysis revealed 12 sub-themes and four main themes of Teacher, Learning, Class Activities, and Class Atmosphere in explaining their enjoyment, as well as eight sub-themes and four main themes of Exam Phobia, Reaction/Feedback, Personal Failure, and Lack of Self-Confidence for speaking anxiety. The findings provide implications for language teachers and policymakers to gain better insights into factors underlying enjoyment and speaking anxiety in the field of foreign language learning.
|
39,147 |
449008
|
واژگان کلیدی: اعتماد اجتماعی» عملکرد دولت, بحران کرونا اعتماد ابزاری»
امروزه شیوع ویرون کزوتا در, کشور ایرآ و حق, گسترشن آق دواسراسر
جهان تبدیل به یک مسئله اجتماعی مهمی شده است؛ به نحوی که بیشتر مناطق
شهری و روستایی در معرض ابتلا به این ویروس قرار گرفتهاند. در این میان
باوجود اینکه بیشتر کشورها در جریان شیوع ویروس در چین بودند و نیز
احتمال سرایت آن را به کشورشان اطلاع داشتند؛ اما یافته نشان میدهد که
عمده کشورها در مواجهه با ورود ویروس غافلگیر شدند و تعداد مبتلایان و
در ایران با شیوع گسترده ویروس کرونا در سطح شهر قم و اطلاع رسانی رسمی
دولت درباره آن از اوایل اسفند ۱۳۹۸ موجب گردید بسیاری از مناطق شمالی
کشور و نیز برخی از استانهای همجوار شهر قم.به سرعت درگیر با این بیماری
شوند و بتدریج در مناطق مختلف کشور شیوع پیذا" کندذ. در این خصوص برای
بهداشتی و هم مراکز پزشکی با تجّهیزات بهداشتی و بیمارستانی سعی در کنترل
این بیماری نمودهاند؛ بر این اساس؛ شیوع» مبارزه و کنترل شیوع کرونا در عین
اینکه کنشها انگیزهها الگوهای رفتارهای اجتماعی افراد جامعه را عیان
مینماید؛ جایگاه کار کرد و-اهمیت نهاد دولت را نیز بیشتر آشکار میسازد تا
کار کردهای اصلی نهادها مشخص و بتوانند برای" سلامت اجتماعی» روانی و
از اینری آنچه اهمیت دارد اعتماد مردم جامعه به عمکرد دولت در قالب
مدیزیت. تصمیم گیری در امور پیشگیرانه و درمانی است. بیتردید نحوه مواجهه
و مبارزه مردم با ویروس کرونا از یک سو و از سوی دیگر نگرش مردم نسبت
به تصمیم مسئولان مبنی قرنطینه کردن یا نکردن قم و حتی کل کشور واکنش
دولت ایران به بحران کرونا در قالب کنترل» پیشگیری و نحوه مدیریت بیماری
کرونا از ابتدای شروع ویروس در طول درگیری و اوج بیماری در سراسر
کشور وضعیت عملکرد دولت و به دنبال آن سازوکار اعتماد مردم را نشان
میدهد. «اعتماد یکی از جنبههای مهم روابط انسانی و اجتماعی در میان افراد»
گروهها و نهادهای اجتماعی است و با تسهیل تعاملات اجتماعی و کنشهای
متقابل بین افراد و گروههای اجتماعی, نقش مهمی را در ایجاد نظم و همبستگی
اجتماعی و نیز حفظ آنها بر عهده دارد. «اعتماد» یکی از جنبههای مهم روابط
انسانی و زمینهساز همکاری میان اعضای جامعه است» (زتومکا ۸۴:۱۳۸۴).
البته با توجه به تحولات فرهنگی و اجتماعی, جامعه ایران به عنوان جامعهای در
حال گذار میباشد و نیز از سویی با توجه به اهمیت اعتماد اجتماعی در تعاملات
اجتماعی شهروندان در چند سال اخیر موضوع بررسی اعتماد به افراد» اقشار و
سازمانها از اخمیت بسیار بالام برخیقذان است, یه همین اجهت ااست که
یافتههای آماری مربوط به اعتماد اجتماغی و ارزژیاییهای مردم از ارزشها و
هنجارهای حاکم در جامعه ما را تا.حدودی در شناخت این موضوع به عنوان
یک,دارایی جمعی: آگاه میسا یکدنا نگ انگفرسایش و کافشن سرمایه
اجتماعی - در قالب میزان روابط و اعتماد اجتماغی - میدهند. در طرح ملی
پیمایش ارزشها و نگرشهای ایرانیان ۵/۱ درصد درحد خیلی کم ۱۳/۵
درصد در حد کم ۳۱/۶ درصد در حد متوسط و در مقابل ۳۸/۱ و ۱۱/۸
درصد در حد زیاد و خیلی زیاد به دولت اعتماد دارند (ارزشها و نگرشهای
ایرانیان» ۱۳۹۵: ۳۲۴). در این اراستا.علی یوستیانیز نشان میدهد که میانگین
اغتماد به مسقولان سیاسی در سال ۱۳۷۹ در سه شهر تهران» مشهد,و بزد: ۳۹۷/۷
درصد بوده است (یوسفی, ۱۳۷۹). فریبا شایگان میانگین اعتماد سیاسی را در
سال ۱۳۸۶ حدود ۵۲ درصد اعلام کرده است (شایگان» ۱۳۸۶). نتایج این
«بیتردید کاهش اعتماد شهروندان به دولت و نهادهای دولتی از بحرانهای
جهان امروز است. وقایع و رخدادهای مختلف» وضعیتی را بوجود آورده است
که اطمینان به رسانههای جمعی, نهادهای کارگری» موسسات تجاری و
کارگزاران دولتی به شدت کاهش یافته است و نوعی سوظن در روابط
شهروندان با این نهادها پوجود آمده است»(الوانی زدانایی فرد: #۱۳۸۰ب:
۱- ۲۹۰). «اعتماد عمومی نسبت به دولت برای مدیران» کارکنان و
کارگزاران هر نظام سیاسی اهمیت دارد؛ زیرا در پشتیبانی از تدوین و اجرای
خط مشیهای عمومی و همین طور همراهی و همکاری اثربخش شهروندان
نقش محوری ایفا می کند» (296 :2000 ,00740)). «مناسبات گوناگون در
روابط متقابل افراد و گروهها در ایک جامعه نیازمند اعتماد متقابل میان
کنشگران است. بیتردید میتوان گفت که سطح اعتماد مردم به دولت یکی از
ارکان حاکمیت هر نظام سیاسی و مبای مشروعیت آن است و مخدوش شدن
آن در بلندمدت بنیان هر نظامی/را متزلوژول خواهد نمود» (زاهدی و خانباشی,
۰ در واقع اعتماد سیاسی درک عمومی ناظر بر سیاست و ارزیابی
مردم از چگونگی انجام وظایفت دولت در مقایسه با انتظارات آنها از کارایی
در شرایط بخران کرونا دول ماعاسهتاناد رسای ها اقدامات و برنامههای
متفاوّتی را برای کنترل و جلوگری از#آن اجر/ تمودند. «وق و همکاران دز
مقالای جه بررسی مسالهرافتقاه غمومیی وه موفقیت میبانیهای مقابله با بحران
فرواق پرداختهاند و نشان دافاند کهافر چه اعتماه غمومی ۲۵ امه بالاتر باشد:
احتمال موفقیت سیاستهایی؛ چون فاصلهگذاری اجتماعی و پرهیز افراد از
انتقال ویروس به دیگران بیشتر است» (2020 ,ا7). بنابراین میتوان اذعان
داشت: که اهمیتا قوخودق سرمایه اختماقی و انتماه غموفی در خاقفه در خیزان
موفقیت سیاستهای دولتها برای مدیریت بحران هم تعیین کننده است ,ا۷7) [۰ج231
(2020. در واقع کنترل» پیشگیری و نحوه مدیریت بیماری کرونا توسط
دولتها در عین اینکه میزان اعتماد» محبوبیت» کارآمدی» همبستگی ملی و
اقتدار دولتها را نشان میدهد؛ میزان کیفیت زندگی و سطح توسعه یافتگی
امور بهداشتی» درمانی و تجهیزات پزشکی کشورها را نیز عیان میسازد؛ از
اینرو» با عنایت به عملکرد دولت در ابعاد مختلف تصمیمگیری مدیریتی»
اقدامات پیشگیرانه و درمان مبتلایان به ویروس کرونا و نیز گستره عملکرد و
اقدامات آن در چند ماه اخیر» توصیف و تحلیل وضعیت اعتماد مردم در سطح
کشور از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ زیرا به نظر میرسد نوسان در
اعتماد مردم نسبت به دولت و ارزیابی عملکرد آن» فهم جدیدی از اعتماد به
نظامهای انتزاعی را طلب میکند. بنابراین تحلیل سازو کار اعتماه مردم نسبت
به اقدامات دولت در شرایط کرونا در مقایسه با دوران پیشاکرونا و نیز بررسی
وضعیت اعتماد سیاسی در سطوح مختلف بر حسب ویژگیهای زمینهای افراد از
در طرح مسائل اجتماعی در جوامع مختلف بهاطور عام و نیز بررسی اعتماد
اجتماعی به طور خاص ذکر.این نکته بجاست: که:هر جامعهای درگیر با دو
مسأله «نظم» و «تغییر» میباشد (زتومکا ۱۹۷۴). در تشریح ابعاد مسأله نظم
اجتماعی «زتومکا» چهار بعد برای موضع اجتماعی نظم قائل است که عبارتند
از: سرمایه اجتماعی» رتبه اجتماعی» نقش اجتماعی و ذهنیت اجتماعی (به نقل
از عوامل مهم و موثر بر نظم اجتماعی است و به.عنوان منبع و ذخیرهای میباشد
که روابط اجتماعی را تسهیل و تنظیم میکند. «سرمایه اجتماعی دارای دو
تتاخصن اساسی, زاختماد اجقیاغیی و ازووابط احقیاخی میباکد: که بیانگر
جنبههای کیفی و کمی سرمایه اجتماعیاند. در این میان اعتماده یکی از
جنبههای مهم روابط انسانی و زمینهساز همکاری میان اعضای جامعه است»
(زتومکا ۱۳۸۴ :۸۳-۹۰). بنابراین اعتماد را میتوان مهمترین مسئله نظم
اجتماعی قلمداد کرد. به همین جهت آیزنشتات به درستی متذکر میشود که
همبستگی اجتماعی میباشند؛ یعنی بدون انسجام و نوعی اعتماد» نظم اجتماعی
به طور کلی رویکردهای پیرامون اعتماد را میتوان از سه منظر مورد تحلیل
قرار ذاده: نخست؛ رویکرد خرد که در این ذیدگام اعتماد یک ویژگی یا
خصوصیت فردی است که عمدتا در حوزه روانشناسی و روانشناسی اجتماعی
مطرح میشود. در اینباره نظریه پردازانی چون اریکسون» کلمن,» بلاو جانسون
و کریستوفر و... از منظر نظریههای خرد به بررسی و تحلیل مفهوم اعتماد
پرداختهاند. دوم؛ در رویکرد کلان اعتماد ویژگی نظام اجتماعی به حساب
می آید. اسپنسر پارسونز» تونیس, دورکیم» زیمل» مارکس,» وبر اینگلهارت»
پوتنام» فوکویاما و لوهمان و... معتقد به عوامل ساختاری و کلان اعتماد هستند.
در رویکرد سوم؛ با تلفیق سطح خرد.و کلان, تلاش میشود ابعاد مختلف اعتماد
جیمز کلمن از منظر کنش عقلانی به موضوع اعتماد توجه میکند. از نظر وی
اعتماد نوغی انتظار است ۳ ری اس زیان به دست: آید که
توسط انسانهای محاسبهگر و طقلانی بت پر قرد. یا گروهی از افراد یا
سأومانها برآووده میشود. وی در بحث از نتایج افزایش و کاهش میزان اعتماد
بیان میدارد که برقراری اعتماد منابعی را در اختیار فرد امین قرار میدهد؛
قدرت عمل کردن را تسهکل) له ملید ا گرا فد امین قابل اعتماد باشده
برقراری ارتباط برای اعتماد کنندگان نیز منفعت به بار میآورد (کلمن» ۱۳۷۷:
تونیس از جمله اندیشمندانی است که معتقد است روابط مبتنی بر اعتماد تنها در
گمانشافت وجود دارد و این نوع روابط ور گزلسافت یا ان شنگو نشب
وجود ندارد (غراب» ۸۴:۱۳۸۰). پوتنام اعتماد اجتماعی را مهمترین موّلفه
سرایه اعساسی میداند و مد اس همگازی و اون داوطلباقه در جایی که
ذخیره و انباشتی اساسی از سرمایه اجتماعی در قالب قواعد تبادل و شبکههای
تعهد مدنی وجود داشته باشد» به آسانی صورت میگیرد :1992 ,8۱3027)
(167. همچنین اعتماد پایه احساسی برای مشارکت است :1996 ,ا82702[6)
(77 بر عکس» بیاعتمادی همکاری را از بین میبرد. «اگر بیاعتمادی ایجاد
شود» مشارکت بین عاملان آزاد از بین خواهد رفت» :1988 ,6200611۵)
(219. در این میان نیز «باربر» معتقد است که سه نوع انتظار باعث و موجب
اعتماد و يا بیاعتمادی به هر فرد یا گروه و یا دولت میشود: ۱- پایبندی به
نظم اخلاقی» ۲- توانایی و اجرای وظایف محوله نقش» ۳- ترجیح مسئولیتها و
تکالیف بر خواستها و نیازهای و تمایلات فردی یا گروهی (صفری» ۱۳۸۳:
۵). گیدنز اعتماد را از عناصر و موژلفههای اضلی مدرنیته میداند و معتقد است
که چهار زمینه محلی اعتماد یعنی خویشاوندی» اجتماع محلی» سنت و
کیهانشناسی مذهبی بر فرهنگهایپیشاز مدون.تسلط دارند» حال آن که در
دوران مدرن اعتماد به نظامهای انتزاعی و نمادها و نظامهای کارشناسی جای
این نوع اعتماد را گرفته است (گیدنز؛ ,۱۳۸۰: ۱۲۰). در مجموع میتوان چهار
نوع اعتماد را بر حسب سطوح مختلف به شرح زیر بیان نمود:
۱-اعتماد بنیادی (17۷91 ع۳3251): اریکسون معتقد است که اعتماد بنیادی در
مراعل اولیه زتدگن (تیرفواا رک انساته سکل میکنودمیه آغتتاد ای کودت
معمولا نخستین رابطه را با مادر برقرار میسازد. کودک باید بتواند در کنار مادر
احساس امنیت کند اگر مادر به نیازهای جسمانی کودک پاسخ دهد و محبت.
عشق و امنیت کافی برای او تأمین کند اقآ پس کودک شروع به پروراندن
حس اعتماد خواهد کرد. نگرشی که نظر کودک را درباره خودش و دیگران
مشخص کرد. این اعتماد ما را به مفهومی رهنمون میسازد که گیدنز بدان
امنیت هستیشناختی (امنیت وجودی) میگوید. گیدنز اعتماد بنیادی را در
قالب اعتماد و امنیت وجودی مورد توجه قرار میدهد. به نظر او امنیت وجودی
اطمینانی است که بیشتر آدمها به تداوم تشخیص هویت خود و دوام محیطهای
اجتماعی و مادی کنش در اطراف خود دارند (گیدنزن ۱۳۸۰: ۱۱۰).
۲- اعتماد بین شخصی (17۳91 [11167067901۵): سطحی از اعتمادی است که
در روابط چهره به چهره خود را نشان میدهد. این نوع اعتماد» مشخصه جوامع
خویشاوندان و هممحلیها میباشد که مبتنی بر عواطف و احساسات ارزشی
است. از طرفی رفتار مبتنی بر اعتماد در این زمینه اجتماعی قابل پیشبینی بوده
و مفهوم مناسب برای این رفتار «اطمینان» میباشد (غیائوند» ۱۸۰:۱۳۹۲).
«اين اعتماد با وجود روابط مستقیم و چهرهبهچهره شناخته میشود و میتنی بر
راب ینقروی است. اعتماد: بخ شخضی در راز تباط. پا تقاقل بق ,روایط میان
دوستان» همکاران» معلم 3 دانش آموزه کارگر و سرگروه» بیمار و پزشک.
مشتری و فروشنده و دیگر موارد مشابه تجلی پیدا میکند» (امیر کافی, ۱۳۷۴:
۳- اعتماد تعمیمیافته 1۳۶۹۵ 500۵1 ۲66۲۵11260)): در زمینهای فراتر از
روابط چهره به چهره قرار میگیرد و حامل شبکههای موجود در سطح فرافردی
است؛ به گونهای که اعتماذ به اشتخاص"#جای"*خوه ر"به اعتماد به مقولههای
اجتماعی انتزاعیتر و گستردهتری چون اصناف اجتماعی که در ورای مرزهای
خانوادگی» همسایگی و طایفهای قرار گرفته و در مقیاس ملی مطرح میشوند.
۴- اعتماد به نظامهای تخصصی (1ع5(/1 ]3:2067 01 1751): اعتماد در این
زمینه اجتماعی» مبتنی بر مشارکت متخصصان و مهارت سازمانها و مراکز
کارآمدی, رعایت قانون و نظارت از بالا میباشد که در فرایند توسعه اجتماعی مج [28
و بسط روابط بینگروهی شکل میگیرد و زمینهساز احساس مسئولیت,
مشارکت اجتماعی و غامگرایی است و بالعکس میتواند موجب فساد اداری»
کمکاری بینظمی و از هم پاشیدگی سازمان هنجاری اجتماع را دنبال داشته
باشد که به نوبه خود تولید «نقش نهادی» مینماید. «منظور از اعتماد» اتکا به
دیگری,» اعم از کنشگر فردی یا جمعی از حیث خیر در نیت (توجه به منافع
دیگران و مراعات آن) درستی در گفتار (اطلاعات صحیح) و راستی در کردار
(عمل صحیح/ کارا) است. در این تعریف سه عنصر اصلی وجود دارد که
میتواند به صورت همزمان يا جداگانه مطرح شوند: ۱. صداقت (ارائه اطلاعات
صحیح)» ۲. کارآیی (کمیت و کیفیت عمل اجتماعی) و دگرخواهی
(پرهیزگاری و گذشت به خاطر دیگری). هر کدام از عناصر مطرح شده به
تنهایی ,باغث بوجوه: آمدن»میزانی از اغقمیاد میشوند و اگر هرس غتصروجوذ
داشته باشند رفتار اعتماد کنندگی, اعتمادپذیری از استحکام بیشتری برخودار
با عنایت به تشریح مرور مفهومی اعتماد اجتماعی و انواع و ویژگیهای آن»
جهت تحلیل وضعیت اعتماد مردم به عملکرد,دولت در شرایط کرونا از
نظریههای زتزمکا و برناد با رازگ گرد اه نظر زتومکا انتظار عمل
متقابل مستلزم کنش توا با امامااگت کیکهکن گت دو نوغ تلقی را در پی
داشته باشد: انتظار برگردانی وس اه و ول شد: است و انتظار
وفاداری و اعسماد متقابل (زتومکا ۸۳۸۴ ۵۹)/در این راستا»: مطابق آتگرش
«برنارد باربر» انواع مختلف اعتماد نه تنها در بین کنشگران فردی» بلکه در بین
افراد و نظامها و حتی در بین نظامهای متعدد نیز وجود دارد ,1327060)
(1983. پس در انتزاعیتریاریگالت) میکوار لعتماد زا در بین نهادها و
سازمانها مشاهده کرد. در این میان انواع رفتار مورد انتظار وجود دارد که
میتوانند به عنوان ملاک, از حداقل انتظارات تا بیشترین انتظارات و به ترتیب
از ضعیفترین پیشبینیهای پر ریسک تا قویترین آنها مطرح شود که در
چند نوع قابل دستهبندی اند: نوع نخست» ممکن است تنها برخی از ویژگیهای
مفید را از کنشهای که توسط دیگران انجام می گیرد انتظار داشته باشیم: ۱- با
قاعده و مرتب بودن (نظم» انسجام» پیوستگی» تداوم و استمرار)» ۲- مستدل و
معقول بودن (تعیین زمینهها قضاوت صحیح در مورد کنشها بحثهای قابل
قبول)» ۳- داشتن کارآیی (قابلیت, ثبات و پایداری» یگانگی و انسجام» نظم»
جرای مناسب» اثربخشی) (14 :1983 ,827067). بر این اساس وقتی اعتماد
مبتنی بر انتظارات ابزاری است باید به آن «اعتماد ابزاری» [1۵/ع1۳81۳0)
1۳80 اطلاق نمود (زتومکا ۱۳۸۴: ۶۱). نوع دوم از انتظارات» ضروریتر
است: به این معنی که ممکن است برخی از ویژگیهای اخلاقی را از کنشهای
نجام گرفته توسط دیگران انتظار داشته باشیم که عبارتند از: ۱- انتظار داریم
آنها از نظر اخلاقی مسئول باشند (پیروی از اصول, صداقت رفتار محترمانه»
پیروی از برخی قواعد اخلاقی» نشان دادن وحدت و یگانگی). ۲- انتظار داریم
آنها نسبت به ما مهربان باشند و با ما به طور انسانی رفتار کنند. ۳- ما انتظار
داریم که آنها با صداقت» قابل اعتماد و صمیمی باشند. ۴-ما از دیگران انتظار
داریم که منصف و عادلانه رفتار کنند (استفاده از ملاکهای مورد قبول عام»
ستانداردهای یکسان» انجام کارها به طور عقت و قضاوت شایستهسالار). به
طور کلی» وقتی اعتماد مشی. بل انتظازاان_اخلاقی است» از «اعتماد
رزششناختی» (7۳۶0 [۸700108122) سخن به میان میآید. در نوع سوم
عتماد» ممکن است قویترین شرطها و انتظارات را از دیگران داشته باشیم که
برنارد باربر آن را رفتار مبتنی بر «حس اوظیفهشناسی) مینامد و تحت عنوان
«وظایفی که در موقعیتهای خاص برای تأمین منافع دیگران قبل از منافع
خودمان بر عهده میگیرم» (9 :1983. ,۳387067) . در این میان سه مبنا وجود
داد که بر اسان آن قابلیت افتماد اولیه آقداف را میتواق تعیین کر وجهه با
اعتبار (011211010ع۳)» نحوه اجرا (عملکرد) (ع۳6۲۶071۵۳0) و نمود یا طرز
رفتار (ع6ع۸006272). اعتبار به معنای ثبت اعمال گذشته است. عملکرد به
مش اغسال واقفی است.به خبارت بیته رفتان کنونی کدی حال حاظر نقایچی
را به بار آورده است. نمود به خصوصیات ظاهری افراد بستگی دارد (زتومکا
گیدتر آمقماه را آطمینان به آعتمادپذیری .یگ شغص یا نأظم با توجه به: یک
رشته پیامدها پا رویدادهای مهم تعریف میکند (گیدنن» ۱۳۸۰: ۴۳). وی
همچنین چهار نوع اعتماد بنیادی» بین شخصی يا متقابل» انتزاعی و فعالانه را
توضیح میدهد. وی اعتماد سیاسی را جز اعتماد انتزاعی میداند؛ یعنی اعتماد
به نظامهای انتزاعی و تخصصی. در واقع او اعتماد سیاسی را مرتبط با شرایط
هر عصری میداند. وی معتقد است: امروزه حکومت کردن باید با شرایط عصر
جدید جهان سازگار شود و اقتدار و مشروعیت دولت باید به روش جدید ایجاد
شود و نمیتوان به وسیله نهادهای سنتی اقتدار را ایجاد کرد (گیدتز, ۱۳۷۷:
۲ گیدنز اعتماد سیاسی را جز اعتماد به نظامهای انتزاعی میدانست. او
یکی از الزامات اعتماد به نظامهای انتزاعی را اطمینان به اعتمادپذیری افراد
خاصی میداند که نظام را میگردانند (گیدنز»ه ۱۳۸۰: ۱۰۳). «ایستون»
موضوعات سیاسی میداند که این موضوعات هم به رژیم سیاسی و هم به
متصدیان اقتدار در جامعه بر میگردد: در واقغ اعتماد سیاسی شکلی از حمایت
از رژیم سیاسی و صاحبان اقتدار سیاسی است (360 :1995 ,020018 به نقل
از شایگان ۱۳۸۶ ۲۱۴). «میلرخ اعتما سیاسی را به اعتماد به حاکمان که
قدرت را به شکل زودگذر در دست دارند» محدود میکند و اینکه چقدر
به پنج شاخص اشاره دارد: ۱- حمایت از اجتماع سیاسی مثل ملت و کشور؛ ۲-
حمایت از قانون اساسی کشور؛ ۳- حمایت از امور اجرایی رژیم مثل
دموکراسی؛ ۴- حمایت از نهادهای رژیم مثل دولت, پارلمان؛ قوه قضائیه
پلیس, احزاب سیاسی» بورکراسی و نظامیان و ۵ حمایت از کنشگران سیاسی
و روسای سیاسی (6 :2002 ,876126۲). همچنین پژوهش دیگری, برای
اعتماد سیاسی از سه شاخص اعتماد به نظام سیاسی (با ضریب ۰/۸۰)» اعتماد به
نیادمای سیاسی (با ریب 718 :) و اعتماه به کارگزاران سیاسی |(با ظویب
با توجه به مطالب فوق» اعتماد به عملکرد دولت در شرایط کرونا از نوع اعتماد
انتزاعی بوده و در قالب اعتماد به نظامهای تخصصی قرار میگیرد. بر این اساس
اعتماد به عملکرد دولت ذربرگیرنده برداشت افراد نسبت به تواناییها و
ظرفیتهای اجرایی احساس مسئولیت و تعهد دولت در شرایط کرونا در قالب
مدیریت و تصمیم گیریهای سیاسی و درمانی میباشد. بنابراین انتظارات ایجاد
شده میتوانند منشا بسیاری از رفتارهای توا با اعتماد گردد. در واقع اعتماد در
این موقعیت, سازوکاری برای حل مسأله همکاری افراد با نهادهای درگیر
میباشد؛ به عبارتی هر چه افراد جامعه از این خدمات بهتر و بیشتر استفاده
روش پژوهش» «پیمایش) (/(ع510۳۷) میباشد. جامعه آماری این مطالعه را
افراد بالای ۱۵ سال کشور,لر سال ۱۳۹۹۷ تشکیل*#میدهند (دادهها در بازه
زمانی ۲۳ تا ۲۹ فروردین سال جازی جمعآوری شده است). از طریق فرمول
کوکران حجم نمونه تحقیق برابر با ۱۶۰۰ نفر برآورد. گردیده است. نیز شیوه
میباشد» به نحوی که سعی شد:ابتذا ابا اکمک گرفتن از شیوه نمونهگیری
خوشهای چندمرحلهای» کشور به ٩ خوشه تقسیم گردد. ملاک تعیین خوشهها بر
حسب میزان شیوع ویروس کرونا در نظر گرفتن مناطق جغرافیایی مختلف و
ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی بوده است. سپس یک شهر از هر خوشه» به طور
تصادفی انتخاب می گردد. در مرحله آخر با انتخاب شهرهای موره نظر تلفن
ثابت شهرها تهیه گردید و در اختیار تیم پرسشگران قرار داده شد.
در این مطالعه برای سنجش اعتماد به عملکرد دولت به دو محور نسبتا مجزای
اعتماد به «عملکرد نظام سیاسی» و اعتماد به «عملکرد نظام سلامت» توجه شده
است. به لحاظ عملیاتی» این مجموعه انتظارات در دو دسته اعتماد ابزاری و
اعتماد ارزش شناسی مورد بررسی از منظر زتومکا و برنادباربر قرار گرفته است.
در واقع این دو نوع اعتماد» در عین اینکه تکمیل کننده همدیگر هستند؛ از
حداقل تا بیشترین انتظارات را در بر میگیرند و در نگاهی مقایسهای میتوان
این امر را مشخص نمود که در حال حاضر بیشتر اعتماد از نوع نظامهای ابزاری
مهارت و تخصص) يا اعتماد ارزششناختی (صداقت» رفتار احترام آمیز» تعهد و
و سلامت مالی) میباشد. همچنین میتوان این تفاوت در نگرش را بر حسب
ویژگیهای فردی پاسخگویان مورد تحلیل و واکاوی قرار داد. برای بررسی
اعتبار سوالات اعتماد به عملکرد دولت از اعتبار صوری و نیز برای کسب
پایایی از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده که ضریب حاصل برابر با ۰/۷۵
با توجه به حجم نمونه ۱۶۰۰ نفری پژوهش» ۶۴ درصد نمونه را زنان و در
مقایلی ۳۶ درسد را مردان وم هرد آساص «ااند. وروی آفراد: تسوت ۸۱
درصد متأهل و در مقابل ۱۴ درصد هرگز ازدواج نکردهاند. حدود یک سوم
دیپلم (۳۲ درصد) و ۲۹ درصد تحضیلات کارشناسی» ۷/۵ درصد تا مقطع
کارشناسی ارشد و دکتری تحصیل نموده و در مقابل ۵ درصد بیسواد هستند.
حذوه ,یک سوم افراد تبون (۲۷ درصد) بین 5:۳۶ ۴۵ سال من دآرند» بیش از
یک پنجم افراد ۵۶ ساله و بالاتر هستند. همچنین ۱۰ درصد در رده سنی ۱۵ تا
۵ سال قراز دارتد..میاتگین کل سنق افرات موزژه مطالعه: را با ۴۴ ال و
بیشترین فراوانی سن مربوط به ۴۵ سالههاست. طبق بررسی صورت گرفته ٩۵
درصد افراد مورد مطالعه فارسی زبانند» حدود یک پنجم نمونه قومیت آذری
(۱۹ درصد)» ۱۲ درصد لر و نیز ٩ درصد کرد هستند. از افراد نمونه ۲۴ درصد
از شهر تهران» ۱۳ درصد از تبریز» ۱۲ درصد از اصفهان» ٩ درصد از شهر قم»
مشهد., خرمآباده سنندج» کرمان و ۴ درصد از ساکنان شهر شیراز میباشند.
حدود نیمی از افراد نمونه خانهدار (۴۷ درصد) و نیز بیش از یک سوم شاغل
عملکرد (۳۵۲]۵۲۳3۵366) از نشانههایی است که در برآورد قابلبت اعتماد
میت دایخ وید معنی آغمال,وائعی است: یخی ,رفتار کونی دور حال,حاضن
قایجی را یه بار آوره: است: ی گذشته:: مرقا ان گذاشعه میشود
(زتومکا:۱۳۸۴: ۸۹), چنانچه اشاره گردیل اعتمایبه عملکرد دول دز قالب:دو
بعد اغتماد به نظام سیاسی و اعتهاد کاظا سامت مورد سنجشن قرار گرفته
است. برای سنجش اعتماد به نظاماسیاسی؛ ۴"سوال.در نظر گرفته شده که نتایج
نگرش به ارائه آمار دولت درباره مبتلایان: سنجش نگرش مردم جامعه
پیرامون میزان دقت آماری دولت در ارائه آمار مبتلایان و فوت شدههای
ویروس کرونا نشان میدهد که حدود یک سوم نمونه تحقیق (برابر با ۲۹
درصد) بر این باورند که مسئولان کشور آمار دقیق و واقعی مبتلایان و مرگ و
میر بیماران را اعلام نمی کنند؛ در مقابل کمتر از نیمی از پاسخگویان یعنی ۴۴
درصد در حد زیاد (۳۱ درصد) و خیلی زیاد (۱۳ درصد) آمارها را صحیح
میدانند؛ جالب است ۱۱ درصد اصلا به این آمارها اعتماد ندارند و در مقابل ۱۳
درصد اعتماد خیلی زیاد دارند. در زمینه نتایج پژوهش ملی دیگری پیرامون .و وه
اعتماد به آمار و ارقام مبتلایان و فوت شدگان کرونا توسط دولت. بیانگر آن
است: ۳/۴٩ درضه در حدشیلی ریاد ۱۲۹۳ درضه در خد, ریاد ۲۹/۲ دوضد
تاحدی» ۱۴/۵ درصد در حد کم ۱۹/۹ درصد در حد خیلی کم اعتماد دارند»
دولت در قبال پیشگیری و کنترل ویروس کرونا حاکی از آن است که حدود
یک سوم مردم (۷ درصد بسیار ناموفق و ۲۰ درصد ناموفق) عملکرد دولت را
ناموفق گزارش دادهاند؛ در مقابل ۴۰ درصد مردم از عملکرد دولت راضیاند؛
قابل تأمل اینکه نسبت کسانی که عملکره دولت (۷ درصد) را بسیار ناموفق یا
بسیار موفق اعلام کردهاند» یکساناند. «در مطالعه دیگری از پاسخگویان
خواسته شد به عملکرد دولت نمرهای بین صفر تا ۱۰ بدهند که در نهایت ۵/۳۳
بدست آمده است» (پژوهشگاه فرهنگ» هنر و ارتباطات» ۱۳۹۹: موج اول»
مقایسه عملکرد دولت با سایر کشورها: نتایج حاصل نشان میدهد که ۵۳
دزضد فرهم دز سطح زیاد واخیلی زیاد عملکرد ایرانرا بهتر از سایر کشورها
ارزیابی کردهاند؛ در مقابل ,۱۹ درصد به موفق نبودن عملکرد دولت اشاره
نگرش به وعدههای حمایتی دولت: با توجه به پوششهای خبری مختلف
دولت مبنی بر کمک مالی به اقشار آسیبپذیر یافتههای این مطالعه بیانگر آن
است که حدود ۷۵ درضد مردم :به وعدههای دولت بیاعتمادند و فکر میکنند
دول بوای: جیران: خسارتهای مادی کار تجواهت کرده جر مقایل فقط ۱۶
جدول ۱. توزیع پاسخگویان بر حسب معرفهای اعتماد به عملکرد نظام سیاسی
به نظر شما مسئولان [ تعداد ۲ ] ۲۳۷ ۳۵۰ ۳۳ ۱۶۶ ۹۲ ۱۳
شدههای ویروس کرونا | درصد ۱ ۱۸ ۳۷ ۳۱ ۱۳ ۹
فکر میکنید. دولت و | تعداد ۵ ] ۲۸۶ ۴۸۹ ۳۳ ۹۸ 1۳۹ ۱۳
به نظر شما ایران چقدر | تعداد ۷۶ ۲۳ ۴۰ ۵۵۶ ۱۰ 1۵۵ ۱۳۰
پیشگیری او کنترل | درصد ۵ ۱۴ ۳۸ ۳۸ ۱۵ ۱۰
به نظر شما دولت چقدر تعداد ۶۷ ۳۶ ۱۹۷ ۱۱ 1۱۹ ۳۰ ۱۰
یافتههای حاصل پیرامون اعتماد مردم نشبته به توانایی و تجربه کافی کادر
پزشکی کشور برای مقابله با ویروس کرونا نشان دهنده آن است که ۱٩ درصد
پاسخگویان در حد زیاد و خیلی زیاد بدان اذعان داشتهاند؛ در مقابل حدود ۱/۵
درصد در حد اصلا و کم به آن اشاره کردهاند. همچنین نظرات پاسخگویان مورد
مطالعه: پیرامون وضعیت امکانات بهداشتی و تجهیرات بیمارستانی کشور.حاکی 5
از آن است که حدود نیمی از مردم آن را در سطح بالا اعتماد دارند؛ در مقابل ۳ 1
درصد گزینه «اصلا) و نیز ۱۴ درصد در حد کم تجهیزات لازم برای مبارزه با
جدول ۲. توزیع پاسخگویان بر حسب معرفهای اعتماد به عملکرد نظام سلامت
کادر پزشگی کقور چقیر تواناین: | تاه |۳۰ .۲۳ ۱ ۶۹ ۶۸۲ ۱۶۰۰۵
ی درضد | ۰/۲ ۱ ۱/۳ | ۷/۵ ۳۵ ۴۶ ۱۰
در کشور ما چقدر امکانات تعداد | ۳۴ ۱ ۱۹۱ | ۳۹۲ ۵۱ ۱۱ ۱ ۱۶۰۰
لازم برای کنترل ویروس کرونا | درصد ۳ ۱۴ ۳۸ ۴ ۱۵ ۱.۰
در مجموع میتوان چنین قضاوت نمود که ۳۴ درصد مردم در حد کم و در
مقابل ۴۳ درصد در حد زیاد به عملکرد نظام سیاسی در خصوص شیوع کرونا
اعتماد دارند و نیز ۱۵ درصد در کم و۶۷۴ درصد در حد زیاد به عملکرد
جدول۳. توزیع پاسخگویان بر خسب اغتماد به نظام آسیاسی و سلامت در شرایط کرونا
رابطه جنس با اعتماد به عملکرد دولت: بررسی حاصل نشان میدهد که
میانگین نمره اعتماد زنان به نظام سیاسی برابر با ۳/۵۱ و برای مردان برابر با
۳ در زمینه نظام سلامت به ترتیب برابر با ۴/۰۱ و۳/۸۶ و در زمینه
عملکرد دولت به ترتیب برابر ۷/۵۳ و ۷/۲۱ میباشد. چنانچه ملاحظه میگردد
زنان در سراسر کشور در مقایسه با مردان» اعتماد بیشتری به نظام سیاسی» نظام
سلامت و در نهایت عملکرد دولت در شرایط کرونا دارند.
رابطه وضع تأهل با اعتماد به عملکرد دولت: بررسی حاصل نشان میدهد که
میانگین نمره اعتماد افراد متأهل به نظام سیاسی برابر با ۳/۴۶ و برای مجردها
برابر با ۳/۲۴؛ در زمینه نظام سلامت ,یز برابر با ۳/۹۵ و ۳/۹۷ و در
میگردد افراد متأهل در سراسر کشور در مقایسه با مجردها اعتماد بیشتری به
نظام سیاسی دارند. البته مجردها.و متأهلها اعتماد تقریبا یکسانی نسبت به نظام
سلامت دارند و در نهایت اینکه اعتمماد بهعملکرد دولت در بین متأهلها به طور
جدول ۵. وضعیت اعتماد به عملکرد دولت بر حسب وضع تأهل
رابطه سواد با اعتماد به عملکرد دولت: طبق بررسی صورت گرفته, میانگین
اعتماد افراد بر حسب مقاطع تحصیلی پیرامون نظام سیاسی در بین افراد زیر
دیپلم برابر با ۳/۶۸ در بین دیپلمه برابر با ۳/۳۷ و در بین دارندگان
تحصیلات دانشگاهی برابر با ۳/۳۰ میباشد. همچنین برای اعتماد به نظام
سلامت به ترتیب برابر با ۴/۰۷ ۳/۶۶ و ۳/۸۷ و پیرامون عملکرد دولت به
ترتیب برابر با ۷/۷۷ ۷/۳۹ و ۷/۱۶ میباشد. در مجموع میتوان چنین
قضاوت نمود افرادی که تحصیلات دانشگاهی دارند کمتر از دیپلمهها و
زیردیپلمهها به نظام سیاسی,» نظام سلامت و عملکرد دولت اعتماد دارند.
جدول ۶. وضعیت اعتماد به عملکرد دولت بر حسب سواد
رابطه سن با اعتماد به عملکرد دولت: بزرسی حخاصل نشان می دهد که هرچه سن
افراد مورد مطالعه افزایش مییابده میزان اعتماد"افراد به نظام سیاسی» نظام
سلامت و عملکرد دولت افزایش می یابد و برعکس با کمتر شدن افراد شاهد بی
جدول ۷. وضعیت اعتماد به عملکرد دولت بر حسب سن
رابطه درآمد با اعتماد به عملکرد دولت: بررسی حاصل نشان می دهد که میزان
درآمد افراد با میزان اعتماد آنها به نظام سیاسی» نظام سلامت و عملکرد دولت
رابطه معناداری را نشان نمی دهد؛ بنابراین سطوح درآمدی متفاوت در جامعه.
جدول۸. وضعیت اعتماد به عملکرد دولت بر حسب در آمد
اش سک شک نس ۳و 8/0۷ رو ۵ / فا
رابطه رفتار پیشگیرانه با اعتماد به عملکرد دولت: بررسی حاصل نشان می دهد
که رابطه اعتماد به نظام سیاسی؛ نظام سلامت و عملکرد دولت با رعایت
رفتارهای پیشگیرانه فردی (پوشیدن دستکش, ماسک. و ...) رابطه معناداری را
نشان نمی دهد؛ در مقابل با رفتارهای پیشگیرانه جمعی رابطه معناداری را نشان
می دهد؛ در واقع می توان چنین قضاوت نمود که هر چه افراد اعتماد بیشتری به
نظام سیاسی» نظام سلامت و عملکرد دولت داشته باشند بیشتری رفتارهای
پیشگیرانه جمعی (رعایت فاصله اجتماعی» نرفتن به مسافرت عید» نرفتن به
جدول ۹. وضعیت اعتماد به عملکرد دولت بر حسب رفتار پیشگیرانه
بیتردید اعتماد به دولت از ملزومات اساسی .پیشرفت اجتماعی هر جامعه و
زمینهساز موفقیت اقدامات آتی به حنتتاب میآید؛ بز این اساس بالا بودن میزان
اعتماد عمومی در سطح جامعه منجر به افزایش مشارکت اجتماعی و سیاسی و
نیز کاهش تعارضها در سطوح مختلف میگردد. در مطالعه پیشروی, با توجه هو
به مرور نظری و نیز ارائه نتایج دادههای حاصل» چگونه میتوان به تحلیل [*2818
سازوکار اعتماد مردم به عملکزه دولت در میارزه با شیوع کرونا پرداخته در
این راستا در ابتدا سعی میشود به مرور کلی میزان اعتماد به دولت در
برهههای زمانی مختلف در دوران پیشاکرونا اشاره گردد و سپس در مرحله بعد
سازوکار اعتماد مردم به عملکرد دولت در شرایط بحران کرونا مورد تحلیل
قرار گیرد تا بتوان به تفسیر بیشتر یافتههای کمی پیمایش ملی پرداخت.
در چند سال اخیر موضوع بررسی اعتماد به افراد» اقشار و سازمانها از اهمیت
بسیار بالایی برخوردار است. بر اين اساس» پژوهشهای مختلفی در ابعاد
مختلفت:. اعتماد, بد اقولت: و قیر سایر قهاها را مور پررسی قراز طافداند, هرز
پژوهشی با عنوان «گرایش به شهروندی سیاسی و عوامل موثر بر آن»
بررسیهای حاصل نشان داد که بیش از یکسوم پاسخگویان, اعتمادشان در
قبال صلاحیت مسئولان برای اداره کشور (۳۰ درصد)» اظهارات و بیانات
مسئولان (۳۱ درصد) و نیز احساس وظیفه مسئولان نسبت به مردم (۴۰ درصد)
نسبتا پایین است و با ترکیب سه معرف مورد نظرانتایج نشان داد که ۲۳ درصد
در حد کم ۸ درصد در حد متوسط. ٩۱۹ درصد در حد زیاد به مسئولان کشور
اعتماد دارند. (غیاتوند: ۷۱۳۹۰ یط زسگی ار پژوهش: «پیمایش ملی
فرهنگ سیاسی مردم. ایران] رگا م۸9 با اتوجه به. ترکیب
معرفهای متخصص بودن مسئولین در زمینه کارشان, انجام وظایف با توجه به
تجربهشان» احساس وظیفه نسبت به مردم وایکی بودن حرف و عملشان»
شاخص اعتماد به مسئولان نظام ساخته شده به گونهای که ۱۷/۷ درصد در حد
خیلی کم ۳۱/۸ درصد در حد کم ۲۶/۸ درصد در حد متوسط. ۲۱/۲ درصد
در حد زیاد و ۲/۵ درصد دراحد خیلی زیاد بهمسئولان کشور اعتماد داشتند.
در مطالعه شایگان (۷۵:۱۳۸۶) اعتماد به کنشگران سیاسی ۸/۳ درصد در حد
بسیار ,زززاه» ۷۷/۹۱ فرضد ار هد: ریاف ۳۷/۷ فرضه اقر خد وسط. ۱۷/۷
درصد در حد کم و ۴/۶ درصد حد بسیار کم بوده است (شایگان» ۱۳۸۶).
یافتههای پیمایش ملی سرمایه اجتماعی پیرامون میزان اعتماد مردم به مجموعه
هیات دولت نشان میدهد که ۶/۸ درصد در حد خیلی کم ۱۹/۱ درصد در حد
کم ۸ درصد در حد تاحدودی, ۲۶/۳ درصد در حد زیاد و ۵ درصد در حد
خیلی زیاد به: دولت: اعتیاد, دارند (پیمایش ملی سنجش سرمایه: اجشتاعی:
۴ ۴۳۰). در پژوهش دیگری» ۵/۱ درصد در حد خیلی کم ۱۳/۵ درصد
در حد کم ۳۱/۶ درصد در حد متوسط و در مقابل ۳۸/۱ و ۱۱/۸ درصد در
حد. آزیاد و خیلی زیاد به دولت اعتماد دارند (پیمایش ملی: ارزشها و
نگرشهای ایرانیان» ۱۳۹۵: ۳۲۴). در مجموع میتوان چنین قضاوت نمود که
حدود یک چهار مردم کشور به دولت اعتماد ندارند و در مقابل یک سوم مردم
به عملکرد دولت اعتماد زیاد دارند که میتوان از آن تحت عنوان «اعتماد پایه»
مردم ایران نسبت به دولت یاد نمود. البته چنانچه در اینباره به مقایسه عملکرد
سایر نهاهای حکومتی پرداخته شود؛ وضعیت اعتماد مردم به قوه قضاییه نیز به
ترتیب فوق: ۲/ع ۱۳/۷ ۳۱/۴ ۳۷/۹ و ۱۰/۸ و نیز اعتماد به مجلس
شورای اسلامی نیز به: اترئیب الق ال ۳۳/۶, ۳۸/۳ و ۸/۶ میباشد
(پیمایش ملی: ارزشها و نگرشهای ایرانیان۱۳۹۵۰: ۳۲۴). از این یافته
میتوان چنین نتیجه گرفت که سطح عمومی اعتماد پایه مردم به دولت در عین
اینکه از سطح متوسط پایینتر است؛ .در مقایسه آن با سایر نهادها مثل قوه
قضاییه و مجلس وضعیت یکسانی را نشان میدهد؛ بنابراین مردم به مسئولان
نظام سیاسی کشور در هر بخش و نهادی از حاکمیت» اعتمادی برابری به آنها
دارند. در تحلیل این وضعیت میتوان اذعان داشت. که میزان اعتماد مردم
خواسته یا ناخواسته شرایط عمومی حاکم بر اقتصاد ایران (مهار بیکاری» رکود
و تورم و ...) و آسیبهای اجتماعی (افزایش طلاق, بزهکاری و ...) را در کنار
شرایط فشارهای جهانی و تحریم اقتصادی را نشان میدهد. «به نظر نیوتن
کارآمدی نهادهای سیاسی و اجتماعی واسطهای بین اعتماد اجتماعی افراد و
اعتماد سیاسی آنهاست. به نظر وی سازمانهای سیاسی - اجتماعی کارآمد. به
ایجاد دولت: کارامن و مشروع پاری میرساند. از سوی دیگر اين نوع
سازمانها به شکلگیری شرایط اجتماعی مناسب برای سرمایه اجتماعی بالا و
جامعه مدنی توسعه یافته کمک میکند. از نظر نیوتن اعتماد به نهادهای سیاسی
تا اندازه زیادی مبتنی بر ارزیابی نحوه عملکرد نظام سیاسی است. ارزیابی
عملکرد نظام سیاسی تحت تاثیر مولفههایی مانند: تورم» بیکاری» فساد سیاسی
یا ناتوانی نظام سیاسی» پیروزی یا شکست در جنگ. رشد اقتصادی و میزان
جرم است. این شاخصهای عملکره دولت است که بر هر فردی اثر میگذارد.
اگر چه بر همه افراد به یک اندازه موثر نیستند» (2010 ,376/10 به نقل از
در شرایط کرونا در بحث از سازوکار اعتماد مردم به دولت» چنانچه روند میزان
اعتماد مردم را در سه بازه کلی از همدیگر تمیز بداریم: یعنی از اوایل تا اواخر
اسفندماه ۱۳۹۸ از غید نوروز تا ازاخر فروردین ماه ۱۳۹۹ از پایان فروردین
ماه تا اواخر اردیبهشت ماه ۰۱۳۹۹ یافتههای حاصل نشان میدهد که با شروع
بحران کرونا وضعیت اعتماد به دولت بتدریج از سطح و حجم انتقادات به
غملکره دولت در شرایط کلتهشسار ی مان اعماد» روند افزایشی پیدا
نموده است. طبق نتایج این مطالعه: ۵۳ درصه قرادمعملکرد دولت و مسئولان
در پیشگیری و کنترل ویروس کرونا را.ذّر احد زیاد و خیلی زیاد موفق
دانستهاند؛ همچنین یافتههای سه موج پژوهش با عنوان «نظرسنجی از مردم
تهران درباره اپیدمی کرونا» نشان داد که «در نظرسنجی موج اول ۶۱/۹ درصد
از شهروندان به میزان کم و ۱۹/۴ درصد به میزان زیاد» در نظرسنجی موج دوم
۱ درصد از شهروندّان به میزان کم و ۱۲/۵ درصد به مّیزان زیاد و در نظر
سنجی موج سوم ۴۴/۴ درصّد؛از شهروندان به میزان کم و خیلی کم و ۲۶۱/۱
درصد به میزان زیاد و خیلی زیاد از عملکرد دولت و سایر نهادهای عمومی برای
مقابله با کرونا رضایت داشتهاند (معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران؛
۹)). «در پیمایش ملی صورت گرفته طی دو موج اول (فروردین ماه) و
دوم (خرداد ماه) از پاسخگویان خواسته شد به عملکرد دولت در قبال بحران
کرونا بین صفر تا ۲۰ نمره بدهند. در مقایسه دو طرح نظرسنجی» میانگین نمره
شهروندان به عملکره مستولین در قبال عدیریت کرونا افزایش یافته است
(موج اول برابر با ۱۰/۶۶ و موج دوم برابر ۱۱/۵۲) (پژوهشگاه فرهنگ» هنر
و ارتباطات, ۱۳۹۹). البته این افزایش در اعتماد مردم به عملکرد دولت و
کاهش حجم انتقادات به طور خاص در شرایط شیوع کرونا از چند وجه قابل
در ابتدای امر میتوان موفقیت دولت در مبارزه با ویروس کرونا را از دو منظر
«مدیریت پیشگیرانه» و «مدیریت درمانی» مورد تحلیل قرار داد که به نوبه خود
تفاوت میزان اعتماد مردم به «نظام سیاسی» و «نظام سلامت» را روشن میسازد.
بررسیهای اکتشافی این پژوهش نشان میدهد عملکرد دولت در قالب
تصمیم گیری نظام سیاسی در قبال پیشگیری از ویروس کرونا با شروع شیوع
بحران» مطلوب نبوده و عمدتا با تاخیر» سردرگمی و غافلگیری دولت همراه
بوده است.. یافتههای پژوخش نشان داز مهمشین موانع مهم مقابله با شیوع
ویروس کرونا «قرنطینه نکردن شهر قم» با ,۳۳ درصد و نیز «جدی نبودن
اقدامات دولت» :با ۳۰ درس جاگ رانگلول ملوضعیت عدهای این امر زا
متاثر از ساختار تصمیم گیری و نحوه برنامهریزی برای مبارزه با شیوع کرونا در
قالب غلبه گفتمان «نان» بر (جان» مردم بیان میکنند. «در ایران و حتی
بسیاری از کشورهای جهان مثل آمریکا دغدغه دولتها در عین اینکه مبارزه و
کنترل شیوع ویروس کروناست. از سوی دیگر توجه به معیشت اقتصادی از
اهمیت بسیاری برخوردار است. بنابراین آهمیت» غلبه و برنامهریزی آشکار و
پنهان پیرامون رسیدگی به معیشتمردم (نان) یا رسیدگی بهداشتی (جان)
بیانگر تضاد در دو گفتمان حاکم در جامعه ایران پیرامون مبارزه با شیوع
کروناست. «شیوه اصلی پیشگیری از اپیدمی کرونا یعنی شکستن زنجیره انتقال
یک فاجعه محسوب میشود. به همین سبب است که برخی دولتهای جهان
هنوز هم ترجیح میدهند کرونا را مسئلهای عادی نشان دهند. آنها در انتخاب
مین اقتصاد و تلفات کرونا اولی را ترجیح میدهند. آنها حتی ابایی ندارند که
قربانیان را که اغلب از میان سالمندان و افراد دارای بیماری زمینهای هستند
کماهمیت بدانند. در ایران اما این فقط سیاستمداران نیستند که با این انتخاب
از اینرو. بررسیها نشان داد که در ابتدای شیوع ویروس کرونا مدیریت نظام
سیاسی در مواجهه با ویروس عملکرد موفقی نداشته ولی بتدریج با
هماهنگیهای به عمل آمده و درگیر شدن «نظام سلامت» کشور و بهبود
مدیریت درمانی نظام سلامت» شاهد عملکرد مناسب دولت در برابر شیوع کرونا
میباشيم. بر این اساس» به نظر میرسد بهبود اعتماد مردم به دولت و ارزیابی
عملکرد آن فهم جدیدی از اعتماد به نظامهای انتزاعی را طلب میکند که به
لحاظ جامعهشناختی قابل تحلیل است؛ در واقع با توجه به تقسیم عملکرد دولت
به مدیریت تصمیم گیری نظام سیاسی و توانمندی نظام سلامت. میتوان چنین
قضاوت نمود که در زمینه مبارزه با کرونا کادر پزشکی کشور با نشان دادن
توانمندی» حس وظیفهشناسی و تلاشهای مهم .و دلسوزانه به نوبه خود به
افزایش و بهبود عملکرد دولت کمک کرده است و این امر باعث افزایش اعتماد
مردم به دولت و نیز همکاری بیشتر آنها شده است. پنابراین در سطح اعتماد به
نظام سلامت» فهم این نوع از اغتماد در قالب اعتماد به نظامهای انتزاعی قابل
تحلیل است؛ اعتماد در زمینه اجتماعی مبتنی بر مشارکت متخصصان و مهارت
ساژمانها بو مراکز مختلف آموجرد: رن سا مان میباشی مشخضههای روابط
چنین اعتمادی؛ تخصص, کارآمدی» رعایّت قانون و نظارّت از بالا میباشد
(زتومکا ۱۳۸۴). بنابراین طبق نتایج پیمایش ملی صورت گرفته پیرامون
سرا اغتیاد: مردم به کادر پزشکی و نیز عملکرد دولت» میتوان چنین قضاوت
نمود که موفقیت دولت در قبال مدیریت اوضاع کرونا بیش از آنکه مربوط به
توان مدیریت و تصمیمسازی نظام سیاسی در شرایط بحران کرونا باشد؛ متاثر
از عملکرد کادر تخصصی نظام سلامت است؛ به طور مشخص و متأثر از ایده
نظری زتومکا اعتماد مردم کشور به نظام سیاسی از نوع «اعتماد ابزاری»
(۳۳9" [10810۳360۵1) بوده که کماکان میزان آن در بین مردم جامعه» در
سطح «اعتماد پایه» و مطابق با شرایط پیشاکرونا میباشد؛ در مقابل» اعتماد به
نظام پزشکی و سلامت که اعتمادی مبتنی بر انتظارات اخلاقی و نیز «اعتماد
ارزششناختی» در حد بسیاری افزایش یافته است. از اینرو نکته مهم و قابل
تحلیل به لحاظ جامعهقباختی این, اسنت که مشاهده میکزدد: بح اعتماد به
عملکرد دولت هم متوجه مجموعهای از رفتارها و انتظارات ابزاری نسبت به
نظام سیاسی و نیز بعد ارزششناختی اعتماد در قبال نظام سلامت میباشد.
بنابراین» نمیتوان امید داشت که در شرایط وقوع کرونا اعتماد مردم به نظام
سیاسی به طور معناداری افزایش پیدا کرده باشد بلکه بخشی قابل توجهای از
افزایش اعتماد به عملکرد دولت از اعتماد مردم به نظام سلامت سرچشمه
در سطح خرد تحلیل, اعتماد به عملکرد دولت با رفتارهای همکاریجویانه مردم
در قالب میزان رعایت رفتارهای بهداشتی مردم. پیوند میخورد. با شیوع کرونا
در سه ماه گذشته به لحاظ تیگ دی رمنگایایناوپروس در سراسر کشور,
نگرش مردم نسبت به تصمیممسئولان و گشترش آسریع آن در ماه اسفند و
همزمانی گسترش آن با آیجن عیلسور را( اعارسفترهای نوروزی و نیز انتشار
اخبار مختلف از رسانههای جمعی در مبارزه با ویروس کرونا در کنار تحلیلها
و پیشبینیهای صورت گرفته پیرامون تداوم شیوغع آن» وضعیت نگرانی
سای را ضاق میداا. در این قیال نید بررسی با قمل, آمده تیان آن است
۴ درصد مردم در حد زیاد ۱۶ درصد در آخد متوسط به انجام رفتارهای
پیشگیرانه فردی پرداختهاند. ۱۰ درصد مردم نیز اصلا به رعایت رفتارهای
نشان میدهد ۸۱ درصد افراد» کاملا توصیههای بهداشتی جمعی را رعایت
نمودهاند؛ ۱۹ درصد تاحدودی و در مقابل ٩ درصد اصلا به انجام رفتارهای
از اینرو واکنشها و کاستیهای مردم در قبال رفتارهای پیشگیرانه بهداشت
فردی و جمعی» سطوح اعتماد به دولت را تحت تاثیر قرار میدهد و میزان
مبارزه دولت با بحران کرونا را در موجهای شیوع اول» دوم و حتی سوم نیز
نمایانتر میسازد و در تناقض کارکردی دیگری» عدم جدیت دولت با برخورد
«برساخت اجتماعی کرونا و سیاستهای مقابله با آن» به روش تحلیل تماتیک.
مفاهیم استخراج شده در سه مقطع (۳۰ بهمن و ۲۶ اسفند ۹۸ و ۱۴ فرودین
4۹) نشان میدهد که مفهوم «نقص در اطلاعرسانی از جوانب مختلف
همه گیری» با ۴۲ درصد» نقص عملکرد دولت با ۱۷ درصد و لزوم محدودیت
تحرک جمعیت با ۱۲ درصد بیش از سایر مفاهیم مورد توجه و ارزیابی کاربران
قرار گرفته است. در مقطع زمانی ۲۶ اسفند ۹۸ با گسترش روزافزون تعداد
مبتلایان و مرگ و میرهای ناشی از همهگیری و نیز مسافرتهای نوروزی»
بیشترین نقد کاربران به «نقص عملکرد مردم» با۳۰۰ درصد در مواجهه با بیماری
اختساص دارد. دز رتبه: بندی ۲۹ مقس عملکره دولت و دز
نهایت ۲۱ درصد لزوم محدودیت تحرک جمعیت میباشد. در مقطع زمانی ۱۴
فروردین که مصادف است با روزهای تغبیت تعداد مبتلایان جدید.
محدودیتهای شدید اعمال شده ذولت دلارفت و/ آمدهای داخلی و بین شهری
مردم» افزایش همکاری مردم در پویش ملی در خانه ماندن و همچنین افزایش
شدید آمارهای شیوع همهگیری در برخی کشورهای اروپایی از تمرکز
انتقادهای کاربران بر عملک رک لاولگا تلاح واه کلته شده استه در این دورد
نقص در اطلاعرسانی با ۳۷ درصد. لزوم استمرار اعمال محدودیت بر تحرک
جمعیت و ۱۱ درصد نقص عملکرد مردم منقتد هستند (عبدالهی و رحیمی»
از اینرو هم پیوندی عملکرد دولت با عملکرد مردم در مبارزه به شیوع کرونا
در حداقل سه ماه گذشته طبق یافتههای حاصل (اسفند تا اردیبشهت ماه) و
سازوکاری جدید از تعامل دولت با ملت در شرایط بحران را عیان میسازد؛
زیرا بخشی از اقدامات پیشگیرانه دولت در کنترل کرونا با عدم رعایت برخی
از رفتارهای بهداشتی توسط مردم خنثی میگردد و نیز رفتارهای غیربهداشتی
عدهای از اقرات سحل نقد رنظر اقراه اجانعه قراز می گیرده میتی بر ایق اهر که
چرا دولت مکانیسمهای نظارتی شیوع کرونا را اعلام نمیکند و در اجرای
همکاری مردم اعتماد به عملکرد دولت در شرایط بحران را به سرمایه اجتماعی
پیوند میزند. این مر حکایت از بهرهمندی از این دو ظرفیت دارد که دولت
نسبت به اجرای قوانین سختگیرانه در کنترل بحران اعمال نماید؛ از سویی نیز
در بین مردم این آمادگی وجود دارد که در شرایط بحران» مردم مشارکت و
حضور فعال برای کاهش بحران از خود نشان دهند. «طبق یک پژوهش ۶۲/۷
درصد پاسخ گویان گفتهاند در صورت وضع جریمه یا محدودیت برای سفر
اقدام به سفر نمیکردهاند. این نکته,فرصت آن«دسترفته سیاست گذاری برای
اعمال محدودیت و کامش لها یال بر نشان میدهد» (قاضلی؛
۹) در واقع انتظار میزود.هر چه دولت. کنترل و نظارت بیشتری در
رفتار پیشگیرانه مردم پیرامون بحزان کرونا داشته باشد» افزایش همکاری مردم
در قالب قرنطینه خانگی و رعایت فاصله اجتماعی بیشتر خواهد شد. «بتابراین
ضروری است با برنامهریزی دقیق از چنین ظرفیتی در راستای مدیریت بحران
به یک باور عمومی و تعیمیم یافته در جامعه تبدیل شود» (عبدالهی و رحیمی,
دنیا پیرامون کنترل شیوع ویروس کرونا حائز اهمیت است. «پاسخ گویان در
مجموع دولت ایران را در مواجهه با بحران کرونا بسیار ناموفقتر از دولتهای
کره جنویی» چین و آلمان ارزیابی کردهاند. ارزیابی آنها از عملکرد دولت ایران
بر این اساس» در بررسی اعتماد مردم به عملکرد مجموعه دولت مشخص
شد که مژلفههای اعتمادساز از معرفهای هر دو نوع اعتماد تشکیل میشود؛ به
عبارتی مردم وقتی وارد تعامل و همکاری با مجموعه دولت میشوند بیشتر به
رعایت رفتارهای بهداشتی فردی و جمعی می پردازند و دولت نیز تجهیزات
پزشکی و خدمات درمانی مناسب در اختیار مردم قرار میدهد؛ یعنی هر دو
سطح از انتظارات آنها برآورده میشود که میتوان از مفهومی نوینی به نام
«اعتماد مضاعف)» (1791 016 1013) پیرامون اعتماد به نهادها سخن به میان
آورد و نظریه باربر و زتومکا را تأیید میگردد. پس سازو کار همکاری مردم با
دولت متضمن ارتقای عملکرد و جلب اعتماد در هر دو حوزه است که کاری
بس دشوار است و نکته جالبتر اینکه نقصان و کاستی دربرآورد این مجموعه
از اقظارانته موچب سلب: اعساد بیقر می گرود,پنابراین عملگره دولتهمیقه
در معرض مشاهده حداقلی و حداکثری انتظارات و برخورد از منظر مردم
میباشد و حتی از عملکرد مردم دراقالب میزان رعایت رفتارهای فردی و
از اینری میتوان اذعان دلظت ( گام للکاگلت با غملکرد مردم در
قالب میزان مسئولیت اجتماعی مردم پیوند دارد؛ وقتی که دولت بتدریج شروع
به آنجام اقدامات مختلف ی کنده زمینههای معکاری روم فراهم ده است:و
اینجاست که میتوان از ظرفیت همکاری و مشارکت اجتماعی مردم بهرهمند
شد. این مطالعه نشان داد با راهبرد «قرنطینه شهرها و جلوگیری اجباری از
خروج مردم برای جلوگیری از گسترش ویروس کرونا»» ۸۶ درصد افراد
موافقاند و در مقابل یک درصد مخالف جدی (کاملا مخالف) و ۶ درصد
مخالف هستند. «در چنین شرایطی ضروری است که کنشگران دولتی از
کمرنگ شدن رویکرد انتقادی در سطح جامعه بهرهبرداری لازم را داشته باشند و
با بسیج کردن مردم برای رویارویی با شرایط پیشرو زمینههای ظهور نوع
جدیدی از نظارتها و کنترلهای اجتماعی را فراهم نموده» از ظرفیتهای
مردمی و محلی استفاده لازم را ببرند» (عبدالهی و رحیمی» ۱۳۹۹: ۶۱). از
اینرو با شروع همکاریهای بیشتر مردم با دولت و نیز افزایش تدریجی
مشارکت اجتماعی همزمان با پایان بحران کرونا میتواند فرصت مناسبی برای
اقرایش سربای ایسامی درنقباسله مراظر فرهه ود لس این باودلازه
یت ,ذولت اطلاجرینانی گرد وروی ,درباره همه آقاماتی اه یراق بحران
کرونا: انجام داده است ازاقه: کند. و قا نحد نکن یه اضلاح اذسسیت:شهروندان
جلوگیری نموده و در مقابل به «همافزایی سرمایه اجتماعی» در سطح جامعه بین
الوانی» سیدمهدی و دانایی فرد» حسن» (۱۳۸۰)» «مدیریت دولتی و اعتماد عمومی»»
امیر کافی, مهدی, (۱۳۷۵) اعتماد اجتماعی و عوامل موثر بر آن پایاننامه کارشناسی ارشد»
اوجاقلی سجاد و محمد جواد زاهدی, (۱۳۸۴) «بررسی اعتماد اجتماعی و عوامل موثر بر آن
در بین ساکنان شهر زنجان» مجله جامعهشناسی ایران» دوره ششم» شماره ۴.
ایسپا (مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران)» (۱۳۸۵)» پیماش ملی فرهنگ سیاسی مردم
پژوهشگاه فرهنگ» هنر و ارتباطات. (۱۳۹۹)» گزارش نظرسنجی دیدگاه شهروندان در
خصوص کرونا گروه افکارسنجی دفتر طرح های ملی. موج اول فروردین ماه.
پژوهشگاه فرهنگ» هنر و ارتباطات» (۱۳۹۹)» گزارش نظرسنجی دیدگاه شهروندان در
خصوص کرونا گروه افکارسنجی دفتر طرح های ملی»موج دوم خرداد ماه
دانایی فرد» حسن؛ حسن زاده» علیرضا؛ نصرالهی» سمیه» (۱۳۹۳) «واکاوی سازوکارهای
کلیدی تقویت اعتماد عمومی به دولت: رویکرد نگاه شهروندی» پژوهشهای راهبردی
دفتر طرحهای ملی» (۱۳۸۱و۱۳۷۹) وزارت فرهنگ و اراد اسلامی» پیمایش ارزشها و
دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی, (۱۳۹۸) نظرسنجی از مردم تهران درباره اپیدمی کرونا
دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی, (۱۳۹۹)» نظرسنجی از مردم تهران درباره اپیدمی کرونا
(موج دوم و سوم)» معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران.
زاهدی» شمس السادات. محمد خانباشی, (۱۳۹۱)» «چارچوبی نظام مند برای تجزیه و تحلیل
عوامل موئر بر اعتماد سیاسی در ایران» مجله مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)» سال
زتومکا پیوتر» (۱۳۸۴) اعتماد یک نظریه جامعهشناختی» ترجمه فاطمه گلابی» تبریز: ناشر
ساعی» علی؛ روشن,» تینا (۱۳۹۲)» «تحلیل فازی اعتماد سیاسی استادان دانشگاه» مجله
شارع پور» محمود: (۱۳۸۰)» «فرسایش سرمایه اجتماعی و پیامدهای آن» نامه انجمن
شایگان, فریبا (۱۳۸۶)» بررسی رابطه دین داری و اعتماد سیاسی پایان نامه دکتری دانشگاه
صفری شالی رضا (۱۳۸۳) مطالعه میزان اعتماد اجتماعی و عوامل موثر بر آن در بین مردم
عبدالهی عادل و رحیمی علی» (۱۳۹۹) «برساخت اجتماعی کرونا و سیاست های مقابله با
آن (مطالعه موردی: کاربران فضای مجازی)» فصلنامه علمی -تخصصی ارز یابی تاثیرات
غیائوند» احمد. (۱۳۸۸)» بررسی اعتماد شهروندان تهرانی به عملکرد شهرداری تهران» گزارش
غیائوند. احمد (۱۳۹۰)» شهروّتدی سیاسی و عوامل موثر بّرآن» رتاله دکتری دانشگاه علامه
غیائوند» احمد» (۱۳۹۹)» سازوکارهای افزایشحساسیت و مشارکت مردم در زمینه
پیشگیری از شیوع ویروس کرونا (آماج)» معاونت پژوهشی, دانشگاه علامه طباطبایی.
کلمن» جیمز (۱۳۷۷) بنیانهای نظری جامعه شناسی» ترجمه منوچهرصبوری,» تهران: نشر
گیدنز آنتونی» (۱۳۷۶)» تجدد و تشخصن, ترجمه/ناصر موفقیان, تهران: نشر نی.
گیدنز آنتونی» (۱۳۸۰)» پيامدهایی مدرنیت» ترجمه محسن ثلائی» تهران: نشر مرکز.
جوادی یگانه. محمدرضا (۱۳۹۸)» یاداشت تحلیلی: چه کسانی از کرونا نمی ترسند. منشتر
مرادی» سالار و دلاوری, ابوالفضل, (۱۳۹۸)» «سنجش اعتماد سیاسی و شناسایی عوامل موثر
بر آن در استان کردستان» فصلنامه پژوهشهای راهبردی سیاسی» سال هشتم» شماره
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا» (۱۳۹۹)» پژوهش: دیدگاه مردم ایران در
میستال. باربره (۱۳۸۰)» «بررسی مفهوم اعتماد در میان جامعه شناسان کلاسیک»» ترجمه
میستال. باربره (۱۳۸۹) «اعتماد اجتماعی درجوامع مدرن» ترجمه ناصرالدین غراب, نمایه
وزارت کشور (۱۳۹۴)» پیمایش ملی سنجش سرمایه اجتماعی» شورای اجتماعی کشور.
یوسفی» علی» (۱۳۷۹)» بررسی تطبیقی مشروعیت سیاسی دولت جمهوری اسلامی ایران در
سه شهر تهران» مشهد و یزد» پایاننامه دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
۷ 83۳9۷6 210 ,ا5طا7۳ ]٩۵ کاننآ 0۳۵ نوم 7۳۵ ,(1983) بظ بتعطحقظ
4 مع 1 ,7۳۷8 207100 0۵ مک ,(2010) بطاعصدعگط 110/605
.73 00ه 3۵1100 بل ب روط ۵۵0160 ,00ع5 هام2 ۲ م۵۵60
-0100 3051-۸110 6ط) صز 1۳۵۹۲ ادنوه آمعنناه2 .(2010) 8۰ کل ,8068۳6
0 ,76756 310 ۷۵۲ 36۵00 وو0له1 ,ر(1992) ملقاه 1 ,2۵
020۳086 ,و760 برووام امک ۵ 7۳5۶ ,(1999) ,8 ,ق6اط 5210
57 علهانم2) صقطا 1۳۶۲ [معز8۵1 صندامرط جع6ط دوعص صق6 10۶
۰ :۳۳۵ ,ط5606 ,اطع 60 ۵۶ ونه نصتا مکعقعط 1 01110
۹0 ,و |۸۵ 2۵۱6۵1 ۵۲ ۳۳۵۲۵۵۲ ۸۵ ,(1965) م0810 بظط0اقظ
5 بوانا8۵ ,506161165 1/0067 1 7۳۶۸ ,(1996) م۸ 8۵70۵72 ,لقا2و/2
7 ۵ 32:۳9 ,3606 7۳51 ۵۳ 2065 7۵ ,(2020) باه 6 وش ,۱/۵
|
امروزه شیوع ویروس کرونا در ایران و سراسر جهان تبدیل به یک مسئله اجتماعی شده و به نوبه خود جایگاه، کارکرد و اهمیت نهاد دولت ها را نیز آشکار نموده است. این مقاله با هدف تحلیل جامعه شناختی اعتماد مردم به عملکرد دولت در شرایط شیوع کرونا از نظریه های زتومکا و برناد باربر استفاده گردیده است. روش تحقیق پژوهش «پیمایش» بوده و جامعه آماری آن را افراد 15 سال به بالای کشور در سال 1399 تشکیل می دهند. از طریق فرمول کوکران حجم نمونه تحقیق برابر با 1600 نفر برآورد گردیده و شیوه نمونه گیری از نوع «نمونه گیری چندمرحله ای» می باشد. یافته ها نشان می دهد که بحث اعتماد به عملکرد دولت هم متوجه مجموعه ای از رفتارها و انتظارات ابزاری نسبت به نظام سیاسی و نیز بعد ارزش شناختی اعتماد در قبال نظام سلامت می با شد. به طور مشخص و متأثر از ایده نظری زتومکا، اعتماد مردم کشور به نظام سیاسی از نوع «اعتماد ابزاری» بوده که کماکان در سطح «اعتماد پایه» می باشد؛ در مقابل، اعتماد به نظام پزشکی و سلامت که اعتمادی مبتنی بر انتظارات اخلاقی و نیز «اعتماد ارزش شناختی» میباشد، در حد بسیاری افزایش یافته است. همچنین در بررسی اعتماد مردم به عملکرد مجموعه دولت مشخص شد که مؤلفه های اعتمادساز از معرف های هر دو نوع اعتماد تشکیل می شود؛ به عبارتی مردم وقتی وارد تعامل و همکاری با مجموعه دولت می شوند بتدریج به رعایت رفتارهای بهداشتی فردی و جمعی می پردازند و از حجم انتقادات کاسته می شود که به نوبه خود زمینه های همکاری مردم را فراهم می سازد.
|
9,215 |
380043
|
کمتر تأثیر پذیرفت
(۱۸). یوهرا باتن و دیویدز* (۲۰۰۸)» در پژوهشی با هدف بررسی تأثیر کانون توجه در یادگیری پاس
فوتبال, دریافتند که عملکرد هر دو گروه توجه درونی و بیرونی» بهبود یافت (۲۵). ورن * (۲۰۰۶)» به
بررسی تأثیر کانون توجه در عملکرد و یادگیری تعاذلی در کودکان ٩ تا ۱۲ ساله پرداخت که نتایج
نشان داد. آزمودنیهایی که تمرکز یرو اش یر یستغادنی ۷ بهتری داشتند. (۲۴). ولف او
همکاران (۲۰۰۴)» در پژوهشی به بررسی اثر کانون توجه در اجرایی تکالیف تعادلی و فراقامتی پرداختند.
نتایج نشان داد که در هر دو تکلیف تعادلی و فراقامتی» توجه بیرونی به کاهش نوسان قامت منجر شد
(۲۸). ولف و همکاران* (۲۰۰۳» در پژوهشی"به بررسی این موضوغ پرداختند که آیا تمرکز توجه در
تکلیف فرآقامتی» در یاذدگیری تکلیف تعاذلی ۹ ویا تأثیرگذار آست؟ نتایج نشان داد گروه توجه بیرونی
عملکرد موثرتری را نشان دادند (۳۰). مکنوین و ولف؟ (۳۰۰۲)» در پژوهشی به بررسی اثرات کانون
توجه تکلیف فراقامتی بر کنترل قامت پرداختند. نتایج نشان داد که پاسخهای تعادلی در شرایط تمرکز
بیرونی بهبود یافتند (۱۵). از جمله پژوهشهای داخلی انجامگرفته در حيطه توجه. میتوان به پژوهش
پرهیزکار کهنه اوغاز, ضرغامی قطبی ورزنه و قربانی (۱۳۹۳)» اشاره کرد. آنها به بررسی تفاوتهای
تأثیر کانون توجه تکلیف فراقامتی بر عملکرد و یادگیری کنترل قامت در دختران ٩ تا ۱۲ ساله ۳۷۱
مرتبط با سن در شرایط توجه درونی و بیرونی در کنترل پاسچر در ۲۲ مرد سالمند (میانگین سن
۳ سال) و ۲۲ مرد جوان (میانگین سن ۲۴/۱۶*۲/۷۶ سال)» پرداختند و دریافتند که هر
دو گروه در شرایط توجه بیرونی» ثبات پاسچر بیشتری داشتند (۳). شهسوار» سهرابی و طاهری (۱۳۹۲)»
در پژوهشی با عنوان «تأثیر دستورالعملهای کانون توجه درونی و بیرونی تکلیف فراقامتی بر عملکرد و
یادگیری کنترل قامت» به اين نتیجه رسیدند که کانون توجه بیرونی تکلیف فراقامتی به کنترل قامتی
بیقر سنجر میشود آ(ق): بفظری کلی: در سالهانی اغیر مطاماق زبافی آنقان داهماتن که کائون وین
اجراکننده تققش میمی, در اجرااق بادگیری مبارتهایحرکی دزد 09: و همان طو رکه ملق قنه
پژوهشهای زیادی در حيطه توجه و بر روی تکالیف و رشتههای ورزشی متعدد صورت گرفته است. اما
نتایج مطالعات در زمينه اثر کانون توجه دستورالعملها بر یادگیری حرکتی» همراستا نیستند و براساس
این نتایج نمیتوان نظری قطعی در مورد اثر کانون توجه بر یادگیری حرکتی ارائه داد (۲۵). بنابراین
هدف عمده این پژوهش مانند هر پژوهش دیگری.:رفع,تناقضات موجود است. کاستی دیگر اینکه. با
بررسی پژوهشهای داخلی مشخص شد. که پژوهشهای اندکی بر ,روی کانون توجه تکالیف فراقامتی
انجام گرفته است. بنابراین پژوهش بر روی این تکالیف لازم بهنظر رسید. همچنین با بررسی پژوهش-
های پیشین مشخص شد که بیشتر پژوهشها در حيطه کانون توجه تکالیف فراقامتی بر روی افراد
بزرگسال صورت پذیرفته است. با توجه به اهمیت مسئله یادگیری حرکتی کودکان و نیز اهمیت تعادل
در زندگی روزمره, بهخصوص برای کودکان به لحاظ آسیبپذیری بیشتر» پژوهش روی اين گروه لازم
بهنظر رسید. بنابراین پژوهش حاضر در جهت رفع ابهامات و کاستیهای مطرحشده و با هدف بررسی
تأثیر کانون توجه تکلیف فراقامتی بر عملکرد و یادگیری کنترل قامت دختران ٩ تا ۱۲ ساله انجام
نوع تحقیق حاضر نیمهتجربی, با دو گروه آزمایش و کنترل بود.
جامعه این پژوهش مدارس دخترانه مقطع ابتدایی شهرستان ملایر بود. که یک مدرسه بهصورت در
دسترس بهعنوان نمونه پژوهش انتخاب شد و از میان دختران ٩ تا ۱۲ ساله در حال تحصیل در این
۳۷۲ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی» دوره ٩ شماره ۰۳ پاییز ۱۳۹۶
مدرسه ۴۵ نفر بهصورت تصادفی و با استفاده از شمارههای افراد براساس فهرست کلاسی انتخاب شد.
در مرحله بعد بار دیگر افراد انتخابشده» با استفاده از قرعهکشی بهصورت تصادفی, در سه گروه کنترل,
توجه بیرونی و توجه درونی قرار گرفتند. تعداد نمونه با استفاده از نرمافزار تعیین اندازه نمونه
7 در سطح معناداری ۰/۰۵و توان آماری ۸۰ درصد. ۴۵ نفر بهدست آمد. تمامی آزمودنیها از
سلامت جسمانی کامل برخوردار بودند. همچنین بهمنظور جلوگیری از تأثیر توانایی و تجربه حرکتی
افراق:: آزموذنیها: از اقراذی: برگزینه: شنت کف فاقن هر گونه آشنایی با تکلیف فراقامتی و نیز تجربه
حرفهای در زمينه ورزشی خاص باشند. همچنین تمامی افراد شرکتکننده در این پژوهش» در اندام
در این پژوهش از پرسشنامه مشخصات فردی (برای دسترسی به برخی مشخصات فردی مانند سن,
تجربه شرکت در ورزش خاص» آشنایی با تکالیف فراقامتی و وضعیت سلامت آزمودنیها)» استفاده شد.
همچنین از ترازو و قدسنج دیواری برای قیقد والوزن آزتودشها زمانسنج برای ثبت بازه زمانی
آزمودنیها در حفظ تعادل, توپ فوتبال برای تعیین پای برتر آزمودنیها و میلهای از جنس پلاستیک
به طول ۱۹۵ سانتیمتر و قطی۹۱ گاییگ 4 (۲۸): بط راشف کفیستکلیف: به آزمون. لکالگ
بهعنوان تکلیف فراقامتی استفاده شد. در.ادامه معرفی ابزار پژوهش»لازم است به آزمون ضربه به توپ
برای تعیین پای برتر آزمودنیها (۸)» و آزمون فراقامتی شبیه آزمون لکلک (نحوه اجرای این آزمون به
این صورت است که کودک روی پای برتر خود میایستد. درخالی که میلهای در دستان خود دارد و
انگشتان پای دیگر را روی زانوی برتر میگذارد. سپس با شنیدن فرمان حاضر روی انگشتان پای برتر
خود قرار میگیرد. درحالی که.تلاش میکند بدون حرکت دادن پا یا.خارج.شدن میله از حالت افقی
نسبت به سطح زمین» تعادلش را حفظ کند. این آزمون سه بار تکرار میشود و بهترین زمان بهعنوان
ابتدا برای مسئولان آموزشگاه» توضیحات کاملی در خصوص اهداف پژوهش و نحوه انجام کار ارائه شد و
پمی از اخذ: رظان نان برگه وضایت و برستتانها مقخسان: قرلای, توسظ بوالنیی و اخمچلین
آزمودنیها تکمیل شد. در این پژوهش ملاک تعیین پای برتر» پای ترجیحی برای لد زدن به توپ در
نظر گرفته شد و از آزمودنی خواسته شد. توپی را که جلوی او روی زمین قرار داشت. شوت کند پای
تأثیر کانون توجه تکلیف فراقامتی بر عملکرد و یادگیری کنترل قامت در دختران ٩ تا ۱۲ ساله ۳۷۳
ضربهزننده به توپ. بهعنوان پای برتر آزمودنی در نظر گرفته شد. شایان ذکر است که پایایی آزمون
مذکور ۰/۶۶ گزارش شده» که از پایایی قابل قبولی برخوردار است (۰۱۷ ۲). ابتدا آزمودنیها وارد مرحلذ
آموزش میشدند که خود دارای دو بخش مستقل به نامهای آموزش عمومی و آموزش اختصاصی, بود.
در بخش آموزش عمومی» تمام آزمودنیها در قالب یک جلسه آموزشی» در شرایط یکسان, در زمينه
نحوه اجرای صحیح تکلیف فراقامتی؛ آموزش دیدند (۳۰). سپس آزمودنیها وارد مرحله پیشآزمون
شدند و سه بار تکلیف فراقامتی را اجرا کردند و زمان بهترین اجرای هر فرد ثبت شد (۲۰). سپس,
آزمودنیها وارد مرحله دوم آموزش» یعنی مرحله اختصاصی شدند» که بهصورت جداگانه در خصوص
متغیر مستقل اعمالشده در گروه مربوطه (کانون توجه درونی یا بیرونی)» آموزش دیدند (۳۰). در
مرحلا بسد (اکتساب: آزمردنها با استاده از حستورالعمل, آمورقی اراقشده ار سوی, پنوهنتگر یه
تمرین مهارت فراقامتی پرداختند. برای شرایط کانون توجه بیرونی آزمودنیها آموزش دیدند که روی
میله تمرکز کنند تا بهصورت موازی با سطح زمین نگه داشته شود. برای شرایط توجه درونی» آزمودنی-
ها روی افقی نگهداشتن دستهایشان تمرکز کردند. همچنین گروه کنترل هیچ دستورالعمل توجهی را
طی مراحل اجرای تحقیق دریافت نکردند. روند اجرای مرحله تمرین بهصورتی بود که آزمودنیها سه
مرتبه تکلیف فراقامتی را در هر جلسه انجام میدادند و بهترین زمان اجرایشان ثبت میشد. مرحله
اکتساب چهار روز طول کشید (۵). د راگسیفاوا ال ای 3 ساپس از آخرین جلسه اکتساب اجرا
شد آزمودنیها تکلیف فراقامتی را بدون دریافت دستورالعمل توجهی اجرا کردند. آزمون انتقال پس از
آزمون یادداری و با تغییر تکلیف فراقامتی به آزمون تعادلی لکلک انجام پذیرفت (۳۰)که پس از سه
برای از بین بردن تأثیر,زمان.روز بر کنترل قامت آزمودنیها آزمونها در ساعات مشابهی در روز
اجزا میشند (۴),شایان .ذکر استه که هر آزمودتل سنه کوششن ,را بارفاسله زمانی ۱۵ تاتیه استرانحتا انتجام
بهمنظور تجزیهوتحلیل دادههای تحقیق, از آمار توصیفی مانند میانگین» انحراف معیار و دیگر شاخص-
های توصیفی بهره برده شد. پس از بررسی توزیع دادهها از طریق آزمون کولموگروف- اسمیرنوف و
همگنی واریانسها توسط آماره لون» از آمار استنباطی نیز استفاده شد. از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه
برای مقايسه نتایج پیشآزمون و یادداری و انتقال گروهها و همچنین بررسی همسانی گروهها در قد و
۳۷۴ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی» دوره ٩ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۶
وزن» استفاده شد. سپس بهمنظور بررسی تأثیر کانون توجه بر تمرین» از آزمون تحلیل واریانس با اندازه-
های تکراری و برای مقایسه عملکرد و یادگیری گروهها با راهکارهای مختلف توجه. از آزمون تعقیبی
0 استفاده شد. همچنین دستهبندی و مرتب کردن دادهها و جداول و نمودارهای توصیفی با استفاده
از نرمافزار 87)0731.2010 و کليه عملیات آماری اعم از آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرمافزار
5 نسخه ۱۹ و در سطح معناداری ۰/۰۵ انجام پذیرفت.
در جدول ۱ اطلاعات توصیفی آزمودنیها شامل میانگین و انحراف استاندارد ویژگیهای فردی آزمودنی-
برای اطمینان از عدم تأثیرگذاری وزن و قد آزمودنیها بر کنترل قامت از آزمون تحلیل واریانس
یکطرفه برای همسانی گروهها استفاده شد. نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه تفاوت معناداری را بین
سه گروه از لحاظ قد (0-۰/۳۸۲) و وزن (۵۶۷/*-0)» انشان نداد. پنابراین سه گروه از لحاظ وزن و قد
پس از اطمینان از توزیع دادهها با آزمون کولموگروف- اسمیرتوف:(۳<۰/۰۵)» و همگنی واریانسها
با آماره لون (۳2<۰/۰۵)» در پیشآزمون» عملکرد گروهها در پیشآزمون, با استفاده از آزمون تحلیل
واریانس یکطرفه بررسی شد و تفاوّت امعناداری بین عملکرد گرّهها وجود نداشت (8-۰/۱۵۳) اما در
مراحل بعد از مداخله یادداری (۳-۰/۰۰۱)» و انتقال (8-۰/۰۰۰)» تفاوت معنادار بود (نمودار ۱).
تأثیر کانون توجه تکلیف فراقامتی بر عملکرد و یادگیری کنترل قامت در دختران ٩ تا ۱۲ ساله ۳۷۵
نمودار ۱. میانگین کنترل قامت در گروههای مختلف دختران برحسب ثانیه ( * نشاندهنده اختلاف
همچنین پس از بررسی نتایج» از طریق"آزمون تحلیل وازیانس. اندازههای تکراری» اثر معناداری
تمرین بر عملکرد و یادگیری(8*/۰۰۲ ۵4۶-۲۱۶۶۸ 8۶۵/۶۶۳) و آافزتعاملی تمرین * گروه
(2-۰/۰۰۰ 4-۵۳۳۷ ۳-۶/۵۰۰)» مشخص شد. همچنین» آزمون "تأثیرات بین گروهی» اختلاف معنا-
داری را بین گروهها گزارش کرد (8-۰/۰۱۵)- آزمون تعقیبی 1-810 برای بررسی اثرات بینگروهی نشان
داد که روند یادگیری در گروه توجه بیرونی نسبت به گروه درونی (۳-۰/۰۴۹)» و کنترل (۳-۰/۰۰۵)»
معنادار است. اما تفاوت معناداری بین یادگیری گروه توجه درونی و کنترل یافت نشد (0-۰/۳۴۵).
جدول ۲. مقایسه میانگین و انحراف استاندارد عملکرد آزمودنیها در مراحل مختلف
۳۷۶ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی» دوره ٩, شماره ۰۳ پاییز ۱۳۹۶
ادامه جدول ۲. مقایسه میانگین و انحراف استاندارد عملکرد آزمودنیها در مراحل مختلف
در ادامه بررسی نتایج این پژوهش, شایان توضیح است که بهمنظور انجام تکلیف فراقامتی» از آزمون
لکلک. درحالی که یک تکلیف که شامل نگهداشتن میله بود به آن اضافه شده بود استفاده شد.
انتخاب آزمون لکلک بهدلیل استقبال و عمومیت بالا در تحقیقات گذشته و همچنین بهسبب
توجیهات علمی و پژوهشی قدرتمندی که این آزمون را حمایت میکنند. است (۲۰). نلسون و جانسون
مقدار پایایی ۰/۸۷ را برای این آزمون گزارش کردند (۰۲۰ ۱۰). با توجه به اینکه در پژوهش حاضر
آزمون لکلک بهصورت یک تکلیف فراقامتی درآمده بود. پایایی تکلیف فراقامتی از طریق بازآزمایی
تعیین شد. بدین صورت که آزمون حاضر (تکلیف فراقامتی)» در دو نوبت. با فاصله زمانی یک هفته. در
گروه واحدی از آزمونشوندگان (۲۵ نفر)» انجام گرفت و نمرههای حاصل از دو بار اجرای آزمون با هم
مقایسه شدند (*۱). ضریب پایانی خاصل از آزمون- آزمون مجده تکلیف فراقامتی (700-0/84) بهدست
تأثیر کانون توجه تکلیف فراقامتی بر عملکرد و یادگیری کنترل قامت در دختران ٩ تا ۱۲ ساله ۳۷۷
هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر کانون توجه تکلیف فراقامتی» بر عملکرد و یادگیری کنترل قامت در
دختران ٩ تا ۱۲ ساله بود. نتایج نشان داد آر دنیهایی که دستورالعمل کانون توجه بیرونی دریافت
کردنده کنترل قامتی بهتزی نسیت بهشرایط کانون توچه درونی او اشرایط پایه:داشس این یافته نشنان
می دهد. در دختران با رده سنی ٩ تا ۱۲ سال, دستورالعمل توجه بیرونی تکلیف فراقامتی نسبت به
دستورالقمل توجه:درونی, تکلیف فراقاستی# به غملکرد و یادگیری موّترتر گترل ,قامت منجرامیشود.
نتایج این پژوهش را میتوان براساس فرضيه عمل محدود بررسی کرد. براساس این فرضیه تلاش
برای کنترل آگاهانه حرکت. به شکل شرایط کانون توجه درونی روی تکلیف فراقامتی و همچنین
زمانی که آزمودنیها هیچ دستورالعمل توجهی دریافت نمیکردند. سیستم حرکتی را محدود ساخته. و
مانع از فرایندهای خودکاری میشود. از طرفی دستورالعملهای تمرکز درونی روی دستها سبب ایجاد
پديده خرده مانع خواهد شد» و در نتیجه عملکرد. کاهش خواهدیافت. در مقابل» توجه بر تأثیرات و نتایج
حرکت در محیط (شرایط توجه به میله)» به سیستم اجازه خواهدداد» فرایندهای خودکار و ناهشیار
حرکات را کنترل کند. در نتیجه, این مثّله به اجرای موثرتر منجر خواهد شد (۵). نتایج این پژوهش را
میتوان از دیدگاه فرضيه پردازش هشیار نیز مورد بحث قرار داد» به این صورت که کانون توجه بیرونی به
استفاده بهینه از اطلاعات حسی مورد نیاز برای کنترل قامت منجر شده و موجب اجرای موّثرتر میشود.
ولی اتخاذ کانون توجه درونی به فرایند کنترل هشیار منجر شده و بار شناختی غیرضروری زیادی بر منابع
شناختی تحمیل میکند که موجب افت عملکرد میشود (۱۳). یادگیری بهتر در شرایط کانون توجه
بیرونی احتمالا به این دلیل است که توجه بیرونی به کنترل ناهشیارانه منجر شده» و سبب میشود
1 دنی به ظرفیت توجه کمتریآنیاز داشته "باشد. و بیشتر از کنترل.خودکار بهره بگیرد و در نتیجه
عملکرد و یادگیری بهبود یابد. درواقع کاهش نیاز به توجه برای اجرای یک تکلیف. یادگیرنده را قادر به
استفاده از منابع بیشتر توجه برای سایر بخشها و جزئیات خاص مربوط به حرکت میکند. بهنظر میرسد
که تمرکز بیرونی» به فراگیر امکان دستیابی به منابع توجه بیشتری را میدهد. و فرد با مشکل محدودیت
ظرفیت توجه مواجه نخواهد شد (۲). با توجه به نتایج پژوهش حاضر, اتخاذ آگاهانه کانون توجه بیرونی
روی تکلیف فراقامتی» اجرای آزمودنیها را بهبود بخشید. که با نتایج برخی پژوهشهای گذشته همسو
(۳۰ ۲۸ ۲۴ ۰۱۶ ۰۱۵ ۵ ۳ و با برخی از آنها ناهمسو (۲۵. ۰۲۲ ۰۱۸ ۰۱۱ ٩)» بود. همانطو رکه بیان
۳۷۸ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی» دوره ٩ شماره ۰۳ پاییز ۱۳۹۶
شد. در پژوهش حاضر بهکارگیری کانون توجه بیرونی تکلیف فراقامتی» موجب بهبود عملکرد و
یادگیری کنترل قامت شد» نتایج پژوهش مکنوین و همکاران (۲۰۱۳)» نیز اين یافته را تأیید کرد.
ایشان خاطرنشان کردند که هنگام انجام تکلیف ردیابی با تمرکز بیرونی» بهبود عملکرد رخ داد (۱۶).
شهسوار و همکاران (۱۳۹۲) نیز در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که دستورالعمل کانون توجه
بیرونی در مقایسه با دستورالعمل کانون توجه درونی روی تکلیف فراقامتی به کنترل قامتی بهتر منجر
براساس این نتایج که مطابق با فرضيه عمل محدود و فرضيه پردازش هشیار است» توجه بیرونی به
افزاد:اجاژه میدمن با حزگاترا در داسته وسیمی کنترل کسد: در نتسه اجزا و,یلدگیری بهبود امی پاندت
درحالی که در شرایط توجه درونی اجرا خودکار نیست و بهصورت ارادی کنترل میشود به همین دلیل
شاهد افت اجرا خواهیم بود. همچنین نتایج موید این مطلباند که نوع تمرکز روی تکلیف فراقامتی,
بهطور غیرمستقیم بر کنترل قامت نیز تأثیر میگذاره ازاینرو از طریق اعمال کانون توجه مناسب
می توان کنترل قامت را بهبود بخشید (۲۶). نتایج پژوهش ورن (۳۲۰۰۶)» نیز نشان داد» هنگامیکه
کودکان از کانون تمرکز بیرونی بهره بردند»اجرای تعادلی#بهتری.داشتند. که بهبود عملکرد از طریق
کانون توجه بیرونی در پژوهشخاضر نیز تأیید شد. در پژوهشمذکور آنیز همانند پژوهش حاضر
آزمودنیها در رد سنی ٩ تا ۱۲ سال بودند که در توضیح اعلت«انتخاب کودکان با این دامنه سنی
میتوان به این مطلب اشاره کرد. که رمّانیکه؛کودکان به این "دامنه سنی"میرسند. واکنشهای قامتی
مشابه بزرگسالان از خود بروز میدهند و در اجرای حرکات نیازمند تعادل» متبحرترند. در واقع
همانطورکه میدانیم» مهارتهای تعادلی براساس اطلاعات از چند حس دهلیزی پایهگذاری میشوند که
مهمترین اين حواس» حس ذهلیزی است که در ايناسن سیستم دهلیزی با.دیگر سیستمهای حسی-
جزکتی بکبازچه نقذه استتگ فر داقعرمی وان گفتم کرد قره خن اجرای تکالیف تماقلی: طبیعی اس
(۲۴). ولف و همکاران (۲۰۰۴) نیز به بررسی اثر کانون توجه در اجرای تکالیف تعادلی و فراقامتی
پرداختند و نتایج نشان داد که در هر دو تکلیف. توجه بیرونی به کاهش نوسان قامت منجر شد (۲۸).
این نتایج بیانگر این مطلباند که توجه به نشانههای مرتبط و نشانههای منتج از اثر مستقیم حرکت.
میتوانند تأثیرات مفیدتر و موّثرتری بر یادگیری مهارت داشته باشند (۲۶). ولف و همکاران (۲۰۰۳)» که
در پژوهش خود به بررسی تأثیر تمرکز توجه تکلیف فراقامتی» در یادگیری تکلیف تعادلی پویا پرداختند.
دریافتند که گروه توجه بیرونی» یادداری و انتقال موّثرتری را در آزمودنیها نشان دادند. بنابراین نتایج
تأثیر کانون توجه تکلیف فراقامتی بر عملکرد و یادگیری کنترل قامت در دختران ٩ تا ۱۲ ساله ۳۷۹
نشان داد که تمرکز توجه بیرونی بر تکلیف فراقامتی بر بهبود عملکرد تکلیف قامتی موثر است (۳۰)» و
این نتیجه نیز مهر تأییدی بر یافتههای تحقیق حاضر است. کار پژوهشی مکنوین و ولف (۲۰۰۲)» نیز با
کار حاضر همخوانی ذارد. آنها به بررسی تأثیرات کانون توجه تکلیف قزاقامتی بر کنترل قامت پرذاختند.
نتایج نشان داد که پاسخهای تعادلی در شرایط تمرکز بیرونی بهبود یافت (۱۵). بنابراین فرضيه ولف و
همکاران (۲۰۰۱)» مبنی بر بهکارگیری سیستمهای خودکار در کنترل حرکت در کانون توجه بیرونی
مساق :داشته: انست و افرات بذون آگاهی هشبارانه به بذی واتحوه اجرای جرکنت توانستهاتت بد نتسه
مطلوب دست یابند. از دیگر پژوهشهایی که نتایج آن مطابق با تحقیق حاضر است. پژوهش پرهیزکار
کهنه اوغاز او همکاران (۱۳۹۲)» است. آنها در پژوهش خود دریافتند که هر دو گروه سنی
بهکارگرفتهشده در پژوهش (جوانان و سالمندان)» در شرایط توجه بیرونی ثبات قامت بیشتری نسبت به
شرایط توجه درونی داشتند (۳). نتایج پژوهش مذکور نیز با دیدگاه فرضيه عمل محدود. مطابقت دارد
که بیان میکند دور ساختن توجه از حرکت و معطوف کردن آن به سمت اثرات حرکت (شرایط کانون
توجه بیرونی)» به سیستم اجازه میدهد,,که بهطور طبیعی خودسازماندهی,شود. با توجه به این دیدگاه.
متمرکز کردن توجه بر تأثیرات حرکت»"موجب کنترل خودکاز خزکت میشود. اتخاذ کانون بیرونی.
اجازه پردازش ناهشیار سریع و رفلکسی را به کنترل حرکت میدهد. ازاینرو. نتایج مطلوبی در اجرا
بهدست مین آبیاق. (۲۶). اما از جمله پژوهشهای مغایر.با نتانج پژوهش حاضر یافتههای راچستر و
همکاران (۲۰۱۴)» بود که دریافتند تکلیف نویه (توجه بیرونی)تأثّیر نامناسیی بز کنترل اقامت .طی زاه
رفتن در افراد پارکینسونی و سالمندان دارد. بهنظر میرسد» از دلایل مغایرت در خصوص عدم اثربخشی
کانون توجه بر کنترل قامت. کاهش ظرفیت منابع توجه در افراد پارکینسونی و سالمند باشد (۲۲). از
دیگر عوامل اثرگذار بر نتایج آناهمسوی #پژوهش. راچستر «و. همکاران*با, کار"خاضر تفاوت رده سنی
آزمودنیهاست. بهعلاوه آزمودنیهای پژوهش حاضر از سلامت کامل برخوردار بودند. همچنین تکلیف
بهکاررفته در پژوهش مذکور یک تکلیف ثانویه در حین راه رفتن بود» درحالیکه تکلیف بهکاررفته در
تحقیق حاضر یک تکلیف فراقامتی بوده است. که بهنظر میرسد متفاوت بودن نوع تکالیف نیز بر مغایرت
نتایج اثرگذار باشد. پژوهش مغایر دیگر پژوهش کانجوکانجو (۲۰۱۳) است. نتایج این پژوهش نشان داد
که کانون توجه تکلیف فراقامتی» بهبودی در تناسب و تقارن زمانی و مکانی راه رفتن در بیماران
همیپالزی, ایجاد نکرد. البته احتمال دارد که اختلالات شناختی بیماران همیپالژی» عاملی برای نتایج
پژوهش مذکور باشد (٩). همچنین تکلیف پژوهش مذکور با کار حاضر متفاوت بود. که بهنظر میرسد
۳۸۰ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی» دوره ٩, شماره ۰۳ پاییز ۱۳۹۶
دلیلی برای ناهمخوانی نتایج باشد. یافتههای لمرچت (۲۰۱۰» نیز با کار حاضر ناهمسو بود. لمرچت در
پژوهش خود دریافت که ارائه هر دو نوع دستورالعملهای توجه بیرونی و درونی» عملکرد کنترل قامت و
تکلیف فراقامتی را بهبود بخشیدند. و دلیلی برای تأثیر متفاوت هیچیک از دستورالعملهای درونی و
بیرونی یافت نشد (۱۱). احتمال دارد که علت این ناهمخوانی پیچیدگی دستورالعملهای کانون توجه.
کاربرد روشها و ابزار متفاوت در ارزیابی وضعیت تعادل در مقایسه با تحقیق حاضر باشد. همچنین در
نتایج پژوهش اولیور و همکاران (۲۰۰۸)» که با نتایج تحقیق حاضر مغایر است. بیان میشود که کنترل
خودکار قامت زمانیکه توجه آزمودنیهای کودک به نوسان قامتشان (توجه درونی)» جلب شد. بهبود
یافت 1070,علق :این نامسخواتیها را میتزان بدسملم,ستفارت دقوازی تکالی تسبت داد: این در جالی
است که در پژوهش حاضر دشواری تکلیف در ابتدا از طریق یک مطالعه مقدماتی بررسی شد و از ابزار و
تکلیفی بهره گرفته شد که توجیهات علمی و پژوهشی قدرتمندی» آن را حمایت کنند (۲۰). نتایج
پژوهش یوهرا و همکاران (۲۰۰۸) نیز ناهمنسو با نتایج پژوهش جاضر است که دریافتند عملکرد هر دو
گروه توجه درونی و توجه بیرونی در یادگیری پاس فوتبال بهبود یافت و تفاوت معناداری بین عملکرد
گروه توجه درونی و توجه بیرونی یافت نشد(۲۵). بهنظر میرسد. از عوامل ناهمخوانی پژوهش یوهرا و
همکاران با تحقیق حاضر اندازهاتمونه پژوهش (حجم نمونه) است. که اندازه نمونه هر گروه شش
آزمودنی بود. این مسئله میتواند موجب. کاهش"توان آمازی و غیرمعناداری تفاوت بین گروهها شود.
بهعلاوه تفاوت رده سنی آزمودنیهای دو پژوهش و نیز نوع تکلیف میتواند بر نتایج ناهمسو اثرگذار
با توجه به نتایج» تمرکز توجه از جمله روشهایی است که میتواند اثر معنادار و چشمگیری بر اجرا
و یادگیری مهارتهای حرکتی داشته باشد. همچنین با توجه به اینکه کنترل قامت از جمله عوامل
اصلی اجرای بسیاری از مهارتهای ورزشی و فعالیتهای روزمره زندگی» بهخصوص در مهارتهایی که
توسط بالاتنه انجام میگیرند و نیاز به کنترل قامتی دازند» است (۳۳)» از طریق اعمال کانون توجه
مناسب بر تکالیف فراقامتی» میتوان عملکرد افراد را در کنترل قامت بهبود بخشید. همچنین این
حقیقت که بچههای کمسن میتوانند از دستورالعملهای تمرکز سود ببرند» کاربردهای مهمی برای
تربیت بدنی دارد. معلمان تربیتبدنی» باید تلاش کنند تا دستورالعملهایی به بچهها دهند. که موجب
اجرای بهتر مهارت توسط آنها شود و در پی آن یادگیری بچهها بهبود یابد (۲۶). در واقع» در شرایط
تأثیر کانون توجه تکلیف فراقامتی بر عملکرد و یادگیری کنترل قامت در دختران ٩ تا ۱۲ ساله ۳۸۱
یادگیری» معلمان تربیت بدنی میتوانند از دستورالعملهای توجهی مناسب به محرک بیرونی استفاده
کنند, و شاهد بهبود عملکرد و یادگیری دانشآموزان خود باشند.
۱ اشمیت. ریچاره.ای؛ لی تیموتی (۱۳۸۷). کنترل و یادگیری حرکتی با تأکید رفتاری» ترجمه احمد
فرخی» عباس بهرام و حسن خلجی, تهران: انتشارات نرسی ص ۶۰-۱۵۰
۲ پرویزی آلمانی: سهیل (۱۳۸۱)مقایسه تعادل پسران ۱۲-۶ ساله ناشتوا با پسران همسال شترا و
ارتباط آن با سن» تهران: دانشگاه علوم پزشکی آیران» پایاننامه کارشناسیآرشده ص ۸۰-۹۰
۳ پرهیزکار کهنه اوغازه جواد؛ ضرفغامی» مهدی؛ قطبی ورزنه» احمد؛ قربانی» امیرحسین (۱۳۹۲).
«تفاوتهای مرتبط با سن و کانون توجه در کنترل پاسچر»» نشريه رشد و یادگیری حرکتی -
۴. شاهرخی» حسین؛ موسوی, سیده لیلا؛ نورسته علیاصغر (۱۳۸۸). «اثر زمان روز بر کنترل پاسچر
ایستا و پویا در مردان و زنان ورزشکاز»» نشريه طب ورزشی, ش ۳ص ۰۱۱۳-۱۲۷
۵ شهسوان محمد؛ سهرابی, مهدی؛ ظاهری, حمیدرضا (۲۳۹۲). آأثیر دستورالعملهای کانون توجه
درونی و بیرونی تکلیف فراقامتی بر عملکرد و یادگیری کنترل قامت»» رفتار حرکتی و روانشناسی
۶ مارتنز راینز (۱۳۷۸). روانشناسی ورزشی (راهنمای مربیان)» ترجمه محمد خبیری,» تهران: بامداد
۷ کل ریجاردای. (۱۳۸۹).بادگیری "حرکتی (نقاسیم و کاربرد/ اترجمق محید کاظم واعظ موسوی
5ا5ع) آهعنصنل ۳33۷6" .(2003) 8 ,00169۵ ول 3/64 ,3 1012 وگ 8082۳-60530 ول ملع 8.6
کطو6۳م الساه دز عصنصندی اانصفوجمی فصه عععنفومه الط عهصنزو لام ععصعلهط کععععد ۲۵
40 506066 آهعزعمامنظ نظ کعنس5 وعواماصمعی که کلفمسوت عط1 تاکن اهه 10 1عامز
عاکق وم 500۳8 ۵ ۵۵ 10005 لمدمناصعاد کم معاکه ۵ط۲ (2013) بل منازهنگ نازس.9
1 کل02 100010 و ععصمص امعم آمعزووط 2" .(2007) بش۸ مصنلق/3 ۵ .۳ مقلقهاصنط متا 10.1.2506
,(24)2 وازانعا مه بننوش۸ آمعزووط2 0عامدنف۸ 1۵110۰ ممعو 30 ۸ هنکن هه 0 11 مدز
51 وم کاععاکد ماقم 50۳3-0051 ۵۵ 6005 آمدمناص ۸" .(2010) م5626 مخط۳ط صق .11
۳۸۲ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی» دوره ٩ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۶
40 6ع69ط1 عند0 810 فناعم هط ود فصه یناه ممانهک 31000 تامصهی
۷۵۳۹۵ انامه ۵۶ ۲۵۱۵ 1۵ :0-0 0صه کعحعصا ,عع 01۵0" .(0992) .هط ,کتعاقق/12.2
دا8 .عم عوهت آلفاد «مامص عامهی ج اه ملد عطا صز عولع1ممصل نامز
عم 5 :کطواناکصز 100۹5 افص عاصا کک۷ لمصعا" .(2002) ۸۷۰کط مکتعاکق/3 عم ,7۳ ,13.326
:0 ,(14)2 ,5060665 کدوک معنامص۸ که سوت امدمنمص اه ۰ +صمنصعاند دم +عصع1
۸ :1۵0-0۷ 5۵ ۵ 066 ۳3۳۳۵۳۵۵ .(2000) ۳۳۰ ,8۷68 ۵4 و851۸ ,31/13916۳85 و78 ,[[6 14.213
-111 :00 ,(18)2 ,5060665 500۳5 ۵۶ فصساول .ص16 +مامص خفنامصز که وود مصنو ص10
اما کعاود) 500۳3-005۵1 ۵۵ 1۵005 ۸۵000۵1" .(2002) .ی مبگل/۷ ۵4 بل وص15.3/10076۷
ع8ه 270 0۶ ل۵ط0صع1د و کاعالط" .(2013) 1 مصصن0 ۸۶ .80 ,۷۷6۳ ول وص16.2/10076
0 ع5 م۵ 1۵۳ بواهاجمو عم ۰ 1م0صم نمسعوم فص ععصعصمحصم ماه آح 50۳2005
م30 عع30ل82 «مخعاص۸ عطا ۵۶ کزدوام۸ لمعنصقطمصونط ۸ .(2001) ملک ,17.316
7( 00500۵1 0 10005 م2060 کم کا ۰8۶ .(2008) ۷۰ هوانگ م ,اعناله2 بآ 18.016
.341-345 :0 ,(185)2 ,طلتق ۳۵96 صنق۳ط لماصعصخعمط .کساج فص صححلانط صز
1 ۸ :اطع 06۷۵100 #مامح ق۳۳۵۵" «(2002) 8 ,صقصلطام 2 وا ,ک1532 ,۷.6۰٩ ,19.8386
۰ 3۵۳۵۵ صز عصنا) لقطم ۳" .(2009) عبط ,ععافصق/< 6 ,31.0 ,20.86۵
4 ۵۳۳۵۱ عطا ۵۳ کاصناعصم که ۸۶10۳12065" .(1988) .1۸ مصعوع ما5 6 ماب 21.800
اقه تابن ۵۶ هد ۵ط۲ ب(2014) .۵ ,ص80 ۵ یگ ,10۳0 بظ بق0صلق6 وس (طعا9ع 22.800
83-4 :00 ,265 ,376۳0900606 .که ععنل ک صمعصفا یم اصعنمصط صن انقع عصسل ۱60۳1606
8 م.(2000) بلس (عق 0 ۶ مک.ظ لفط ملظ 22801320 م1۸ مطععع 23.501
:00 ,(19)2 ,506066 3/۵۷۵6 ۳۵۵۵ ۰ "مممصه داعم مهن تلف ما امصصی نموم
1608 وصه ععصمصمصم ععصعلدط 1۵۳ کعزععاوی امدمناصعاه هصنتا" .(2006) .کل م0ط 24.1
60-78۰ :15060000 :0106:1110 نع ۵105۰ ممعر 12 حاو ۳ 6ص
۵۴ 1۵005 ۵۶ عاعااه ۵ط1 .(2008) کل ,0۵005 هس ص80 مشساآ مق0ق 25.76
:۵ ,(2)1 زا8000 ۶و لسوت صعنانمه8 ."صنط موه وصنصع1 کععخومد ۵0 کصمنا اکصز
۳:80-90 1068۰ ۳3۵۳۵۵ تعصنص وم آنفاد «مامص وصه صمناصعک۸ * .(20073) .ی مکل 20.۷
۷6۵ 10 ۵۶ ۲۵۷۵ ۸ نعصنص1 «مامصه هه کم لمصمنصع ۸" .(ط2007) ی مقل27.70
1-1 :00 ,(1)2-3 ,8طنصن1۳۵ 0ص 8دنعع 80 موز ۰ لمع
1 10۲10665 ۹۵00۳0۵1 .(2004) .38.۸ منامصعقلهی 2 ما3 310160 ول 3/1606 ی 28.7
آ آ۵ 300۵ 00026۰ عاعها ام ودنک هه لمعمم ۵۳ کن۵0؟ انامه
کانون توجه تکلیف فراقامتی بر عملکرد و بادگیری کنترل قامت در دختران ٩ تا ۱۲ ساله ۳۸۳
اما ۵۶ ۶۵0۵ ۵ که کاعگگه دهم آهدمناصم۸* .(2007) .0.37 مقعطاک ۵ وچ ص181 ی ,کل29.۷/0
257-4 :00 ,(78)3 500۳4 200 عکنمط 1۵۳ واععم حلعدمومط ۰" واه گنه
۵00۶] ۸۵۳0۳۵" .(2003) باذ مصن 30 ۵ 0 کعال70 .3 مااعع۷۷۵ م6 بف[30.7
[۵ا60 ۳06۲ که لمصسوت واه 6ط منز ععصعلهط کاعکد ماقم 500۳2005
۳۸۴ رشد و یادگیری حرکتی _ ورزشی» دوره ٩, شماره ۰۳ پاییز ۱۳۹۶
عاع2 1 500۳۵-205۵1 ۵۶ کت۳۵0 [ه ۸۲000 ام مات ۵ 1۳
40 عاسزی دز ۲0۵۱ و705 اه ددع هد ععممصهوو 0
0 م02 دق 310 طاح7 ما۸ نن۸ - 801 00+ صحتهاعد1<
4 270 3۳۵۵0 هط 2 ۶ چاای ۳13 ,دوز قط856 3/002 هز 1.3.5
,300 20۲ عزوک۸ .2 1۳۵ ,16۵ 1610785 0۶ از هآ 5066
75۹۵1 0۶ چالن ۳۵ ,00۵ فص عصسنصهج.] 300۶ که اصعصد 10۵
1۳۵ ,1613۳۵72 ,16105879 08 بوازد 100۷۳ ,5007069 500۶1 0صه و۳۵0
,000 220 ند 3/010۶ 01 اصع 10600 مکعع 2۳1 عاحن مکع۸
,7 9۶ 173۵۳ 50065 500۲ 0صه 3۵۵0 آهزووط2 اه :۳
200 عئنل ولنقه صز کعنتلنطاه تصقاممصز. عطا گم عده کز امجصی ل2 8005
5 کعلذ 2۳1600 ۵1 1۵05 ۵۶ عع ۵0ص عط وصه کعصن6ط صحقتسط که کعناناه
۵ ۷۵۶ و500 0۳6۹601 عطا ۵1 صنهه عطا واحمعم۳ کنطا 15 +عنفکز عنطا صز 0ع9عنعن01
-107۵٩ ۵۶ 21160005 ۵۶ 1۵05 ۲و عطمنا حساعصز عطا نو ماه عطا عامع ناه از
0 عاتزع صز آمجصی دعوم ۵۶ م16 هه عصعصه مهم ۵۵ علعه [2 005
طذ 501 اوقاصعهعاه هه صز کاصعلونک علقسهع1 45 :12 فصه ٩ 0666
:5 .3 ماصز 0ع0زبنل ولصملصج 6۳6 فصه دی عنطا هز ۵عادمنناحهم جنه
۵ .وا10 ۵۶ 028 روط آمصصی فصه صمناصعاند فاص مصمناصااه تمصعاه
055ص بط [مقدم دعوم معط صتعاصنق ۲۵ #ععلعد ۶676 عاصه م0270
7 0۵۳ عطا 00 صمناصعانه که کب۶00 فعوحاعصز عدمناتسعصا بعاعهی 50۳2-0521
م6 200 (کت1۵0 فصن علصقط حنعطا ۵۳ ,(کت100 لمصعاجه) والماصممخمط 10عط
0 ۵۲۳ عع0ق اه ۵۶ کنعتحلقصه ۵۶ کاانادع عط1 .(۵1دم) کدمناتساکمز
5 8700 5ت1۵0 ماه حز دعوم عهصنصهمع1 خقطا 5060 کعتتاکه 16
6 ص۳ق 1۲ .(0.345>-0) کمتاتع آمجهی فصه کت۶۵0 لمصعاصز 0666 عصن 10
۵ 160 عاعما هس05 مناد 0۵۵ صمناعحساعصز صمناصعنه لمصعاه کقط فعلممی
66 سص نها ۵ 2560 مهد :لفط + ممطاش وصنوهممعع م۲ ۳
|
کنترل قامت از قابلیت های مهم در زندگی عادی و فعالیت های ورزشی انسان است، که همواره، اهمیت کانون توجه در آن مورد بحث است. ازاین رو هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر دستورالعمل های کانون توجه تکلیف فرا قامتی بر عملکرد و یادگیری کنترل قامت در دختران 9 تا 12 ساله بود. در این پژوهش 45 نفر از دانش آموزان دختر یکی از دبستان های شهرستان ملایر شرکت داشته اند که از طریق قرعه کشی به صورت تصادفی، به سه گروه، توجه بیرونی، درونی و کنترل تقسیم شدند. از آزمودنی ها خواسته شد که با استفاده از دستورالعمل های ارائه شده روی تکلیف فراقامتی، کنترل قامت خود را حفظ کنند. دستورالعمل ها در ارتباط با توجه به میله ای که به صورت افقی در دست داشتند (توجه بیرونی)، توجه به دست های خود (توجه درونی)، و بدون دستورالعمل (کنترل)، بود.نتایج تحلیل واریانس با اندازه های تکراری، نشان داد که روند یادگیری در گروه توجه بیرونی نسبت به گروه توجه درونی (049/0=P)، و کنترل (005/0=P)، معنا دار بود، اما تفاوت معنا داری بین یادگیری گروه توجه درونی و کنترل یافت نشد (345/0=P). نتیجه اینکه دستورالعمل کانون توجه بیرونی در مقایسه با دستورالعمل کانون توجه درونی روی تکلیف فرا قامتی به کنترل قامتی بهتر منجر شد.
|
21,165 |
322726
|
وجود پزشکان آگاه به
دانش فناوری اطلاعات, ارایه خدمات به سایر گروهها در سیستمهای
سلامت را باکیفیتتر مینماید. هدف این مطالعه بررسی ضرورت تدوین
برنامه درسی فناوری اطلاعات در دوره پزشکی عمومی با توجه به نظرات
روشها: این مطالعه مقطعی در کلیه ۸۱ دانشجوی پذیرفتهشده ذر
دورههای دستیاری در دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال تحصیلی
ساختاریافته حاوی ۱۴ سئوال در زمینه میزان توانمئدی شرکتکنندگان در
استفاده از برنامهها و نرمافزارهای رایانهای و راهکارهای توسعه و موانع
موجود در استفاده از فناوری اطلاعات پزشکی گردآوری شد. از آزمونهای
قالب نرمافزار آماری 11.5 85۳88 برای تجزیه و تحلیل دادهها استفاده
یافتهها: میانگین امتیاز کلی دانشجویان مورد مطالعه در استفاده از
بود. ارتباط معنیداری بین میزان مهارتهای رایانهای دانشجویان و میزان
نتیجه گیری: مهارت استفاده از نرمافزارهای رایانهای و همچنین منابع
راهبردهای آموزش در علوم پزشکی دوره ۶, شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۲
در دهههای اخیر تعداد رایانهها و استفاده از وب در همه ابعاد زندگی
رشد سریعی یافته [۰۱ ۳] و موارد استفاده از رایانه و فناوری
اطلاعات در پزشکی نیز بسیار متنوع شده است [۳ ۴ بهنحوی که
به یکدیگر متصل هستند و داروخانه بیمارستان همزمان با بخش» از
تجویز دارو برای بیماران توسط پزشک آگاه میشود و همزمان
اطلاعات در پرونده آنان ثبت میشود [۵]. در بیشتر کشورها
متخصص ارسال و بهطور همزمان پاسخ آن را دریافت نمایند.
ذخیره شده و پایه مستندات برای آموزشها و تعیین نیازهای درمانی
هستهای و پاتولوژی سلولی بدون رایانه امکانپذیر نیست. از طرفی
معتبر را هنگام, تصمیمگیری در تشخیص و درمان بیماران یا حتی
این نیازمندیها و نیز پیشرفتهای پیش رو لزوم وجود پزشکان
دارای سواد اطلاعاتی و نیز آموزش فناوری اطلاعات پزشکی برای
دانشجویان پزشکی و سایر گروهها در سیستمهای سلامت را روشن
مینماید. به همین دلیل سازمانهای مختلف از جمله انجمن جهانی
آموزش پزشکی (/۷71۸) از سال ۱۹۷۷ کمیتهای از مشاوران را
برای توسعه استفاده از رایانه و فناوری اطلاعات در برنامه آموزش
پزشکی تشکیل دادند و از سه دهه پیش» آموزش این رشته در
با وجود اهمیت و جایگاه فناوری اطلات در آموزش پزشکی» هنوز
این مباحث در آموزش رسمی بسیاری از دانشکدههای پزشکی دنیا
وارد نشده است [۸]؛ اگرچه دانشگاههایی هستند که این واحد درسی
را در دوره آموزش پزشکی ادغام نمودهاند و از نتایج بهدستآمده از
پزشکی در استفاده از فناوری اطلاعات پزشکی است [۱۰ ۱۱ ۱۲].
عمومی در این زمینه هیچ آموزشی ندیدهاند و با توجه به اینکه
پزشکان از گروه جوان جامعه هستند که میبایست برای قبولی در
رشته پزشکی وقت خود را به مطالعه دروس دبیرستان بگذارنند و در
لزوم تدوین درس فناوری اطلاعات پزشکی در دوره پزشکی عمومی؛ دیدگاه دستیاران تخصصی ۱۹۱
دوران تحصیل در دانشگاه نیز حجم دروس» فرصت زیادی برای
یادگیری مهارتهای خارج از دروس رسمی را برای آنان نمیگذارده
از عدم توانایی در استفاده از فناوری اطلاعات بهعنوان یک مشکل
که نهتنها در روزآمدنمودن علم آنها موّثر است بلکه بر اعتماد به
نفس آنان در ایفای نقش حرفهایشان اثرگذار است یاد میکنند
[۱۳]. از این رو اغلب مطالعاتی که در زمینه بررسی ادغام آموزش
فناوری اطلاعات در دوره آموزش پزشکی و موانع توسعه آن انجام
شده [۸ 4۱۳ نشاندهنده تاکید پزشکان بر نیاز به آموزش رایانه
پزشکی و بعد از آن است [۸ ۱۴]. در ایران اگر چه مطالعاتی در
زمینه دانش پزشکان يا دانشجویان پزشکی در زمینه رایانه و فناوری
اطلاعات انجام شده [۱۱ ۱۵] اما در زمینه لزوم تدوین دوره درسی
است. از این رو این مطالعه بهمنظور تعیین اهمیت و ضرورت
تدوین برنامه درسی فناوری اطلاعات در دوره پزشکی عمومی به
دستیاری در دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال تحصیلی ۹۱-
۰ انجام شد. کلیه ۹۸ دانشجو به روش سرشماری وارد مطالعه
۴ سئوال در زمینه میزان توانمندی شرکتکنندگان در استفاده از
برنامهها و نرمافزارهای رایانهای و راهکارهای توسعه و موانع موجود
در استفاده از فناوری اطلاعات پزشکی گردآوری شد. سئوالات در
طیف ۵گزینهای لیکرت از خیلی زیاد" (۵ امتیاز) تا آخیلی کم" (۱
سئوالها براساس نظرات پنج نفر از استادان و متخصصان مورد
بررسی: قرار گرفت و ضریب کندال ۰/۸۴ آمحاسیه: شد. بهمنظور
تعیین پایایی آزمون پس از انجام مطالعهای مقدماتی» از روش آلفای
تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته) با کمک نرمافزار آماری
۴ نفر (۵۴/۳:) از نمونهها مرد بودند و میانگین سنی کل
جدول ۱) میانگین امتیاز دانشجویان در استفاده از نرمافزارهای رایانای و
اطلاعات را گذرانده بودند. ۴۵ برنامههای ارایهشده در این دورهها
در زمینه آشنایی با مبانی رایانه و استفاده از نرمافزارهای آفیس» 7/۸۷
دوره آموزشی فناوری اطلاعات را بهطور رسمی در دوره پزشکی
عمومی گذرانده بودند ۳/۱۰۰/۹۶ و در افرادی که دوره رسمی
در دانشجویانی که دوره آموزشی فناوری اطلاعات را بهطور رسمی
در دوره پزشکی عمومی گذرانده بودند ۲/۳۷۶۱/۰۰ و در افرادی که
4 ۷۵۳٩ ,4 3۵۰ ,6 1۳۵۰ 50 3100 51۳2168 1006
۷ افراد مورد مطالعه وجود واحد درسی آشنایی با مبانی رایانه و
دانشجویان مورد مطالعه مهمترین دلایل برای تدوین این درس در
برنامه آموزشی را به ترتیب دسترسی سریعتر به یافتههای جدید
پزشکی از طریق سايتها و مجلات الکترونیکی» دسترسی به منابع
کات بیماراج با همکارآی راطق مخقلف و فستزسی سریع او
آسان به اطلاعات مربوط به بیماران عنوان نمودند. دانشجویان مورد
مورد نیاز (۱۱)» عدم دسترسی به پایگاههای تخصصی (۲۹) و
فناوری اطلاعات پزشکی یا بهداشتی به مفهوم کاربرد. رایانه و
قبیل آموزش» پرورش و درمان است که مطالعات مختلف بر اهمیت
تسلط پزشکان به این دانش و مهارت اشاره نمودهاند [۰۱۶ ۱۷].
همچنان که در نتایج این بررسی نیز کلیه پاسخدهندگان بر ضرورت
استفاده از برنامه واژهپرداز و جستوجو در اینترنت عنوان نمودند که
همسو با پاسخ دانشجویان مورد مطالعه در بررسی جیواید و
همکاران است که به ارزیابی مهارت دستیاران اوژانس در استفاده از
رایانه در دانشگاه اوهایو پرداختند» اگرچه در میزان این توانمندی
در این مطالعه دانشجویان برای یافتن اطلاعات مورد نیاز بیشتر از
[1۹] که تمایاگر غلم آشنایی, فاشجریاق با متابع الکترونیکی :و
راهبردهای آموزش در علوم پزشکی دوره ۶, شماره ۰۴ زمستان ۱۳۹۲
با وجود اینکه نتایج مطالعات نشان میدهد سازمانهای درگیر در
در دوره آموزش پزشکی معتقد هستند» فقط یک سوم دانشجویان
مورد مطالعه عنوان کرده بودند که آموزش رسمی در زمینه فناوری
اطلاعات را در دانشگاه محل تحصیل گذراندهاند که محتوای اغلب
مطالعه کینک که ۳۰۶ برنامه آموزشی و ۱۱۷۷ دستیار پزشکی را
مورد پرسش قرار داده است» ۶۰ دانشجویان در دوره پزشکی در
برنامه آموزشی خود. آموزش در فناوری اطلاعات را تجربه نمودهاند
[۹]. نقایج: سایرز مطالعات نیز نشان میخشد: که بسیاری: از
غیرجدی و انتخابی تحت عناوین پزشکی مبتنی بر شواهد» آموزش
سایق پامباحس, که در آمورشن براسای سل مساله آرایه تموودانه
این آموزشها را در برنامه درسی پزشکان عمومی خود لحاظ
نکردهاند [۸ ۲۰]. هر چند گزارشات تجربه دانشگاههایی که آموزش
فناوری اطلاعات را در برنامه درسی خود قرار داده بودند موید نتایج
مثبت این آموزشهاست [۱۷]. در اين مطالعه نیز بین دانشجویانی
آنها که این دوره آموزشی را نگذرانده بودند در مهارت و میزان
استفاده از منابع الکترونیکی و پاسخ به سئوالهای بالینی تفاوت
معنیداری مشاهده شده است. نتایج مطالعه کینک نیز تأکید میکند
دانشجویانی که در برنامه آموزشی پزشکی خود از آموزش رسمی در
زمینه فناوری برخوردار بودهانده در پاسخ به سئوالهای بالینی خود
بهتر عمل کردهاند. در مطالعه آلبار/ک نیز دانشجویانی که از سواد
اطلاعات و رایانه به صورت رسمی در دوره آموزش پزشکی عمومی,
توانمندی در دسترسی سریع به یافتههای جدید پزشکی مورد نیاز
بیماران.از «طریق استفاده از منابع موجود روی اینترنت بوده است.
پزشکان و دانشجویان پزشکی مورد بررسی در سایر مطالعات نیز
نظرات مشابهای در دلیل علاقهمندی به توسعه مهارتهای خود در
استفاده از فناوری اطلاعات در پزشکی عنوان نمودهاند و این دانش
مادامالعمر لازم و مهمتر از همه تصمیمگیری براساس شواهد عنوان
مختلف را از موانع توسعه آموزش فناوری اطلاعات در برنامه درسی
ذکر میکنند. در حالی که در مطالعات مشابه روشن نبودن مفاهیم
لزوم تدوین درس فناوری اطلاعات پزشکی در دوره پزشکی عمومی؛ دیدگاه دستیاران تخصصی ۱۹۳
علمی در اين حوزه و ماهیت ویژه برنامههای درسی در آموزش
با توجه به نتایج بهدست آمده از این پژوهش و بررسی مطالعات
مشابه لحاظ کردن برنامه آموزش رایانه و فناوری اطلاعات پزشکی
پزشکان به منابع علمی و تخصصی مورد نیاز و در نتیجه بهروز
نگاهداشتن اطلاعات و دانش حرفهای آنان دارد» بنابراین بهتر است
این برنامه آموزشی در دو بخش آموزش مبانی رایانه و اینترنت و
آموزش نحوه استفاده از منابع و تولیدات علمی در محیط مجازی و
آموزش این مهارتها بهصورت رسمی انجام شود در ارتقای کیفیت
آموزش و در نتیجه ارتقای دانش و عملکرد پزشکان در ایفای
و560 بآ 0۲80 3/0720 یگ 83۵ 1۰ 370۵ 3/1 فشداع1۳ -3
طالد۵ط عطا مه نامه هز دمتامم هنز هنز صوناه0 ۳۵
بآ 2/00 لآ ادا مممه ام 2۵۳ #ممد معط نحمموزمد
11۵۲ بش۸ صععق1]1 6 165 بط اه دمص بآ ععاصد/2 -4
آمدوناهمصاصا عطا غه کمونادوممصس ص۵0 له ۵ ,7 11۵۳5 بظ
۳ ازع مامصط۵0) کدوناهتصصحص0ه هه متام کهآ .17 قععسر] -5
۵ 801 506 .ده عمزم ماه عل جز کهعری طاامعط 200۳6
۰ له ب/2 +صطاهگ ,8۳ تفعسعا3/0 ,۸ نصهزممعطگط 34 نطععود5 -6
آهمز مد هرز صوناهانو همه فص دلحعاهماد ناما .17 لفط -7
۵۵ هنز 05 هگ 3/0 ۷۰ 00۵1 بر1 عولنهتامج -8
۵10 مگ عطا اصد ععمطالده1 .۸ صمام5 بگ علناحه) -10
5 له مج ۵۶ تاد نمی معهمگ جز کاصصلوی مزع
40 لآ ادا .عنامصسگصز طالدعط فصه صمنام0 م۸ صمصهکه11 -12
اه 200005 6ط1 .8۵ صمقها. بظ منانط2 یگ عمتاعسط6 ,۷ 8۵۵ -13
لمآ حالد۲10 عم انا مهم عطا ۵۳ ۵0 6 عمط عم ص00
ص60 بت معصه 100-۳ با آامهدگ بل صعتقا 1/06 -14
آدانونل ۲ه عامل 50 عطا جط عکت هه جخمهنانسه۲ م۸ نسهع۸ -15
دنو ۵۲ عمسوطانا عنصهفمعد عطا هرز عاطمانه 2 کممیمد ۵
07 ف8ها۵ط2/0 ,05 معط کت و ددع1 ,10 هیآ -17
بکل۸ 0۵6 1103/۵0 3/06 ماع مملل۲- 3 3۷ هسنگ -19
[دعن01ط فص فعنامس هد آممنه/21 .۸ ص0۳ بخال 1/06۳ -20
4 ۷۵۳٩ ,4 3۵۰ ,6 1۳۵۰ 50 3100 51۳2168 1006
|
اهداف: امروزه آگاهی و توانایی استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات برای دانشجویان پزشکی بسیار ضروری است. وجود پزشکان آگاه به دانش فناوری اطلاعات، ارایه خدمات به سایر گروه ها در سیستم های سلامت را باکیفیت تر می نماید. هدف این مطالعه بررسی ضرورت تدوین برنامه درسی فناوری اطلاعات در دوره پزشکی عمومی با توجه به نظرات دستیاران تخصصی بود. روش ها: این مطالعه مقطعی در کلیه 81 دانشجوی پذیرفته شده در دوره های دستیاری در دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال تحصیلی 91-1390 انجام شد. داده های لازم به وسیله پرسش نامه محقق ساخته ساختاریافته حاوی 14 سئوال در زمینه میزان توانمندی شرکت کنندگان در استفاده از برنامه ها و نرم افزارهای رایانه ای و راهکارهای توسعه و موانع موجود در استفاده از فناوری اطلاعات پزشکی گردآوری شد. از آزمون های ضریب همبستگی، کروسکال والیس و رگرسیون چندگانه گام به گام در قالب نرم افزار آماری SPSS 11.5 برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. یافته ها: میانگین امتیاز کلی دانشجویان مورد مطالعه در استفاده از نرم افزارهای رایانه ای 10/1±62/2 بود. میانگین امتیاز کلی دانشجویان در استفاده از نشریات و پایگاه های اطلاعاتی پزشکی آنلاین 90/0±10/2 بود. ارتباط معنی داری بین میزان مهارت های رایانه ای دانشجویان و میزان استفاده از پایگاه های اطلاعاتی و نشریات پزشکی مشاهده شد (005/0=p). نتیجه گیری: مهارت استفاده از نرم افزارهای رایانه ای و همچنین منابع اطلاعاتی الکترونیکی آنلاین در دانشجویان دستیاری دانشگاه علوم پزشکی کرمان پایین تر از حد متوسط است.
|
50,058 |
509209
|
دمه ۵۳۵ رسد قنط) ۶و کعحعطاومچط عععطا ال۸ .9160
166100 مرح عط 0۵ اعو مر اخعطاونط عطا عقط عصانف مه عمصمعصگهم که ماع آمام همه
126 60021 326 12610۳8 مق وه آهعتصطع وصه عصناعع آمدوناهو ده که
65 33900 10086 مگ رصنع 500 امدو 0062 نفخ آمدمنه0م0 :۱۵۳۵۵ چا
6 1108560 قآ کعنصمدمعخ وصه خصعحصع هس که اصعحصا 136 هام۸ 13501
2087210 02010415 د 530 (مطاسش عوفدم ۲0) .ص۳۵ مصقحط16 ووانکه نا
6 1705560 حصقصگ بکعنود0 هه اصعصعهصق/2 که اصعا 1060 مکقع 3۳۲ اصماکنعع۸ 2
هدف اصلی تحقیق, شناخت عوامل موّئر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی در شرکتهای
دانشبنیان است که میتوان بدینصورت آن را مطرح نمود: کدامیک از عوامل حسابرسی عملکرد بیشترین تأثیر را در
پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی در ایران دارد؟ در چارچوبا فرضیات آپژوهش و با تکیه بر مباحث نظری و مطالعه تحقیقات
انجامشده مرتبط با موضوع» زوایای نظری کار مورد بررسی قرار گرفت و نقش عوامل موئر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی
بودجهریزی عملیاتی مشخص و سه عامل محیطی, انسانی و فنی حسایزسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی
شناسایی شد. بهمننظور بررسی فرضیه 3 ات۹ اا#ظمپتشکل از ماو سابداران: خسابرسان و امدیرآن امالی
مورد بحث نتایج دادهها مورد آزمون و هر سه فرصیهاین تحقیق مورداتأتید قرار گزفت. نتایج به دستآمده از این بررسی
نشان میدهد که عوامل محیطی حسابرسی عملکرد بالاترین تأثیر را بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی دارد و عوامل فنی
۱. دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری,دانشکده مدیریت و اقتصاد. دانشگاه جامع امام حسین (ع) تهران» ایران. (نویسنده مسئول)
۲ استادیار: گروه عدیریت مالی» دانشکده مدیزیت و اقتصاد: دانشگاه جامع امام حسین(ع) تهران: آیران
حرفه حسابرسی نقش مهمی در اقتصاد کشورهای جهان دارد. حسابرسان به گزارش عملکرد و
وضعیت مالی بنگاههای اقتصادی اعتبار میبخشند و مبنایی قابل اتکا برای تصمیمگیری ذینفعان
فراهم میسازند (صفرزاده» ۱۴۰۰). حسابرسی عملیاتی» ابزاری برای سنجش بهرهوری و کارایی
عملکرد مدیران دولتی است؛ زیرا بیشتر فعالیتهای این دستگاهها در راستای مباحث نظارت.
کنترل و موضوعهای مرتبط با منافع عمومی است. حسابرسان دیوان محاسبات معتقد هستند
که نظام بودجهریزی نامناسب مهمترین چالش پیش روی الزامی شدن حسابرسی عملیاتی در
دستگاههای دولتی است (ایمانی» ۱۳۹۳). بودجهریزی بر مبنای عملکرد در چندین دهه گذشته
موضوعی بحنبرانگیز در مدیریت دولتی بوده است. در دهه نود میلادی موج جدیدی از اشتیاق
به بودجهریزی بر مبنای عملکرد در بین دولتها شکل گرفت. در سالهای اخیر تمایل بیشتری
به استفادههای سازمانی از بودجهریزی بر مبنای عملکرد به وجود آمده که باعث شده پژوهشگران
به جزئیات دقیقتر این روش بودجهریزی توجه کنند. بودجهریزی بر مبنای عملکرد به مجموع
فرآیندهایی اطلاق میشود که قصد دارند بین بودجه تخصیص دادهشده به برنامهها و نتایج یا
خروجیها ارتباط برقرار کنند (آذر و همکاران» ۱۳۹۰). ادبیات بودجهریزی و مطالعات تطبیقی
کشورهای پیشرفته نشان میدهد مناسبترین نظام بودجهریزی» نظام بودجهریزی عملیاتی است
(آذر» ۱۳۸۸). از سال ۱۳۷۸ اصلاح نظام بودجهبندی در سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور مورد
توجه جدی قرار گرفت و در طرح دو مرحلهای که در همین زمینه تهیه و به تصویب ستاد اقتصادی
دولت رسید. تهیه بودجه به روش عملیاتی بهعنوان یک هدف میانمدت مورد توجه قرار گرفت
(باباجانی و رسولی» ۱۳۹۰: ۳۳). با این وجود اکثر صاحبنظران و متخصصان بودجه در داخل کشور
اعتقاد دارند تاکنون این تلاش نتایج و دستاوزدهای قابل"قبولی نداشته است (همان: ۳۲). با توجه
به مطالب فوق ضرورت توجه به موانع پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی از اهمیت خاصی برخوردار
است و به دلیل تأکید خاص قانونگذار بر تغییر در نظام بودجهریزی دانشگاهها مطابق بند الف ماده
۹ فاتون برتامه چهارم توسعهرساکتی» سعیدای: ۰۱۳۹۷۸ ۲) و تاکید مناهایین ۳۳ سیاستهای,کلی
برنامه پنجم توسعه و بند الف ماده ۲۰ برنامه پنجم توسعه جهت تغییر نظام بودجهریزی است. مقام
معظم رهبری سال ۱۴۰۱ را سال تولید دانشبتیان, اشتغال آفرین معرفی کردند. روشن است که
حذف,سظم له انجام یکت کاراتمایشی تبوده وررینگذاوی جذقمش جرکتهانی نظام,را مختظز دارئنه
آنچه در این نامگذاری قابلتوجه و تأمل است. تأکید بر دانشبنیان بودن تولید بهعنوان یکی از
ویژگیهای بارز آن است که با مفهوم اخیر جهاد تبیین نیز پیوندی عمیق دارد. تولید ملی در واقع
راه اصلی عبور از سختیها و دشواریهای اقتصادی برای کشور است. با توجه به ویژگیهای خاص
شرکتهای دانشبنیان از قبیل دار بودن سرمایه و داراییهای ناچیز فعالیت در زمینههای پرخطر,
استفاده از روشهای مرسومی که توسط شرکتهای دیگر برای تأمین مالی دنبال میشود» برای این
دسته از شرکتها توجیهپذیر نمیباشد. چراکه تأمین مالی از طریق بازار سرمایه یکی از روشهایی
آشت که شرکتهای بزرگ ز داراق سرمایه و آمکانات مناسب که مراخل آولیه و آنتدایی رشنه رااظی
شناخت عوامل موّثر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی .. |۱۱۱|
کرده و به بلوغ کافی برای استفاده از ابزارهای مالی مرسوم در بازار سرمایه رسیده باشند» توصیه
در محیطهای رقابتی ضروری است که مدیران با استفاده از فرآیند ارزیابی عملکرد به هدایت
صحیح آمور در مسیر پیشرفت کار و در جهت اهداف و استراتژیهای مورد نظر سازمان به شیوهای
آگاهانه بپردازند. با توجه به تغییر و تحولات سریع و افزایش توان و قابلیتهای رقابتی شرکتها
و سازمانها در جهان امروز میزان مطلوبیت عملکرد تکتک اجزای کاری سازمان و مجموع آن
میتواند به عنوان معیار سنجش موفقیت یک سازمان برای مدیران بسیار حائز اهمیت باشد و با
استفاده از آنها میتوانند به سنجش و ارزیابی وضعیت موجود طرحهای استراتژیک سازمان و
بررسی عملکرد اجزای کاری آن پرداخته و برای ارتقا و بهبود اثربخشی و کارایی آنها اقدام کنند.
گسترش رقابت موجب شده تا مدیریت آرشد در بسیاری از سازمانهای نوین در بهدست آوردن
موقعیت مناسب در بازار و حفظ آن تمرکز یابد. مدیران دریافتهاند بسیاری از سیستمهای سازمانی
که انتظار میرود برای پیشبرد عملیات مفید واقع شود در جهت عکس اهداف سازمان حرکت
میکند و موجب عقبماندگی میشود (مهام» ۱۳۸۹). مهمترین اهداف دولتها رسیدن به رشد
اقتصادی و فراهم کردن خدمات عمومی و تحقق عدالت اجتماعی است. برای تحقق این اهداف باید
وظایف دولتها در کنار وظایف مردم و نهادهای غیردولتی مشخص گردد ساختار دولت تعیین شود
و برای تحقق اهداف برنامهریزی شود. بودجهریزی عملیاتی ازجمله مقولههایی است که در بیشتر
کشورهای توسعهیافته مورد استفاده قرار میگیرد و کشور ماایران نیز چند سالی است در جهت
تغییر نظام بودجهریزی خود از حالت سنتی به بودجهریزی عملیاتی است (علیمردانی» ۱۳۹۵).
با اجرا و توسعه حسابرسی عملیاتی, فعالیتها و سیستمهای سازمانها مورد بررسی دقیق واقع
میشوند و علاوه بر شناسایی نواحی مشکلآفرین فغلیو احتمالی آتی راهکارهای قابل انجام
که باعث بهبود فعالیتها و عملیات میشوند با انجام ارزیابیهای بیطرفانه و مستقل, بهعنوان
پيشنهادات اصلاحی قابل ارائه خواهد بود. با موفقیت در اجرای حسابرسی عملیاتی» مدیریت
درمییابد که هرچه حسابرسی عملیاتی بیشتر انجام شود و پیشنهادهای بیشتری در زمینه
اثربخشی» کارایی و صرفه اقتصادی عملیات ارائه و صرفهجویی و نتایج حاصل نیز چشمگیرتر
خواهد بود. هدف حسابرسی عملیاتی کمک بهاسطوح مدیریت در اصلاح برنامهریزی و کنترل با
تشخیص جنبههای سیستمها و شیوهها برای اصلاح و با ارائه پيشنهادات به مدیریت برای تغییر
میباشد. تأکید هميشه بر اثربخشی, کارایی و صرفه اقتصادی است. در قرآن نیز اگر به آیه «۱۸»
سوزه: شریفه لحشره توجه نماییم تأئیز هدایتگری جهت ادامه زاه: آینده به واسطه انظارت و
ارزبایی قابلتوجهر خواهه بود لیگن ضرورت شناخت غوامل خساپرسی غملکرد دی پیادسازی
بودجهریزی عملیاتی و تدوین یک الگوی مناسب و یکپارچه مورد غفلت قرار گرفته و عملا پژوهش
در خصوص,آن صوزت نگرفته است. طی اين تحقیق (همت ,بر انجام این امر مهم است: با توجه
به.قرایط: تخریمی واقهارهای اقتضادی,وارده توسظط آیرقترتها وبا تأکید بر بباناتمقام معظم
رهبری درباره تولید دانشبنیان ما را بر این داشت تا مطالعه تحقیقاتی را در زمینه ضرورت توجه
به شناخت عوامل حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی مناسب در شرکتهای
دانشبنیان به صورت موردی بپردازيم. تلاش میگردد مهمترین شاخصهای حسابرسی عملکرد
تأثیرگذار بر بودجهریزی عملیاتی شناسایی شود. این تحقیق به دنبال پاسخگویی به سوّالات زیر
است: نقش عوامل موئر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی در شرکتهای
دانشبنیان چیست؟ کدامیک از عوامل حسابرسی عملیاتی بیشترین تأثیر را بر پیادهسازی
بودجه انعکاس مالی کلیه برنامهها و عملیات اجرایی سازمان است و از این دیدگاه» بازتاب
مجموعهای از مسائل و مشکلات در رابطه با مدیریت سازمان را میتوان از دریچه بودجه ملاحظه
و آن را از طریق تحلیل روابط مالی و عملیاتی بررسی کرد. بهعنوان مثال, علائم و عوارض مشهود
در بودجه از قبیل عدم جذب اعتبار مصوب» نسبت بالای هزینههای کارکنان» عدم کفایت اعتبارات
مصوب. بالا رفتن قیمت تمامشده محصولات یا خدمات. وصول نشدن درآمدهای پیشبینی شده
و نظایر آنها میتوانند نشانگر مشکلاتی در سازمان باشد. الزام فزاینده مدیریت به استفاده از
بودجهبندی به خاطر تحقق اهداف سازمانی» ارتباط مدیریت و بودجه را محکمتر و آنها را بیش از
پیش به یکدیگر نزدیک کرده است (بخشانی درکام» ۱۳۹۶). بودجهبندی» فرآیند تخصیص منابع
محدود به نیازهای نامحدود است و.بزای حداکثر کردن,میزان استفاده از منابعی است که معمولا
کمیاب هستند. در مواجهه با این منابع کمیاب؛ توجه مداوم.به برنامهریزی و تخصیص منابع و
در ادامه آن بودجهبندی» ضرورتی انکارناپذ یر دارد (مشایخی.و:همکاران» ۱۳۹۳). امروزه به دلیل
پیچیدگیهای فزاینده محیطی و وجود متغیرهای بیشماز.و موّثر در فرآیند تصمیمگیری مدیران و
نیاز به کاهش هزینههای جاری دولت. موضوع افزایش بهرهوری» در کانون توجه کلیه سازمانهای
دولتی» و بنا بر قانون برنامه چهارم توسعه بودجهریزی بر مبنای عملکرد به شدت مورد توجه دولت
و سایر سازمانها قرار گرفته است (آواهنشی و همکاران؛ ۱۳۹۷). در واقع در ایران از اوایل دهه ۱۳۸۰
تصمیم بر تغییر در نوع و شکل بودجهریزی؛مطرح گردیده:است که ابتدا در بودجه سالانه و در
سالهای بعد. در قوانین فرادستی مطرح شد ولی علیرغم قوانین تصویب شده تاکنون اجرای این
شیوه به نحو مطلوبی تحقق نیافته است (صفدری و همکاران ۱۳۹۴). بهره گیری از نظام بودجهریزی
بر مبنای عملکرد در ایران آغاز شده است و سازمانهای مختلف مدعی استقرار و پیادهسازی این
نظام هستند. با این وجود مسئله اساسی آن است که علیرغم آن که میزان پیشرفت آن رضایتبخش
نیست (آذر و همکاران ۱۳۹۷)» حسابرسی عملیاتی بهطور کامل شناخته شده نیست و آن عده از
مدیران که با حسابرسی عملیاتی اندکی آشنایی دارند به دلیل کمبود نیروی متخصص و آشنا به این
نوع حسابرسی قادر به اجرای این حسابرسی نیستند. عدم آموزش کافی یکی دیگر از دلایل عدم
اجرای حسابرسی عملیاتی میباشد. طبق نظر بسیاری از مدیران» که در شرکت تحت مدیریت آنها
حسابرسی عملیاتی صورت نمی گیرد از عوامل اصلی عدم انجام حسابرسی عملیاتی عدم وجود نیروی
شناخت عوامل موّثر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی .. |۱۳۱|
متخصص و عدم آشنایی مدیران میباشد. لازمه انجام حسابرسی عملیاتی فعال بودن حسابرسی
داخلی میباشد. با توجه به نتایج بهدست آمده در حدود بیش از ۵۰ شرکتها دارای حسابرسی
داخلی فعال نیستند. بنابراین یکی از دلایل عدم انجام حسابرسی عملیاتی نبود حسابرسی داخلی
در شرکتها میباشد (مهام و همکاران» ۱۳۸۹). درصورتی که بپذیریم در حال حاضر رشد و توسعه
حسابرسی عملیاتی برای کشور ما از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است؛ در ابتدای راه باید موانع
اجرایی این نوع از خدمات حرفهای را شناسایی نماییم. با شناخت عوامل مور حسابرسی عملکرد و
توسعه حسابرسی عملیاتی این فرصت برای مسئولین واحدها پیش میآید که کنترلهای مدیریتی
را با عمقنگری ارزیابی نموده و از بروز مسئلهای جدی یا فاجعهای غیرقابل جبران برای سازمان
جلوگیری کرده و برنامههای آتی خود را در جهت حداکثر سازی کارایی و اثربخشی اعلام نمایند.
بودجهریزی عملیاتی» نوعی سیستم برنامهریزی» بودجهریزی و ارزیابی است که بر رابطه
بودجه هزینهشده و نتایج مورد انتظار تأکید میورزد. در چارچوب بودجهریزی بر مبنای عملکرد.
بخشهای مختلف اداری بر اساس استانداردهای امشخصی تحت عنوان شاخصهای عملکرد.
پاسخگو هستند و مدیران در تعیین بهترین شیوه نیل به نتایج, از اختیار عمل بیشتری برخوردارند.
از طرف دیگر در چارچوب چنین شیوهای مشارکت سیاستگذاران. مدیران و حتی شهروندان
در اغلب برنامههای راهبردی» اولویتهای هزینهای و ارزیابی عملکرد. صورت میگیرد. شناسایی
ارتباط میان برنامهریزی راهبردی و تخصیص منابع با توجه به افقهای بلندمدت. از اهداف دیگر
بودجهریزی بر مبنای عملکرد تلقی.میشود (عبّاسی, ۱۳.۹۶)*اندایشهای که در ورای بودجهریزی
بر مبنای عملکرد قرار دارد این است که اگرشیاستگذازان» تصمیمات مالی را بهگونهای عینی و
بر مبنای کارایی و اثربخشی استوار سازند» آنگاه هم آنها و هم مردم میتوانند در باره عملکرد
دولت قضاوت روشنتری داشته باشند. در واقع: بودجهریزی بر مبنای عملکرد» با مرتبط ساختن
تصمیمات بودجهای و عملکرد دولت. پاسخگویی دولت را در مقابل قانونگذاران و مردم تقویت
کند (تختایی, ۱۳۹۶). بودجهریزی بر مبنای عملکرد عملیات بهکارگیری ابزارهای مدیریت مالی
انعطافپذیر و توسعهیافته برای افزایش" کارایی و بهرهوری"نهادهای دولتی و عمومی هم در
کشورهای پیشرفته و هم در کشورهای درحالتوسعه است. نهادهای موفق دولتی در کشورهای
درحالتوسعه. از این روش استفاده میکنند. بدنه اقتصادی دولتها و صندوق بینالمللی پول نیز
کشورهای درحالتوسعه را به استفاده از این روش تشویق میکنند (هاکان و همکاران» ۲۰۱۹).
بودجهریزی بر مبنای عملکرد یکی از کلیدیترین عوامل کارایی در سازمانهای امروزی است. از
نظر اقتصادی فلسفه وجودی بودجه ناشی از وجود نوعی تناقض کلی است که در هر جامعهای
وجود دارد و بهطور کامل علم اقتصاد را پدید آورده است. شناخت و ساختاردهی بودجهریزی
بر مبنای عملکرد در سازمان برای عملیاتی شدن آن الزامی است (آذر و همکاران» ۱۳۹۷). واژه
«بودجهریزی بر مبنای عملکرد!» برای اولین بار در دولت مرکزی آمریکا در حدود ۵۵ سال قبل
به کار گرفته شد. کشورهای دیگری نیز این نوع بودجهریزی را برگزیدهاند اما الگوی مورد استفاده
میان کشورهای جهان یکسان نیست. بودجهریزی عملیاتی فرآیند پیچیدهای است که اجرای آن
حسابرسی عملیاتی را میتوان نوعی ارزیابی مستقل از برنامهها فعالیتها عملکرد. نظامها و
رویههای مدیریتی یک سازمان دانست که تلاش دارد ارزیابی نماید: یا در مصرف منابع مولفههای
حسابرسی عملیاتی (شامل صرفه اقتصادی, کارایی و اثربخشی) رعایت شده است يا خیر؟ این
نوع حسابرسی به سازمانها کمک میکند تا همچون مهندسی ارزش» منجر به حذف یا کاهش
حسابرسی عملیاتی و کارایی از زمانی که مطرح شده است بر حسابرسی جنبههای گوناگون
مدیریت تمرکز نموده و برای حسابرسی صورتهای مالی نیز محدوده خاصی را معین نموده است.
حسابرسی عملیاتی با ارزیابی مدیریت و عملکرد دستگاههای اجرایی درباره مصرف منابع مالی و
ثیروی آنسانی و همچنین نظامهای اطلاعاتی و نات بر شظوههای اجرایی با هدف شناسایی کار
سیستمها سروکار ذازد جسابرمی رعملبانق سای کارایی: اتربخشی و میرقه اقتصادی و
بهای تمامشده فعالیتها و برنامهها تأکید دارد.و به همین دلیل دامنه و گستره آن از حسابرسی
مالی بسیار فراتر بوده و اهمیت اساسی آن.در.این است. که قضاوت در باره پاسخگویی عملیاتی و
حسابرسی عملیاتی (حسابرسی ارزش برای پول؟) که بر اساس ۳ مولفه کارایی» اثربخشی و
صرفه اقتصادی از طریق ارزیابی مستقل برنامهها و فعالیتها عملکرد و رویههای مدیریتی موفقیت
سازمانهای دولتی را بر اساس ۳ مولفه فوق در مصرف منابع میسنجد و از این طریق باعث تقویت
پاسخگویی عمومی و شفافیت مالی میشود. به دلیل شفاف نبودن قوانین و پیچیده بودن آنها و
همچنین نبود انگیزه سود در بخش عمومی» میزان فشار افکار عمومی جهت گزارش گری اتلاف منابع
عمومی و سواستفادهها و مدیریت ناصحیح مدیران بخش عمومی بر حسابرسان و دیوان محاسبات
و سایر مراجع نظارتی بالاتر رفته است و لذا وجود حسابرس عملکرد ضرورت بیشتری مییابد (مواد
۱و ۴۲ قانون دیوان محاسبات در این خصوص است) (نظری پور ۱۳۹۶).
آذر و همکاران (۱۴۰۰) به ارائه الگوی موّثر نظارت و ارزیابی عملکرد مالی بخش عمومی در
بودجهریزی مبتنی بر عملکرد پرداختند که در مدل پیشنهادی ۱۰ کد محوری «عوامل قانونی و
مقرراتی»» «حوزه ساختار و فرهنگ سازمانی» «عوامل مالی و بودجهای» «عوامل ساختاری نظارت
و ارزیابی» «عوامل محتوایی و مدیریتی نظارت»» «عوامل انگیزشی و روانشناختی»» «عوامل فناوری
و اطلاعاتی»» «عوامل اقتصادی»» «عوامل سیاسی و بینالمللی» و «عوامل فرهنگی» اجتماعی» در
مدل مشخص شده و عوامل علی شرایط بستر شرایط مداخلهگر پیامدها و راهبردها در نظر گرفته
شده است. خیرالهی و همکاران (۱۳۹۸) به بررسی بودجهریزی بر مبنای عملکرد و تأثیر آن بر
شناخت عوامل موّثر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی .. | ۱۵|
عملکرد دولت پرداخته» نتایج نشان داده است بودجهریزی مبتنی بر عملکرد شفافیت را بالا برده
و به تفصیل جزییات بودجه را عنوان میکند اما محدودیتهایی را برای دستگاههای اجرایی ایجاد
خواهد کرد که باید در مقابل منابع در اختیار گرفته پاسخگو باشد. مهمترین هدف نظام بودجهریزی
پرمپنای سملکرد اساجی نظام مذریریت پخش عمومی و افزایشن اتریغخقی مخاری این کش است.
آذر و همکاران (۱۳۹۷) به طراحی مدل توسعهیافته بلوغ بودجهریزی بر مبنای عملکرد با تأکید
بر قابلیتها و نتایج یک نظام بالغ پرداختهاند. بر این اساس مدل توسعهیافته بلوغ بودجهریزی
بر مبنای عملکرد در دو بخش قابلیتها و نتایج تعریف و برای ارزیابی و سنجش هر یک از این
دو بخش درختوارهای از شاخصها و زیرشاخصها احصا و تعریف گردید. بهرهگیری از مدل این
تحقیق این امکان را فراهم میکند تا میزان پیشرفت دستگاهها و سازمانهای مختلف در امر استقرار
و پیادهسازی نظام بودجهریزی بر مبنای عملکرد توسط شاخصهای عملکردی مورد ارزیابی قرار
گیرد. آذر و همکاران (۱۳۹۷) طراحی مدلی برای بودجهریزی بر مبنای عملکرد با استفاده از ترکیب
روششناسی سیستمهای نرم و نگاشت شناختی فازی و سلسلهمراتبی فازی پرداخت که نتایج خلا
ایجاد شده را روشن و مسیر را برای تخصیص بودجه به استانهای کشور هموار ساخت. آرامش و
همکاران (۱۳۹۷) به ارائه الگوی پیادهسازی بودجهریزی مبینی بر عملکرد پرداختند. نتایج حاصل
حاکی است که در اجرای موفقیتآمیز بودجهریزی بر مبنای عملکرد در این بخش عوامل متعددی در
تسهیم منابع پلیس آگاهی به فعالیت کشف علمی جرائم دخالت:دارند که از میان آنها تعداد کمی
پروندههای قضایی, کارکنان. دستگاهها و تجهیزات تخصصی, متهمین و خودروها از اهمیت ویژهای
برخوردارند. نخعی و همکاران (۱۳۹۷) به بررسی,تأثیر حسابرسی عملیاتی در راستای عدالت و ایفای
مسئولیتهای اجتماعی دستگاههای.اجزایی در بخش غمومی.پزداختند. نتایج مطالعه نشان داد که
اجرای حسابرسی عملکرد در تحقق عدالت اجتماغی و ذرایفای مسئولیتهای اجتماعی دستگاههای
اجرایی در بخش عمومی تأثیرگذار بوده و با اجرای کامل این نوع حسابرسی, میزان عدالت و مسئولیت
اجتماعی دستگاههای اجرایی؛ بخش عمومی افزایش پیدا میکند. محمودخانی و احمدی (۱۳۹۷)
به بررسی حسابرسی عملیاتی با تأکید بر بخش عمومی پرداختهاند. نتیجه حاصل از این مطالعه این
است که اصلیترین چالش پیش روی حسابرسی عملیاتی» نبود شناخت و بینشی صحیح از این نوع
حسابرسی در بخش عمومی است. از اینرو در پایان این مطالعه» پیشنهاد شده است که مواردی چون
برگزاری کارگاههای آموزشی برای آشنایی مدیران با فواید حسابرسی عملیاتی در بخش عمومی و
استفاده از تجربیات کشورهای پیشرو در زمینه حسابرسی عملیاتی مورد توجه قرار گیرد. ضرونی
وجلالیای (1۳۹۷) به بزرسی آلگهی سطلوب نظارت مالی هیرای سعاسباگ پرخاختهاند: که بروسیها
نشان میدهد انجام دقیق وظایف دیوان محاسبات کشور مبنی بر نظارت مالی دستگاههای اجرایی
باعث بهبود عملکرد آنها میشود. در این راستا سیستم نظارتی مبتنی بر نتایج (نتیجه محور) و
تظطارظ از طریق ساماند تظارت آلکترونیکی زستا) آلگهای مطلوب,فر تظارتسالی قیوان سجاسبانت
به شمار میآیند. ین و همکاران (۲۰۲۱) به بررسی رابطه کیفیت گزارشگری مالی و عملکرد
سازمانهای دولتی ویتنام پرداختهاند که تحلیلها نشان داد پاسخگویی نقش واسطهای در رابطه بین
کیفیت گزارش مالی و عملکرد سازمان دولتی دارد. این یافته برای سازمانهای دولتی که به دنبال
ببوه کتیفیت گزآرش مالی وغملگردا سازمانی آز طریق طراحی نظام ببهتر پأسخگوبی هستننه کازیره
قابلتوجهی دارد. هاکان و همکاران (۲۰۱۹) به بررسی عوامل موثر بر بودجهریزی بر مبنای عملکرد
پرداختهاند که نتایج حاصل از تحلیل دادهها صحت عوامل و شاخصهای سنجش آنها را نشان داده
است. همچنین شاخصهای برازش مدل نیز مقادیر مطلوبی را نشان دادهاند.
مائورو و همکاران (۲۰۱۹) به ارزیابی اعتبار بودجهریزی بر مبنای عملکرد در مدیریت دولتی
پرداختهاند که نتایج تحلیل دادههای این پژوهش نشان داده است که فقدان یکپارچگی میان
ارتباطات. ارزشها و اهداف میان بازیگران و مدیران بخشهای مختلف سازمانهای دولتی باعث
ایجاد محدودیتهایی برای بهکارگیری بودجهریزی بر مبنای عملکرد در عمل میشود. همچنین
نبود وحدت منافع دستیابی به مزایای حاصل از بهکارگیری این سبک از بودجهریزی را با مخاطراتی
مواجه میسازد. نمک و وریس (۲۰۱۹) به بررسی مدیریت زمان بودجهریزی بر مبنای عملکرد
پرداختهاند که نتایج این مطالعه نشان میدهد اگرچه بودجهریزی بر مبنای عملکرد راهکار مناسبی
برای مدیریت بودجه عمومی در همه جوامع است اما روش عملیاتی کردن آن در کشورهای
توسعهیافته و درحالتوسعه متفاوت است. پارک ,(۲۰۱۹).به بررسی اهمیت نقش شهروندان در
بودجهریزی بر مبنای عملکرد پرداخته است. نتایج این مطالعه نشان داده است دولتهایی که
پاسخگویی عمومی بیشتری دارند و به خواستههای شهروندان به صورت فعالانه پاسخ میدهند.
گرایش بیشتری به استفاده از این سبک از بودجهریزی دارند وادراثانی عملکرد آنها در پیادهسازی
بودجهریزی بر مبنای عملکرد به صورت موفقیتآمیزتری بوده است. کلارک و همکاران (۲۰۱۸)
به بررسی سیاست انتشار و بودجهریژی.بر مبتای؛عملکرد پرداختهاند. نتایج نشان داده است که
توسعه تاریخی بودجهریزی بر مبنای عملکرد:با مدلهاینشر نوآوری قرابت و نزدیکی بالایی دارد.
بهطور اخص, بهکارگیری این روش باید بر اساس سیاستهای داخلی کشورها ترجمه و تفسیر شود.
همچنین این روش بهعنوان بخشی از برنامههای گستردهتر بهبود و اصلاحات دولتی باید دیده شود.
یعنی بدون تغییر و بهبود در سیاستهای کلی دولتها بهکارگیری بودجهریزی بر مبنای عملکرد
یک توهم است. گرینگ و اشنایدر (۲۰۱۸) به بررسی فرآیند تخصیص بودجه در کشورهای عضو
اتحادیه اروپا پرداختهاند. نتایج بهدست آمده دراین تحقیق نشان داد که در بازه زمانی مورد بررسی
بودجه دولتهای عضو اتحادیه آروپا به اندازه ۸ یعنی ۸۵۰ میلیون یورو افزایش پیدا کرده است.
همچنین مشخص شد که اعضای اتحادیه اروپا از روشهای مختلفی برای تخصیص بودجه دولتی
استفاده میکنند. گائو و همکاران (۲۰۱۷) به بررسی ارائه روش جدیدی برای تخصیص بودجه دولتی
پرداختهاند. نتایج بهدست آمده در این مطالعه شبیهسازی نشان داد که مدل پیشنهادی از قدرت
ژانگ و همکاران (۲۰۱۷) در تحقیقی به بررسی روش بهینهسازی تخصیص بودجه پرداختند.
در این تحقیق از الگوریتم ۳50 برای بهینهسازی تخصیص بودجه استفاده شده است. در ابتدا
با بررسی ادبیات. چهار عامل مدیریتی» مالی» تکنیکی و ریسک بهعنوان عوامل تأثیرگذار بر
شناخت عوامل موّثر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی .. |۱۷۱|
تخصیص بودجه شناسایی شدند. در آدامه با روش شبیهسازی و با استفاده از الگوریتم ۳50
نسبت به بهینهسازی این متغیرها اقدام شد که نتیجه این اقدامات توسعه مدلی ریاضی برای
هدف این پژوهش بررسی دیدگاه حسابرسان» حسابداران و مدیران مالی شرکتهای دانشبنیان
نسبت به شناخت عوامل موثر حسابرسی عملکرد بر بودجهریزی عملیاتی میباشد. لذا پژوهش
حاضر را میتوان به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش» یک پژوهش توصیفی از نوع زمینهیابی
تلقی نمود. در این تحقیق متغیر حسابرسی عملکرد بهعنوان متغیر مستقل بر بودجهریزی عملیاتی
بهعنوان متغیر وابسته از طریق سه متغیر محیطی,» فنی و انسانی مورد بررسی قرار گرفته است.
بهمنظور مطالعه و بررسی ادبیات پژوهش پرسشنامهای تدوین شده است تا بتوان دادههای مورد نیاز
را به نحو مناسبی جمعآوری نمود. پرسشنامه تدوین شده شامل دو بخش بوده که بخش اول آن
مربوط به اطلاعات جمعیت شناختی و بخش دیگر آن مربوط به جنبههای مختلف تأثیر خسابرسی
عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی مطرح گردید. سوّالات مندرج در پرسشنامه بر اساس
مقیاس پنج گزینهای طیف لیکرت طراح شدهاند (عدذ ۱ کاملا مخالفم» عدد ۲ مخالفم عدد ۲ نظری
ندارم» عدد ۴ موافقم عدد ۵ کاملا موافقم). جامعه آماری این پژوهش شامل حسابرسان» حسابداران
ومدیران مالی شاغل به قعالیت در شاماد نش بنیا مگ هگن حجم نمونه ۱۶۰ تفر است که
تعداد ۴۶ ۱پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق ضریب آلفای کرونباخ
کل پرسشنامه ۷۴/ برآورد شد که منیزان آن بالای.۰ 4۷ و در حد قابلقبول است. همچنین ضریب
آلفای کرونباخ برای بخشهای مختلف پرسشنامه نیز ور شنده استه
جدول (۱) برآورد پایایی بخشهای متفاوت پرسشنامه پیش آزمون بر اساس روش
طبق آمار توصیفی پژوهش میتوان نتیجه گرفت که ۷۰,۵ جامعه آماری را مردان و ۳۲۸,۸/
آن را زان شامل میشود. از لحاظ سمت کاری ۸۸:۴ آن را جسایزسان: ۸۲:۷ آن زا حسایداران
و 1۸,۹ آن را مدیران مالی تشکیل.میذهد که بیشنتر ذر بازه سنی ۳۵ تا ۴۵ سال هستند: نتایج
برای تجزیه و تحلیل دادههای بهدست آمده از توزیع اپرسشننامه» از تکنیکهای آمار توصیفی
و استنباطی و نرمافزار 5۳55 استفاده شده.اشت. برای آزمون فرضیههای تحقیق از آزمون ۲ تک
نمونهای» کای دو و برای رتبهبندی فرضیهها از آزمون فریدمن استفاده شده است.
متغیر مورد بررسی | اندازه نمونه | مینیمم. ماکزیمم" میانگین | انحراف استاندارد
جدول (۶) آمار توصیفی مربوط به تأثیر عوامل محیطی حسابرسی عملکرد بر
اندازه نمونه | میانگین | انحراف استاندارد " خطای تخمین
مرادی ۳4و همکار | شناخت عوامل موّثر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی .. |۱۹۱|
فرضیه اول: عوامل محیطی حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی تأثیر مثبت
جدول (۷) نتایج آزمون ] تک نمونهای مربوط به تأثیر عوامل محیطی حسابرسی
معیر مورد آماره ۲ درجه سح الا اختلاف از میانگینر
بررسی آزادی معناداری | میانگین کران پایین کران بالا
عوامل محیطی | ۲.۸۹۲ ۱ ۱۲.۶۷۵ ۲.۷۸۴ ۰ ۱۳۵ ۴۴
شواهد جدول ۷ نشان میدهد: از آنجا که سطح معناداری دو متغیر بر اساس آزمون تیتک
نمونهای برابر صفر شده است. این عدد به معنای رابطه معنادار این دو متغیر بوده است. سایر
جدول (۸) آزمون کای دو مربوط به تأثیر عوامل محیطی حسابرسی عملکرد بر
با توجه به عدد بهدست آمده در آزمون کای دو که برابر با ۵۶,۰۲۷ میباشد و سطح معناداری
تحقیق که با آزمون کای دو صفرابهدست آمده است؛ لذا:در.خدود اطمینان ۹۵ فرض مبتنی
بر وجود تفاوت در پاسخها پذیرفته میشود. یعنی: عوامل محیطی حسابرسی عملکرد تأثیر
جدول (٩) آمار توصیفی مربوط به تأثیر عوامل فنی حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی
متغیر مورد بررسی | اندازه نمونه | میانگین | انحراف استاندارد
فرضیه دوم: عوامل فنی حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی تأثیر مثبت و
جدول (۱۰) نتایج آزمون + تک نمونهای مربوط به تأثیر عوامل فنی حسابرسی عملکرد
متغیر مور | یره ,| درجه ۱ سطح | اختلاف میانگین ۰ برای اختلاف از میانگین
شواهد جدول ۱۰ نشان میدهد: از آنجا که سطح معناداری دو متغیر بر اساس آزمون تی تک
نمونهای برابر صفر شده است. این عدد به معنای رابطه معنادار این دو متغیر بوده است. سایر
جدول (۱۱) آزمون کای دو مربوط به تأثیر عوامل فنی حسابرسی عملکرد بر
با توجه به عدد بهدست آمده در آزمون کای دو که برابر با ۱۰۶,۰۹۶ میباشد و سطح معناداری
تحقیق که با آزمون کای دو صفر بهدست مد ماه لذا در حدود اطمینان ۹۵ فرض مبتنی بر
وجود تفاوت در پاسخها پذیرفته میشود. یعنی: عوامل فنی حسابرسی عملکرد تأثیر مستقیمی بر
جدول (۱۲) آمار توصیفی مربوط به تأثیر عوامل انسانی حسابرسی عملکرد بر
اندازه نمونه میانگین ۲ انحراف استاندارد ۲ خطای تحمین
فرضیه دوم: عوامل انسانی حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی تأثیر مثبت
شناخت عوامل مور حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی ... |۲۱
جدول (۱۳) نتایج آزمون + تک نمونهای مربوط به تأثیر عوامل انسانی حسابرسی
بررسی آزادی ۱ معناداری میانگین کران پایین آ کران بالا
شواهد جدول ۱۳ نشان میدهد: از آنجا که سطح معناداری دو متغیر بر اساس آزمون تی تک
نمونهای برابر صفر شده است. این عدد به معنای رابطه معنادار این دو متغیر بوده است. سایر
جدول (۱۴) آزمون کای دو مربوط به تأثیر عوامل انسانی حسابرسی عملکرد بر
با توجه به عدد بهدست آمده در آزمون کای دو که برابر با ۱۰۶,۰۹۶ میباشد و سطح معناداری
تحقیق که با آزمورج کای دو صفر بهدست میم اشت,لذا در حدود اطمینان ۹۵ فرض مبتنی بر
وجود تفاوت در پاسخها پذیرفته میشود. یعنی: عوامل انسانی حسابرسی عملکرد تأثیر مستقیمی
جدول (۱۵) اولوبتبندی عوامل حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی
برای آزمون فرضیههای تحقیق از روشهای آماری ناپارامتری به نام آزمون کای دو و آزمون تی
استودنت تک نمونهای استفاده گردید. فرضیههای تحقیق در قالب آزمون فرض آماری طراحی
و برای هریک از فرضیههای تحقیق آزمون فرض آماری انجام شده است. اولویتبندی عوامل
حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی با استفاده از آزمون فریدمن بررسی شد.
جمانطور که در چدول بالا متخ استه به ترتیب سوامل مسیطی جسایرسی عملکرد پیش ترین
تأثیر را در پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی در شرکتهای دانشبنیان دارد. عوامل انسانی و فنی
دارای تأثیر برابر و در یک سطح پایینتر قرار گرفتهاند.
در یک اقتصاد مبتنی بر دانش» گسترش دانش و مهارتها به نوآوری منجر میشود که این
خود سبب افزایش بهرهوری» افزایش درآمدها و کاهش تورم و بیکاری خواهد شد که در یک
نتیجهگیری کلی میتوان بیان نمود که رسیدن به عملیات موئر و کارا مسئولیت اصلی بر عهده
مدیریت است و در سراسر ساختار نظام مدیریت سازمان» عملیات و کنترل مدیریت باید در
راستای رسیدن به اهداف طراحی گردد. به دلیل اهمیت بالای رویکرد بودجهبندی عملیاتی
مجلس نیز به صورت پراکنده در تبصرههای بودچه سالانه کل کشور (جز ۲ بند ب تبصره ۴)
مجوز قانونی صادر کرده است و در نهایت به صورت گسترده و همهجانبه در فصل نوسازی دولت
و ارتقای اثربخشی حاکمیت در قانون برنامه پنج ساله چهارم توسعه کشور مورد توجه قرار گرفته
است و در احکامی از قبیل مواد ۱۴۴ و۱۳۸ به هزینهیایی محصول و بودجهریزی عملیاتی به
صراحت پرداخته شده است. طبق آمار توصیفی: پژوهش میتوان نتیجه گرفت که ۷۰,۵ جامه
آماریی را ردان و ۸۲۸۸ آن را زخاام-ظامل سان وگ اک دگل سمت کاری 1۸۸,۴ آن را
حسایزسان: ۸۲,۷ آن. را حسابداران و ۱۳۳/۹4۸۹ کار مالی تشکیل میدهند که بیشتر در
بازه سنی ۳۵ تا ۴۵ سال هستند. این پژوهش بیشتر بر مبنای نظر حسابرسان مرد بین بازه سنی
۴۵-۵ سال است. همانطوز که:از یافتههای پژوهش پیدا است میتوان نتیجه گرفت که از بین
عوامل موئر بر حسابرسی عملکرد (عوامل محیطی, انسانی و فنی) بر پیادهسازی بودجهریزی
عملیاتی که با استفاده از آزمون فریدمن بررسی شد؛ به ترتیب عوامل محیطی حسابرسی عملکرد
بیشترین تأثیر را در پیادهسازی بودجهزیزی"عملیاتی در شرکتهای دانشبنیان دارد» عوامل
انسانی و فنی دارای تأثیر برابر و در یک سطح پایینتر قرار گرفتهاند. طبق فرضیه نخست. عوامل
محیطی حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی تأثیر مثبت و معناداری دارد.
عوامل محیطی که در این تحقیق طبق پرسشنامه ۳۹ سالی طراحی شده است. شامل عوامل
قالونی و مقرراتی, وال سباسی و مینلمللیم قوامل اقتضادی ورغوامل مالی بو بووجه ات و
بیشترین تأثیر را در پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی دارد. زیرا کل استانداردهای حسابداری
آیرآن تقلیدی ,و آقتباس شده است ومجیظ اقتسای«اقانونی+سیاسی را میطلبل که زسینه اجرای
این استانداردها و دستورالعمل را داشته باشد و بتوان بهطور کامل آنها را پياده کرد. متأسفانه
بعد از گذشت سالیان متوالی هنوز این ساختار و زمینهها مهیا نشده است. طبق فرضیه دوم
شناخت عوامل موّثر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی ... | ۲۳|
عوامل فنی حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی تأنیر مثبت و معناداری دارد.
از عوامل فنی میتوان به عوامل ساختار نظارت و ارزیابی» عوامل محتوایی و مدیریتی و نظارت و
عوامل فناوری و اطلاعات نام برد. در نهایت طبق فرضیه سوم عوامل انسانی حسابرسی عملکرد
بر پیادهسازی بودجهریزی عملیاتی تأثیر مثبت و معناداری دارد. میتوان عوامل آنسانی را شامل
عوامل ساختار و فرهنگ سازمانی» عوامل فرهنگی و اجتماعی و عوامل انگیزشی و روانشناختی
طبقهبندی کرد. پیشنهاد این است که سازمانها برنامه مدونی برای ایجاد فرهنگ سازمانی صحیح
داشته باشند که فرهنگ ارزشی صحیح در نهایت باعث بالابردن عوامل انگیزشی در کارکنان شود.
هماقطور که از نتیجه تحلیل آماری مشخص است عولمل آنسانی و قنی خسابرسی قملکرد در
بررسی این دو متغیر میتوان این نتیجه را گرفت که سازمانهای دولتی باید برنامه مدونی برای
ایجاد یک فرهنگ سازمانی آرزشی محور با موازین ایرانی اسلامی باشند که بتوانند ساختار نظارت
و آرزیابی مناسب با برای این استانداردها و دستورالعملهای بومیسازی شده را داشته باشند. از
آنجا که یکی از راههای تقویت و ارتقای سطح علمی استادان و فعالان در زمینه حسابرسی برپایی
سمینارها و همایشهای علمی و ارائه یافتههای جدید در آن است. بنابراین به جامعه حسابداران
رسمی ایران پیشنهاد میگردد که بهطور منظم» نسبت به برپایی این گونه سمینارها و همايشها
اقدام نمایند. تدابیری از طرف جامعه حرفهای چنانداری جهت ایجاد انجمن حسابرسان عملیاتی
صورت گیرد تا از این طریق تجاربآبین جسابرسان عملیاتی: و اعلاقهمندان به این رشته مبادله
گردد و مراجع ذی صلاح و تخصصی بهویژه سازمان, حسابرسی نسبت به تدوین استانداردهای
حرفهای بومیسازی شده و فرهنگسازی ایرانی اسلامی جهت رشد و ترقی حسابرسی عملیاتی
با مشارکت و همفکری صاحبنظران این حرفه اقدامات.لازم صورت پذیرد. با توجه به کمبود
منابع آموزشی حسابرسی عملیاتی به مسئولین مربوط در وزارت علوم و تحقیقات و فناوری و
سازمان حسابرسی پيشنهاد میگردد با ایجاد واحدهای تحقیق و تألیف نسبت به نگارش منایع
کاربردی و مفید که بتواند باعث افزایش سطح دانشن حسابداران و حسابرسان گردد. اقدام نمایند.
در نهایت به مدیران و هیئتمدیرههای شرکتها.و سازماقها پیشنهاد میگردد که در شرکتهای
خود برای آگاهی از نقاط ضعف واحد اقتصادی و افزایش بهرهوری» کارایی و صرفه اقتصادی
بخشهای مختلف شرکت از حسابرسی داخلی و حسابرسی عملیاتی استفاده نمایند. حسابرسان و
مدیران حسابرسی ضمن انجام حسابرسی مالی در شرکتهای مورد حسابرسی, نسبت به معرفی
حسابرسی عملیاتی بهعنوان یکی از موّرترین خدمات مشاوره مدیریت. به مدیران سطوح مختلف
و آشنا ساختن آنها با ماهیت واقعی اينگونه خدمات. اقدام نمایند. با توجه به ویژگیهای خاص
شرکتهای دانشبنیان از قبیل دار بودن سرمایه و داراییهای ناچیز فعالیت در زمینههای پر
خطر استفاده از روشهای مرسومی که توسط شرکتهای دیگر برای تأمین مالی دنبال میشود»
برای این دسته از شرکتها لازم است عوامل فنی حسابرسی عملکرد را با دقت بالایی بهمنظور
برای تحقیقات آتی میتوان عوامل حسابرسی عملکرد توسط حسابرسان در شرکتهای
پذیرفتهشده در بورس, با لحاظ فرضیات تحقیق بهعنوان جامعه آماری انجام شود تا نتایج با
تحقیق حاضر مورد مقایسه قرار گیرد. در این تحقیق فقط شرکتهای دانشبنیان مورد بررسی
قرار گرفت. امید است پژوهشگران در آینده به مقایسه و تحلیل این شرکتها با شرکتهای
آذر» عادل» امیرخانی طیبه. (۱۳۹۷). بودجهریزی عمومی نهادهای بودجهریزی و بودجه محلی.
آذره عادل, امرایی» حافظ. (۱۴۰۰). ارائه الگوی موّنر نظارت و ارزیابی عملکرد مالی بخش
عمومی در بودجهریزی بر مبنای عملکرد. پژوهشهای حسابداری مالی و حسابرسی» ۴(۱۳) »
آذر عادل, امینی محمد. بیات. کریم» خدیور آمنه. (۱۳۹۷). طراحی مدل توسعهیافته بلوغ
بودجهریزی بر مبنای عملکرد با تأکید بر,قابلیتها,و نتایچ یک نظام بالغ. فصلنامه پژوهشهای
آذر عادل, موسوی» فاضل» رجبی» علی» خدیور آمنه. (۱۳۹۷). طراحی مدلی برای بودجهریزی
بر مبنای عملکرد با استفاده از ترکیب روششناسی سیستمهای نرم و نگاشت شناختی فازی و
تاپسیس سلسلهمراتبی فازی. فصلنامه پژوهشهای مدیریت. ۹۹(۳۲» ۲۹۸ - ۳۲۲
رامش» مسعود. معینی محمود» دهقان, حسن. (۱۳۹۷).:ازائه الگوی پیادهسازی بودجهریزی
مبتنی بر عملکرد. دانش حسابداری و حسابرشی, مدیژّیت. ۲۶(۷)» ۱۸۸-۱۷۵
ایمانی برندق» محمد. (۱۳۹۳). چالشهای پیش روی الزامی شدن حسابرسی عملیاتی در
باباجانی» جعفر استا سهراب. (۱۳۹۴). مطالعه تطبیقی بودجهبندی عملکرد در ایران و
باباجانی» جعفر رسولی» مهدی. (۱۳۹۰). شناسایی موانع و مشکلات موجود در استقرار نظام
بودجهریزی عملیاتی در دستگاههای اجرایی کشور. فصلنامه پژوهشهای تجربی حسابداری مالی,
بخشانی» صفیه دژکام» جاسم. (۱۳۹۶). هموارسازی مسیر حسابرسی عملیاتی با شناخت
موانع اجرای بودجهریزی عملیاتی (مطالعه موردی در دانشگاهها). دانش حسابرسی» ۶۹(۱۷) ۰
تختایی» مریم» محمدی» رحمت. همت. محمود. (۱۳۹۶). مدیریت راهبردی مالی با شناسایی
فاکتورهای لازم جهت استقرار نظام بودجهریزی بر مبنای عملکرد در دانشگاه آزاد اسلامی کشور.
شناخت عوامل موّثر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی .. |۲۵۱|
خیرالهی» فرشید» کرمی احمد. حافظی,» فردین. (۱۳۹۸). بودجهبندی بر مبنای عملکرد و تأثیر
آن بر عملکرد دولت. همایش بینالمللی مدیریت و حسابداری ایران.
ساکتی» پرویز»ه سعیدی, احمد. (۱۳۸۸). پیشنهادی برای بودجهریزی دانشگاهها بر مبنای
ساکتی» پرویزه سعیدی, احمد. (۱۳۸۸). چالشها و راهکارهای بهکارگیری شاخصهای
عملکردی در بودجهریزی عملیاتی در دانشگاههای دولتی. مجموعه مقالات سومین کنفرانس
سایبانی» علیرضا جعفری» زهرا. (۱۳۹۶). جایگاه نظارت مالی در قانون اساسی و بررسی آن در
صفدری» محمود. معمارزاده غلام» عزتی» میترا. (۱۳۹۴). نقش عوامل سازمانی بر اجرای
بودجهریزی عملیاتی در راستای اجرای ماده ۲۱۹ قانون برنامه پنجم توسعه. سیاستهای
ضرونی» داریوش, عسگر جلالیان. (۱۳۹۳). الگوی مطلوب نظارت مالی دیوان محاسبات. دانش
صفرزاده» محمدحسین,» مریدی» مجتبی» هوشمند کاشانی, عباس. (۱۴۰۰). تأثیر تعهد خدمت
به منافع عمومی و تعهد به اجرای استقلال در کاربر قضاوت اخلاقی. پژوهشهای حسابرسی
عباسیان» سلمان. (۱۳۹۶). شناسایی و اولویتبندی عوامل" موثر آیندهپژوهی بر بودجهریزی
آجا با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسلهمزاتبی گروهی. آیندهپژوهی دفاعی» ۳(۱)» ۰۱۱۱-۸۷
علیمردانی» الهام. (۱۳۹۵). بودجهریزی بر مبنای عملکرد در نظام بانکی. پنجمین کنفرانس
محمودخانی, مهناز, احمدی» ریحانه. (۱۳۹۷).حسابرسی عملکرد با تأکید بر بخش عمومی.
مشایخی» بیتا. عبدی, محمد. فرجی؛ امید(۱۳۹۳). بررسی امکانسنجی طراحی و استقرار
بودجهریزی عملیاتی در دانشگاههای دولتی ایران. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. ۳(٩)»
مهام؛ کیهان» حیدرپور فرزانه. حسینی» سید علی. (۱۳۸۹). موانع اجرایی حسابرسی عملیاتی
در ایران از دیدگاه مدیران موسسات حسابرسی. پژوهشنامه حسابداری مالی و حسابرسی, ۸(۲)»
تخبی: کریم»"حسیق پوره مجقبی: برزگران؛ اجمدرشاه خراشاخیزاده: امین. (۱۳۹۷). برزسی
تأثیر حسابرسی عملیاتی در راستای عدالت و ایفای مسئولیتهای اجتماعی دستگاههای اجرایی
در بخش عمومی. فصلنامه تحقیقات جدید در علوم انسانی» ۲۶(۴۰)» ۱٩ - ۰.۱۱۶
نصیری» محمود رضا دولو مریم. (۱۳۸۶). بورس سهام شرکتهای دانشبنیان. پارک فناوری
نظریپور قهمد. ۱۲۹۴ ضرورت استقرار حسابرسی عملیاتی و دیدگاه حسابرسان بخش
(۳6۲۶۹1۵۵ 1۳) +کص11020ط۳0 اهصسوگ مصعا صز عصناععلظ 310۳ .(2017) .1 منفهطاط۸
۸۸ ۵٩ ۳۵862۳60 00۳۵ ۶و ماه عنامعقه عطا موم هد کناصعل1 «ر2017) بک مصعنکهدام۸
,(3) 1 ,نع ۳۵۵010 عفصع 13 بدعععمتم کزکونمصه امن عمنط ماع ۶و ومطاعه عطا عصندد ماع
[۵ط1200٩ ۳۶۲ محصعتگبره عصفاصهط عطا جز عصناعوط 0مکقطا مه ۳0 .(2016) .ظ منصعلحمصنا ۸
(صون۳0۹ )ماگ 10 هه امعصع مس آهنمصهم ۲ معصناص م۸ ۵۵ ععص ۲0
علط 060۵0-02360 ۵ 0۳006 .(2018) ب17 مصقطعط0 ,36 بنصن0۵ ب۵6 بطفعصوج۸
188-5 ,(26) 7 ,6ع164مصکل عصننفمش۸ فصه عمش کخصعحص م3 باعل مد جونا ماج 16 رز
۲و اعلمد علدعاه مه عمنموزد16 .(2018) بش قتلقطط بط مکودظ :36 بنصنص۸ بش بحعع۸
2 65 0عاب0۵ قصه کعانانطاهمریه عطا ده کتعقطامره صه از واه عصناعوط عکوطا-ع مه ص006
(36۳۹1۵ 13) .249-226 ,(102) 22 بقع اصع 3/2 که م30 کبک 1۵606
1105 نز عولط وه عولط هم ۲ عمناععل0ط 16اط۳۵ .(2018) 1۰ منصقطانس۸ بش۸ مدن۸
آ) .(0500م) کعنازد نس بکعزا فیط 0۵ فعاو00 ۶و جواهاتمدمه فصه واگ که تمصع 0
8 200 عصماندمد 1۵۳ اعلووه عاع0ه صه 2۳۵۵۴ (2021) 1۳ مفوحص۸ بش۸ بتون۸
0 وصتاصناعع۸ هزم م۳ ودنامع0ط 60 حطا دوم مهد اور ۵ #ومقحص وم همدص ماه عناطانم
-06 0۵۳10۳۵ 1۵۳ آعلوم ۵ عصنصعز 0 :(2018) .۸ ده تومطکط بش۸ نطاهزقط :۴ مزحوقا3/0 بخ و۸2
6 22 مهد وعماملمطاعد حصگرد ود غو ماه ج عصن نامع اعد
298-4 ,(99) 22 مدع امعصعمس 1 ۶ لمسنال 1085715 لمعنطعمنط وش مه 2 م12
ودنطعزاطماکظ جز کصاط۳۳۵ فده کعاعقافط0 عمزختص0] (2011) 34 بناهمفقط بل منصعزهطوظ
۶ هس30 وانامد0 ماصام) عطا ام دعنو00طظ عمط عطا صن گرگ عولط آهدمنام م0
(۳۵۲۹1۵ 1) .32-31 ب1 (1) ماع وصا م۸ آهنمصمصن۲ آهاصص یط
۵ ۳۵0 ها عمناعوظ ععصم مدا ۵۶ بوو5 ع و و۲0 خ۸ .(2015) .5 مقاگ :ل منصعزهطهظ
(51۵0 36۳ ۵]) .16-7 ,(3) :2 عاعش ادص 600۱ مسا ما10
8 رط ع اوه آمدوناموهمه که طاهم عطا عصنطاممهگ .(2017) ۰[ مصعازه1 یک ونصمطعطلهظ
.(1169 51 6 نی ها واگ عقق) عولط آهممخامومه که صوناهاص موز عطا ما کعاععاکاه عطا
06۳۲0۵06-0 وه منکن وناه۳ .(2018) 36۰ سا ماه 510 6 .ظ 6 ملاعقند/1 .2 احهاع
528-4 ,(7) 41 اکن نحصلو ۸ عزاط۳ ۲و امس آهدوخمصصا +عصناععط
0 عطا 10۶ 0/06 صونامماند اعول عم ۸ (2017) سل منک 6۶ ۷ معط یگ 6۵۵
"نحص نات 00003 امن عطا 10۵005 .(2018) بش یگ 6و تمصطعگ گ کل معصسطعی
:10۵ عتصهمصمع۳ شمش بصمنصت] صععمرمسطط عطا صز صمناهمان۸ اععلطظ فص بوانام م00
(۳88) عدناعظ ۳۵0۵0-82860 .(2019) بل یگ مانقنوومگط 6 0 .5 موصه] ۱ ظ بص۵ا۲۵
شناخت عوامل موّثر حسابرسی عملکرد بر پیادهسازی بودجهریزی .. | ۲۷|
200 108 ,ق300۳ عا و0۳ فصد عصاصسمعش۸ ولد افعفممه مش ت+صمام ۳۲
۳۵۵۵۵ حز نانوی آهموامومه ۵۶ ۵ععد عطا عمط معوصالمط۲ .(2014) 34 عمط نصعصا
(۳6751۵ 1) .19-1 ,4 (3) ونوااد ناسمه طاله116 مود اصعص 0ع
641 6زا 200 2دعع 80 8260 -ع عم ۳0 .(2019) ۳۰ منعقق11 بش منصمحمکط :۳ منطها[م وک
هام۸0 وه اصعصعس 3 جه ععصگکد۲ آهدماعصاها ص۳۵ مععصعمصای ۳ خصعص 600 0۵
هرز نوش م0 ما وسمطظ .(2010) بش منصنهکد10 :ظ بسا 11۵02 بل مصقط1/۵
وه ع م۸ آهزمصمدز ۳ که امحس ول کنات اکصگ عصانو م۸ که کوعمس/1 ۵۶ عنا رد۳ عطا 100
عزاطابام عطغ 0۵ کزعقطاصه لا نوم ععصه ص۳0 .(2018) بل متفمفصط۸ :36 نصعطگ وجمحصطع/2
4 عصنصعنکعل ۶ بوانانطنفهم1 عطا عصنامعناک 1 .(2014) .0 بززد۳ :3۸ بنلطا۸ بظ منطله جمداعه/1
0 ع هام۸6 606 3/۵226 دکصنا تک فص عناطام صقنص۳ا صز عصناعوط آهد همه عصندطنااهگه
ات1۵2 36/66۵ 61 ط6ع 3/1202 عزاط0ا۳ 310 .(2019) 0۰ م8 عگ ب نصنسوصت۲ ,6 .5 2/1
عدناصسامعع۸ قاط ۵ط1 عولط فعحهط-عمصممص ام که نله عطا عمنوامصم تصونعیااز هه
6 عمناهع 10۵5 .(2018) بش ,206 نهد که هط بش۸ مصهمععدطظ :3۸ باممصنهکی11 بل منقطله۸
عط ۵۶ کمزازازطنعم ومع هنوگ عطا عصزااها۳ فصد نگل ۵ عصنانفمش آهممن م0 که موم
,ص12 عط یز حاععهع 1 ب 3 و اها0 ترامع جامامعک ما۳۵ عطا هز کعنووطظ عناهمط
م۲2 ,کعنصه رد0 فعکها-عع 10 وم که ععمعطنه عاعواک .(2007) .36 ,وال10 :36 منعنقه
6 0۶ 063060116 عط1 0۵۵ انوسه امد ون 606 صق داکنااهاگه ما غود 15۵ (2017) 34۰ عناوم عته ۸
(۳51۵0ع۳ 10) :92-79 ,(6) 3 مود ناصنامممظ اد سح 600 مغنوبه +ماععک عنام
6۰ 165 عصناع 3 عح 8 -ع م۳ معط .(2019) .5 34۰ ,65 06 6 .ل 216066
257-۰ 5600 عزاطا۳ عطا صز عصععوظ معط -ع هه 20 ۵
۳۵0۳۵-32860 ۵ 6اه صمناهمنناسو۴۳ صصعنان 0065 .(2019) 1 .ل معط
280-4 ,(2) 42 ,1610 ا دمح عقسه/3 عک ععصق ۳۵ عناطا۳
۵ ادع ا ت00 که اعدمصها عط1 .(2021) بش منصهطافمگط مصمصطد131۵6 :۸6 منلونس 36 +۵6 مطعفهصهند5
3۳۵165310۵1 بصعت [3/0۵ ۵۵ ۹/۵۶ که ععصعلو م10 ما خصعص ص۲0 فص کععاص] عزاطا۳
6 9۵ 136105 0۳22022105۵1 1و غامد 156 .(2015) 36۰ 8522۵ :6 مطعل م3 :36 معلکد5
۵ ۶ 219 عامناس۸ که هعموص عطا از عصنا ه عولط آهدمناه ده که صوناهاص دمص
(۳۵۲۶1۵ 10) .48-27 ,(11) 3 بدعزعزاه8 م00 هه عنیعا 5 ها صعاط امصعصم ما00 طامزط۲
داز وصه صمنایناگدمه عطا دز صمتعز ورد آهزمصعسگ که دوعوم عط1 .(2017) 72 مععتها. بش۸ مخصهاندگ
) .78-71 ,17 (2) ,31۵0058 0۶ واطاد3/0 معا مانعصام۲ صعنلوجهی عطا ۳و ۵۵5 ۵طا 1۵ 1۵۷1۵
۶5 ۳۵۳۲۳۵۵6۶ عصعنا +1 دعنزیعاد 5 فصه دععصهانعط) .(2009) . ۸ منلععش5 :۲ منالدگ
[ه 1016۵10 #نط1 عطا ۶و فعن۳۳۵ فان نصنا عناط۳ هرز عولط آهدمناه م0 هنز
«6118عظ وانهندتا 0عحظ-عممممد ۳ +۳ لهدمم۳۳۵ .(2009) بش منلععدگ :طظ منکلدگ
(۳6۳۹۵ 10) «عصاععل 8 هدنام م0 ۵۵ ععص اد آهدوناهماصا ۳۵۹۲ عطا که کع و۳۳
۷اط 22866 هام50 عنععاهگ .(2017) 34 مافسص۳ بط بنومسحصقط30 :۵6۸ منعاطله1
حطعاگرد عولط فععدطا-ععمعص دام ج عصنطکنااهاکه م2 ماع مهد عطا ماه ۵1
) .153-135 ,(64) 23 بطعقعقع 1 اصع ی قسد/3 عنععاه هاگ بسا ۵۶ اهنت امعم عنصهادا عطا
36168 1۵ بواتازط هام۸ 0۶ عم ۵ط 3 ب(2021) ما1 مصق۲ هس1۳ ,.1٩ ۰ط2 جعوتع ٩ ۳1 ۹6۵۰
:0۳8201221105 عز دنام ۶و ععصم مد ام عطا وصه هو عصنسمم آهنمصعد2 66۵ ونطم ناما عطا
32-44 ,(1) 40 بوعناه۳ عزاطا۳ وصه عصاصمعع۸ ۵1 هلق 0۵۵ عع ۳۵
06۰ ات۸ عطا مه دمنعبراد آهنمصق6 ۶و مهم هام0 .(2014) .7 هش :0 مفصسع:2
(36۳۹12 1) :50-39 ,(4) 2 ,12 آهزم م۳ 02 عع ۱ م۴
20 کز عماج کنط1 1۳20 مصعحطع1 ,1۸62۳۸ عمحصعن] مطانه عطا و 2022 6
6 عطا ۶ کدمانودمه هه عصصع عطا حعلوس #عا گنل علعناسه ککممعق
|
هدف اصلی تحقیق، شناخت عوامل موثر حسابرسی عملکرد بر پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی در شرکت های دانش بنیان است، که می توان بدین صورت آن را مطرح نمود که کدام یک از عوامل حسابرسی عملکرد بیشترین تاثیر را در پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی در ایران دارد، که در چ ارچوب فرض یات پ ژوهش و با تکیه بر مباحث نظ ری و مطالع ه تحقیقات انجام شده مرتبط با موضوع، زوایای نظری کار مورد بررسی قرارگرفت و نقش عوامل موثر حسابرسی عملکرد بر پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی مشخص گردید، که سه عامل محیطی، انسانی و فنی حسابرسی عملکرد بر پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی شناسایی شد. به منظور بررسی فرضیه ها، جامعه آماری متشکل از 146 نفر از حسابداران، حسابرسان و مدیران مالی شرکت های دانش بنیان به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند، پس از انجام پیم ایش و توصیف آماری ویژگیهای مورد بحث، نتایج داده ها مورد آزمون قرار گرفتند، هر سه فرضیه این تحقیق مورد تایید قرار گرفت، نتایج بدست آمده از این بررسی نشان می دهد که عوامل محیطی حسابرسی عملکرد بالاترین تاثیر را بر پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی دارد و عوامل فنی و انسانی دارای تاثیر برابر هستد.
|
13,756 |
450791
|
٩ فصلنامه علمی - پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی - سال سیزدهم. شماره اول. زمسعان ۱۳۹۹
شهرها بهعنوان سیستمهای پیچیده شامل الگوهای شهری و پویاییهای فضایی مختلف با ویژگیهای مختلف و
چندگانه بر اساس پیامدهای متنوع جهانیشدن اقتصاد- فرهنگه افزایش تعداد جمعیت و جابجایی جمعیتی ناشی از
رشد اقتصادی و بازساخت آن و همچنین نقش دولتها در شکلدادن به فرآیندهای شهری شدن, دچار تحول و
سازماندهی میشوند (13006,2011). در درون شهرها میل به سفر و گردشگری و آشنایی با شرایط اجتماعی.
فرهنگی, جغرافیایی و آب و هوایی» میلی زنده و پویا در بشر است. گردشگری بهعنوان یکی از بنیانهای جهانی
سازی و نماد بارز درهمفشردگی فضا-زمان شناخته میشود. این پدیده عموما بر بنیاد عامل اساسی سفر و جابهجایی
قرار دارد که خود زاده نیازهای گوناگون روانی» فرهنگی» اجتماعی و اقتصادی انسان است(060,2008 :8 66.]).
نقش گردشگری به عنوان منبع جدیدی برای ایجاد اشتغال, کسب درآمد. دریافتهای مالیاتی بیشتر» جذب ارزی و
تقویت زیرساختهای اجتماعی که موجب رشد و تقویت سایر صنایع میشود. در مطالعات متعدد مورد تأیید قرار
گرفته است(1 :2008 ,ل1627009). در واقع گردشگری در بسیاری از کشورهای جهان؛ یکی از پیچیدهترین کسب و
کارهای بشری میباشد و به عنوان فعالیتی چند وجهی دارایی کارکردها و اثرات مثبت گوناگون است که از جمله آن-
ها میتوان به اشتغالزایی» کسب درآمد., جذب ارز. و تقویت زیرساختها و ... اشاره کرد( :2011 ,.ل۵ 61 60320671
2). امروزه فعالیتهای گردشگری به عنوان" بخش: چهارم فعالیتهای.انسان؛پس از کشاورزی» صنعت و خدمات
محسوب میشود و کارشناسان پیشبینی میکنند؛در"سال۲۰۲۶آبه عنوان"شودآورترین صنعت جهان درآید. بهطوری-
که از آن به عنوان صادرات نامرئی نام میبرند(2005 ,320810 1۳۵100):
ایران به لحاظ موقعیت, اقلیم و داشتن فرهنگهای محلی متفاوت دارای طیف وسیعی از چشماندازها آب و هوا و
جاذبههای گردشگری متنوع است(2011 ,.له 21 1206۲:)). در این میان شهرستان دماوند از جمله شهرهایی است که
دارای پتانسیل و شرایط آب و هوایی متنوعبرای جلب گردشگران داخلی.و خارجی میباشد. ولی هنوز آنچنان که
باید نتوانسته منجر به رشد و توسعه صنعت گردشگری و هم چنین به منبعی برای درآمدزایی افراد در این شهر شود.
وجود جاذبههای گردشگری در زمینههای طبیعی, تاریخی و فرهنگی شهرستان دماوند میتواند زمینههای رشد و
توسعه بخشهای مختلف اقتصادی» زیستمحیطی. اجتماعی و رفاه شهری را در این شهر فراهم آورد و به عنوان
یک قطب مهم گردشگری در استان تهران و در سطح کلان و ملی مطرح شود. از این رو در پژوهش حاضر تلاش
میشود عوامل کلیدی و پیشرانهای اصلی دخیل در توسعه گردشگری شهرستان دماوند شناسایی و سپس عناصر و
عوامل اصلی آن. مدیریت و با طراحی سناریوهای ممکن در آینده» چارچوب سیاست گذاری و برنامهریزی انعطاف-
پذیر متناسب با شرایط منطقه ارائه شود. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی, از لحاظ ماهیت بر اساس روشهای
جدید علوم آیندهپژوهی, تحلیلی - اکتشافی است که با بکارگیری ترکیبی از مدلهای کمی و کیفی انجام گرفته
است. همچنین» شیوه گردآوری اطلاعات اسنادی -کتابخانهای است. دادههای کیفی با پرسشنامه باز و از طریق
مصاحبه و بررسی اسناد و دادههای کمی مورد استفاده در این پژوهش به صورت عددی و از طریق وزندهی
پرسشنامههای دلفی تهیه شده است. پس از گردآوری شاخصها و متغیرها ماتریس آثار متقابل در دو مرحله تشکیل
میشود. به طوری که شاخصها در سطرها و ستونهای آن قرار گرفتهاند. برای تبدیل شاخصها و متغیرها نرم-
افزارهای 3/26 3/112 و ۷12270 5062710 بکار گرفته شده است. در این راستا سوال اصلی پژوهش بدین صورت
تدوین میگردد؛ پیشرانهای مهم و اساسی جهت توسعه گردشگری شهرستان دماوند با تاکید بر آینده پژوهشی
گردشگری, یک پدیده اجتماعی است که هرگونه جابهجایی افراد از یک مکان به مکان دیگر و اقامت در مکانی غیر
از مکان معمولی زندگی خود. بیانکننده مفهوم آن است. این جابهجایی به صورت تعامل با اقوام و ملل گوناگون و
آشنایی با عقاید» نگرشها انتظارات و شیوه زندگی آنها اتفاق میافتد و در نهایت منجر به تأثیرگذاری و
تأثیرپذیری میهمان و میزبان از یکدیگر میشود. بنابراین میتوان گفت اساس و بنیان گردشگری» روابط بین میهمان
مفهوم گردشگری را میتوان از زوایا و چشماندازهای: مختلف مورد بررسی قرار داد. اسمیت معتقد است که
دستاندرکاران جهانگردی باید تعاریف متفاوت و انبوه ارائه اشده از جهانگردی را پذیرفته» ضمن درک دلایل وجود
چنین اختلاف نظرهایی, آن را ارج نهند(18 :2010 ,760008 200 17211). لغت. گردشگری(0۷71910)) از کلمه ۲0۷۲ به
معنای گشتن اخحذ شده که ريشه در لغت لاتین079) 7ب معنای دوز«زدن, رفتن و برگشتن بین مبدا و مقصد و
چرخش دارد(07070,1989:189). واژه توریسم انخستین بار درتتتال ۱۸۱۱ میلادی در مجلهای انگلیسی به نام
اسپورتینگ ماگازین(مجله ورزش) آمد. در آن زمان این لغتبه معنای مسافرت و به منظور تماشای آثار تاریخی و
بازدید از مناظر طبیعی برای کسب لذت بهکار میرفت(3 :2001 ,ا202112/). اما در فرهنگهای فارسی گردشگری
با جهانگردی مترادف است و به معنای؛ دز اقطار اعالمسفر.کردن؛ مسافرت. برای تفریح و سرگرمی و سفری که در آن
مسافر به قصد مقصدی میرود و سپس به محل اقامت خود باز میگردد. معنا شده است(18 :1394 ,ط۸[7۵). اما
کاملترین تعریفی که از گردشگری میتوان ارائه داذ.تعریفی است که سازمان جهانی گردشگری آن را بیان نموده
است. طبق این تعریف, گردشگری عبارت است از فعالیتی که در آن فردی به مسافرت رفته و در آن مکان که خارج
از محیط زندگی اوست برای مدتی کمتر از یک سال» جهت تفریح تجارت و دیگر اهداف اقامت نماید(-,۲770
توسعه پایدار گردشگری: رویکرد توسعه پایدار گردشگری» یک جابهجایی از رویکردهای سنتی اقتصاد نئوکلاسیک
در زمینه توسعه گردشگری, به یک رویکرد کلینگرتررا نشان میدهد که در این رویکرد علاوه بر نیازهای بازار
نیازهای جامعه و محیط طبیعی نیز مورد توجه قرار می گیرد(۸7111129,1993 8۶ 1121669). لومسدن در کتاب
بازاریابی گردشگری» چهار اصل استفاده پایدار از منابع» کاهش در مصرف و اتلاف, حفظ و صیانت از منابع و برنامه
ریزی در صنعت گردشگری را اصول گردشگری پایدار مینامد(378 :2001 ,1.01806). مطابق با تعریف سازمان
۸ فصلنامه علمی - پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی - سال سیزدهم. شماره اول. زمسعان ۱۳۹۹
جهانی گردشگری توسعه پایدار گردشگری فرایندی است که با کیفیت زندگی میزبانان, تأمین تقاضای گردشگران و
به همان نسبت با حفاظت از منابع طبیعی و انسانی در ارتباط میباشد (63۳660,1995:22 :8 1103107).
جاذبههای گردشگری: جاذبههای هر شهر یا کشوری مبنایی برای توسعه گردشگری فراهم میکند. این جاذبهها
اغلب جز لاینفک و ضروری محصول گردشگری را شکل میدهند. جاذبههای گردشگری را میتوان به صورت
کلی و یا بر مبنای اهداف خاص تعریف نمود. لیو(۱۹۸۷) جاذبههای گردشگری را چنین تعریف میکند: «مکانی غیر
از خان که مسافران داوطلب را از خانههایشان به سمت خود جذب میکند. این جاذبهها اغلب شامل چشم
اندازهایی, برای مشاآهده: فعالیتهایی برای مشارکت: و اتنجزییاتی, براق یه ماطر سپرن: استا: وق س: رویگره را
برای طبقهبندی جاذبهها ارائه میدهد: رویکرد نمادی» رویکرد سازمانی و رویکرد ادراکی. رویکرد نمادی متداول-
ترین رویکرد در زمینه طبقهبندی جاذبههاست. این روش به ویژگی کلی یک مکان اشاره دارد. ویژگیهایی که به
عنوان مثال میتواند شامل زیبایی طبیعی,» اقلیم آداب و رسوم یا ویژگیهای اجتماعی باشد. رویکرد دوم به ماهیت
فضایی» گنجایشی و موقت جاذبهها در تقسیمبندی آنها اشاره دارد. سومین رویکرد یعنی رویکرد ادراکی شامل
طبقهبندی جاذبهها بر اساس ادراکات و تجربیات گردشگران است( ,312021100 200 «2نصقطه7 1۳۵۵ صععاج 1
ادبیات آکادمیک گردشگری شهری در ایران#و شراشر بجهان, در چندیدهه آخیر افزایش وسیعی داشته است. در اين
راستا مطالعاتی نیز در زمینه امکان سنجی ظرفیتهای گردشگری مناطق.«شهری صورت پذیرفته است که چند نمونه
علی اکبری و همکاران(۱۳۹۷) در پژوهشی تحت وان «شناسایی" پیشرانهای موثر بر وضعیت آینده گردشگری
پایدار شهر کرمان با رویکرد آینده پژوهی» به شناسایی مهمترین عوامل موثر بر وضعیت آینده گردشگری پایدار
شهر کرمان و بررسی میزان و چگونگی این" عوامل بر یکدیگر پرداختند. یافتههای پژوهش با استفاده از روش تحلیل
ساختاری و استفاده از نرم افزار 1/1026 و تکنیک دلفی با استفاده از پنجاه متغیر اولیه در قالب چهار بعد پراکندگی
متغیرها و ناپایداری سیستم را نشان داد که ده غامل اصلی کلیّدی درآینده توسعه گردشگری پایدار شهر کرمان موثر
است. که از بین این عوامل» رقابت پذیری تأثیرگذارترین عامل کلیدی در توسعه گردشگری پایدار شهر کرمان
موسوی و همکاران(۱۳۹۹) در پژوهشی تحت عنوان «تدوین سناریوهای عوامل موثر بر توسعه گردشگری استان
آذربایجات غربی با استفاده از ۷۷12۵۳۵ 526202710» به شناسایی ۱۶ عامل کلیدی است که با توجه به شباهت بعضی از
عوامل به ۱۲ عامل ادغام شدند که تعداد ۳۷ وضعیت احتمالی مختلف برای عوامل کلیدی در نظر گرفته شد.
سناریوهای خروجی آن عبارت بودند از ۶ سناریو با سازگاری بالا ۱۹۰۰ سناریو با سازگاری ضعیف و ۷۲٩
سناریوی ناسازگار. نتایج پژوهش نشان داد که ۶ سناریو سازگاری بیشتری در توسعه گردشگری آینده استان دارند.
از بین این ۶ سناریو سناریوی اول» شرایط مطلوب و ایدهآل, سناریوی شماره ۲ یک سناریوی نسبتا مطلوب و
حالت بینابینی دارد و سناریوی شماره ۳ و ۶ وضعیت بحرانی و نامطلوب برای آینده وضعیت گردشگری استان را
فرجی ملائی و همکاران(۱۳۹۹) در پژوهشی تحت عنوان «تجزیه و تحلیل اثرات گردشگری در قالب آینده پژوهی
در کشورهای در حال توسعه (مطالعه موردی: ایران)» با روش ساختاری برای شناخت همبستگی بین متغیرها با
استفاده از روش ترکیبی و نرمافزار 3110086 تأثیرات مثبت و منفی گردشگری را در روند رشد گردشگری در
مقیاس ملی در ایران شناسایی و اولویتبندی کردند. نتایج حاصل از توزیع عوامل در محور مختصات و نمودارهای
بین آنها نشان میدهد که برای رسیدن به یک سیستم پایدار توسعه صنعت گردشگری در ابتدا میبایست اولویت را
به عوامل موثر منفی به خصوص در زمینه محیط زیست داد و سپس تمرکز میبایست برروی کاهش متغیرهای
زالی و عطریان(۱۳۹۵) در پژوهشی تحت عنوان«تدوین سناریوهای توسعه گردشگری منطقهای بر اساس اصول
۹ پژوهی(مورد مطالعه: استان همدان)» در زمینه شناسایی عوامل اصلی و ترسیم آیندههای باورکردنی و مطلوب
در آینده گردشگری منطقهای استان همدان به بحث و برزسی پرداختند. نتایج این پژوهش نشانگر آن بود که ۱۶
عاتل اصلی در توسعه: گردشگری آبنده استان#سماان . رات ان شوامل بر اساس, تحلیلهای سناریونویسی
به ۶۱ وضعیت احتمالی انجامید. بعد از تحلیل وضعیتهای احتمالی,.۶۱۱۱.سناریو با احتمال وقوع ضعیف» ۱۶
سناریوی باورکردنی و ۵ سناریو با احتمال وقوع.قوی در"توسغه: گردشگری استان همدان شناسایی شد و در نهایت
برای سناریوهای مهم راهبردهایی برای توسعه گردشگری استان همدان ازائه شد(2016 ,۸629 200 نل72).
کشاورز ترک(۱۳۹۳) در رساله دکتری خود تحت عنوان«جایگاه برنامهریزی فرهنگی در نظام توسعه شهری ایران با
رویکرد آینده پژوهی» عوامل و روندهای موثر در برنامهریزی فرهنگی نظام توسعه شهری ایران را مورد بررسی قرار
داد که پس از جمعآوری دادهها و استفاده«از نرمافزار 6 و ۷۷712۵70 52602710روندها و پیشرانهای موثر
شناسایی شد. در گام بعد بر پایه سناریوی مطلوب و کاربرد روشهای آینده پژوهی در راستای تدوین الگوی
فرایندی سیستم برنامهریزی فرهنگی در نظام"توسعه.شهری براسام اروش مدلسازی ساختاری تفسیری» الگوی
نگوئن و همکاران(۲۰۱۹) در پژوهشی تحت عنوان«شبکههای مفهومی در توسعه پایدار گردشگری» به بررسی برنامه
گردشگری پایدار در راستای اهداف توسعه پایدار سازمان ملل پرداختند. این مقاله یک چارچوب مفهومی را توسعه
داد که شامل سه نظریه؛ نظریه ذینفعان» تجزیه و تحلیل شبکههای اجتماعی و نظریه بازیگر شبکه بود. آنها ادغام
یک روش ترکیبی را نشان دادند تا بتواند ارزیابی مجدد از نقشهای ذینفعان را برای کشف بیشتر ماهیت» پویایی و
عملکرد شبکههای گردشگری نشان دهند. در این تحقیق اين مفهوم و پتانسیلهای آن برای تفکر مجدد در تحقیقات
گردشگری و الهام بخشیدن به موج جدید مطالعه بررسی شده است. این پژوهش عامل ذینفعان گردشگری, به ویژه
۰ فصلنامه علمی - پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی - سال سیزدهم. شماره اول. زمسعان ۱۳۹۹
شبکههایی که اهداف مشترک را در سطح مقصد از طریق مشارکت را دنبال میکنند بررسی شده است ( 6۲ 7278102/67
پیتر و همکاران! ( ۲۰۱۷)» در پژوهشی با عنوان «رشد بهرهوری و درآمد در بخش گردشگری جهانی» به این نتیجه
رسیده اند که با افزایش در بهرهوری نیروی کار تقاضا برای گردشگری مثبت و رشد و اثرات مفیدی خواهد داشت.
در غیر این صورت منجر به نتایج منفی خواهد شد (2017 یلق 6۲ ۲ع۳61).
کانکهان و همکاران (۲۰۱۵)» در پژوهشی با عنوان «مدیریت پایدار گردشگری در شهرستان کلر» به این نتیجه رسیده
اند که مقررات و دستورالعملهای موجود جهت اعمال مدیریت گردشگری پایدار با ذینفعان و خحطمشیگذاران
ارتباط موثر برقرار نمیکند و دو شاخص راه اندازی یک سامانه مدیریت مقصد گردشگری و مشارکتهای جمعی
تأثیرگذارترین شاخص در بین دیگر شاخصها میباشند(2015 ,.له 6۳ 16۵0 1۳۵).
شهرستان دماوند نام یکی از شهرستانهای استان تهران در ایران است. این شهرستان, منطقهای سرسبز و خرم است که نام
اسطورهای کوه دماوند را با خود به همراه دارد. قرار گرفتن منطقه دماوند در محل پیوستن مرزهای سه منطقه پراهمیت کشور
در ایران در گذشته (ری» قومس» طبرستان) و اکنون (تهران» مارنذران#"سمنان) اهمیت آن را دو چندان کرده است.
اعتدال کمنظیر آب و هوا تنوع آب و هوایی منطقه» هر ساله عده زیادی گردشگر مسافر و مهاجر را از اطراف به
این شهرستان جلب میکند. بنابر آخرین تقسیمات کشوری» این شهرستان به ۲ بخش به نامهای بخش
مرکزی و بخش رودهن به مرکزیت شهر دماوند تقسیم میگردد. این دو بخش در مجموع شامل ۵ دهستان» ۵ شهر و
۱ روستا میباشند. شهرستان دماوند در شرق استان در مسیر تهران به فیروزکوه قرار گرفته است. این شهرستان به
دلیل وجود آثار تاریخی و سابقه سکونت از یکسو و وجود شرایط آب و هوایی مناسب در تابستانها و جاذبههای
طبیعی از سوی دیگره در جهانگردی استان دارای نقش و اهمیت است( ,۷۳6916 80۷6۲0۲۶ وان 1322۷200
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری سه شهرستان دماوند و فیروزکوه و ورامین از استان سمنان منتزع و به استان
تهران الحاق گردید. بنابر آخرین تقسیمات کشوری,» این شهرستان به ۲ بخش به نامهای بخش مرکزی و بخش
رودهن به مرکزیت شهر دماوند تقسیم میگرده: ایق دو بخش در مجموع شامل ۵ دهستان, ۵ شهر و ۱۱۱ روستا
میباشند. جمعیت این شهر براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ ایران؛ ۶۸*۳۸۰ نفر میباشد. زبان مردم شهر دماوند تاتی
است بیقر 2 مجلهااعیلی اضر روش قاضی» چانگا یفرایه بفاوباق ای مسجت سشرد:
جدول ۱: جمعیت مناطق شهری دماوند براساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۹۵
ردیف نام شهر تعداد خانوار مرد زن جمعیت شهری
جدول ۲: جمعیت سال ۹۵ شهرستان دماوند بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن
جمع هرد وت خانوار تجمعس .هرد ان خانوار ومع هرد زن الوا
۹۵۵۱۵۲ م۹۹۲۸ ۳۹۳۳ ۹۳۲۱ ۵۲۸۲ ۵۵۹۹ ۲۹۳۲۹ ۳۲۳۸ ۱۳۹ ۱۵۹۹۹ ۱۵۳
نقشه ۲: محدوده مورد مطالعه 51۳6 ۳0۷6۲:075) 00 3322۷20 :506
۳ فصلنامه علمی - پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی - سال سیزدهم. شماره اول. زمسعان ۱۳۹۹
ابتدا پرسشنامه باز برای استخراج کلی عوامل قوش ای توستعه. گردشگری شهرسمان هماوند. در بیق, کارشناسان ق
متخصصان گردشگری شهرستان توزیع شد» در این پژوهش انواع گردشگری اعم از گردشگری تاریخی» تفریحی.
مذهبی سلامت. طبیعی و فرهنگی مد نظر قرار گرفته است که در کشور ایران و استان تهران بیشتر بر گردشگری
تاریخی و تفریحی است و سیاستگذاریهای این پژوهش به این ابعاد تاکید میکند. سپس با بررسی نتایج» دادههای
حاصل از پرسشنامهها و بررسی متون (شامل بررسی طرحهایی مانند مطالعات طرح جامع گردشگری استان تهران تهیه
شده توسط میراث فرهنگی» صنایع دستی و گردشگری؛ مطالعات برنامه آمایش استان تهران تهیه شده توسط معاونت
برنامهریزی استانداری تهران؛ طرح مطالعات جامع توسعه شهرستان دماوند تهیه شده توسط سازمان مدیریت و برنامه-
ریزی استان تهران؛ و مطالعه کتابهایی مانند برنامهریزی و مدیریت گردشگری شهری,» ماهیت گردشگری؛ برنامه-
ریزی و توسعه گردشگری و جز آن) عوامل موثر بر توسعه گردشگری شهرستان دماوند در ۷ بخش و ۹۰ عامل به
شرح جدول(۱) تنظیم شد. سپس نرم افزار میک مک برای استخراج عوامل اصلی تاثیرگذار بر توسعه گردشگری
شهرستان به کار گرفته شد. تفکر اصلی حاکم بر اينامدل تفکر سیستمی است. از این رو عوامل اصلی موثر بر توسعه
گردشگری شهرستان دماوند را در سطر وستتونهای ماتزیسی با ابعاد (*۹** 1۰)#سپس برای ارزیابی تاثیر هر عامل بر
عامل دیگر به صورت پرسشنامه به کارشناسان دادهاشد.کازشناسان به ترتیب میزان تاثیرگذاری هر عامل در سطر را بر
عامل در ستون, براساس طیف صفر تا سه(صفر "ی تاثیر۱ < تا گذاری "کم؛ ۲ - تاثیرگذاری متوسط و ۳- -
تاثیرگذاری زیاد) ارزشگذاری کردهاند. در واقع. آنها با این ارزش گذاری مشخص میکنند که هر عامل در آینده چه
اندازه میتواند بر عوامل دیگر در توسعهه گردشگری شهرستان دماوند تاثیرگذار باشد. دادهها ابتدا وارد نرمافزار میک
مک شد. سپس با توجه به نتایج» خروجی این" نرمافزار انتایج» تحلیل شد:. درجه پرشدگی ماتریس 1۲/1۱ درصد است. از
مجموع ۲۲/۵۶ ماتریس رابطه قابل ارزیابی در ماتریس» ۱۳۶۹ رابطه عدد صفر بوده و به این معنا است که عوامل بر همدیگر
تاثیر نداشته يا از هم تاثیر نپذیرفتهاند. این تعداد نزدیک به ۵۹/۸۹ درضد زاابه خود اختصاص داده است.
جدول ۳+ طبقه بندی شاخصهای موثر بر توسعه گردشگری شهرستان دماوند
۱ شاخصهای اقتصادی( بازاریابی, بودجه. توزیع امکانات. کارآفرینی, بخش خصوصی, رقابت) 1
۲ شاخصضهای برنامهریزی یت (برنامهریزی, کاهش محدودیتها سیاستهای کلان دولت, مدیریت تخصصی, هماهنگسازی سازمانها, سازمانهای غیردولتی. مشارکت شهروندان, طرح ۱۳
جامع گر دانش فنی» نیروی انسانی ماهر مشاغل سنتی» امنیت» سیاستهای تشویقی)
۳ شاخصهای زیرساختی (شبکه حمل ونقل منطقهای, شبکه حمل ونقل شهری, شبکه بهداشتی و درمانی؛ تاسیسا 3
3 شاخصهای خدماتی (خدمات رفاهی, مراکز تفریحی تورهای گردشگری, استانداردسازی» دفاتر گردشگری, طب سنتی» زیباسازی, بانک اطلاعات گردشگری, مراکز خرید)» ۹
۰ شاخصهای تبلیغاتی (روشهای نوین» رسانهها تنوع بخشی دفاتر گردشگری طب سنتی. ازی, بانک اطلاعات گردشگری, مراکز خرید» ۳
۸ اهها کنفرانسها و سمینارها. صنایع دستی» مراسم آیینی» فرهنگ پذیرش گردشگر رویدادهای ورزشی» روابط عمومی مسئولان, برنامههای ۳۰
آموزشی» بهداشت عمومی» تعامل با دانشگاهها موزهها آداب و رسوم» حس اعتماد گردشگر, آثار فرهنگی- تاریخی؛ قومیت: جمعیت. قوانین و مقررات گردشگری» توسعه دانشگاهها خاطره
۷ شاخصهای طبیعی (محیط زیست. منابع آبه منابع آلاینده» فضای شبز شهری, اقلیم)» ۰
انتخاب نهایی عوامل اصلی موثر بر توسعه گردشگری شهرستان دماوند
از میان ۹۰ عامل بررسی شده در این پژوهش, ۱۶ عامل به عنوان عوامل اصلی موثر بر توسعه گردشگری شهرستان
دماوند انتخاب شده است. همان طور که در شکل پراکندگی متغیرها مشخص است ٩ عامل از این عوامل در ناحيه اول
قرار گرفته است که میزان تاثیرگذاری بالایی و از کمترین تاثیرپذیری برخوردار هستند. این عوامل به ترتیب میزان
اثرگذاری شامل طرح جامع گردشگری,. بودجه. سیاستهای کلان, رسانهها سیاستهای تشویقی» قوانین و مقررات
گردشگری, دانش فنی, هماهنگ سازی سازمانها و برنامههای آموزشی است. دو عامل خدمات رفاهی, رقابت با
توجه به خالص میزان اثرگذاریشان جز عوامل اصلی انتخاب شدند.اما سه عامل اقلیم» کاهش محدوديتها و بانک
اطلاعات گردشگری با توجه به خالص میزان اثرگذاری باید جز عوامل اصلی انتخاب شوند. اما با توجه به شکل (۲)
و محل قرارگیری این عوامل( اقلیم ندر ناحيه چهارم و جز متغیرهای مستقل» دو عامل کاهش محدوديتها و بانک
اطلاعات گردشگری در ناحيه پنجم و جز متغیرهای تنظیمی) نمیتوانند جز متغیرهای اصلی باشند. اما سه عامل
تاسیسات زیربنایی» فرهنگ پذیرش گردشگر و بخش خصوصی با توجه به اهمیت آنها و نظر کارشناسان جایگزین
سه-غامل یاه شده شدند: این انتخاب نشان دهنده میزان ای رال است که با توجه بهاشرایظط شهرستان «ماوند
ضروری است به این عوامل توجه شود. از میان ۱۶ عامل انتخاب شده, ۱۰ عامل در هر دو آثار مستقیم و غیرمستقیم»
با اندکی تفاوت در رتبه تکرار شدهاند و چهاز عامل«خدمات رفاهی» مدیزیت».نیروی انسانی ماهر و رقابت) در آثار
غیرمستقیم جایگزین(برنامههای آموزشی, فرهنگ پذپرش گردشگر برنامهرپزی و هماهنگ سازی سازمانها) شدهاند.
شکل ۱: پراکندگی متغیرها متناسب با میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آنها (5,2019 ۳3438 13ع2ع9ع1)
۶ فصلنامه علمی - پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی - سال سیزدهم, شماره اول زمستان ۱۳۹۹
شکل ۲: روابط مستقیم بین متغیرها( آثار بسیار ضعیف تا بسیار قوی) (۳:11011285,2019 613 2ع9ع16)
شکل ۳ تأثیرات مستقیم با پوشش ۱۰۰ درصد (285,2019:ف3:1:00 90213ع1)
برای هر یک از عوامل اصلی» وضعیتهای احتمالی پیش روی گردشگری شهرستان دماوند مشخص شد. بدین منظور
از کارشناسان متخصص در زمينه گردشگری نظر خواهی شد. در نهایت. با بررسی نتایج» برای ۱۶ عامل اصلی» ۶۱
جدول؛: عوامل اصلی و وضعیتهای احتمالی پیش روی آن درآینده پیش روی گردشگری شهرستان دماوند
شا بینایین بازنگری دولت در زمینه برنامهریزی و حمایت از گردشگری؛
۵ بدبینانه بی ثباتی و تغییرات سیاستگذاریهای دولت در گرد ۹
ره 0 خوشینانه ایجاد چارچوب منسجم برای قوانین و مقررات گردشگری؛
1 اشوشبیناله بش اعطای تسهیلات مالی مناسب جهت توسعه بخش گردشگری در شهرستان؛
3 بینابین تهيه اقلام تبلیغاتی با شیوهای سنتی و با کیفیت کم؛
3 خوشبینانه ایش سطح آگاهی و حس همکاری در بین مردم؛
[3 ۳ بینابین آیاده سازی ذهنن و اجکقای اواممه هر پلویزش گردشگر,
حفظ وضعیت موجود به عنوان قطب اول گردشگری تهران به لحاظ حجم گردشگرپذیری؛
خوشپیبانه: اتوسنه متاسنب خلانات رفاهی کردشگری [ اامه زواند کنونی)
بعد از طراحی وضعیتهای احتمالی ماتریس متقاطع تهیه شد» که یک ماتریس ۶۱*۶۱ ایجاد شده که مانند مرحله قبل
در تعیین عوامل اصلی, به صورت پرسشنامه مفصل در اختیار متخصصان قرار گرفت. متخصصان با طرح این پرسش
٩ فصلنامه علمی - پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی - سال سیزدهم. شماره اول. زمسعان ۱۳۹۹
که" اگر هریک از عوامل ۶۱ گانه در شهرستان دماوند اتفاق افتد چه تاثیری بر وقوع یا عدم وقوع سایر وضعیتها
پرسش نامه را بر اساس سه ویژگی توانمندساز بیتاثیر و محدودیتساز تکمیل کردند و با درج ارقام ۳ تا ۳- میزان
تاثیرگذاری هریک از وضعيتها را بر سیستم مشخص کردند. با جمعآوری دادهها که توسط متخصصان گردشگری
درشهرستان انجام گرفت. امکان بکارگیری نرمافزار سناریو ویزارد ایجاد شد. نرم افزار سناریوویزارد مورد استفاده در
این پژوهش نسخهه۲۰۱۳ است. انتظار میرود از ترکیب ۶۱ وضعیت برای ۱۶ عامل حداقل ۳۱۸ میلیون سناریوی
ترکیبی از بین آنها استخراج شود که شامل همه احتمالات ممکن در آینده پیشروی توسعه گردشگری شهرستان
دماوند است که البته این نتایج» به هیچ وجه امکان تحلیل, سیاست گذاری و برنامهریزی را ندارد و صرفا استفاده آماری
دارد. براساس تحلیل دادههای حاصل از پرسشنامه» تعداد سناریوها به شرح زیر است:
نتایج» نشان می دهد ۵ سناریو با احتمال وقوع بسیار بالا در شرایط پیشروی توسعه گردشگری شهرستان دماوند وجود
دارد. این نرمافزار هیچ تاکیدی بر اینکه سناریوها از اطیفهای گوناگون انتخاپ. شوند ندارد و فقط براساس روابط
منفی تاثیرگذار و مثبت تاثیرگذاری سناریو را طراحیمیکند. بنابژاین» سناریوهای انتخاب شده میتوانند کاملا مطلوب
پا کاملا بحرانی, باشند. سناریوهای ضعیف ای و۱۱۸ اس وس گهبه. نظر میرسد اغتماد به سناریوهای
ضعیف غیرمنطقی است و همینطور سیاست گذاری و برنامهریزی برای آنها کاری غیرعملی» غیرممکن و غیرمنطقی
است. بنابراین» منطقی است که بین سناریوهای محدود قوی و سناریوهای وسیع ضعیف. سناریوهای با سازگاری ۱ را
در نظر بگیریم که بر این اساس, تعداد ۱۶سناریو امعقول و منطقی«برای برنامهزیزی و سیاستگذاری در اختیار
جدوله۵: وضعیت هر یک از غواملآبه تفکیک استفاریوها واطیف؛سه گانه مطلوب تا بحران
ی وه ا ع شا هش 1 5 « کت
و و هه هم و اک و اک ام و ها
3 1 ( ( : 1 ۲ کج ج 1
6 ۲ 1 غ : 1 1 ( کج ج (
خع ع ه ه ع اه ها اه اه اه کج
1( ( ( ( ۲ ج ج (
2 5 ( ( : ( : ( : ( ۲ ج ج ۲
3 : : : ( : ۲ ۱ ۲
8 ۲ :1 گ : ( : ! ۲ کی ج س ۲
3 1 ۲ ۹ کی / ۲ و بسا ج
ک ن تک ج ی ک ک (
3 ون ار رو ار رانا رو و هد هک
در مجموع ۱۶ سناریوی باورکردنی پیش روی شهرستان دماوند وجود دارد که بیشتر سناریوها در وضعیت مطلوب
قرار گرفتهاند که این نشان دهنده وضعیت امیدوارکننده پیشروی توسعه گردشگری آن است. سناریوهای ممکن به
وضوح به تفکیک سناریو و عوامل اصلی برای تسهیل درک شرایط در صفحه سناریو نشان داده شده است که برای
درک وضعیتها براساس امتیازی که به هر یک از وضعیتها بین ۳ تا ۳ داده شده است. نسبت به جایگزینی اعداد به
جای وضعیتها اقدام شد و برای درک کیفی از صفحه سناریو از طریق جایگزینی وضعیتها با طیفی از عناوین
مطلوب تا بجرات وضعیت ور جایگاه اتوسطه گردشگری شیرسقان دساوتد یه تفیگ ستاریو و هر عامل اصلی ,ات دافه
شده است. از مجموع ۱۹7 وضعیت حاکم بر صفحهه سناریو تعداد ۱۰۱ حالت و ۵۱/۵۳ درصد در حالت ایستا و تعداد
۸ حالت و ۱۹/۳۸ وضعیت مطلوب, تعداد ۱۱ حالت وضعیت بحرانی را نشان میدهد. این وضعیت نشان میدهد
۸ فصلنامه علمی - پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی - سال سیزدهم. شماره اول. زمسعان ۱۳۹۹
بیش از نیمی از حالتهای موجود در صفحه سناریو در حالت مطلوب قرار دارند و پس از آن حالت ایستا و در نهایت.
وال بحرانی کمترین میزان را به خود اختصاص داده است.
شکل۶: نسبت وضعیتهای احتمالی توسعه گردشگری استان در آینده به تفکیک هر سناریو(9,2019 171120728 862/613ع11) :501066
با توجه به قرابت سناریوها میتوان آنها را به سه گروه تقسیم کرد که هر یک از گروهها شامل چند سناریو با ویژگی-
های تقریبا مشترک با تفاوت کم در یک يا چند وضگهت از پیأنّی۱ عامل اصلی می باشند.این گروهها به شرح زیرند:
سناریوهای مطلوب( شامل سناریوهای: ۱ ۲ ۳ 0/4۵ 3 ۸ ۹ ۱۰)؛
از میان ۱۶ سناریوی باورکردنی پیشروی شهرستان دماوند تعاد"۱۰ سناریو بااوضعیت مطلوب وجود دارد
که شرایط امیدوارکنندهای را برای توسعه گردشگری/ آن لول آینیه نشیان میدهد» همچنین ۲ سناریو حالت ایستا و ۲
سناریو حالت بحران در آینده نشان میدهد. گروهبندی سناریوها به شرح زیر است:
الف. سناریو گروه اول:شرایط مطلوب با رویکردهای مبتنی بر رقابت پذیری» برنامهمحوری» قانونمندی و دانش
این گروه شامل سناریوهای اول تا دهم است و بهترین و مطلوبترین شرایط ممکن برای گردشگری شهرستان دماوند
را شامل میشود. در این گروه حالت بحرانی؛وجود ندارد و عامل متمایزکننده آنها تفاوت در میزان حالات مطلوب و
ایستا است. این گروه به لحاظ فراوانی بیشترین تعداد وضعیت مطلوب را بین سناریوهای دیگر گروهها را به خود
اختصاص داده است. به طوری که ۷۰ درصد میزان حالتها مطلوب» همچنین ۳۰ درصد حالت ایستا و صفر درصد
حالت بحران را نشان میدهند. مقايسه درصد فراوانی حالت مطلوب و بحران این گروه با گروههای دیگر نشان دهنده
وضعیت مناسب پیش روی شهرستان دماوند در این گروه است. ویژگی این سناریوها افزایش سهم بودجه گردشگری,
افزایش اعطای تسهیلات مالی» ایجاد برنامههای آموزشی نیروهای انسانی شاغل است که در همه سناریوها مشترک
است و ایجاد چارچوب منسجم قوانین و مقررات گردشگری, اجرای طرح جامع» تنوع بخشی شبکههای اطلاعرسانی»
پویایی مطلوب تعاملات سازنده بین نهادها افزایش نقش بخش خصوصی, آمادهسازی ذهنی و اجتماعی جامعه
وضعیتهایی هستند که در ده سناریو مشترک و تنها در یک مورد تفاوت دارند. به طور کلی و در مجموع, سناریوهای
این گروه مشخصکننده حالات مثبت و مناسب پیش روی شهرستان دماوند است.
ب: سناریوهای گروه دوم :روند تغییرات بسیار کند و آرام» حفظ وضع موجود؛
در این گروه دو سناریو مشاهده میشود که سناریوهای یازدهم و دوازدهم است. در این گروه عوامل متمایزکنند»
تفاوت در میزان حالات مطلوب و ایستا و بحران است. این گروه از نظر فراوانی» بیشترین تعداد وضعیت ایستا را در
بین سناریوهای دیگر گروهها به خود اختصاص داده است. مقايسه درصد فراوانی حالت مطلوب و بحران این گروه با
گروههای دیگر نشان دهنده وضعیت تقریبا ایستا پیشروی شهرستان دماوند در این گروه است. میزان تقاوت
اثرگذاریهای این گروه تفاوت زیادی با گروه اول و گروه سوم دارد. این گروه شامل ویژگیهای بیثباتی و تغییرات
سیاست گذاریهای دولت. وضع قوانین محدودکننده, افزایش سهم بودجه گردشگری, افزایش اعطای تسهیلات مالی
مناسب» ایجاد محدودیت در شبکههای اطلاعرسانی, استفاده متوسط از فناوری اطلاعات. رشد بیشتر تعارضات نسبت
به تعاملات, ایجاد برنامههای آموزشی نیروهای انسانی شاغل, حمایت از سرمایهگذاران فعلی, نوسازی و بهبود
تاسیسات زیربنایی گردشگری, افزایش تعارضات فرهنگی»خفظ وضعیت موجود به عنوان قطب اول گردشگری
منطقه, استاندارد سازی خدمات و امکانات موجود است. این دو سناریو فقط در وضعیت طرح جامع با یکدیگر
متفاوتند که سناریو یازدهم به تسریع در تهيه طرح جامع. و سناریو دوازدهم به ناهماهنگی سازمانها در تهيه طرح
ج: سناریوهای گروه سوم :شرایط بحرانی و نامطلوب. عدم امکان توسعه گردشگری؛
این گروه از سناریوها وضعیت بحران را شامل میشود و شامل دو سناریو سیزدهم و چهاردهم میشوند. در این گروه
عوامل متمایزکننده» تفاوت در میزان حالات مطلوب و ایستا و بحران است. این گروه از نظر فراوانی» بیشترین تعداد
وضعیت بحران را بین سناریوهای دیگر گروهها به خود اختصاض داده است» به طوری که صفر درصد میزان حالت-
های مطلوب, ۳ درصد حالت ایستا و ۹۷ درصد حالت بحران را نشان میدهند. مقايسه درصد فراوانی حالت مطلوب و
بحران اين گروه با گروههای دیگر نشان دهندهوضعیت.بخران در پیش روی شهرستان دماوند در اين گروه است. از
جمله ویژگیهای این گروه از سناریوها میتوان به بیثباتی و تغییرات سیاستگذاریهای دولت. وضع قوانین
محدودکننده» کاهش تخصیص اعتبارات لازم ناهماهنگی سازمانها در تهیه طرح جامع» کاهش توجه دولت به
سیاستهای تشویقی» گرایش به بکارگیری حالتهای سنتی» رشد بیشتر تعارضات نسبت به تعاملات» کاهش نیروی
متخصص و آموزشدیده» خروج سرمایه و نبود انگیزه» فرسودگی و تضعیف تدریجی تاسیسات زیربنایی» افزایش
تعارضات فرهنگی, نبود رقابت کارآمد کاهش خدمات رفاهی گردشگری اشاره کرد. این سناریوها در همه وضعیتها
مشابه یکدیگرند. به غیر از حالت رسانهها در سناریو سیزدهم که وضعیت آن تهيه اقلام تبلیغاتی با شیوهای سنتی که
حالت ایستا را نشان میدهد و در سناریوی چهاردهم در همین حالت وضعیت ایجاد محدودیت در شبکههای اطلاع
۰ فصلنامه علمی - پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی - سال سیزدهم. شماره اول. زمسعان ۱۳۹۹
امروزه صنعت گردشگری فراتر از یک صنعت, به مثابه پدیده پویای جهانی و اجتماعی است که پیچیدگیهای خاص
خود را دارد و شناخت دقیق و تحلیل علمی این پدیده میتواند چارچوب مطمئنی برای برنامهریزی صنعت گردشگری
فراهم آورد. هدف از نگارش سناریوهای مختلف در صنعت گردشگری, افزایش توان پیشبینی صحیح آینده نیست.
بلکه هدف آن است که درک صحیحی از راهبردهای تأثیرگذار آینده در رشد صنعت گردشگری حاصل شود. هدف
اصلی ازپژوهش حاضر, تعیین و شناسایی راهبردهای تأثیرگذار آینده در توسعه و رشد صنعت گردشگری شهرستان
دماوند با رویکرد آینده پژوهشی و سناریو نویسی است. امروزه صنعت جهانگردی به عنوان بزرگترین و متنوع ترین
صنعت در دنیا به حساب می آید. کشور جمهوری اسلامی ایران با توجه به اینکه در ردیف ۱۰ کشور اول دنیا از نظر
وجود جاذبههای گردشگری قرار دارد. ولی از نظر جذب توریسم و گردشگر نه تنها در بین کشورهای دنیا بلکه در
بین کشورهای خاورمیانه هم جایگاه شایسته و مطلوبی ندارد. عوامل موثر بر توسعه گردشگری در قرن بیست و یکم
بعنوان بهرهگیری از فرصتهای تجاری ارزشمند. در بخشهای خدماتی به ویژه گردشگری است. گفته میشود
گردش مالی صنعت گردشگری جهان در این سده از گردشمالی بخش صنعت فراتر خواهد رفت و در چند سال
آینده دست کم به ۲ تریلیون دلار خواهد رسید. در این فرآیند» دستیابی کشورهایی که از جاذبههای وسیع
گردشگری برخوردار هستند به یک درصد#ارزشن.گردش مالی این ای ملانه درامدی حذدود: ۲۰ میلیارد دلار
ایجاد خواهد کرد که برای اقتصادهایی نظیر اقتصاد ایران؛ این ازقم. قابل توجه است و میتواند تمامی فعالیتهای
اقتصادی را تحت تأثیر قرار دهد. با این وجود برای" دستیابی به جس"درامّد قابل حصولی میبایست برنامهریزی
جامعی صورت گرفته و سرمایهگذاریهای مناسب در زمینههای سختافزاری و نرمافزاری این صنعت صورت
پذیرد. بررسی مقایسهای گردشگران داخلی و خارجی در این صنعت نیز بیانگر اهمیت این صنعت در توسعه اقتصاد
داخلی کشورها است به گونهای که بر نتاس ماو امنتشره, از؛ شوی:سازمان ؛گردشگری جهانی, نسبت گردشگران
داخلی به خارجی» نسبت ده به یک را نشان میدهد .
در گذشتهای نه چندان دور شهرستان دماوند یکی از مراکز مهم کشارّرزی و دامداری بودهاست با تولیداتی همچون:
سیب» گیلاس, آلبالوی گردوه سیب زمینی» خیار زردآلو و دیگر میوهها و سبزیجات. علاوه بر آن فراوردههای دامی
گوناگونی در این شهرستان تولید میشدند. از سال ۱۳۸۶ بخاطر ساختوسازهای گسترده در زمینهای اين
فهرستان؛ کفاورزی ی ذامذاری بذر این منطقه کاهش, بافتهاست: سل از مهمترین, تولیدات ایخ شنهرستات ااست:
بسیاری از مردم بومی این شهرستان به شکل حرفهای به تولید عسل اشتغال دارند. به علت وجود گیاهانی همچون
آویشن و گوّن در کوههای این شهرستان که خواص دارویی گوناگونی دارند؛ تولید عسل آویشن و عسل گون با
انواع گونههای کمیاب در این شهرستان وجود دارند. جانورانی همچون کل» بزه میش و پلنگ به عنوان عمدهترین
حیوانات موجود در حیات وحش این شهرستان شناخته میشوند. علاوه بر آن پرندگان گوناگونی نظیر زاغ کبک.
تیهو» کبک دری» پرندگان شکاری مانند عقاب طلایی» قرقی» دلیجه در این شهرستان حیات دارند. این درحالی است
که گذرگاه قشلاقی پرندگان نایاب شکاری همچون بالابان - شاهین و بحری است. خطراتی همچون احداث معادن
در کنار زیستگاههای طبیعی و تخریب انسانی این اماکن همچون احداث غیرکارشناسی راهها در این شهرستان از
عمده دلایل تهدیدهای زیست محیطی است. از جاذبههای توریستی مهم این شهرستان میتوان به چشمه اعلا برج
شبلی» مسجد جامع» پیست اسکی و چشمه آبعلی, دریاچه تار و هویر غار رودافشان آبشار تیزاب, امامزادگان,
برنامهریزی و توسعه نامناسب گردشگری علت برخی از این مشکلات است. تقاضای گردشگری ممکن است با
نیازها و تمایلات مردم محلی در تناقض باشد. توسعه غیر متفکرانه» توسعه غیر مقتضی» توسعه بیش از حد یا توسعه
بی پایان براحتی به محیط آسیب می رساند. گردشگری به آلوده کردن سواحل, افزایش قیمت نیروی کار کالاها و
خدمات, فاسد کردن پیلاقات, آلوده کردن ارزشهای بومیان, ازدحام جمعیت و شلوغی, آلودگی صوتی وبصری» جرم
و جنایت. نفوذ به حریم خصوصی, تنشهای اجتماعی, زوال محیط زیست. از دست دادن مدیریت آینده مقصد
اشتغال فصلی با دستمزد متهم است. این مشکلات در بشیازای .از اشکال توسعه رایج است و در بسیاری موارد
نارضایتی را از وضع موجود با توسعه بیش از حد به همراه داشته است. نیاز به یک برنامه جامع توسعه اقتصادی, که
با بررسی نتایج» دادههای حاصل از پرسشنامهها او پررسی متون (شامل پواوشسی طرحهایی مانند مطالعات طرح جامع
گردشگری استان تهران تهیه شده توسط میراث فرهنگی..صنایع دستی و؛گردشگری؛ مطالعات برنامه آمایش استان تهران تهیه
گنه توسط معاونت برنامهریزی استانداری تهران؛ طرح مطالعات جامع توسعهه شهرستان دماوند تهیه شده توسط سازمان
مدیریت و برنامهریزی استان تهران؛ و مطالعه کتابهایی مانند برنامهریزی و مدیریت گردشگری شهری, ماهیت گردشگری؛
برنامهریزی و توسعه گردشگری و جز آن) عوامل موثر بر توسعهه گردشگری شهرستان دماوند در ۷ بخش و ۰ عامل به شرح
جدول(۱) تنظیم شد. سپس, نرم افزار میک مک برای استخراج عوامل اصلی تاثیرگذار بر توسعه گردشگری شهرستان به کار
گرفته شد. تفکر اصلی حاکم بر این مدل تفکر سیستمی اشت: از این رو عوامل اصلی موثر بر توسعه گردشگری شهرستان
دماوند را در سطر و ستونهای ماتریسی با ابعاد,(73۴۹۰٩) سپ برای ارزیابی تاثیر هر عامل بر عامل دیگر به صورت پرسش-
نامه به کارشناسان داده شد.کارشناسان به ترتیب میزان تاثیرگذاری هر عامل در سطر را بر عامل در ستون» براساس طیف صفر
تا سه(صفر * بیتاثیر۱ < تاثیرگذاری کم؛ ۲ > تاثیرگذاری متوسط و ۳ تاثیرگذاری زیاد) ارزشگذاری کردهاند. در واقع»
آنها با این ارززشنگذاری مشخص میکنند که هر عامل در آینده چه اندازه میتواند بر عوامل دیگر در توسعهه کزدشگری
شهرستان دماوند تاثیرگذار باشد. دادهها ابتدا وارد نرم افزار میک مک شد. سپس با توجه به نتایج» خروجی اين نرمافزار نتایج»
تحلیل شد و در نهایت سناریوهای مورد نظر مورد تحلیل قرار گرفت.
6 ودناع۸1۲ 2۳00065 که م1000 .1979 معلنعا منوقط هداد ,فحصط۸ مساومصلوحصط۸ ,انعقصعط ملظ نله
40 10۵۳5۳ ۵۶ لقد30 مطوومص۸ 3۵6 ۳۵۵۵۳۵ بط صقس۳ع3 ها کلس۵ 1 عاطاههنتفاهنگ ۵۶ ۳۵۳۵۳۵
6 :ص16۵ ما10 که کمام20 هه کمام 200 .1994 . عحط70 ماو حطهطاک ق3650 فص 00طع/3 منصه ۸
,0 191316 ۵ اه فص وصه 000۳6560 عطا 1۵۶ صمتهوه۳۵ عصتصصها2 فص عنصمص0م ۵1 اصع0زدع 2۳
۲ فصلنامه علمی - پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی - سال سیزدهم, شماره اول, زمستان ۱۳۹۹
0 ۳050۷6 ۳6 او کنکوادس۸ هدرک ۸ .2017. 090۵ مطعنوحطکش فص 30 ساوصاقص316 مصنص۸ منعدا0ه/3 ززد ۳
70۵ ما0 1۵ مهو مصش حا و56 ۳۵0۳۵ 0۵ 1066100606 کسا0 1 صقنص۳ که کا02 1 1168306
8 50316816 .2011 .1306۳ منعلهظ باط۸ مضه 1۵65 منومهحصقط3/0 فصه دعحطم7 مخصقنوه73 مه همعط مخعفقطی
,68 ۳۳۹۲ ,لقط0نعع قصسمت مصتصص21 برون حطحطعصمزط نونک ععهع) عدونصط16 5۷01 عصنوتا معزععادی5
,66 52و16 ۵۶ 1366100601 آمدونعم دز عمط از وصه عنعواهع۸ کنس۳00 .2005 60۳206 مق صه 0ص 1۹۳
32/002۳65۲2 12760121 ,کلانصق 3 ۵۶ وان ۳ موطامدعمع6 آدس 31 ۸
۷اد 660872 ,106610060 صکاس0 1 حقطهطاقطک6 هنز کنولنعس۸ صمنامع26۳ "عصمعنانض) تصقعلعطه7 .2008 .۰ 3/6600 منصعمف
۰ - 81 .00 ,12 .310 ,6 ۷۵1۰ وباتعا مق 16610061 200
دط16 575 106610061 صعطرت صعنصع۳ صز عصتصص21 سل ۶و معول21 عط1 ب2014. طعلامصنط ,0۳۵ 1 2ههطوع 1
آهن500 ۶و وال۳0 ,ووازنصت] نمد2 106 نصاعصمطک7 صفصگ ,کزقعط71 2510 مطعق م۸0 دلع ۵۹62۳ ۳۵۳۵۳۵
1 ,8۳655 زو نص7] ناطاومطاعظ فنطقطک +صقحطع1 مصکن10 ما 10000 م۸ 2001.ص0-لد طعلهک ,ناهالقطه/1
68 1300۳۶ ۶و دمنفدع5 هدنم 06۸10 .2017 اقلوهک طاعصعا۳ مفلقطمط موهدعا مصقناقادت وعزصه/3 مذقکا1/0
16 ,700۵ ک0 1 صقطنت۲ ومذحقدعک ۷۷2۵00 وصزعت ععص2۳ صوزنه م۸ ۷۷6۵۲ هز اصعصم10ععل0 کسام
3 ۳300۳5 10676100060 لهدمنوعط جعکز که صمنای 1000 .2009.حمطعقهط ممصحصحط3/0 مناطععطعطظ ,تع0ق1< مفنلق72
40 ع0نص210 ععدم5 که ص70 م صذزندطهم۸ اققط :و50 ععقع ۸ هم مص۸ عصتصص21 مک ظ-مخعصی5
65 ما0زد۳ 1 ؛عصمزعم۳ معا مقنفهصف) 2011 (معل .7 مکطمصصنک چگ ج سصع 5 م۸ 1 1331608۰ و5 بآ ,3800۳06
ماطاهصنقاکند ۵ط۲ ۵۳۵5 صمناتفصد0 عط ۵۳ امومه ش201۸ مطمصنلطاومتی/< فصه تمصحطهحصق ات۸ مصق ید۲0
103-۰ :00 ,(2) 10۵5 عاطانعدو ۵0 ۶0۶ همست ,هد و136 1۳۵1390 ص مخاهصتععل0 کسام که 86601 132
0 5660 ,ات۸ :6 1۳۵2512100 ,ق1200 بينام2 10 .2010 36۰ ص30 کصاصه7 عع (عمطز31 صنام6 ,ا[11۵
۳۵۳۲۵ ,ک 20011210 01866 دوع لدسقات تنصعطع 1 :3020000 ,ن1730 8۶
3۳3066 3۷۳05۵۵1 3651 و 6اممعک0 ۸ ما2 ما کعام 2۳0 ۳۳۵ .1993 . 2 ,ص۷۷ ۸ 5 ,11۵665
7 لصه 12005 2 منطاعممته[ع عاطاهستفاهنگ خر ناصع ص۳۵0 عط فصه صکعس1 .1995 1 مصععتی 2 6 ,۲۳۵66
۳۷10666 :۳0 ص۳0 هه اصعصم10ع 306 عنس0 1 ,کغا8۳ آد م5۳ .2008 .36 مصنقط6 00 6 بعصعا
۰ م77 :30 ,130 نانک صذ دمناعایحصم6 وصه عمط 3/3 صعزا0 1"
دسلا ۶و 01606 نصعحط71 بومصسصقط30 مصعخعطمی تصمخماعصده ,ع 2/3689 10 ب2001. ها م1۹00
+- 00:37 ,۷۵1,42 1عط6ع8 1/1202 صکنسا حلس ۳6 عطا ۵ تزع ۸ نکسم که دمنامع عم 201431051 .وداک
2306 06۳۵0۵ کسام ۶و ع[م۲ ماع کی عط) صز عصمعصز 0ص امومع بان 0 (2017) 8 .ک و3616
۵ 61/0۲65 عدزکنا همع 2019.00 .16036 ک ع سدع ۸۷ هن 2 2 مد معصطه آ همه 1 مع ۵۱۹ 1۳328 ماع 3 طصروتا0 نط1
40 اغندتآ ما20 ۷۷10 ,عسقلت لمطاملی نهک ع0 1 هه امک ب2001. حمناهعنصهع 0 صع0 1 1۸۵۳۵
1 .13 ۷۵1۰ ,2021 (۲۷116۲) چطامدومعی ۳۳۵0 دز دع0 ۸0 30۶ اه چسوسد0
0 06 0610036۲ وکا 00 کاصحا همم ع نا ملک اه دم هصذاوج۲
,3۳۵6 3/2700 معصتصصعام صعطای 0ص مدع معی که اصعصا م16
,(۲83) نصز6 10 حصقآ1-ع-27ع 06 عصتصصفام صفطاس وصه دامع معع که اصعصاه م1306 ,3۳۵6550 عاهن م۸
,83۳۵06 3/37200 معصتصصقام صفطاس وصه دیمع که اصعصا 1360 ,]3۳0 اصهاکزدک۸
40 31100 2ن[ه ماع ۵۶ [م هرک خصعصتصهمحم 2 که نع کز عحاوصذ عنم عطا 100۵7
67[ ۲و 108600۵0 عز حلجعع۳ خصعک 0۳ گم ع05م تسام 156 مععه 5 فصه عص ۶و مزع صصم
7 اکن 10۵7200 غ۶ه معط م10ععل0 .۰ کسام نس عاصعللهممم فص فصه 10۳5
8 200 عناوم 1160016 ,۸6 یذ کمضهمعک عاازکوم عهسندعنکعل وصه خ 1۵2266
وه 0۳300621 کز ع05مسام که عصسع صذ زونه عنط1 ممععه عط غه مصمتنفوصی عطا ۲۵ 1۳360۳4
-[8ع0[ه0ه عز و000 عسای2 ۵۶ ۲005 عمط ۵ عصنامععه کز عهد ۵۲ 1۳۳۵۹۶ مز
6 هه ع0ه م0 ۶و جمنمصنطاهیم عطنکت 0026 صععط کقط حلعنط ماه
گم 20اه [2ع0عع 1۵۶ 561 ۵۵ عحنمصممناکعح ص006 عطا ماحز ۸ .100165
0 کامعمجه کناما 6هدمصه اکن فصو ههه0 که خصعصم ملع عل0 عنام هم کاصه1 0۳0061
36 ۸0 1200۳5۰ 60 هه عانهم 7 ۵۴ 2۵۳9۵ حذ ان فصه م1 ۴و کاعنله 506
۶ ۲۵۵۷۴۲۹۵۵ 1۵ 0۳۵6۲ صز ان ۴ه عم 0010 عنم ۵۳ ما1 صنقس عبناعلکه کم
6 .501۷/۵368 2270 منمهمعک ک 2/00/26 2۳۵۶ ۵ععت 066 عقط کعاطاهنع۷ وصه کعرعو دز
1 کسام که عصنه؟ عصمتنفوصی عط ح عجه کمضهصعک 5 عط خقط ۵ع ماد کالنکع1
از طلعفط ت۷۶ کممصع5 4111 ععه حلنوعوع عنطا ۵۶ کمضمدع5 علدع ۶ عط1 ون فص هصه0 ۶و
6 ۶۵۳ 6طتصصفام فصه ینامم معله #صه مزع مالذ کز کمسعصع5 لدع حز اعتس هط کصرععو
0 نا 5008 0666 خقطا معزعم1 کز از رمک .مزع ونلاذ وصه عاطزکعمصطذ ملفعن2 منز عجه
(لعط ۷۷ بل ومزقهصعع5 بنانطدصصی «علزعدمی ۷۴ ,0زق0ع5۳ ۷6۵6 عم فصه کمنتعمع
0 وصتصصعام 0ع0م<م ۶۵۶ کمسفدع5 لآمعزعم1 فصه عاطهدهمک 14 عطا ,عنطا ما سنجمه
|
شناسایی عوامل کلیدی و پیشران های اصلی در توسعه گردشگری شهرستان دماوند ، در راستای مدیریت و طراحی سناریوهای ممکن در آینده ، چارچوب سیاست گذاری و برنامه ریزی انعطاف پذیر متناسب با شرایط منطقه است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ ماهیت بر اساس روش های جدید علوم آینده پژوهی، تحلیلی - اکتشافی است که با بکارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی انجام گرفته است.ابتدا، پرسشنامة باز برای استخراج کلی پیشران های مؤثر بر توسعة گردشگری شهرستان دماوند در بین کارشناسان و متخصصان گردشگری شهرستان دماوند در قالب 7 بخش و 60 عامل تنظیم شد. سپس برای استخراج عوامل اصلی تاثیرگذار بر توسعة گردشگری شهرستان و به منظور تبدیل شاخص ها و متغیرها از نرم افزارهایMic Mac و Scenario wizard استفاده شده است. نتایج، نشان داد 5 سناریو با احتمال وقوع بسیار بالا در شرایط پیشروی توسعة گردشگری شهرستان دماوند وجود دارند. سناریوهای ضعیف این پژوهش 4111 سناریو است که به نظر می رسد اعتماد به سناریوهای ضعیف غیرمنطقی است و همینطور سیاست گذاری و برنامه ریزی برای آن ها کاری غیرعملی، غیرممکن و غیرمنطقی است. بنابراین، منطقی است که بین سناریوهای محدود قوی و سناریوهای وسیع ضعیف، سناریوهای با سازگاری 1 را در نظر بگیریم که بر این اساس، تعداد 14 سناریو معقول و منطقی برای برنامه ریزی و سیاست گذاری در اختیار پژوهش قرار گرفت.
|
45,333 |
417306
|
(مطهری» ۰۱۳۷۸ ج۱4: ص ۵۱۲) بر این اساس در مواجهه با
آثار ملاصدرا و دریافت آرا نهایی او باید نکاتیراادر نظر داشت:
نخست: تصریحات صدرالمتألهین در مقدمه پزخی آنازش که معنقد است اسرار الهی نباید در
جایگاهی جز سینه احرار» اهل نظر و اصحاب اندیشه؛جای گیرد.و از خداوند میخواهد که نامحرمان و
نااهلان را از استراق سمع این اسرار مأیوس سازد. (ملاصدرا ۱۳۹۰: ص۳؛ همی ۱۳۵۶: ص۳۸۰)
طبیعتا این اسرار و رموز همان چیزهایی نیست که در دسترس همگان قرار دارد وگرنه وجهی برای سر
نامیدن آن نمیماند» بلکه اسرار باید در موضع مناسب و با توجه به مبانی خاص او بهدست آید.
دوم: صدرا که بهخاطر ترس از اشتهار تلاش دارد تا حذّ امکان مباحث ابداعی خود را به دیگران نسبت
دهد. نظرات نهایی خود را نیز بهصورت پراکنده و تلویحی بیان میکند. (ملاصدرا ۱۳۹۰: صص, و۶۰)
سوم: شرایط نابسامان عقیدتی و مشکلات عصر ملاصدرا بهگونهای است که متدینین ظاهرنما حتی
تحمل آرا ابتدایی او را نداشتند. واضح است در چنین شرایطی نباید انتظار داشت که او آزادانه آرا نهایی
خود را ابراز کند. او در برخی مواضع از خصوصیات و شرایط دوران خویش بهشدّت گلایه کرده و آن را
در این شرایط بود که زمانه مرا از هر اقدامی بازداشت و دهر از رسیدن به این مقام [اظهار حقایق] مانعم
شد ... هیچ انگیزهای که موجب اظهار شود از جانب حق نیافتم و هیچ رغبتی که مرا به |شعار و تصریح
وادارد حاصل ننمودم. (صدرالمتألهین» ۰۱۳۹۳ «الف»» ص4 ؛ همق ۱۳۵۶: ص۳۸۰)
او مانعان اصلی بیان حقایق را مدعیان دروغین علم و معرفت معرفی میکند. (همو ۱۳۸۱: ص۸-۳)
چهارم: برای دستیابی به نظرات قطعی ملاصدرا باید به مقوله انسجام توجه ویژه داشت؛ زیرا سیستم
فلسفی او منظم و منسجم است و حتی به اعتقاد برخی از سیستم مشا و اشراق نیز منظمتر است.
(مطهری» ۰۱۳۷۸ ج۱۳: ص ۲۵۲) وجود چنین نظام فکري منسجمی ایجاب میکند که ابتدا ارکان اصلی
حکمت متعالیه بازشناسی شود» سپس علاوه بر اقامه دلیل بر گزارههای فرعی» سازگاری آنها با این ارکان و
اکنون با امعان نظر بر این روششناسی خاص حکمت متعالیه» نمیتوان در فهم مقصود ملاصدرا در
هر مسئله فلسفی از جمله مسئله علم و تقسیم آن -که از گذشته دوز امورد توجه حکمای مسلمان بوده است
و ثمرات متعدد وجودشناختی و معرفتشناختی بر آن فترتب اسبت- شتابزده عمل کرد بلکه تأسل
دوچندان در مبانی خاص و سیستم فکری صدرا و توجه به نکات مذکور» سرنوشت بسیاری از آرا او را
نگاه وجودی به مقوله علم در فلسفهه اسلامی و بهطور خاص در خکمت متعالیه» این مسئله را فراروی
اصحاب اندیشه میگذارد که آیا ملاصدرا علیرغم اینکه مشی خود را در مقام تعلیم و تبیین مسائل فلسفی
بر ممشای قوم ترسیم مینماید (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م؛ ج۱: ص۷۱)» در خصوص تقسیم علم به حصولی
و حضوری نیز دیدگاه مشهور حکمای پیش از خود را میپذیرد یا خیر؟ و آیا میتوان با نظر به مبانی صدرا
از علمی تحت عنوان علم حصولی یاد کرد یا نزد او علم منحصر در علم حضوری است؟ پاسخ به
پرسشهای مذکور با استخراج دیدگاه نهایی ملاصدرا و تحلیل و تطبیق آنها با مبانی فلسفی او و ارائه
مستنداتی در تأیید مدعای نگارنده از فهم صدرالمتألهین» محتوای این مقاله را تشکیل میدهد.
علم, از حقایقی است که انیّت آن عین ماهیّت آن است. (ملاصدرا ۱۹۸۱م» ج۳: ص۲۷۸) از این رو
همانند وجود» تعریف حقیقی آن ممکن نیست» زیرا حد از جنس و فصل تشکیل میشود (فارابی»
۸ ج ۱: ص۳۸) و چیزی که بسیط باشد» جنس و فصل حقیقی نخواهد داشت. (اینسینا ۱۳۷۱:
ص۱۹)) اما با این حال دستکم میتوان کسی را که به علم توجه ندارد از طریق اشاره به مصادیق علم که
بنابراین اولا در فلسفه اسلامی» وجود علم؛امری وجدانی و ضروری است» ثانیا مفهوم آن نیز
واضحترین و بدیهیترین مفاهیم است (طباطبایی» ۱۳۸۸: ص۱۵۳؛ مصباح یزدی» ۱۳۹۰ ج۱: ص۱۵۲)
و مفهوم واضح تری وجود ندارد تا معرّف علم واقع شود بلکه همه چیز بهواسطهه علم شناخته میشود. با
این حال میتوان در معرفتشناسی و فلسفه اسلامی بهنحو مطلق آگاهی و معرفت را بهمعنای انکشاف و
حضور شیئی نزد شی دیگر یا حضور معلوم نزد عالم دانست بهگونهای که موجب تمییز شود.
ص۸۸ طباطبایی» ۱۳۸۸: ص۱۵۸) این انکشاف به دو صورت حضوری و حصولی تحقق مییابد.
تقسیم علم به حصولی و حضوری نزد حکمای مسلمان مبتنی بر حصر عقلي و دایر بین نفی و ائبات
است (علامه طباطبایی» ۱۳۸۸: صن ۶ ۱۵؛ مصباح یزدی» ۱۳۹۰ ج۱: ض۱۷۱-۱۷۲)» زیرا در شناخت
اشیا؛ گاه معلوم بدون هیچ واسطهای نزد عالم حاضر است و هویّت و حقیقت عینی معلوم» بهطور مستقیم
برای مدرک آشکار میشود که این همان «علم حصوری» است که گاهی از آن با تعابیری نظیر «مشاهده
حضوری»»«شهود اشراقی» و «علم شهودی» یاد میشود. (ملاصدرا ۱۹۸۱م» ج۱: صص۳٩ و 4۱۲؛
سهروردی» ۰۱۳۷۲ ج۱: ص۷۶) و گاه نه خود شی بلکه صورت يا مفهومی ذهنی از آن» نزد عالم حاضر
است؛ لذا معلوم با ماهیّت خود نزد عالم حاصل میشود یعنی مدرک بهواسطهه همین مفاهیم و صور ذهنی
که در اصطلاح معلوم بالذات نامیده میشود به شناخت شی خارجی که در اصطلاح از آن به معلوم
بالعرض تعبیر میشود» نائل میگردد؛ این نحوه علم را «علم حصولی» مینامند. بهتعبیر استاد مطهری علم
حضوری علمی است که عالم با ذات و واقعیت خود و بدون قوه مخصوص و آلت خاصی با معلوم مواجهه
مستقیم مییابد» اما علم حصولی» آن است که مربوط به یک قوّه و دستگاه خاصی از دستگاههای مختلف
این تقسیم مشهور که ثمره رویکرد هستیشناختی به پديده علم است. از گذشته؛ از زمان طرح آن
توسط ابنسینا (اینسینا ۱۳۹۰: ص٩ ۱۱۷-۱۲ بهمنیار» ۱۳۷۵: ص۵ ۶-0۷ ۵۷) تا کنون به قوّت خود
باقی است و تقریبا اکثر حکما بدان معتقدند. (رک: سبزواری» [بیتا]: صس۱۸۹؛ زشوزی تبریازی» ۷۱۳۹۱
«الف»: ص۵۸؛ زنوزی» ۱۳۸۰: ص۳۱-۳۹؛ آشتیانی» ۱۳۷۷: ص ۲۷۷؛ جوادی آملی» ۱۳۷۶: ص۷۹)
۱ علم شی به ذات خود (اینسینا ۶۰۶ اق: ص۱۶۸)
۲ علم شی به معلول خود (سهروردی» ۱۳۷۲ ج۱: ص 4۸۷)
۳ علم معلول به علت" (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱ چ۱: هن ۱۱۵)
این مصادیق براساس باور به تقسیم علم به حضوری و حصولی شکل گرفته است که پس از اثبات
مسئله این پژوهش» روشن میگردد اقسام مشهور علم حضوری مصادیق حقیقت علم است و نه مصادیق
مهمترین ویژگی علم حضوری که مورد اتفاق حکما است» «نبود واسطه و فاصله میان عالم و معلوم» است
(ملاصدرا ۱۹۸۱م ج۱: صص۳٩ و ۶۱۲) از این رو امری کاملا (شخصی و غیرقابل انتقال» است و
حکما از فقدان واسطه در علم حضوری بر «خطاناپذیری» آن (ملاصدرا ۰۱۳۹۳ «الف»: ص۱۶۶-۱۶۵)
استدلال میکنند. در علم حضوری» ذات عالم با واقعیت خود. واقعیت معلوم را مییابد و «حصول ادراک
مبتنی بر قوّه خاصی نیست»» بلکه نیاز به قوّه از خصایص علم حصولی است (مطهری, ۸ چا
ص۲۷۲-۷۳). بنابراین «متعلّی شناخت علم حضوری» انیّت و واقعیت عینی اشیا» است» زیرا طبق باور
حکما شناخت حقیقت جز از طریق درک حضوری ممکن نیست. (فعالی, ۱۳۸۰: ص ۶ ۱۷۳-۲۷)
خصیصه دیگر علم حضوری «تشکیکپذیری» آن است بدین معنا که در علم حضوری همچون وجود.
مراتب و درجات متفاوتی وجود دارد که منشأ آن برحسب استقرا يا به اختلاف مراتب هستی مدرک است و
یا به تفاوت مراتب توجه مدرک. (رک: زنوزی» ۰۱۳۹۱ «ب»» ص۹۷-۹۸؛ صدرالمتألهین؛ ۰۱۳۹۳«الف»»
ویژگیهای مذکور نیز براساس آرا مشهور و برحسب استقرا در تشریح علم حضوری بیان شده است
و پس از اثبات انحصار علم در حضوری» این ویژگیها نیز ویژگی مطلق علم خواهد بود.
۲ وجودی بودن علم و کمال بودن آن در فلسفه صدرالمتلهین
صدرالمتألهین براساس مبانی خاص نظام فلسفی خود همچون اصالت وجود؛ وحدت و بساطت وجود و
تشکیکی بودن مظاهر وجود. علم و حقیقت آن را از اموز وجودی و ثبوتی معرفی میکند(صدرالمتألهین»
۷۱ ج۳: ص۲۸۹) که نه هویّت سلبی و نه هویّت اضافی دارد. (همان: صص ۲۸۸و۲۹۷) وی به
صراحت بحث از علم را بحث از عوارض اولیه و تحلیلی وجود برمیشمارد که براساس آن وجود بما هو
وجود بدون اینکه تخصص يا قید تعلیمی يا طبیعی داشته باشد مساوق با علم خواهد بود:
همانا از عوارض موجود بما هو موجود عالم یا علم یا معلوم بودن آن است بدون اینکه احتیاج باشد
نوعی بشود که تخصص با نقید به قبود طبیعی يا تعلیمی [ریاضی ] داشته باشد. بنابراین بحث از علم و
اطراف و احوال آن شايسته طرح در فلسفه اولی است که در آن از احوال کلی عارض بر موجود بما هو
ملاصدرا در تفسیر هستیشناسانه خود از علم» آن را یکی از اوصاف کمالی وجود و عین وجود میداند
(صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج۹: ص۱۱۷؛ هم ۱۶۲۰ق: ص۲۹۸) و معتقد است که چون وجود» حقیقشت
واحد و بسیط است وعلم امری وجودی و ثبوتی است. میتوان به مساوقت وجود و علم حکم
داد.(صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج۹: ص۱۱۷) و از اینرو مطابق دیدگاه اوعلم به عنوان حقیقتی که در
مصادیق و مراتب مختلف وجود دارد مندرج تحت هیچ مقولهای نیست. (همان, ج۳: ص۳۸۲)
نگاه وجودی و فرامقولی صدرالمتألهین به علم سبب دگرگونی تحدید و تعریف علم میشود. او تقریبا
همان حرفی را که درباره وجود زده» درباره علم نیز مطرح کرده و میگوید چون علم از حقایقی است که
وجودش عین ماهیّتش است» بنابراین تعریف به حد و رسم برای آن ممکن نیست و نیز به این دلیل که
مفهومی اجلی و اعرف از وجود نیست که در تعریف آن اخذ شود همانطور هم مفهومی اجلی و اعرف از
علم وجود ندارد که در تعریف علم بیاید.(صدرالمتألهین» 6۱۹۸۱ ج۳: ص۲۷۸) براین اساس میتوان
گفت در نظر صدرالمتألهین؛ علم یک حقیقت وجودی سریانی استوّبه احکام و اوصاف وجودی ماشد
و کما آن الوجود حقيقه واحده ساريه في جمیع الموجنودات علی التفاوت و التشککيک بالکمال و
النقص فکذا صفاته الحقيقيه التي هي العلم و القدره و الاراده و الحياه ساريه في الکل سریان الوجود
و همچنین: «العلم لیس امرا سلبیا کالتجرّد عن الماده و لا اضافیا:.. بل وجودا خالصا غیر مشوب
بالعدم و بقدر خلوصه عن شوب العدم یکون شده کونه علما » (همان» ج۳: ص۲۹۷)
در این عبارت نیز تلقی وجودی و سپس تشکیکی به علم دیده میشود؛ زیرا چنین تعبیر شده است که
به اندازه «خلوص از شوب به عدم» علم نیز شدّت و ضعف دارد. چون آمیختگی به عدم» همان حدود
وجودی و جهات عدمی و بالقوه شی است که امری تشکیکی است که از عقل اول با کمترین حدود
عدمی شروع میشود و تا هیولای اولی که کمترین بهره از فعلیّت و وجود را دارد؛ ادامه مییاید. بنابراین
وجود عالم در هر مرتبهای از مراتب وجود علمی متناسب با آن مرتبه را در خود مییاید و به ظهور
ثمره این رویکرد هستیشناسانه صدرالمتألهین به علم» دو ابتکار مهم در معرفتشناسی علم است؛
نخست تفسیر وجودی از علم و انتقال بحث از آن به مباحث امور عامه و دیگری تحوّل در تعریفی که
جمهور حکما برای علم ارائه کردهاند. علم نزد مشهور حکما صورت پدید آمده نزد ذهن است (اینسینا
4 ق: ص۹ ۱۷؛ صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج7: ص۱۵۱) اما با جایگزین شدن تلقی وجودی از علم به
جای تلقی ماهوی از آن» علم» چیزی جز همان هستی حاضر در نفس نخواهد بود. کته دقیق دیگری که
طبق رویکرد مذکور و شواهد موجود از کلام صدرا قابل استنباط است و در ادامه به تنقیح آن میپردازیم؛
مسئله اصلی نوشتار حاضر یعنی انحصار علم به علم حضوری است که ثمره دو ابتکار نخست است.
نگاه وجودی ملاصدرا به علم در جایی نمایانتر شده و به عنوان دلیل در اثبات مدعای این پژوهش به
کار میرود که صدرا در تعبیراتی که برای علم.به کاز میبرد بر دواعنوان «حصول» و «حضور» تأکیدی ویژه
میکند و اساسا علم به هر چیزی را علم به حقیقت آن چیز که ازسنخ هستی است» بر میشمارد: «ان
الادراک بالشی انما هو حصول نفس ذلک الشی» (صدرالمتألهین»۱۳۵۶: ص۲۸۹)
صدرالمتألهین در اين عبارت مناط علم را حصول «خود شی» معرفی میکند. بر این اساس حتی در
جایی هم که گمان میکنیم علم به صورت شی داریم در واقع این علم علم به خود آن شی است. یعنی
میان متعلق ادراک و ادراک عینیّت برقزار است و معلوم همان خود حقیقت شی است. «العلم بالشي
این عبارت نیز بیانگر آن است که معلوم و متعلق علم همان حقیقت شی مدرک است. یعنی علم به
شی» عین وجود آن شی است» و در حقیقت علم به حقایق اشیا در این رویکرد عبارت است از علم به
وجود و مرتبه عالی هستی آنها یعنی مبدا عقلی که اصل هستی اشیا است و در یک رابطه شهودی و بدون
واسطه ادراک میشود. بنابراین نگرش صدرا به مقوله علم» نگرشی وجودشناختی است و از این روعلم را
حقیقتی وجودی و ثبوتی معرفی میکند: «ان الادراک لیس الا بشبوت حقيقه الشی» (همان, ۸
در این عبارت هم» علم و ادراک معطوف به حقیقت اشیا شده است و ملاصدرا با استفاده از ادات
تأکید در تأیید رویکرد وجودی خود؛ ادراک را جز ثبوت حقیقت اشیا نمیداند. از طرفی بنابر نگاه اصالت
وجودی در حکمت متعالیه» حقیقت اشیا چیزی جز وجود آنها نیست و ماهیّات و صور ماهوی» اموری
اعتباری هستند لذا نمیتوان حقیقت اشیا را به آنها نسبت داد مگر بالعرض و المجاز.
توجه به عبارات فوق با نظر به مبانی حکمت متعالیه از جمله اصالت وجود» ما را به این مطلب رهنمون
میشود که در نظام فلسفی صدرا علم حقیقتی جز ثبوت و حضور ندارد و اگر علم همان حضور باشد.
نمیتواند حقیقت و هویّتی جز «وجود» داشته باشد. بر این اساس اگر علم بخواهد محقق شود هر آینه
باید حضوری باشد؛ زیرا اولا نزد صدرالمتألهین» اچنانکه از شواهدا مذکور برآمد» علم به شی علم به
نفس وجود شی وعین وجود شی است و ثانیا علم به وجودو ادراک خقایق وجودی» جز از طریق علم
نتیجهای که از رهگذر تلقی وجودی از علم به تثبیت مدعای مورد نظر درباره انحصار علم در حضور
نزد صدرالمتألهین به دست میآید این است که تلقی وجودی و ثبوتی از علم مستلزم آن است که مناط
علم» «اینهمانی» و «انکشاف» باشد یعنی اگر عالم بخواهد بگوید که «من علم دارم»» باید بگوید که
«معلوم همان چیزی است که نزد من حاضر است». چه آنکه ضدرا تأکید میکند که ادراک شی منحصرا
حصول نفس آن شی است.( صدرالمتألهین؛ ۶ ۱۳۵: ص۹۸ ۲) پس اگر معلوم بخواهد معلوم باشد باید
نزد عالم حاضر بوده و چیزی بیرون از ذات عالم نباشد؛ زیزا اگر معلوم خارج از ذات عالم حضور داشته
باشد» غیریت و دوئیت میان عالم و معلوم را در پی خواهد داشت و بدین ترتیب دیگر ملاک و مناط علم که
اینهمانی و انکشاف از واقع باشد» حاصل نخواهد بود. براین اساس اگر گفته شود که ما به خارج به سبب
علم حصولی علم پیدا میکنیم» باید توجه داشت که این علم همان درک حقیقت شی به نحو شهودی
است که در مرحله بعد در مقام مفهومسازی و صورتسازی و علم ما به خارج از طریق اين صور و مفاهیم»
علم حصولی طریق حضور ماهیّت شی نزد عالم تشکیل میشود. به عبارت دیگر هنگام نظر به هستی
شی -در هر مرتبهای از آن- نزد نفس» علم ما به آن شی علم حضوری است و با نظر به ماهیّت آن شی
نزد نفس» علم ما به آن حصولی میشود. اگرچه تعبیر آن به علم حصولی خالی از مسامحه نیست و تنها از
این باب است که گفته شود شینی که در خارج است. همان ماهیّتی را دارد که (آن ماهیّت) در ذهن حاضر
است. بهعبارت دیگر با نظر به جنبه محاکات آن, علم حصولی خوانده میشود؛ زیرا علم حصولی از آنچه
ما شهودا آن را یافتهایم» حکایت میکند و بار دیگر هنگامی که صور ذهنی و مفاهیم نزد نشس حاصل
میشود. چارهای نیست جز اینکه این صور و مفاهیم را به علمی حضوری ادراک نماییم. یعنی در ابتدا و
انتهای ادراک. ما شاهد علم حضوری هستیم بنابراین ادراک جز از طریق حضور رخ نمیدهد.
با توجه به توضیحات فوق اساسا تقسیم معلوم به «معلوم بالذات» و «معلوم بالعرض)» که در علم
حصولی مطرح میشود» تقسیم دقیقی نخواهد بود؛ زیرا آن چه بیزون از ذات عالم است بهسبب دوئیت و
غیبوبتی که از عالم دارد» نمیتواند معلوم باشد درحالیکه معلوم باید نزد عالم حضور و انکشاف داشته
حکمت متعالیه همچون سایر مکاتب فلسفی» دارای نظام خاص و مختص به خود است و بر اصولی استوار
است که اگر به درستی فهم نشود نمیتوان قرائنت صحیحی از آن ارائه کرد از اینرو باید مباحث فلسفی
صدرالمتألهین از جمله مباحث مربوط به علم و حقیقت آن را در چهارچوب همان نظام و دستگاه خاص
بحث و بررسی نمود. براین اساس نفی علم بودن صور ذهنی و ماهوی بر بازشماری برخی اصول و مبانی
حکمت صدرایی متوقف است که توجه به محتوا و تحلیل دقیق آنها و بررسی ترابط این اصول با یکدیگر و
توجه به لوازم و نتایج مترتب بر هر یک مویّد و اثباتکننده این مدعا است که مراد صدرالمتألهین از علم
پیش از اشاره به این اصول و مبانی باید به این نکته حانز اهمیّت نیز در مواجهه با آرا فلسفی صدرا (که
معمولا مغفول واقع میشود) توجه نمود که میان تمام آرا و مبانی فلسفی ایشان با یکدیگر و لوازم و نشایج
آن تلازم دوسویه و چندسویه برقرار است. " اين تلازم بهگونهای است که میتوان از هر یک دیگری را اثبات
نمود و نتیجه گرفت و از نتیجه آن به مبنای دیگر رسید و از هر نتیجهای به نتایج سایر مبانی دست پیدا کرد.
این اصول عبارتند از اصالت وجود وحدت وجود مساوقت وجود با کمالات آن, وجودی بودن علم که
مر سه اصل اول است -و در ابتدای بحث به تفصیل از آن سخن گفتیم- و ثمره آن مبنای دیگر یعنی انّحاد
عاقل و معقول که تحلیل آنها و سپس بیان شواهدی از مباحث فلسفی صدرالمتألهین را در ادامه پیگیری
اثبات اصالت وجود بهعنوان اساس و شاکله اصلی حکمت متعالیه ماهیّت تمام مسائل فلسفی صدرایی را
دگرگون میکند. بنابراین در هر مسئلهای که در حکمت صدرایی بیان میشود به دو صورت به اصالت وجود
خواهیم رسید؛ یکی اثبات مستقیم برخیمسائل و دیگری اثبات مقندمات هر بحث دیگری. در مسئله
حاطضر نیز باید به مبحث اصالت وجود بهعنوان زیرساخت فلسفه صدرا و مبنایی برای تمام نظرات او توجه
ویژه نمود» زیرا فهم صحیح این مبنا و اعمال آن در سایر دیدگاههای او نقشی اساسی در بازشناسی آرا
تحقیقی و ادقّ او از آرا بدوی و میانی او دارد.
اصالت وجود به تقریر مشهور دراحکمّت متغالیه عبنار استت از" تحقق عینی داشتن و منشأ آثار
خارجی بودن» که امر مقابلي آن» اعتباری و ضرفا انتزاعی عقلی امست. (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج۱: ص:
۷ همان ج۵: ص۲؛ همان ج۹: ص ۱۸۵؛ هم ۰۱۳۹۳«ب»» ص۹-۱۰) در تأیید این تقریر میتوان
گفت اصالت وجود» اسناد بالذات حقیقت» واقعیت و کمال به چیزی را گویند بر این اساس وجود به
ملاک ذاتش موجود است و برای اسناد وجود به هستی نیاز به انضمام هیچ حالتی به ذات هستی نیست
(صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج۱: ص1۸) یعنی واسطه در عروض نمیخواهد» و اساسا مناط وجوب ذاتی
همین نشی واسطه در عروض است. (همان: ص4۰۷) در تأیید این معنا ملاصدرا در مبداو ماد
موجودیّت وجود را جعلناپذیر میداند که براساس آن خود وجود هم جعلناپذیر خواهد بود؛ زیرا بنابر
اصالت وجود» موحودیّت هر چیزی همان وجود آن است و بین وجود و موجود به حسب ذات اختلافی
در ادامه مبحث اصالت وجود میتوان گامی فراتر و سازگار با رأی نهایی ملاصدا در خصوص تفسیر
علیّت به تجلّی و تشأن و انحصار وجود و موجود در شخص واحد برداشت (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج۲:
ص۹۳ -۲۹۲؛ همان» ص۳۰۰-۳۰۱) و اصالت وجود را عبارت دانست از قوام ذاتی» استغنای از غیر
امتناع سلب وجود از وجود و استجماع جمیع کمالات در هستی؛ زیرا لازمه سلب وجود از وجود.
سلبالشی عن نفسه میباشد (آشتیانی» ۱۳۵۹: ص۱۷۱) که تناقضش آشکار است. بنابراین حقیقت
وجود من حیث هی هی بهجهت امتناع اتصاف یکی از نقبضین بر دیگری و امتناع انقلاب طبیمت وجود
به طبیعت دیگر قبول عدم نمیکند» و اگر عدم برای ذات ممتنع باشد وچود واجب خواهد بود. (ابن ترکه»
۷۱ ص ۲۱۰) ثمره این نگاه ملازمت اصالت وحود با وجوب وجود ذاتی است؛ زیرا به اعتقاد
صدرالمتألهین میان «نفی واسطه در عروض» با.«نفی واسطه در ثبوت» یا فقدان حیئیت تقییدیه و حیئیت
تعلیلیه تلازم برقرار است. (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱غ؛ ج۱: ص ۲8۰۷ فاضل تونی» ۱۳۸۹: ص۶) براساس
این تفسیر اصالت وجود» عین وجوب وجود خواهد بود یعنی موجودات همه متصف به ضرورت ازلی
میشوند با این تفاوت که برخی بیواسطه و بنابر غنا و استغنا ذاتی و برخی باواسطه و بنابر استغنا ربطی.
با در نظر گرفتن معانی مذکور با اثبات اصالت وجود و نفی اصالت از ماهیّات و صور ماهوی و طبقی
نگاه وجودی صدرا که معتقد است «اصل موجودیّت هر شی همان امحض حقیقت وجودی است که
آميخته به چیزی غیر از وجود نیست» (صدرالمتألهین» ۰۱۳۹۱ ج4: ص1٩ 4) در خصوص مبحث انحصار
علم در حضوری منکشف میشود که اين حقیقت» حد و نهایت و نقص و قوه امکانی و ماهوی ندارد. در
نتیجه امور اعتباری یعنی ماهیّات و صور ماهوی نمیتواند سبب شناخت موجودات باشد؛ زیرا لازمهاش آن
است که امر اعتباری بر امر اصیل یعنی وجود مقدم باشد درحالیکه مناط علم به امر وجودی و اصیل تنها
وجدان و شهود حضوری است. از اینرو نزد صدرالمتألهین و طبق تصریحات متعددی که بیان میکند.
علم از سنخ وجود و مساوق با وجود است. (صدرالمتألهین؛ ۱۹۸۱م» ج۱: ص۱۱۶4؛ همی ۰۱۳۹۳«ب»»
ص۵۰؛ همو ۱۶۲۰ق: ص۲۹۸؛ آشتیانی» ۱۳۶۰: ص ۱۰۰) پر واضح است وقتی بین علم و وجود.
تساوق حاکم باشد شناخت وجودات جز با علم حضوری امکانپذیر نخواهد بود؛ زیرا شناخت حقیقت
وجود به علم حصولی ممکن نیست» حقیقت وجود جنس و فصل و اجزای ماهوی که مقرّم علم حصولی
است» ندارد و صورت ذهنی نیست» بلکه عین تحقق» ثبوت و کینونت خارجی است» چنین امری اگر
بخواهد به صور ذهنی مبدّل شود» لازمهاش انقلاب در موجودیّت است.
ممکن است این سوال مطرح شود که جایگاه ماهیّت که در نظام حکمت صدرایی عبارت است از ظل
وجود در تبیین انحصار علم به حضوری کجاست؟ در پاسخ باید گفت علمی که در ساحت نفس به
حیئیت وجودی و حقیقت شی به نحو حضوری پدید میآید» ظهور ماهوی نیز دارد یعنی چون حقیقشت
ادراک شده دارای حدود و ثغور است دریافت ما از این حدود و ثغور عبارت است از ادراک ماهیّت آن
شی که البته غیر از ادراک حقیقت شی و حیثیت وجودی آن است و بدین جهت نمیتوان از طریق
مبنای دیگری که براساس آن میتوان تحلیل دیگری از انحصاری بودن علم حضوری نزد ملاصدرا بیان
داشت» مبتنی بر باور به وحدت حقیقت وجود است که خود. ثمره مبنای اصالت وجود و نگاه تشکیکی به
وجود است (رک: صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج۱: صص 4-14 4و 1۸ و ۱۲۰و ۲۵۰؛ همان پاورقی حکیم
سبزواری» ص۰۷۱ همان _ج۲: ص( هم ۱۳۹۳: ص۶4 ۶) طبق ادعای ملاصدرا وجود» حقیقت واحد
و سنخ فارد است» و از سوی دیگر وی در بحث مناط احتیاج معلول به علت از امکان ماهوی به امکان
فقری حرکت میکند (صدرالمتألهین؛ ۱۹۸۱م ج۱: ص٩۹ ۸؛ همان ج۳: ص۲۵۳) و در بحث علت و
معلول نیز در نهایت به وجود رابط و مستقل که ثمره آن اثبات عینالربط بودن معالیل به واجب است.
میرسد. (همانجا؛ همان: ص ۰ ۳۳؛ جوادی آملی» ۰۱۳۷۵ ج۱: ص۵۳۱-۵۳۲)
پراساس اين مبانی مجموعهه موجودات عالم دو قسم خواهند بود» یکی موجود فینفسه [لنفسه بنفسه] و
دیگری موجود فیغیره [لغیره بغیره] یعنی وجودات رابط. اکنون اگر وجودی» فیغیره شد» به تنهایی
نمیتواند متعلّی علم قرار گیرد؛ زیرا وجود رابط هیچ حکم مستقلی نداشته و هویش عین ربطه فقر» تعلق و
نسبت است. بنابراین مشاهد ابتدا باید موجود مستقل را مشاهده و تعقل کند» آنگاه به تبع ادراک وجود
فینفسه» وجود فیغیره را ادراک کند از طرفی یگانه وجود مستقل در عالم؛ ذات واجبتعالی است که علم
معلولهایش به او حضوری است - زیرا چنانکه گذشت علم معلول به علت خود از مصادیق علم
حضوری است- وقتی چنین باشد» علم به هر چیزی متوقف بر علم به واجبتعالی است «چون علم به
ذیسبب جز از طریق علم به سبب حاصل نمیشود» (صدرالمتألهین» 4۲۰ اق: ص۳۱۵-۳۱۹؛ همو
۱ ج۳: ص۳۹۹-۳۹۸) و اگر کسی مدعی شود معلول راشناخته و درعین حال علت را نشناخته
است؛ این با عینالربط بودن معلول منافات دارد. پس علم به معلول جز از طریق علم به علت که علمی
حضوری است؛ امکانپذیر نیست. در نتیجه براساس تحلیل مذکوز همچنانکه علم معلول به علت و علم
علت به معلول» حضوری است.» حضوری بودن ادراک معلولهای علت واحد از یکدیگر نیز که دارای
هویّت ربطی و فقری هستند از طریق انّخاد و اتصال وجودی شهودی با مدرک است که خود از طریق
تأمل در این مبنا با نظر به تفسیر وجودی از علم در حکمت متعالیه ما را به این نتیجه رهنمون میشود
که تحقق علم جز از طریق حضور میسر نمیشود» لذا علم به هر امری» باید حضوری باشد.
وجود؛ حقیقتی واحد و در عین حال بسیط است. (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج۱: ص 4۳۲-4۳۳؛
طباطبایی» ۱۳۸۸: ص ۲) وحدت حقیقی و بساطت وجود سبب می شود در هیچ موردی نتوان
وصفی از اوصاف کمالی و وجودی را از وجود یا موجودی سلب کرد. بهعبارت دیگر وجود به حکم
بساطت» کلالکمالات است و هرجا هستی و وجودی تحقق داشته باشد عین علم» قدرت. اراد»
حیات و دربردارنده سایر صفات کماليه وجودی خواهد بود. (صدرالمتآلهین» ۱۹۸۱م» ج۹:
ص۱۷ ۳۳۵؛ همان ج۹: ص ۲۹۷-۲۸ همق ۱۶۲۰ق: ص۲۹۸) البته باید توجه داشت که
صفات و کمالات وجودی در هر موجودی به اندازه ظرفیت و گستره وجودی آن موجود است.
بنابراین به حکم مساوقت وجود با کمالاتش» تمام کمالات وجودات عین وجودشان است. علم نیز
بهعنوان یکی از کمالات وجود سرتاسر هستی را فراگرفته است بهنحوی که موجودات مادی نیز از
این کمال بهرهمند هستند و این علم عمومی و سریانی» از نوع علم شی به ذات است که علمی
حضوری است. بنابراین» حقیقت علم که مساوق با وجود است باید وجودی و حضوری باشد تا
سرتاسر هستی از آن بهرهمند شود و اينّ"؛قاعله قلی تخمتیّمنبسردار نیست. همچنین صدرا در
مواضع متعددی که بدان اشاره شد. بر اصطلاحات حضور و حصول -که از سنخ هستی است نه
ضمیمه و امر زاند بر نفس- در تبیین علم تأ کید می کند. وی از یک سو معتقد است مناط علم بودن»
همین حصول» حضور و تحقق چیزی برای چیزی,است., ( صدرالمتألهین» ۱۳۹۷: ص؟ ۶) و از
سوی دیگر «حضور» را از سنخ هستی میداند. اکنون اگر چیزی از سنخ هستی شده» علم به آن هم
باید علم حضوری وجودی باشد؛ زیرا صور ماهوی و ذهنی در علم به وجود از اساس مطرح نیست.
پس این علم سریانی علاوه بر علم شی به ذات خود در علم به غیر هم حضوری خواهد بود وگرنه
وجهی برای تساوق علم با وجود باقی نمیماند. از رهگذر این مبنا است که مهر تأیید بر نگاه
وجودی صدرا به مقوله علم و کمال بودن آن هم زده میشود.
از مبانی دیگر بحث حاضر که خود بهنحوی از نتایجی است که از تلقی وجودی علم بهدست میآید.
مسئله انّحاد عاقل و معقول است» (رک: صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج۳: ص۱ ۰۳۱۲-۳۲ ۶ ۳۲۵-۳۲
۳۳۱-۰ همق ۱۳۵۶: ص ۷۸-۸۷؛ همق ۰۱۳۹۳«ب»» ص۱۹۷؛ همو ۱۳۹۰: ص۲۶۲) که هویّت
علم متوقف بر پذیرش اين مسئله است. (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج4: ص۹ ۶4۱) براین اساس اگر مسئله
انّحاد عاقل و معقول صحیح باشد» باید نسبت میان عالم و معلوم را نیز با نگاه «وحودی» و (حضوری»
تببیق و تفسیر کرد ق گرنه.جاییی:برای تبییق آن باق انمیفاند. حال از آنجا که عرض بودن علم برای ذات
محال است و علم نه عرض زائد بر ذات است و نه جوهر ترکيبکننده ذات انسان» عالم همان نفس متکامل
خواهد بود؛ زیرا در رابطه نفس با صور ادراکی خویش, بیش از یک حضور تحقق ندارد که این حضور هم
حضور صور ادراکی نزد خویش است و هم عینا حضور نزد نفس است و تحقق این امر هم تنها زمانی
است که نفس و واقعیت علم متحد باشند بدین صورت که در خارج یک واقعیت بسیط وجود دارد که هم
مصداق مفهوم نفس وهم مصداق مفهوم علم است؛ لذا بهتر است از این انّحاد به «وحدت» تعبیر شود.
بنابر تفسیر مذکور و تقریر مقبول راقم سطور مراد از انّحاد عاقل و معقول» وحدت ویگانگی وجود
عاقل با وجود معقول است. و اگر بخواهیم ری نهایی صدرالمتألهین را مبتنی بر اصول فلسفه او استنباط
نماییم» به همان اندازه که حلول» محال است انّخاذ دو وجود -وجود عاقل با وجود معقول- نیز محل
اشکال است؛ زیرا در وجود بنابر بساطت» ترکیب به یکی از دلایل زیر معنا ندارد: اگر وجود» مرب باشد
یا باید با یک وجود دیگر ترکیب شود که لازمهاش ترکیب الشی عن نفسه است که بخاطر بساطت وجود
باطل است. يا با عدم ترکیب شود که لازمهاش ترکیب الشی عن نقیضه است» يا با ماهیّت معقول ترکیب
شود که ترکیب امر اصیل با امر اعتباری لازم میآید و.یا با وجود دیگر.بنابر تباین ترکیب شود که ثمرهاش
به بیان دیگر نفس عالم و علم» انیّت محض هستند و تحت هیچ مقولهای واقع نمیشود. از طرفی
وجود حقیقت یگانهای است که تعدد و ترکیب و اختلاط برای آن ممکن است. بنابراین» نفس و علم و
سایر کمالات دوگانگی ندارند تا نیاز به ترکیب باشد يا ترکیب ممکن باشد.
بنابراین صدرا بعد از اينکه اثبات میکند هر عاقلی- اعم از واجب و ممکن- در تعقل» با معقولات
متحد میشود بهگونهای که هریک مانند دیگری است مادام که فعل تعقل تداوم داشته باشد.
(صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج۸» ص۱۶۱؛ همان؛ ج۳: ص۲۷۸ به بعد) رابطه میان عقل و عاقل و معقول را
در نتیجه نسبت میان معلوم و عالم» عینیّت است به این بیان که معلوم با ذات و جوهره عالم یکی
میشود و نفس بهسبب وحدت و یگانگیای که بر اثر حرکت جوهري ذاتی با معلوم پیدا میکند. خود را
متکامل نموده و به سمت غایت خود پیش میرود. براین اساس اولا نسبت معلوم به عالم نمیتواند نسبت
عروض, افاضه یا صدور باشد؛ زیرا در همه این موارد نوعی دوئیت و غیبوبت میان عالم و معلوم تحقق
دارد که سبب میشود ملاک علم بودن که وحدت و اینهمانی وعینیّت میان عالم و معلوم است از بین
برود و در این صورت دیگر علم» علم نخوقد بود. ثانبا علم بودن علم حصولی منتفی میشود؛ زیرا در این
علم» عالم و معلوم دو تا هستند و میان آنها انتّحاد و وحدتی در کار نیست. از این رو از نظر صدرا علم
زمانی حاصل میشود که از مفاهیم وماهیّات فاصله بگیرد و به حقیقتی وجودی مبدل شود.
(صدرالمتألهین؛ ۱۹۸۱م» ج۸: ص۲۷۰) انسان هنگامی میتواند به اشیا علم پیدا کند که بتواند وجود
اشیا را درک کند و طبعا ماهیّت را به تبع وجود و در پرتوی آن ادراک میکند.
اکنون بنابر اینکه وجود و علم حقایق مشکک هستند. انسان در هر مرتبهای از مراتب تشکیکی وجود و
هر نشنهای از نشئات سهگانه هستی (صدرالمتألهین» ۱۳۹۰: ص4 ۲) وحدت خود را با آن مرتبه به ظهور
میرساند؛ بدین صورت که نفس در مرتبه جرد حسی به وجودی حسی علم حضوری پیدا میکند. در
مرت تجرّد خیالی به وجود خیالی علم حضوری پیدا میکند و اگر با مرتبه تجرّد عقلی متحد شود به وجود
آن مرتبه» علم حضوری پیدا میکند. (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م؛ ج۳: ص ۳۶۲) در اینجا آنچه اهمیّت دارد
حضور مرتبهای از وجود برای مرتبه دیگر -نفس- است. (همان: ص۳۵۲)
بنابراین مطابق نظریه انّحاد عاقل و معقول» صورت عقلی که واقعیتی بسیط است به خود علم حضوری
دارد و در نتیجه در ذات خود هم عاقل است و هم معقول» همچنین از آنجا که خود در عین بساطت با
ماهیّت معلوم متحد میشود» علم حضوری به خود عینا تعقل تفصیلی ماهیّت معلوم و به تبع مستلزم علم
حصولی به خود معلوم است (عبودیّت» ۰۱۳۸۷ ج ۲: ص۳۲4-۳۲۵) علت اين امر هم آن است که بدون
علم حضوری هیچ علمی تحقق نمییابد؛ بنابراین آنچه تحت عنوان علم حصولی شناخته میشود از علم
در نظام فلسفی مشا علم و ادراک از احوالات نفس و از سنخ ماهیّت به شمار میرود و لذا بحث از آن در
طبیعیات صورت میگیرد. اما در نظام فلسفی صدرالمتآألهین حقیقت علم بیرون از حوزه ماهیّات و در
قلمروی وجود قرار دارد از اینرو احکامی که برای حقیقت وجود جاری است برای علم نیز حاصل است.
(مطهری» ۰۱۳۷۸ ج۹: ص۶۹ ۳) بر این امناسن و با نظر به مبانی ذکرشده» رویکرد مشائی و تعاریف
ماهوی از علم نظیر تعریف علم به حصول صور معلومات در نفس یا حصول آثار و نشانههایی از اشیا
معلوم در نفس(ابنسینا ۶۰۶ ۱ق: ص ۹ ۱۷)» تمشل احقیقنت مرک نزد مدرک (همو ۱۳۷۵ ج۲:
ص۳۰۸) و مانند آن از وجوه متعدد قابل خدشه است و.اساسا قرائت ماهوی از علم صحیح نمیباشد.
اولا علم در صورتی علم صادق است که دارای حکایتگری تام و تمام باشد در حالیکه ماهیّت اعتباری
حکایتگری اعتباری دارد و نمیتواند ملاک علم واقع شود از سویی بدا بر تلقی وجودی از علم و مبنای
انّحاد عاقل و معقول» حقیقت علم چیزی جز هستی نبوده بلکه از شئون و جلوات نفس به شمار میآید. ثانیا
براساس حرکت جوهری تمام موجودات جهان طبیعت عین حرکت و تغییر هستند بنابراین محال است که
بتوان از موجوداتی که عین حرکت و تغییرند حد ثابتی بهدست آورد و بهعنوان ماهیّت آن شی لحاظ کرد و
در علم برای آن مت حقیقی و اصیل در نظر گرفت. ثالثا تمام ممکنات وجودات رابط هستند و لحاظ
آنها بهعنوان ذوات منفصل و انیّات مستقل محال است؛ زیرا وجود رابط عین تعلق» ارتباط و نسبت است.
بر این اساس وجودات رابط ماهیّت نخواهند داشت» زیرا ماهیّت از استقلال مفهومی برخودار است در
حالیکه اگر وجود رابط چنین استقلالی داشت دیگر رابط نبود. بهعبارت دیگر ماهیّت» مقول در جواب
ماهو قرار میگیرد و محمول واقع میشود؛ و چیزی که محمول باشد حتما طرف خواهد بود و نه رابط.
بنابراین نمیتوان ماهیّت و صور ماهوی را متعلق علم دانست بهویژه بنابر مسئله وجود رابط و مستقل و
وحدت شخصی وجود. سخن از مقولهای به نام ماهیّت وجهی ندارد.
پس از تمهید مذکور با تحلیل رویکرد صدرا از علم و بررسی اصول و مبانی حکمت متعالیه» روشن شد
علم» منحصر در علم حضوری است و اساسا علم حصولی» غلم نیست. در میان سخنان صدرالمتألهین -
افزون بر آنچه بیان شد- و برخی از حکمای صدرایی همچون علامه طباطبایی نیز شواهد و مویّداتی وجود
دارد که اساس تقسیم علم به حضوری و حصولی را بزهم میزند.
در نظر صدرالمتألهین علم یا به طریق «انّحاد» حاصل میشود و یا «ارتباط وجودی ذاتی» که مختص
روابط علّی و معلولی است. «حقيقه العلم نفس الحصول و الوجود مطلقا ... فلابد فی حصول العلم من
آحد الامرین؛ اما الانحاد و اما العلاقه الوجوديه الذاتيه و العلاقه الذاتيه منحصره فی العلیه»
حال در علم حصولی که بین واسطه یعنی صورت با مفهوم ذهنی و ذیالواسطه یعنی عالم از یک سوو
متعلّق صورت ذهنی از سوی دیگر تغایر وجود دارد» هر دو ملاک و مناط عالم شدن منتشی است؛ اما
انتّحاد با صور ذهنی امکانپذیر نیست» چون صورت ذهنی از سنخ ماهیّت وعالّم از سنخ وجود و هستی
است و انّحاد امر اصیل با امر اعتباری بیمعنا است. ارتباط وجودی يا علیّت نفس نیز غیرممکن است.
چون علت باید پیش از پیدایش معلول» واجد آن باشد یعنی نفسی که میخواهد صور ذهنی را به وجود
آوره, باید. در مرحلهاقبل, واجد آنها باشد. وقتی واجذ بو ایجاد آن ممنا نخواهد ذاشت. این استللال,
علم بودن علم حصولی را از حیّز انتفاع خارج میسازد.
در تأیید انحصار علم حقیقی به علم حضوری» عبارت دیگری از صدرالمتآألهین در اسفار به این مضمون
وجود دارد: «علم به وجود يا از راه مشاهده حضوری است يا استدلال بر آن بهوسيله آثار و لوازمش» اما از
این طریق تنها معرفت ضعیفی حاصل میشود». (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م ج۱: ص۵۳)
سر اینکه صدرالمتألهین معرفت حاصل از علم حصولی را معرفتی ضعیف تلقی میکند» باید در مبانی
او جست؛ زیرا در وهله نخست بنابر اصالت وجود و تساوق وجود با کمالاتش, علم از سنخ وجود و
مساوق با آن است و در وهله بعد انّحاد عاقل و معقول مآلا مستلزم انّحاد معرفت و وجود است. وقتی
چنین باشد آنچه به علم حصولی در ذهن حاصل میشود عبارت خواهد بود از حکایت وجود و نه عین آن؛
زیرا اولا علم حصولی» علمی است که در آن واقعیت علم و مغلوم دواتا است و ثائیا در ناحیه عالم نیز در
علم حصولی محتاج ابزار و قوه خاصی از قوای نفسانی هستیم که صورتگری و تصویرسازی کند و نفشس
بهواسطه آن قوه عالم شود و ثالثا مفهوم حاصل شده از یک شی نیز وجهی از وجوه وجود آن شی و نه کنه
آن را آشکار میکند. بنابراین علم حصولی سه پرده از حقیقت فاصله دارد و از اینرو معرفت حاصل از آن»
با این بیان؛ ملاصدرا اصالت را به علم حضوری میدهد و علم را از سنخ وجود و نه از سنخ ماهیّت
معرفی میکند. او همچنین قول به اینکه علم عبارت باشد از «صور منطبعه نزد عاقل» را هم رد میکند.
(صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م؛ ج۳: ص۲۸۸) پس در دستگاه فلسفه وجودی صدرالمتألهین» معرفت ضعیف که
عبارت باشد از صور و مفاهیم منطبعه کارساز نبوده و لاجرم باید سیستمی معرفتی سازگار با سیستم
صدرالمتألهین در مشعر هفتم از کتاب المشاعر در بیان اينکه حقتعالی ذات خویش را عاقل است و از قبّل
ذات» سایر اشیا را تعقل میکند قاعدهای کلی عرضه میکند بدین بیان که «أنّ کل عاقل یجب آأن یکون
متحد الوجود مع معقوله.» (صدرالمتألهین» ۰۱۳۹۳۴ «ب»» ص ۵۲) با امعان نظر بر این بیان و تفسیری که
در مبنای چهارم بیان شد بار دیگر میتوان مناط علم به اشیا را در نظر او انّحاد وجودی دانست. بنابراین
حضور بهطور کلی و حصول که به نحوی همان انّحاد و وحدت است بهگونه مشخص» ملاک و معنای علم
مرحوم آخوند با بیان این مطلب که «العلم لیس ال حضور الوجود بلاغشاوه» (همان: ص۵۰) حصول
ماهیّات اشیا در ذهن و مفهومسازی و تصویرسازی را که از ارکان علم حصولی است» انکار کرده و بار
دیگر این مدعا را که تنها منبع حقیقی معرفت» علم حضوری است مورد تأکید قرار میدهد. بنابراین نزد
صدرالمتألهین علم عبارت است از وجود شی مجزد بله شرّط سلب غواشی,»( صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م؛
ج۳: ص۲۸۹) پس علم نمیتواند جز از طریق حضور حاصل شود.
صدرالمتألهین در بحث شناخت وجود نیز به صراحت.بیان میدارد که درک واقعی حقیقت وجود جز با علم
حضوری شهودی میسّر نیست و چون خارجی بودن عین واقعیت هستی است از راه مفاهیم و صورتهای
«الوجود کما علمت لایعلم !لا بالعلم الحضوری الشهودی و کذا النور لایّدرک کنهه الا بالاضافه ال(اشراقيه
استدلال مویّد سخن فوق در تطبیق با اصول مذکور بهویژه اصالت این است که وجود اگر اصیل و
مجعول بالذات بوده» یعنی وجود حقیقی در تحقق, اصل باشد» از نشنهای به نشنه دیگر منتقل نخواهد
شد. بنابراین علم بدان بهواسطه صور و مفاهیم ذهنی محقق نمی گردد بلکه با شهود و اتصال حضوری و
افزون براین» باید در نظر داشت که چون از طرفی علم به وجود تنها علم حضوری است و از طرف
دیگر غیر وجود يا امور عدمی يا اعتباری است» علم بدانها یا ممکن نیست و یا با اعتبار» علم محسوب
میشود. پس علم» منحصر به علم حضوری است. بهتعبیر دیگر چون تمام واقع و حقیقت. تنها وجود
است» نه عدم و نه ماهیّت و از آنجا که علم به وجود» حضوری است» پس علم منحصر به حضوری است.
بنابراین شناخت حقیقی تنها از طریق علم حضوری ممکن خواهد بود.
ملاصدرا در رساله «انّحاد عاقل و معقول» هنگامی که به تعریف علم میپردازد. علم را بهصورت مطلق
عبارت میداند از انتّحاد وجودی و اینکه وجودی نزد وجود دیگر خاضر باشد و بر این نکته تأکید میکند که
آنچه وجود فینفسه ندارد» وجودش برای امر دیگر محال است. اکنون بنابر اصالت وجود» ماهیّات و
صورتهای ماهوی که اساس علم حصولی را تشکیل میدهند» وجود فینفسهای ندارند» وقتی وجود
فینفسه نداشتند» طبعا مصداق تعریف علم به وجود و حضور شینی نزد شی دیگر واقع نمیگردند: «العلم
عباره عن وجود شي لشي و حضوره عنده» فما لا وجود له في نفسه کیف یکون موجودا لامر آخر»
برخی از اندیشمندان معاصر نیز که از شاگردان مکتب حکمت متعالیه هستند و تحت تأثیر آمسوزههای
فلسفی صدرالمتألهین جز حکمای صدرایی محسوب میشوند بر دیدگاهی که علم را منحصر در
علامه طباطبایی که تحت تأثیر آموزههای وجودشناختی صدرالمتألهین» پایهگذار مکتب فلسفی
نوصدرایی است» به تصریح بازگشت علم حصولی را به علم حضوری میداند» (طباطبایی» ۱۳۸۸:
علم حصولی اعتبار و انتزاعی عقلی است که عقل آدمی ناچار است برای مفاهمه و رفع نیازهای
ضروری خود بدان تن دردهد. در عین حال ازیک معلوم حضوری أخذ میشود که موجود مجرد مثالی
و عقلی است که با وجود خارجی خود نزد مدرک حاصر است» هرچند این فرایند از فاصله دور صورت
علامه با این بیان به صراحت» صحت تقسیم مشهور علم را نفی میکند. (همچنین رک: صدرالمتألهین»
منظور علامه از اینکه علم حصولی به علم حضوری بازمیگردد این نیست که در انتها ادراک نفس از
صور حضوری است و بهعبارت دیگر صور عقلی و علم حصولی از طریق علم حضوری به ادراک نشس
درمیآید» بلکه مراد این است که علم از اساس حضوری است واصور ذهنی متآخر از علمی حضوری
است که برای نفس حاصل شده است» سپس نفس از آن صورتسازی میکند که اين صور نیز صرفنظر از
جنبه حکایتگری» حقایق عینی هستند که نسبت آنها با خارج نسبت رقیقت به حقیقت است و لذا علم
استاد مطهری نیز در تفسیر بازگشت علم حصولی به غلم حضوری تعبیراتی دارد که مویّد رویکرد
انحصار علم در حضوری است. او با بیان این مطلب که «مبنا و مأخذ تمام علوم عادی و تصورهای
معمولی که از آنها به علم حصولی تعبیر میشود. علوم حضوری است و همه آنها از آنجا نشأت
میگیرند» (مطهری» ۱۳۷۸: ص٩۹ ۵-۲۷ ۲۷) دیدگاه خود را هم جهت با استاد خود و مرحوم آخوند معرفی
مینماید. ایشان در تبیین این سخن علامه که «در هر علم حصولی علمی حضوری موجود است» (علامه
طباطبایی» ۰۱۳۹۰ ج ۲: ص4۶ -4۳) شرط اصلی پیدایش واقعیات و تصورات اشیا برای ذهن را «ارتباط و
اتصال وجودی» آنها با واقعیت نفس میداند و خاطرنشان میسازد که اتصال وجودی یک واقعیت با
واقعیت نفس موجب میشود که نفس به علم حضوری آن واقعیت را دریابد. (همانجا)
براین اساس علامه معتقد است بعد از آنکه نفس» واقع را به علم حضوری مییابد. علم حصولی یا
بیواسطه از آن أخذ میشود که همان معلوم حضوری است با سلب منشئیت آثار و یا بهواسطه تصرفی که
قوه مدرکه در آن انجام داده است» به دست میآید. (همان: ص؟ 20-۶)
مطابق این نظر منشا علوم حصولی مبتنی بر اضطرار عقلی» علوم حضوری است و ملاک و مناط
علمهای حضوری انّحاد و اتصال وجودی واقعیت شی مدرک با واقعیت شی مدرک است
از این رهگذر بهدست میآید که علم و آگاهی بهعنوان امسری وجودی» در ساحات مختلف نفس
بهعنوان صور ادراکی» معلومات بالذات نفس بلکه عین نفس هستند و بهتعبیر استاد حسنزاده آملی «جمیع
صور مدرکه از معقول تا محسوس» همه به علم حضوری لدیالنفس حاضر هستند؛ بلکه شأنی از شئون
نفس میباشند و آنها را وجودی جز وجود اطوازانفس نیستت:» (حسنزاده آملی, ۱۶۰۶ق: ص۱۸۸)
بنابراین باید علم را مطلقا حضوری و وزان آن را وزان وجود دانست. در نتیجه علم امری فوق مقوله خواهد
استاد حسنزاده که خود معتقد است «علم نفس» مطلقا حضّوری است و صورتهایی که نفس بر وزان
اعیان خارجی انشا میکند که حاکی از آنها است» به لحاظ جنبه محاکاه علم حصولی و وجود ذهنی
خوانده میشود» (حسنزاده آملی» ۱۳۷۹) در تأکید بر اینکه دیلگاه مرخوم آخوند در خصوص علم»
انحصار آن در حضور است» میگوید بنابر مبانی صدرالمتألهین» معنای اینکه علم» حضوری است» این
است که صور علمی. راسخ در متن جوهر نفس است و در ذات هویّت نفس نفوذ دارد بهنحوی که علم
عین نفس بوده (حسنزاده آملی» ۶ ۱۶۰ق: ص۱۲۵) و نمیتوان علم را ناشی از حصول صور و مفاهیم
ماهوی در نظر گرفت. بلکه صور عقلیه بالفعل در نفس وجود دارند. (همان: ص۳۵۱)
باتوجه به توضیحات فوق و شواهد متعدد از سخنان ملاصدرا و شاگردان مکتب او باید در تعریف علم
تجدید نظر کرد. براین اساس؛ علم» حصول است. اما حصول امری که فعلیّش محض است. پس اساسا
ماهیّات که اموری اعتباری هستند و انتّصاف آنها به وجود» بالعرض و بهتبع وجود است (صدرالمتألهین»
۷۱ ج۲: ص۹۹ ۲) نمیتوانند مناط علم باشند. بهعبارت دیگر چون ماهیت» زاند بر وجود شی
نیست و سخن از ماهیّت بهعنوان امری انتزاعی که از حذّ شی در ذهن انسان تحقق مییاید» ناروا است.
پس مناط علم, تنها انّحاد و پیوند وجودی با معلوم خواهد بود. بر این اساس روشن میشود که علم به
وجود شی جز با علم حضوری امکانپذیر نیست یعنی شناخت حقیقت هیچ وجودی جز به عین خارجی
آن ممکن نیست؛ زیرا برای وجود؛ وجود ذهنیای نیست. (صدرالمتألهین» ۱۹۸۱م» ج۱: ص ۳۹۱-۳۹۲؛
همو ج1: ص۱۳۸؛ همچنین رک: سبزواری» ۰۱۳۷۹ ج۲: ص۲) اهمیّت این مسئله زمانی که با مبنای
اصالت وجود و سایر مبانی حکمت متعالیه سنحیده شود وضوح بیشتری مییابد؛ زیرا براساس اصالت
وجود» حقیقت هر چیزی به وجود آن است وعلم به شی علم به وجود آن است وعلم به وجود از طریق
ماهیّت و بهواسطه آن نیست بلکه به عین وجود شی که ملازم با انّحاد وجودی میان عالم و معلوم است
یعنی علم حضوری محقق میگردد. از این رومعنا ندارد که بهواسطهگري ماهیّات. برای کسب معرفت به
امر خارجی قائل شد. بنابراین تقسیم علم از اساس بیپایه است و علم جز حضور نخواهد بود.
بنابر نظر صدرالمتألهین اولا مسئله علم جز مسائل وجود است» ثائیا مفاهیم و صور ماهوی به جهت اینکه
امور اعتباری و انتزاعی عقلی هستند نمیتوان متعلق علم واقع شوند. ثالثا براساس ارکان حکمت صدرایی
بهویژه اصالت وجود و مساوقت آن با کمالاتش» علم» حقیقتی وجودی و فوق مقولی دارد لذا علم حقیقی.
علم حضوری است. حضوری که در نظر صدرا از سنخ هستی است. و اساسا علم حضوری چیزی جز
خود علم نیست. بنابراین به اعتقاد او ادراک حقیقت وجود فقط از طریق مشاهده صریح و حضور در
محضر آن میسّر است. بدین ترتیب معلوم حقیقی» وجود است و نه ماهیّت. حتی منشا آنچه علم حصولی
خوانده میشود. علم حضوری است یعنی حقیقت علم جز هستی نیست. به بیان دیگر حقیقت علم»
حضور معلوم نزد عالم است و حصول تابع حضور: است و اگر علم حضوری نباشد علم حصولی هیچگونه
اعتباری نخواهد داشت. بنا بر تحلیل دیدگاه ملاصدرا علم حصولی علمی است که پیوسته از یک معلوم
حضوری که نزد مدرک حاضر است بهدست میآید یعنی بعد از آنکه مدرک هستی آن معلوم را به طریق
حضوری دریافت آنگاه تبعا چون حقیقت ادراک شده دارای حدود و ثغور است بهدنبال درک این حدود و
ثغور به درک ماهیّت آن برمیآید که طبیعتا ادراک ماهیّت شی غیر از ادراک حقیقت و حیئیت وجودی آن
است وسمّتی در تحقق علم حقیقی ندارد. لذا نسبت علم حضوری به علم حصولی منتشی از آن» نسبت
وجود به ظهورات آن است و در نظر ملاصدرا علم همانند حقیقت هستی جز نور و حضور نیست.
۱ برای آشنایی با این نوع روششناسی رجوع شود به مقاله «روششناسی استنباط آرا فلسفی ملاصدرا» نوشته
جمشیدیمهر و حسینی شاهرودی» چاپ شده در مجله فلسفه و کلام اسلامی؛ شماره ۱» بهار و تابستان ۰۱۳۹۶
۲ برای تفصیل بیشتر ر.ک: ملاصدرا ۱۳۹۳ «الف»: ص۱۰۸؛ همق ۱۳۵۶: ص۱۱۵؛ همق ۶۲۲اق:
ص۳۸۲ فخرالدین رازی» ۱۹۹۰م» ج۱: ص۹1 40؛ طباطبایی» ۰۱۳۹۰ ج۲: ص1 4۷-۶ [پاورقی استاد مطهری]؛
۳ نمونههایی از این تلازم در پایاننامه کارشناسی ارشد با موضوع «بررسی مبانی و لوازم عدمتناهی واجب تعالی»
اثر نگارنده» دفاع شده در دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد به راهنمایی دکتر عباس جوارشکیان به سال
آشتیانی» سیدجلال الدین (۱۳۶۰)» شرح حال و آرا ملاصدرا مشهد: چاپخانه خراسان.
. ابنترکه اصفهانی» صائنالدین (۱۳۸۱)» تمهیدالقواعد. مقدمه» تصحیح و تعلیق سیدجلالالدین
. ابنسینا حسینبن عبدالله (4 ۱۶۰ق)» التعلیقات؛ بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی.
(۱۳۷۵) الاشارات و التنبیهات» شرح خواجه و رازی» قم: نشر البلاغه.
اسعدی» حجت (۱۳۹۳)» «بررسی مبانی و لوازم عدم تناهی واجب تعالی»» پایاننامه کارشناسی
ارشده دفاع شده در دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد به استاد راهنمایی عباس
. جمشیدیمهر فردین؛ حسینی شخاهرودیی سیم رض ی (۹۶ ۱۳)» «روششناسی استتباط آرای
فلسفی ملاصدرا»» فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی» ۱(4۸)» ص ۰۵۱-۹۸
.جوادی آملی, عبدالله (۱۳۷۵)» رحیق مختوم» تنظیم و تدوین حمید پارسانیا تهران: اسرا.
(۱۳۷۶)» شداختشناسی در قرآن» قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
.حسنزاده آملی» حسن (۶ 4۰ ۱ق)» دروس اتّحاد عاقل و معقول» تهران: حکمت.
زنوزی» ملاعبدالله (۰۱۳۹۱«الف»)» لمعاتالهیه تهران: مژسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
۷ (۱۳۹۱(ب)»)» منتخب الخاقانی فی کشف الحقایق العرفانی» تهران: مولی.
۹سهروردی» شهابالدین (۱۳۷۲)» مجموعه مصنفات, تهران: مژسسه مطالعات و تحقیقات
۰ سبزواری» هادیبنمهدی (۱۳۷۹)» غررالفراند: شرح المنظومه» تصحیح و تعلیق حسن
4 (:۱۳۹)» الشواهدالربوبيه فی مناهج الننلوکيه, تصحیح و تعلیق سیدجلالالدین
۵ (۱۹۸۱م)» الحکمه المتعاليه فی الاسفار الاربعه العقليه» بیروت: دار |حیا التراث
۷ سس (۱۳۵۹۵) المیدآو المعاد» تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی» تهران: انجمن
۸ (۱4۲۲ق)» شرح هدایه الاثيريه, تصحیح مصطفی فولادکار» بیروت: مژسسه
(۱۳۹۷) رساله تصور و تصدیق» تهران: مژسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
۱ طباطبایی» سیدمحمدحسین (۱۳۸۸)» نهايه الحکمه تعلیقه عباسعلی زارعی, ج ۲ قم: اسلامی.
۳ عبودیت» عبدالرسول (۱۳۸۷)» درآمدی بر نظام حکمت صدرایی» تهران: سمت.
۶ عشاقی اصفهانی» حسین (۱۳۸۳)» «ملازمت اصالت وجود با وحوب وجود ذاتی آن»» معرفت
۵ فارابی» محمدبنمحمد (۱۶۰۸) المنطقیات» تحقیق محمدتقی دانشپژوه» قم: مکتبه آیهالله
۹ فاضل تونی» محمدحسین (۱۳۸۹)» تعلیقه بر فصوص» تهران: مولی.
۷ فخرالدین رازی» محمدینعمر (۲۹۹۰م)». المباحث المشرقيه بیروت: دارالکتب العربی.
۸ فعالی» محمدتقی(۱۳۸۰)» تجربه دینی ومکاشفه عرفانی» تهران: مسسه فرهنگی دانش و انديشه
۹ فنایی اشکوری» محمد (۱۳۸۷)» علم حضوریی» قم: موسسه امام خمینی(ره).
۰ فیاض لاهیجی» عبدالرزاق (۱۳۷۲)» گوهر مراد تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
۱ مصباح» محمدتقی (۱۳۹۰)» آموزش فلسفه» تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
دوفصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای عقلی نوین /سال سوم شماره ششم» پاییز و زمستان ۱۳۹۷ و
آبوذر تویان مروری انتقادی بر معناشناسی«تجرّد» در مسئله تجرّد نفس*
یکی از دغدغههای حکیمان الهی, شناخت حقیقت نفس و اسرار آن بوده است. از ویژگیهای نفس» تجرّد
آن میباشد؛ زیرا اگر این ویژگی به اثبات نرسد» برخی رات مانند معاد با تردیدهایی مواجه خواهد
شد. برخی از حکیمان معیارهایی متفاوت در تعریف تجرّد ارائه نمودند. اکنون این پرسش به ذهن خطور
میکند که کدام یک از تعریفهای موجود. جامع افراد و مانع اغیار می باشد؟ این مقاله با روش توصیفی-
تحلیلی» نخست به تعاریف مورد نظر از نفس و تجرّد:آن پرداخته و در ادامه, نقدهایی درباره این تعاریف
ارائه میشود. با توجه به نقدهایی مانند عدم جامعیت در افراد» عدم مانعیت در اغیار و پیشرفتهای علوم
تجربی و شمول تعریف بر مادیّاتی که غیر قابل درک با حواس ظاهری هستند» چنین نتیجه گرفته می شود
که تعریفهای ارائه شده دارای ابهاماتی بوده و در ادامه» تعریف پیشنهادی ذکر میشود.
واژگان کلیدی: حکمای اسلامی» رویکرد انتقادی» تجرّد نفس, علوم تحربی.
۱ استادیار دانشگاه مازندران؛ دانشکد؛ الهیات و معارف اسلامی 1۳.ع .061702110102 2.02692
۲ دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه باقرالعلوم؛ مدرس حوزه و دانشگاه 2.8202۷120134)817۵11.601
|
مسأله تقسیم علم به حضوری و حصولی نزد فیلسوفان مسلمان ثمره نگاه هستی شناختی به پدیده علم است و از دیرباز تا کنون مورد اعتقاد تقریباً اکثریت حکما بوده است، در این نوشتار، برخلاف این دیدگاه رایج میان حکما که علم را به دو دسته مذکور تقسیم می کنند، با نظر به روش خاص استنباط آراء فلسفی صدرا، و تحلیل و بررسی دیدگاه وی در خصوص حقیقت علم که آن را امری وجودی می داند و معتقد است در هنگام علم به هر چیزی، نفسِ همان چیز نزد عالم حاضر می شود، و سپس با تطبیق این رویکرد با مبانی فلسفی خاص او از جمله اصالت وجود، وحدت و بساطت وجود، تساوق وجود با کمالات آن و اتحاد عاقل و معقول، این مسأله به اثبات می رسد که تقسیم مشهورِ علم در معرفت شناسی صدرالمتألهین قابل پذیرش نیست، بلکه او علم را منحصر در علم حضوری می داند. پشتوانه این رأی نیز شواهد و مؤیداتی است که در مواضع مختلف از آثار صدرالدین و شاگردان حکمت متعالیه قابل اصطیاد است.
|
11,150 |
342985
|
واژگان کلیدی: امید. تعهد ورزشی» رضایت ورزشی, دانشجو المپیاد ورزشی
۱۴ پژوهش در ورزش دانشگاهی شماره ۶ بهار و تابستان ۱۳۹۳
امروزه حوزه روانشناسی با تکیه بر توانمندیها و فضایل انسانی مانند نشاط تاب آوری» تعهد.
خوش بینی» امید» رضایت وغیره رویکرد مثبت نگری را ترویج می کند. با ظهور روانشناسی
مثبت نگر و طرح نظریه امید مداخلات آموزشی و پژوهشی و درمانی متعددی برای بررسی و
اثبات تاثیر آن بر ابعاد و ویژگیهای مثبت دیگر صورت گرفته است (۱).
از آنجا که سلامتی به ویژه سلامت روان بستگی تام به سلامتی جسم دارد لذا وازر تخانههای
بهداشت. درمان و آموزش پزشکی وعلوم» تحقیقات و فناوری همگام با سیاستهای کلان تامین
سلامت و رفاه روانی در صدد ترویج سلامت از طریق راهکارهای متعدد می باشند. در این راستا
ورزش و فعالیتهای ورزشی ازجمله تدابیری هستند که برای این منظور در دانشگاهها رواج پیدا
کرده و بر استمرار آن تاکید فراوان شده است. به همین منظور المپیادهای ورزشی دانشجویی
به غنوان: یکی از ابزارهای مهم ناسنا یت و ایجاد نقاط در بین: دانشجویان
برگزارمیشود. با این وجود به نظر.میرزسد تامین سلامت با تعهدی که دانشجویان درقبال رشته
ورزشی و هم تیمیهای خود احساس میکنند و میزان رضایتی که از شرکت در فعالیت ورزشی
دارند و امید بهنتیجه مساقا هیبشت باشد. راز یهد قاط فردی: رابطه تنگاتنگی
با فعالیت:های جمعی و مشار کحم ارد..دروراگ شاضادی در خلا: چندان دوام تداشته
و در بستر اجتماعی معنا پیدا میکند. از طرفی, نشاط و شادکامی» مفهومی شناختی- انگیزشی
است که مبنای تامین آن نیز علی القائدهامی باید.شناختی- انگیزشی باشد. در این رابطه امید
از جمله مفاهیمی است که به اثبات رسیده و بای شناختی- انگیزشی دارد (۲).
با این حال» به نظر میرسد سازه امید» بتواند از طریق متغیرهای تعهد و رضایت ورزشی بر
عملکرد ورزشی اثرگذار باشد. به همین دلیل این سوال مطرح میشود که آیا امید قادر است
تعهد ورزشی و رضایت ورزشکاران را پیشبینی کند. در این رابطه یافتههای همتی نژاد و دانش
سانی (۲۰۱۲) نشان داد بازیکنان واترپلو دارای عملکرد بالا و مطلوب نسبت به بازیکنانی که
دارای عملکرد متوسط و ضعیف میباشند. از سطح تعهد ورزشی بالاتری برخوردار هستند.
همچنین یافتههای پژوهش موید ارتباط عمیق ورزش و تعهد میباشد (۲). نتایج پژوهش
آجسانی و همکارای (۲۰۱۲) تضای ذاذ که اقذرت: موییای پیغیبیتی کننذه رضایتمندی
فرزشکاران است: (۴). پژوهش ناسیستو" و همکازان (1۳۳۱۱ بیانگر این است: که تیمهایی که
رضایت ورزشی بالایی داشتند» با انسجام تیمی بالایی همراه بودند (۵). نظرودین" (۲۰۰۹) در
رابطه امید و تعهد ورزشی با رضایت ورزشی دانشجویان... ۱۵
تحقیقی روی سبکهای رهبری مربیان و رضایتمندی ورزشکاران تیمهای بسکتبال دانشگاهی
مالزی دریافت که از بین ۱۵ خرده مقیاس رضایتمندی ورزشکاران» چهار عامل انسجام تیمی.
آموزش و تمرین» مشارکت اجتماعی و مشارکت فردی در تیم در اولویت قرار دارند (۶). اوماند!
(۲۰۰۵) در بررسی اولویت ابعاد رضایتمندی ۱۳۲۰ دانشجوی ورزشکار دریافت آموزش» تمرین و
عملکرد تیمی در رضایتمندی ورزشکاران بسیار مهم است (۷). مطالعه سویرآ (۲۰۱۲) موید این
است. امید که بخشی از هیجان مثبت محسوب میشود با رضایت ورزشی در بین ورزشکاران
نخبه: رابطهذارد (۸). مطالعه آندریو" (۲۸۸۴) نشان ذاد: در بین ورزشکاران تنیس بین تعهد
ورشی و رضایت ورزشی رابطه وجود دارد (٩). پژوهش کشاورزی و آریاپوران (۱۳۸۸) نشان داد
که که بین ابهام نقش در دفاع با رضایت از عملکرد شخصی,» رضایت از عملکرد تیمی و رضایت
از المجام, یی وریین آبهام, در حعله پا رضلیت از عملکرد اقیمی زق ,رضایت از اننجام, یی
همبستگی معکوس و معنادار وجوددارد. اما بین ابهام درحمله و رضایت از عملکرد شخصی
همبستگی معناداری بدستنيامد (۱۰). جرعه نوش (۱۳۸۶) در بررسی اولویت ابعاد رضایتمندی
ورزشکاران نشان داد که از میان ۱۵ خرده مقیاس پرسشنامه رضایتمندی ورزشکار چهار عامل
رفتار و تعامل مربی» مشارکت ورزشکار در تیم» استراتژی تیم و عملکرد فردی ورزشکار مهم
ترین منابع افزایش رضایتمندی ورزشکاران است (۱۱). در همین راستا پژوهش شیرمحمدی و
همکاران (۱۳۸۹) نشانداد که بین بعد امیدواری و رضایت ورزشی رابطه مثبت و معنادار
وجوددارد (۱۳). پژوهش پورسلطانی زرندی و همکاران (۱۳۸۹) نشانداد بین انگیزش و تعهد
داوطلبان زن و مرد رابطه معناداری وجود دارد:(۱۳). مطالعه ای که ریمر و چلادورای؟ (۲۰۰۱)
در بین دانشجویان ورزشکار دانشگاههای کانادا انجام دادند به این نتیجه دست یافتند که تعهد
ورزشی پیش بینی کننده رضایت ورزشی دانشجویان ورزشکار است (۱۴). نتایج پژوهش
شاکری تیا (۱۳۹۱)*#شانداد. که امیدواری ۶*حمایت: اجتماعی سالگگدان پیش بینی کننده
مثبت سلامت عمومی آنها است (۱۵). نادری و حسینی (۱۳۸۹) نیز در پژوهشی تحت عنوان
رابطه امید به زندگی و سرسختّیروانشناختی در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه نشان دادند
که بین امید به زندگی و بعد تعهد از سر سختی روانشناختی رابطه مثبت و معنادار وجود
دارد(۱۶). یافتههای حمید (۱۳۸۹) در پژوهشی مبین این است بین رضایت از زندگی و امید
۱۶ پژوهش در ورزش دانشگاهی شماره ۶ بهار و تابستان ۱۳۹۳
به طور کلی از آنجا که دانشجویان دانشگاههای علوم پزشکی اغلب در رشتههای مرتبط با حوزه
پزشکی در حال تحصیل بوده و بعد از فراغت تحصیل در این حوزه به فعالیت خواهند پرداخت
و وظیفه آنها حفظ و تامین سلامت جسمی بیمارانی است که به دلایل مختلف دچار بیماری
شده و درمان آنها نیاز به صبر و شکیبایی و تحمل رضایت و امید پزشکان» پرستاران و
مدیران بیمارستانها و درمانگاههای پزشکی دارد لذا ضروری است قبل از ورود دانشجویان
حوزه پزشکی به محیط کار میزان امید. رضایت و تعهد و نحوه ارتباط بین آنها که به دلیل
حساسیت شغل آنها از طرق مختلف که یکی از آنها رویدادهای ورزشی میباشد. شناسایی و
راهکارهای لازم برای تقویت آنها ارایه شود. اما آنچه بارز است. تحقیقات محدودی در زمینه
تعهد ورزشی و رابطه آن با رضایت از رشته ورزشی و امید به کسب موفقیت در مسابقات
ورزشی به ویژه در کشور ایران انجام شده است. از اینرو تحقیق حاضر درصدد است به بررسی و
مقایسه میزان امید دانشجویان ورزشکار در رشته های انفرادی دهمین المپیاد ورزشی با رضایت
ورزشی و میزان تعهد ورزشکاران بپردازد و در آخر به .این سئوال پاسخ دهد که چه رابطهای
بین میزان امید» تعهد ورزشی و رضایت ورزشی دانشجویان پسر شرکت کننده در رشته های
ورزشی انفرادی دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان پسر دانشگاه های علوم پزشکی کشور وجود
تحقیق حاضر از نوع توصیفی " همبستگی است. اطلاغات مورد نیاز برای ادبیات نظری تحقیق
به روش کتابخانهای و اطلاعات مورد نیاز برای تحلیل از طریق ابزار پرسشنامه به روش میدانی
گردآوری شد. جامعه آماری پژوهش شامل ۱۰۰۱ دانشجوی ورزشکار پسر شرکت کننده در
رشته های انفرادی دهمین المپیاد ورزشی دانشگاههای علوم پزشکی کشور بود که در شهریور
۱ در دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار گردید. شایان ذکر است دانشجویان در رشتههای
آنفرادی: تکواندو (۱۱۲تفر) کشیشی ۱۷۵۲ فرش ۱۷۳ پانقن:. بدمینتون (۶۹نقن». تیراندازی
(۱۱۹ نفر)» کاراته (۹۵ نفر)» دوومیدانی ۲۹۳ نفر)» شطرنج ۳۴۳ نفر) و شا ۱:۳۳ نفر) در
المپیاد حضور داشتند. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان و به تعداد ۲۷۸ نفر تعیین
گردید. روش نمونه گیری به روش تصادفی طبقه ای و تعداد نمونهها از هر طبقه به شرح زیر
تکواندو 9 نفر)» کشتی (۴۸ نفر)» تنیس ۲۰۱ نفر)» بدمینتون (۱۹ نفر)» تیراندازی ۹19 نفر)»
کاراته (۲۶ نفر)» دوومیدانی (۶۱ نفر)» شطرنج (۱۳ نفر) و شنا (۲۸ نفر). برای جمعآوری
رابطه امید و تعهد ورزشی با رضایت ورزشی دانشجویان... ۱۷۷
اطلاعات مورد نیاز از سه پرسشنامه استاندارد سنجش امید در حیطه سلامت و تندرستی تعهد
الف- پرسشنامه سنجش امید (۸۳75) : پرسشنامه سنجش امید (اشتایف ره ۴ ) دارای ۱۴
سوّال بود و از دو زیر مقیاس قدرت اراده و قدرت راهیابی تشکیل یافتهاست. نمرهگذاری مقیاس
سنجش امید در قالب مقیاس ۸ درجه ای (۱- قطعا غلط الی ۸-قطعا درست) صورت گرفت.
ب- پرسشنامه تعهد ورزشی (50115): پرسشنامه تعهد ورزشی توسط اسکالن» سیمونر
کارنپتر» وکیلر" (۱۹۹۳) ساخته شده است. این ابزار دارای ۱۴ سوال است که چهار بعد تعهد
ورزشی» نشاط ورزشی » الزامات ورزشی و بهرهمندی از فرصتها را مورد سنجش قرار می دهد.
نمره گذاری مقیاس مدل تعهد ورزشی در قالب مقیاس ۵ ارزشی لیکرت (۱-اصلا الی ۵-خیلی
ره ی ۰ ۰ ۵ ۰ لب 2 ۰ ۰
پ- پرسشنامه رضایت ورزشکار (۸50): پرسشنامه رضایت ورزشکار توسط باریمر و
چلادورلی* (۱۹۹۸) طراحی شدیپاست1و دای ۲۵گویه است.. پرسشنامه رضایت ورزشکار
دارای چهار خرده مقیاس عملکرد ورزشی رشد شخصی, عملکرد تیمی و آموزش و تعلیم است.
نمره گذاری پرسشنامه رضلیفگ گورزش گر در قالب ماس ۸ه*#زشی_لیکرت (۱- اضلا الی ۵-
روایی صوری و محتوایی هر سه پرسشنامه به تایید ۱۵ تن از متخصصین مدیریت ورزشی رسید
و پایایی آنها در یک آزمون مقدماتی با ۳۰ آزمودنی و آلفای کرونباخ به ترتیب ۰۰/۷۴ ۰/۷۶ و
بای تحلیل ده ها از روشهای آماز توصیفی] مات میانگین: آتحراف معیان افراواتی»:ذرصن و
جدول توزیع فراوانی و روش های آماری استنباطی از جمله آزمون کولموگروف- اسمیرنف» تی
تک گروهی: زگرسیوگ خطی و رگرسیوی چنهگانه با کمک ترم افزاز 5085:۷7 استفادهشن:
۹۸ پژوهش در ورزش دانشگاهی شماره ۶ بهار و تابستان ۱۳۹۳
یافتههای توصیفی پژوهش نشان داد 7۲۵/۵ دانشجویان شرکت کننده در رشته های ورزشی
انفرادی دهمین المپیاد دانشجویی دانشگاههای علوم پزشکی کشور بین ۱۹-۲۱ سال, ۴۹/۴/
بین ۲۲-۲۴ سال, 7۲۳/۷ بین ۲۵-۲۷ سال, ۱/۴/ ۲۸ یا بیشتر از ۲۸ سال سن داشتند.
همچنین۸۸/۹/ دانشجویان مجرد و ۸۱۱/۲ آنها متاهل بودند. ۴۷/۲/ در مقطع کاردانی,
۵ در مقطع کارشناسی, ۸۱/۸ در مقطع کارشناسی ارشد و ۴/۷/ در مقطع دکتری مشغول
به تحصیل بودند. 7۵۳/۶ دانشجویان ۱-۳ سال ۰ 7۳۵/۶ بین ۴-۶ سال, ۸/۳/ بین ۷-۹ سال و
۵ ۱ یا بیشتر از ۱۰ سال سابقه ورزشی دارند. ۸۳/۵ دانشجویان سابقه یک دوره حضور
و ۱۶/۵/ سابقه دو دوره حضور در المپیاد ورزشی را داشتند.
با توجه به این که مقدار معناداری آزمون کلموگروف اسمیرنف در هر سه پرسشنامه از ۰/۰۵
بیشتر بود ( پرسشنامه سجش امید 22۱/۸۵۲۳ ۰/۱۸۴*-0» پرسشنامه سنجش تعهد ورزشی
2-۸ 00۰/۱۷۱ ۰ پرسشنامه رضایت"ورزشی 72-۱/۴۷۱ 0-۰/۱۲۶ )» میتوان استنباط
کرد که توزیع دادههای هر سه پرسشنامه طبیعی بوده و جهت انجام آزمون فرضیهها از آزمون-
شایان ذکر است با توجه به این که در همه مدلهای رگرسیونی مقدار دوربین واتسن در حدود
۲ محاسبه: شد (مقداز دورن وال لاد 6 داشت لد در همه مواره ناهمبسته
بودن باقیماندههای خط رگرسیون برقرار بود. همچنین توزیع خطاها در همه مدلها طبیعی
بود» لذا برای تحلیل پیشبینی متغیرها امکان بهرهمندی از رگرسیون وجود داشت.
جدول ۱- نتایج آزمون تیتک گروهی برای سنجش سطح امید» تعهد. ورزشی و رضایت ورزشی دانشجویان
متغیر میانگین ۰" انحراف استانداره 1 ۴ . سطح معناداری
رضایت ورزشی دانشجویان پسر ۰ ۳/۲۵ ۳ ۸۴ ۱ ۱
نتایج جدول یک نشان میدهد با توجه به این که میانگین امتیاز امید (۵/۰۱۹) دانشجویان از
مقدار آزمون (۴/۵) بیشتر بوده و سطح معناداری ۰/۰۰۱کمتر از ۰/۰۵- است. بنابراین تفاوت
آماری معناداری بین میانگین امتیازات امید دانشجویان و مقدار آزمون وجود دارد. لذا میتوان
رابطه امید و تعهد ورزشی با رضایت ورزشی دانشجویان... ۱۹
استنباط کرد که امید دانشجویان بیشتر از حد متوسط بوده و در وضعیت مطلوب قراردارد.
همچنین با توجه به این که میانگین امتیاز تعهد ورزشی (۳۱۱۷) از مقدار آزمون(۳) بیشتر بوده
و سطح معناداری ۰/۰۰۱ کمتر از ۰/۰۵- 0 است. بنابراین تفاوت آماری معناداری بین میانگین
امتیازات تعهد ورزشی دانشجویان و مقدار آزمون وجود دارد. لذا میتوان استنباط کرد که تعهد
ورزشی دانشجویان بیشتر از حد متوسط بوده و در وضعیت مطلوب قرار دارد. در آخر با توجه به
این که میانگین امتیازات رضایت ورزشی دانشجویان(۳۱۳۵) از مقدار آزمون(۳) بیشتر بوده و
سطح معناداری ۰/۰۰۱*کمتر از ۰/۰۵- ۷ است. بنابراین تفاوت آماری معناداری بین میانگین
امتیازات رضایت ورزشی دانشجویان و مقدار آزمون وجود دارد. لذا میتوان استنباط کرد که
رضایت ورزشی دانشجویان بیشتر از حد متوسط بوده و در وضعیت مطلوب قرار دارد.
جدول ۲- رگرسیون خطی جهت پیشبینی تعهد ورزشی از روی امید دانشجویان پسر شرکت کننده در رشته های ورزشی
با توجه:یهانتایج جدول ۲ وبا اسگاد یش ماذارگ 0:۱/:-۴ که کمتر از ۵ است:
میتوان مطرح نمود که تغییرات تعهد ورزشی از طریق امید تبیین شده و ارتباط معناداری بین
جدول ۳- ضرایب رگرسیونی خطی جهت پیشبینی تعهد ورزشی از روی امید دانشجویان پسر شرکت کننده در رشته های
ورزشی انفرادی دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان پسردانشگاههای علوم پزشکی کشور
متغیرملاک متغیرهای پیشپینی کننده , میزان 8 ضریلیتا میزان سطح معتاذاری
با توجه به نتایج جدول ۳ و ضرایب رگرسیونی ۰1 و سطح معناداری ۰/۰۰۱ که کمتر از ۰/۰۵
است. نتیجه گرفته میشود که امید قابلیت پیشبینی 7۳۵ تعهد ورزشی دانشجویان پسر را
۳۰ پژوهش در ورزش دانشگاهی شماره ۶. بهار و تابستان ۱۳۹۳
جدول ۴- رگرسیون خطی جهت پیشبینی رضایت ورزشی از روی امید دانشجویان پسر شرکت کننده در رشته های ورزشی
با توجه به نتایج جدول ۴ و با استناد به سطح معناداری ۰/۰۰۱*-0 که کمتر از ۰/۰۵ است.
میتوان مطرح نمود که تغییرات رضایت ورزشی از طریق امید تبیین شده و ارتباط معناداری
جدول ۵- ضرایب رگرسیونی خطی جهت پیشبینی رضایت ورزشی از روی امید دانشجویان پسر شرکت کننده در رشته های
ورزشی انقرادی دهدین المگهاد ورزشی چگگسوبان پسهانشگامهای علوم پزشکی کشور
متغیرملاک متغیرهای پیشبینی هیزان8 ضریب بتا میزان] سطح معناداری
با توجه به نتایج جدول ۵ و ضرایب رگرسیونی ۰۰1 و سطح معناداری ۰/۰۰۱ که کمتر از ۰/۰۵
است. نتیجه گرفته میشود.که*امید قابلیت پیشبینی,۳۸/*رضایت ورزشی دانشجویان پسر را
جدول ۶- رگرسیون خطی جهت پیشبینی رضایت ورزشی از روی تعهد ورزشی دانشجویان پسر شرکت کننده در
رشته های ورزشی انفرادی دهمین المپیاد,ورزشی دانشجویان پسردانشگاههای علوم پزشکی کشور
با توجه به نتایج جدول ۶ و با استناد به سطح معناداری ۳-۰/۰۰۱ که کمتر از ۰/۰۵ است.
میتوان مطرح نمود که تغییرات رضایت ورزشی از طریق تعهد تبیین شده و ارتباط معناداری
رابطه امید و تعهد ورزشی با رضایت ورزشی دانشجویان... ۱۳
جدول ۷- ضرایب رگرسیونی خطی جهت پیشبینی رضایت ورزشی از روی تعهد ورزشی دانشجویان پسر شرکت کننده در
رشته های ورزشی انفرادی دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان پسردانشگاههای علوم پزشکی کشور
متغیرملاک | متغیرهای پیشبینی | میزان 8 ضریب بتا یزان 3 سطح معناداری
با توجه به نتایج جدول ۸ و ضرایب رگرسیونی ۰1+ و سطح معناداری ۰/۰۰۱ که کمتر از
۵ است. نتیجه گرفته میشود که تعهد ورزشی قابلیت بینی *۶/ رضایت ورزشی
جدول ۸- رگرسیون چندگانه جهت پیشبینی رضایت ورزشی دانشجویان پسر شرکت کننده در رشته های ورزشی انفرادی
دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان پسردانشگاههای علوم پزشکی کشور از روی امید و تعهد ورزشی
منبع مجموع درجه آزادی میانگین میزان ۴ سطح 8 دم
با توجه به نتایج جدول ۸ و با استناد به سطح معناداری ۰/۰*۱*-0 که کمتر از ۰/۰۵ است.
میتوان مطرح نمود که تغییرات رضایت, ورزشی از طریق امید و تعهد تبیین شده و ارتباط
معناداری بین امید و تعهد ورزشی با رضایت ورزشی دانشجویان پسر وجود دارد.
جدول ۹- ضرایب رگرسیونی مرتبط با پیشبینی پیشرفت رضایت ورزشی دانشجویان پسر شرکت کننده در رشته های
ورزشی انفرادی دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان پسردانشگاههای علوم پزشکی کشور از امید و تعهد ورزشی
متغیرملاک متغیرهای پیشبینی میزآن 8 ضریم بتا میران؟ سطح معناداری
با توجه به نتایج جدول ٩ و با استناد به ضرایب رگرسیونی و سطح معناداری ۰/۰۰۱ که کمتر
از ۰/۰۵ است. میتوان استنباط کرد که در ارتباط بین امید» تعهد ورزشی و رضایت ورزشی»
امید 7۲۰ و تعهد ورزشی » ۵۳/ قابلیت پیشبینی رضایت ورزشی دانشجویان پسر را دارند.
۱۳۲ پژوهش در ورزش دانشگاهی شماره ۶ بهار و تابستان ۱۳۹۳
معادله رگرسیونی رضایت ورزشی دانشجویان از روی امید و تعهد ورزشی دانشجویان امید
دانشجویان (۰/۱۹۹) + تعهد ورزشی دانشجویان (۰/۵۲۶) + ۱/۴۰۵- رضایت ورزشی
معادله رگرسیونی نشان میدهد ۵۳/ تعهد ورزشی و در حدود ۲۰/ امید دانشجویان با یکدیگر
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه امید تعهد ورزشی و رضایت ورزشی دانشجویان پسر
شرکت کننده در رشته های ورزشی انفرادی دهمین المپیاد دانشجویی دانشگاه های علوم-
پزشکی کشور بود. نتایج پژوهش نشان داد که میانگین میزان امید. تعهد ورزشی و رضایت
ورزشی در دانشجویان شرکت کننده در رشته/های ورزشی انفرادی دهمین المپیاد دانشجویی
دانشگاههای علوم پزشکی کشور در حد مظلوب قرازذارد که یافتههای تحقیق با نتایج تحقیقات
همتی نژاد و دانش سانی (۳*۷۲) همخوانی دارد.:از یافتههای"تحقیق و ادبیات پیشینه چنین
استنباط میشود که امیدواری و تعهد از متغیرهای مهم برای ورزشکارانی است که در مسابقات
ورزشی شرکت میکنند و از آنجا که آزمودنیهای این مطالعه افراد ورزشکاری هستند که به
قصد قهرمانی در مسابقات شرکت. کرده اند» لذا از «سطح بالاتری از امید و تعهد ورزش و
موفقیت برخوردار هستند. از طرفی نبایستی این مساله.را نادیده گرفت که انجام ورزش در بین
دانشجویان حاکی از سلامت روانی و اجتماعی محسوّب میشود. لذا ورزشکارانی که در مسابقات
شرکت میکنند از توانایی سلامت روانی بهتری برخوردار هستند (سیداحمدی و همکاران,
۹ از اینرو تشویق دانشجویان به طور عام و دانشجویان دانشگاههای علوم پزشکی به طور
خاص که با تامین ماکحا ماه ساره کا و گاون طراتهمانجام؛قالیتهای ورزشی مستمر
به منظور افزایش امید. تعهد و رضایت آنها توصیه میشود. در راستای بالا بودن امید» تعهد و
رضایت در بین افرادی که در آیندهای نه چندان دور امسئولیت خدمات رسانی در بیمارستانها
و مراکز بهداشتی را به عموممردم براعهده خواهند داشت. ارائه خدمات مناسب و متعهدانه دور
نتایج تحقیق نشانداد که بین امید و تعهد ورزشی دانشجویان پسر شرکت کننده در رشته های
ورزشی انفرادی دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان پسر دانشگاههای علوم پزشکی کشور ارتباط
معناداری وجود دارد و امید دانشجویان پسر عامل پیشبینی کننده تعهد ورزشی میباشد که
یافتههای پژوعض, با نتایج تقیقات امد بابلای, و هجمگلرای 0۳۹۱۵ شیرمسنی و هشگازان
۳۸ : شاگریتیا ۲۳۹۱ اوماندا! (۲۰۰۵) و سویر (1۳۰۱۷ هنخوانی دارد. امیدواری که
رابطه امید و تعهد ورزشی با رضایت ورزشی دانشجویان... ۱۳۳
شامل مجموعه شناختی مبتنی براحساس موفقیت ناشی از منابع گوناگون (تصمیم های هدف
مدار) و مسیرها (شیوه های انتخاب شده) برای نیل به اهداف است (اشنایدر ۲۰۰۲) به فرد
کمک می کند تا به تواناییهای خود احساس مثبتی داشته و دلبستگی بیشتری به انجام ورزش
(مددی» ۱۹۹۲) و نتایج روانی و اجتماعی آن داشته باشد. بنابراین چنین میتوان بیان کرد که
امید ورزشکاران عامل مهمی در تاثیرگذاری تعهد ورزشی آنهاست. با توجه به چنین قابلیتی و
در بسیاری از موارد مشاهده میشود. برخی از بیماران به مرحلهای میرسند که از نظر علم
پزشکی هیچ امیدی به ادامه حیات آنها وجود ندارد. در صورتی که پزشکان و کادر همراه وی از
امید کمتری برخوردار باشند. به نظر میرسد برای نجات وی تلاش مناسبی انجام نخواهند داد
اما اگر امید و تعهد آنها با فعالیتهای ورزشی تقویت شده باشد» چنین روحیهای آنها را برای
فعالیت و تلاش بیشتر سوق خواهد داد و در نهایت خدمات بهتر و بیشتر تا آخرین حد ممکن
برای چنین افرادی ارائه خواهند داد و در نهایت میتوان انتظار به بهبود بیماران بیشتری در
از سوبی دیگر یافتههای تحقگق نان دا6 مه ارت اطهمناذاری بین امید و رضایت ورزشی
دانشجویان پسر شرکت کننده در رشته های ورزشی انفرادی دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان
پسردانشگاههای علوم پزشکی کشور وجود دارد که نتایج تحقیق با یافتههای شیرمحمدی و
همکاران (۱۳۸۹) و سویرا (۲۰۰۹) همخوانی دارد. از آنجا که امید عامل انگیزشی قوی برای
رضایت ورزشی محسوب شده و به رضایت ورزشی کمک میکند. اساسا ورزشکاران دانشجو با
امیدواری به نتایج روحی و جسمی که ورزش دارد» رضایت ورزشی بیشتری به دست میآورند.
از طرفی شرکت در مسابقات ورزشی و امیدواری به کسب موفقیت در آن افراد را برای کسب
عزت نفس بیشتر در جامعه سوق میدهد که موجب ارضای نیاز پیوند اجتماعی فرد میشود. در
حوزه پزشکی یکی از عواملی که میتواند موجب ارتباط موثر بین کادر پزشکی و بیماران و
سراجعه کنندگان شود داشتر ری انختماعا مناشی؟افت. از آنجا که چنین حسی از رظایت
نشات گرفته و امید نیز با رضایت در ارتباط است و حضور در فعالیتهای اجتماعی مانند
المپیادهای ورزشی چنین حسی را در بین شرکت کنندگان افزایش میدهد. توصیه میشود بر
استمرار چنین رویدادهایی توجه کافی شده و متولیان این رویدادها برای پیوند اجتماعی
در بخش دیگری یافته تحقیق نشان داد که ارتباط معناداری بین تعهد ورزشی و رضایت
ورزشی دانشجویان پسر شرکتکننده در رشته های ورزشی انفرادی دهمین المپیاد ورزشی
دانشجویان پسر دانشگاههای علوم پزشکی کشور وجوددارد. به طوری که تعهد ورزشی
۳۴ پژوهش در ورزش دانشگاهی شماره ۶. بهار و تابستان ۱۳۹۳
دانشجویان پسر عامل پیشبینی کننده رضایت ورزشی دانشجویان است. یافتههای تحقیق با
نتایج پژوهش مظاهری و مهرپرور (۲۰۱۲)؛ آندریو (۲۰۰۴)» و پارسامهر و مهربان (۱۳۹۰)
همخوان است. لذا با توجه به مبانی نظری موضوع چنین استنباط می شود که تعهد ورزشی
بواسطه داشتن صفاتی» موجب میشود فرد فعالانه درگیر به ورزش شده و به ارزشمند بودن و
اهمیت داشتن تجاریش اعتقاد داشته باشد. این ویژگیها موجب میشود ورزشکار با رضایت
درونی به انجام ورزش مبادرت ورزیده و از هر عملی که مانع تداوم انجام ورزش گردد. اجتناب
کند. از طرفی همان طوری که در یافتههای قبلی پژوهش بحث شد» رضایت ورزشی در بطن
خود سازه تعهد ورزشی را داراست. چرا که رضایتمندی و علاقه به ورزش بدون داشتن آگاهی
به ارزش کار و دلبستگی به آن ممکن نیست. بنابراین ارتباطی شناختی و عاطفی بین دو مفهوم
تعهد و رضایت ورزشی وجوددارد. لذا مسئولین وزارت بهداشت و آموزش پزشکی کشور می-
توانند از چنین قابلیتی برای افزایش رضایتمندی منابع انسانی خود در واحدهای صف و ستاد
بهره گرفته و از نارضایتیهای احتمالی در بین آنها از طریق مشارکت در رویدادهای ورزشی
یکی دیگر از يافته حاصل از تحقیق نشانداد که ارتباط معناداری بین امید و تعهد ورزشی با
رضایت ورزشی دانشجویان پسر شرکت کننده در رشته های ورزشی انفرادی دهمین المپیاد
ورزشی دانشجویان پسر دانشگاههای علوم پزشکی کشور وجوددارد. به طوری که امید
دانشجویان از طریق تعهد ورزشی دانشجویان عامل پیشبینی کننده رضایت ورزشی دانشجویان
پسر شرکت کننده در رشته های ورزشی انفرادی دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان
پسردانشگاههای علوم پزشکی کشور میباشد. مطالعه ای که به بررسی همزمان رابطه امید و
تعهد ورزشی با رضایت ورزشی دانشجویان پرداخته باشد بر اساس جستجوهای صورت گرفته
در این تحقیق بدسنه نیامد. اما مطالطاتی کفاتگ تک متیرهای .و ید را با رات
ورزشی مورد مطالعه قرار داده باشد با یافته های این تحقیق همخوان هستند عبارتند از زاهد
بابلان و همکاران (۱۳۹۱)» پارسامهر .و مهربان (۱۳۹۰)» پورسلطانی زرندی و همکاران
(. قاری و سیگ (۳۸۹. سور (1۳:۹۹: ریم و سوالاوری: 1 و
آندریو!(۲۰۰۴). از اینرو چنین استنباط میشود که دانشجویان ورزشکار با داشتن امید از
تعهد بالایی برخوردار می شوند و به واسطه امید و تعهد بالا رضایت ورزشی نیز افزایش می-
یابد. به طور کلی از یافتههای پژوهش میتوان نتیجه گرفت که امید. تعهد و رضایت سه
متغیری هستند که در ارتباط مستقیم بوده و امید و تعهد قابلیت پیشبینی کنندگی رضایت را
رابطه امید و تعهد ورزشی با رضایت ورزشی دانشجویان... ۱۳۵
دارند. از آنجا که کار و فعالیت در مراکز پزشکی فعالیتی طاقت فرسا به شمار رفته و به دلیل
حساسیت زندگی و حفظ حیات بیماران» فعالیت در این بخش نیازمند افرادی با امید و تعهد
بالا و رضایتمندی بوده به نظر میرسد مسئولین دانشگاههای مجری رشتههای علوم پزشکی
باید به وجود این سه عامل در دانشجویان توجه کافی داشته و در دوران تحصیل با روشهای
مختلف سه عامل را تقویت نمایند. لذا از آنجا که ورزش و فعالیتهای بدنی توام با رقابت عامل
مهم تقویت کننده سه متغیر مزبور بهشمار میروند توسعه فعالیت بدنی و رویدادهای ورزشی به
0 0۲۷اعن7 :1560۳ 11006 ایک بلعقط10 ۵ کل ,0062658 وغل وت06 52 .1
6۰ ۵۵ 26۳۹060065 قصنامنکنو 1316۳ ,رل امنلاط بل دآ 2/0061 1۵002160
3 - 219 .00 ,2005 ,106 ,ق۲عداکناط20 506066 31002 :37۷ ,11۵02206
24 ما10 مزع 10محل رد2 .38000 عطا صذ کم مطصنقط :روط 11006 ما0 معلردک .2
2006 3/0205 13516 0۶ ۳11۵ 156 منصدک طکمصق3 3.۸۰ ,31625۵0 130۵0 .3
2010 ۷۷۵6۲ امدمنام <1 صقنص۲۳ ۶ ص200 عط ۵۳ اصعصنصصمع
-1173 :(6) 3 ,2012 ,506065 عزکقظ مه ومزامم۸ که سوت حاعععط [م 136205
00۵6 ۲ 821913000 عاعلطن۸ سمل ز0۵۵ مل مصعنطعع7ومگ۴ .36 منصهقطط .4
:(8)7 20127 ,5006066 آهنمم5 مهزعش 20/۵۲۰ جه 0مقه8 نالمطوص۲۳ آهدموزد 2۳1 5 ص۳۵
ماملطاه 01 [1-6۷6 ساآنال ,۲۷:6۵ م۳۸ ق5027 ۳سا ,۲7161۳3 ال رت0نصتا7 ماصعصنعد< .5
5۰ .36۷ بقطق۲ 506۲ 00ص کااه صخمصمزععطی مصدمتع فص صمنادگکنادد
8 535130000 عالطا وصه کعاواد رد1020 وصنط02) ,3.27.8.3 31822۳009 6۰
,50 1016۳200021 ۵۶ مدس 70 حلجقع3۵ بصع الدطامماعهط وانکهتنصت صقنکچه 1/3
کزوع15 500۳6 هدز ص60 روزط۳ عاملطک۸ ند ماگ1 3۳0۳۵ مشظ ,۸۳۵۵۵ .7
17006۳ هنصنع ۷۷ ۵۹۲ که صمناق ۳۵ لععزدروط2 ۵۶ اممطک عطا ما معاتصطانگ
50666 ۵۶ 3/16۲ 1و ع06ع126 عطا 1۵۳ کاصعصعشسومط ۵ط که ما۳ آعناه2
4 5305130005 ۲۳۵ 0۳ رازه600 2006ع0د 0ص عقوم که کاعاگه عطا ,۳۰ م5 .8
.937-3 :(36)3 ,2012 ,ل0مواص۸ لام .وعامعلطاد عاناه ۵0 طل ۳96۳ 2 :500۳
دنطو 0200 ۶و ععطع نع 002 که معط ۵ط1 ,کصمصعک علعنو 2 م3 ,۸0 :9
+ 0 ,2004 ,11856713085 00 1۳62865 ,156965 ۳100006 ,کتع رد81
۰ کشاورزی محمد. آریاپوران سعید. بررسی رابطه ابهام نقش با رضایت ورزشی بازیکنان
فوتبال» همایش سلامت روانشناختی,۰۱۳۸۸ قابل درسترس در وب سایت
۱ جرعه نوش رضا. بررسی ابعاد رضایتمندی ورزشکاران باشگاه های استان مازندران» پایان
۳۶ پژوهش در ورزش دانشگاهی شماره ۰۶ بهار و تابستان ۱۳۹۳
۲۳ شیرمحمدی لیلا میکائیلی منیع فرزانه» زارع حسین. رابطه سخت رویی» رضایت از
زندگی و امید با عملکرد تحصیلی دانشجویان. مجله روانشناسی دانشگاه تبریز ۰۱۳۸۹ ۲۰(۵):
۳ پورسلطانی زرندی حسین» قنبرپور نصرتی امیر» دوستی مرتضی, بای ناصرسیاوشی
محمد. تعیین رابطه بین انگیزش و تعهد داوطلبان در نهمین دوره المپیاد ورزشی دانشجویان
00 ۵۶ اصعصانصصی مصد صمنادگکنادک .0 مفق ۵1130 عغ مش .17 ,866۲ .14
.27-0 :7 2001 ,160۳6 300 00067ع که ماه 15۵ +ععاملطاه ادص
۵ شاکری نیا ایرج. رابطه حمایت اجتماعی و امیدواری با سلامت عمومی درسالمندان مرد
۶ نادری فرح» حسینی سیده مونس. رابطه امید به زندگی و سرسختی روان شناختی در
دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران» زن و جامعه. ۰۱۳۸۹
۷ حمید نجمه. رابطه سخت رویی روان شناختی» رضایت از زندگی و امید با عملکرد
تحصیلی دانش آموزان دختر: پیشدانشگاهی, فصلنامه روانشناسی کاربردی» ۰۱۳۸۹ ۱۶(۴):
کشاورز لقمان. فان نرق *ملاژ نی افریبا. وابطّامید و تعهد ورزشی با
رضایت ورزشی دانشجویان پسر شرکت کننده در دهمین المپیاد ورزشی دانشجویان
پسردانشگاههای علوم پزشکی کشور: پژوهش در ورزش دانشگاهی. ۶۱۳۹۳ ۲ (۶):
|
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه امید و تعهد ورزشی با رضایت ورزشی دانشجویان ورزشکار پسر شرکت کننده در دهمین المپیاد ورزشی دانشگاههای علوم پزشکی کشور بود. جامعه آماری تحقیق شامل 1001 دانشجوی ورزشکار پسر شرکت کننده در مسابقات بود که بر اساس جدول مورگان 278 آزمودنی به طور تصادفی طبقه ای برای نمونه تحقیق انتخاب شدند. برای دست یابی به اهداف تحقیق از پرسشنامه های سنجش امید، تعهد ورزشی و رضایت ورزشی استفاده شد که روایی آنها به تایید متخصصین رسید و پایایی آنها در یک مطالعه مقدماتی به ترتیب 74/0، 76/0 و 79/0 محاسبه شد. برای تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی و استنباطی از جمله کلموگروف اسمیرنف، آزمون تی تک گروهی، رگرسیون خطی و چندگانه استفاده گردید. نتایج حاکی از ارتباط بین امید با تعهد و رضایت ورزشی دانشجویان بود. دیگر یافته ها نشان داد که بین امید و رضایت ورزشی دانشجویان از طریق تعهد ورزشی ارتباط معناداری وجود دارد. همچنین امید و تعهد ورزشی عامل پیش بینی کننده رضایت ورزشی به شمار می روند. با توجه به ارتباط امید، تعهد و رضایت دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی و نقش مثبت دانشجویان پس از فراغت از تحصیل در سلامت افراد جامعه، برگزاری فعالیت های مختلف از جمله رویدادهای ورزشی در دوران تحصیل برای تقویت میزان امید، تعهد و رضایت دانشجویان ضروری به نظر می رسد.
|
15,210 |
495190
|
ن شد.
درنتیجه. هفت سطح زمینمعنا زمینفضا زمینمتن. زمینمنظر زمینشکل. زمینعارضه و
زمینشی. پیکربندی» مصداقسازی و در حوزه ژئومورفولوژی, کمّی, بصری و کاربردی شد. بدین معنا
زمین به چندین طبقه و کلاس به هنگام مطالعه و
تشخیص و تفکیک شد. همانطور که در شکل ۲ نشان
دید. مقطع و نوع نگاه ما زمینمنظرهای مختلفی را در
حمل میکند. در فضای کوهستان قرار دارد و جزئی از
امجموعهای از معانی» مفاهیم؛ ویژگیها صفات و خواص و بهطورکلی هویت مکانی حاکم بر قسمتی از زمین را زمینمعنا مینامیم که این
اهر زمینمعنایی, با توجه به نحوه و نوع چیدمان, قرارگیری» تلفیق و ترکیب در فضاهای مختلف جغرافیایی» مفهومی بهنام زمینفضا ایجاد
امیکند. درنتیجه معنای زمین با توجه به الگوی چیدمانی بهصورت زمینفضاهای مختلف میتواند متجلی شود.
بعد از شکلگیری یک زمینفضا معانی جلوهگر میشوند و درنتیجه. تمایل به تجسد تقویت شده و وجوه مرتبط با فرم تقویت میشود. در
اسلسلهمراتب فرمشناسی بنیادین از معانی به فرم میرسیم» یعنی سیر نماد به نمود در این سلسلهمراتب وجود دارد. زمانی که معنای زمین,
هویت فضا را بسته به نوع و الگوی چیدمانی خاص خود. دریافت کند و نیز تجسد و نمود بیشتری پیدا کند مفهوم زمینمتن تشکیل
امیشود. درنتیجه متأثر از معنای زمین و از تلاقی خواص فضایی» مکانی و فیزیکی در یک موقعیت خاص جغرافیایی» زمینمتنهای
اگر برشی از یک زمینمتن زده شود.و از زاویه یا نگاه خاصی به آن نگریسته شود. مفهوم زمینمنظر نمایان خواهد شد. زمینمنظر و
تقریف آن,بدشدت تختتأئه تکرش مخقق: کاربرداها خوامیهها و اهداف فرایند. پژوهش #شواهد بود: زمینسنظر کر اقسیر سلسلهمراتیی
افرمشناسی بنیادین به نسبت سطوح مافوق خود تجسد بیشتری پیدا کردهاست.
در برشی که بر زمینمنظر زده شود» زمینشکل معنا پیدا میکند. درنتیجه زمینشکل تحتتأثیر زمینمنظر است و تغییر در زمینمنظر
ابهشدت زمینشکل را متأثر میسازد.,هر زمینمنظر میتواند نماینده زمینشکلهای متنوعی باشد. درجه تکامل یا نمود فرمشناسی به
نسبت سطوح قبلی تکامل بیشتری مییابد و تجسد معنا به فرم» بیشتر آشکار خواهد شد.
زمانی که یک ویژگی برچسته شوته:غارضه انامیده میشود. ذرصورتی که: این رویژگی ,یا صفت:غالب» تواتر یا تکزار فراکتالی یایده رمینغارضه
را بهوجود میآورد. درنتیجه زمینشکل, مجموعهای از صفات غالب با فرکانس فراکتالی است که کاملا متجسد و صلب
اهر زمینعارضه از عناصر یا اجزای همگن و متجانسی تشکیل شده که به آنها زمینشی گفته میشود. درباره زمینشی معنا بهطور
اکامل متجسد شده و تجانس و همگنی آن, در نظام سلسلهمراتبی فرمشناسی مورد بحث در اين پژوهش, به حداکثر رسیده است.
سطوح سلسلهمراتبی فرمشناسی با استفاده ا نقشههای موضوعی تهیه و ترسیم شدند. بهمنظور
روشها مدلها و تکنیکهای کمّی. گامبهگام. دستیابی به اهداف پژوهش فرایند زیر طراحصی
شناسایی و تفکیک شده و درنهایست بهصورت شدهاسگ (شکل ۳(
ارتفاع مطلق ۲۷۵۱6۲ ۸5۵۱016 ارتفاع نسبی 8۳زا 1210/6ع8 ۹۶۲۲۵ ۲۵۷۵۷
06۶0 اعها-ع 8 ۱۸02 ۳ ۴ ات اک و کت ان
سا ماه اس مایا میا انحنای حداکثر _ ۲0۳۷۵۳:۲۵ ۱/2(1۳۳2۵۱
۱ چار کی 036 1 ۳ ای حداقل ۲۱۳۷210۲6 1۳۱۲۵۱ ۱
| باشکست های طبیعی 8۳625 ۱1310۳۵ ! ۱ انحنای پلان ۱
۱ فواصل هندسی ۱۳۳6۲۷۵۱ 21ع[/6060/۳61 را انجتای پروفیلی : :6000008 ۳۲۵12
6 ]| سطوح مقعر 5۳۲۵285 ۴۵۱۴۵۷6 سطوح محدب 5۱0۳13665 ۴۵۲۷6۵
9 چد کط کتک هد و [ شته ی ما اک
۴ زمین عارضه ۴۵۵۲۳۲۵ ۳۵ها ۱ زمین شی 006۲ ۱۵۱۵ ۱
اخط الرأس های اصلی 5 ۲وزد/1 ۱ خط الرآس های فرعی 810861:0۶ ۳۹۳
به لخاظ کمّی در یک فاز معنای مرتفعبودن" و در
یک کشور یا منطقه تعریف شود. برای تعیین حد. با
(۱)» تعداد دادههایی که مطابق با روش چارکی در هر
این رابطه () تعداد مشاهدات هر کلاس, 7 تعداد کل
در این روش هیچ کلاسی بدون عضو نخواهد بود و
بسیار مفید و موثر است. هنگام استفاده از این روش
بیش«از خد به دادههای بویت ۷۹ و خارج در آن کلاس
- تعیین معنای مرتفعبودن زمین با روش طبقهبندی آیتمهای شبیه بههم است که یک گروه طبیعی درون
روش طبقهبندی شکستهای طبیعی یک سیستم اين روش طبقهبندی بهدنبال مینیممکردن» انحراف
طبقهبندی داده برای بهینهسازی آرایش مجموعههای متوسط از میانگین کلاس است. در حالی که انحراف از
داده در کلاسهای طبیعی است. یک کلاس طبیعی میانگین با سایر کلاسها به ماکزیمم برسد. این روش
بهینهترین دامنه کلاس است که بهصورت طبیعی در واریانس درون گروهی را کاهش و واریانس بینگروهی را
یک ست داده, میتوان یافت. دامنه هر کلاس, ترکیبی از آفزایش میفهد (شکل )و معمولا بظام ۷۳ نأمیده
میشود که برابر با تفاضل /51603 از /571۸7 است
شکل ۶: روش طبقهبندی فواصل هندسی, در تعیین آستانه طبقهبندی توزیع دادههای ورودی
جیوه را با استفاده از ارتفاع زمین محاسبه میکند. این
۴ در رباضیات سری هندسی (3۳۵028211011 601136116)). که البته به نام
اعداد است که تمامی اعداد بعد از اولین عدد. در عددی ثابت غیر صفر به نام
فرمول براساس روابط فیزیکی فشار هوا را با استفاده از
بهطوری که در این رابطه 0 فشار هوا بر حسب
در مرحله بعدی در بازه ارتفاعی منطقه مورد نظر از
بهدست آمد و در نموداری که در شکل ۰۷ نشان داده
شکل ۷: سیستم تعریف معنای مرتفعبودن براساس رابطه تغییرات ارتفاع با فشار هوا
هدف اصلی این روش در بخشبندی 1 مشاهده در کل
استفاده از این هفت روش و به کمک مدل رقومی
پنجره متحرک به ابعاد ۲ در ۲ سطر و ستون (شکل
۸) و با استفاده از روابط (۶) تا (۱۰) بهدست آمدند.
نسبت کره است و درنتیجه دارای مقدار * برای شکلی
برای محاسبه این نوع انحنا از رابطه (۱۵) استفاده شد
در سلسلهمراتب فرمشناسی بنیادین در سطح بعدی با در گام چهارم» برای تعیین زمینمنظر, ابتدا از
زمینفضا روبهرو میشویم. در این سلسلهمراتب طبق الگوریتم 5۳514 (شیرانی و همکاران» ۱۴۰۰: ۱۳)»
مساتی کر تظر گرفیسه شود کر بخ مین مسا استفاده شد. با استفاده از نقایج الگنوریتم .5۳8 که
زمینفضای کوهستان مطرح میشود. با درنظرگرفتن . برروی مدل رقومی ارتفاعی اعمال میشود. مقادیر
زمینمعنای مرتفع و محدببودن که در مرحله بالاتر از ۵۰ درصد انتخاب و مقادیر پایینتر» حذف
پیشین, بهدست آمد این دو زمینمعنا با یکدیگر جمع شد. سپس بااعمال یک فیلتر زمینمنظر
شده و زمینفضای کوهستان را متجلی میسازه. خطالرأسهای کوهستانی استخراج شد. الگوریتم
بهطوریکه در زمینفضای کوهستان هر دو معنای با استفاده از تعریف یک پنجره متحرک بر روی
مرتفعبودن و محدببودن مستتر است. شبکلا رستری پیکسلهای موجوه در جر مرک
7 با ابعاد سطر و ستونی» 7,۴ را بهطور زوجی
مقایسه کرده (شکل ٩) و درنهایت با استفاده از رابطه
رظ ابرط اپطا ره بط وطارطظ 5 عر ی ۲۳۱۷۷
موظ اورط | ورظ ا روط اورظ | وظ ۱ و۳ | روط روط وظ | روط 3 ری ۲۳۱۷۹۷
رو اریط اوط ا ورطا بط اور بط ۵ روط اوط رهاط وظ ا و۱9 رظ
ور ابر | برد ها بیط | بیط بیط اد هار2 ارت 7 :52
ور ابوط | روط روط روط | روط ویظ بوظ ای یط اهاط و8 وا روط
اررط اورط ورط پرط | بوط یط ورظ | پوط | پوظ اووظ روط
شکل ٩: نحوه توزیع پیکسلها در الگوریتم تشخیص تکنقطهای +5۳51
الگوریتم تشخیص تکنقطهای قلل با استفاده از در این رابطه در صورتی که ارزش ارتفاعی پیکسل
رابطه ۲۱ پیادهسازی و با نماد ریاضی نشان داده مرکزی (۴) در هر زوج مقایسه بیشتر از ارزش ارتفاعی
رابطه (۲۰): و ستونی (ع,۲) باشد» یک واحد به مقدار 1 اضافه
رم 1 با ضرب تعداد سطر و ستون پنجره متحرک منهای
1-(۳۲۷۲)- ۲ یک واحد است. بعد از محاسبه مقدار 0 و ز با استفاده
از رابطه ۲۱ درصد شباهت به عارضه قله و خطالرأس
1 با استفاده از روابط ۲۲ و ۲۳ از مدل رقومی
شکل ۱۰: تعیین زمینمعنای مرتفعبودن با استفاده از روش تعیین ارتفاع مطلق
در گام دوم معنای مرتفعبودن زمین با استفاده از یک فواصل هندسی و نیز روش ماکزیمم فاصله با احتساب
حد ارتفاعی نسبی تعیین شد. در این روش از دو دو کلاس (مرتفع و کمارتفاع) معنای مرتفعبودن زمین
رویکرد طبقهبندی و خوشهبندی استفاده شد. را تعزیف کردند. در شکلهای ۱۱ تا ۱۴ نتایج این
روشهای طبقهبندی چارکی. شکستهای طبیعی و روشها نشان داده شدهاست.
شکل ۱۱: تعیین زمینمعنای مرتفعبودن با استفاده از روش طبقهبندی چارکی
شکل ۱۲: تعیین زمینمعنای مرتفعبودن با استفاده از روش طبقهبندی شکستهای طبیعی
شکل ۱۳: تعیین زمینمعنای مرتفعبودن با استفاده از روش طبقهبندی فواصل هندسی
شکل ۱۴: تعیین زمینمعنای مرتفعبودن با استفاده از روش طبقهبندی برمبرر0
روش دنگریق که جز روشهای خوشهبندی محشوب زمین با استفاده از روش خوشهبندی 1-5
میشود. برای تعیین معنای مرتفعبودن زمینآمورد 8 را نشان میدهد.
شکل ۱۵: تعیین زمینمعنای مرتفعبودن با استفاده از روش خوشهبندی 0018167108 1۳-1625
در جدول ۲ لیستی از روشهای طبقهبندی و با ارتفاع محاسبهشده هریک نشان داده شدهاست.
جدول ۲: متدهای تعریف زمینمعنای مرتغعبودن و آستانههای ارتفاعی محاسبهشده
آستانه ارتفاع (132) | مبنای ارتفاعی ۱ روش عملکرد متد تعریف زمینمعنای مرتفعبودن
در گام دوم زمینمعنا براساس معنای محدببودن مدلها «شامل مدل انحنای حداکثری. پلان. مازاد
تعریف شد. برای تعریف معنای محدببودن از میان افقی. پروفیلی» حداقلی» ناکروی و مازاد عمودی بودند.
مدلهای چهاردهگانه تشخیص تحدب سطحی, هفت در اشکال ,۱۶ تا ۲۲ زمینمعنا براساس معنای
روش که عملکرد متناسبتری داشت. انتخاییا شد. ایق محدبپودن ترسیم و نمایش داده شدهاست.
شکل ۱۶: تعیین زمینمعنای محدببودن با استفاده از انحنای حداکثری
شکل ۱۷: تعیین زمینمعنای محدببودن با استفاده از انحنای پلان
شکل ۱۸: تعیین زمینمعنای محدببودن با استفاده از انحنای مازاد افقی
شکل ۱۹: تعیین زمینمعنای محدب بودن با استفاده از انحنای پروفیلی
شکل ۲۰: تعیین زمینمعنای محدببودن با استفاده از انحنای حداقلی
شکل ۲۱: تعیین زمینمعنای محدب بودن با استفاده از انحنای ناکروی
شکل ۲۲: تعیین زمینمعنای محدببودن با استفاده از انحنای مازاد عمودی
از شش متد مختلف (جدول ۲)» نتایج آن با هم تلفیق
بعد از تهيه نقشه زمینمعنا با دو معنای مرتفع و زمینفضای کوهستان بهدست آمد که نتایج در شکل
محدب بودن» براساس ترکیب این دو زمینمعنا نقشه ۵ نمایش داده شدهاست.
در ادامه براساس زمینفضای کوهستان که درامرحله همانطور که در شکل ملاحظه میشود. سه زمینمتن
پیش بدست: آمده بوقه زمینمتن. کمربند کوهنت کاس ی | زا گرس» البرز و کمربند شرقی نشان ذاذه
بهصورت نظارتشده و با نظر کارشناسی تهیه و ترسیم شدهاست.
بعد از استخراج زمینمتن» در سلس لهمراتب نهر روش شناسی,بد آن آقسا رد شیت, زوین مفظیو
فرمشناسی بنیادین مورد نظر نوبت به استخراج رشتههای کوهستانی از درون» زمینمتن استخراج و
زمینمنظر رسید. با طبقهبندی نتایج الگوریتم 85087 ترسیم شد که در شکل ۲۷ نشان داده شدهاست.
در سطح بعدی,» براساس نتایج الگوریتم 781 و 52574 زمینشکل قلل"دراشکل ۲۸ نشان داده شدهاست.
روششناسی به آن اشاره شد. تهیه و ترسیم شد. در
شکل ۲۹. نقشه زمينعارضه خطالرأسهای اصلی و زمینشی خطالراسهای فرعی و یالهای عرضی
دیگری که حجم و فرکانس بیشتری را به خود اختصاص
در ادامه یک پژوهش بنیادین و نظری است که توسط
قابلتوجه در این زمینه آن است که این پژوهش با هدف
ارتباط شفاف و روشنی با مبانی نظری و فکری داشته
در این پژوهش از مبانی نظری خلق شده در درون
ایدههای فکری با زبان بصری و با استفاده از روشها و
روشها و تکنیکهای کمّی سیر نماد به نمود دنبال شد و
نتایج در غالب تصاویر و نقشهها نشان داده شد. به
رامشت. محمدحسین (۱۳۸۴). نقشههای ژئومورفولوژی,» نمادها و مجازها انتشارات سمت. صفحه ۰.۱۹۰
شیرانی» کورش؛ سینا صلحی؛ فاطمه نعمتاللهی (۱۴۰۱). تشخیص خودکار لندفرمهای زمین با استفاده از تحلیل
مکانی الگوی کرنل» سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی. دور ۱۳. شماره ۱. شمار
صمدزاده» رسول؛ سینا صلحی؛ فاطمه نعمتاللهی (۱۴۰۰). نوتعریفی از ساختار فرمشناسی بنیادین در دانش
ژئومورفولوژی» پژوهشهای ژئومورفولوژی کمّی. دوره ۱۰. شماره ۲. پیاپی ۳۸
1 ع۳6 ۲۵ 16006 0656۵ 156 بععصهف لصا وصد کاصعبه مزع م1 مطام مصوعی .(3996) .10 ,6ص ۳ظ
273-7 ,(40)3 ,عزع 10م دام مصمعی نگ اکضسطکانه7 .وم 1700001 نو جان مه نصتآ مدع معی و
60000108 ۳۵0۲۰ ۵ عمامطامو تمصع عععمتم صذ علهک مهم وصه ععنطو هن .(1992) .7 .10 ,8066 106
6 ,(.۳0) .7.۳ وتع06ه8 :10 مکز وله 13060 مت اعومص عنام آمازونه ج که صمناقعنامصه عط1 .(3989) ب منه6از1
51-۰ .38 100009 رک ۳۳۵۵ :6 «مارچه1 مکصعاکرگ دنا هص مگ آهعنط همع ج کصصنای زامص۸ هدوز کص6 10
آهزداع عم صز دلعلومص مناد عله لهانونل هم عکند عطا صز کادعص 300100 2000(.۰) .کل اهالاک فصه .ظ ,عالناصاعماط
615 016۷۵00_آهانونل ۵6_6۲ دز _کا 262_130۵1006 285427 / نا ندنام اه اد وا دم ۶ // + صااط
0 عفد 300-86000 1۵۳ طعقو 0ص 0عقط دی ۸ ب(0996) کبک مطصقاق/2 ۵00 طل ,ولع۳
[۵ط200 1316 370 عطا ۵۶ کعو 2۳۵0 نصز ,کلع00 نصا عانعن هنن صمنایغندعدله
,/270 ,86 قاصد5 ,20061108 لقاصع 3۳0 فصه کل هصنادوعاصت ۵۳ دمحا ۲00/۸
115۸ بش0 ,8270278 هاصه5 رکزداواهس۸ وصه ماهس مگص] عنطا دیمع 1۵۳ عحصع6 لفدمق1< ,1996 ,21-25
[صاط واه فص کل /صاوز_ کل /ومدم 6-04 ۸۳ جک لوا دای هنعط صااط
بوانازط هام عاصز و۷۵ دنله نقاهل عاعاد تخل ۵۶ کلزدولقصه «عاعتاع ب.(3965) ۷۷ .8 ,ق3۳۵۳
- ۸-۵۲006017 031-963 - مهس زا-۲ م-ک زور امه ماک ۲ / هم /ع 0۳ 3۳[ محای نا هه 6 ۷ // :05 اط
1۵ ,(.۳09) .7 ماصقالهی .7.۳ ,۷180 نصا مکعانطانانه عنطصدع ۵0۵ و29۵ .ر2000) .7.8 ۷۷1808 بل ماتقللهی
.51-85 .00 ۵۶6۵ 316۷ ,۷16 .کدنا نامه وصه ک6ام 20 +عزفولدص۸
اناد _عنط مه 009 30_3۵ 3035437 /و ماه انم اعد ماه ها وک معط
لها 10۳ کصمزعننل عنطامه ۵0۵ ۶و صمننصقعل عطا 10۵00 .(1994) .2 مطقطاصعطانع8 0ص ۳۰ مفلاع 622
1300 ۳۵0-516 1۵ دمن هنامحد ص۵۸ ومع معع 1۵۳۵ وصها نز مععم وحم که عزونمص۸ .(3964) ۰1۰ ,1130۵
11-۰ :54 ,6608۲200675 صمفعص۸ اه صمناقنمعع۸ عط او کلمصص۸ ,م1330
5 .200113005 ,501206 رکاصعع 0 + وتاعصمطاممصمعی .(2008) .ومع .1 17 وتعاناه۸ 2 وا ,ق1160
۰ ولا اطع ماسی که 4ام ومع دمص ۳ص معصنمصهص نمعناعنهاد صز امصععصی اعلومص حاحل عط1 .ر3967) ۳۰ .ی ,فعلوه[
62لا له نج / 5/3 و زد وم 60/6 جع ,ناک نطو //:وصاط
و۸۵ ۳۵۵0۰ ما60 6 اکق6 ۳ مصمنانصقعل تعصعص عنطاه او مطل ۵۳ ۳۵۶ «(1971) ۰ ۳۰ مالهمکه0 ۵۶ و۳ .ی رفلطه[
217-4 ,(61)2 ,2036۲5 ۳ع 660 صع م۸ ۵4 دمناعنمعع۸ عطا 0۶
۵ع۸ت) 1560۳ 3۵1۵ ۶و مکش 66066 که کنففط عطا 05 عنام که کزدولدص۸ ع6 3/0۳00 .(1973) 7 ,فط1۳
5 7 مادام -معنطاحهع م6 .(عهصهندعصم)) کناهازوه نآ هعنطامد ومع
-وع 1 2 وعی- 6 هدع و۲ -ک اهاز خن تس هط جع ومع تا عمط و /ص مج تفص ۱/۵ کصااط
8 م5 هصنسنصناصه نصمکوصها 4و عسصساد لهنادمی عط هه علهک .(1998) 2.36 مطمفصفاک۸ فصه .0.0 م1100
,660603201 0۳۵ ععصع گم نمدمنامصاه] 3۳0 عطا که کعصناعع 2۳0 نصا مکناکناهادمعع طلانم کعزعع اد اد
4 17000 ,1998 56016006۴ 17-19 م0800 فعنطتا. بلاط ۵۶ بواز 7۳
.5/8615 998/1 8/1 ود و نها ها ط 00ع5 ۵ //:صاکط
0 ۳۵۳۵۵ نامک حطاونط که صمناهاصعصعع5 0مکد دعس 1 .(2003) .۸ مصفعاکگ 200 .8 رتعحاقنج بش۸ ,10066
۲0016۲666 1310۳20۵1 ص506 عطا ۶و کعو و20 نصا مکاعزطاه رم که دمناق 1:۵6 1۵۳ بوهوقصسز
.900,کاتآ ,00 هاوگ م 09ص نامگ ۵۴ جانه خصت] مد صناها 66002
2۳0085 15 .کط200 ماه عاهاسه خح ۶و عنکولندصد وصه صمنایگندععل ۶۵۶ کومطاعص عصم5 .(1967) 7 1/3066
.(281-297 .3080 ,14 .310 ب1 ۵ ۷7) بانانططاممم وصد گنها آهعنا2ع ااقص ۵5 حصفکو مرک وعاما معط حاکن عطا و
.26006 14/۳ 12010/385 131 .معا /کعکسی /عدانططا 6 نک ۷ // :05 1ط
ب1:23-44 ,70۵ 116 رکانصت دصق صنع) حاعتمحطی عسحامصی عاعل وصه صمنانعنسوه 1210 .(1988) .۸.3/7 ,ماصهزنه/1
2 رطاصد۲ع۵۵۵) عطا حز مادم آهنادمی وی ما اعد آدهع5۳0 فصه کعناکناهادمعع وصندتآ .(1988) .2.7 ما10
389-5 :13 ,120010۳8 وم کعععی م2۳ ععواسا؟ طاجد8 مشکنآ معاقاک د0اعصنطاعد ۷ معا کعط انام5
308-۰ ,(20)4 ,کنو اهص۸ آهعنطا مه ومع +عصعاع ری ام مومع صز عله5 نهنادم که ۲۵1۵ 156 .(1988) .0 .7 ,وصناانط2
,3/0065 ۳16۵05 آهانعن2 ۵ ععصهی صندجع)-موناکلوصه1 هکتاصصنی +عسهصوند عنمعصهمعع عط1 «ر1988) .تج ,عغازط
عاعصصقطاح هه کععولن8 ۶و م1000 عطا وگ عصمناهند ۷ عنقدص0 ما2 گم ععتا ,2006 یگ ۵08
600 ,8 و7130 12 آهناه م5 حذ 655 ۳ع 10:30 ,12۳3/6
,61 0۳06685 3001021 فده عما ناک عنام م20 .(0998) ۴ اهاز 200 .ظ ,3/662 بل مافنصطا5
55-6 :112 ,378 عزع م1 مطام مصمعی خن اکضسط 7۵
165 /ع از /صهص طاحاص/ع 0 صع لا مگ نامگ // :05 ط
و دا[ صق ۸6 ۰/رع 1و دام 600 صز نامه وصه مودک بعص1 .(3965) ۷۷۰ 8 راطفا هه م۸ .5 ما5
۵1 3/2162 کعساه تسه که صعاکبرک عام مج بط هکل کاصزوم توافهع صز هکس وصهآ .(0995) ۸۰ 2۰ هاگ
عمداسه 100 ۶و کمطاعص عهاتاصهی اماد6 ۳03 .(2002) ۷۰ بش۸ ,3650 6۵ یگ با بققتقطا5 ۸ .8 وق 5۳
0006۳6۲6 1۵۳۵05۵1 ۳۵۵ برع ماما مصمعع از کعلهی عصن فصد ععهوک ب(3999) با باع#اتها5
61-6۰ اهنا 00۵9 +عزط مومع هناگ معسهع]آ ص216 - برع مامطممصمعی
6 ۶و 5ع و۳۳۵ تصآ مانصت هصنمصقص صنعجع که عصسص هی آمنط و30 «(1994) یک ,13000 ۵6 فصه .3 مقصونگ
5 ,94 کآ0ط ,فصعافر5 صمناهصدگد] عنطاصع0عی ۵۳ زنط فص ععصعکصم) صمعص ۳ طاکز۲
۹6۴66 ۳587 ,طوناهاصه5 ۳6 20516 1۵ مکنکوتعصه کعصصمگلوصها وصه صمخانعوی نداد ع1000 .(2001) .۸ ,ککنع 1۸
3600۲ 000۵۲۰ روط کعق/< عوهنن۸ ۵۶ دنام تعاطا آمنعنتهاک .(0978) .5 با رقطق8 ۸6 .3 70۳8۶
1-6 ,ده ع 660 01 3601 (صملفوصنگ ۵عانصتآ) خصتا صعطس 3 بدمتاقاصعصه0 30 صع۳ع ۳۳۵ +عزدواهص۸ صن۵ 16
واع5۵0 لدم ۵طا که عدمنادعصدی آمعنطممعمانط0ط .کون کم صمنععطی عط ۵۳ که ص۸ .1711 .(0805) 1۰ ,۷۵۵۳8۶
|
تنوع و گستردگی پژوهش های کاربردی در حوزه علم ژئومورفولوژی منجر به قطع ارتباط معنایی و مفهومی این گونه پژوهش ها با مبانی نظری و ایده های فکری تغذیه کننده آنها شده است. امروزه ضرورت دارد که بین پژوهش های کاربردی حوزه علم ژئومورفولوژی و مکاتب فکری پشتیبان آنها، ارتباط شفاف تری برقرار شود که این مسئله توجیه کننده ضرورت پژوهش حاضر است. لذا در جهت دستیابی به اهداف کلیدی این پژوهش، ایده های نظری مطرح شده در مکاتب نظری و فلسفی ژئومرفولوژی ایران مورد کاوش قرار گرفت. از این رو با اتکا به ریشه های نظری و بنیادین مطرح شده در نظام فرم شناسی دانش ژئومورفولوژی و با روشی تحلیلی، عملیات مصداق سازی و کمی سازی ایده های بنیادین، با استفاده از مدل ها و تکنیک های مرفومتریک تبیین گردید. در نتیجه، هفت سطح زمین - معنا، زمین - فضا، زمین متن، زمین منظر، زمین شکل، زمین عارضه و زمین - شئی، پیکر بندی، مصداق سازی و در حوزه ژئومورفولوژی، کمی، بصری و کاربردی گردید. بدین معنا که با ایجاد یک حلقه واسط، فضای نظری با روش ها و تکنیک های کمی، مصداق سازی و کاربردی گردید. کلید واژگان: مدل سازی، فرم شناسی، ژئومورفولوژی، ساختار سلسله مراتبی
|
24,821 |
518264
|
763۳۵7۰ و0 [5 17067 71۳۵3۵9 7160067 عع0[م 0 اک 1600۳۵ 110۵۳۵ 6 عومسوصمت عتاومط
763۳۵71۰ و0 [5 171007 و1۳۵3 7160367 عع0[م 0 اک 1600۵ 1006 6 عومسوصم عناوصط
عطا عحقصصم هه عادهناد ۳ ۵ فعامصعااد وی کصعسته 1656
,65 نون 50۶۲ ,قعصناصنعنل #حقط ععزععحصط معنص که کصمنامع 06۳
6 0 ,1۵۳۳۵176 ,عنا005ع 0۳۵ حنعط) که وتعطلج) حاعناع ۳ 0هه
51001 حاونط 282 01 67 0 ۵۲۵ 2 ,فص کنطا 1۵ .و11 عص دقع ععه
0 00 ۳6۲۶ (05ا۲0ع ۷قصزاصنعنل لمع 1۳۵۵ کتعطل3] 94) له
,6 0020126 06 هه 10۵ مغ تفصصتاععب (2017) 5 ممعاقم ۴
0 ۷۲6۲۵ (کعصتامنعنهه ۲و صطامتع طعقع جز 0065 30) کعط2 90
48 0۳۵8056 جنعطا کم عصع صز کحعطوع طاعناعط۳ موصه ععصنامنعنه
6 امه گنمونزد ۵ ,11006 و110 اصعص که ککق نامک
6 6۲ ۵1 ۵۳۵۹۵ حز فصمتع ععسط عطا هدمصه 1۵۳۵۵ ۷۵5
انا کف 10۷۹ ۳۷ع1 2 ۲36۵ ۶ عزعواحصه عنم عط1 بزیه نا اصعصک مه
5 8896556۲ گه کعنصدم سکن فوصت مان دمص عطا 0
عطا 2۳۵۳۲۵ ۵ کصعع م0۳ صمناق 60 +عطها ما فععصده 6 صف
,5061665 هط +عصزام 3 "ددع1 ۶ خطعنا صذ ومههانا ددع۸ .(2022) .17 3 مصصناع ۸ .36 منفندک تصمناصنن
نز160 .316-332 ,(14)30 ,160009 0۳۵ و00ع7 عوصوجما دعناود2 ۲٩ اآموسمت مسلط فص ,ددع50 ماود
317 نونه5 / ... 500665 هط +مصزامن0 0 + مط 1۵ او اطعنا صز انا دمص ددع۸
-16 12۳010 مقع1061) ص1۵ لهدمزددا دم اطع ۶و معصععیه عطا کز موانا خصعصدیهوع۸
عنام ۵۶ 1۳۵۳۵۵۲۶ بوانازطهاصمعه لد ماع خصعسه عطا صع۷ن6 ب(ک2015 مقعصقطتا 6۶ ,2/0/۵5
1 28 606616۵ کز 111626 که 000205 عطا عمتامصمم فص عصنزم ماه عل مصهتاهج 00
-۷/6 106 صنطاز کمع 3 عطا 1۵۳ ناژ تعدومکع لهدمزککه موم کنامتع02 هصق فصه (2013 مصقطم00)
08 مصه عصزعزعل هز وومصعاعحصصهی معط عطا علنقاصه 1۲ .(2012 تعطل۳) هی ۹۲زا
عطا 16و06 ۵ ععصمص رد1 عطا عصاهنده فصد عامما خمعصعیدعه فنلو۷ وصه عاونا
.03 م,۳۵02) کق ماد هه کعجناعزطه لمصمناه مه عطا او ا60 11 (2
هل معط 0۳265 خصعص که 0۵۵ عصط سنعط) ۶و کلقط اعمصلد مصعد عمجم عطا ععصنک
40 ۵11-0۲207260 ,(1998 ماقط8۵۵) کعصنا وصنطهع) +عطاه 0۳۵ خعناه عاهنوعصطن هه اجعه
8 200 کهصنط 3 0 ۵۶ عناق عطا ععصقعطصه 65 0ع 0۳0 اصعمصکدع کت ۷۵11-10060
0 2 16۵05 0720065 50601 عق 0۳ کناهو طاوهنط عطا مفعع0صا .(1999 مکصزععناک) کععمصعخو مه
,6 .(999 671و ۳0۳۰) کاصعلنا5 عط وطوصته ود نصخ ام ععحوعل معموتاونهط وصه 10۵0
6 ۵ 9600 ۷عطا ,اه هرود دهد کحعطمه) عطا عصنزم ما00 ۵ وعطاوهااه 112306 نصونی عیلا عازمععل0
-ا 0 جک 711308 :004 هو 6۲1 یی صعصد کم عاصصلو ده عطا عمنعقهوکد لووسم لاه و200 0
واز 1 ۲۵۳۵060 825 85 لد 0 311عا8ع عطا صز بدا اوق دوع ۳962760 ,660672
6۳ ه 22100 فانک ناه ان ع 6سو 30605/2 از اطهخاتزی 7 2 ٩۸ .(2012 ,۳۵166۲) دندز
۶ 1۵6 عطا وسنلا5 حز ۲۵1۵ 1۳66۵0۵ کال مود (2020 که ۳ ی نصنلهک) 0وماعص ال 6 ۲۵
۵3۷ ۲۵۹606665 عنصعهعد هه آمنوی 6 0] او 9 +5 لاتم قصه کصعع منم آهدمناه اه عطا
6 ,(1992 ,قصنقع50 :1997 متقطص20 :1989 ,کلزدک/3) فصوزعنعل 0عکد دا مع مدع ععد ۳۵ عتعده
عطا علعطل ۵ کعسلاع وم عصناعا نع عمصتاصصصه امن فصه عصتصعتععل هنز بومصاعمصهمه ]1
56۰ لهدمنا 600 عطا هل مدمه نان ج هه ععصعحتن ۵۳۵ ۵ فصن امعم تعنطعم عمسو1
۶و هام06 20011065 عصنطعها عطا هه عس 112 علطاملند 2 عطا عصنوصها ق1101
61 عاطازددوم عطا وصندماهنه ما معنی مناد ۳عع0 عقط حلعموعوع۳ خصعنتاگد مد ردنا خمعص که
۶ 006۳۵07 0005 هدما اعد عطا ام عم عطا که عمج معا هماع ککه ۸ با 0۵ عصنامنکنه او
۷۵05 01 12206۳5 ع دا کعو همطل لعصونا سا عصز اعصناعنل با نتمتاصهععه عطغ عصعازحصم) .دمحا ۳۵
,۵2 ,کلقصعلهب) ,ظ250.ت) کعومص عصنطهع) عنا 10000 معط که [۳۵1 که ععج؟ کعصنامنعنه
0عع 6 گمز عجه الماک خمعصوعععه که کصمامع 06۳ هط 0عاعلهع0د 06 خطهنص از ,2015 متعطعناظ
1[ ااعنص دالما5 اصعص عم ععه 0عستموه عطا ۳و عصنفوههادووم عمط 6ط1 عم وعطا امصزطانه ۵ط]
5۳077 36 01 ع05 ام عطا حز 0060 عمط +عصنزمنکنل حلعحعه هو کعن نو نگن عر 5 معط نو مدع اکصذ عطا +ع0صت
کامعز ناه عط بر 0ع21مسز 06 تاونس کالنماد خصعص کح عبنم ما5۵ دمطمه) خقطا ععتصصمم ۵ط) کز
۰( ,ت04 +6 عصزععنا5 :1998 مناعتل +6 عصسعله) طخ2 7عطا1
0 ع 96۳۷16 ۵1 کطمنامع6۳م عطا دایص ما فعصنه تون خصعسحه عطا مفصنص صز عنطا ۸۲۳
6 ]۵۳۵۷۵ ۵ به 16 خصعصدمععد معط ۶و دعطها چم فصه ,کعصناصنعنل امه معصناصنعنه
جصنه [۵اع س ۶00 00 +عسخهع] م ماه کنطا ۳۵ وصتاانهه< کعنضهنلیهعم وصه کعتقناتفدمصحصمی
40 136 0۷۵۲ ۵ ۳662700 2۳۳۵ 1۵۳ اصزمم عصناهاد ج 0۳06 ما ۶۵۶ وود عنطا کصنا 00 صز
اون[ صز کوصنااه5 ناه 60 صعنص2 ۳ صز کععنا همم اصعصدککعت 0ص بن هن اصعصککع که که ص506
0 عنطا هز م۳6۹6 +عطاس ۳ +عصناصتنهعنل بواعصعد مکصناعت معط آهممتاهص060 اطع ۶و
7 عطا ماعق؟ 10 ان[ خصعصددعععد 0۵۳ 1626 مصناعنجه خصعسه عطا ددع50 ۸0۵
318 316-2 .00 ,2022 ۷۷۵۵۳ 40ص ۳۵1 / (30) 14 ,و1200 0۳۵ وصنط0ع 7 عومسوممت عناوم ۱٩ م3
۲6۳ 06۳۵1۷۵ 122036۳5 ۳1 وصه ,کعصنامنعنل م5 معصناصنکنه هط ععزبمحصط معنص۳ م۵ 110 1۰
,165 نکن 50۶۲ مکعصناصنکنه وحقط ععزبصمکحصز صهنص۵ ۳ دمص ععصع مان خصیکنصهند جصه ع۳عطا 15 .2
7 8956551360۲ 5611-06۳۵160 لعطا مه عصع هز 26۳۹ ۳1 0هه
عا از 0هه ععق6 ۵ کعتوتسطع) ۶و عهصد: 06 ج کعععهصصمهه اصعصککععکه دمم ععقا0
۵ 6 53016 0۳20665 ۸5695601 .(2003 لا ک-سط گ هصقط7) عمصعصت گم ص16
57516 2 ماآنادع7 ۵ !۸ .(1994 مصقاکهننش) کعط مت مه آهدمناحساعصذ وصه کعنجناعزاه کنامسه۷ عط
01 ۲۵ 0۳۹06۳۵0 06 لماک کام مادم عصخم5 عطا ۶و ناه صعصع 1ص کحاملحهنعص ج فصه عصتصصهام
2 7308) ۷۵۵069565 وصه عطای م50 نعطا ۵۳ هضحل علعدن عصنصهعل1 خطهند عط ۵۳ م1 عطا
1 ع36] هه مصه اصعصکعععد عطا ۶و کاآه عط نصا .(2003 کلم کگ-کحط
6و 220 1236365 0 هلوس ربعم موم ماک 0 ۸۱ بکاژماد آزمدهزدکه 1 میورگخنطاوه معله کدمزعنفعل0
۳95 136 8صلووقجل وصه معصناعنصنصفه موصزم 1 عل دز وعلافای تواطعنط عمووععها ۵ صعط
168 و۳ ۵ کالیاده< عطا وصنامعاصز وصه ,کادععط] و5 ,علومغ 220 161005
۷۵۳05 01۲ 675 ع3ع] 36 ,1066ید عنصاع هد هه عمنضاف اه ند مت آمطا ۶و
جک 9118815 511665 3 دم یددع 255 کرز6 3 ۵۶ ناهن عط) خقامطاگ کع ورو زد 6500831 راد
6 01366 1۵ 10۵ ۳۵۲۵ 5 ماع قصنیی عنغو اصه کعنا و21 موه معل مه 8۵۳ .(1992 مصنفلدم)
5) 0۳060065 هه کعنونصط 1 س من ات ۶و عنم ناه عطا وصاعدعصذ ۵ 100۳1۵066
6 06 ۳۳6 600۵1075 36 ,0۲01653105 138 6 ۴ه کادع 0و3 عط) ۵۵۲ 10
م5006 عطا ما۵ ]۵ د+عطامو عطا معاطاههه بومععانا ده هه .(2013 ,200 ۵2ه) 1110۳۵6
6 ۷ 1۵۳۵ ۵طا ۵ عصف امععدی 156 مکعصناامت هناد 0۳۳۵ معط وصه کععصعخعصده وصنصو1
40 046۷۵10۳8 1۵۶ کللماه لمتاصهععه عطا 20۳3 خحام ماس (91فل) عصنیعن5 که کم عص عنم
00200۵1 عطا هم جرمزعمعصنل عاطمصعنلعصذ هه کز خصعصکعکک۸ وان خمعصکگعععد وصتمصقطصه
عنطا صز ص0امعع۳ع مد کز دزد لهدمنام 0اه صعنصق1۳ .(2004 مصمتلهی 6 طمعص12) کص2 0۳02
211610 04696۳۷۵۵ از دع۷نع عع3 امد کقط دنا خصعصکعععد که امععصم 6 ,110۷6۷6 .168230
7 60۲ وق جزعط] هم عاآماد خمعصنعصی عطا ۲و عتو مهس اناد عجه کماه 0 صقص 0صه
06 ۶٩ عطتلصهاولمن اععطمه که بومعننا خصعصدهدعد ممصکصل (3999) کصنعهن5
اطع 1۳۵ 21 داعم اطع + عاص وب عطا ابو 2 ج نحص عا اهنا +عطخدع ما کومطاعص امک هه
او ناه نصتاحصام فوصت منامام از عناعقنه عطا ما مسا معله 176 حصدعص داهن ۵ ۶ص عصن
ناکم تقنازطاه صه که اغذاد تایه +«عطاه فصه مکاصعحعم جنعطا ,کاصعونط5 عط ما کالنهم عط۲
[هعناتن ۵۳ عصه وه عاعه ۶۵ بواتلناه عطا که از ۵0عطم9عل (ر2008) عنسماسقطص مود نا امعصککعدعه
2001 ,1۶60 6۳8 [۵۵ عطا او کععصا عطا 200 ,25655066 1۵۳ عک متام عط خحمطه کممنععنو
,8 03380(377) "فالبهه+ عطا ۶ فزعهط عطا ۵ صعمصقط ۵ عصزمع کز هط ختمطه وصه ,کصماتودم» عصناع)]
5و۳ ۲36 عصنوصها وی ۵۶ کص) صذ وهعنا امعصکدعععد فعصتقعل (2018) ۷۷6 فصه معن2
۲و جوا عنصنصله خصه عم 00610 عطا از جسهنلنصد؟ علنغاصه بیدعننز خمصعصککعدع۸
51665 .(2001 ,مصعه۳) خمعصکدعععه صز کنلهدو غه کلحغلصهاک فص کعزع وم مطاعص خصع 235650
0 59۵ 6/۵۵ عممنککنل عطا بمصل" ماه عاعانا خصعصککدعد عقطا #عاندعه (3995)
1۵۳ 5۵۵02۳5 6ط7 هن امععصمه ما عطا هه 0 معدم کز 1۲ .(2.0.م) کمعمککدعه وهمکصت
عطا 1۳۵۳ وصنااادع3 .(2001 ماسقطا۵۳۵۵) کاصعلو دک و اصعصککعکک۸ هام۳۵ عطا صز ععصعاعصصم)
319 نونه5 / ... 500665 هط +مصزامن0 0 + مط 1۵ او اطعنا صز انا دمص ددع۸
60 3/6256 00 لصا لمدمه7< عطا ,کمعطع1 نو ص۳06 معخعص۸ عطا اه ادملئه اصنزمز
ع که 0۳6۶160 ۷۵۲۴ کع[صمصخم 56۷6۵ مطمناهنممعع۸ صمنا۳۵۵ لمطدمناه< عط فصه مصمناف۳۵
2006 06۷۱06 مه ععممطل ما اناد عطا عصنوحاعصز دنا خصعصکععععد که کاصعنطتعصی
6 0۶ عناوم ۲۵6 ۵1 ععقاصه 207 وله ,کصوزعن0عل لقطدمنا تحص عصملهه +1۵ عومطاعص اعد
8 ,070660165 هنعط عطا وصنع سدع ۵۳ ,عصتعصفن نومه صز امعصککع دح
1 ع0] 1۵ کالآاوع۲ 601دک عطا ناه نصحصصیم مکعتونصط) کمصعصکدعععه جععم ملد
1 گه کط۵0اع۲عاصز هصه کلومطاعص عاهممصقصن وصه نفعنطاعه وصنوک 1۵0 مععتنو5
,08هام صز عم 06۷10 لغدمزعکهاومم ۶و ععصیکنموند عطا معطونلطاونط هضعانه 96 عط1
.(2001 مات 760ظ) کادعصککعععد صدممتععل عطا وصخمخصمص فصه رعصناصعصع منز
5 060 عطا 2۵۳ اصامععه ۵ فعلند؟ کوحعلوصهادی 1990 عطا اقط فعنوجه (2001) اسعطا00طظ
رز 965کز ه500 00 لمنصطع عصنعصعل عطا 0عما م06۳1 هه همع[ 1۵۳ کععنا هم امعصکعععج و
8 0 55ع00 8کفوع 02 صه دز ۷60 1مناوز باطها من عنم ددم ماد هناهد ناف 0
۵ کلنقام برووتمانا 90380061 گقینهطا ۹ص عمصعصنکهم ص16 ام موه 56 وه اوه مدع[
,632116865 5۴2100۵1 ومع 01 مه عطا ۵ عکز۲ 1۵ .(2012 معط ان 220 ععی ونط رز 16و عهنصنصع0
1 م۴ 36۵05 016 اهر 3۵16006 6 06و60 مان ما02 6 اک ده عطا
5 ع هط نمی عظ 1 20(۰ 0 وا ی هه 5 8308255 0)
86 00 361۳ عماوج کرو امعم عط دص للغعهه له دص عصتاعم) مدمتانووی عطا 2۳۵
8 رام که 0۳ که عنم عم عکا که ط 0 38 ها 6 6۳ ۲ 200 کمیککز ۳6101 00
55 کبا 6ص مکا هام0 آهم تاه 60 هنز 1116 خصعمدد که کتعط2] عطا 0۳ خطعنا اقعه 10
8 0۳30666 601 که ۲00۳ کقل عط 0ممامجه (2000) نصفعنه فعحاوهی 066 عمط
8 ۴٩ 76275 عطا 1۳۵ نان جع صقن امه اندهند مد فعتصععاه فص 09۳۵۵ صز حعطهع]
12056 عطا ماصز ام (2003) علماگروسسطظ فصه عصقط7 فده معطامصه 0 بععصعخص مه
۳6256 2۳0 ۳۵۲ 0۵۵ 5 فصه عععحه امعم فصه ک[ع 10 سنج معط کعمیت عللماک خصعصکدع 38
7 ۲۵۲6۲۲ 0۳6 که [[۷۵ که داوم 0 کقل0 عناعزطاه ۵۳ ععصعنام۲ عمصت ۵ 160 [عع1 عفد عطا
معط 0عععن اکصذ خطهندها روعطا کاعزطاند عطا ,عمط ۳۳ اصعص که ۵۶ هی عطا کمصتمصعطهه
40 12006۲5 عطا عصمصه کععصمعللنه خصیکندهند مد فمععنامد (2010) عصنگا ,2/0606
0 مان عطا عصعلنعصی زممندکند3 وصه حصهطاعن۸ که عاماد عطا هنز دما عنصتصخه
6 ۳۵4 0602۹2160 (2014) خهانم77 ,عصزمز11نط2 جر +کعوعع مه وصنطجع) معط ۶و اطونا صز کاوع
وه 5ع1متمصم + دع که صذ عاهتععنا اما جع دما تساعصز م5 قمع فصه قامعصعلم
51 با نس مفعصتط) عطا 2160 تاکز (2017) 820۵ هه 2 ,062ع3/07 .0۳3065
5120177 مط ناه ۵۵م؟ فص عنام عمصعل نعطا ما مدع طازم نهعانا اصعصکععکد که [0۵[
داوز1ع 0-۳2 200 د ناو عطا معتعصصهی معله (2017) همم وصه صعنکهطاط۸ اعقصطن اصیگنمهزد
65 202066 10۳ طاعناعهط هنز بومعتانا خصعددعه حتعطا ختمطق 060665 138101051
-00 معط صقطا 116۳26 خصعصدع که عم 6۳۵ کم عصز حاعناومط خقطا که 1۵۵۵ فصه کعوعقل
6 230۳8 1116۳۵0 601 که ۴ [ع16 10 عط ما فعاصنمم +عطاس۶ 1567 عاسدمعاصنام طاکناع ۳
عا #عصتصفعنجه (2019) عصملق/3 هه 5عع 36 دمص حنعطغ که کوع دوم کمناتع 005 صز ما اکدز
85اه کعمس ینامم فص له «مندعنصله تعنص عطا کصمصه هن امعصککع عم
عز 0ع21ع08دع ۷ص (2020) ععصلز/۷ فصه ,مفصمکل م0۵0۵ منک و اطع 3/0۳6 101616۷5
40 96۶165۶ عظ ۶و کصونام0م حنعطا ما احدی+ ان بومعانا خصعصکیعکد. ماه
0 / 316-332 .00 ,2022 ۷۷۵1۵۴ 40ص ۳۵11 / (30) 14 و1200 00۵ وصنط0ع 7 عومسوصمت عناوم ۱٩ م3
1 8۶۲0۲۵۶ ۲۷۲۵ 0۵۳۳۵۵۳6۵ (2020) و۳ فصه نصنلهک مصمقنو0ه < کم عطا اه دععصان ی ص16
باه 10۵ 200 1116۳۵0 مدع که معط ام کصع صز عحلجع) +«عملدع مد ع ۷ نامصمط هه ۵06 ۳۳۲۰
ع۲ گنل اصمنانموند مد ۵160 پجود نعطا ,310۷671616 باقن عا مادم
00 کنط ۵۵۳۵۶ 069060065 معط وصعلنعصی دوعطوع) علخصع؟ هه علقم
6 1116۳۵ 25968561 0۵ 100960 کعسندوصز عطا ۵1 احمص مکعاق نو 1106۳2۳6 ۵1 هزم عطا م۸
+6 ,۷21302 ,6 006) کعساعدع 0 ع نها ناهدو 0۶ ع نها تاصصنن ععص ۲و 65 1ععصعطا ۵ علنه 27 3۵6 بح
6 0۶ از عا دوم عطا ما عوهص 066۵ کقط ۳6164 ال مد ,6 ۲مص ۳36 .(2020 1/056
1226 1367 کاعزطانک 186 گز 5۵۶ ۵ بزمه نا اصعصدددعد ۶و کصمنام عم حنعطا هه عصناصتعنل "فتعطمو)]
- 6067 عتمصقصرل ۵ که 10۳۵۵ 66 ققط برممتعن خمعمکدهکعش کعنام م06 حتعطا مععککد 00
,500۵ 16 ,13676 00 ,(0.242 ,2013 1160/56 جع ,عنف۸ ,نز /) 06امدمم آهنهمد ددع0
81 عطا رامعم ,بکاصعمصن و1 عصناد هد عطنطها عطا ۵ ماما دعمامگ آهنعادم
۰ 28999500 عطا ۶و کصوناوره وگو عطا عمص اک | جقص. بعصنامنعنل
5 16160 0ص دعتوعل کم 606 نم دص 60000 رفسمه غطا مواعصناجمی ۸
,(2010 867 1 موی آغ3) ویو عده 0 .و هخا [861 ما عامصیوق ۳۶ دز کعصاو88نل کیامنه۷ ۶و
6 ۲60۳0116136 6 4111و مد عوا ۵ا سح وطاع هد 0عقع موه ۵۳۵ 2356۳5 معنفمصع)
8 مه ناه لاناک 200 ار اند 6د 016 م69 13000 معط ملنط دوه دعد
ون 18و ع اب6۳ وصه 200۳02613 ۴قان 51 آکاع ههد عطا ۸۵0008 .دعهاقنصطع) 601 که 10۳36
ما 1001660 وود خصدصمم عطا مرن 1108 هد ده ده اوه مهد حعنط صعنصهع عط ۵ خطععدم
5 لعلط ۶ بزم دنا خمعص که عنام دقع 10۳۳۹۵9 ناعمصع موم که کصصع صن امععصم کنطا
2ات0 00۵0۵ ع اامدای 30 کمعنا همم اصعصفکهوقه للج اعمصلد
6 30 ۶٩ ععقاهه 207 ۵۵ و5 عطا مصهندعل کل مطاعص- 0 عنص ه حنطاز معاهنند وصنعط
7 0ص ,کعصناصنعنل م5 موعصناصنعنل #حقط ععز مکعصز عطا عادهنایه صز ما کومطاعص ع انامه هه
1 94 ,دعصنامنعنل ۵ هط 94) دعطاه) 282 ۶و ماما ٩ 0عنو 0ص اف اصعسه عطا او عامصد؛ 1۳۵
0 ۷۲ 1۳56۷۷ ۳۵0۰ اج ماع معط کم ماک طاونط عنام ۳۵۵۵ (کعط2 1 94 فص ,کعصنامنعنه
0۳0۲600657 وصناصصدک للم م5 وصه وصناصصد5 اصعخصع ۷ص که صمامصنطصم ج و عزعمط عط 0
۶۲ (49 0۶) 55 1۵ 22 ۳۳۵ 0عع 0 عهد ع05 ۶ کعطاجع) علمصهع2 138 همه علمصم 144 ۷6۳
[۹ 60۵0 ۶ا00ق۷ ۵1۵ط 6۶ط1 .(12 ع0) ودع 30 ما 3 2۳۵۹ کعمعخصعمنه عصنطه) که دعلنا 0۳
0 ,۳۵۳۲6۲۳۵۲6 .(3679 30 39) 27070 0ص ,(5ع 20 148) 31۸ ,ردتعطجع) 95) ۸ظ واعصهد مدع وع0
65 3 13016 16۳165۰ 36 هل ام 0۵ اچلاسه ص۷۵1 رصامتع حلعوع ۳۵۵۵ کحعطله 30) کحعطهع]
65 52 300 ۳۵165 42 65 46 3۳0 کعلهم 48 ۵5 40 200 ۳۵165 54 0
321 نونه5 / ... 500665 هط +مصزامن0 0 + مط 1۵ او اطعنا صز انا دمص ددع۸
0 ,کئعنا۵ ,کعلونقنااه ره جمناحهصصهکصذ همهم عصنفناه 1۵۳ اعد دز عحنمصصمتععو حلیوع و۲ ۸
0 ۳862۳6۳5 36 ,610 عط ص صمنانوهه عنطا ۳۰110 .امممع امد عاصهصننادم که معط
.(16ط ۲۲ع۷) 5 ۵ (10 ۷6۳ 1 1۳۵۵ عصنو مد علعد مان اصنزمم-6 1 هه عستمصصمناععحن ص226 ۵
5 مه نصتطهط صز 0ععت عحنمصدمنعصن عطا نو صمن۷ #عقنومه هه فعامعله عطا ۷۵۶ 1۲
۰ 2896856 معط و کدمنام 06 دعطاموع) [مم 5 اوحفصخم عطا عماصته ما وف (2017)
1 1610 ۵طا هز عامعمنه 1۷6 ما نع ۵۶5 از وحفنک خصعسه عطا 1۵۳ خصعمصاعصز عط عاعلنلم۷ 1۵
عطا از ححتلتصج؟ وصه دما اعصز از نهد 0ص کعحل ۳۵6 6اه ۵۳۵ مطان کناعنداعصن #عناممه
0 156 .کصمنادععودد حنعطا ما عصنادمعد معکنومص ۶۵۹۶ از مصعطا فص وه عطا نمزم
0 ع 600و لهس عط1 ب0معناهص ۶۵۳۵ هه کاعمه عصعک عطا ۵ صعنزع ک۷۷۵8 ۷۲5100
1 0۳08005116 خلعطا ۶و کدمنام 000 اعاصهصاتاحدم عطا عصانمناه عصمنامع5 +مزمصد ع6حط)
67 2856956۲ 26 حصناک 0ص ,(عصعاز 12) ردان خصعمصکدعکعد 10۳۵6 ,(کصعاز 4) ۳ع1
عطا +10 0.92 ۲۵۶ اکونو تمه هملد 5 جاموجامدویو عطز وصو وصنونیمنده ۳۵:۶ وانانطهناه+ 1۵ 6(حصعاز 6)
,«0۳0800516) 89 فق #عاقلیوای ع۳غ۳ کصقنعکطنه 6 مک ادن وا علنطی عحنفصصمناععی
5ا۷۵7[0 ۵۳ ۲22613675 028 آق رن 0۳3 91لا 6 5و وجه 1ممعطونامی موز 3۵ وغط ۳006 ۵ 60ات طصعنه ۵5
عاصه م نع تا معط م۳۵۳۹ 5۳ 60 هو تم صطا 006 عطا خمطا وصنامد حاا وی نا .5 عصنا منکن
40 06600۳5 "قاصهصاتا دم ۵ط] ۰۳ گزد روآ یه 7ظ 300 2 6۲و۰۵ ۵ نت200 1۵
1 ع10 ,768370 کنطا 10 .0عمنلنان 1/676 5و ,(2006 بفشآ ۵ «معصنطمج) کععوع عمجم
زد ۵00 ,اعغلعحل ۶6۳6 کاصسساعصز عاطد اند 6 ده عم وا تداع 000 ۵/۵5 1110۳806
0 کا 6006 36 ۲۵ 60 نع ۷۵۲۵ کدمتاععن 156 ماع سنا مه 1۵۳1۵160 6۳۵ کدمنادعنان ۳16۷ع۳ 1
6 0۴ 0۳056 6 ۵1 27276 [[۷۵ ۵۲۵ معط ععصند عحنمصصونادعنو عطا عصتعلناه صز 1۷0160 ۷۵۳۵
40 ,۲60460 ,76۷1960 ۷۵۲۵ فصمتفعنن عط1 مکاصدمنناعم ۶و نامع 0عمماصنذ عطا فصه و5۳
5۳07 136 ۶و ععقح ام ع نا هاتلهو صز 0عا جوم ۵5 7عز ازع ات5 ه ,136066 .110۵11260
0 ,5عصناصنعنه امد ,کعصناصنعنل #حهط عطا عصمصه کععصع گنل مصه دعملنصند عط) عصنصصه ۲۵
۰ عزعطا صز انا اصعصدعدعد که فصمناصع عم معط که عصع صز 336۳5 ۳1
01 طلونط عطا 1ص نامع مشک هط ۷ ۵۵ ۳0۵۳۵ علع وم عز خدعک ع0ع ۶ کعنمصصمناععن 1656
5 8 ,170۷6۷6۲ .۳۲۵۷۵0 ۷۵۲۵ عنم صصمناکعنن 300 هم نماما ۸ بصعطع 1 حز 12206۳5
ب10ع 6 معط صز 02116۳ 2 8 1۵110 ۵ عاعاصصهمعصذ هصعط ما عل قاعل عطا ۳۳۵ عاانصه 6۳6
0 ۷اع ۵۳ ,کاصه ماقم عطا ۶و صمتع لمع 2۵۶ معصنعصع کعسنمصصمناکعمن 0عاعا میم 94 ,۲106
5 13096 ۳ عض ۵ ۲ع5 کحع جع 156 معط ۳1 مصه مکعصناصنعنه اگمد ,کعصنامنعنه
65 لنمصه +۵ 6۳5 تن علخطامص معط عصنیوع1 بوط 0عبعز عاصز ۵ ما صمذکعنصحعم معامصع مطم
8۲0۳0 وه 1۳۵۳ 0265 30 کاصهصنناحدم ۷۵1۵66 عطا عصمصم +عحنفصصمناکعحی عط) که فص عطا ۵۳
ق۲۳30 36760 31ع ۷۵۲۵ قاعل 156 ,عللی معلز مورصشکاهط ۷۷ هز 60عن عاصذ مهد عم
5 ع6[ 00710-191 0۶ 6لهعطاتاه عط 1۳۵۵ عصالنوم< کعسعمل [ممطل5 عط۲ ما عحل رصم کاه۸ ۷
مققل ع 1 76 هد ۵ 0۳06۳ 13 ملع هقعاص وصه مدع ع جع کم نمصصمناععن 1۳56
زقط) ۵۶ کدمنام 066 اعتعطه) عطا فصه 0ص ۶۵5 کعناعتاهاد عبتاصنی169 عفن ۶۳۵۹ (26.00) 5255
222 316-2 .00 ,2022 ۷۷۵۵۳ 40ص ۳۵1 / (30) 14 ,و1200 0۳۵ وصنط0ع 7 عومسوممت عناوم ۱٩ م3
۵ .۷۵1065 06۵00 ما5 فصه صععص ۵طا ما عصنسعن روط 00۵ 6۳6 ردان اصعصکعم که
1 گنموزد عل[طزددوم عط) عصومامه دز هط مصمنععی حلجعع: ۲ 0د0ع5 عطا هه ۵ 0۳067
-56[1 مزع اه کصع صز 26۳5 ۳۲1 وصه ,فعصتاصنعنل ۶و5 ,عصناصنکنه #حقط عطا وصمصح دععصعمعاغنل
0 0 ۷۳۵6 7751 پمعل] ماقط ۳۵1108 هط که ۸0۷۸ ,عالنماد خمعص که 067610
0 ,1۵۳۳۵۷6 ,عنادو 0۳660 جزعطا که کصع صز دامع ععسطا ۵ط کصمصه ععصع گنل نم ممعند عطا 5001
عطا 0۳ قاعل 60ص عطا که کزدلنقعه خصعاصمی عط1 یهن خصعصککه ده امن
من م00۳۳ عط ۲ مدمه معله هو کممتاعصی 1610 عطا ۵ ک6قط 100 قاصه 02010
عامسد5 5۵۳۴ ۲600۳۵0۰ فصه کصمناععنی 7عز عاصز هه 1۵۶ دنه ۶606 کعصعط) خصع ت10
0۰ 106 صز 060 از معله 6۳6 عاصومنناسوم عطا که صناهتع طلعقه ۳۵ کدمنهامنو
1 ,وعصنامنعنل هط ععز 9ص صعص ۵۶ ۳۵ واه چا ۲۵۶5 نيا کم ععمصسم 156
6 کودامعنه 2 13016 ,موم ام6صکگگککه رتعطا) 00660 اوه بلط مصه ,فعصناصنعنه
20 6۵ 60ع 10 287 موز 861 6وعه حنعطا ۵۳ کدا هم عاصه مسق 6۵ من و5385 ع ال
0۰ 937وطز 160 اموص وه ککه اه یطاق مهو 10۳0 ,0۳08360556 ۳6۳
7 530 1-01003775 1083100 1700۳0۵ ۲۳۸۵505516۶ ۳م که 000 85871307615 130182۳9"
6 ع86 27672 051 له 2۹0 کعطع) کمصناصنعنل وحقط ععزبعوحصز صعنصق1۳ ,2 16ج ما عصنلاجمی۸
6 گآ 468766 طاعنط 2 , (89.. < 51 ,12 > 2/000 123383 +0 خصعصککهدعد عناعمصع موم ۶و
6 0 068۳66 حاهنط ۷6۲ 2 00ه ,(7.78 > 57 ,39 > 2/0000 < 42.92 > ]0 اصع ددع23
تمعن #حقط ععزبعوحصز صعنص1۳ ولندعصعی .(3.28 > 5 وک[ > 1/0000 < 23.87 > 0) امعص که
> 570 ,66 > 2/0020 << 79.18 > ]0 یمان اصعصکدعدعه لهاما ۵1 ععحوعل طاونط اج فقط م3
1 مه 0468766 ناونط ۵ 00596560 ملع مصنامنعنل امد ععز معط صقنص 1۳ ,2/0606
66 دلعنط 2 ,(3.34 > 5 ,12 > 2/600 < 13.42 > 0 امعصکدععک نامع م0 که کصع) ص 2 ۳ع11
و عع87ع4 طاونط ۷۵۲۲ ۵ 00 ,(7.10 > 51 ,39 > 2/6000 < 14.ک4 > ]0 امعصکعععد ع 1۳۵ که
1-6 1۳0۵0 ,له ع0عع 10 .(3.11 > 5 وک1 > 1/0000 << 24.49 > 0 خمعصکدعکعه ع مهن
323 نونه5 / ... 500665 هط +مصزامن0 0 + مط 1۵ او اطعنا صز انا دمص ددع۸
<< 83.16 > 0 همان خصعصکعععد ماما او ععوعل طاونط 6۳ ه مد له عصنامنکنل امد
3 > ]0) 299695601 0۳060056 و ععحوعل حاونط ه فقط معط چام صقنص۳۵ ,۳۳6۳۵0۲6
,39 > 2/020 < 44.22 ۶ ]0 ادع ده 1۵۳۵۵۷۵ کم ععوعل طاوهنط ه ,(4.69 > 510 12 > 3/0000 <
0 ,15 > 2/6020 << 25.70 0۶ امعصکدعدعه ع نامک ۲و ععحوعل طوهنط وه فص ,(6.49 > 50
60 39969576 آهاما ۶٩ عع۳ععل طاهنط ۵ج 0ع۵1 ۳ معط ۲1ظ مقنص۳ ووللما1 .(4.39 <
040 ۲۵300675 ۳ اقطا 0عامعنلصز کعناعنهاد عجتاصایعل که کالنهه+ عطا ملق۲ع0عع 10
65زا منکن 1و5 علنط ۳ اصعصکع که ع ۷ ناهصصه فوصت عنادمصع وم عط صز انا ولطاونط که کع معط
6۳ ۵ 0ع 02 ماع ک5ع 35 1۵۳۵6 عطا صز عاد نا چتطاونط که کعجاععصعط) 0ععلونعصم ک0ع ]1
6 2308 1116۳207 5601دک او ععموعل +عطونط عطا ۵ عاهنلصز معطاس۶ کلم 16 کاسه مهتم
5۰ 6ع زورون 70 سم دعصزاممونه 502۲ بوط 0ع و1۵1 ,356۲۹ ۳11
1 موز ۵ ۷۷۵۶ ۲6ع طسو م۳ 216ع ۵۹ 1۵ ۷855 و5 عط غو 0۳02 5000 1۳6
675 2۵01] ۳17 وم ,65 2113 اون ۶۲و5۵ ,کعصناصنغفنل معط عمط صحنموع افص عوصعنه
عام ام 508 (107۸جمه) ععممن ند و کند رامش ی هه اناد مق که تام ع06۳۳ ۳زع 13 01 عصع]
110 69یا 6 ۳686370 کنت کعع وق ۲۵ 0 ع و موی وه و 2و م۲
-م) 1167207 8896887601 15۵ 1۵۳ همم داد ارو ۶ و نله و5 ادها دمص 0۶۰ انم 16۵6
,(0.76 *0) 1۵۳۳۵6 ,(0.13 خم) عنا05 80 6نق 12697 5 6 هنز ۵۲۳002605 عع0ط) کاز هه (ر0.34
41 ۷۵6 ۷2۵1266 ۵۶ 30۵8256 01 0351111 8 ۲۵۲ 530۵۵ (0.32 عم) ع افص فصه
۸0 0۶ دوع 1۳6 111508165 3 12016 .کع م5 #عصندا 0 عط) 1۵۶ ۵0عند[مز
0 ۸969371671 760607۹ ۵7 00 166 6 0۶ هام۴ ۸۲۵0۲۵
1-6 ص1۳2 دمص ععصع ان خصینانموند ج ۳۵۷۵21۵0 کالم ۵ ,3 ع[طج7 ما وصنلاممی۸
(279 ,۵ ۳) 289695106701 0۳0۵80056 ۵۲ کصطع صز عطق ۲1 هه ,فعصناصنعنل ۶و5 مدعصناصنکنل ۵حهط
.(0. > 0 ,004. > م0 ,5.71 > ورد بت ج) خصعصکدع ده ع نامک هه (05. > م ,۵3. > م ,3.43 <
بی ۳) 255683601 1۵۳۵۵ ۵۲ عصطع صز خصعکنصوند للفیناعتهاد امد ک ۶۷ ۸۲0۹7۸ اعد م۲
1 گنمهاد ۵ ۶۵۶ ع۳عطا امطا ۵۵ مد کالیوم۲ ۸0۹۷۸ ,کع910ع80 .(05. < م ب[1. > 0 ,2.18 > وود
324 316-2 .00 ,2022 ۷۷۵۵۳ 40ص ۳۵1 / (30) 14 ,و1200 0۳۵ وصنط0ع 7 عومسوممت عناوم ۱٩ م3
1 هام معط ۶و کصمنامع عم سنعط وصنل مه دجعطاج) که دامع ععسط دمص عع دنل
.(0. > 0 ,004. > 0 م5.71 * ورد بت ۳) 11167207
:4106ن1ل ۶و 100 اع2 یه عطا 500 ۵ کلند؟ ۸7101۸ مفعنوتهه (2013) اصقالد2 که ,1100۷6
۷۵۶40 7571 وعمل مصه (4 12016 ععی) ۵ععفدی ۳6۳۶ کدمعضصصصی عام اه ,معط
۰( ,7737310 +6 (ع7721) منامع دقع 1۵۶ عصد5 ۳6 ۵۶5 ععزد عامصصد5 ۵طا ععصند
5 2 ۹ ,250011۵ 70۵ معساامنع 2 م5 1-5066 ۵۳ 00001505 عامآ 7
۵ ۷۵۶5 13676 ۵۲ 0ع1هنوصز 16۶۲ 1150 وعملی 1 4 12616 صز اه نع عالهه عطا ۵ عصنلاجمی۸
7 00 عصنامنکنل #وحقط ععز دز عطا 6660 خصعصکدععکه عناد ومع ۳6 صز ععصع گنل امصیگنموزد
6 منز 00967۷۵۵ ۷۵5 عع گنل خصهگنصهند مد مودصم .ر05. > م ,03. > م) +عطد 1
۳۲۰ مه 6 3 عمصنامنکعنل الم وصه #حقط موز که دسنوم عاطازدعوم للم ۵1 ددع23
6 امصعتانصوند ج 0علد ۲۷ کالددع+ ۲۵ یدنا خصعصکدعععه ع نحص عطا کلججهم ۸
عا ,6[مط ۶ عطا 02 .(05. > ۵ ,003. > ی +عطج) 1 فص دعصناصنعنل معط ععزععصز عطا 0666۵
0 ععز 6۳۷و 0666۵ عع لقن خصیشگنموند ج 0عو1مکهد کصمعخقعصصی عامخنه ۵۶ کاانادع
.(05. > 0 ,03. > 0) 12206۳5 ۳1 همه کعصنامنعنه
5 1016۷16 56-60 ق ,عفقطام ع۷ناهاتصهن عطا ۵۶ کالناد۲ عطا خصعصعامصند 10
عم ۲۳6۴ 161۲ م۵ط۶ 26۳5 ۳۲1 هه ,فعصتاصنعنه ا۲و5 ,فعصتاصنعنه #حقط 90 از مععحخصم
6۰ 36 0۶ 600 16 اه 00۳660 لنقصهه ۵۶ 106۳5
6 889686 ۵ ,2056۲5 بط ۵0ععد کومطاعص عطا ناه صمتاعصبو اک ۵ط1
5 200 ,(30.6696) ۲۵۲۵ 23 ,(3646) 5۵۶۲ 27) عطد نله اعمصل۸ حفعر عنصعلهد صه وصنل
۹8068 0۵ 6۷106066 عصتصتهع 10۳ کعنااجتاعه حقابع 6 عصدو5 عمط رکتعط ۲۲ ر 33333)
325 نونه5 / ... 500665 هط +مصزامن0 0 + مط 1۵ او اطعنا صز انا دمص ددع۸
,02765 ,0070105 تشه [۳۵ه هه ۳6۵ ,کع نا وخصطع] 67 عصه-و هدعو که ناک وصنصهع1
5۰ 160060 عصهم5 هه لعج 1۵00 جععم کل ,کاصعحصعنککه مکاوعغ متعنص هه
10۲6]۵7۲ ۵ 3۵۷۵ ۵ ۹۷166۵۷131011 0] 136 ۳۵۷,0۷5 56851075. 71 [5 ۲056, ۹۳6۲۶ 6
1160۹۶۳۵۵4 11] ۵۱ ۵1۵۳ ۵۳ ۲0۳۹05 ۵16۵۲ ۹] ۵۵79 95565360. 2
۷ ۲۵ ۲۵۲۵۲۵۵۵ ۵۵ 901۳367۵۵ کا ,0۷۳۹۵ 136 2۳10 ,671071۵166۰ 51۸201181
0617 1۵۵۱ 1۲۵۷۳ ,۲0۲۸۹۲۵۹ 5006715 065۹655 1۵ 651۷۹۹ ۳۲1۵ 06
9 ۷۲۱/۵۵۵۰ ۲٩ 0106۵ ۵ 6۵۳ ۷163 0۷12268 5۳۵۲۲ 1۳161۵۲1۹ ۵ 15 ,0۳۲۵۳۳۵
0۵1 136 11۵۵۹۲۴ ۵ ۹۵ ۲۵۲۱ 1۵۵۳۵۲۹ ۵۵۲۵۳/۱۵۹ ]٩ و۷۵۲1 ۵ ۵۳6 1۳۵۲۵
1 ]0۵ ]0۲۵,1۱ ۲۳۵۱۱ ,۹696 ۱۵۷1۵۷ 1۵ 0۳۱1۵ 1۱۵۷/۲9 ]۳۵ ,1607۳9 ]0 د8ععع5
[ ,16 61055 2۳1719 66۲۹65 ۵1۵ ک6أ05)] 1۵ 520۹5 2۳96919 004 وستطعمع ۸/۵۶
04 ۲12 19۵,۵۲۶ ۱۵۲ ۹۹۹۵ 6۵۶۳ ۹55196۹5 م۹ ۵۳۱۵۷۵۲ واه
6 ۲۵7/071۵۱۵00 ۹1۷2۵1۹۰ 0:۵ جهط 20[ مها تیه ] 2006671
7 200 ما50 ,۳۵۳0۶ که دعصنامنکنل ۵26۳66 و0 032 6 163616۲ ۷6 ,1106۷67
5 ادص که 0۳۵06 نعطا صز کعقیو ان عزطامع امد 0عل۵ ۵۷ کزعوامصه عط۲ مکتعطوع]
40 053 بزعطا خهط) ۵عصعکنل ۵۹5 کل ,((37.7290) 23) ددعطدلهع) عصنامنعنو نود حدم
۵5 2700 ,کط250ع۲ وک طمنصنمه کهصنعمقط ده رصع عگصم عصاتقط که حلعناد خدعصکع که وم 10۳6
,۳6۹627 [2ع ۵01 هسنا 00۵ ,کلفصسامز ۳۵۲1606 ۳8 ,کععصععصده هه عامعصی طلازم هدمله
و000 ,۳36۲۹۲071۵ ,0۷1۵096 0۳061 1۵۵0 ۳۵۶ ۳۵۱ 26۹1 120 ۹8 ع م5
5 .۲10655 136 ۵۷۹۲۵۶ ۲۲۵۹۵۲1۵10۲ ۵۷۵1۵ ۲۵۹۵۳۳9 ۵۲ ۷۵,۵۲۵ 0۳۵ م0۳02
,6611۷06 [طاناک ۵۵۵15101 0۳۵۵۲ 1۵۵۵ ۲۵۱۲۵۵0۹ ۵3۵ 6186 عانو کا 06۵ ۵ م۸
9 ۷۳۵۲۵۶۰ بط 2۵0۲655 ۵ 05و۳۵ ۵1۲ 100۵ ۲۹۵۱۶ ۵ ۷۵10۲۵۵ 0۵۳۵ 50605
5 ,۲۵۱۹۵0۵7 0ع۲۵]]۵ ۹۳۵ ۲۳۵0۳۳ ۵۳۵ ۵۵ ۵ ۵۳۵ وصنطعمع1
3 ,5 ۲۵1۹/۲16۲ 65 11۵1 1)675ع56 100۷16296 که 1۵165 ,۲۵۵ 13۵۲ ۲6۲۲۵۷۵
526۹5 ۵۳۵ ۵۳ 13۵ ۵۳۱۵۲ ۹]1۵0۲/۳9, ۳1۲۳۵۹۷/۲۹ ۲۵۱۷۲۹9۵ ۳۵۱۱1۵06۳36۲۶ 9
1 6۳205 ۷/۳۲16 هصنزک 36007160 ((32.7896) 20) عشضه) عصنامنعنل-لحقط مفصقط عطاه عطا 0
68 200 نحل ا00زطاه عمصعککم "هملد عطا عصنع5هععد معاعیه عمنتصمعا طععه ۶و هه عطا
اننا5 1۵ ۷۵۳۵005 ما نصنا ععتلنای لدم توعطا خحطا ۵1060 دوعطهع عصمک اصعککععکه کامتصخصم
5۰ 0۳065-32560 ع6طا حقطا 0عک 0۳0-0 0۳6 ۷۷۵5 از ,1367610۳6 کعقله عطا ۵۶ 6 22 56
1670 ۳6076 1۵ 16915 0۵7 ۵۵ 02268 10۷81 087۶۹5 31۷20718 دخع 0۹ 7
7 200 ۳۵۲۴ 20 ((29.5096) 38) دمعطقا 1ط ,کتع 2 عصناصن وود که عصد5 عط1
,013775 ۲016 رکغاقق] نع 2 وکط عم ,۷۷۵۲6۹ نامع عهصنواممه 07 کععععل 1026۳-660
6 ع6ط ما 06 عسنه2ع1[ 0عکد - عم م0۳ 0صه ,عناق 0عکه -1 فاد مصمنتقاعنه ماصعص ۲-295 [ع5
326 316-2 .00 ,2022 ۷۷۵۵۳ 40ص ۳۵1 / (30) 14 ,و1200 0۳۵ وصنط0ع 7 عومسوممت عناوم ۱٩ م3
0 3۳6۳۵006 0۲6 6 فلی ععقل عصسل خصعصککع ده 10۵06 مکهصنصع1 ععمتع م1 ۶و
120711778 01۵7۰۹ 206 ۹۲۵/012 ۵۱ 1160 ,0060 0:۵ 040 ع 0 ۷218 ۲۳۵۶۵
,0675 ۵۳۵ ۹۵1۷۵۶ ۲۵۲۲۵۲۵۳ ,120636۲ ۵ ۵۲ ۲۵۲۵۲ ۹۵۵۳۹ ۳۵۲ ۵۳ وآرا۲
6 ۲۵۲۱/۹ 1۵0۲۳۵ ۵ ۲۵۵ ۵۵ ,0310۲ ] 9۲0۷ ۵ 01۵۲۹ و اصا ۲
5265 6۵۳۵ 3۵۷۴ ۵۲۵ 9016-1166 6601165 3۵۲ ۵ 12۵4 1۵ 39367 ۰
52605 ۲۵۳ ۵۵۲1۵۲۴ ۵۲۴ 06۲0۳۵۵۵ 0۳۵ 011-00860 ۵60۷168 1 7
1۳۵0۲۵۵۲۹] 0۵۶ 0536331116112 070611665 6۵۱ ۲۵۱۵ ]۳۵۱۲۱ ۳۵۲۵۹۹65 1۵4 005 11۵۹۸
6 هط صز کزدواهصه #بضاهاتصصی عطا او کول #عصناصی اعوهطام ع مهو و کالنو 156
6۳ ۶ کوعللدع1 9601 گ5عوعه 10۳۵06 عصناحفصیم هرز عاد مزاع 5دک عجعبيي 10336۳5
202017 1۵ 0ع]۳۵007 7عط 6 دح ۵۶ کصععط ۳۵10۵51 عط و3۹ کنط 1 +کعصناصنعنه
6 899695 ۵] 13960 65 8036و هه 211 ای عط ۵۳ جمن هم موز عانعن 0دعع56 156
5 1361۳ عع 50 ۳۵۲ 301110 کقعیل اند +دمصسنا۸< کومهه ۸ص هنز کاصعمص0تطع2 8 اههد
۲5 6 1۵ هام جزعطا 0عصمکصم 16 اه 75ع6لهصاننامم عطا 07 0۵11۵0 ۷/6۳6
قاص06ب50 بمعلظ۸ .ک10 جمناععجن 0#عصک 0 6۳ دواد حلکز 1۵ ۳60 هنز عمتدهدعه روط
2660 ماصز 1۵60 ۷۵۲۵ کاصع که 200 ,دا0۳۵[60 ,66 1395700 ,و0ن[0070
65 5۵۳۳6۶ ۷۵۲۵ 13676 ,11066 بقادعا 200 تغوصهاه ۳ع ۵ عطا انس عصملد و10۵۵
6 3020۲ لام ۲5ع 3 کمصناصنعنل (ر7996.ک0) #تقط ند فصه (م44.7490) امک مصععاصع 50
6صنرا۳۵ ,کاعزه۳م نلده عصاتهط ,ععصقص 0610 له وصتفوفد ععلنا عاعم لعصز حنعطا ۶ عامعمعه
۰ 506 1۵ عصنمععه خصعصکک دعه عطا موجه وصهاد وصه مکعصعمن گم عاص 500
,۷۳۵ 1۳85 111 :کاع۹[6 ۲ 0۵ 1265 ۵۲ و3۳۹ 40عو0[ لاله ع2 ۳ کع50 716
1730071۵۱1 ۷11۵1 1۶ 0۲۲۱۵۹ ] 06۵ 06۶ ۹۵۹0 ]۵ ۵۶۲1۵۳ 7/0109
6 ۵7۱ 16026۹ ۵۳ 76۹۳۵۵ 18 آ0ع2 01ع 0 ۵ وتا نطه ۵1 04 و مادعا
حلعبا5 965510671کق 02560 -ع 6۳0۵ 076 60 عنعصم (39.4796) دحعطه) ۲۲1 15 ,1106۷6
3 0610۳۵66 6258 20 بعکتا ع286اع 122 36 معط ما ماه هصناع5 ,اناد یام هصنزددعععد که
5 5۳۵۷12 ۷۷۴ ,۵9000۲ ۹۵ 1۱۵۲۹۲۵۲۱ 13۳۹9 1055 ۹ 120۲۳۵۵ عناوم م۸
6 ۵۶ کزوولعصه لمناعنهاه عطا ۶و ععمطا عومجم از عطا که کنعولتقهصه عط1
۰ 89568560 ان ما ۵0ع ۶0 کمصنامنعنل عمنع7 اه کعطعع خقطا هز کععنفصصمناعع0
۰ 29969576۲ ۲نعطا ۶و ماو کنهاد عنعطا عاهاد ما معط اعد صمناععی احنطا عط1
6 13۵۲ آباه 000160 ((30.3496) 211 27 0هه ,(25.8496) #حقط 23 ,(29.2196) ۶و5 26) لنه اعمصن۸
ولااژو6۳ نی هصنصندن +عطو چ ۳۵۳ عصی وعطا که 239630601 ۵۶ [ع16۷ 000ع ۷6۳۷ ه فقط
هط ,وعلعنانه فص م۵۵ ۲۵13160 0عن۳00د ,کص ۷۵۳۵0 ۲۵12160 خصممطقنل صز ۵عادمنناند0
327 نونه5 / ... 500665 هط +مصزامن0 0 + مط 1۵ او اطعنا صز انا دمص ددع۸
6 ع6 ۳ ۲۵ عصنل هز 6۳۵ ع69ط 1 ما1 ماصعصم10ععل +عطاه فصه بصع تمه 1616201
07 ۳36۲0۱۶ 7 ۹[۰ ۷۲/۷۵۲ ۵۳ ۵۵[ ۳۵۱ ۲۹۵ و۱۶۳ ۳ ۳۵۱۳ 1۵۱ ۵ 1120۳۵۵
]٩ ع9 ۱۱,1۵۵ ,۲۲۵۲۵۵۵ ۱۵۲۵ ۵ 1۵۵۵ ۵ 1085 ,1۵۵ ۵ ۳00۳109
5۰ ۳۵ ۲ ,۳۳۹۷۵9 160۲۵۵[ ,و۳۵۳ ,۵۲۳۵ 0۳۷۶ ۳۵۷۵ ۵۵ ۵2۵[ ۸/۳۹9۳
۵ 10۵۲۶ ۵أ۳۵ 2۵۳ 13۵ 05965316۲ ]٩ ۵۵16 ۳۵ ۵۳ 6۵۵۵ ]٩ و0169 0۳6 1۳۵۲۵۴
6 ۳ 0007 8 111502160 226۲5 کعصنامنعنه امد (4.596) 4 فصه (10.1196) فحقط ٩ مالک
0720621 0/07ههه عصنصنده لق۵ص10 مد مععمعخفممنه جعطا ععصند انا اصعکععدعد کم 1061[
10 6 ۵۷16۵ 1206۵۰ 50, [0۲۵۲ ۲۵]/۵2 6097 137 6۰
1 آ60۵۲ آ باگاو 0 09855 05۲7 ,6006 ک ناه م26 0۳۳۵۱۲ 8 701
9 ۲۵110۵۵۲۹۰ 0۳۵ ,1۵08815 ,کاک۵) 5101108001260 رط ۳۶۳1۸۵۵ 0۳۵ ۳۵ 65
51 13۵ 116۵6 اعد ععه 01 دا وی ی 1 16۳ 21160 مناد عبد. 100 166
60 ]289655136 معط 1۵۳ همع عهه خی 58 136 ولقاط 00531062 ۷6۰ ۵۶ ص00
,0۳6۲665 ۳۵1۵۷۵0۲ طاز بخمنانسد؟ موانتنص. ۶0۳ عع م0 عنصعفهه عصنا داز
41 ]7۵10۷20 00ه [منع 602860 ,وعلعنانه فصه هام0 ۵۳۶۹ عع0ع1مصل 1۳60۳01
40 ۳۳۶ آفعنصطع ,کاصعصوصصم دع وق ۵۶ ع6ع وم هه مکععصعخعصه فصه عع 1 مصل
08 معتساعطم ,65 عم قصه صمناهاعنصنصله معلمع فص کدمناهاعمصجه ,کدهنععل 2856550620۳
6 و07۵2 3/0۳6 بصمناه 6۷۵1 هه 6 000ع1 فصه مصمناهاع صعاصذ هصه کصف مک ماع 100ع0ع0
[مزع 12010 عفتا ۵ 2660 ج فعتعلعل عوعطها 1چط فصه ,فعصناصنعنه هط مکعصناصنعنل امد
5۰ 9695360۲که معط ععصعطاصه ما ازع ناه دعننانمد؟ هه ,کامما ,کاصعصع ص202
10۵70 561666 ۲۵7۱ ,۷۷۵۲۹۵5 ۵۵ ,۵008 ,۲۵۷۲۹65 ۳0۵7۲1] ,10016096 ,1۳007۲۵6۵
۵۲۲ ۲۵۵۲ ,۲۲۵۲۸۵ ۹۳۵ 1۵۳91016 0۲61۵۲۵ 1۶10۹5 ۲۵665 089633116716 360
۵ 2631915 ۵۳۵ ۵۲۵۵۶ ۵8۹6۹۹1۵۲۱۶ 6۲6۳ ]۵ ]۷ 031107 ۵۵ 5۳9۷14 1000۳65
0 ۵0۳۲۵۵۲3۵۶ [ ۲۵00909100 ۵۲ ۷۸ 1۵ 1 ۲۲۳۵۲۲۵۶ ۳۵۲ 4 رأع 0۳1۵ مره
57 1۵ (۵ ۵ 15 ۹۵۵6۲۹ ۳۵۱۱ 9005 ۵۵ 006610005 ,۲۵۵ 0۳۵ 1و 001ع771
1 0۳۴ ] ۵1۵۲1۵,5 1۵۵۲۵ ۱۵۹۱۵۲ 1۵ 210۷۹5 ۳907۵0 ۵۵ 1۵ 10۷۵۹۲
#باط رأ۲ ۹00۲۹۲1۵ 545 ۲۴۳۲۵۲۵ ۲۵ ۳۵۵۵ ۶أ ۳ ۵۲ 10۲3۵۲۹ ,۹۲۵۲۵ 2۲۲۵۲ 710711111126
12 /0۲۵]۵۹۹[0۵ 0۳۵ ۵۱۹۵۶ ۵۲۱ ۹۵۲۱۳۹1۵۲ ۹۳۵ 1۳1۵۵۳۵ ۵ معاه
,۲096 5 71 16ط۲۵/10 0۳۵ [ 2۳0 ۵۲۵ ۶۹۲ و۹۵۲۳ ۹۳۵ ۵۲۲۵1۵۵[ 71۳۵
5 00126۰ ]21 0۳۵ ,]0۲0۹6 مس 1۵۵۲۱9 ۵۵ ۵۷/۵ ۲۵۲۵۷۵ 0206۹ 0 002
328 316-2 .00 ,2022 ۷۷۵۵۳ 40ص ۳۵1 / (30) 14 ,و1200 0۳۵ وصنط0ع 7 عومسوممت عناوم ۱٩ م3
7 ۵۷6۵۲6 ۱۵۲۵ ۵۲ 10071۵۲۲ ][۷۵ ۵5 ۵۲۴ 1۵۲۹5 ۵۳۵ کعآواد 50005۲
5 0 ,0005 ,51165 ,06[11065] 1۵۵1۵916۵1 ]٩ ۲۲۶ 0۶ ]27 عقلاناس ۵ 11۵۵۵
7۵10[1700 11807 ۳6۵ م1۱ آ انس[ دز کومتماجه 1۵0۹ 1۵ 04" عا هه وعوسعلن
1 مقهطا دمعص مک نل عمجم او ععوععل عطا 0۵ کعصمتصنصه + کعطع مععاعد جرمتا فصو طاک ۵ط1
27) 3065 لله اعمصل۸ 265۰ آچط فصه ,عصناصنعنه فحقط مکعصناصنعنهه مئمد عهصمصه
65 مطاهنط ۵عصسنکصی روتعط3) (31.1696) ۴1 24 فهه ,(م29.879) فتقط 23 ,(35.0896)
6 ۲ تا ۵۳۶ 16 .کع سم انصزد حنعطا ۶۵۶ 100660 (ر3.8996) کحعطه) 3 ۳ص مکعصناصنکنهه هدمصه
0 :236 منکن ,علقتاهمد فصه مکصکادمه خصنالنه عطا خطعنلطونط صف ۳۴ ,دعع اکن
۲۷۵۶ کنط 1" .کاب و6ماوی وصه کاحص1 اهورد کی که وج نو فص مکلدمع فص ممو امعم 500608
,11101671015 ,8ا 0081و 61۲ که ,۲۵۵,۵۲۹ ۵۵۳9 ۸۳۵ 1۹66 0۲و۳3 0۳6 1۳۵۳6
3 2ع07]] 21 276 01۳6۲056015 0۳۵ ,۵1۳5 ,9005 ,5 7ع 151۳605/60 10016096۰
ما 0۳0۷۵ ۵ کود 506 عاهاد ۵ ماگمه ۹۵ 5 ۲36 ,0065000 اکق1 عطا 10
(12267 (42.8796) ۳11 27 0ص ,(23.8096) 1670 5 33.3390(1) 501 21) اعط دنا خمعصککعدعه
,60565 60102010 +عطاونط هذ هصناه م0270 مزا 500۳65 1 0۵ 6۵5 0۷ ۳مطز طعطا 03560
,011628165 ۲نعطا 13 عصناج موم رکع 665 مه منعطا 0 هصنا ۵116 دم ما۵۳ صه مکععصع دم
,55165 ق0005 +عطاه ۳0۵۵ عصنص2ع1 مصمنمصصمتصز عنعطا عصناعلام ,کعننلنفد؟ وصنتهط
0 کعلراد "عمط عصنمطا بکاوم خصعصددعقق همع ما مصطع لک کعاععصطا عصزماسهنانصه1
۰ حطق 6 هو ما5 عنم اهصه هه مصوناه معط معط مکدمناهانصنا
2۲۵۵ ]٩ ۵۲۵ ۱/۶ ۲۵۳۹۵۹ 123۳8 3۵ 6۵ 111۵۲۹ 0336331۵۵ ]0 0۳6۵ 063 1۳6
48 ۳۵۲05۰ ع10۷ع16]ع 1370۷9117 1۵ ماع 1 60۱ +ع 00071011 "70000
۰ ۷( 60۱160۲۱ ۷۷6 ,۵11030۳۵۷۵ :۲۳۵۲665 ۳۶ 1۸ ۵ ماع کصساوهع |ام 76
40 120636۲ ,6 ]136۲ :1۵00۵۲۹ ۵۲ ۵۹۲ 9۳ ۵۹۲ ۵۳ 09683۱ ونامو- ۳و7
1[] 60۳۵۵ 22۵0۵, ۹۹۵۲۹5 ۲۵ 3۵۷6 50۵71۵ 0۹16 0306015 ۱۵ ۹۱]۵۲ ۳۲ 5۰
۲۷۳۵۳ ۵۶۵۲۹۶ ۵۵۲۳۹۱۶ ۹۵ 1۵۲۳۵۹۶ ۵۲0۵ 11۵۷۵۵۵۰ 136( 0670۲ ۰
7 200 ,کعصتاصنعنه 51۲ ,فعصتاصنکعنه وحقط نصا عاههناده ۷ص ما معصنه وی خصعسه 1۳6
فصه کعصنامنعنل #حعط عط معلمع 0 عاآدوع 156 عافد خصعصکدعععد عبنم مناد "عمطمه)
5منامتهعتل 50۶۲ وصه کدی هه 6 تا همصصه وهنه عامصع مه بمهعنا 1و کا 0[ +عطعنط کتعط]
۵ ۶01060 معله عنعولعصه عط1 ادع که 1۵۳۵6 صز یهعانا ۶و [106 +عطونط امد
6 0 0۳۵800516 ۵۶ کصطعا حز د+عطاوع) و کصامع ععحطا عصمصه ععص تنل اصیشگنمهند
وه دعصناصنکنل وحقط 666۵ 216 عغزعصم اهانهنا دم ۵5 ععصععطقنل عط1 .یهن امعصککعدعد
329 نونه5 / ... 500665 هط +مصزامن0 0 + مط 1۵ او اطعنا صز انا دمص ددع۸
عع2 0 06 هو عطا ۶و کعصنوص2 عط ۵0عاممصک کت عز بحاص عطا کم کاآن۳ 156 13006۳۹۰ ۳11
(نط ۳ ح 5و5 000160 بچاعتام عم ۵۶ ععمطا حخزی ع اعد عصحصم ۷۷۵۳6 کاآنادع 1656 ون عطا
+2 ۸025) کعنه خصعاصم معط زرط ۵ععص که ۵ ۵ مک ۳۷۵۵ رانا خصعکدعد کتعط 12 1۵
70308 :2012 ,ط0کلز۷7 :1992 مصناملصم جع عصنزیونا5 :2010 معوسنلط گ 162 :1998 ,ناعل1
0 جذ فعصمه لهصتا نع ما 0۵۵ 606 ده عطا ما۸ .(2003 لاک -ساظ
6 که عطا حز عوحلصز ولای توعطا عصعاز ۵1 واعضع۷ عطا فصه کصمناععی و 06 ۵طا ,ا۵ 1۵۳
ع رز 0ععمط انعم کز فنط7 .کاعزطاناد تعلنهناوم عطا او معا کص عطا عوهت نج ۵ ۲0060
8 200 عصنطعاعن1 ,کصمناععدو جوزعدعطاعتصصمی عصنلاه بعع) عصعاز عنم مدع هه
1 6 200۳026365 8 102مک-عاطاممم عطا فصه عمط ۴۲1 عطا و فععنلنای رماع مکطمناعو
0 ,565 ققاه خصمگککنل ددمنعه وه هممناهامعصنه ؛عاصوبه وصد دعطمو) ,660ص +دععصعزه5 وحقط هنز
تنل حز غآب 368 ,تنل "ععطمو) عطا بوط فعلندی مکعط همه آهدمناماعص اعصتاعنل روط
ک6ق5 0۳06065 هصناعا هه عصنطدا ۶و معطله لمطحص کنط1 بکععنا هم خصعصدعععد
1 136۳ 72160 ک6قنامنعنل دام هم مه عطا اقطا معخمطی مکلد موصنوهز ع10
10۳۵ 6687000 5واولی نع عقوم فصه آمدمناد من نعط ما کنطا 60 05ص حاعنط کو ود ما1
40 076۷107 15 60و ای 665 اکقط انامه عنطک کدی مهن +عطهع]
91 5۳31136و[ع و 20-0 00 وغل فصه عصنکند کمن کدی او وه 1091۳11369 جاق دز
عا ط 0 0۳۵0665 6986۲ 9قق قولرم وا ماع۵؟ چا 54 9 ماع ان) کمعم بواژو 0 03۷
6 20000086 ۵ 1620 0۵1۵ عع1ع 1 نکوصا و 011 ادا -ع 122 قصه -عصنامنعنل 125916
1995 ,وقصلععنا5) عاصعصه ۷ 0نطه "اه نک م06 ۳۵۵6 ۵ دعطعد ومد مود فصه خصعنعته
"قاممل بو 3۵ دکهععه ما کته مره عاصسه 0۳ 6ظاصه20۷ لها ۳ن02 1620365 1116216 510601 8ع و۸
۶۵ کاصدمنناجدم 6 برط 0عنم 06 هن اصعصوعععد 0۶ [غ 16 حاونط عطا عازمععل ,۳۳6۳۵06
0۳069-040 0۳6 آناطعه ۵ ماک ۷۷6۲6 1۵236 1 ۲ط هه امد عطا مکعصناصنعنل کدامه۷ حلع]
۵ نع نع 16۵0 که کاجهمعاصام کعصتامنعنل #حعط معط کوعتعطام کع 200۳02 33565506۳
عطا ۵۶ عادو 5 عم عطا 20۵ عامصع ده عون کنط 1 +کعسل وم 000-60 ععلها
65 افاز ۵1 006 که ۳7 وصه 5006065 ۶۲و59 8و5 +کقعجق اصعاصم 0۷۵ جعطغ اه کاصعص نت 160
عا صز ۳۵۶۵0۵0 06 اکن طعنط تم 1606 مصا ۶و ماه لمع که 0ع م00 6 کون
و دعس 12 ع نکن 280-506 نع ص13 اقطا ۵0عمعکصن ۵ اطونص عنط7 .(2008 ,عنام اه طصآ) کعصا۵ وصناوع]
ونطا 6۵6 کمن خصعنگنصوزد عطا 2۵۳ اصامععه هن کععععل بط صز ما0۳ 2396550601
بوآوعسدعه دز عصناماهعنل + ععطعه عطا معکصو5 کنطا صل ص501 عزکه ۶و عحمطا هه عطق ۶۲و ناونع
3026۲ عاه 0۳ ج امه ما عل همکد کعصععی حلعنطم خاصعلوز نعصمزعکاممم جزعطا ۵1 ا0ه0
6 0۶ ادلعنا صز به انا اصعص هدع عنم ناهد ععطها عطا ممماهنه ۵ ۹عامهااد تجفمد 15۵
٩ ع6ناهانلددو 0صهه ع ماو عطا عنم لمع ۲و کاله 156 .م5 که 203 وعط خعزطاند
5۰ ۳7 فصه ,کعصناصلعنل 5۶۲ ,کعصناصنعنه ف#حقط عصمصه ععصععاکنه خصفشندوند ج ۲۵۷۵160
[021002ه عزعطا ۵ از 0عملصنا فصه طاهنط که یدنا خصعصککدعد معط معه هه کوعطله) عطا
6۳ ,۳۵۳۲۵۲۳0۳6 بکعکجبام بوکزکعنصه عطا صز عهصنصنده عاموع20 انم فص فصعکل3 0
5۰ 60۲ 9695که معط 00 عمط هه ععلقه ما دمحا کوب عصنامنعنه
6 ۲۵ 08ن7معع2 061060 عز انا اصعص که خهطا صمتعحلعصیم کنطا ما 620[ تفص کعصنفوصنا 1۳۶۵
6۳ 5عهازدیع 6 عصناصنعنه مه که دعنانگنهمد لمصمنا تحص عطا موطععطا فصه مکقعجه خصعاصمی
330 316-2 .00 ,2022 ۷۷۵۵۳ 40ص ۳۵1 / (30) 14 ,و1200 0۳۵ وصنط0ع 7 عومسوممت عناوم ۱٩ م3
67 29965560۲ 0۵ کعنو 5 6[ منهج عطا هنز ۵0عا م۳۶ 66۵0 کقط کنط1 +کصع امعصککع 29 07۵
85 3616۴ ع6ط۳] وواعصنمم۸0 .(2015 له 6۲ 50ه1) عجعاصی ماه کنامه۷ حز
۵6 ما جمناف اه خدعککع که 0عامعفم-صعخصم فصه خصعع1عسمزشند عونمم اعحس علنونسته
نز 200۳020165 5513601ع896ق 0صه عصناع) عاهم و۳00۳ امصمفه ما دعصناصنعنل کامنع۷ که دعطج) عط]
0 0 ع7 کعنا زتنس عستصند معط صز کمنه اه +عطع) عطا ,6عطصع۳1 مدع عععل عنعطا
0 کدمناینگنامدو 0۳۵ ۵ 106ع۲عل ما خصعص که ععه که فصامنع صمصصی عطا 0۳ ۵1 ۵۵عط ععلها
6۳ ع306 عم 0هه عقوم ما تمه عه کعصناصنعنل عحامنه۷ ۵۲ حعطهع عطا ,۳۵۳۲۵۳۵۳۵
6(7 که ۲و ک6امتمصخم ۳۵ 1۵۳ اصنامعه ما عم نز کعناجمم هه عدمنامع 06۳ اعد
معصزطصریم کاانماد ردنا خصعصکدعععد مماع۷عل ما 0660 عجه بوعطا وواعصناجم۸ نفد
1730۵ ۵۶ 0۳3065 هم عدمنامع عم چخو انا خمعصککهکود اعطم مک 0و نو خصعسه 156
۵ 0 وی ع36 6۵۳ 5 غود ۳۵۵۳۵ بطعوع توعطا کاهزطاناک کنامننه وه 6۳5 جع لموطا؛ طهنط
6 از 5۵۵ ۵ 65 هاوگ ماه صز فیط دمص دازا امعصحعقوقد موم مامعی عطا [6 0۳2
1 136۲ 66ص ولا مدع 500 امممناع 00 بط عناوم ا2عصد که ومصفصتص0ل0
11 57651185216097 هندب 10۳2 فا ما هد ددع دح دم صطدا عفا وق 00 0/1 و3359 330 7/6036 محطل
نع 0صه کاآناهه۲ 9968970671ق عطاعلو کلوخلوصد آعنانی و ع من لاه عصواصتطا آمعقش معط 1و
0 .1116۳۵0 ددعت اه کاصع 00 ملد وی عقا عط9ه یعدم عه صمناهاع ۳ از عادسم ند
7 00ه ,کعصناصنعنه 5۶۲ ,کعصناصنعنل 5۵0 یط 0 6 ۶ 6060 عجه کعنوی عم ,9و0
۰ عطاسل معقنومص هه مفععصعانمل ,30 6 03201668 2556551361 1086-16 کتعط ]1
331 نونه5 / ... 500665 هط +مصزامن0 0 + مط 1۵ او اطعنا صز انا دمص ددع۸
:110022 888683061 6201365 بوازد مه نمی صعنصه۳] او دومع نادع 0 ۸ .(2017) 3/۰ مقطی600 2 مسظ بط مصهنعهط ۸
[3675120 10] .203-232 ,(7)1 70۳۵ 36:60 ۵۳9۵96 ۳۵۳۵9 دمحم 52 اعنامن مد 11610 .۷۵ 36۳5
21625 هنز کععنا۳2م فوصه کدونام دم کعطع 1 +اصععععد حصممققاع (1998) بل مفاقلا عک مسا ,ق۸080
040 7]) 01۵۰ ۳٩ 5140۵۲۵ 1۳۵ 1 ۳۵۲66۶ و9۲۵۵ 0۳۵ 0556531164 01053۳0011 .(2000) 36 بش۸ نت۸
6 2۳۲ 0۳696160 33067 بکاآباکع ۳ 0536531116111 ۵۱۱۳۹۲۵ 0۵3۵ و 01و اسوطه و70 .(1998) 32۰ مک قاط
4 ۳۴6) بش6 ,معع26 صشگ5 مصصن00 صذ اصعصسع/2 ۵۳ تفصم6 لمصمنق< عطا که عصخععصه تقحصصه
9 ۵۵۹90 ]۲۵۲۱۹۵ و۶۹1 7۳۵ :053655111611 1653۳00111 ]٩ ۹۵۳۲۵ 0۳۱0۳۵ 7۳36 .(1999) 3/۰ .5 ما2 38۳00
0۳0660 وود حل و056 آمدوناهو ایا آم تاجرد جمنادم 0 «عطع 7 ده ععحوطق و010 2876 106
[۵تاصصه ۲36 2۳ 0۳656۲۵0 2067 ها ۳۵5607 0556331107۲ 10880010 ۵۳۵ 7۳36500005 م2001) 36۰ .5 ماحقطام 3810
1 ۳۲۲ )و ,و3 |3361 مطقففق ۳۵ «عطد 1 افو علزم) مه صمندنعوععش۸ صی مه 185 ۵۳ 8 دم
,6 ول عم سمل اما :1116۳۵۵ اهم ففهوع عع داعم 2020(.۰) ۹ فطاطافط۱/0 ها ,هلوک ماک ,۲۵۵۶
162036۴5 هز 205ع 101018 ارم 61 هل ی (2010) .۸ .0 ,هناگ تک مس م1662
419-8۰ ,17 بع 86 ی سنا موه :0600 دز 06 م۸ نع[
1۳۵۳۵0۵1 01 ۳۵۷1۵۷۷۷ 8 :1116۳۵00 3396951601 اجه ۴(اد) .[] ,13837083 ۵ ,.10 ,0۷/38 13۳0106-1/1 وس 16163
251-2 ,(28)3 نو زانط همعط ۹۵ ۳۵/۵0 ما 3116 عکح۸ ,0200۵ مکعسعدع مصه کلحقلههاد
6 0۳ ,عنام صمنععنصل0ه بواندعتنص صذ انا امعم ععهدعصها .(2019) ۰ .36 معص0لق/3 ۸ .ظ ,12678635
-113 ,(9)2 ,00767 33171671ع9ک۸ 109096 00۰مککقل مومع 1 عطا 1۵۶ دنا اصعصککهکع۸ .(2012) .ی ۳16۲
,۳026010/۵ ]٩ ,70۳۵ 17۳6 فاد که عکت مدمناعصز نعطا که دعنا م06 +عطه0 1 .(0984) 8 .۸ مطمککلعنالی
,70۷1-70۷0 ۵۳ 0۲0۷۹۲6۵ ۸۵ 1 ۵۷۸۵۵5 ۹۵۵6۲۱۲ ۵۵ 1۹۵۲۳۹۵۵ ۵3365۵۸ 700007 .(2014) 36 ۷۷۰ 11۵11۵8
:305100 .5168و 11 #ع اجه ۲م 5۵۸8 0۵ و681 :۳۵۳۵ ۳06 7۳6 .(1991) بش۸ ,ط210تقمشاآ ه ۰ مطاق11
1 13380286 0 10005 ۸ نععقط عع 0100 ادعصککهعکه ومع 13 2 عصنا ص۲0 ۰( ط2008) 0۰ عم 105
۳ ۵۵و۲۵ 111۳۵ ادعصککمککه عطا عصنصنصمت .(2020) م6 مخعصاز/۷ چ م۸ ,10۵00 36 مصقصمقط6 مش بش۸ بطتلک1
.54-75 ,(37)1 765109 109096 1036۳5۰ حاعناع ۳ 12سک1 که ک ما60 0۳۵ 1005 ۸ :۳600۳5 5۳0۳6 010۳0۳۵۵8
.(610ن1 ما مل معط دتآ) 20005۰ ]٩ ۳۹ ۹۹۹6۹۵۵ ۵۵ 0۳1۵0۲0-۳۵2۳ .(2010) 0 7 و8صلک1
575162 ما۳2 عصنطه) 0۳ 36۶62۳ .(2015) 17 معط 6 .32 مقنالصناک .36 4اق6لهب) و1 1150
3/37 0۳ ۸۲65360 160729۰ 0۲ 06 و۳1۵ :و۵۳ 60040 1 ۸1:۵ .(2004) 34۰ ما6 ی .۳ مطاقع 1/130
621 4626-1/303 01/7 65/0 ۳680 1630۳50۳ هه // نصااط ۳۵۵۵ 2016
232 316-2 .00 ,2022 ۷۷۵۵۳ 40ص ۳۵1 / (30) 14 ,و1200 0۳۵ وصنط0ع 7 عومسوممت عناوم ۱٩ م3
657 + عکلفه عع دنه دمم دقعاه کول رانا خمعصعه "مه هلگ .(2004) بش 6 1/06
:۹۵۳ 276۷ .(13-103 .00 .60 370) /۵ ۳03۳۵1 ,82000۵ ,(0ظ) صصنا سا .8 10 .بوانونلد۷ .(1989) .5 مکلزدوع/1
0 16000 ۵ عصاعت رانا امعصکعععه معطوع) هصمص قاط .رونت ,2018) سل ۳۰ ,ق۷۷۵2 6۶ ول رعنکل و5 ۷۷۰ و378
بل ,50۳086 .(203-214 00۰) و120 210460 0۳ 00۳۵6 ,110۳۵0۵ 13 بطم مه کصنص 10
8 ۵۳۴ 10۷6۵۲۲ 89695361 ههام0 ه عصاعلو نله وصه عصنصهزده 1 .(2020) 3/۰ 7.۰ مطق 7260022 ۸۵۶ ۳۰ ,211100۵۳0
1-۱ ,(10)1 ب#اق۸ 1 8019ع7 109096 1116۵0۰ 601 هه "8 1اظ
5 71827 واعت علکراه 0۳ ۵010 ۵ علتبو جعای برط جرعای ۸ .60 5۳) ۵۳۵۰ امضصی ککصک .(2013) .7 ص21
6 1۵۳ 00۳0255105 +عللوعطکی عصنوانسط +عصع اصعصککععکه که ماع ۸ تمعن ومصنسکده1/0 .(2001) 7۰ ,2816۳00
[صاط.دکععاکع د اک 215/6 اه سل اند /2 وم ۰08616۳6 ,2003 24 لت 0 ماع سحصی 2
۰ 30001۲ 60 36۲5 مل هط انا دمص عععه م1 .(01996) ب .7 ق1087 ۵ یگ .ظ ,81366
35051000 .۹001 7) #اقموا ما عم که دم اهج/ 0۸ ,یفک ممیوقتفعه 6 .(2013) ۷7۰3۰ ,20
1 1 و دحاو وا پووماود صمص ام صور اقا راتاکد و نا0ا 0 ط) مق ادها .(2017) .خ راهطا ض ند ده
,8960108 رز 10963761365 3167 ۷۷920 300 30 دز دمم هط ومندامو5) ۶و ناهن عط 0صه 07قعنا
[86۳۹130 10]هید ۳آوزد 1700۷0۳ نوناک پدع5000 50051 0ص ,500665 ۳۵0۵600۵1
1 70۳۳۵۲ با۶) کمعلماو-طاونط ۵ ۳0۵۶ کاطعندآ :رود انا اصعصکدمکعه وصندکهکع۸ .(2013) .ک1 تنا0 8۵2۵10
5 10۳0۷18 1۵ علنتع ۸ نصمای 0اه 10۵۶ حلوع ۳ 2۳0000 .(2006) ۴۰ 36۰ مفقل 6 ول ۷۰2٩ مظ0قص1طم8
6 :۵06606 عصنطع2) فصد انا امعصکدهه "دام آطط مان ۳۵ .(2020) 34۰ منفته۲ یک بش .ظ بنصنادگ
-269 ,(12)25 ,120709 ۹۵ و7606 ۹۲۲۵9۵96 ,70۳۵ عمط 8۳ 0-206 ۹ص بآ8۹5 عمط ۶ ععی
40 1556 :۵716 611 7/605 ,۳۵0۵ .6۲5 ام ۶۵۳ عصنصندی اصعصکدمععج ممکقل اصه10ع3 «ر3991) .7 8 مقصنعون5
:2/60561671 ,۳۵6۵0۵ :620 اند از دعمل ا۵ط ۷۷ ناصعص مدع مق وناهی اهنت .(1992) .7 .8 ,کصنعهنا5
238-5۰ ,100000۰ 00106 (طط دی اک21 عطا 1۵۳ یه نا اصعصککمکع۸ .(1995) .7 8 وقصنعون5
20-3۰ ,(6)5 م7070 50001 دون 7۳6 :11167316 ادعصد عم ععه نامر م۸ .(1999) .7 8 رکصنعهنا5
068116711 148300771 0۳ 65 11ع4 0 16 163115018 :160050 7 .(1992) 8۰ .3 مطنلفلاط00 ۵ ول 8 وقصنیهنا5
۶ ۵۲۵ ۵0 هز 1160065 مهد عمط عصامناهه ۲00 .(2013) ۷۰ 160/0 6۶ بسا بعنف۸ بل بفز11ن/1۸
241-6۰ ,(40)2 636076۲ [000۵ 00 نام ۸ 71۳6 ۲۵۳۵۰ اصعصکعععد وصه نی
بقصنطح 1۳0۳ ۳00۳6 1651- سک ۸ :ان امعصککمککد +عطلهع) حاعناعم۳ ونکت ب(2017) 1۰ ی 3700۰ 8 لا 208
133-0۰ ,(6)1 831671 عقک۸ ۵۳۵ و80ع7 ۵۳9۵96 1 5 ۲ع0هطظ
1 5617-0676161 امه هه دمعناعدمم امعصکدعکه مها .(2003) بش۸ بل لوط 2 72 قصق72
|
The current study attempted to investigate and compare the perceptions of Iranian in-service hard disciplines, soft disciplines, and English teachers of their prognostic, formative, and summative assessment literacy. To this end, a total number of 282 high school teachers (94 teachers from each disciplinary groups) were asked to complete the modified and validated version of Rahimi and Rastgoo’s (2017) questionnaire. To enrich the quantitative phase, 90 teachers (30 ones in each group of disciplines) were also interviewed. The results of one-way ANOVA and multiple comparisons revealed a significant difference between hard disciplines and English teachers in terms of their prognostic and summative assessment literacy. However, no significant difference was found among the three groups in terms of their formative assessment literacy. The content analysis of the interviews cast light on the commonalities and discrepancies of assessment perceptions and practices depending on the teachers’ disciplines. The findings can be transferred to teacher education programs to enhance the teachers’ subject-specific assessment competencies.
|
12,629 |
450240
|
با کاستیهای زیادی روبهرو است؛ ازاینرو در این تحقیق, درجهت توسعه یک
سیستم مبتنی بر وب بهمنظور جمعآوری اطلاعات جغرافیایی داوطلبانه در هنگام وقوع زلزله تلاش
شدهاست که کاربران در زمان زلزله با بهاشتراکگذاری سریع اطلاعات مربوط به خسارات مالی و جانی
واردشده به خود يا سایر افراد. حجم گستردهای از اطلاعات را برای تحلیل در اختیار تیم مدیریت بحران
قرار میدهند. در این تحقیق نقشه طبقهبندیشده خسارت با استفاده از گزارشهای افراد داوطلب که در
برای ارزیابی نتایج, شهر مسجدسلیمان که اخیرا زمینلرزهای به بزرگی ۵,۷ در مقیاس ریشتر در آن
اتفاق افتادهاست. بهعنوان نمونه مورد مطالعه پیادهسازی شد. در این سیستم ۱۳۲ نفر در جمعآوری
اطلاعات شرکت کردند. صحت سنجی اطلاعات با استفاده از نقشه خسارت که از اطلاعات افراد داوطلب
تهیه شد. انجام گرفت. سرعت و دقت صحتسنجی نتایج نقشه خسارت به میزان چشمگیری افزایش پیدا
کرد و براساس این روش 1۷۶/۶۵ اطلاعات صحیح درنظر گرفته شدند. نتایج این تحقیق نشان میدهد که
استفاده از اطلاعات جغرافیابی داوطلبانه. باعث بهبود ۸۳/ سرعت تخمین خسارت و کاهش ۷۵/ هزینهها
در مقایسه با روشهای موجود. همانند بررسی میدانی محل وقوع زمینلرزه میشود.
شناخته میشوند و قادر به تهیه اطلاعات با استفاده از
(ر 17 :2018 الآ 0۳۵ 7007 :2005:18 .۵1 ۵1 ]۰.6۲
۱- استادیار گروه جغرافیا و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین (نویسنده مسئول) .نع 300( 303]
۲- کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی 80 0) 1.02720
سطح یک شهر پا شهرستان رخ دهد و نیاز به
در سال ۲۰۰۷ مطرح شد (10 :2016 ,له 21 ]۰070۷۵
تبدیل به یک مبحث مهم در حوزه جغرافیا و سیستم
جامعه میتواند نقش بسیار مهمی را ایفا کند و درواقع
سریع در مواقع بحرانی» میتواند به دو صورت زیر بیان
میشوند و حجم گستردهای از خسارت جانی و مالی را
کرد که خود نیازمند صرف زمان و هزينه بسیار زیادی
ساعت ۱۷۰۰۰ و بعدازآن حتی به بیش از ۲ میلیون
نفر دنبال کننده رسید و این ایده موجب شده که مردم
باشد» وجود دارد که در این تحقیق به توسعهه این
خسارت وارده به مناطق مسکونی با کمترین هزینه و در
قدم میتوان نقشههای خسارت را تولید و در گام بعدی
(ژئوسرور "") (یک سرور منبعباز است که به زبان جاوا
سیستم را نشان میدهد. در این مدل ابتدا کاربر در
مراحل بعدی آنالیز بتوان از آنها بهره برد. در ادامه
میشود و بهصورت بسیار ساده به مردم در اعلام میزان
2 ۵ ۷ 0 ۰ ٩ ٩ کی همه ۳ ما2
ارتیلط با ما رس و جر آدالیز مکایی: آنمیتر لداعت گزادزش خانه سس سا
بخش بعدی مربوط به آنالیزهای مکانی است که هر نقطه است که بهصورت رنگ به نمایش درمیآیند
توسط سرور انجام میشود. در این قسمت آنالیز (2019 ,07ع.0۷۷۷۷.9156100). براساس این توضیح.,
مبتنی بر نقشه خسارت انتخاب شدهاست. نقشه با تأکید بر اطلاعات مربوط به میزان خسارت (به
خسارت روش تجسم غلظت نقاط براساس ارزشهای . درصد) که توسط کاربران هنگام تکمیل فرم مربوط به
تصویر۶: صفحهه نقشه خسارت تولیدشده براساس میزان خسارت گزارششده توسط کاربران
در بخش آخر سامانه, قسمت پرسش و پاسخ" از پایگاه
به سه صورت از پایگاه داده پرسشگری کرده و نتایج
(تصویر ۷- الف) از پایگاه دادهها پرسش کند و نتایج
این کار را برای تعداد افراد آسیبدیده نیز انجام داد.
تمامی کاربرانی که تعداد مشابهی به این عدد را ثبت
است. میتوان با استفاده از پرسش و پاسخ از پایگاه
داده این مناطق را مشخص و آن مناطق را در اولویت
تصویر ۷: صفحه پرسوجو از پایگاه داده که براساس الف: میزان خسارت. ب: تعداد افراد مجروح. طراحی شد.
از قبیل اسم و شماره همراه» سعی شد که با فرد
ثبتشده در پایگاه داده باقی میمانند و در غیر این
فصلنامه جغرافیا و توسعه ] ۲۳۹ بهار ۰۱۴۰۰ سال نوزدهم, شماره ۶۲
همانطور که از تصویر ۸ برمیآید. نقشه خسارت برای.... مورد؛بررسی قرار گرفته و پس از تماس با شخص
منطقه دارای یکتواختی مناسبی است ندال "رال )نکسم و درخواست اطلاعات ادقیقتره عدم
نزدیکبودن اطلاعات به هم میدهد. ولی با این حال صحت داده محرض و داده از پایگاه داده حذف شد و
یک گزارش یکنواختی نقشه را بههم زدهاست؛ بنابراین نقشه به حالت نرمال برگشت (تصویر ٩).
همچنین با استفاده از این روش, ۳۰ گزارش که در اینگونه نقشهها میتوانند امر صحتسنجی را
با اطلاعات ارسالی همسایگانشان همخوانی نداشت. تصریح کند و نقاط و گزارشهایی که منطقه خسارت
پس از تماس با فرد گزارشدهنده از پایگاه داده حذف را از حد معمول بیشتر گزارش دادهاند» بهراحتی
شدند. بهکارگرفتن نقشه خسارت برای صحتسنجی قابل تشخیص است. چنانکه در این تحقیق گزارشهای
اشتباه در روز اول بعد از ثبت یا استفاده از نقشه
و از چرخه بررسی و آنالیز حذف شد. همچنین ۴۳
گرمکننده» دارو آب و غذا است که بهصورت جدول ۲
روش در این است که بسیار سریع تولید میشوند و
لازم را در کمترین زمان انجام داد؛ علاوهبراین برای هر
تصویر ۱۱: نقشه میزان خسارت بهبار آمده براساس درصد خسارت
توجه به اینکه ۱۰۲ گزارش از ۱۳۲ گزارش مورد تأیید
مربوط به خسارت را در زمان بسیار کوتاهی و با صرف
جدول ۳: بررسی عملکرد روش بررسی میدانی با روش اطلاعات جغرافیایی داوطلبانه
با تحلیل جدول ۳ میتوان به این نتیجه رسید که با
خسارت را به ۱/۴ کاهش داد. باید به این نکته نیز
ولی در روش بازدید میدانی معمولا حداقل ۳ روز پس
شده چراکه در چهار روز تعداد ۱۳۲ گزارش در سامانه
در پایگاه داده برآورد شد که در این تحقیق میزان آن
نیز با استفاده از این روش * نفر برآورد شد. نتایج
مشارکت آزادانه افراد در آن استفاده از آن در تعیین
,4 6۵ ,یک ,168 ول 7203708 ولا مفاشآ (.0 ,12608 -
6 .(2008) .7 .3 ,67ق7اع1/1 ۵ ول بش۸ ,31303810 -
6و و۸10 عل .2 م7030 مقا70 بش۸ .8 31۵00 -
86 لصه کی .(1998) ۳۰ مناهنع) 2 .0 م2003 -
+ .0 ب ,لقلقط1 کل 8 ,ع76ق160 بش۸ ,31/1613 -
و 50 بانازطانعه۳۸ .(2018) .8 مناشآ ۸8 .۳ ,۳۷37٩ -
|
تخمین خسارت بر اساس مدلهای از پیش تعیین شده و بازدید میدانی از ان جهت که نیازمند صرف زمان و هزینه زیادی است، با کاستی های زیادی روبه رو است. ازاین رو در این تحقیق سعی بر توسعه یک سیستم مبتنی بر وب جهت جمع آوری اطلاعات جغرافیایی داوطلبانه در هنگام وقوع زلزله شده است که کاربران در زمان زلزله با به اشتراک گذاری سریع اطلاعات مربوط به خسارت مالی و جانی واردشده به خود یا سایر افراد، حجم گسترده ای از اطلاعات را برای تحلیل در اختیار تیم مدیریت بحران قرار می دهند. در این تحقیق برای ساخت نقشه طبقه بندی شده خسارت، بر اساس میزان خسارت گزارش شده توسط مردم مورد استفاده قرارگرفته است. برای ارزیابی نتایج، این سیستم در شهر مسجد سلیمان که اخیرا زمین لرزه در آن اتفاق افتاده است، پیاده سازی شد و 132 نفر در جمع آوری اطلاعات شرکت کردند. صحت سنجی اطلاعات با استفاده از نقشه خسارت انجام گرفت و سرعت و دقت صحت سنجی به میزان چشم گیری افزایش پیداکرد و براساس این روش 65/76% اطلاعات صحیح در نظر گرفته شدند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که استفاده از اطلاعات جغرافیایی داوطلبانه باعث بهبود 83% سرعت تخمین خسارت و کاهش 75% هزینه ها در مقایسه با روش های موجود می شود. علاوه براین نتایج نشان میدهد که پیاده سازی این سیستم ها در هر سازمانی علاوه بر افزایش چشمگیر سرعت جمع آوری اطلاعات، کاهش زمان تحلیل اطلاعات بر اساس تولید آنالیزهای مکانی را به همراه خواهد داشت.
|
27,595 |
453801
|
بههمین دلیل مقاله حاضر دادهها و اطلاعات بهدست آمده از ۱۹
صاحبنظر حوزه رسانه و مناطق روسزبان را از طریق مصاحبه نیمهساختاریافته و تکنیک تحلیل مضمون,
سامانبخشی و صورتبندی رده آست. مضامین بفدست آمده, دیل سه مقوله مرتبط با تخولات نظام
بینالملل» سیاستهای حاکم بر منطقه اوراسیای مرکزی و مناسبات حاکم بر فدراسیون روسیه و جمهوری
هویتی- دینی» مسئله تکفیر تحریمهای غربی- آمریکایی» موقعیت جغرافیایی ویژه ایران» جلوگیری از
ترویج پانها و جریانهای افراطی فعال منطقهای و فرامتطقهای» خننیسازی اقدامات رقبا و دشمنان
مشترک منطقهای و بینالمللی» همگرایی در زمینههای اقتصادی و...» اقدام به تولید محتوا به زبان روسی
در رسانههای شنیداری» دیداری و مجازی.برونمرزی صداوسیما کرد. همچنین توسعه رادیو روسی
برونمرزی و تأسیس سیمای روسی برونمرزی برای تقویت دیپلماسی رسانهای ایران در مناطق روسزبان
واژههای کلیدی: دیپلماسی رسانهای» جمهوری اسلامی ایران» مناطق روسزبان» افکار عمومی,
. مقاله حاضر از پایاننامهای با عنوان «ظرفیتها و بایستههای دیپلماسی رسانهای جمهوری اسلامی ایران در کشورهای
روسزبان با تاکید بر فدراسیون روسیه» استخراج شده که به نویسندگی نویسنده اول و راهنمایی نویسنده دوم انجام شده و در
۱ کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی دانشکده دین و رسانه دانشگاه صداوسیما قم» ایران (نویسنده مسئول).
۳۲ استادیار دانشگاه صداوسیما تهران» ایران. 00 1ن2 12408 ذنه 20
از آغاز روابط ایران و کشورهای اوراسیای مرکزی» بهویژه فدراسیون روسیه بیش از پنج سده
میگذرد؛ پنج سدهای که طی آن گاهی روابط دو کشور به سردی و تلخی گراییده و زمانی نیز روند
صعودی به خود گرفته؛ تا آنجا که در روزگار کنونی به «دوران طلایی» خویش رسیده است. «دوران
طلایی» که در آن همکاریها در زمینههای سیاسی و امنیتی در صدر روابط کشور ایران و مناطق
روسزبان در کشورهای آسیای میانه, قفقاز و بهویژه فدراسیون روسیه قرار داشته است. تجربه
موفق همکاریهای نظامی مسکو و تهران در کشور سوریه و نیز دیدارهای متعدد روسای جمهوری
ایران و روسیه» آنهم در ادوار و موضوعات گوناگون که عدد آن به فراتر از ۱۰ دیدار رسیده» موجب
شده تا بیش از پیش تلاش شود که سطح روابط دو کشور بهخصوص پس از ریاستجمهوری
ولادیمیر پوتین و تحریمهای آمریکا و اروپا علیه روسیه بهسمت شراکت راهبردی سوق پیدا کند.
با اتخاذ رویکرد نگاه به شرق توسط ایران در سالهای اخیر اسباب بهانهجوییهای روسیه نیز تا
حدی سلب شد و طبیعتا موجب گردید که بسیاری :از آموانع پیشروی کرملین و پاستور برداشته
شود تا در پی آن دیپلماتهای سیاسی, امنیتی و نظامی.هر دو کشور بتوانند گامهای مهم و اساسی
را در گسترش روابط سیاسی- امنیتی بردارند. در همین راستا وادقیقا بهدلیل تقویت, توسعه و
تحکیم افقها و چشماندازهای سیاسی< امنیتی هر دو کشور بود که گسترش همکاریها و مناسبات
اقتصادی تهران- مسکو نیز در دستور کار جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه قرار گرفت.
دز دوزان پسا انقلاب اطلاعاتیسزارتباطی آنچهملتها را به همگوایی میزساند استفاده از ابزار
رسانه است و از همین رو امروزه در روابط تهران و.کشورهای اوراسیای مرکزی نیز تقویت قدرت
نرم و دیپلماسی رسانهای فعالتر احساس میشود؛ چراکه اقدامات راهبردی و سیاسی دولتهای
این جغرافیا حکایت از آن دارد که همه در تلاش هستند تا سطح روابط را به صورت دستوری و از
بالا به پایین گسترش داده و به سطح راهبردی نزدیک نمایند. البته از طرف دیگر نباید فراموش
کرد که کشورهای رقیب نیز همواره از قدرت نرم بهره بردهاند تا از همگرایی ملتهایی که با آنها
منافعی متضاد دارند» جلوگیری نمایند و حتی آنها را به واگرایی تبدیل کنند. موضوعی که در رابطه
با جمهوری اسلامی ایران و کشورهای آسیای میانه و قفقاز بهویژه فدراسیون روسیه» بهخوبی قابل
مشاهده است. جالب آنکه این تلاشها حتی در «دوران طلایی» کنونی نیز نه تنها کم نشده که
حتی تشدید نیز شده است. زیرا فعالیتهای بیسابقه» پردامنه» مضاعف و بیامان قدرت نرم جریان
رقیب از یک جهت و همچنین عدمتحقق کامل دیپلماسی رسانهای پویا و موّثر میان ایران و
کشورهای روسزبان» بهویژه فدراسیون روسیه» از جهت دیگر سبب شده تا در دوران کنونی نیز
آشفتگی افکار عمومی جامعه روسزبانها و فارسیزبانها در بسیاری از اوقات و مسایل, بهصورت
پررنگ به چشم بخورد؛ نظیر حواشی رسانهای که پیرامون بازداشت «یولیا یوزیک»! روزنامهنگار
باید توجه شود که هرچند دیپلماسی به حلوفصل منازعات بینالمللی بهشیوه مسالمتآمیز
سیاسی اطلاق میشود که در شکل گسترده و وسیع آن؛ به معنای مدیریت دیپلماسی و سیاست
خارجی» برای عملیاتی کردن اهداف» منافع و استراتژیها در محیط بینالمللی و بهعنوان یکی از
ابزارهای اصلی ارتباطات به کار میرود اما با ورود رسانههای جمعی در قرن بیستم به عرصه روابط
بینالملل چهره دیپلماسی سنتی دگرگون شد و به موازات دیپلماسی سنتی و عمومی پدیدهای به
نام دیپلماسی رسانهای که مفهومی نسبتا مدرن تلقی میشود در کنار دیپلماسی سنتی و عمومی.
دیپلماسی رسانهای» از ابتدا بهعتوان بحثی میانرشتهای بیّن علوم سیاسی و ارتباطات» مورد
توجه اندیشمندان این دو حوزه قرار: گرفته است. مهمترین ویژگی دیپلماسی رسانهای» ارتباط
بیواسطه دولتها با ملتهای کشورهای دیگر محسوب میشود که در دیپلماسی عمومی سنتی و
رسمی بسیار ضعیف است. از همینرو میتوان گفت دیپلماسی رسانهای یک دیپلماسی قدمبهقدم
و طولانیمدت است که دولتها از طریق انواع رسانهها سعی میکنند الگوهای رفتاری و شیوه
تفکر ملتهای مورد نظر را در جهت تامین منافع خود دگرگون کنند. پس میتوان اذعان کرد که
یکی از عوامل تأثیرگذار بر قدرت جهانی یک کشور به توانایی دیپلماسی رسانهایاش ارتباط دارد
و به همین دلیل سیاست خارجی باید برای موفقیت در فرایند جهانی شدن همراه با نقش دیپلماسی
بنابراین از آنجاییکه رسانه و دیپلماسی رسانهای مناسبترین و عملیاتیترین شکل ارتباط
برای تغییر الگوی رفتاری و شیوه تفکر و زندگی ملتهای خارج از مرزهای جغرافیایی است» پر
واضح است که انتخاب رسانه سودمند و دارای دسترسی زیاد» نقش بسزایی در موفقیت یا
عدمموفقیت در تأمین اهداف دارد (رحیمی» ۱۳۹۶: ۱۶). البته از طرف دیگر در این میان» اوضاع
اقتصادی» قرابتهای فرهنگی» وضعیت سیاست خارجی و داخلی و همچنین ساختارهای موجود
اجتماعی کشورهای روسزبان اوراسیای مرکزی با محوریت فدراسیون روسیه» فرصتی ویژه برای
استفاده از دیپلماسی رسانهای برای جمهوری اسلامی ایران فراهم نموده است که قابلیتهای
ایدئولوژیکی» اقتصادی, سیاسی» فرهنگی و... انقلاب اسلامی و در پی آن جمهوری اسلامی ایران؛
نظیر: عدالتگرایی» حفظ وحدت» امنیت و تمامیت ارضی در سایه حاکمیت مستقل مردمی» نفی
نظام تکقطبی و هزمونی بینالمللی آمریکا خودکفایی اقتصادی و دسترسی آزادانه به سرمایه و
بازار بینالمللی» رشد و توسعه اقتصادی در سایه استقلال و آزادی و... به بهترین شکل ممکن بهکار
گزفتهشودتا چالشنهای برآمنه:در ازتباطات ایران رو کشورهای آسیای سیانه واقتقاز ریز معضلات
بروزیافته از سو مدیریت در منطقه اوراسیای مرکزی به حداقل برسد و از طرفی منافع معنوی و
تکلم بیش از ۲۵۰ میلیون نفر به زبان روسی در بیش از ۱۵ کشور که علاوه بر فدراسیون
روسیه عمدتا در آسیای مرکزی» قفقاز و اروپای شرقی,متمرکز هستند, باعث شده که زبان روسی
جزو ۶ زبان پرکاربرد دنیا باشد (بهمن و همکاران» ۱۳۹۴: ۳). عموم این کشورها از دیرباز از مناطق
ژئوپلیتیک جهان بشمار میروند و پس از فزوپاشی اتحاد جماهیر شوروی» از اهمیت چشمگیر و
مضاعقی برای جمهوری اسلامی درگ مکلف سل رامگی, اقتصادی- تجازی: فرهنگی-
اجتماعی و راهبردی برخوردار گشتهاند. همچنین بهدلیل ویژگیهای ممتاز سیاسی- امنیتی»
جغرافیایی» فرهنگی- اجتماعی» جمعیتشناختی و ارتباطی و همچنین ثروت عظیم نهفته در خود
همچون معادن و منابع ارزشمند نفت و گاز و بعضی صنعتهای به جا مانده از دوران شوروی و نیز
وجود همسایگانی پر تعداد در گسترهای محدود همواره طمع قدرتها بهویژه غرب و ناتو را به
خود برانگیخته است. بههمین دلیل ضروری است تا جمهوری اسلامی ایران بهعنوان یکی از
مهمترین همسایگان این حوزه» در جهت حفظ.و تثبیت منافع ملی خود در این منطقه گام برداشته
و نیز با تأکید بر اشتراکات و قرابتهای تمدنی» اجتماعی و فرهنگی و حتی دینی با ملتها و
دولتهای اوراسیا و قفقاز بهویژه فدراسیون روسیه موجب تقویت ثبات و همکاری در این منطقه
راهبردی شود (کرمی و سنایی» ۱۳۸۷: ۷-۸). بنابراین ضروری است برای فعالیت آفندی» موثر و
فعال رسانهای در حوزه کشورهای روسزبان» مجموعه دستگاههای متکفل بحث دیپلماسی
رسانهای» با درک ضرورت و نیز اقتضائات آرایش نوین رسانهای در جهان» اقدامات محتوایی و
ابزاری لازم اما متفاوت از گذشته را تحت یک نقشه دیپلماسی رسانهای» برای مناطق روسزبان»
در دستور کار قرار دهند. بدین ترتیب و برای حصول به این امر» موضوع «بایستههای فعالیت
دیپلماسی رسانهای ایران در مناطق روسزبان» در پژوهش حاضر مورد تحقیق و بررسی قرار
از این رو مقاله حاضر درصدد پاسخ به این پرسشهای اصلی است که با توجه به قرابتها و
اقتضائات گوناگون زمانی» مکانی» فرهنگی» سیاسی» اقتصادی» اجتماعی و... بالقوه و بالفعل موجود
میان ایران و مناطق روسزبان با محوریت فدراسیون روسیه» دیپلماسی رسانهای ایران در این
مناطق باید واجد چه الزاماتی باشد؟ نسبت این دیپلماسی با اهداف و منافع ملی جمهوری اسلامی
ایران در قبال تحولات این منطقه در عصر جهانی شدن چگونه بوده و احتمالا با چه اسیبها و
بررسی منابع علمی مکتوب در خصوص موضوع انتخاب شده نشان از آن دارد که عناصری چون
دیپلماسی رسانهای, فدراسیون روسیه" ظرقیّتهای «رشانهای"و... به اقتضای بعضی رویدادها
بهصورت تفکیکی مورد توجه پژوهشگران در حوزههای گوناگون سیاسی و رسانهای قرار گرفته و
هر یک مطالبی را از دریچهای که مهم جلوه میکرده به رشته تحریر درآوردهاند. برای نمونه
خرازیآذر و همکاران (۱۳۹۶) در مقاله خود تأکید دارند مفهوم دیپلماسی رسانهای به تنهایی
پاسخگوی تحولات امروز نیست و در کنار آن نیازمند ارائه مدلی برای بهره گیری بهتر از قابلیتهای
تکنولوژیهای نوین رسانهای برای ساختن جهانی بهتر احساس میشود. متقی و شایسته (۱۳۹۶)
بیان داشتهاند که ایران از ظرفیتها و تواناییهایی نظیر فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی برخوردار
است که با پیرگیری از آن .دید کمکلی وا ۸ رانان اه دیجیتالی: میتزاند. بفعنوان, یگ
کشور صاحب فکر و انديشه و همچنین تأثیرگذار بر سیاستهای بینالمللی» نقشی جدی را ایفا
کند. شاهمحمدی (۱۳۹۵) به روش تبیینی و با رویکرد توصیف کلی» عناصر برسازنده هویت
جمهوری اسلامی ایران در روسیه را شناسایی و تأثیرات آن بر مناسبات حاکم بر ایران و روسیه را
بررسی کرده و نتیجه گرفته که بر این مناسبات» در طول این سالها الگوهای متفاوتی از همکاری
و تعارض حاکم بوده و بهعنوان یک امر ثانوی و بالمّرض در حوزه رسانه و دیپلماسی رسانهای در
بهمن و همکاران (۱۳۹۴)» در پژوهشی اهمیت راهاندازی سیمای روسی برونمرزی را با تأکید
بر ضرورتها موانع» راهبردها و مدل مطلوب رسانهای نوشتهاند. پژوهشگران بعد از بررسی چهار
مدل رسانهای با توجه به موّلفههایی مانند مخاطبشناسی گویشوران روسی و مناسبات ایران با
کشورها و مناطق روسزبان» مدل رسانهای با کنداکتور ترکیبی (بهمانند هیسپان تی وی
ساداتی (۱۳۹۲) به اثرگذاری شبکههای العالم و پرس تیوی در دیپلماسی رسانهای ایران
پرداخته و در نهایت به این جمعبندی رسیده است که در موضوعات خاصی همچون انرژی هستهای»
بحران گروگان گیری ملوانان انگلیسی» ماجرای غزه و... رسانه ملی و به طور خاص شبکههای
برونمرزی موفق عمل کردهاند. مقاله مذکور این مدعا را اثبات میکند که ملتهای دارای
دیپلماسی ضعیف به دلیل نفوذ رسانههای بینالمللی و نیازی که به منابع رسانههای خارجی به
جهت کسب اطلاعات پیدا میکنند» در هدایت هویت ملی و شکلدهی به تصویر بینالمللی خود
ناکارآمد خواهند بود. سلطانیفر و خانزاده (۱۳۹۲) در مقالهای با استفاده از روش کتابخانهای و
همچنین مصاحبه عمیق بیان کردهاند که میزان بهرهمندی ایزان از مزایای فراوان و امتیازهای
قابل دریافت از طریق دیپلماسی رسانهای و حضور فعال در عرضههای خبری در وضعیت مناسبی
نیست؛ زیرا هنوز درک مناسبی از رسانهها در دستگاه دیپلماسی اتفاق نیفتاده و نگاه به رسانه»
ابزاری است نه مکمل. دونایوا (۱۳۸۹) در مقالهای با نام «روابظ افرهنگی ایران و روسیه: امکانات
و موانع» ضمن شرح تاریخی و نیز اشتراکات و جهتهای بالفعل و بالقوه موجود در طول سالهای
متمادی قرنهای ٩۱ و ۲۰ غربگرایی و عدم اولویت فرهنگ و ذهنیتهای منفی طرفین را از
برایند مطالعات اجمالی درباره پیشینه پژوهش بیانگر آن است که در حوزه مورد بحث این
جامع صورت نگرفته است. بنابراین ترکیب مباحث دیپلماسی رسانهای بر اساس ویژگیهای مناطق
روسزبان و اهداف ایران در این حوزهها نوآوری مقاله حاضر محسوب میشود.
دیپلماسی رسانهای! از جمله مفاهیمی است که تعاریف متعدد و متنوعی برای آن ذکر شده است و
در طول زمان تغییرات و تحولات چشمگیری را به خود دیده است. اما در مجموع بهنظر میرسد
دو رویکرد کلی در زمینه تعریف دیپلماسی رسانهای وجود دارد. رویکرد اول آن را ذیل عنوان
دیپلماسی عمومی میداند و آن را استفاده دولتمردان از ابزارهای رسانهای برای تأثیرگذاری بر
عموم جامعه هدف میداند. اما در رویکرد دوم که در تعاریف جدید از دیپلماسی رسانهای مورد توجه
قرار گرفته است» دیپلماسی رسانهای را بهعنوان مفهومی کاملا جدا از دیپلماسی عمومی تعریف
کردهاند که بهمنظور تأثیرگذاری بر حاکمان و دولتمردان کشورهای دیگر مورد استفاده قرار میگیرد.
به هر ترتیب دیپلماسی رسانهای به معنای استفاده از رسانههای جمعی» برای برقراری ارتباط
با بازیگران دولتی و غیردولتی و جهتدهی آنان» تأثیرگذاری بر نگرشهای مردم و طبقات گوناگون
جامعه هدف درباره موضوعات و تحولات روز.و فراهم.کردن شواهد درباره رویدادها در راستای
اهداف و منافع کشوری است که دیپلماسی رسانهای را انجام میدهد. درواقع دیپلماسی رسانهای
اعم از استفاده سیاستگذاران از رسانهها برای جهتدهی مزدم کشورهای دیگر و استفاده از آن برای
جهتدهی مقامات رسمی و کنشگران سیاسی در کشورهای خارجی است. بهعبارت دیگر دیپلماسی
رسانهای دربردارنده تمامی جنبههایی از دیپلماسی عمومی است که در آن با رسانه طرف است؛
همانگونه که سایر جنبههای آن ارتباطی که با دیپلماسی عمومی ندارد مثل برقراری ارتباط با
بازیگران دولتی و غیردولتی و جهتدهی و استفاده از رسانه, بهعنوان منبع اطلاعات را در بر
آمون ۲ (۲۰۰۱) مدعی است که تغییرات پارادایمی در ارتباطات و دیپلماسی» یک پارادایم جدید
از دنیای سیاست را ایجاد کرده است که او آن را «تله دیپلماسی» مینامید. او بیان میدارد که این
نوع جدید از تله دیپلماسی از شیوههای پیشین بهره نمیگیرد؛ چرا که ارتباطات از راه دور در حال
حاضر میتواند بهطور آزادانه بر تصمیمات سیاستی تأثیرگذار باشد. او جزئیاتی را درباره این پدیده
ارائه میدهد که در آن تلویزیون جهانی روشهای دیپلماتیک را بهخصوص در زمینه لزوم سرعت
در تصمیمگیری در عرصه سیاست خارجی تغییر داده و دیپلماتهای سنتی را کنار زده است. جزئیات
و تجربیاتی که نشان میدهد تصمیمگیری در سیاست خارجی با وجود ارتباطات از راه دور چقدر
میتواند سریع انجام شود. آمون میگوید که شرایط خاص و توسعه بلادرنگ پوشش اخبار جهانی
یک تغییر ناگهانی در ارتباطات را سبب شده است. در حالی که دیپلماسی رسانهای جایگزین روش-
های موجود دیپلماتیک شده است و در شرایط خاص برای اولین بار در تاریخ بشریت سیاست را
تغییر داد و خروجیهای دیپلماتیک را معین نمود (3 :2001 ,۸13701). لیکن گیلبوا معتقد است
که آمون دچار اغراق و مبالغه شده بود چرا که شواهد و نمونههایی که ذکر میکرد» تغییرات
پارادایمی را توضیح نمیداد (285 :2008 ,011002)). گیلبوا دیپلماسی رسانهای را به معنای
استفاده از رسانههای جمعی,» برای برقراری با بازیگران دولتی و غیر دولتی» برای اعتمادسازی» پیشرفت
مذاکرات و بسیج حمایت عمومی از توافقات تعریف میکند. دیپلماسی رسانهای از طریق فعالیتهای
معمول یا ویژه متعددی شامل کنفرانسهای مطبوعاتی» مصاحبه و افشا به علاوه دیدار سران
کشورها و واسطهها در کشورهای متخاصم» و رویدادهای رسانهای تأثیرگذاری پیگیری میشود. که
برای ورود به دورانی جدید ترتیب داده شدهاند (گیلبوا, ۱۳۸۸: ۵). گیلبوا! بین سه کاربرد رسانه در
دیپلماسی تمایز قایل است: «دیباگاوج(62 ههلا ۱۹2جازیگران دولتی و غیردولتی از
رسانهها و سایر کانالهای ارتباطی برای تأثیرگذاری ابر نظرات مردم کشورهای دیگر بهره
میبرند؛ «دیپلماسی رسانهای» که در آن مقامات رسمی از رسانه بهره میگیرند تا از این
طریق به منافع مشترک مثل راه حل منازعات دست پیدا کنند و «دیپلماسی میانجی گرایاند۲»
که در آن روزنامدنگاران موقتا نقش دیپلظات /راپههنگذار میشوند و در تعاملات بینالمللی
۱-۱-۳ بررسی مدل «تعامل سازنده بین رسانه و دستگاه دیپلماسی»
تعامل میان رسانهها و سیاست خارجی را در قالب چهار مدل «جزایر مستقل»» «رسانه بهعنوان
مشاور دستگاه دیپلماسی»» «دستگاه دیپلماسی بهعنوان مشاور و راهنمای رسانه» و «تعامل سازنده
بین رسانه و دستگاه دیپلماسی» برشمردهاند که در ادامه ضرفا به بررسی و تبیین مدل «تعامل
سازنده بین رسانه و دستگاه دیپلماسی» بهعنوان مدل مطلوب و مرسوم در جهان که البته نسبتبه
دیگر مدلها کمترین انتقادات متوجه آن بوده و با مرور زمان بیشترین بهرهوری را به نسبت
مدلهای دیگر از خود نشان داده است پرداخته میشود. آنچه باید درباره مدل «تعامل سازنده بین
رسانه و دستگاه دیپلماسی» دانست این است که همگان شاهد نوعی از تعامل و عمل دوسویه
میان رسانهها و مجموعه دستگاه سیاست خارجه هستند. اما علت اصلی آن که در اینجا عبارت
مجموعه دستگاه سیاست خارجی استفاده میشود از آن روی است که در کشورهای مختلف دنیا
سیاست خارجی مصادر و خاستگاههای مختلف و گوناگونی دارد و تنها منحصر به دولت و وزارت
امور خارجه نیست و منابع و مراکزی همانند شورای امنیت ملی» شورای روابط خارجی» کنگره
پارلمان و... ممکن است در صدر تصمیمگیرندگان سیاست و راهبردهای خارجی قرار گیرند. بهعبارت
دیگر رسانه و مجموعه دستگاه سیاست خارجی بهصورت سیستماتیک و ارگانیک با یکدیگر در
تعامل دائم بوده و نتایج تحلیلها و بررسیهای خویش را با هم به اشتراک گذاشته و تبادل میکنند
و در نهایت برای آنها یک وحدت هدف و در صورت نیاز یک وحدت رویه حاصل شده و شکل
آنچه در این مدل اهمیت فراوانی دارد همسویی مجموعه دستگاه سیاست خارجی و رسانه است
که هر دو همانند دو بازوی بدن حرکت ميکنند,و از یک مرکز کنترل که همانا مغ باشد قرمان
میپذیرند. از این رو در گذشتههای ,نهچندان دور و همچنین امروزه» در بیشتر کشورها این مدل
مورد استفاده قرار میگیرد. حرکت در شاهراههای پرترافیک و خطرناک بینالملل بدون بهرهمندی
و استفاده از خدمات رسانهای» امکانپذیر نیست و درست بههمین دلیل در صورت بیدقتی در
استفاده از این پتانسیل قدرتمند, کشورها بهسادگی بایکوت شده و سپس دچار انزوای بینالمللی و
۳-۱-۳ اصول راهبردی دیپلماسی رسانهای و جغرافیای مفهومی آن در یک نگاه
در دیپلماسی رسانهای میتوان چهار اصل محوری را برای تأثیرگذاری در محیط بینالمللی مطرح
کرد: ۱- محیطشناسی: شناخت محیط هدف و اقتضائات موجود آن برای برخورداری از برنامههای
راهبردی. ۲- آیندهشناسی: داشتن سناریوهایی برای پیشبینی موقعیت آینده برای راهبردنویس
رسانهای لازم است. ۳- متقاعدسازی و جذاب جلوه دادن محیط: تکرار سیاستها در قالبهای
متنوع و جذاب توأم با تاکید بر خواست و نیازهای مخاطب و توجه به استدلالهای منطقی و اثرگذار
برای متقاعنسانی ۴ تنارم آقدامانت وربازخوردگرس از ضالینتها؛ زعاتی کاصول ذیبلمامی یه
درستی کنار هم باشند افزایش تاثیرگذاری را در پی دارد (اکبری, ۱۳۹۳: ۱۴۰-۱۴۱). البته عامل
پنجمی نیز در اینجا قابل تعریف است و آن عامل عبارت است از: «استفاده از نیروهای حرفهای در
عرصه دیپلماسی رسانهای که هم تخصص لازم را در سیاست خارجی و فن دیپلماسی دارند و هم
آموزشهای لازم را در کار رسانهای آنهم در عرصه بینالمللی فراگرفتهاند».
اما جغرافیای مفهومی دیپلماسی رسانهای را :دریک نگاه میتوان مطابق شکل زير
۱. البته پا توجه به گسترش روزافزون رقابت در اطلاعرسانی و افزایش سواد رسانهای در نزد مخاطبان» مسئله «متقاعدسازی» مخاطبان
نیازمند پژوهشهای جدید است تا اثبات شود که مخاطبان تا چه میزان از محتواهای تولید شده یک رسانه تأثیر میپذيرند.
علیرغم آنکه این عبارت به لحاظ جغرافیا و تاریخ» حدود و ثغور مشخصی دارد اما در موضوع
مورد بحث توجه و تمرکز بر اراده و افکار ملت ساکن فدراسیون روسیه و منطقه کریمه و دیگر
کشورها نظیر «اوکراین» روسیه سفید» جمهوری مولداوی و بخشهایی از ازبکستان» تاجیکستان»
ترکمنستان» قرقیزستان» قزاقستان و همچنین جمهوریهای قفقاز همچون جمهوری آذربایجان»
ارمنستان و گرجستان» است؛ که در آنها زبان روسی» جایگاه دوم را بعد از زبان رسمی دارد. تعاملات
ایران با این گستره جغرافیایی سابقهای هزار ساله دارد و از همین رو جمهوری اسلامی ایران برای
تعمیق و گسترش بیش از پیش روابطش دارای دلایلی است که به صورت خلاصه عبارتند از:
«وجود زمینه دیپلماسی مردمی» «ظرفیت مسلمانان روسزبان» «نگرش نسبتا همسان حاکم در
این منطقه به داد و ستدهای فرهنگی و اجتماعی»» «فراخی نسبی عرصه تاثیرگذاری ایران در این
جغرافیا»» «پویایی بیش از پیش فرهنگ این حوزه جغرافیایی در سایه تعامل با همدیگر»
تحلیل مضمون! یک شیوه و راهبرد توضیفی در پژوهشهای کیفی است که در شناخت, تحلیل و
تفسیر دادههای کیفی مورد استفاده قرار میگیرد و دادههای پراکنده متنی را به دادههای غنی تبدیل
میکند. در این روش» تمرکز بر روی مضمون دادههای متنی میباشد و مقصود از مضمون» معانی
و برداشتهایی است که از یک ,گلجها ارت متوانتداشت که حاقل به توصیف و سازماندهی
مشاهدات و حداکثر به تفسیر جنبههایی از پدیده میپردازد. بنابراین عنصر کلیدی در این روش
مضمون و شناخت آن است. زیرا ممکن است یک جمله چند مضمون داشته باشد که نیاز به دقت
بر روی اين موارد میباشد. بنابراین پژوهشگر برای شناخت مضمون لزوما در پی یافتن نکات جالب
توجه نیست بلکه باید بداند که در بین دادههای به ظاهر نامرتبط در پی چیست و همچنین از
طرفی باید میان مضامینی که دنبال میکند یک تمایز ایجاد کند یعنی برای مثال میان مفهوم الف
و ب و د یک شروع و اتمام قرار دهد. البته در این میان فهم متعارف ارزشهای پژوهشگر,
جهت گیریها و سوّالات پژوهش و تجربه پژوهشگر درباره موضوع» بر نحوه شناخت مضامین تأثیر
در ادامه» یک نقشه راهنمای ۶ مرحلهای برای اجرای روش تحلیل مضمون پیشنهاد شده است.
لیکن نکته مهم» شناسایی و فهم این مطلب است که خطوط راهنما در روشهای تحلیل کیفی
خیلی دقیق نیستند و از قاعده خاص و ویژهای پیروی نمیکنند. بنابراین هر محقق لازم است تا با
در نظر گرفتن دو اقتضای مهم سوالات تحقیق و نوع دادهها در مورد تحقیق خویش» به شکل
انعطافپذیری از این خطوط راهنما استفاده نماید. علاوه بر این پژوهش یک فرآیند خطی به معنای
جابجایی از یک نقطه به نقطه دیگر نیست بلکه در مقابل میتوان آن را فرآیند بازگشتی نامید که
طی آن محقق بطور مستمر و بنابر نیازهای تحقیق بین مراحل اولیه و پایانی رفت و برگشت دارد
و از نتایج هر مرحله برای مراحل دیگر استفاده مینماید. همچنین باید توجه داشت تحلیل فرآیندی
است که در طول زمان توسعه مییابد و نباید با عجله و شتاب انجام گیرد ( ,66ا7قان0) +6 587۵۱00
87 :2006 اما وجود یک همچون نقشه راهنمایی برای:این روش خاص در بین روشهای کیفی
ضمن آسانتر کردن مراحل اجرای أن؛ به نوعی منجر به شفافتر شدن خروجیها برای خواننده
میگردد. چرا که معمولا در اجرای روشهای کیفی, بهدلیل فقدان مراحل دقیق و محقق محور
بودن آنها نسبت کامل و قابل فهمی بین نتایج بدست آمده و روش مورد استفاده برای خواننده
بیرونی بوجود نمیآید. از این رو این ۶ مرحله خواهند توانست زابطه فوق را منقح و معنادارتر نمایند
۱ آشناسازی محقق ابا |رونویسی کردن از دادهها در صورت نیازه خوانش و دوبارهخوانی
۲ تولید کدهای اولیه کدگذاری همه دادهها بر اساس روشی سیستماتیک و مبتنی بر
۳ . جستجوی مضامین | تطبیق کدها با مضامین بالقوه» گردآوری همه دادههای مرتبط با
۴ ۱ مرور مضامین بررسی این که اگر مضامین نسبتبه خلاصههای کدگذاری شده
و همه مجموعه دادهها هماهنگی و تطابق دارند آنگاه یک نقشه
۵ اتعریف و نامگذاری | تحلیل مستمر بمنظور پایش ویژگیهای خاص هر مضمون و در
مضامین بطور کلی بیان داستانوار تحلیل, خلق تعاریف واضح و نامگذاری
۶ | تدوین گزارش این مرحله فرصتی نهایی برای تحلیل است. این مرحله شامل
تحلیل صورت گرفته با سوالات و ادبیات تحقیق» خلق گزارشی
ذراین پژوهش برای تحلیل مساعبههای انجام شده از طبقهپندی شبگه مضامین! باعنوان یکی
از زیرمجموعههای تحلیل مضمون استفاده شده است» و بدین ترتیب برای دستیابی به شبکه
مضامین» مضامین کلیتر استخراج شده و بهعنوان مضامین فراگیر معرفی شدهاند. سپس
زیرمجموعههایی تحت عنوان مضامین سازمانيافته و در پایان» مقولههای جزئیتر بهعنوان
مصاحبه عمیق یکی از ابزارهای جمعآوری داده در روشهای مصاحبه بدون ساختار است. از همین
رو رویکرد پژوهشگر در این مصاحبد بسلار لایر گزارا اس زیرا مصاحبهکننده در طول انجام
مصاحبه آزادی کاملی دارد تا بتواند مصاحبه را کنترل نماید و دقیقا به همین دلیل است که
پژوهشگران نیز این روش را از میان چند روش موجود بهعنوان یکی از بهترین روشهای جمعآوری
داده دانسته و از آن استفاده میکنند. یعنی به عبارتی میتوان مصاحبه عمیق را گفتگوی بسیار
انعطافپذیر هدفمند دوطرفه دانست که یکسوی آن یک مصاحبهکننده آموزش یافته قرار دارد و
یک سمت دیگر یک مصاحبهشونده؛ آگاه که هدف از این نشست نفوذ در ذهن مصاحبهشونده و
سپس استنباط عمیق و فهم نکاتی است که بتوان از آن در تجزیه و تحلیل تحقیق کیفی که به
دنبال شرح و معانی موضوعات است استفاده کرد. البته روشن است که کیفیت اطلاعات بدست
آمده در این روش با مهارت و شخصیت مصاحبهکننده ارتباط مستقیمی دارد. (لوکوان و ریموند.
۴ ۱۸۹-۹) از همین رو در پژوهش حاضر که گردآوری اطلاعات به نحوی مبتنی بر توصیف
و تحلیل توأمان بوده» علاوه بر منابع کتابخانهای» پژوهشگر بهصورت مصاحبه نیمهساختيافته با
۹ صاحبنظر دارای مدرک کارشناسی ارشد و دکتری عرصه سیاست و رسانه به گردآوری
اطلاعات پرداخته است. در این شیوه از گردآوری اطلاعات, از تکنیک تحلیل مضمون مصاحبههای
عمیق» بهره برده شد و تلاش گردید تا برای کسب اطلاعات موردنظر» بهصورت عمیق به ذهن
مصاحبهشوندگان که از افراد خبره دانشگاهی» مدیریتی» عملیاتی و حرفهای حوزه رسانه, دیپلماسی
رسانهای و سیاست خارجی و نیز کارشناسان آشنا به کشورهای روسزبان؛ بودند بهعنوان جامعه
آماری» نفوذ شده و اطلاعات لازم گردآوری شود. سوّالات محوری پژوهش در جدول زیر بیان
۱ . دلایل اهمیت حضور و فعالیت دستگاه دیپلماسی رسانهای جمهوری اسلامی ایران در مناطق
۷ زمینهها و موضوعات سیاسی- امنیتی (مانند مقابله پا نفوذ ناتو و..)» اقتصادی (همکاری برای
دور زدن تحریمها و...)» فرهنگی- اجتماعی (بیگانهستیزی و...) و بینالمللی و منطقهای
(مسائل جمهوریهای تازه استقلال یافته و...) که دستگاه دیپلماسی رسانهای ایران میتواند
در حوزه محتوا به آنها بپردازد کدام است؟ موانع موجود برای پرداختن به این زمینهها و
۳ دستگاه دیپلماسی رسانهای ایران برای پذیرش مواضع جمهوری اسلامی در نزد افکار عمومی
فدراسیون روسیه و نیز دیگر کشورهای روسزبان چه کارهایی را باید انجام دهد؟
لبته لازم به ذکر است در تحقیق حاضر برای تأمین روایی و پایایی مطالعه از روش ارزیابی «لینکلن
و گوبا»۱ که معادل روایی و پایایی در تحقیقات کمی است استفاده شده است. پس بدین منظور بر
پایه این روش» چهار معیار موثق بودن و اعتبار (باورپذیری) انتقالپذیری» اطمینانپذیری و
تأییدپذیری جهت ارزیابی روایی و پایایی در نظر گرفته شد؛ که برای معیار نخست» یعنی موق
بودن و اعتبار» مباحثی و موضوعاتی نظیر «صرف زمان کافی برای پژوهش, تأیید دادههای مصاحبه,
توسط مصاحبهشونده پس از پیادهسازی, تأیید فرایند پژوهش توسط چند متخصص, اطمینان از
یکساتی بذیشگاه: کذگذا ریا استقافه, او کنگذارهای بقیگر پز آلنان کنگتاری ند عون مصاحیه
مشابه نوشتن یادداشت دامنه و یادآوری در پژوهش» (استراوس و کوربین» ۱۳۹۰: ۶۹) لحاظ شد.
با عنایت به اهداف و منافع ایران در اوراسیای مرکزی و قفقاز مهمترین و عمدهترین و نیز در عین
حال با اولویتترین بایستههای موضوعی راهبردی جمهوری اسلامی ایران نسبت به مناطق
روسزبان با تاکید بر فدراسیون روسیه به جهت هرگونه اقدام موضوعی» انتخاب سوژه و فعالیت
محتوایی دیپلماسی رسانهای به شرح جدولهایی که در ادامه آمدهاند» میباشد.
جدول ۲- مضامین بایستههای محتوایی دیپلماسی رسانهای ایران با عنایت به
قفقاز از همدیگر در سطح جهانی و ارتقا شأن و جایگاه
تبیین منطق موجود در اقدامات ایران» توامان با لزوم تبیین
مبتنی بر تحولات | گسترش سیاسی< امنیتی؛ اقتصادی- تجاری و فرهنگی-
بایستههای نظام بینالمللی اجتماعی .تمدن و فرچنگ: آنگلوساکسونها: که همواره با
محتوایی هدف محدود کردن تمدنهای دیگر در حال نشر و تکثیر
و اتحاد همگانی و همهجانبه علیه سیاستهای متنوع و چند
بعدی خصمانه؛ استعماری و تحریمی اروپا و آمریکا که در
گسترش و تقویت نفوذ ناتو به شرق و در پی آن تهدید منافع
جدول ۳- مضامین بایستههای محتوایی دیپلماسی رسانهای ایران با عنایت به
کشورها و مناطق روسزبان که در منطقه اوراسیای مرکزی قرار
استخراج و تأکید بر موارد فرهنگی مشترک و نیز تقویت اشتراکات
معنوی و دینی موجود میان ایرانیان و مردم مناطق اوراسیای
مرکزی» به همراه ترکیب اسلام این مناطق با آداب» رسوم و فرهنگ
اجتماعی» جشنها و...؛ مثل سنتهای حاکم در اعیاد اسلامی و ملی
مشترک در این مناطق نظیر اعیاد قربان» فطر نوروز و... و یا
مقدس نظیر جانباختگان میدان جنگ» پیامبر اسلام (ص) و خاندان
جلوگیری از شکلگیری و بازی در پازل جنگ قدرت قدرتهای
جهانی و منطقهای در دوره پسا جنگ سرد» آنهم در میان کشورها
و مناطق روسزبان و نیز تلاش برای جایگزینی و تقویت اعتماده
محبت» دوستی و حسن همجواری در میان دولتها و کشورهای
اوراسیای مرکزی با همدیگر و نیز با ایران و همچنین تلاش برای
ترغیب و تشویق برای ایجاد ائتلاف و اتحاد در مبارزه» مخالفت و
مقابله با انقلابهای رنگی» فعالیت و نفوذ تروریسم و افراطی گرایی
در تمامی اشکال و انواع آن از جمله تروریسم تکفیری و...
تلاش برای بیان بدون تحریف تاریخ کشورها و نیز احیای
اجتماعی» جلوگیری از جداییطلبی و پیشگیری از ترویج و تقویت
تقویت انگیزه و ایجاد ائتلاف همگانی برای مبارزه با قاچاق مواد
نزدیک کردن نظرات و نگاههای موجود اقتصاد سیاسی حاکم در
مقابل تحریمها و فشارهای غرب و آمریکا و نیز به موازات این امور
رژیم حقوقی دریای خزر از جمله نحوه بهرهبرداری از منابع بستر و
ایجاد نگاه و فهم مشترک منطقهای از مسئله امنیت و ثبات در میان
کشورها و مناطق روسزبان» تا در پی آن اقدامات لازم و مشترک
منطقهای برای برقراری صلح و ثبات بهصورت جمعی صورت پذیرد
بومی در زمینههای عدالت» عقلانیت» دموکراسی و... و نیز برقراری
حاکمیت قانون در بخشهای قضایی و مبارزه با فساد» تقویت احترام
به حقوق بشر ترویج و تضمین آزادیهای اساسی و... در راستای
ایجاد تناسب» توازن» نزدیکی و وفاق در نظرات و نگاههای موجود
بهرهبرداری از نفت گاز و صنایع مرتبط مدیریت انرژی و انتقال
آن» تکمیل و توسعه حملونقل. جادهای» ریلی و دریایی منطقه
اورسیای مرکزی و قفقاز با محوریت کریدور شرق- غرب و کریدور
جدول ۶- مضامین بایستههای محتوایی دیپلماسی رسانهای ایران با عنایت به وضعیت
داخلی فدراسیون روسیه و ایران و مناسبات حاکم بر دو کشور
تلاش برای تأثیر بر گروهها و جریانهای ذینفوذ در روسیه با هدف
در اولویت قرار دادن ایران توسط کرملین و نیز پررنگ کردن جایگاه
تهران (بهعنوان عضو اصلی در اوپک» سازمان همکاری اسلامی و
اقتصادی اوراسیا) برای تعمیق مناسبات و روابط میان دو کشور ایران
و روسیه در عرصه نظام بینالملل و یا در حوزههای گوناگون و
پردامنهای که تهران و مسکو دارای منافع مشترک هستند (مسئله
سوریه و مبارزه با تروریسم» مقابله با قاچاق مواد مخدر و سلاح,
جلوگیری از گسترش ناتو و...) و همچنین در عین حال برانگیختن
خواص و نخبگان دو کشور برای ارائه راهکار پیرامون غیرمقطعی و
غیر ابزاری بودن همکاریهای روسیه و ایران و نیز حلوفصل
همپوشان دو کشور ایران و روسیه در زمینههای مختلف و پس از
آن انگیزهسازی توأم با ارائه راهکار برای تدوین و توسعه نقشه جامع
گوناگون» برای کسب جایگاه درخور جهانی و نیز منزوی کردن و
بیاثر نمودن حوزه نفوذ و عرصه فشار تمامی قدرتهای منطقهای
روسیه و یا حتی غیرهمسو با هر کشور ثالث منطقهای و یا
فرامنطقهای دوست» همراه و همگام با ایران و روسیه؛ نظیر ونزوئلا
ترویج مزیتهای تجاری و منحصر به فرد ج. ا. ایران برای روسیه
و نیز بیان موانع و مشکلات موجود برای به فعلیت رسیدن آن
مزیتها و همچنین متعاقب آن در دستور کار قرار دادن اقناع لازم
سرمایهگذاری و اقدام موئر و نیز کسب ثبات بیشتر برای هر دو
صنعت و فناوری (صنایع هوایی و فضایی» نظامی, خودروسازی و...)»
عرصه معدن» نفت» گاز و انرژی (انرژی هستهای» برق» صنایع
وابسته به پتروشیمی و زغال سنگ و... حوزه حمل و نقل جادهای,
ریلی و دریایی (کریدور شمال- جنوب» کریدور شرق- غرب و...)4
مسائل کشاورزی و دامداری (معرفی و مزیتسازی برای غلات و
دیگر محصولات کشاورزی و یا حتی لبنیات دامهای اصلاح شده
منحصر بهفرد ایرانی و...) و موضوعات علمی و فناورانه (سلولهای
بنیادی» نانو» داروسازی و واکسنسازی و...) در سطح دو کشور ایران
و روسیه و نیز در پی آن بسترسازی و ظرفیتسازی همگام و موازی
مرور سابقه تاریخی و آثار بر جای مانده از ملل و نحّل کهن پیشینی
و آگاهی دادن از ادیان و اقوام باستانی و همچنین تمدنهای پیشینی
موجود در حوزه جغرافیایی ایران و روسیه از دیرباز تاکنون» با هدف
احیا خرده فرهنگهای مشترک موجود باقی مانده از گذشته و نیز
نزدیک کردن حداکثری ۱۹۰ قوم موجود در روسیه برای گسترش
جامعه ایران» که منجر شده جامعه روسیه رویکرد ایران بهسمت
تهران را از روی ناچاری بداند و در مقابل هم باید تلاش شود تا
حافظه تاریخی افکار عمومی ایران تصحیح شود تا ایرانیان هم با
اصلاح ذهنیت تاریخی» روسیه را همواره متخاصم ندانند و همچنین
گمان نکنند که دوری يا نزدیک شدن مسکو به تهران» ريشه در
ترویج و آموزش زبانوادبیات فارسی و در عین حال معرفی آثار ادبی
کلاسیک زبان فارسی با تمرکز بر مشاهیر مورد علاقه جوامع
نظامی گنجوی و... و همچنین تلاش دوباره برای احیا مجدد هضت
ترجمه توحیدی- اسلامی که سابقا در روسیه فعال بوده است.
ایجاد انگیزه برای توسعه روابط آموزشی- پژوهشی میان ایران و
آکادمیک در حوزههای گوناگون علوم از مقطع کارشناسی تا پسا
سفر به ایران» با هدف ترویج و توسعه صنعت گردشگری ایران و
تشویق توأم با ارائه راهکار و پیگیری رسانهای برای برگزاری
و پا مناسبتی مشترک در حوزه شناخت فرهنگ و هنر و نیز معرفی
سمبلها و اززشهای فرهنگی- هنری ایران» با تاکید بر موسیقی,
توجه به مشترکات موجود در نهاد خانه و خانواده ایرانی و روسی, با
محوریت اموزی نظیر فرزندآوری» جایگاه و منزلت پدر و مالاره
خانواده در هویتسازی صحیح و غنی فردی و اجتماعی و...
آگاهی دادن نسبت به اصل جایگاه دین تعالیبخش و معنویت
راستین و همچنین کارکردهای آنها در ابعاد گوناگون زندگی فردی
و اجتماعی بشر با هدف مقابله با نفوذ هر نوع جریان افراطی دینی
و پا حتی ضددینی موجود در سطح منطقه و جهان که در دو کشور
با عنایت به تحولات حاکم بر مناطق روسزبان» بهویژه پس از اتمام جنگ سرد و سالهای ۱۹۹۰
و ۱۹۹۱ میلادی به بعد این جغرافیاها همواره آبستن حوادث و اتفاقاتی بوده که بهصورت عمده
ناشی از دستاندازی» مداخله و حضور سخت و یا حتی نرم قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای بوده
است. قدرتهایی از قبیل آمریکا اتحادیه اروپا ترکیه» عربستان سعودی» رژیم صهیونیستی و... که
به هر بهانه و دلیلی بهدنبال تحکیم جای پای خود در اوراسیای مرکزی هستند» و البته مهمتر
آن که؛ از یک طرف هر کدام بهگونهای تهدیدی برای تمامیت ارضی ایران و حاکمیت ملی و
استقلال ایران به حساب آمده و از دیگر سو بهدلیل منافع ایدئولوژیک نهفته در ماهیت انقلاب
اسلامی مردم ایران (دفاع از مسلمانان و امت اسلامی عدالت و مبارزه با ظلم» نفی سلطهپذیری,
سلطهگری و استعمار» استکبارستیزی» حمایت از مظلومین و مستضعفین» عزت نفس و آزادی عمل
سیاسی وس.): پاسورت جنی مغل فعالیتهای آیران ,ذر اقتصاه بینالطلی,بوده و نها نها از اضاس
با توسعه و رفاه اقتصادی ایران و دسترسی ایران به بازار جهانی مخالفند بلکه بهدنبال خدشهدار
بههمین دلیل ضروری است تا ایران نیز با تمرکز بر علایق و زمینههای مشترک برای همکاری
با کشورها و مناطق روس زبان در اوراسیا قفقاز و اروپای شرقی (که شامل موضوعات تجاری-
اقتصادی, موقعیت جغرافیایی ویژه ایران» تشابه سرنوشت. تاریخی و معنوی ایران با تعدادی از
کشورهای این مناطق در مقابله با دشمنان خارجی» تمایل و تلاش برای ایجاد جهان چندقطبی,
حل و فصل مسائل دریای خزر تشابه پیشینه مذهبی و فرهنگی ایران شیعی و مسیحیت ارتدوکس
کشورهای اوراسیای مرکزی» حضوز ناتو و دیگر کشورهای غربی به هر بهانهای» گسترش ناامنی
ناشی از تروریسم» مواد مخدر و قاچاق سلاح» مقابله با تهدیدات متنوع و پردامنه ناشی از تهاجم
فرهنگی غرب و... میباشند)» از ابزارهای حوزه دیپلماسی رسانهای» بهعنوان گسترهای بینهایت
گسترده بهرهبرداری نماید. در ان راستا با طیف وسیع و متنوعی از انواع رسانه و بسترهای محتوایی
و ابزاری مرتبط با هر یک از آن رسانهها؛ نظیر تأسیس رادیو و تلویزیون ۲۴ ساعتی روسی به شکل
ترکیبی (خبر مستنده گفتوگو» فیلم و...)» سايتها و زیرسایتهایی به زبان روسی با محتواهایی
متنوع و پردامنه جراید و مطبوعات چاپی و الکترونیکی ادواری و غیرادواری» اپلیکیشنهای
کاربردی و... در قالب یک «دیپلماسی رسانهای ترکیبی» فعالیت نماید. البته با اشراف به این مسئله
که هر رسانه ظرفیت محتوایی و در عین حال برد انحصاری و تأثیر منحصر بهفرد خود را در مقابل
طیف بزرگی از مخاطبان و مصرفکنندگان داراست» ضرورت دارد این رسانهها ابتدا برای
خننیسازی اقدامات سخت و نرم قدرتها و رقبای متخاصم خویش گام برداشته و پس از آن در
صدد ایجاد همگرایی, اتحاد و اقتلاف با ملتها و دولتهای مناطق روسزبان اوراسیای مرکزی,
قلم برذارتد, بچرآکه آمروژه و بر خلاف کته ذیکر شاعهم داش و مومت امیال و هوآیتهها
نیازها و علایق و نیز در نهایت رفتارها و جنبههای عینی یکبهیک افراد جامعه و یا گروهها احزاب
و نهادهای اجتماعی فعال جامعه, در گرو مصرف و مواجهه با منظومه و زنجیرهای از انواع رسانه
میباشد؛ بهنحوی که با فعالیت رسمی و يا گاهی غیررسمی و مشترک با مراکز رسانهای بومی یک
کشور آنهم با هزینهای به مراتب کمتر از حضور فیزیکی و سخت تاثیرات ژرفی را بر مخاطب
- وزارت امورخارجه با درک این مسئّله که دیگر نمیتوان فقط با اتکا به روشهای سنتی و قدیمی
اهداف کلان کشور را به دست آور5با"تامل *سازنده"با دشتگاقهای فرهنگی و رسانهای کشور
بهویژه معاونت برونمرزی صداوسیما اهداف و منافع ملی ایران در کشورهای روسزبان را دنبال
- سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با طرحهای جامع کوتاهمدت» میانمدت و بلندمدت» میتواند
با ایجاد تعامل بیشتر میان دیدگاهها برنامهها و آهباف مّموعههای وابسته به سازمان فرهنگ و
ارتباطات اسلامی با مجموعههایی نظیر وزارت آمور خارجه و برونمرزی سازمان صداوسیما نماید.
- با توجه به اهمیت روزافزون مناطق زوس زبان» تأسیس سیمای روسی برونمرزی پیشنهاد میشود.
- استفاده حداکثری از مراکز و مراجع قانونگذار و ناظر: نخست) تلاش برای تسهیل توسعه
سازمانهای مردم نهاد و انجمنهای فعال در زوسیه وکشورهای همجوار و فعالیتهای فرهنگی و
اجتماعی؛ دوم) تلاش برای تسهیل توسعه رسانههای مختلف مکتوب و مجازی با حمایت و هدایت
- بازطراحی و تدوین راهبرد رسانهای مناسب و متناسب با اوراسیای مرکزی و فدراسیون روسیه.
- تقویت همکاری رسانهای با کشورهای اوراسیای مرکزی و فدراسیون روسیه از جمله تأسیس
- بررسی زمینههای نفوذ در طبقات مخاطبین منطقه اوراسیای مرکزی و فدراسیون روسیه از طریق
پژوهشهای عمیق پیرامون شناخت دائقه مخاطبان روسزبان و پاسخ به این ذائقه در راستای منافع
ابراهیمیترکمان, ابوذر (۱۳۹۵) تفاوتها و همانندیهای اتحاد جماهیر شوروی و فدراسیون روسیه. تهران:
استراوس, آنسلم؛ کوربین» جولیت. ام (۱۳۹۰ مبانی پژوهش کیفی؛ فنون و مراحل تولید نظریه زمینهای, ترجمه
اسماعیلی محمد (۱۳۸۸)» دیپلماسی رسانهای با تاکید بر نقش صداوسیما تهران: جام جم.
اکبری» کمال (۱۳۹۳)» تأملاتی در دین و رسانه» کرج: ارمغان حیات.
بهمن» شعیب و همکاران (واحد پژوهشهای کاربردی برونمرزی صداوسیما) (۱۳۹۴)» اهمیت راهاندازی سیمای روسی
برونمرزی (با تأکید بر ضرورتها موانع» راهبردها و مدل مطلوب رسانهای)» تهران: واحد پژوهشهای
حسینیانجدانی؛ مریم (۱۳۹۵) روش تحلیل مضمون: تهران: مرکز پژوهش و سنجش صداوسیما.
دهقانی» سیدجلالالدین (۱۳۸۶)» «هویت و منفعت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی اآیران» چاپ شده در: داود
کیانی (به کوشش) مجموعه مقالات منافع جمهوری اسلامی ایران» تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
دونایوا النا (۱۳۸۹)» روابط فرهنگی ایران و روسیه: امکانات و موانع. فصلنامه ایراس» سال پنجم» شماره ۶ (بهار و
رحیمی, فاطمه (۱۳۹۶)» «آسیبشناسی دیپلماسی رسانهای جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات منطقه
خاورمیانه در عصر جهانی شدن» پایاننامه کارشناسی ارشد روابط بینالملل, دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد
ساداتی» سیدنصرالله (۱۳۹۲۳) نقش شبکههای برونمرزی رسانه ملی در دیپلمامنی رسانهای با تأکید بر شبکههای العالم و پرس
تی وی. فصلنامه پژوهشهای ار تباطی؛ سال بیست و یکم» شماره ۳ (پاییز» ۹۹-۱۲۰.
سلطانیفر» محمد؛ خانزاده لیلا (۱۳۹۲) دیپلماسی رسانهای جمهوری اسلامی ایران (فرصتها چالشها آسیبشناسی و
راهبردها). مطالعات فرهنگ و ار تباطات. سال چهارهم» شماره ۲۲ (تابستان)» ۰۱۸۱-۲۰۵
سنایی» مهدی و کرمی» جهانگیر (۱۳۸۷) روابط ایران و روسیه تهران: انتشارات ایراس.
شاهمحمدی, یوسف (۱۳۹۵) واکاوی مناسبات ایران و روسیه با توجه به عناصر برسازنده هویت جمهوری اسلامی ایران (۱۳۸۴-
۷). پایاننامه کارشناسی ارشد. گروه علوم سیاسی و روابظ بینالملل. دانشکده حقوق و علوم سپاسی. دانشگاه خوارزمی:
طباخی ممقانی» جواذ (۱۳۹۱)» دیپلماسی رسانه ای و الزامات آن» مطالعات عملیات روانی» شماره ۳۱ زمستان» صص ۸۹-۱۱۷
عابدیجعفری» حسن و همکاران (۱۳۹۰) «تحلیل مضمون و شبکه مضامین روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود
در دادههای کیفی»» دوفصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی,» دوره ۵ شماره دوم» پاییز و زمستان» صص ۱۵۱ - ۰۱۹۸
عاملی» سیدحامد؛ خرازی آذر» رها؛ مظفری» افسانه (4۱۳۹۶ نقش تکنولوژی های نوین رسانه ای در دیپلماسی رسانه ای
جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه راهبرد اجتماعی و فرهنگی» دوره ششم» شماره ۲۲ (بهار)» ۰۱۵۳-۱۷۶
کمالی» یحیی (4۱۳۹۷ «روششناسی تحلیل مضمون و کاربرد آن در سیاست گذاری عمومی» فصلنامه سیاستگذاری
گیلبوا ایتان (۱۳۸۸) ارتباطات جهانی و سیاست خارجی. ترجمه حسامالدین آشنا و محمدصادق اسماعیلی. تهران:
لوک وان» کامینهود؛ کیوی» ریموند (۱۳۸۴). روش تحقیق در علوم اجتماعی (نظری و عملی). ترجمه عبدالحسین
مارشال, کاترین؛ راس من» گرچن (۱۳۹۰) روش تحقیق کیفی, ترجمه علی پارساییان و سیدمحمد اعرابی» تهران: دفتر
متقی» ابراهیم؛ شایسته, حمید (۱۳۹۶) دیپلماسی عمومی ایران؛ ظرفیتها و چالشها. فصلنامه مطالعات منافع ملی» دوره
موّذن؛ کاظم (۱۳۹۱) «بررسی و تحلیل رابطه بازنمایی رسانهای و دیپلماسی رسانهای» نامه فرهنگ و
ارتباطات, سال چهارم؛ شماره ۶ و ۷ (بهار و تابستان)؛ صص ۰۱۷۱-۱۹۶
وخشیته, احمد (۲۰۱۸)» «اهمیت و جایگاه دیپلماسی فرهنگی رسانهای در روابط ایران و روسیه» چاپ شده در:
مجموعه مقالات پنج قرن روابط ایران و روسیه» روسیه: بنیاد شرقشناسی مسکو.
,070 نععفاناهم ۷۵۳۵ ۶ عصنمهداد عطا فصه مزا نددطمای .(2001) ب8 م۸0
«ولا 08/0100 هنز کزدتواهسه ناه عط بد نز و(2006) ۷10۵ معاحها0 هه هنصنع ۳ مصححطظ
ب-77 .۳0 ,2 .370 ,3 ۷۵1۰ ,108و رو جز دلمععع ۸ ع00ا م0
,1۳۵6۲046 [معم 00۳ ۸ +ومصمامنه فصه جمنافنصصصی ککق3 .(2000) 8۰ مق0طلن6
3۳1006002 ,(۳۵) طلعقطقط10 ۷۷۰ 15 ,00109۵ 30002 .(2008) .8 مق0طلن6
|
با توجه به آنکه امروزه رسانه ها برای ایجاد و تقویت همگرایی میان ملت ها، عنصر بسیار تأثیرگذاری به شمار می روند، این مقاله به دنبال شناخت و معرفی بایسته های محتوایی دیپلماسی رسانه ای جمهوری اسلامی ایران در مناطق روس زبان است. به همین دلیل، مقاله حاضر داده ها و اطلاعات به دست آمده از 19 صاحب نظر حوزه رسانه و مناطق روس زبان را از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته و تکنیک تحلیل مضمون، سامان بخشی و صورت بندی کرده است. مضامین به دست آمده، ذیل سه مقوله مرتبط با تحولات نظام بین الملل، سیاست های حاکم بر منطقه اوراسیای مرکزی و مناسبات حاکم بر فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران تبیین شده اند. بر اساس یافته ها، می توان با تأکید بر موضوعاتی نظیر «اشتراکات فرهنگی- هویتی- دینی، مسئله تکفیر، تحریم های غربی- آمریکایی، موقعیت جغرافیایی ویژه ایران، جلوگیری از ترویج پان ها و جریان های افراطی فعال منطقه ای و فرامنطقه ای، خنثی سازی اقدامات رقبا و دشمنان مشترک منطقه ای و بین المللی، همگرایی در زمینه های اقتصادی و...» اقدام به تولید محتوا به زبان روسی در رسانه های شنیداری، دیداری و مجازی برون مرزی صداوسیما کرد. همچنین توسعه رادیو روسی برون مرزی و تأسیس سیمای روسی برون مرزی برای تقویت دیپلماسی رسانه ای ایران در مناطق روس زبان از جمله پیشنهادهای این مقاله است.
|
52,929 |
343388
|
که زنان و مردانی که فرزندان طلاق بودند
در ۳۲ سالگی در مقایسه با جمعیت:عادی.بیشتر طلاق .گرفته بودند..تجربه طلاق در کودکی با
کیفیت پایینتر روابط صمیمانه در بزرگشالی.زنان رابطه داشت و این زنان در مقایسه با زنان عادی,
عزت نفس و سازگاری اجتماعی کمتثر ی دزبژ رگستالی داشستند. سشازگاری را میتوان به معنی
شناخت این حقیقت. که هر فرد باید هدفهای خود را با توجه به چارچوبهای اجتماعی و فرهنگی
از نظر بارلو (۱۹۹۲) سازگاری عبازتست از رفتار مفید و موئر آدمی در تطبیق با محیط (اجتماعی)
به گونهای که بتواند در محیط اجتماعی خودش نیز منشا اثر باشد (1988 ,۳0۵0۲/۵824425).
مک دونالد در مورد سازگاری و همچنین ناسازگاری معتقن است: فردی سازگار است که پاسخهایی
که او را به تعامل اجتماعی مناسب با محیطش قادر میکند. آموخته باشد (2003 ,۲108901202۵).
راجرز معتقد است که اشخاص سازگار میتوانند خودشان راهنمای دگرگونی و کمال خویش باشند
(1997 ,۳۰۳۵۳۳۵۵۵0 2عم۸). یکی از مفاهیمی که با مفهوم سازگاری رابطه نزدیکی دارد مفهوم
سلامت روانی است. علیرغم تعاریف متعدد ارائه شده» این مفهوم در علوم رفتاری» اجتماعی و
پزشکی از اهمیت و جایگاه شایستهای برخوردار است. در یک تعریف. سلامت روان وضعیتی است
که در آن شرایط فرد دارای احساس کنترل بر دنیای درون و بیرون خود میباشد. این میزان
آجسایی کتترل بعتواق شاعص سامت روان واسته یذغوامل فرفی و اجقشاغی مسیبافد ( رهگ
2). یکی ازمهمترین عوامل» موقعیتهای اجتماعی است منظور از موقعیتها و شرایط اجتماعی,
۴ بررسی و مقایسه سلامت روان و سازگاری و تنظیم هیجان شناختی زنان مطلقه با ...
ساختارهای خانوادگی» تهدیدهای اجتماعی» گروه همسالان, امکانات بهداشتی و رفاهی پیرامون فرد
میباشد همچنین منظور از عوامل فردی ویژگیها تواناییها و مهارتهای فردی ام از توانایی
جسمی, استراتژی تنظیم هیجانی - شناختی و مهارتهای مقابلهای میباشد ( 1ط۳2طاه5 ,قصقصد5
در مورد تحقیقاتی که درباره مقایسه زنان مطلقه و غیرمطلقه از نظر میزان مهارتهای سازگاری
و سلامگ,رواتی آتجام گرافتد انسترمیترای بهتحقیق زو و کار 0۹۹ آساره که آنها
گزارش می کنند که در زنان مطلقه» علائم روانی و سازگاری ضعیف اجتماعی بیشتر از گروه
غیرمطلقه بوده است. کرامری» ماهونی و پارگامنت (۲۰۱۱)» در پزوهشی دریافتند که کسانی که
طلاق را به عنوان یک فقدان و هتک حرمت ارزیابی میکنند. نشانههای افسردگی بیشتر و
تاکتیک های حل تعارض ناکارآمدتری را با همسر سابق خود در یک سال بعد از طلاق نشان
حسینیان (۲۰۰۳) در پژوهشی نشان داد که زنان مطلقه از سلامت روانی پایین برخوردارند. در
تحقیقی دیگر برقی ایرانی (۲۰۰۶) به بررسی سنجش و ارزیابی سطح سلامت عمومی و ویژگیهای
شخصیتی و سازگای زنان در حال طلاق و مطلقه شهر تهران پرداخت. نتیجه تحقیق او نشان داد
تفاوت معنیداری بین سه گروه از زنان مطلقه ودر حال طلاق"و متأهل دیده شد. بدین صورت که
زنان متأهل در وضعیت بهتری نسبت به زنان؛در حال طلاق بودند.
بلالی و همکاران (۲۰۱۱) در پژوهشی به بررسی رابطه عوامل روانشناختی و جمعیت شناختی
پیشبینیکننده سازگاری پس از طلاق در زنان مطلقه شهر اصفهان پرداختند و نتایج نشان داد که
از میان مولفههای سلامت روان شامل (اضطراب, افسردگی» خصومت. ترس مرضی و ..) موّلفه
افسردگی به طور معنیداری (۳>0/01) تغییرات سازگاری زنان مطلقه پس از طلاق را پیشبینی
میکند. به عبارتی مولفه افسردگی با سازگاری پس از طلاق رابطه دارد.
واندرزی (۲۰۰۲۳) در بررسی توانایی سازگاری مثبت با شرایط توانایی در تنظیم هیجانها مواجهه با
تعارضها و فشارها را مهمترین عوامل سازگاری میان فردی دانستند.
هم چنین در رابطه با تحقیقات مرتبط با سلامت روانی و تنظیم هیجان شناختی» میتوان به
تحقیقی که منین و هینبرگ (2002 به نقل از 2007 ,۵۳22206 :8 ,3/07۵۵ مفتقر۷۵)
داشته اند اشاره کرد. آنها در این پژوهش نشان دادند که افراد مبتلا به اضطراب فراگیر در
سازماندهی تجارب هیجانی مشکل دارند و از مهارتهای مثبت تنظیم شناختی هیجان کمتر
فصلنامهی علمی - پژوهشی زن و جامعه. سال ششم» شمارهی دوم تابستان ۱۳۹۴ ۵
مارتین و داهلن (۲۰۰۵ به نقل از 2012 ,50076 ,02960007)) در مطالعهای که به بررسی
رابطه بین مولفههای سلامتی (استرس» افسردگی, اضطراب) و تنظیم شناختی هیجان در ۳۶۲
دانشجو دوره کارشناسی پرداختند. اشاره کرد آنها در این پژوهش به این نتیجه رسیدند که بین
استرس» اضطراب و افسردگی با راهبردهای منفی تنظیم شناختی هیجان (نشخوار فکری» سرزنش
خود سرزنش دیگران) و راهبردهای مثبت تنظیم شناختی هیجان (پذیرش, ارزیابی مجدد مثبت.
توجه مثبت به خود) به ترتیب ارتباط مثبت و منفی معنیدار وجود دارد. با توجه به آنچه گفته شد
به نظر میرسد پرداختن به موضوع سلامت روانی سازگاری و تنظیم هیجان شناختی از اهمیت
شایانی برخوردار است همچنین از آنجایی که بستر پرورش مفاهیم ذکر شده در خانواده صورت
میگیرد و زنان نقش بینظیری در کانون خانواده و رشد همه جانبه اعضای خانواده به عهده دارند و
متأسفانه به خاطر افزایش مسأله طلاق به نظر میرسد این کارکردهای مهم زنان کاهش پیدا کرده
است از اینرو بیان مسألهای با عنوان مقایسه و بررسی میزان سلامت روانی, سازگاری و تنظیم
هیجان شناختی زنان مطلقه و متأهل از اهمیت زیادی برخوردار است. برای تبیین این مسأله
- سطح سلامت روان زنان مطلقه به,طور معنی:داری کمتر از,زنان متأهل است.
- سطح سازگاری (اجتماعی و کلی) زنان؛مطلقه به طوز؛معنی.داری کمتر از زنان متأهل است.
- سطح تنظیم هیجان شناختی زنان مطلقه:به طور معنی دازی کمتر از زنان متأهل است.
روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و از نوع علی- مقایسهای میباشد. جامعه آماری شامل
کلیه زنان متأهل و مطلقه شهرستان یزد: تین گروه سنی:۰۲۰تا ۳۵۰ سالهه در سال ۹۱-۹۲ بود. حجم
نمونه در پژوهشهای علی- مقایسهای برای هر زیرگروه باید حداقل ۱۵ نفر باشد اما برای تأمین
اعتبار بیرونی تحقیق و کاهش خطای نمونه گیری» حجم زیرگروهها بهتر است بیشتر در نظر گرفته
شود (2010 مفصه۸۶۳ ۳۵۲۳). از اینرو برای مقایسه گروهها ۵۰ نفر زن مطلقه و ۵۰ نفر زن
متأهل در نظر گرفته شد و نمونه پژوهش شامل ۱۰۰ نفر بود همچنین از روش نمونهگیری در
دسترس استفاده شد. برای این منظور از بین زنان مراجعه کننده به سه دفترخانه رسمی طلاق در
شهر یزد که برای ثبت و اجرای طلاق و یا برای گرفتن مدارک طلاق خود مراجعه کردند ۵۰ نفر به
پرسشنامههای پژوهش پاسخ دادند. برای انتخاب نمونه زنان متأهل از روش همتاسازی استفاده شد
به این صورت که زنان متأهل در متغیرهایی نظیر سن و میزان تحصیلات با گروه زنان مطلقه در
یک سطح قرار داشته باشند. در اين پژوهش برای گردآوری دادهها از سه پرسشنامه استانداره الف.
لت عمومی کدی رکه تا سال 1۹۸۸ بیش از :۷ مطالعه درباره روانی پرسشعانه وکا در قاط
۶ بررسی و مقایسه سلامت روان و سازگاری و تنظیم هیجان شناختی زنان مطلقه با ...
مختلف دنیا به انجام رسیده بود.در بررسی چن و چن (۱۹۸۳) جهت بررسی روایی همزمان این
پرسشنامه از پرسشنامه چند جنبهای مینهسوتا استفاده نمودند و به ضریب همبستگی ۰/۵۴ دست
یافتند. کالمن" ویلسون؟ و کالمن" دو پرسشنامه سلامت عمومی و مقیاس ناامیدی بک را اجرا
نمودند و ضریب روایی همزمان ۰/۶۹ را گزارش نمودند (2010 ,ص۸۶۵ نط۳۵۲).
ضریب اعتبار نسخه فارسی پرسشنامه ۲۸ مادهای پرسشنامه سلامت عمومی با روش بازآزمایی با
فاصله زمانی ۷ تا ۱۰روز روی گروه ۸۰ نفره به میزان ۰/۹۱ برآورد شده که در سطح خطای یک
هزارم نادار است: یظقویی در سان ۱۳۷۴ ریب امباز کلی,انی آزسوی, زا ۰1۸۸ وضوریب امتیاز
خرده آزمونها را بین ۰/۵۰ تا ۰/۸۱ گزارش کرده است (2010 ,لط۸۶0۵ 1ط۳۵1). میزان اعتبار این
پرسشنامه به شیوه همسانی درونی (آلفای کرونباخ) برای مقیاسهای علایم جسمی ۰۰/۸۵ اضطراب
و بیخوابی ۰۰/۷۸ اختلال در عملکرد اجتماعی ۰/۷۹ و افسردگی وخیم ۰/۹۱ و کل پرسشنامه
۵ به دست آمده است. تقوی (۲۰۰۱) به منظور تعیین اعتبار این پرسشنامه از سه روش
بازآزمایی» دو نیمهسازی و ثبات درونی استفاده نمود. نتایج دست آمده با روش بازآزمایی برایش
کل پرسشنامه: ۰/۷۲ و برای خرده آزمکانهای 6 انا اظطراب و بیخوابی؛ تارسایی در
عملکرد اجتماعی و افسردگی به ترتیب *۰:/۶- ۰/۶۸ - .9۰/۵۷ ۰/۵۸ بود. به علاوه نتایج به دست
آمده با روش تنصیفی برای کل پرسشنامه. ۰/۹۳ و برای خرده:آزمونهای علایم جسمانی اضطراب
و بیخوابی» نارسایی در عملکرد اجتماعی و:افسردگی به ترتیب ۰/۸۶ - ۰/۸۴ - ۰/۶۸ و ۰/۷۷ بود.
همچنین نتایج به دست آمده جهت سنجش ثبات درونی با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای
کل پرسشنامه ۰/۹۰ و برای خرده آزمونهای علایم جسمانی» اضطراب و بیخوابی» نارسایی در
عملکرد اجتماعی و افسردگی به: ترتیب۰/۷۶- ۱۰/۸۴- ۰/۶۱ و ۰/۸۸ بود.
ب. پرسشنامه سازگاری بل: اعتبار آزمون- آزمون مجدد گزارش شده در راهنمای آزمون از ۰/۷۰ تا
۳ و ضریب همسانی درونی از ۷۴/داتا ۹۲ مش رگ داشت. بل ضرایب آغتبار را برای خرده
مقیاسهای سازگاری در خانه. سازگاری بهداشتی, سازگاری اجتماعی, سازگاری عاطفی, سازگاری
قغلی وجرای کل آزمون به کرت (۹/د 1۸۱ ۸0 اازه ۸۵و 1۹۴ گزارش کرهه اس
همچنین اين آزمون روایی بالایی در تشخیص گروههای بهنجار از نوروتیک و همبستگی با آزمون
شخصیت آیسنک نشان داده است (بل» ۰۱۹۶۲ به نقل از 2010 ,لصهاطع۸ فطا۳۵).
بهرامی (۱۹۹۲) اغتبار آزمون را با روش آلقای کرونباخ بر اساس ضریب آلفای آن را ۸8/* به دست
آورد بل (۱۹۶۲) معتقد است این آزمون روایی بالایی در تشخیص گروههای بهنجار از نوروتیک و
فصلنامهی علمی - پژوهشی زن و جامعه. سال ششم» شمارهی دوم تابستان ۱۳۹۴ ۷
ج. مقیاس دشواریهای تنظیم هیجانی: این پرسشنامه دارای ۳۶ عبارت و ۶ خرده مقیاس است.
اعتبار این آزمون خرده مقیاس عدم پذیرش ۸۵/»» اهداف ۰۰/۸۹ تکانه ۰۰/۸۶ آگاهی ۰/۸۰
راهبردها ۰/۸۸*» شفافیت. ۰/۸۴ بدست آمد (2004 ,3036۲ :8 ,607812). در پژوهش دیگر اعتبار
کلی این مقیاس ۰/۸۶ میباشد. روایی محتوا و پیشبین این پرسشنامه در حد بسیار مطلوب
فرضیه اول: سطح سلامت روان زنان مطلقه به طور معنی داری کمتر از زنان متأهل است.
جدول ۱: آزمون 1 مستقل در مورد مقایسهی تفاوت میانگین سلامت روانی آزمودنیهای متأهل با
سلامت روان کلی 2 ی ۹ 5 95 8 ی
۳ وا هه ص هه 7 امد باه هه یه
مقیاس ۸ سلامت روان 8 ۵ 8 3 8 بو له 8 8
یاس 8 سلامت روان ها ۹ 4 ۳ 8 ات ع
مقیاس 2سلامت روان جا 8 8 ط و 8 5 35
جدول بالا نتایج آزمون 1 مستقل در مورد مقایسهی تفاوت میانگین سلامت روانی آزمودنیهای
امن با آزمودنیهانی مطلقه رااتقان میدهن: همانطور که در این جنئول مقبخمن اسلا سطم
۸ بررسی و مقایسه سلامت روان و سازگاری و تنظیم هیجان شناختی زنان مطلقه با ...
معنیداری تفاوت میانگین آزمودنیهای متاأهل با آزمودنیهای مطلقه در متغیر سلامت روانی و
بنابراین فرضیه صفر مبنی بر عدم تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با آزمودنیهای مطلقه در
متغیر سلامت روانی و زیر مقیاسهای ۸ و 10 رد میشود و فرضیه تحقیق مبنی بر تفاوت میانگین
آزمودنیهای متأهل با آزمودنیهای مطلقه در متغیر سلامت روانی و زیر مقیاسهای ۸ و 10 مورد
تأیید قرار میگیرد. البته در سایر زیرمقیاسها فرضیه صفر تأیید و فرضیه تحقیق رد میشود.
با توجه به این که در متغیر سلامت روانی و زیرمقیاسهای ۸ و 7 میانگین زنان متأهل به طور
معنیداری از میانگین زنان مطلقه بیشتر است. در مجموع میتوان گفت زنان متأهل نسبت به
فرضیه دوم: سطح سازگاری (اجتماعی و کلی) زنان مطلقه به طور معنیداری کمتر از زنان متأهل است.
جدول شماره ۲: نتایج آزمون 1 مستقل در مورد مقایسهی تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با
سازگاری ام 8 خی مه ص تا [عدا اند
اجتماعی ق 5 5 شش نا نض مت
فصلنامهی علمی - پژوهشی زن و جامعه. سال ششم. شمارهی دوم تابستان ۱۳۹۴ ۹
جدول بالا نتایج آزمون ۲ مستقل در مورد مقایسهی تفاوت میانگین سازگاری آزمودنیهای متأهل با
آزمودنیهای مطلقه را نشان میدهد. همانطور که در این جدول مشخص است. سطح معنیداری
تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با آزمودنیهای مطلقه در متغیر سازگاری و همهی
زیرمقیاسهای آن (به جز سازگاری بهداشتی) از ۰/۰۵ کمتر است.
بنایراین فرضیه صفر مبنی بر عدم تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با آزمودنیهای مطلقه در
متغیر سازگاری و زیرمقیاسهای آن (به جز سازگاری بهداشتی) رد میشود و فرضیه تحقیق مبنی
بر تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با آزمودنیهای مطلقه در متغیر سازگاری و زیرمقیاسهای
آن (به جز سازگاری بهداشتی) مورد تأیید قرار میگیرد. از اینرو میتوان گفت سازگاری (اجتماعی
فرضیه سوم: سطح تنظیم هیجان شناختی زنان مطلقه به طور معنیداری کمتر از زنان متأهل است.
جدول شماره ۳: نتایج آزمون ۲ مستقل در مورد مقایسهی تفاوت میانگین تنظیم هیجانی
عدم پذیرش ض مض نت اد
۱ بررسی و مقایسه سلامت روان و سازگاری و تنظیم هیجان شناختی زنان مطلقه با ...
بین سطح تنظیم هیجانی شناختی زنان مطلقه و متأهل تفاوت وجود دارد. جدول بالا نتایج آزمون
مستقل در مورد مقایسهی تفاوت میانگین تنظیم هیجانی شناختی آزمودنیهای متأهل با
آزمودنیهای مطلقه را نشان میدهد. همانطور که در این جدول مشخص است. سطح معنیداری
تفاوت میانگین آزمودنیهای متاأهل با آزمودنیهای مطلقه در متغیر تنظیم هیجانی شناختی و
زیرمقیاسهای کنترل تکانه, راهبردها و شفافیت. از ۰/۰۵ کمتر است.
بنابراین فرضیه صفر مبنی بر عدم تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با آزمودنیهای مطلقه در
متغیر تنظیم هیجانی شناختی و زیرمقیاسهای تکانه راهبردها و شفافیت» رد میشود و فرضیه
تحقیق مبنی بر تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با آزمودنیهای مطلقه در متغیر تنظیم هیجانی
شناختی و زیرمقیاسهای کنترل تکانه راهبردها و شفافیت. مورد تأیید قرار میگیرد. البته در سایر
فرضیه اول: سطح سلامت روان زنان مطلقه به طور مغنی داری کمتر از زنان متأهل است.
در مورد فرضیه اول, نتایج نشان داد فرضیه صفر مبتی براعدم تفاوت میانگین آزمودنیهای متأمل
با آزمودنیهای مطلقه در متغیر سلامت روانی و زیرمقیاسهای ۸ و101 رد میشود و فرضیه تحقیق
مبنی بر تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با آزموذنیهای مطلقه در متغیر سلامت روانی و
زیرمقیاسهای ۸ و 10 مورد تأیید قرار میگیزد. البته در سایز زیرمقیاسها فرضیه صفر تأیید و
با توجه به این که در متغیر سلامت روانی و زیرمقیاسهای ۸ و 10 میانگین زنان متأهل به طور
معنیداری از میانگین زنان مطلقه بیشتر امنت. در مجموع میتوان گفت زنان متأهل نسبت به
زنان مطلقه از سلامت روانی بالاتری برخوردار هستند. نتایج این پژوهش با پژوهش لورنز (به نقل از
حفاریان, ۲۰۰۹» حسینیان (۲۰۰۳» برقی ایرانی (۳*۰۶» قطبی (۲۰۰۳)» امیرفریار (۲۰۰۹)
همسو است و با پژوهش آقابخشی و همکاران (۲۰۱۱) مبنی بر اینکه بهداشت روانی زنان مطلقه در
در تفسیر این موضوع میتوان به دو صورت مسأله را تفسیر و تبیین کرد. نخست اين زنان مطلقه به
دلیل پایینتر بودن سلامت روانی در قبل از ازدواج شرایط مستعدتری برای تجربه کردن بحران
طلاق دارند که اگر این تفسیر را بپذیریم بایستی با آموزش مولفههای سلامت روانی در مراحل قبل
از ادواج و داشتن برنامههای فرهنگی و اجتماعی در این زمینه. سطح سلامت روانی جامعه زنان را
در مرحله قبل از آسیب بالا ببریم تا کمتر شاهد پیامدهای ناگوار طلاق باشیم. ثانیا در ضورتی که
مسأله را بدین ترتیب تبیین کنیم که تعدادی از زنان مطلقه بعد از طلاق, سلامت روانی آنها به
فصلنامهی علمی - پژوهشی زن و جامعه. سال ششم» شمارهی دوم تابستان ۱۳۹۴ ۷
دلیل مشکلات فراوانی که بعد از طلاق پیدا میکنند بخصوص در شرایطی که حضانت فرزند یا
فرزندانی را به عهده داشته و همچنین وضعیت اقتسادی ناسناسبی هم داشته باشند: کاهش پیدا
کرده و علیرغم حمایتهای دولتی و غیردولتی, اغلب کیفیت زندگی پایینتری را تجربه میکنند.
از اینرو میتوان با آموزش سلامت روان این گروه از افراد جامعه شرایط مناسبتر اجتماعی را برای
فرضیه دوم: سطح سازگاری (اجتماعی و کلی) زنان مطلقه به طور معنی داری کمتر از زنان متأصل
در مورد این فرضیه نتایج نشان داد سطح معنیداری تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با
آزمودنیهای مطلقه در متغیر سازگاری و همه زیرمقیاسها به جز سازگاری بهداشتی (سازگاری در
خانه, سازگاری اجتماعی. سازگاری عاطفی و سازگاری شغلی- تحصیلی) از ۰/۰۵ کمتر است
(۳>۰/۰۵). از اینرو فرضیه صفر مبنی بر عدم تفاوت میانگین آزمودنیهای دو گروه در متغیر
سازگاری و زیرمقیاسهای آن (به جز سازگاری بهداشتی) رد شد و فرضیه تحقیق مبنی بر تفاوت
میانگین آزمودنیهای متأهل با آزمودنیهای مطلقه در متغیر سازگاری و زیرمقیاسهای آن به جز
سازگاری بهداشتی مورد تأیید قرار گرفت..در زیرمقیاس.سازگاری بهداشتی فرضیه صفر تایید شد.
نتایج این پژوهش با پژوهشهای مشابه بلالی و همکاران (۲۰۱۱)» حفاریان و همکاران (۲۰۰۹»
گاروین و کالتر (۱۹۹۶) مبنی بر شدت علائم روانی و سازگازی ضعیف اجتماعی در زنان مطلقه
نسبت به متأهل همخوانی دارد. نتیجه اين فرضیه را میتوان اینگونه تبیین کرد که به نظر میرسد
سازگاری پایین بعضی از زنها مسیر ورود آنها را به بحران طلاق را هموارتر میکند پس به نظر
میرسد با آموزش مولفه سازگاری به دختران, ام از سازگاری اجتماعی و فردی, اطلاصات و
نگرشهای آنها را قبل از ازدواج تغییر داد و انتظارات آنها را فاقی و متعادل کنیم تا کستر قاهد
پیامدهای بحران طلاق باشیم همچنین به روند رشد سازگاری (اجتماعی و..) زنان مطلقه کمک
کرده تا شرایط بهتری پس از بحران طلاق داشته باشند.
فرضیه سوم: سطح تنظیم هیجان شناختی زنان مطلقه به طور معنی داری کمتر از زنان متاهل
نتایج نشان داد سطح معنیداری تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با آزمودنیهای مطلقه در
متغیر تنظیم هیجان شناختی و زیرمقیاسهای کنترل تکانه. راهبردها و شفافیت از ۰/۰۵ کمتر
است (8>۰/۰۵). فرضیه صفر مبنی بر عدم تفاوت میانگین آزمودنیهای متأهل با آزمودنیهای
مطلقه در این متغیر و زیرمقیاسهای نامبرده رد شد و فرضیه تحقیق مبنی بر تفاوت میانگین
آزمودنیهای متاهل با مطلقه در متغیر تنظیم هیجان شناختی و زیرمقیاسهای کنترل تکانه.
۳۲ بررسی و مقایسه سلامت روان و سازگاری و تنظیم هیجان شناختی زنان مطلقه با ...
راهبردها و شفافیت مورد تایید قرار گرفت و در سایر زیرمقیاسها عدم پذیرش, اهداف. آگاهی,
فرضیه صفر تایید و فرضیه تحقیق رد شد. به بیانی دیگر زنان مطلقه نسبت به زنان متأهل از تنظیم
هیجان شناختی پایینتری برخوردارند. نتایج این پژوهش با پژوهشهای مشابه عبدی و همکاران
(۲۰۱۰)» گروس (۰۲۰۰۷ به نقل از عبدی) و قاسمپور (۲۰۱۲) همسو است. از اینرو با توجه به این
که در متغیر تنظیم هیجانی شناختی و زیرمقیاسهای راهبردها و شفافیت و کنترل تکانه میانگین
زنان متأهل به طور معنیداری از میانگین زنان مطلقه بیشتر است. از اینرو به نظر میرسد
آموزش مهارتهای تنظیم هیجان شناختی قبل از ازدواج و بعد از ازدواج به جامعه زنان میتواند
بحران طلاق را در جامعه کاهش داده و به طور نسبی از پیامدهای اجتماعی پدیده طلاق کاسته
فصلنامهی علمی - پژوهشی زن و جامعه. سال ششم. شمارهی دوم» تابستان ۱۳۹۴ ۳
۵13100 .(2010) .17 منطاه۳ +6 .7 نز1۳6 ,000۳ ۵02ظ8 مک مف0 ۸
م36 عنصهاک ۶و کععمعنک 2/0001 1و متا که لول +کا ص506
870۳ ۶ امعاله ۵6 ۶ و500 156 .(0997) .17 مصقنومهحصقطامص هطاه۸
500 156 .(2011) ۷۰ ,۸۲67200 .3 ملتدگ ناه ید5001 77 منطعطلد ما۸
کاز 200 17۵0 ۵۶ ۳0۵0 عانسمک1 بط 0۷۵۳۵۵ 00 معط که طالعط تمصع ۶و
6 .19-41 :(8) 3 ,ق36۶6 لقن500 و م70 +عزدلعصه ع قدصم
136211 2/60۵1 .(2009) .5 ,۳0۳۶۵۵ .هب5 منصزعک1105 ,36 وتق/وجه۳ منصه
۰ .2)3(:117-137 3696200۰ لقنومک بصق0طع 3 صذ ۳۵۵ ۵1 ماه منصدع0۳
داز 700 ۵00۳6 ۵۶ رع170010 .(1999) بش۸ بافنع2/0۷6 و ,رفتق۵0ظ
7 مخ دع اب20 ۵۶ 0۳6000۳5 عنطحعمصعل فصه دماح مزع مامط رم
8 لهسلتت ۵۶ م70 تصقطدتو1 هز ۵ع ۶ 0ع بل هز م000۳
3۵۵10 عناطاام ۵۶ جمتمدلد 0 هه خصعصکدعوی۸ .(2006) .7 منص۳ا نطوحدط
نان 4 .عاوعا لمعزع م1 م رد۲ .(2010) .بش۸ منصعخاطاع۸ نطاه۳
بباع 0620 ۵۶ 2۳0000۵ .(2012) بل م5006 بش۸ ,606000
6 .(2003) .۸ ,737۵6 6 کل منصننهه7< نعنمله1[م17 .3 منطامطای
13108 ع6[م060 صز 1260۳5 وصنعدع از کاز او عصمک فصه 000۳6 اه دمناهنزد
.3 .370 ۷۷۵1۶۵6۰ آهنه5 ۵۶ ق ص10 .0و مطو تمد 20 101
۱۴ بررسی و مقایسه سلامت روان و سازگاری و تنظیم هیجان شناختی زنان مطلقه با ...
-00 20ه 00007660 جز کومزعمعصنل عاز وصه علنز ۶و تافو که جمعهصصم0)
1 ان 6 صز انعم صمتاهاد 002 ۵ ۵ ما۲ کاز 0ص ,0۵6۵ 000۳۵۵
صعحلملنط له جع 7-12 ۶ دعطامط ۵۶ امعصعدزفد آهعزع مامح دم
۰ 3.۸ 780600 ۵۶ هن معط که صعطحفلنط وسعصنلجه فص عصناعو0۳ط
7 عطا 1304 مطم هه ع۷هط مطم حعطامص معط وصه صعحفلنط ۶و لدع
عا 0۳ کعصنطدع) عرص عنصعاع عطا که معط .(2010) ۳ مفصه7۵
8 هه کععتی عطا ۵۳ 005ع 136 :(2006) .38.3 ,زلعصف1
کاعج1 1۳6 ۵ ۳۵8270 5 50067 صز ع ال که ععمصعل منود عطا هز 105
180-۰ .80 ,90 .370 10016086 هنهک ۶و ص70 مکاصعصومل 0مه
,0 200 1067۰ م لدم خدعهاعدزف۸ .(1988) .م۸ ,کق0هطع3/0 +800
اند ۵1 7بونط5 مزع 0010و ۸ .(2011) .5 منصححطقطظ 36.۰ متلهآخ۳۵15
نع 00010 ۸ ۵۶ لقصاه7 بصقطع 1 و #ممط و ططاع نع کنومزگ حز صمناصتسعنل
00قهلناعع3 05امصط ع اطع 66 که مامح هه فص مطل کم
۰ 51-62 .80 بل 370 .3/006[15 فصه 005ط30 آمزعم[مطل رد2 1و آقص0[
6۳۵0۵1 مص0زععط م۵ تولنسح؟ ۶و آعومص هنک .(2002) .5 مفصقصدک5
40 ع501 02۳6008 1۵۶ جمنهآناوم۳ صمنامصه عتخنصهی که علمد دنو
1 .5[ع2/00 200 3/1005 [معزع1مطل و2 ۶و ص30 عصعاطامرم تفصمامصه
فصلنامهی علمی - پژوهشی زن و جامعه. سال ششم» شمارهی دوم تابستان ۱۳۹۴ ۱۵
6 :163۵0 ۰ع مهم ولنست۳ .(2007) یک مسقطهط ,13 ,5010006
[2عزع10محل روم 0صه [م0صم ۵۶ کت100 فص ععصهعن1عاصنز مدمامصه 06665
5100165 لزع 10ملر825 .غاد نع نصتآ صححقلصد7ه/< عطا صز لدع
000۳66 آهاصهجدم ۵ کدمناو< کصعحفلانط صز کع فاعم عم هام عصدهصع
۰()) 130۳۵۶ ۳۰ ,0160005 بقصه ۷ مصتعاعصزع ۷ :علا5 وک سا ووعطعز0
۰ * 959 ,2012 166 ,(6) 26 2501087 تچانس۳ ۵1 آقد 30 1۳۵62
[102 نو هه بونلمدم 6 ,65 موی عنان 5۳ ۷6 که وهی عامتهصصم
,51۳68505 هنز 065 ۲ع۲گنل 021 100 .(3996) 37 معالم) 2 ی مصنصعی
۰ * ااطعنط 25 .۸0/7 عص۵۲ ۵ اصعصاعد وه فص کماح؟ 2/006
1 ۳طع 5 عقت له دناد 2/0100 .(2004) سل عصمطک سلکل ,6072
40 ,5006 0۲عشگ, خصعصم 06۵10 ماع ع رل فصه صمناهلع صمتامصعه
و [۵ 700 +علق5 ملع صمنامصه صز کعفانهاگنل عط) ۶و «مناعلو نله 1 انز
4 * 41 ,(1) 26 ,2856551060 2 مز 06۵ هه برع مامطادممط دم
+7 - 615 ,2013 ,(4) 25 عمام رد2 پلنس۳ که آقص0[
1 ,33782601 بعااعصص ۸ وزع دم طق/2 بطاعطهمنلط بل منعحصسک
[ه ید10 ۸ :م000۳ گه موم عصنصی مصه ککعی لهنهسنزمک .(2011)
5 * 973 م2011 066 ,(6) 25 ع108ملر 2 بوانصد۳ ۵۶ م30 500۰
ع36 ۲ ۶۵۶ 3/0 .(1995) ۲.۳ 100008 13.6 ک, فصمطنم]
3 5ع۵۲ 02022 .(2008) #حمطنطظ مصامطعنط) ی عنصصه 7 مطکماصت 2/1
4 م70 ماع لماصعجدم #مناگصهی صز صعحللنط ۶و عی عمط ۲۳6
۸ مح[6۵امله17 بن[01 ,نافتاح ان بهصنه1 ,1۳6 بغلاتآ م 1/۶06
ع از ۵۳ 000۳66 لصتم ۵۲ عمط ۳۳۵۵ - هدم1 .(ر2011) نان و۸
۶ بررسی و مقایسه سلامت روان و سازگاری و تنظیم هیجان شناختی زنان مطلقه با ...
5001لدم ۵۶ ۲۵16 هصتاهنوعص عطا فص #ممطتل اه ص ملق رتم۳۵13
01 000۲66 عط1 .(2000) .1 مطانصنک 7.6 ,870 ,8 ,807165
وع نا عصنصععصم ۳600۳1 لماصعجدم ج که صمناعلنله : ۳۵360 * /وواصع از
وعزانصح؟ وونل جز صعحغلنط هو عصعلطمتم طلدعط امعم حکز عاطاونصه 0
,(6) 27 ۷۵1 ,2۹۷00108 تجلنسد۳ ۵۶ نفصسهزاناکصی دوع[ طاونط 1۲3
|
امروزه با توجه به رشد روزافزون طلاق و پیامدهای آن در جامعه، بررسی آن در ابعاد مختلف حائز اهمیت است. روش تحقیق ما توصیفی، از نوع علی- مقایسه ای و جامعه آماری شامل کلیه زنان متأهل و مطلقه بین گروه سنی 20 تا 35 ساله بود. برای تامین اعتبار بیرونی تحقیق، حجم زیرگروه ها 50 نفر زن مطلقه و 50 نفر زن متأهل در نظر گرفته شد و از روش نمونه گیری در دسترس استفاده گردید. برای گردآوری داده ها از سه پرسشنامه استاندارد: سلامت عمومی گلدبرگ، مقیاس دشواری های تنظیم هیجانی و پرسشنامه سازگاری بل استفاده گردید. برای آزمون فرضیات تحقیق از روش t مستقل استفاده گردید. یافته های تحقیق نشان داد که زنان مطلقه در سه بعد سلامت روان، تنظیم هیجان شناختی و سازگاری با زنان متأهل تفاوت معنی دار دارند. نتایج مبنی بر پایین بودن سطوح سلامت روان، تنظیم هیجان شناختی و سازگاری در بین زنان مطلقه، توصیه می گردد با آموزش زنان در آستانه طلاق، سلامت روان، تنظیم هیجان شناختی و سازگاری آنها را ارتقاء داده تا با کاهش طلاق، این گونه زنان کمتر دچار آسیب های فردی و اجتماعی گردند.
|
40,046 |
408206
|
مطالعات اوراسیای مرکزی, دوره ۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸» صص ۹۶-۷۵
در دهه اخیر سیاستگذاران روس در آیین جدید سیاست خارجی روسیه به قدرت نرم» جایگاه ویژهای
بخشیدند تا از این رهگذر به ترمیم چهره ین المللیلسیه, مقایله با انقلابهای رنگی و حفظ
رژیمهای طرفدار روسیه کمک کنند. با پذیرش این فرضیه که توجه به قدرت نرم» ابزاری برای
بهدستآوردن منزلت و قدرت در جهان معاصر استت» نوشتار حاضر درّپّی پاسخگویی به این پرسش
است که روسها برای بهدستآوردن منزلت و قدرت» چگونه به مفهومبندی گفتمان قدرت نرم روسیه
پرداختهاند. در این میان, قد رن ومرنیکگفرسبر درک آنها انا مت رنهگهتأثیری داشته است: در
پاسخ به این پرسش این فرضیه مورد آزمون قرار گرفته اسنت که هویت دوگانه بزرگ- قدرتی روسیه
که در فرایند رابطه پیچيده عشق و انفرت نسبت به دیگری غربی شکل گرفته است. به بازتولید هویت
دوگانه در گفتمان قدرت نرم روسیه درآ ۹ هید .لت آوردن منرلت و نفوه در صحنه
بینالمللی منجر شده است. یافتههای نوشتار نشان میدهد که گفتمان قدرت نرم روسیه دو وجه
متعارض سازگار و ناسازگار با قدرت نرم هژمونیک غرب دارد. سازگاری و همراهی با قدرت
هژمونیک غرب تا جایی بذیرفتهشد4اسنت, که ابا هت بررگ+ قدرت روستیهّو تأمین نفوذ و جایگاه
آن برخورد نداشته است. دز غیر اینصورت. روسها به پردازش گفتمان خاص آژوسی از قدرت نرم
روی آوردهاند که در مخالفت با گفتمان هژمونیک غربی قرار داشته است. برای تحلیل این معمارواره
(پرابلماتیک) رویکرد تفسیری بهکار گرفته و مفهوم هژمونی فرهنگی را بهعنوان چارچوب نظری
روسیه. قدرت بزرگ» قدرت نرم گفتمان. هژمونی فرهنگ » هویت.
۷ مطالعات اوراسیای مرکزی. دوره ۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸
برای تبیین و نظریهسازی برای سیاست خارجی روسیه» برخی از تحلیلگران از نظريه انتقال
قدرت! ارگانسکی (۱۹۵۸) سود جسته و آن را در ردیف کشورهای تجدیدنظرطلب طبقهبندی
کردهاند. بر اساس این نظریه کشورهای جهان به دو دستهه اصلی تقسیم میشوند: ۱ کشوازاهای
خواهان حفظ وضع موجود و ۲. کشورهای تجدیدنظرطلب یا خواهان تغییر وضع موجود در
نظام بینالملل..بنابز نظر ارگانسکی ذسته اول کشورهایی هستند که:ذر تعیین قواد بازی
مشارکت دارند و از حفظ آن در نظام بینالملل سود میبرند؛ اما دسته دوم کشورهایی هستند
که از جایگاه خود در نظام بینالملل رضایت ندارند؛ بنابراین نظم موجود را به چالش میکشند
و خواهان بازتعریف قواعد جاری و از این رهگذر بهدستآوردن موقعیت جدید در نظام
بینالملل هستند (32 :2000 ,0106۲5 20 1213600). بهنظر میرسد این نظریه در شرایط
جدید قابلیت توضیح رفتار سیاست خارجی روسیه را ندارد. روسیه کشوری است که نه
خواهان حفظ کامل قواعد اصلی حاکم برنظام بینالملل است و نه بهدنبال ایجاد تغییرهای
گسترده در قواعد این نظم است. بهنظر میرسد برای درک .بهتر ماهیت سیاست خارجی روسیه
میتوانیم این کشور را رفورمیست بنامیم.:رفورمیستها بازیگرانی هستند که انگیزه و
روشهای متفاوتی نسبت به دو.گونه آرمانی مورد نظر ارگانسکی ذارند. روسیه بهعنوان قدرتی
رفورمیست دو اصل همزیستی مسالمتآمیز و ایجاد جهان چندقطبی را در سیاست خارجی
جدید خود در دستورکار دارد. در این چارچوب روسیه از یکسو هرگونه تغییر وضع موجود
و مداخله در خارج نزدیک (آسیای مرکزی, قفقاز جنوبی» حوزه دریای سیاه و بالتیک) را بر
نمیتابد و از سوی دیگر نسبت به وضعیت موجود نظام بینالملل رضایت ندارد؛ اما خواهان
دگرگونی کامل در قواعد حاکم بر آن نیست (2 :2016 ,طا8).
روسیه در چارچوب این آیین جدید سیاست خارجی ناگزیر از توجه ویژه به قدرت نرم
بود. نظریهپردازان و سیاستسازان روسیه در امور خارجی» در نتبجه آسیبشناسی سیاست
خارجی این کشور به این نتیجه رسیدند. که روسیه باید همانند آمریکا قدرت نرم را در رأس
برنامههای خود داشته باشد و آن را همّراه با اقذرت سخت بهکار ببرد و در این میان مدل جدید
روسی ارائه دهد. بهنظر آنها در جهان جدید سیاست خارجی سنتی روسیه متکی بر قدرت
سخت شکست خورده است: و ادیگ رکازایی نداشت؛ در نتیجه روسیه با توجه به ضرورتهای
مهم مانند ترمیم چهره بینالمللی روسیه بهویژه برای اروپاییها و همچنین حفظ رژیمهای
طرفدار روسیه و مقابله با انقلابهای رنگی در منطقه خارج نزدیک. لازم بود که نسبت به
توسعه و تحکیم قدرت نرم اهتمام ویژه داشته باشد. بر این اساس, از سال ۲۰۰۷ موضوع
قدرت نرم بهتدریج وارد ادبیات سیاست خارجی روسیه شد. با رویکارآمدن دوباره پوتین در
سال ۲۰۱۲ علاقهه فراوانی برای بهرهمندی از قدرت نرم در سیاست خارجی روسیه پدیدار شد.
او قدرت نرم را استفاده از روشهای دستیابی به هدفها از راه اطلاعات هوشمند و سایر
اهرمهای نفوذ برای ترغیب دیگران و ایجاد تصور مثبت از یک کشور توصیف کرد که میتواند
مبتنی بر میراث فکری و معنوی باشد (116 ,115 :2013 ,نط0۵نطهط5 17002 4۵ص عع۵ا۸).
توجه به مقوله قدرت نرم تا به امروز همچنان در سخنان و سندهای سیاست خارجی روسیه
بازتاب داشته است (304-305 :2016 ,520266). برای نمونه» در سند تدبیر سیاست خارجی
این کشور در سال ۲۰۱۹ استفاده از قدرت نرم و فرصتها و امکانات جوامع مدنی شیوههای
اطلاعاتی- ارتباطی, انسانی و دیگر روشهای غیرنظامی جز جداییناپذیر سیاست خارجی
با این حال» بسیاری از تحلیلگران؛ از جمله جوزف نای» واضع مفهوم قدرت نرم استدلال
کردهاند که بین گفتار و عمل روسیه فاصلهه زیادی وجود دارد؛ در نتیجه» روسیه در
همست آوزرقان قدرت نرم نتوانسته موفق عمل کند؛ زیرا دولتی عمل کرده و به ظرفیتهای
بخش خصوصی و جامعه مدنی مستقل میدان عمل نداده است. به گفته نای» روسیه نیازمند
است که گفتارش را به عمل و سیاست تبدییل کند و از استعداد و توانمندی جامعه مدنی بهره
بگیرد (2013 ,776). بررسی این مسئله مستلزّم مطالعه علمی برایآدرک ماهیت گفتمان قدرت
نرم روسیه است. مجموعه مطالعاتی که دانشپژوهان در باب شناخت قدرت نرم روسیه انجام
دادهاند در قالب چندین رویکرد به اين شرح طبقهبندی میشود:
۱. رویکرد تاریخی با تمرکز بر تلقی تداوم ادبیات سیاست خارجی اتحاد شوروی در
مقوله جدید قدرت نرم؛ ۲. رویکرد سیاسی با تأکید بر چگونگی تولید و توسعه قدرت نرم
روسیه؛ ۳. رویکرد نظری واتلاش برای نظریهپردازی قدرت نرم روضیه .و تطبیق آن با نظريه
جوزف نای؛ ۶. رویکرد تحلیلی با تأکید بر شناخت میزان تطبیق قدرت نره با فلسفه سیاست
خارجی روسیه؛ ۵. رویکرد کاربردی و عملی,با تأکید بر شناخت آثار و ابعاد منطقهای قدرت
در این میان نوشتار حاضر از زاویه دید متفاوت. با رویکرد تفسیری و گفتمانی و البته
نزدیک به رویکرد نظری,» به شناخت ماهیت درک رهبران روسیه از قدرت نرم تمرکز دارد و
بهدنبال نظریهپردازی برای روند تحول آن است. از این منظر در میان پژوهشهای انجام یافته
کاری بدیع و نوآورانه است؛ بنابراین ضمن غنابخشی به ادبیات پژوهش میتواند به شناخت
ابعاد و زوایای ناشناخته قدرت نرم روسیه کمک کند. با داشتن اين رویکرد و با پذیرش این
فرض که توجه به قدرت نرم ابزاری برای بهدستآوردن منزلت و قدرت در جهان معاصر
است» نوشتار حاضر در پی پاسخ گویی به این پرسش است که روسها برای مهدسگ رون
۷۸ مطالعات اوراسیای مرکزی, دوره ۰۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸
منزلت و قدرت» چگونه به مفهومبندی گفتمان قدرت نرم روسیه پرداختهاند و در این میان
قدرت هژمونیک غرب بر درک آنها از این مقوله چه تأثیری داشته است. گفتمان در رابطه و
در پیوند با «دیگری» ساخته میشود و از این منظر» غرب بهعنوان دیگری روس در ساخت
گفتمان روسی از قدرت نرم تأثیر اجتنابناپذیری دارد؛ در نتیجه در پاسخ پرسش فوقه این
فرضیه در نوشتار حاضر مورد آزمون قرار گرفته است که هویت دوگانه بزرگ- قدرتی روسیه
که در فرایند رابطه پیچیده عشق و نفرت نسبت به دیگری غربی شکل گرفته» به بازتولید
هویت دوگانه در گفتمان قدرت نرم روسیه در مسیر تلاش برای بهدستآوردن جایگاه و نفوذ
در صحنه بینالمللی منجر شده است. یعنی تلقی هژمونیک غرب از قدرت نرم تا جایی که با
هویت بزرگ- قدرتی روسیه و تأمین نفوذ و جایگاه آن برخورد نداشته از سوی آن کشور
پذیرفته شده است؛ اما زمانی که روسیه در مسیر بهدست آوردن منزلت و نفوذ نمی توانسته
معیارها و شاخصهای قدرت نرم غربی را بپذیرد» به پردازش گفتمانی از قدرت نرم روی
آورده که در مخالفت با گفتمان هزمونیک غربی ول داشته پت. برای تحلیل این معماواره!
در اینجا مختصری به مفهوم قدرت نرم معماوارگی و تماهیت گفتمانی آن نگاهی میاندازیم و
استدلال میکنيم که قدرت نرم بخشی از منازعه برای بهدستآوردن و حفظ موقعیت از راه
رقابت در عرصه اندیشههاست. از اين دیدگاه» میتوان قدرت نرم را در درون یک رابطه یا
موقعیت, تلاش برای تأثیرگذاری ذهنیو شکل داد به باورهای دیگران دانست. از آنجا که این
برداشت از قدرت نرم با مفهوم هژمونی فرهنگی آنتونیو گرامشی سازگاری دارد این مفهوم را
جوزف نای, مفهوم قدرت نرم را اولین بارآر سال ۱۹۹۰ در قالب نظریهای منسجم
بهکار برد. پس از آن در شرایط پایّان جنگ اسرد محافل دانشگاهی و سیاسی در گستره وسیعی
اصطلاح قدرت نرم را در اشاره بثه پدیلاه قدرت جذابیّت بهکار بردند. بسیاری از
سیاست گذاران در کشورهای مختلف از این ایده استقبال کردند و کوشیدند که از آن بهعنوان
یکی از ابزارهای پیشبرد هدفهای خود استفاده کنند. نای» قدرت را به دو نوع سخت ونرم
تقسیم کرد و قدرت نرم را قابلیت شکلدادن به علایق و ترجیحات دیگران و توانایی رسیدن
به هدف از راه جذابیت» نه از راه اجبار یا تطمیع تعریف کرد. روشن است که ویژگی این بعد
از قدرت. با مفهوم اقناع و رضایتمندی همراه است. به باور نای» جذابیت از سه منبع مجزا
مشتق میشود: ۱. فرهنگ» آن بخشهایی که برای دیگران الهامبخش است؛ ۲. ارزشهای
سیاسی, زمانی که منبع بالندهای برای مردم داخل و خارج باشد؛ ۳. سیاست خارجی, زمانی که
با وجود روشنبودن این بحث. در مرحله کاربرد تحلیلی قدرت نرم اختلاف وجود دارد.
بهنظر میرسد در مفهومبندی قدرت نرم برخی تعارضهای درونی وجود دارد و همین مسئله
تعدادی از دانشوران را برانگیخته تا ماهیت بازنمایی! قدرت نرم را تحلیل کنند. بهبیان دیگر,
به مطالعه نقش قدرت نرم در بازتولید خود و قدرت گفتمانی نهفته در آن بپردازند ( ,7262
6 :2005). ناسازوارگی اصلی در مفهوم قدرت نرم به ماهیت پیچیده و معماوارگی جذابیت
در جهان معاصر بر می گردد. مشکل اصلی ناشی از این است که جوزف نای جذابیت را
همزمان هم بهعنوان امری طبیعی(پیشینی و مفروض) و هم بهعنوان نتيجه نفوذ خارجی یا
اقدامهایی مانند ترغیب» پذیرش يا برنامهریزی غیرمستقیم برای تأمین منافع تلقی میکند. نای
هر دو روش را بهصورت جایگزین برای استفاده از قدرت نرم مطرح میکند. به سختی میتوان
تشخیص داد که جذابیت بهعنوان یک سازوکار اجتماعی در روابط پیچيدهه بین دولتها در مقام
علت است یا معلول. چیزی که این مسئله را پیچیدهتز میکند وابستگی جذابیت به زمینه"
است. برای نمونه» امکان اثرگذاریق یا قابل ملاحخظهای در ژزمان وجود همکاریهای
دوجانبه نسبت به نبود همکاری بین همان دولتها بیشتز است. نای این موضوع را نادیده
نگرفته.و بر تأثیر زمینه در مافیتان درگ نرم صحه گذاشته است (99 , 21 :2011 ,۲76).
بنابراین» به آسانی نمیتوان پذیرفت که جذابیت در روابط دولتها ماهیتی طبیعی و تغییرناپذیر
دارد؛ بلکه برعکس, به توانایی اقناع در شرایط زمانی و مکانی خاص مربوط است.
معماوارگی جذابیت تا حد زیادی بهدلیل تلقی دوگانه نای از فرهنگ و ارزشهای ملی
است که زیربنای قدرت نرم.را تشکیل میدهد. مفهومبندی او .از ارزشها بین ایستارهای
جهانشمول و رویکرد مبتنی بر رابطه در نوسان است. نای بارها بر جذابیت جهانی و همچنین
پایدار و خودنمایان آرمانها و اندیشههای نئولیبرال آمریکایی؛و بهشکل کلی غربی تأکید کرده
است؛ اما از سوی دیگر بهنظر او قدرات نرم*دز شرایط ویژه» شانئس موفقیت بیشتری دارد و آن
زمانی است که کشورها درباره برخی ارزشها اشتراک نظر داشته باشند یا از استانداردهای
ارزشی یکسانی برخوردار باشند (87 :2011 ,86). از سوی دیگر بعضی وقتها ارزشها
اصلا موضوعیت ندارند و در نبود ارزشهای مشترک همکاری بر اساس منافع شکل میگیرد.
این ملاحظهها گویای این واقعیت است که توانایی اقناع و ایجاد اثر مبتنی بر زمینه است. آنچه
را که نای جذابیت مبتنی بر ارزشهای مشخص مینامد. در واقع نوعی کنش معطوف به اقناع
۸ مطالعات اوراسیای مرکزی, دوره ۰۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸
در موقعیت خاص است که به جذابیت بیشتر ارزشها و در پی آن شکلگیری کنشی خاص
با درنظرگرفتن ملاحظههای فوق» انديشه نای درباره قدرت نرم به مفهوم بعد سوم قدرت
از نظر استیون لوکس" شباهتهای زیادی دارد که آن را توانایی شکلبخشی به ترجیحها و
باورهای دیگران از راه ایجاد رضایت تعریف کرده است. همچنین, با مفهوم قدرت ساختاری
مایکل بارنت و ریموند دوال" نیر ارتباط نزدیکی دارد. بر اساس نظر آنها قدرت ساختاری به
خودفهمی دیگران و نظام تفسیری آنها از راه ایجاد ارزشها و منافع خاص شکل میدهد.
بدین ترتیب رفتار و کنشهای آنها را تعیین میکند. ملاحظه میشود که در این چارچوب نیز
قدرت در فرایند یک رابطه اعمال میشود؛ بنابراین جذابیت ارزشها موضوعی سازهانگارانه و
برساخته اجتماعی است که نتيجه سیاست قدرت مبتنی بر هویت و منازعه بر سر اندیشههایی
است که بخشی از روابط اجتماعی بهشمار میرود (24 :2010 ,3۵005 200 7225۳۵0).
آنچه بیان شد را بهوسيله مفهوم هژمونی فرهنگی آنتونیو گرامشی بهتر میتوان درک کرد.
بهنظر او هژمونی فرهنگی عبارت است از سلطه یک گروه اجتماعی بر دیگران از راه ایجاد
اقناع برای پذیرش ارزشهای هژمون است که نتيجه آن تبعیت رضایتمندانه از این نظام
برساخته اجتماعی است. از آنجا که هزمونی مبتنی بر رضایت است. از نظر تاریخی از راه
تطبیق منافع گروههای تابع و تأمین خواستههای عمومی "که خود یک مقوله برساخته اجتماعی
است تداوم مییابد. به باور گرامشی بهدلیل اینکه هژمونی در درون یک رابطه اعمال میشود و
به رضایت اکثریت زیر سلطه نیاز دارد» هرگز نمیتواند بهشکل دائمی از سوی ائتلاف واحد
اعمال شود. بهبیان دیگر هژمونی جهانشمول و دائمی نیست؛ بلکه باید بهصورت مستمر
تأمین» بازتولید و حفظ شود. حفظ و تأمین هژمونی نیازمند تأمین رضایت و خلق پشتوانههای
ذهنی و فرهنگی است (104 :2009 ,160787 11۵81). بر همین اساس, میتوان استدلال کرد که
گفتمان قدرت نرم غربی از راه ترویج آرمانهای مجهانشمول بهدنبال خلق "پشتوانههای ذهنی و
فرهنگی برای تأمین رهبری آمریکا در مقیاش,جهانی استا. به علاوه, این گفتمان با تشویق یا
ایجاد رفتارهای مناسب مبتنی بر قدرت"نرم "در سازگاری باارزشها و رویههای جهانی
نولیبرال» مرزهای امور متعارف و نامتعارف نسبت به قدرت هژمون را تعیین میکند. به بیانی.
غیریتسازی در گفتمان قدرت نرم محوریت دارد. در این حالت. دو دسته از کشوها با
هویتهای متمایز در برابر هم قرار میگیرند: کشورهای که قدرت نرم دارند و کشورهای که
مفهوم قدرت نرم بازتاب گستردهای در میان دانشگاهیان. روزنامهنگاران و سیاستگذاران
در جهان معاصر داشته است. همچنین کشورهایی مانند روسیه چین و ایران نیز که همسویی یا
سازگاری چندانی با استانداردهای گفتمان هژمونیک غربی ندارند. این مفهوم را مورد
بهرهبرداری و اقتباس قرار دادهاند؛ اما این کشورها در جستوجوی بهدیتت اروت و
بهکارگیری قدرت نرم ناگزیر با استانداردهای قدرت هژمون برخورد کردهاند. اینجاست که به
آن پاسخهای متفاوتی دادهاند و متناسب با موقعیت به گفتمان قدرت نرم خود شکل میدهند.
اینک به مورد روسیه بر میگردیم و بیان میکنیم که چگونه سیاستگذاران این کشور به
قدرت نرم و الزامات ناشی از آن پاسخ دادهاند. روسیه, همانند بسیاری از کشورهای بیرون از
جهان توسعهیافته غربی» ناگزیر از تنظیم گفتمان ویژه خود از قدرت نرم در رابطه با گفتمان
هژمون بوده است. استدلال ما در ادامه این است که هویت دوگانه بزرگ- قدرتی روسیه»
معماوارهای که ريشه در عشق و نفرت تاریخی آن نسبت به غرب دارد» چگونگی برخورد
رهبران روسیه با قدرت نرم و فرمولبندی سیاستهای مربوطه را شکل داده است.
چنانکه گفته شد. جوزف نای جذابیت را منبع قدرت نرم معرفی کرده است که میتواند مبتنسی
بر فرهنگ» ارزشهای سیاسی و سیاست خحازجی باشد.با بررسیماهیت درک سیاستگذاران
و رهبران روسیه از قدرت نرم» بهنظر میرسد. آنها درک یکسانی از منابع قدرت نرم روسیه
نداشتهاند و بهویژه در فرایند تحولهای سیاسی در بستر زمان درک آنها نیز متحول شده و
تغییر تمرکز داده است. از زمانی که مفهوم قدرت نرم وارد ادبیات سیاسی روسیه شد تابه
امروز سیاستگذاران روس بهشکل کلی بر روی منابع زیر بهعنوان مژلفههای جذابیت یا
۱. زبان روسی: این زبان در کشورهای مختلف بهویژه در کشورهای خارج نزدیک رایج
است و حتی زبان مادری عدهای از آنهاست: سیاست گذاران آروس بهمنظور بهرهبرداری از این
ظرفیت برای توسعه و تحکیم نفوذ روسیه مفهوم هممیهنی را بهکار بردند و در این چارچوب
حمایت از جامعه روسزبانها در خارج را در دستورکار قرار دادند. لاوروف در مقام وزیر
خارجه در سال ۲۰۰۸ ضمن توصیف ارتباط روسیه با هممیهنان خارج بر اساس اصول قدرت
نرم» حمایت از آنها را یک اصل و تعهد اخلاقی معرفی کرد 7760427۵ 200 ۸1۵66)
۲. فرهنگ روسی: سیاستگذاران روس بهزودی متوجه محدودیتهای مفهوم هممیهنی و
زبان روسی برای پیشبرد راهبرد قدرت نرم شدند؛ بنابراین تلاش کردند خوانش فکری-
فرهنگی را جایگزین خوانش زبانی کنند. در نتیجه, مفهوم جهان روسی را جایگزین مفهوم
۸۲ مطالعات اوراسیای مرکزی, دوره ۰۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸
هممیهنی کردند. به این ترتیب بر روی استفاده از ظرفیتهای شبکهای از بازیگران در
عرصههای فرهنگ, زبان, مذهب. تاریخ و سیاست تمرکز کردند. با این حال, هنوز حمایت از
جوامع روسزبان در مرکز ثقل این سیاست فرهنگی قرار دارد و استدلال میشود پرورش تفکر
طرفدار روسیه در خارج, سرمایه گذاری و تقویت زبان همکاری یا همان زبان روسی را
میطلبد. در همین چارچوب, در سند تدبیر سیاست خارجی روسیه در سال ۲۰۱۹ ضمن تأکید
بر اهمیت نقش زبان روسی و محوریت آن در امور فرهنگی بر حفظ و تحکیم اتحاد جامعه
مهاجران روسی» تعمیم دستاوردهای تاریخی- فرهنگی, میراث ملی و هویت روسی و تعمیم
آموزش و علوم روسیه تأکید شده است (18 ,3 :2016 ,808). شایان ذکر است که بر اساس
تلقی اسلاوگرایان و ملیگرایان جدید. مذهب ارتدکس در فرهنگ روس جایگاه کانونی دارد و
از این روی» جامعه مسیحیان ارتدکس در خارج در قالب این روایت فرهنگی در منظومه
قدرت نرم روسیه قرار میگیرد که سیاستگذاران روس میتوانند از ظرفیتهای آن برای
۳ اقتصاد انرژی: گروهی از سیاست گذاران ژوسیه بر این موضوع تأکید دارند که
بهرهمندی از منابع عظیم انرژی از مولفههای قدرت نرم این کشور محسوب میشود. روسیه
بهعنوان بزرگترین کشور تأمینکننده انرژی اروپا و دارنده نخستین:ذخایر گاز جهان و دومین
تولیدکننده نفت و همچنین داشتن اذخایر عظیّم معدنی و منابع آبیافراوان, بنابر توصیف عدهای
از تحلیلگران» امپراتور بیرقیب انرژی دنیاست و این واقعیت میتواند برای روسیه نزد
ملتهای نیازمند انرژی جاذبه تولید کند؛ اما از آنجا که روسیه بیشتر از ابزار انرژی در شکل
تحریم برای به کارگرفتن فشار به کشورهای دیگر برای پیشبرد سیاستهای خود بر اساس
ملاحظات ژئوپلیتیکی سود جسته است» به سختی میتوان اینگونه رفتارهای روسیه را بر
اساس انديشه نای در قالب قدرت نرم که مبتنی بر اقناع است تحلییل کرد؛ البته کمکهای
توسعهای روسیه به کشورهای دیگر که در سندهایی سیاست خارجی روسيه به انجام آنها در
قالب سازمانهای موثر بینالمللی تأکید شده»میتواند نوعی بهرهگیری از مولفههای اقتصادی
۶. علم و فناوری: روسیه از نظر علم و فناوری در ردیف کشورهایی ارزیابی شده که
ذخایر مناسب راهبردی دارد. بهویژه در علوم پایه» فلسفه و ادبیات آثار و اندیشههای بدیعی در
این کشور تولید شده است و تعدادی از دانشگاههای روسیه بهصورت خاص برای جامعه
کشورهای مستقل همسود از مراجع اصلی علمی محسوب میشود. از این رو گروهی از
تحلیلگران و همچنین نخبگان سیاسی روسیه جایگاه علمی این کشور را بهعنوان یکی از منابع
و مولفههای قدرت نرم تلقی میکنند که بر اساس آن روسیه میتواند با ارائهئ خدمات علمی و
آموزشی به دانشجویان خارجی و از این رهگذر ترویج زبان و علم و فرهنگ روسی در عرصه
بینالمللی برای روسیه جاذبه و بهبیان دیگر قدرت نرم تولید کند. تولید قدرت نرم با گسترش
ارائ خدمات آموزشی به دانشجویان خارجی از مولفههایی است که از سوی جوزف نای تأکید
شده است (10-32 :2016 ,010675 ۵00 دوه صطغازم اک نصهطمطا6).
۵. تولید ارزشهای رقیب غربی: تاریخ رویاروییهای روسیه با غرب از نیمه قرن نوزدهم
به اینسو و بهویژه در دوره اتحاد شوروی» چهرهای را از روسیه نزد جهانیان به تصویر کشیده
است که برای ملتهای سرخورده يا آسیبدیده از رفتارهای کشورهای غربی جذابیت دارد.
روسیه در فرایند تحولهای تاریخی گاهی خود را بهعنوان کانون اصلی و محور مقاوست در
برابر غرب معرفی کرده است که میتواند الگوی جایگزین الگوی توسعه غربی و همچنین
ارزشهای جایگزین ارزشهای لیبرال دموکراسی غربی را تولید و به جهانیان ارائه کند. امسروزه
این رویکرد تدافعی در برابر غرب» در تحلیلهای سیاستگذاران و سخنان نخبگان سیاسی
روسیه چشمگیر است. بیتردید, محوریتیافتن اجماع پکن (در برابر اجماع واشنگتن) در
راهبرد سیاست خارجی روسیه را میتوان در این چارچوب تحلیل کرد -261 :2016 ,ن۵ن(اعم8)
آغاز فرایند نهادسازی برای قدرت"نرم در روشیه به سالهای پایانی ده ۲۰۰۰ برمیگردد. در
سال ۲۰۰۷ بنیاد روسکی میر (جهان روسی) در شکل نهادی غیردولتی با فرمان رئیس جمهور
تأسیس شد. کارويژه اصلی این بنیاد ترویج زبان» فرهنگ و نظام آموزشی روس و برقراری
ارتباط با سازمانهای غیردولتی طرفدار روسیه در خارج بود. در همین زمینه به گزینش و
بهکارگیری بهترین استادان زبان و فرهنگ روسی اقدام کرد و دورههای فرصت مطالعاتی
بهنسبت گستردهای برای دانشجویان و دانشپژوهان خارجی در روسیه در نظر گرفت. همچنین
در سال ۲۰۰۸ برای پیشبرد راهبرد قدرات, نترام روسني/سازمان فدرال برای کشورهای
مستقل همسود بهعنوان یک نهاد دولتی"زيرمجموعه وزارت خارجه روسیه تأسیس شد که
وظایف و مأموریتهایی مشابه با روسکی میر دارد. این سازمان که اصلیترین نهاد رسمی فعال
در حوزه قدرت نرم روسیه است» توسعه همکاریهای علمی - فرهنگی و بشردوستانه با
کشورهای دیگر را در دستورکار خود داده است و از روس زبانها حفظ میراث فرهنگی
روسیه و ترویج فرهنگ و زبان روسی در خارج حمایت میکند 776427۵ 200 ع۸1۵6)
(16 :2013 ,فص10۵طه58. امروزه این سازمان تقریبا در همه کشورهای اروپایی» ایالات متحده.
کانادا و بیشتر کشورهای آسیایی و آمریکای لاتین دفتر نمایندگی دارد. در سال ۲۰۱۰ مدودیف
۸ مطالعات اوراسیای مرکزی, دوره ۰۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸
دو سازمان به نامهای بنیاد گورگاچف! برای دیپلماسی عمومی و شورای امور بینالملل برای
ارتباط دولت با جامعه هممیهنان روسی تأسیس کرد :2013 ,نصعلنطهط5 م۳3۵0 ۵صه ععماه)
(116. افزون بر اين» نهادها و موسسههای دیگری, بیشتر در قالب سازمانهای مردمنهاد وابسته
به دولت» برای پیشبرد راهبرد قدرت نرم روسیه تأسیس اشاهاقل که عبارقاتد از: صندوق
آندری پروزوانی»" بنیادهای بینالملل برای امور روسهای سرگردان در خارج» کتابخانه
خارجی ادبیات زبان روسی, موسسه مردمسالاری و همکاری, انجمن بینالمللی
خواهرخواندگی شهرها بنیاد مسکو برای همکاریهای بینالملنی؟ 0 طلصناع۳ع5
آموزش عالی روسیه از نهادهایی است که تلاش کرده است نقش خود را در حوزه قدرت
نرم گسترش دهد. اعطای کمکهای تحصیلی به دانشجویان خارجی مشغول به تحصیل در
دانشگاههای روسیه, ارائه سالیانه ۷۰ تا ۱۰۰ بورسیه تحصیلی به دانشجویان کشورهای خارجی
بهوسيله برگزاری آزمون رقابتی» اجرای دورههای مشترک آموزشی و پژوهشی با دانشگاههای
خارجی در منطقه و تبادل استاد و دانشجو ین آنها:از مهمترین اقدامها و فعالیتهای
دانشگاههای روسیه در چارچوب پیشبرد راهبرد قدرت نرم زوستیه بوده است. فعالترین
دانشگاههای روسیه در این زمینسطارتاگل آر: اذاشگاه قوّلىی مسکی دانشگاه دولسی
سنپترزبورگ» مدرسه عالی اقتصاد. دانشگاه "فدرال کالینگراد»آدانشگاه دوّلتی کوبان, دانشگاه
دولتی ورونژ و دانشگاه سیبری (356 :2015 ,طاداوه 16۵7۵0 200 نع 56).
در عرصه رسانه از ابزارهای مهم قدرت نرم روسیه شبکه راشا تودی است که امروزه به
زیانهای مخلف از جمله انگلیسی, عر رو زر امه پخش میکند. به علاود, در فضاتی
سایبر و شبکههای مجازی پرمخاطب مانند یوتیوب» توییتر و فیسبوک نیز روسیه حضور فعال
دارد. با هدف توسعه حضور روسها در شبکههای اجتماعی, در سال ۲۰۱۲ پوتین دستور
ایجاد صندوقی برای حمایت از طرحهای فضای مجازی را صادر کرد 77602۵20 200 ع۸۵6)
(119 :2013 ,فص0۵نط5082. در سندهای سیاست خارجی روسیه: بهویژه سند تدبیر سیاست
خارجی روسیه در سال ۲۰۱۹ نیز بر روی تلاش برای نفوذ در افکار عمومی بهوسيله
رسانههای گروهی و استفاده از منابع و ظرفیتهای دیپلماسی عمومی با هدف توسعه
۱ دیپلمات برجسته روس در قرن نوزدهم و از شاگردان بهنام پوشکین.
۳ هدف از تأسیس بنیاد مسکو برای همکاریهای بینالمللی» توسعه همکاریهای تجاری» فرهنگی و ارائ
بورسیههای تحصیلی برای دانشجوهای روسزبان بود. در سال ۲۰۱۰ این بنیاد در قالب دو واحد مجزا شامل
مرکز مسکو برای همکاریهای بینالمللی و خانه هممیهنان مسکو زیر نظر دپارتمان اقتصاد خارجی و روابط
همکاریهای بینالمللی فرهنگی و انسانی تأکید شده است (19 :2016 ,طا0). شاید بتوان
تلاش روسیه برای حضور در صحنههای ورزشی, بهویژه برگزاری المپیک زمستانی سوچی در
سا ۶ و جام جهانی فوتبال در سال ۸ را نیز در همین چارچوب تحلیل کرد.
سرانجام اینکه نقش کلیسای ارتدکس در پیشبرد راهبرد قدرت نرم روسیه را نباید فراموش
کرد. عدهای از صاحبنظران روسی,. جایگاه گلسای ازتدکس روس را بهعنوان یک سازمان
بینالمللی ذر نظر میگیرند. آنها بر این بأورند که حضور بینآلمللی آن بعد از انتخاب کریول!
به مقام اسقف اعظم افزایش یافته است. در نتیجه, خارجیهای زیادی جذب کلیسای ارتدکس
شدهاند (3 :2010 ,16۵0۲۹). به استدلال عدهای دیگر از صاحبنظران» کلیسای ارتدکس روس
از راه اشاعه جنبههای سنتی ارزشهای فرهنگی همچون اهرمی قوی در برابر اندیشههای
لیبرال غرب عمل میکند (132 :2009 ,729010 200 6ع1600126). از نمونههای بارز فعالیت
کلیسای ارتدکس بهعنوان سازمان قدرت نرم روسیه» نقشی است که در میانجیگری و حل
اختلافهای روسیه با گرجستان و اوکراین و همچنین فراهمکردن پشتوانه حمایت مردمی برای
اقدامهای روسیه در سوریه در سالهای بحران ایفا کرده است ( ,16۵7۵065100 200 صنصاع 50
نخبگان روسیه بارها در فرصتهای مختلف تأکید داشتهاند که اگر روسیه میخواهد در ردیف
ملتهای بانفوذ و قدرتمند جهان دیده؛شود باید استتفاده از ابزارهای قدرت نرم را در
دستورکار خود قراردهد؛ اما روسیه برای اینکه در جامعه بینالمللی هویت بزرگ- قدرتی
داشته باشد در مسیر توجه به قدرت نرم با قدرت هژمونیک غرب بهعنوان دیگری روسیه
روبهرو است. این موضوع» رویکرد روسیه به قدرت نرم را پیچیده میکند؛ زیرا از یکسو.
بهرسمیت شناختهشدن قدرت نرم روسیه در جامعه بینالمللی آمشتلزم پذیرش آن از سوی
قدرت هژمونیک غربی (اروپا و ایالات متحده) است و رهبران؛روسیه در این چارچوب ناگزیر
از پذپرش معیانهای, قدرت نرمآمزیلونیگاف رل هگ ای دیگر هویت زوسیه بهعنوان
قدرتی بزرگ. زمانی که با رد دیگری غربی روبهرو است در مخالفت و دفاع در برابر دیگری
غربی معنا مییابد (2005 ,1278). همین مسئله بر ماهیت درک رهبران روسیه از قدرت نرم
تحلیل زیر نشان میدهد که چگونه دوگانگی هویت بزرگ- قدرتی روسیه که در فرایند
رابطهای پیچیده با دیگری غربی شکل میگیرد» موجب بازتولید هویت دوگانه در گفتمان
قدرت نرم روسیه میشود. از یکسو بخشی از این گفتمان درپی پذیرش مژلفههای طرف
۸ مطالعات اوراسیای مرکزی, دوره ۰۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸
هژمونیک غربی است؛ از سوی دیگر, در نتيجه نپذیرفتن کشورهای غربی,» این گفتمان
بهگونهای متفاوت و در مخالفت با گفتمان هژمونیک غربی نمود مییابد.
بعد همکاریجويانه قدرت نرم روسیه؛ بهدست آوردن منزلت از راه پذیرش قدرت هژمون
گروهی از سیاستگذاران روس تعبیری شبیه به انديشه نای از قدرت نرم ارائه کردهاند که مبین
پذیرش بخشی از گفتمان هژمونیک قدرت نرم از سوی روسیه است. برای نمونه» سرگئی
لاوروف در مقام وزیر خارجه روسیه در سال ۲۰۰۸ قدرت نرم را توانایی نفوذ در جهان از راه
جذابیت تمدن, فرهنگ و سیاست خارجی تعریف کرد (10 :2014 ,16189616۷۵). در همین
زمینه» وی در تدوین مجموعه جذابیتهای روسیه مواردی مانند جامعه مدنی قوی, مشارکت
در برنامههای کمک بینالمللی و دستاوردهای آموزشی و مراقیتهای بهداشتی را گنجاند.
دمیتری مدودیف نیز در سال ۲۰۱۲ قدرت نرم را منبع خاصی برای رهبری جهانی دانست که
با ظرفیتهای انسانی ارتباط مستقیم دارد. او اضافه کرد که برای استفاده از این منابع» روسیه
باید شرایط آبرومندانهای برای کوششهای خلاقانه فراهم کند. کنستانتین کاساچف, در مقام
رئیس سازمان قدرت نرم روسیه. همسو با تفسیر نای از قدرت نرم گفت: تصویر روسیه باید
بهشکل طبیعی جذابیت داشته باشد و آگاهانه و خودجوش حمایت دیگران را بهدنبال داشته
باشد؛ بنابراین روسیه باید خود را بهعنوان نمونهای معرفی کند تادیگران در حل مشکلات و
پرداختن به مسائل سیاسی و اقتصادی از آن الگو بگیرند. کاساچف همچنین در این میان
جذابیت مشهود اندیشههای لیبرال مانند آزادی, مردمسالاری, حاکمیت قانون و احترام به
حقوق بشر را تصدیق کرد (10-11 :2014 ,619616۷8آ). او در فرصتهای مختلف نهادها و
روشهای قدرت نرم کشورهای غربی را مدلی برای یادگیری و الگوبرداری از سوی روسیه
معرفی کرد. همچنین گریگوری کاراسین در مقام معاون وزیر امتور خارجه (۲۰۱۰)» در
سخنرانی آغاز بهکار دو نهاد فعال در حوزه قدرت نرم» به نامهای شورای امور خارجی روسیه
و بنیاد گورچاکف برای حمایت از دیپلماسی»«عمومی» تأکبّد کرد که آنها بهشکل کامل در
مسیر نیازمندیهای جدید و همکاری با شریکهای مهم بینالمللی از جمله کشورهای غربی
حرکت میکنند (65-72 :2010 ,506۷6160 200 127800). سخنان فوق نشاندهنده ایستار
روسیه در پیروی از گفتمان هژمونیک» گرفتن و شبیهسازی اقدامها و تجرب غرب و همراهی
با جریان جهانی در زمینه قدرت نرم است. بهپیان دیگر روایت غربی مرجع اوليه نخبگان
بهطور کلی, در حلقههای دیپلماسی عمومی روسیه این گرایش وجود داشست که جامعه؛
مدنی و نهادهای غیردولتی این کشور در حوزه قدرت نرم فعال شوند. آنها همواره بهدنبال آن
بودهاند که از ظرفیتهای دیپلماسی دیجیتال و شبکههای اجتماعی برای ارتفای قدرت نرم
روسیه استفاده کنند (2014 ,1)0926060۷). به علاوه» روسها همانند سایر کشورهای بزرگ در
ارائه کمکهای توسعهای به ملتهای دیگر برای پیشبرد قدرت نرم روسیه, منافع قابل
ملاحظهای میدیدند (2014 ,160926106۷). سرانجام اینکه» تأسیس موسسه مردمسالاری و
همکاری در سال ۲۰۰۸ و فعالشدن دفترهای آن در نیویورک و پاریس 776027۵ 2:4 ۸1۵66)
(113 :2013 م,فط102ط502 را نیز میتوان در جهت همکاری و همراهی با ارزشهای غربی مانند
روسیه با رجوع به تلقی غرب از قدرت نرم در پی آن بوده است چهره منفی روسیه در
میان ملتهای غرب را ترمیم و از این رهگذر پیوندهای دو طرف را تقویت کند. بازتاب چنین
رویکردی را در بیانیهها و سندهای رسمی مختلف روسیه میتوان بهروشنی مشاهده کرد.
سیالیت گذاراتروس بر یا بآورند کید تفسورین میاه سم ال رووسنه ذر کشووهای غربی»
تصویری منفی و مبتنی بر نگاه قشری است؛ بنابراین روسیه باید برای اصلاح و ترمیم آن با
فراهمکردن اطلاعات درست و مثبت درباره مسائل مختلف داخلی و بینالمللی تلاش کند. در
همین چارچوب, کاساچف تأکید کرد که روشیه کشلژری متفاوت با سایر کشورها نیست. تلقی
روسیه بهعنوان کشوری متفاوت بهدلیل پیشفرضهای نادرست کشورهای غربی و
بهجریانانداختن حجم زیاد تبلیغات در این زمینه است. روسيه جدید بهصورت کامل با اتحاد
شوروی متفاوت است؛ زیرا روسیه همواره تلاش کرده انست تا ارزشهای جهانی و اصول
مردمسالار را پیاده کند. بر این اساش کاساچف نتیجّه میگیرد که,با اصلاح تصویر روسیه
بعد رقابت جويانه قدرت نرم روسیه: بهدست آوردن منزلت از راه مقابله با قدرت هژمون
بهرغم آنچه گفته شد و استقبال روسیه از روایت هژمونیک قدرت نرم؛ بهنظر میرسد نخبگان
سیاسی این کشور بهخوبی نسبت به محدودیتهایی عملی این رویکرد آگاهی دارند. تداوم
رویکرد انتقادی غرب نسبت به وضعیت داخلی روسیه از جمله ضعف مردمسالاری و ارائه
تصویر منفی از روسیه در غرب, رهبران روسیّه را ناگزیر بهسمتی هدایت کرده است که با
توجه به ظرفیتهای موجود راهکارهای دیگری را برای پیشبرد قدرت نرم و برجستهکردن
جایگاه این کشور در صحنه بینالمللی جستوجو کنند (305 :2016 ,8520266)» بنابراین آنها
منطق قدرت نرم را بهصورت اساسی معکوس کردند؛ یعنی بهجای اینکه قدرت نرم را ابزاری
برای دستیابی به جایگاه بزرگ- قدرتی تلقی کنند. با تلقی روسیه بهعنوان یک قدرت بزرگ.
قدرت نرم را برای آن مفروض و امری طبیعی پنداشتند. بهعبارت دیگر, قدرت نرم بهعنوان
برایند جایگاه و هویت بزرگ- قدرتی روسیه تلقی شد و نه برعکس. این بعد از گفتمان قدرت
نرم روسیه در برخی زمینهها بهشدت از گفتمان هژمونیک غربی فاصله دارد. در این چارچوب.
۸۸ مطالعات اوراسیای مرکزی, دوره ۰۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸
از ویژگیهای خاص قدرت نرم روسیه تمرکز آن بر روی فرهنگ و رویگردانی از منابع
سیاسی قدرت نرم مانند مردمسالاری و حقوق بشر است. دستاندرکاران دیپلماسی عمومی
روسیه بیشتر بر روی به اصطلاح جهانشمولی فرهنگ متعالی روسیه تأکید داشته و حضور
فرهنگی روسیه در خارج از مرزها را کمک به قدرت نرم این کشور تلقی کردهاند ( ,1.2770۷
4 :2012). به استدلال آنها ملت بزرگی مانند روسیه نمیتواند در ارتباط با قدرت نرم فقط
بر آساس اروش فاق ,سیاسی سرهم سالازی اناوت شوه رقسیه.سانان مشی عشاقتی برا
نمایندگی میکند که در آن فرهنگ نقش مهمتری دارد. در نتیجه بهنظر میرسد نخبگان روس
فرهنگ را دلیل کافی برای ادعای قدرت نرم دانستهاند ( :2015 مطفاداده 16۵۳0 ۵00 صنصع م5
روش دیگر سیاستگذاران روس برای ادعای قدرت نرم نکوهش گفتمان غربی است.
آنها در کنار تکریم و تمجید منابع قدرت نرم روسیه به کوچکنمایی و تحقیر منابع غربی
قدرت نرم پرداختهاند. یکی از مصادیق این موضوع گزارش سالیانه وزارت امور خارجه روسیه
دوباره نقض حقروق بشر در کشررهای ری وی کرچکندایی ارزشهای لیبرال
غربی و زیر سوالبردن جذابیت جهاتی آن تهیه و منتشر میشوّه»»این موضوع دو هدف را برای
روسیه تأأمین میکند: یکی اینکه ذر یک نگاه مقایسهایآقدرت نرم روسیه در حوزهه
مردمسالاری را در موقعیت بهتری قرارامی دهد؛ دیگر اینکه آبیگیریآقتدرت نرم بر اساس
استانداردهای خاص روسیه را آسانترمیکند: برای نمونه» کنستانتین کاساچف استدلال کرده
است که ارزشهای غربی مانند مردمسالاری برای جوامعی .با تاریخ و سخمتهای فرهنگی
متفاوت مناسب نیست. همچنین به باور وی» صحبت از روایت واحد از مردمسالاری غربی و
مناسبت آن برای سایرین تلقی درستی نیست. مدلهای مختلف مردمسالاری وجود دارد که
هرکدام مبتنی بر شرایط خاصن هریک از ملتهاست و در این میان راوسیه پيشنهاددهنده مدل
توسعه ویژه برای کشورهای عضو جامعه کشورهای همسود است (-382 :2010 ,۸0۲0910
در کنار این روایت پیچیده» تعدادی از مقامهای روشیه استدلال کردهاند که اگر
جهانشمولی اندیشههای مردمسالار هم پذیرفته شود. ایجاد انخصار برای تفسیر این اندیشهها
برای پیشبرد قدرت نرم بههیچوجه پذیرفتنی نیست. چنین رویکردی به روسها کمک میکند
تا مقوله قدرت نرم را بهدور از محدوديتها و الزامهای ناشی از بنیادهای اصلی آن در غرب
پیش ببرند. جالب اینکه بعضی سیاستگذاران روسی سربسته این باور را مطرح میکنند که
روسیه میتواند با پیروی بهنوعی نوسازی بشردوستانه جهانی و اندیشههای ابتکاری با عنوان
انسانگرایی» ترقی و روح بشری حتی بهتر از جوامع غربی به پیشبرد مردمسالاری کمک کند
ادعای دیگری که مبین جدایی روسیه از گفتمان هژمونیک قدرت نرم است. به
تصویرکشیدن قدرت نرم غربی بهعنوان ابزار موذیانه برای پیشبرد هدفهای ژئوپلیتیکی غرب
است. گفتمان قدرت نرم روسیه در سالهای اخیر بهویژه در دوره سوم ریاست جمهوری
پوتین و در پی بحرانهای اوکراین و سوریه و تیرهشدن روابط روسیه با غرب» آهنگی خصمانه
و مقابلهجویانه با غرب به خود گرفته است. اوجگیری انتقادهای غربی نسبت به سیاستهای
روسیه منجر شد که در این کشور قدرت نرم غرب تهدید جدی برای دولت روسیه و منافع
ملی آن تلقی شود. در این میان» روسها مفهوم مورد نظر جوزف نای از قدرت نرم را محرک
تحولهای جدید جهان عرب تلقی کردند که در واقع هدف تغییر رژیم را دنبال میکرد
(2012 ,1.2۷70۷). چنین درک تهدیدامیزی از قدرت نرم غرب, بهواسطه تجربه انقلابهای
رنگی در حوزه کشورهای مستقل همسود تقویت شد. در پی اعتراضهای دموکراتیک روسیه
در سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۲ بحران سیاسی اوکراین و بحران سوریه که همه از نگاه روسها
اقدامهای مهندسیشده از سوی غرب برای تضعیف منافع ملی روسیه قلمداد میشود
(330-334 :2013 ,عهننط5) برداشت اتهامی و منفی از قدرت نرم غرب در میان نخبگان
از نگاه سیاستگذاران روس»:قدرت نرم با عنوانهایی چون رفتارهای اخلاقی و پیشبرد
ارزشهای لیبرال دموکراتیک در واقع. پوششتیی برای دخالشت غرب در مسائل داخلی سایر
کشورهاست؛ بنابراین قدرت نرم غرب را ابزار سیاسی برای کنترل غیرمستقیم و دستکاری
افکار مردم کشورهای دیگر از راه سازمانهای غیردولتی محلی مورد حمایت غرب تلقی
کردهاند. در سال ۲۰۱۲ ولادیمیر پوتین ,اقدامهای پکشورهای غربی در قالب قدرت نرم را
غیرقانونی خواند و گروههای مدنی شبهدولتی غرب را درگیر لابیهای غیرمدنی دانست.
همچنین» فناوریهای جدید اطلاعاتی و ارتباطی و شبکههای اجتماعی مانند فیسبوک در
گسترش قدرت نرم بهسود غرب و به زیان روسیه مقصر شناخته شدند. نتیجه اینکه, قدرت نرم
نای معادل با تبلیغات. جنگ روانی و جنگ اطلاعاتی در نظر؛گرفته شد. مقامهای روس بر این
باورند که در جهان معاصر ناآرامیهایعمومی نتيجه مهندسی سیاسی غرب از راه قدرت نرم
است که در آن اعتراضهای مردمی علیه حکومتهای ملی و خواست مردمسالاری بدون
توجه به اصالت و الزامهای آن» بیشتر از سوی سیاست گذاران غربی بهرهبرداری سیاسی شده
است (50-52 :2013 ,7210 3/۵7 200 ن1220). از این منظسر, مردم ناراضی که در چنین
اعتراضها و انقلابهایی نقش داشتند.» هیچ منظور و نقش معناداری نداشتهاند. آنگونه که
غرب بهتصویر میکشد. در همین زمینه بود که پوتین آمریکا را در برابر تظاهرات اعتراض آمیز
مردم روسیه در پی انتخابات سال ۲۰۱۲ مسئول دانست (51 :2013 ,72710 3/۵0 200 ن1]220).
۹۰ مطالعات اوراسیای مرکزی, دوره ۰۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸
همزمان با درک تهدید قدرت نرم غرب برای روسیه. رویگردانی از گفتمان هژمونیک
قدرت نرم از سوی نخبگان سیاسی روسیه با ارائه روایت ضدهژمونیک قدرت نرم همراه شد.
رهبران روسیه مدعیاند که نوع منصفانه و صادقانهتری از قدرت نرم را ارائه میکنند که
جذابیت آن مبتنی بر نظم جهانی وستفالیایی» یعنی احترام به حاکمیت و مداخلهنکردن در
مسائل داخلی کشورهاست. در حالی که قدرت نرم غربی و جذابیت آن مبتنی بر ویژگیهای
داخلی و ملی (مانند مردمسالای, احترام به حقوق بشر اقتصاد بازار) است. گفتمان قدرت نرم
روسیه جهتگیری بیرونی دارد و بر حوزه نظام بینالملل و روابط بین کشورها تمرکز دارد.
بنابراین» جذابیت قدرت نرم روسیه معطوف به حفظ حوزه داخلی از نفوذ زیانبار قدرت نرم
غربی و تقویت همکاری بدون قیدوشرط و بهدور از هرگونه جانبداری ارزشی بین دولتها
بر اساس احترام متقابل و در چارچوب حقوق بینالملل است. بر این اساس» رهبران روسیه بر
این ,پایرنا کهرویکرد شرافسنذانهای دارند ر بویی ایجادنظاه بیمالغللی دموگرانیکاتی
منصفانه تر و باثباتتر تلاش میکنند که از نفوذ هژمونیک اغرب برای ایجاد نظام جهانی
نولیبرال از راه روشهای غیرقانونی قدرت نرم محفوظ باشد (2012 ,2۷۳0۷-]).
بهنظر میرسد دفاع از حق حاکمیت. کشورها واحفظ نظم بینالمللی در گفتمان قدرت نرم
روسیه در چارچوب نقش بزرگ- قدرتی روسیه قرار میگیرد. احساس روسیه برای استحقاق
جایگاه قدرت بزرگ و در پی آن اداشتن قدرزت نرم بهضورت کامل در تلاش سیاستگذاران
روس برای رد انتقادهای غرب انعکاس دارد. به باوز آنها تصویر منفی روسیه در غرب و
انکار قدرت نرم این کشور بهدلیل تلاشهای عمدی رهبران غربی برای بیاعتبارکردن روسیه
بهعنوان یک رقیب ژئوپلیتیکی قدرتمند است. این واقعیت که روسیه بهصورت مستمر با
انتقادهای غربی روبهرو است. این باور را در نخبگان روسی تقویت میکند که روسیه در عمل
در مقام قدرتی بزرگ اسست :که هزمونی آمریکا را بهشدت به چالش امیکشد. بنابراین» بهدلیل
قدرتمندی روسیه است که قدرت نرم روسیه در فرایند رقابتی غیرمنصفانه* کوچک جلوه داده
فرایند جداشدن گفتمان قدرت نرم رونشیه از گفتمان هژمونیک را میتوان حرکت از
شکلهای معتدل مقاومت بهشکلهای تند مخالفت با هژمونی غرب توصیف کرد (شکل ۱).
مرحله نهایی مقاومت آشکار روسیه در برابر قدرت نرم هژمونیک را میتوان در مقولذ
رویارویی لفظی نخبگان روسی مبنی بر نیاز این کشور به استفاده از قدرت نرم خاص روسیه
علیه قدرت نرم غربی با دفاع از منافع ملی به روشنی مشاهده کرد (305 :2016 ,530866). به
باور آنها هدف روسیه این نیست که به هر قیمتی محبوبیت بهدست اورد؛ بلکه اولویت
روسیه حفاظت از منافع ملی شامل قدرت نرم است. بحران بینالمللی اوکراین را میتوان در
این چارچوب تحلیل کرد و جنگ اوکراین را ناشی از برخورد قدرت نرم غرب و روسیه
دانست. بر این اساس» میتوان استدلال کرد که گفتمان قدرت نرم روسیه تا حد زیادی در
قالب اصول سیاست خارجی پوتین بر اساس ملاحظههای ژئوپلیتیکی و عملگرایی سیاسی
شکل ۱: مراحل جدایی تدریجی روسیه از گفتمان هژمونیک قدرت نرم
روسیه با استفاده از راهبرد دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی خود با متوسلشدن به
ابزارهایی مانند گسترش رسانههای جمعی (تلویزیون زاشا تودی) در جهت مقابله با غرب
بهویژه آمریکا گام برداشته است. تبلیغهای ضدآمریکایی.علاوه بر رسانههای دولتی یا در کنترل
دولت روسیه از راههای دیگری مانند جنبشها و سازمانهای جوانان با حمایت کرملین,
اتاقهای فکر برنامههای مستند» فیلمها فضای مجازی و شبکههای اجتماعی دنبال میشود.
نظرسنجیها حاکی از موفقیت"رهبران روسیه در ارائه تصویری نامطلوب از آمریکا در داخل
در پیگیری جنبش جهانی گرایش به قدرت نرم در دهه گذشته. سیاستگذاران روس در
آسیبشناسی سیاست خارجی روسیه به این نتیجه رسیدند که سیاست سنتی متکی به قدرت
سخت روسیه دیگر در جهان معاصر کارایی لازم را ندارد؛ بنابراین در تنظیم آیین جدید
سیاست خارجی این کشور جایگاه ویژهای به قدرت نرم داده شد تا از این رهگذر به ترمیم
چهره مخدوششده روسیه درپی مداخله روسیه در مسائل کشورهایی چون گرجستان و
اوکراین» مقابله با انقلابهای رنگی و حفظ رژیمهای طرفدار روسیه در منطقه خارج نزدیک
۹۲ مطالعات اوراسیای مرکزی, دوره ۰۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸
کمک کنند. در این نوشتار موضوع قدرت نرم روسیه را از دو منظر بررسی کردیم: نخست
اینکه» قدرت نرم روسیه را بهعنوان گفتمانی تلقی کردیم که با توجه به اهمیت آن برای
بهدست آویورقان منرزلت و افزایش قدرت ملی در سیاست جهانی معاصر توسط نخبگان روسی در
پاسخ به رشد گفتمان هژمونیک قدرت نرم در غرب به جریان درآمد؛ دوم اینکه» تلاش کردیم
اهمیت قدرت نرم را در روند رابطهای نشان دهیم که در ارتباط با مورد روسیه این موضوع را
در چارچوب رابطه گفتمان روسی قدرت نرم با گفتمان هژمونیک توضیح دادیم.
در هر حال, یافتههای پژوهش نشان میدهد که تلاش روسیه برای بلادست آووادن مترلت دز
تأثیر هویت دوگانه بزرگ- قدرتی آن کشور قرار دارد که در روابط آن با دیگری غرب شکل
گرفته است. زمانی که روسیه نمیتواند با بهرسمیت شناختهشدن قدرت نرم خود در گفتمان
هژمونیک غرب جایگاهی بهدست آورد» ناگزیر با توسل به جایگاه بزرگ- قدرتی روسیه در
نظام بینالسلل, کون خاصی از قذرت رم پر اساسا استانداردهای خاسی روسی و در سخالفتبا
قدرت هژمون و استانداردهای قدرت نرم آن ارائه میدهد. موج انتفادگرایی و بدبینی بین
روسیه و غرب و تیرگی روابط آنها این احساس,زا در میان نخبگان روسی تقویت کرد که
منافع روسیه بهعمد از سوی طرف غربی نادیده گرفته میشود و تداوم این وضعیت روسیه را
در معرض ناامنی و آسیب قرار میدهد. برآاین اساس, آنها در راشتای تأمین منافع ملی روسیه
به مفصلبندی قدرت نرم این کشور بر مبنای ملاحظههای ژئوپلیتیکی و در مخالفت با گفتمان
در این میان مسئله این است که آیا وجه دوم قدرت نرم روسیه» که بر اساس عملگرایی
سیاسی و در رقابت با غرب چارچوببندی شده است. میتواند در غرب بهرسمیت شناخته
شود و جایگاهی بهدست آورد؟ روشن است که بهرسمیت شناختهشدن قدرت نرم روسیه از
سوی کشورهای غربی و در.پی آن بهبود چهره آسیبدیده این کشور مشروط به نوع برخورد
روسیه با معیارهای قدرت نرم هژمونیک. یعنی ارزشها و رویههای لیبرال دموکراتیک است.
همچنین بستگی دارد که ایالات متحده و سایر کشورهای غربی تمایل به تعدیل نظم مسلط
نولیبرال داشته باشند. بهشکلی که جایگاه و منافع برابر برای دیگران را مورد شناسایی قرار
دهند. روسیه باید برای سازگاری و همنوایی عملی با ملاحظههای قدرت نرم هژمونیک و
بهرسمیت شناختهشدن شرایطش در این چارچوب. اقدام به نوآوری و خلاقیتهای اجتماعی
قابل پذیرش برای قدرت هژمون کند. اما با توجه به اوجگرفتن فضای بیاعتمادی بین روسیه و
غرب, بهنظر میرسد گفتمان قدرت نرم روسیه در شرایط کنونی بیشتر متمایل به وجه دوم
یعنی رقابتجویی و دشمنی با غرب است. در این زمینه» رهبران روسیه تلاش میکنند تا
اثتلافی از کشورهای همفکر برای مقابله با نظم هژمونیک غربی گردهم آورند؛ بدین ترتیب
بنیادی برای قدرت نرم روسیه در آینده ایجاد کنشد. نتیجه اینکه» در شرایط حملات لفظی
مقامهای روس برای بیاعتبارکردن قدرت هژمون و مقصردانستن آن در ناکامی قدرت نرم
روسیه احتمال شناسایی آن از طرف قدرت هژمون بسیار ضعیف است. به علاوه با در
نظرگرفتن منطق دور فاسد. بهنظر میرسد وجه مقابلهجويانه گفتمان قدرت نرم روسیه با غلبه
بیشتری استمرار داشته باشد. برای نمونه ایجاد سازمانهای غیردولتی وابسته به حکومت برای
فعالیت در عرصه دیپلماسی عمومی» تنها به جدایی بیشتر از غرب و تأخیر در بهرسمیت
:11810 ما مطان۸ ۵۶ ۳۳۵۵۵۵۵ عصناعساقط۳۵ ,(2010) 1 موزدمتطاسش 13
8 016 عمطنعمقط۲ فمه امک عطا عمنامساعم0 ,(2005) 1 ,162 .2
613-6۰ .00 ,3 370۰ ,33 ۷۵1۰ ,و خصصعالنق3 موس 0۵۶ ص210
40 10600۷ :206۶ امک مفلععتظ ۶و ععقع قوس ۵ط۲ ,(2014) ۷۰ م16۵هفنگط .3
0 1۳05۸ ,ص۸00 ۵۶ ۳0۳۷۵۳ عطا هقیتع کتمتفعط هز عکسم 0
۳۳۵۵۵0۰ ۵ ج ۸0 ات صفلبامطاک 206۶ م5 ففزد ۸" ,(2014) کل ,۵۹2000 4
-ا 9-50 8/02/۳551 11۳6۲10۳ هک کب 0://77ط نکم عاطهاند ۸ ,8 3/12 ,0906 هزعع 3
۵ طاعه م۸ ۳0۵۴ 50 دنهد :۱۷۵۵۵ تفع ,(2010) با بش ,۴00۲5 5
1-4 .00 ,81 .370 ,10 ۷۵1۰ ,)01868 اهنا وادس۸ صعنععسط ,یناو2 کامندمص۲
30 0ص ع9عصنط0 نومعماعمگ کنمهاک ,(2010) معلصعط مگ بش هه ۷۷۰ .0 شآ .6
63-95 .00 ,4 370۰ ,34 ۷۵1۰٩ ونواسهع5 اهد واه 10 و2۳۵ کنا ۵ دمعدممم ۸
,6 تال ,31610086 ۷۵1۵006 وان کم علنک خطونظ ۵ط 0۵۵ ,(2012) .5 ۵۷۵۷] .7
8560عع۸) بلاط .174662 ع ناد /ع 0 ۵۵0 //:0ط ناه علطهلاند ۸
۸5۰ ۳۵116 :۷۵۳ 370 ,80/62 ۵ ۳۵۵۵۳۵ 6ط1 ,(2011) .5 .7 ,376 .8
1۵5 عصتوصها 0 ,(2015) یفک سا وصه .5 لش مصنصاوجه5 .9
347-3 .00 ,3-4 .3105 و35 ۷۵[۰ رکافا80 برع عاه 50 ۳0۵۳
4 6 1۵۳ کعزعع 502 بدمنانفص1۳۵ 20۷6۶ ,(2000) 056۳5 فصه با 8 ,136 .10
15 :30/6۶ 501 ۱۵ حصمصع116 ۳۳۲۵۵۹ ,(2010) فمصقط با هه .ی مصقتطق72 11۰
5 200 206۲ 50۶۲ ,(6049) +60۶ .36 فصه حمصسع۲ 13 نصز تموصعط) آهه م۲0 2 ۶٩
۹ مطالعات اوراسیای مرکزی, دوره ۰۱۲ شماره ۱ بهار و تابستان ۱۳۹۸
۰۴ 3۳۵۵۶۶ عطزمما00۵ ۵ط1 ,(2013) نصحلنطعطاک ناهو1710 ۳۰ هه ۳۰ بععها۸
,565 کاف6020 عطا هه هزع۸ [۵ 6600 ,نکش صزع۳۵۳۵ معط جز 8006۳
4 ,(2016) ۷32020020 .36 فصه صعمط 34 م۸ مصنطصطغانمطاک خصقطحمطی .
1 175۸ ۶٩ وعفصسمامن0 عناط۲۵* ,(2013) 7200 صنق/3 .36 200 ۳۰ ,12۵0 .۰
45-6 .00 م81 .370 ,10 ۷۵1۰ ,5000165 3062 5011 مقزطامطامم م۸
(1 51216 :7010 ۳0۳۵۵0 2و1 او 0010061 عط1 ,(2005) .7 مهم .
5۰ [۵ 1016۳۳200 وصه آه0ضز1م2 +1۵ عه نصا معط ,م19 ۷۷6۶۲ فصه
:163۵ ,۳۵۵ ددع6 دز اصعصص ی فصه عفنام2 ,(2014) .ظ بععقاممک .
عمط آهنمم5 1۶ خطیدمط1 ۵ بسعنطم 5120 ,(2009) تونطعقط .۸ 0هه ۳۰ ,1001266 .
40 ,701108 ۷۷۵۲1۵ صز دععن5 که 36:98 :2066 501۲ ,(2010) .5 بل ,3106 ۰
520681 1020 ۵۶ جانکهخصتا نصعحطع 1 ,056۳5 قصه اعطاعد(م7 3/۰ 5۶
,1 0هنص1۳2 ,ع۵ ۷۷۳ عمن10 هزذعسط هه مصنطا* ,(2013) .5 بل ,علاا .۰
:0 68860عع )۸ ,/386/1915917 ۵0/12/0 ۳۵010 //:0ط نم عاطهاند ۸
,۹5 ,۳۵۵6۵10 مفزدد عطا ۲و 000601 بومناو8 ۳0۳۵۵ ۵ط ۳۲ ,(2016) ۷۰ ,81015 ۰
,04 .100002479-1 /000002 /۹ع[8 /ع0ل /65ع02ز /ذعدز //نماکط ناه عاطهاند ۸
30 ,ومع 116 ۶و معط 1 ص60 منصماص۸** ,(2009) .17 مفصعحطع1 زفقط 1۰
۰ :163۵0 ,60۷۳6۵۸ هه ک0اناه2 مواعن م5 +هزفق ,(2016) 3/۰ مععقصد5 .12
3/20 بط 17۳0513160 بیفاناه2 مصد +صعصص۷می صفزعسط ,(2013) ۰ وعقننطگ 13
|
در دهه اخیر سیاست گذاران روس در آیین جدید سیاست خارجی روسیه به قدرت نرم، جایگاه ویژه ای بخشیدند تا از این رهگذر به ترمیم چهره بین المللی روسیه، مقابله با انقلاب های رنگی و حفظ رژیم های طرفدار روسیه کمک کنند. با پذیرش این فرضیه که توجه به قدرت نرم، ابزاری برای به دست آوردن منزلت و قدرت در جهان معاصر است، نوشتار حاضر درپی پاسخ گویی به این پرسش است که روس ها برای به دست آوردن منزلت و قدرت، چگونه به مفهوم بندی گفتمان قدرت نرم روسیه پرداخته اند. در این میان، قدرت هژمونیک غرب بر درک آن ها از این مقوله چه تأثیری داشته است. در پاسخ به این پرسش این فرضیه مورد آزمون قرار گرفته است که هویت دوگانه بزرگ- قدرتی روسیه که در فرایند رابطه پیچیده عشق و نفرت نسبت به دیگریِ غربی شکل گرفته است، به بازتولید هویت دوگانه در گفتمان قدرت نرم روسیه در مسیر تلاش برای به دست آوردن منزلت و نفوذ در صحنه بین المللی منجر شده است. یافته های نوشتار نشان می دهد که گفتمان قدرت نرم روسیه دو وجه متعارضِ سازگار و ناسازگار با قدرت نرم هژمونیک غرب دارد. سازگاری و همراهی با قدرت هژمونیک غرب تا جایی پذیرفته شده است که با هویت بزرگ- قدرتی روسیه و تأمین نفوذ و جایگاه آن برخورد نداشته است. در غیر این صورت، روس ها به پردازش گفتمان خاص روسی از قدرت نرم روی آورده اند که در مخالفت با گفتمان هژمونیک غربی قرار داشته است. برای تحلیل این معمارواره (پرابلماتیک) رویکرد تفسیری به کار گرفته و مفهوم هژمونی فرهنگی را به عنوان چارچوب نظری نوشتار برگزیده ایم.
|
10,541 |
340593
|
زیرا مشاهده شده است که مشتریان پس از حضور
موقت برای استفاده از خدمات یک مرکز ورزشی» در صورت بیتوجهی به خواستها و نیازهایشان از
۳۶ مد بریت ورزشی,» دوره ۰۷ شماره ۱ فروردین و اردببهشت ۱۳۹۴
سوی مدیران سازمانهای خدماتی ورزشی, بهدنبال مراکز جدیدی خواهند رفت تا آن مرکز بتواند نیازها
و خواستههای ,مورد انار اسان,را :تمیق کند. و آیق از وظایت یرای سازمانهای ورزشی,است تا با
شناسایی موارد مدنظر مشتریان به این عوامل جامه عمل بپوشانند و از این طریق به رونق و سودآوری
سازمان خویش کمک کنند. با وجود مطالعات مختلف صورتگرفته در سایر بخشهای خدماتی, به
تحقیقاتی که نقش وفاداری را با توجه به متغیرهای بازاریابی خدمات همچون کیفیت خدمات و رضایت
مشتری در حيطه ورزش تحت پوشش قرار دهد. کمتر توجه شده است. همچنین تلاشهای اندکی
بهمنظور تبیین تأثیر کیفیت خدمات و رضایتمندی بر وفاداری مشتریان در حوزه ورزش صورت گرفته
است. آزاینرو در این پژوهشن سعی شد قا تأثیر کیفیتخدمات و رضایتسدی بر وقادازی مشتریان در
روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود که بهصورت میدانی اجرا شد. در این پژوهش تأثیر
کیفیت خدمات و رضایتمندی بر وفادازیی مشتریان» در باشگاههایآورزشی (بدنسازی و مراکز آمادگی
جسمانی و ایروبیک) شهر تهران .بررسی" شد. جامعه آماری مورد. نظر. تمامّی مشتریان زن و مرد
باشگاههای: ورزشی شهر تهران بودنن )گ۹ 0 ریت ذر این باشگاهها را ذاشتتن.
ازاینرو در پژوهش حاضر تمامی باشگاههای دارای مجوز رسمی از اداره کل تربیتبدنی استان تهران در
داسته تقیق, قرار گرققند: برانناس برآوریهای: صوراتافنه: باوج بدتایسنود بودی انیت آبازی
پژوهش (بیش از صد هزار نفر از ۸۳۰ پاشگاه)» نمونه آماری پژوهش براساس جداول آماری (کرچسی و
مورگان) ۳۸۴ نفر تعیین شد و برای؛انتخاب نمونه بهصورت نمونهگیری خوشهای عمل شد و مناطق ۰۱
7 و ابا توجهاید توریع جفرافایی؛ بدشنوان خوشههای اضلی اتساپ شدند..آز هر منطقه هت
باشگاه تصادفی انتخاب شدند و در نهایت بهطور تقریبی ده نفراز مشتریان هر باشگاه که حائز شرایط
نورد تظر پودند, پهضو رت تصادقی وان گونه آماری یی ساب شدند. چایراین, ۴۵۶ پرسسنانه
در بین افراد تعیینشده» توزیع شد که ۴۱۷ پرسشنامه بهصورت کامل پاسخ داده شد و نتایج پژوهش
پرسشنامهه اصلی پژوهش توسط لیو (۲۰۰۸) در رساله دکتری مدیریت ورزشی خود و با ادغام و
ترکیب یازده پرسشنامه از يازده پژوهش مجزا یذکست: آمنده بود. وی برای تعیین پایایی آ از روش
بررسی تأثیر کیفیت خدمات رضایتمندی بر وفاداری مشتریان در باشگاههای ورزشی ... ۳۷
تحلیل عاملی اکتشافی! و ضریب آلفای کرونباخ برای تعیین همسانی درونی سوّالات استفاده کرده بود.
سوّالات پرسشنامه براساس مقیاس پنجارزشی لیکرت تهیه و تنظیم شده بودند. این پرسشنامه علاوهبر
بخش ویژگیهای جمعیتشناختی که شامل ٩ سوال میشد» دارای سه بخش اصلی به شرح زیر بود:
پرسکنامه کیفیت خنمات,شامل ۲۱ سوال مورک کیضی ملموسن: اعتماد. پاسخگویی: اطمینان بو
پرسشنامه رضایتمندی مشتری: شامل ۲۰ سوال ظاهر باشگاه» کارکنان» تسهیلات» ترویج و
پس از ترجمه پرسشنامههای مذکور روایی صوری آنها با کسب نظرها و اعمال اصلاحات مورد نظر
چند تن (نه نفر) از استادان مدیریت ورزشی که تخصص لازم در این زمینه را داشتند» تأیید شد.
همچنین برای تعیین پایایی" پرسشنامه ۸۰ پرسشنامه در یک مطالعه مقدماتی " روی مشتریان هشت
باشگاه که تصادفی انتخاب شده بودند» توزیع شد. برای تعیین پایایی علاوهبر آزمون ضریب آزمون آلفای
کرونباخ" (بر روی ۳۰ نمونه) از تحلیل عاملی,تأییدی* (بر اژوی:۸۰.نمونه) استفاده شد. پیش از تحلیل
غاملی. برای: تغیین اینکه. آبا تا داگههاف ورد نظر برا ۹" عاگلیسمناسب. است. یا خیر از
شاخص "73/0 و آزمون بارتلت"۲ استفاده شد:شاخص163/10«در دامنه صفر تا یک قرار دارد و
چنانچه مقدار شاخص بیشتر از ۰/۶ باشد. دادههای مورد نظر برای تحلیل عاملی مناسباند. همچنین
چنانچه 3-۷8[116 آزمون بارتلت کوچکتر از ۰/۰۵ باشد. تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار (مدل
عاملی) مناسب است؛ زیرا فرض شناختهشده بودن ماتریس همبستگی رد میشود (۸).
نتایج آزمون بارتلت و شاخص 13/0[ مطابق جدول ۱ است. از آنجا که مقدار شاخص 13/0 برای
هر سه پرسشنامه بیشتر از ۰/۷ است. تعداد نمونه برای تحلیل عاملی کافی است. همچنین مقدار ۳
آزمون بارتلت برای هر سه پرسشنامه کوچکتر از :۰/۰۵ است که نشان میدهد تحلیل عاملی برای
۳۸ مد بریت ورزشی,» دوره ۰۷ شماره ۱ فروردین و اردببهشت ۱۳۹۴
نتایج تحلیل عاملی نشان داد که هریک از متغیرهای موّلفههای پرسشنامه» دارای بار عاملی بیش از
۵ بود و تمامی متغیرها و موّلفههای پرسشنامههای لیو را تأیید کرد. همچنین نتایج آزمون آلفای
کرونباخ همسانی درونی بالایی بین سوّالات هریک از پرسشنامهها نشان داد که نتایج آن به شرح جدول
جدول ۲. نتایج آزمون آلفای کرونباخ برای تعیین پایایی پرسشنامه
برای تجزیهوتحلیل دادهها از روشهای آمار توصیفی (میانگین» انحراف.معیار جداول و شکلها) و استنباطی
(آزمون کولموگروف- اسمیرنوف » ضریب همبستگی: پیرسون » آزمون دوربین- واتسون و رگرسیون چندگانه )
در سطح معناداری 0۳۰/۰۵ استفاده شد. کليه محاسبات آماری با استفاده از نرمافزار 52554 نسخه ۱۸و
نتایج آمار توصیفی پژوهش نشان داد+که از کل ۴۱۷۲ نفر نمونه پژوهش,» ۷۳ درصد (۳۰۴ نفر) مرد و مابقی زن
بودند. ۵۶ درصد (۲۳۴ نفر) متأهل بودند و رده سنی ۱ تا ۳۰ سال با ۱ درصد (۲۱۳ نفر) و رده سنی ۱ تا ۴۰
بررسی تأثیر کیفیت خدمات رضایتمندی بر وفاداری مشتریان در باشگاههای ورزشی ... ۳۹
سال با ۲۴ درصد (۱۰۰ نفر) دارای بیشترین درصد فراوانی در بین نمونههای پژوهش بودند. به لحاظ
سطح تحصیلات ۳۶ درصد (۱۵۰ نفر) مدرک کارشناسی داشتند که دارای بیشترین مقدار بود و ۴۸
درصد (۲۰۰ نفر) بین شش ماه تا یک سال سابقه و ۲۵ درصد (۱۰۴ نفر) دارای بیش از ۳ سال سابقه
عضویت بودند که بیشترین درصد و فراوانی را به خود اختصاص داده بودند.
با توجه به اینکه هریک از موّلفههای اصلی پرسشنامهها از تعداد متفاوتی متغیر تشکیل شده بودند
بهمنظور ایجاد مقیاسی که بتوان موّلفهها را با یکدیگر مقایسه کرد. تمامی مولفههای اصلی و مجموع
پاسخهای شرکتکنندگان در تحقیق بهصورت مقیاس ۰ تا ۱۰ تبدیل شدند تا مقایسه مولفهها با
یکدیگر و وضع مطلوب بهتر صورت گیرد. برای این منظور از دستور 6۵0101۵ و ۳660۵6 در نرمافزار
5 استفاده شد. جدول ۳ میانگین و انحراف استاندارد پاسخهای شرکتکنندگان در تحقیق را
برای بررسی ارتباط بین عوامل مختلف کیفیت خدمات و رضایتمندی مشتری با وفاداری مشتریان
باشگاههای بدن ازج از آز ن ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج این آزمون به شرح جدول ۴
است. قبل از استفاده از ضریب همبستگی پیرسون بهمنظور بررسی نرمال بودن متغیرها از آزمون
۴۰ مد بریت ورزشی,» دوره ۰۷ شماره ۱ فروردین و اردببهشت ۱۳۹۴
کولموگروف- اسمیرنوف استفاده شد. نتایج نشان داد که تمام متغیرهای تحقیق دارای توزیع نرمال
بودند. همانطورکه در جدول ۴ مشاهده میشود. بین تمامی مولفههای کیفیت خدمات و رضایتمندی
مشتری با وفاداری نگرشی و رفتاری مشتریان در سطح اطمینان ٩۹ درصد ارتباط وجود داشت.
جدول ۴. ضرایب همبستگی پیرسون برای بررسی ار تباط بین عوامل مختلف کیفیت خدمات و رضایت
بهمنظور بررسی تأثیر متغیرهای کیفیت خدمات» رضایتمندی و زیرمژلفههای آنان بر وفاداری
مشتریان» از آزمون رگرسیون چندگانه استفاده شد. همجنین.برای بررسی استقلال خطاها از آزمون
همانطورکه در جدول ۵ مشاهده میشود. آزمون دوربین- واتسون برای متغیر کیفیت خدمات
(۲/۵ > ۱/۹۶۷ > ۱/۵ و متغیر رضایتمندی (۲/۵ > ۲/۱۷۹ > ۱/۵)» نشان داد که بین خطاها
همبستگی وجود ندارد. ازاینرو شرط استفاده از رگرسیون برقرار است. همچنین نتایج آزمون
0۸ (۳)» نشان داد که بین متغیرها رابطه خطی وجود دارد (۱ 0۰/۰
بررسی تأثیر کیفیت خدمات رضایتمندی بر وفاداری مشتریان در باشگاههای ورزشی ... ۴۳
جدول ۵. نتایج آزمون رگرسیون چندگانه برای بررسی تأثیر کیفیت خدمات و رضایتمندی بر
جدول ۶. رگرسیون موّلفههای کیفیت خدمات و رضایتمندی با وفاداری
براساس نتایج رگرسیون موّلفههای کیفیت خدمات و رضایتمندی با وفاداری مشتری که در جدول
۶ نشان داده شده است. موّلفههای اعتماد (۳7۰/۰۰۱) و همدلی (۳7۰/۰۰۱) از متغیر کیفیت خدمات
و مولفههای کارکنان باشگاه (۳7۰/۰۰۱) و تجهیزات باشگاه (۳<۰/7۰۱) از متغیر رضایتمندی
در نهایت معادله و شکل خط رگرسیون برای پیشبینی وفاداری مشتریان از روی کیفیت خدمات و
رضایتمندی بهوسيله نرمافزار 5۳55 محاسبه و رسم شد که در شکلهای او ۲ نشان داده شده است.
۳۲ مد بریت ورزشی,» دوره ۰۷ شماره ۱ فروردین و اردببهشت ۱۳۹۴
راب0 505۷100 * 0.71 + 2:03 - برادری ا ۵۲ ۳100
شکل ۱. معادله و خط رگرسیون برای پیشبینی وفاداری مشتری از روی کیفیت خدمات
شکل ۲. معادله و خط رگرسیون برای پیشبینی وفاداری مشتری از روی رضایتمندی مشتری
از آنجا که تاکنون» بیشتر پژوهشهای صورتگرفته در صنعت خدمات ورزشی» در زمینه شناخت
آمراقات مععریان, از کیفیت. خدعات. و تسف راغیردهایی براق برآیرده کردن: انتظارانت: مخعریاق او
سنجش میزان رضایتمندی آنان در باشگاههای ورزشی دولتی و خصوصی بوده است.
بررسی تأثیر کیفیت خدمات رضایتمندی بر وفاداری مشتریان در باشگاههای ورزشی ... ۴۳۳
پژوهش حاضر بر جذب. نگهداری و وفاداری مشتریان متمرکز شده بود بدین منظور تأثیر کیفیت
آزسورق رگرسیون نشان داد که بین متغیر کیفیت خدمات ارائهشده به مشتریان با وفاداری آنان
ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد (۳>۰/۰۰۱) و کیفیت خدمات (۳۸ درصد) واریانس در وفاداری
مشتقزیان, را تبیین میکند: و با آن همپوشانی خارد.: تمایل به ارائه خدمات: باکیفیت: و :قابل انتظار
مشتریان» نقش مهمی در صنایع خدماتی دارد چراکه امروزه بهبود کیفیت خدمات در صنعت خدمات
بهعنوان یک راهبزد کلینی:برای:دوام»: پایداری و سوددهيی این سازمانها مطرح اسبت: ازاینرو رسیدگی
و توجه به مشکلات مشتریان, تأمین امنیت و درک نیازها و توجه به خواستههای مشتریان» از جمله
اقداماتی است که با توجه به نتایج پژوهش باید در رأس وظایف و اولویت کاری مدیران باشگاه در
راستای رضایت مشتری بهکار گرفته شود. نتایج پژوهشهای دیگر و این پژوهش نشان میدهد که
کیفیت خدمات یکی از عوامل مهم و اساسی موثر بر وفاداری است. جانسون (۲۰۰۰)» عنوان میکند که
مدیران سازمانهای خدماتی باید کیفیت خدمات ارائهله به/مشتژیان را در دو بخش بررسی کنند؛ اول
اینکه کیفیت ادراکشده از سختافزار که,بهمعنای بخشی ازه کیفیت,است و مربوط به ویژگی محصول یا
خدمت است و دوم کیفیت ادراکاشده ازینژمافزار که منظورهاز آن«خشی#ازکیفیت است که نمایانگر
عناصر تعاملی در خدمت ارائهشده است؛ مانند. کارکنان یا ویژگیهای محیط ارائه خدمت که میتواند بر
بهبود سطح کیفیت خدمات تأأنیر بگذارد»«(۲۱). یافتههای "مذکور با آنتایج سیدجوادین (۱۳۸۹)»
محمودی (۱۳۸۹)» پیل چوی (۲۰۰۱) و چانگ (۲۰۰۴) همخوانی دارد (۰۱۵ ۰۱۳ ۷ ۴). لیم (۲۰۰۶) و
چان (۲۰۰۸) اعتقاد داشتند که کیفیت خدمات بهطور غیرمستقیم و از طریق ایجاد رضایتمندی بر
وفاداری تأثیر میگذارند (۱۶::۲۶). چوی (۲۰۰۱) اشاره میکند که درک کیفیت خدمات موّثرترین و
مهمترین پیشگو در رضایتمندی و وفاداری مشتریان است (۱۵). رضایی کهن (۱۳۸۷) در پژوهش
خود به این نتیجه رسید که ویژگیهای محیطی مراکز. ورزشی» حفظ آرامش, ملاحظات شخص و
برنامههای ارائهشده در مراکز آمادگی جسماتی از مهمترین خواستهها و انتظارات مشتریان است که بر
کیفیت خدمات ارائهشده تأثیر بسزایی داره (۱). با توجه به اهمیت نقش کیفیت خدمات بر وفاداری
مشتریان» مدیران مراکز ورزشی باید از سطح انتظارات مشتریان خود آگاهی کسب کنند و خدمات
کارکردی و فنی خود را بهگونهای طراحی کنند تا از سطح انتظارات مشتریان فراتر باشد چراکه تنها در
این صورت کیفیت خدمات میتواند به رضایتمندی بینجامد. از دلایل احتمالی مثبت بودن ارتباط
۳ مد بریت ورزشی,» دوره ۰۷ شماره ۱ فروردین و اردببهشت ۱۳۹۴
کیفیت خدمات و وفاداری در پژوهش حاضر, توجه به انتظارات و علایق مشتریان از سوی مدیران
باشگاههای ورزشی بود و نیز برنامهریزی مناسبی که برای پاسخ به نیاز مشتریان در این مراکز صورت
میگرفت. همچنین از دید محقق توجه به تغییرات دائمی بازار و اضافه شدن رقبای دیگر مدیران
باشگاهها را بر آن میداشت تا با پهبود خدمات مورد انتظار مشتریان, استفاده طولانیمدت مشتریان را از
نتایج آزمون رگرسیون تشان ذاذ که: از بین خرذهمقیاسهای کیفیت خدمات: اعتماه مشتریان :ید
باشگاه (8>۰/۰۰۱4-۵/۰۳۸) و همدلی بین کارکنان باشگاه با مشتریان (1-۳/۶۴۱» 8۳>۰/۰۰۱)»
پیشگوی قویتری برای وفاداری مشتربان است: در توضیح: این یافتهها باید: گفت: که امروزه: دنیای
اقتصاد از صنعتگرایی در حال تغییر به خدمتگرایی است پاسخگویی در قبال انتظارات مشتریان و
توجه به نیاز آنان میتواند در افزایش سطح رضایتمندی آنان از کیفیت خدمات مور باشد. نتایج نشان
داد که پاسخگویی به نیازها و خواستههای مشتریان» حفظ حریم خصوصی, جبران زیانهای احتمالی و
تأمین امنیت مشتریان» از جمله مهمترین خواستههای مشتریان در پژوهش حاضر بوده که در بهبود
کیفیت خدمات نیز موّئر بوده است. همچنین آموزشهای نظری و عملی لازم در زمینه حرکات ورزشی
به مشتریان» دارا بودن تخصص,کافی در زمینه علوم ورزشی و امکان گفتوگوی مستقیم با مربیان و
مدیریت. باشگاه از جمله دلایلی اختگالیواست و مش گان یهگامتهاد و اطمینان بیشتر مشتریان به
باشگاههای ورزشی منجر شود. شمسیپور (۱۳۸۴) نیز در پژوهش خود عنوان میکند که آشنایی کم
مدیران و مربیان با نیازها و خواستههای مشتریان از جمله عواملی است که مشتریان به آن اشاره
داشتهاند(۵): فینک:و پاستوره (۲*۶۲) .هم آشاره: کرگند که آذراک و شتاخت کارکنان از آرائه خدمات
یه مراجعهکنندگان نقش رای د رسای مننای*متتربان داز ۸4۱۸0 بخنیمههمی از کیفیت خدمات
مطلوب» رسیدگی به شکایات است. جلب وفاداری مشتری از طریق رسیدگی موئر به شکایات بهطور
گستردهای باید مورد توجه قرار گیرد. رسیدگی به شکایات و خواستههای مشتریان باید بهصورت
فرصتهایی بهمنظور ارتباط با مشتژی از سوتی مدیران باشگاهها مورد توجه قرار گیرد و بهعنوان ابزاری
بدمتظور تأمین خواستههای در حال تغییر مشتریان, استقاده شود دز ضورت تحقق چنین امری احتمالا
رضایتبیشتر امشتریان او سودآزری مستمر برای باشگاه ضورتخواهد گرفت:. ماد ر برخی باشگاتها:
مدیریت نسبت به خواستهها و شکایات مشتری حالت بیتفاوتی یا حتی تدافعی به خود میگیرد که
سمولا این امر در باشگاههای ورزشی دولتی بیشتر از باشگاههای دارای مالکیت خصوصی مشاهده
بررسی تأثیر کیفیت خدمات رضایتمندی بر وفاداری مشتریان در باشگاههای ورزشی ... ۴۵
میشود. زیرا مراکز ورزشی دولتی بهدنبال سودآوری نیستند و خود را در دنیای خارج از رقابت با سایر
باشگاهها میبینند. مشتری ناخشنود در جستوجوی باشگاههای جایگزین خواهد بود و این نوع
مشتریان اهدافی هستند که بهسادگی توسط سار باشگاهها (رقبا) قابل حصول است. از دلایل احتمالی
که در پژوهش حاضر خردهمقیاس اعتماد دارای پیشبینی قویتر برای وفاداری میباشد این است که
پاسخگویی مناسبی از سوی مدیریت باشگاه نسبت به تقاضای مشتریان صورت میگرفت. علاوهبر این
توجه و حفظ حریم خصوصی تکتک افراد مراجعهکننده به باشگاه و توجه ویژه به حفظ سلامت
از دیگر نتایج پژوهش که از خواستههای بهحق مشتریان بود توجه مدیران باشگاهها به فراهم کردن
فضایی آرام در محیط باشگاه ورزشی» برآورده کردن نیازهای مراجعهکنندگان و حمایت از حقوق آنان از
سوی باشگاه و ساعات کاری مناسب باشگاه را میتوان نام برد که مشتریان این باشگاهها به آن اشاره
کردهاند. پژوهشهای پیشین در سایر مراکز خدماتی نشان میدهد که کماهمیت تلقی شدن حقوق
مشتریان و عدم توجه به خواستههای آنان از جمله موارد مهمی است که میتواند مشکلات جدی برای
باشگاههای ورزشی و بهویژه در بخش خصوصی ایجاد کنده لی.(۲۰۱.۰)» بیان میدارد که موارد کیفی
ملموس و همدلی دو مولفه مهم:کیفیت خدمات:برای تعیین:رضایّتمندی هشتریان است (۱۹). اهمیت
کلیدی منابع انسانی در سازمانهای پیشرفته:امروزی بهحخدی است که تحقق اثربخشی تمام روشها و
راهکارها را در نهایت. به عامل انسانی نسبت میدهند. آزاینزو مدیران باشگاه باید به فکر جذب
نیروهایی باشند که از نظر تخصص و تجربه تجارب لازم و کافی داشته باشند تا بتوانند ارتباط موثر و
نزدیکی با مشتریان برقرار کرده و نیازها و حقوق مشتریان را به شکل راحتتری درک کنند و به ارائه
خدمات مناسب به اصلیترین سرمايه باشگاه همت گمارند. همچنین از.دلایلی که موجب شد
خردهمقیاس همدلی» پیشبین قوی برای وفاداری باشد این است که ارتباط دوستانه و صمیمی بین
مقتریان و کازکنان باشگاه برقرار خداع ود یبال دلگ به مشتریان از هیچ کوششی دریغ
همچنین آزمون رگرسیون بین رضایتمندی با وفاداری مشتریان حاکی از ارتباط مثبت و معناداری
میان آنان بود و متغیر رضایتمندی (۴۳ درصد) با وفاداری مشتریان همپوشانی داشت. بررسیهای
انجام گرفته نشان داد که کیفیت خدمات مهمترین عامل رضایتمندی مشتری است. زیرا رضایتمندی
بالا به وفاداری میانجامد؛ یعنی چنانچه این متغیرها با انتظارات و ذهنیات مشتری تطابق داشته باشند
۴۶ مد بریت ورزشی,» دوره ۰۷ شماره ۱ فروردین و اردببهشت ۱۳۹۴
به رضایتمندی وی میانجامد و چنانچه این رضایتمندی از حد معینی بالاتر رود» وفاداری مشتری
معنا و مفهوم پیدا میکند. وفاداری مفهومی درونی است که به باور و نگرش افراد شکل میدهد و سبب
میشود بتوانیم مصادیق آن را در رفتار افراد مشاهده کنیم. یکی دیگر از عوامل موّثر در رضایتمندی
این است که چون کیفیت خدمات در لحظه درخواست مشتری بهوجود میآید و وجود خارجی ندارد و
همه افراد درک یکسانی از خدمات ارائهشده ندارند. باید کیفیت خدمات متناسب با خواستهها و نیازهای
نتایج رگرسیون نشان داد که خردهمقیاس کارکنان (80>۰/۰۰۱۷/۲۸۶) و تجهیزات باشگاه
(۵ ۴/۳۵ 80۰/۹ در نیز رشامتمننی: پیشگری: قهیتری: برای:وفادازی: سشتربان است. در
متغیر کارکنان براساس نتایج پژوهش حاضر بهکارگیری باشگاه از مربیان متخصص و باتجربه. آموزش
مطلوب به مشتریان و برخورد مودبانه کارکنان باشگاه با مشتریان از جمله مهمترین خواستهها و
انتظارات مشتریان بوده است. در همین رانگتا فینک##استوره: ۰۷۵ ۲۰)» در پژوهش خود عنوان کردند
که ازانه خدمات مطلوب از سوی کار کنا لاسرد 9 و یار بر رضایتسندی مشتریان است او
عامل نیروی انسانی مکانهای ورزشی» جز مهمترین داراییهای سازمان محسوب میشوند که میتوانند
همچتین پارک و کیم (۲::۰). عاوسفای سود ان انغکیفه خدمات متناسب با خولستههاتی
مشتریان و رضایتمندی آنان باید بر روی مشتری و بازار» تقویت کارکنان خط مقدم و ایجاد انگیزه و
آموزش مناسب برای کارکنان تمرکز کرد (۳۰). این یافتهها با نتایج ساعتچیان (۱۳۸۹)» لیم و چان
(۲۰۰۸)» پدراگوسا و کوریا (۲۰۰۹)» لیو (۲۰۰۸) و چانگ (۲۰۰۴) همخوانی دارد (۳۱ ۲۷ ۰۲۶ ۰۱۶
۳ ۳ ازاینرو جو اجتماعی مطلوب باشگاه» همچنین برخورد موّدبانه کارکنان و امکانات رفاهی از
جمله داشتن پارکینگ مناسب و دسترسی آسان به باشگاه» از جمله دلایلی بودند که موجب افزایش
سطح رضایتمندی مشتریان شده بود. نکته حائز اهمیت. در تمامی این پژوهشها نقش رضایتمندی
بهعنوان یک متغیر میانجی بود که ارتباطی مستقیم با وفاداری مشتریان داشت. البته این گفتهها
نمیتواند به قطع دلیلی بر وجود يا نبود وفاداری باشد چراکه مشخص است عوامل دیگری هم بر رفتار
مشتری در عمل, در استفاده از خدمات يا محصول تأثیر میگذارند. یکی از مهمترین عوامل موّثر بر
سطح رضایت مشتریان» هزینههای ارائه خدمات است. مبحث هزینه در دنیای رقابتی امروز بسیار حائز
بررسی تأثیر کیفیت خدمات رضایتمندی بر وفاداری مشتریان در باشگاههای ورزشی ... ۴۳۷
اهمیت است و عدم رضایت از هزینههای خدماتی که از سوی مشتریان بر استفاده از خدمات پرداخت
نتایج رگرسیون نشان داد که متغیر رضایتمندی (۴۳ درصد) نسبت به متغیر کیفیت خدمات (۳۸
درصد) پیشبین قویتری برای وفاداری مشتریان است. اين یافته به معنای بیاهمیت بودن کیفیت
خدمات نیست. تأثیر متغیر میانجی یا واسطهگر که رضایتمندی است. رابط بین کیفیت ادراکشده
تسم مقتتربان, و وفافاری اسکه یی ماک خوجه کینوت ختما ارانقکتنه سللوساتر بات کر
جیورت نف وقاذاریمی اتجانیت کند از سطنم: انتظاراکرمشتری بالات باق و کار او رقایتمنتی: ارجا نت
بنابزاین شناسایی ادراکات مشتری و عرضه نخدمات: در سطحی بالاتر از آن موجب افزایش وقادازی در
مشتریان میشود که این حاکی از اهمیت بالای کیفیت خدمات در مراکز ورزشی است.
چان (۲۰۰۸) بیان میکند که سطوح رضایتمندی مشتری بهطور مستقیم بر وفاداری مشتری تأثیر
میگذارد (۱۶). در مقوله کیفیت خدمات و رضایتمندی میتوان گفت. زمانی که مشتری در دریافت
خمات احساس کند در معامله انجام کرفتیارزشا را گلافت) کدگه کیفیت,دريافتشده با خواستههایی
در نهایت. میتوان گفت که هیچیک از کیفیت خدمات و رضایتمندی نمیتوانند بهتنهایی وفاداری
مشتریان را پیشبینی کنند و مدیران باشگاههای"#ورزش ی آباید,جنبههای مختلفی را که مشتری تجربه
در پایان میتوان به مدیران مراکز ورزشی پیشنهاد کرد که برای ارتقای کیفیت براساس بالاترین
انتظارات مشتریان باید دانش و مهارت کارکنان و مربیان خود را در پاسخ به نیاز مشتریان افزایش دهند.
همچنین توصیه میشود مدیران به کارکنان باشگاه خود توصیه کنند که هنگام مراجعه مشتریان به
باشگاه:ذر ارانه خرچه بهترگخنمات تام تلاشن اخوه راجدکاز گیرند: چراکه تجریگاول ,مشتزریان اقسیت
خاضی دازد و میتواند مراجعات یمتا آنای همقل مارا اطاطره ناخوشایندی از مرکز در هن
مشتریان بر جای گذارد. بهعنوان"راهکار پایانی این پژوهش, میتوان گفت از آنجا که بیشتر افراد
پژوهش حاضر در محدوده سنی ۲۱ تا ۳۰ سال بودند و اغلب قشر جوان جامعه هستند.» برنامهریزی
مناسب برای سلائق متنوع آنان میتواند در حضور آنان در باشگاههای ورزشی موّثر باشد.
۴۸ مد بریت ورزشی,» دوره ۰۷ شماره ۱ فروردین و اردببهشت ۱۳۹۴
۱ رضائی کهن» سمیرا. (۱۳۸۷). " انتظارات مشتریان از کیفیت خدمات مراکز آمادگی جسمانی شهر
مشهد ". پایاننامه کارشناسیارشد دانشکده تربیت بدنی دانشگاه فردوسی مشهد. صص ۶-۳۵.
۲ رمضانی» نسرین. (۱۳۸۳). "بررسی عوامل موّثر بر رضایتمندی مشتریان باشگاههای بدنسازی
خصوصی بانوان در سطح شهر تهران". پایاننامه کارشناسی|رشد دانشگاه تهران. صص ۴۵- ۰۱۴
۳ ساعتچیان؛ وحید؛ رسولی::مهدی؛ اسکندزی: عیسی و المی؛ علیرضا. (۱۳۸۹). "تأثیر کیفقیت
خدمات. رضایتمندی» وفاداری بر تصمیمات رفتاری آتی مشتریان جهت حضور در مراکز آمادگی
جسمانی و ایروبیک". مقاله اولین همایش علمی بینالمللی آمادگی جسمانی» تهران. ص ۰۱۲۶
۴ سید جوادین» سید رضا؛ خانلری, امیر و استیری» مهرداد. (۱۳۸۹). "مدلی از ارزیابی تأثیر کیفیت
خدمات بر وفاداری مشتریان خدمات ورزشی". نشريه المپیک. سال هجدهم» شماره 4۵۲ صص ۰۴۱-۵۴
۵ شمسیپور مریم. (۱۳۸۴). "بررسی نظرهای مشتریان سالنهای بدنسازی بانوان شهر اصفهان ".
۶ محمدی: اسماغیل, (۱۳۸۲). " ۰ و ر اس" چاپ اول تشران: موسسهه
۷ محمودی, احمد؛ مرادی, آرام؛ سجادی» سید نصراله.و حمیّدی؛ مهرزاد. (۱۳۸۹). "بررسی عوامل
مرتبط:یا وفاذاری مشتریان در مراکز آگلاگی/جسگانی شهر زان ". چگیّده مقالات اولین همایش
۸ مومت اسضور. (۱۳۸۶)." تجلیلهای آماری با استفاده از: 5۳85 تهران: انتشارات کتاب وه چاپ
67 م(1994) 8 ب0 فطع ی 3۳0۵۵1 ۷ 8 ,9۸006750
۶و ۵۳۳۵۳505 ۸" .(2005) .36 .5 ,ف5۵0 و ب5 بتالعمنتناها ,13 منافق10.۸3
0 - کا 1 1۳۵۵۹ ۵106066 5006 فاص وصماصهط عطا صذ هی ععزعو
علصهظ ۵۶ لقد30 لعدماه 136 ۰ عتصم0 هنز کععته ملعم -ماععیی
بررسی تأثیر کیفیت خدمات رضایتمندی بر وفاداری مشتریان در باشگاههای ورزشی ... ۴۳۹
40 طمناد که بطنلفا0* .(2000) بل بل مط0امص000 مش ب0 ,تععله11.8
785-4 :00 ,(27)3 محلج86ع3 صکنساه 1 ۶و دلعصص۸ ۰ عصمخاصعاص ام من هطع 0
40 عصناعا مس مصعاصا* .(1999) م۸ .3 مصعط5ا0ط .3 با رکقهنا و۳ 8 ,12.8700[69
49-7 :00 ,4 ,لق0تتا70 کعنا ت10 ععز 56 ۵۳1۳0۰ 0۳765 +عصماعته
066667 منطاعممنها۲ عطا ۵۵ وی ۸ .(2004) با کل ,13.608
7 ."ان هسطند7 صنعطاحل کععصا او صمتاصعاصز «منقطعط وصه ۲۵1۵00
تانلها0 56۳۷1۲۵ ۵1 ۳۵۶۵۷ ۸" .(2002) .13 .17 مصلطا0 وس 1 مصلحا0 وس .3 مقفطا0ج.14
,70 50071 عط1 .عصع عم ککعص و5 آهدمنامعی۳ هه عادتومصتم حز
7 0۳۴ کتلقتو ععزعو ۶و عممعناگهز ۵ط1 (2001) 2 بل مفمط15.60
۰ نامک یز کعطاتل کععطنا که کدمتاصعاصنز ععقط ۳۳ فصه صمناهگهنادد
وا مضه کطاتتل و50 هقعع0 عط ۶و ناهتی عع 561 (2008) با 7 ,16.68
عا تافو ععزبصع5 ۵ ۸۵066" .(2003) بط ,00۳۵0۲ مسا ,قفقاقا17.10
و 2ص 3۵ عصزدکهکک۸ .(2002) بآ 0 ,عتماقه8 ودک بل ۳6 ون 1۰ ,61 18.07660
عا ۵۶ اجعاصم عطا حنطان صمناهعتدد +عصماعنه ۵۳ نله کانوم ی نمعنعوطام عط
129-148 :00 و5 و16ع 1 601 3/2280 5001 ۰ مه عع 50
۶ معط 156۵ .(2010) .31 ,58828 ول ۷۰ و۵ و10 .17 تفگ و17 .7 ,19.166
.[ بوق00 بسا 16۳6 .۷ 1 ,۸0۳63956 م۸ مطمفگقافتای .0 .2 ,21700090
6و 20اه +عصماعه مهد که عض2 وصه اوه ۵ط۵ 3 .ر2001)
217-5۰ :00 ,(22)2 و108 مطل و2 عنص ۳0۵0 ۵1 ص70 00618۰
7 ع بوانافتا0 ۵۶ هس30 لمدمنا م10 دنه همع ۵۳ 0۳۵7
۵۰ مد بریت ورزشی,» دوره ۰۷ شماره ۱ فروردین و اردببهشت ۱۳۹۴
6 ع0 ۶٩ روط ۸ (2004) .0 06ص 36 1۰ ی مالا717 .10 .8 ,23.۵0۲
.9-35 :00 ,(12)1 ,قصتاع4ا 3/20 آهدمتاهصعاصاآ ۵۶ تعقصساه 7 ۰ععخطصی کطاهنه ص هام00
ماو 5۵۳۷۲۴ ۵۶ [ع0مص آمعنطجممنط ۸ .(2005) عل .0 ,106ف38 و3 7۰ 24.160
:00 ,(14)2 ,وازاجعاتف 0 هصناع 3/20 500۳1 توص م50 نمدمناد۳6 ۵ 1۵۶
۰365 .(2001) ۷۰ ,۷۷۵۵8۵۶ ,بل 52000675 مت ,028ک۸۳۳ و11 .8 ,25.106
13-6 نطم بالمت1 2۳00066 نکاتا ونان 3 .وستامما هس ۵۳
7 0۵۳ تقو 56۳66 هم ععمع تاه 15۵" .(2006) بل یک مطشآ.26
0 500۳۵1 ۸ :۳6۵م16 طانامگ یز تعاصی کوعصاز که 02۳00
۰ :0 ,۸02060 کادم0 5 کعاهاک معاندت]آ مصمناهاهو 0 200۳02۰ 8صن ۵۵۰
40 520513005 +عصماعته0 تقو مزع کزولقصه ۸۹" .(2008) 0۰ ۰ منشا.27
[۵ت00عع0 1985(.۸) با سا ,ووعظ .۷۸ ,لحقطنه7 بش۸ متقصقاکه 28.30
6 .۳۵67 20۳6 1۵۳ کدمنامنامصن عاذ ۵صه وناقی ععزصعی 1و [006
۵ :5۳۳۷۵۲۸۲" .(1988) سل سل و86 .۷۰۸ ,لحقطانه7 م۸ متق هه 29.2
6 ۶۴ کطمنامع06۳ +عصسعطی ۰ وصعه ۵ ۶0۳ علعی مصعان-6 م11
عل ما22 0صه هام00 .(2000) 36 ۷ مصنکل ول .5 ,کاق30.8
4 ل[ه 70 مادم 500۳۲ لقدمناه 30 صذ ععصی له م1 لمصنوننااده
7 200 205 عناه؟ ,کصمناها0ع ۳" .(2009) بش۸ م۵أع6 00۳ .۷ م31.860738053
1 5007۲ ۵۶ لمدس0ل مدمنامصهعاصا + تعطاحل ککعص موصه طالمعط حز
٩ ۶ 05 هصنصقه آمسنصعه ۸ .(0996) .0 8 ,2/8060 م۸ 8 ,33507658
وطناندام3 01 ص70 دنا هناهد قصه تقو ععنعی عنم عم که [006
7 ۰ ۳22866۲ هسناعما فص عک م۳" «(ر2003) 1 مصنعلگ .0 مطصاکتاگ.34
بررسی تأثیر کیفیت خدمات رضایتمندی بر وفاداری مشتریان در باشگاههای ورزشی ... ۵۱
ع زا 0۶ کاصع0ععع221 1۵56 .(2003) ۷۰ ۷۰ مفتا17 و8 .17 و10 ومیل 35.۷38
:۳۵0۲۵0 هط ۵۵ کععصع ی اگصز عنعط فصه تلف منم هه تقو
6 08 اع 3/0۵ تقصنطع زا وعتوصز وصملصقط عطا 1۳۵۵ ععصعلو نم
06۵1 عط1* .(1996) بش۸ ,0ق20اک۳873 سل سا و/۲عظ .۸ ۷۰ ,قطان 36.7
:00 ,(3) 60 ,2/2008 ۵1 ص70 156 هو ععزعد که کعصعن و0
|
این پژوهش با هدف بررسی تأثیر کیفیت خدمات و رضایت مندی بر وفاداری مشتریان در باشگاه های ورزشی شهر تهران انجام گرفت. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود که به شکل میدانی اجرا شد. جامعه آماری پژوهش، مشتریان با حداقل شش ماه سابقه عضویت باشگاه های ورزشی (بدنسازی و آمادگی جسمانی و ایروبیک) شهر تهران بودند. از طریق نمونه گیری خوشه ای، پنج منطقه از بین مناطق 22گانه شهر تهران انتخاب شد. از هر منطقه منتخب هشت باشگاه و از هر باشگاه ده نفر تصادفی انتخاب شدند. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 384 نفر تعیین شد. 450 پرسشنامه توزیع شد و از بین آنها 417 پرسشنامه قابل قبول بازگردانده شد. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه رساله دکتری لیو (2008) و برای تجزیه وتحلیل ویژگی های جمعیت شناختی از آمار توصیفی استفاده شد. از آزمون تحلیل عاملی تأییدی، آزمون کولموگروف اسمیرنوف، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره نیز در بخش آمار استنباطی استفاده شد. بررسی یافته ها نشان داد که بین کیفیت خدمات و رضایت مندی مشتریان با وفاداری آنان ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. از بین متغیرهای کیفیت خدمات و رضایت مندی، رضایت مندی پیش بین قوی تری برای وفاداری مشتریان بود.
|
132 |
502771
|
۵ ,6320 وتجانفکه نت دمم عنصقاع ص8۳2 مدعط 7 تمحصع)
,6 162فآ هه ععمنعصها عناعست ۶و خصعصاحد62 1 منمعع 2۳0۲ خصدعزدع۸
,3۵0616 وجازدج نت ۵ه۸2 عنصعادا مطصد5۳ عنصعاعا مطعصع2۳ صعطع۵ م۸
۳62582066 م116۳ ۵۶ د+ععصمنم عط) او عصه کز ,تعاز معنوصاآ معحعص۸ صه ,معلانک م32۳0 عنادع.]
وعاممع0م 272006 عا وجتاصعلز آدسحانه ۵و 10۶60 ععد 68ا۵0 ۶ 736۶ بسن انا صعاحعص۸ 21206
زک ۵ 65عت0 1۵ علعناعه کنط1 +عسنالها هنماد او عصدعص بط عسحلته فص عم نع 0۳686۳6 ۵ علوعنساد
40 هسنهی تدسحلته عط) از لدع از ,3026066 ۰ماقنط فصه صمن2 ام هه ۵۳1۵ م2
دا 72ع8معع 0عصنعقطز دامماانک فعمهطاد ع2ط حعنط تم ,زو 06 ع عم کعاممعم کنامصع و13 ۲۵ نز
مدع ۳0ماعنط موهاعنط نمی عصمزدعنهعنل ۶و قنحه معط عطا عهناجدع3 ۶۵۰ جعط صز
۶ ععقام عط] ع+ماه ما عانط۷۷ 11206 0۶ 30۳69 عععا علعناحد عنطا موماعنط و خصعصماصه مه
لدستخاننه وهسنصععدیم کاصعصنوحد آهعنای عطا دناد از مکممصصعط ۳ ناهن ص تجطامهجعمخمماعنط
عنج 2165 قح ععط فص مملآنک خقط معتممم حلعععی ۵ط ۲ معلممولن۸ .ی وگ روط دمم منم هستند
عزعل عط] برط 60اه عجه عطا عطاد ۳ لها اعدم ۲۵ ۵۶ وجماعنط 1۵۶ ععزععل عطا روط امد ۵عاصهط
وا ,هس۴1 عصزنسه وصه هسطع نو دععمحم عطا هد صمنعلام+ آهنماعنط ۶و مد عا ۲۵۳
,105طصه آهنط دهع مماعنط-سع6۳ 1 صنعاجی ام عسسع6 [۵ع۳واعنط ج عه ,ممالنک خقط) 5 تمد علعناحه
58 ملفنه عصنااه اراد عمط ناصعلز نمسقله فصه ععداسعط تدسهاه معط 1۵02۶5
-0ا8 صقصنصمل عطا عل)صمصعنل فصه مومعنط هه اععم مفصعا فععصعلند جعط ۲۵ ععزو۷ عننع ۵ وماعنط
40 ,کعزا حنعطا ۵01001۵0 ,226 606 326 605 صف م۸ 1206٩ دوعص
لدسالنه ,0626 066ص نهصوتاهم ۵۶ ععزم۷ هنامصعنوص هه علعتمط معط متصز ۵عطد۳ط
6 علصنصد ام عععطا خقطا خعد؟ عطا عازمی 3 + جانعصهع معط آهنهد فص ,06736622
عطند0 ۲36 1۵۶ و۳6 2 ۵ص ماع ع هط چعطا مفصند ۵۶ علوصا منکن ۵۳3 عزصت 0۳0
105۲ ۲۳6۶ ۵6 ۲۵ معضنا عصد5 عطا که مفوهه عاممعم عنامصع نو عط) که ههتککد مه
6 معگنا «زعطا صذ د+عل[۵ جماد فصه عصنلاه ماد که علمد عطا عزعمطاصحه عصعنوصا صفخع۸ 136"
6 ۳۵۲ کععلها ع 5 /عط رعسطلنه مععس۸ 31206 حز ع[م خصیقنصوند 2 دجدام حعلاها هنماد
6 .0165 زرط ۵۵ ام اقطا ۰۶ ۰۳۳۵ ۶عط /عنط ععد وعطا معطعطم مععصعنوصه ط۶م علاعا
هه 0۵ 965 ع02 خقطا صمنانفهج که صنعطل ج ععخععی مهد تمصع 0۳۵ کعناهی +علآها هنماد
مملازک مصسح3 عناععا از علمعل علعناعده عنطا ملحدع عنطا ص +صدمناد+عصعع ما صمناهعصعع 1۳۵۵
۵ 0 2020160 عحاد ۳۵ عطا فصد ۵۰۶۵ هدما حعط مععللا نماد هصنوه 2 که رز -1948)
,10 عبامصعع و10 لام جمنا 0206 هه عصنصله ۳ج آهناناهم ۰۶ ععصعنومنه عطا دععجنه
۵ 7613160 ععد معنعس۸ 71236 عصنصعهی فهنس ما عسی خعطا ممدمتاعنو اع ۵ط1
6 عاعزطاناد عط۲ خ۵ط مهد ۵۳۲۵ ما صمنخصعاصط عطا وهای عطا وصنمل دز مطم خعزطناد عط۲
10206 عنط ۵16 معانطم بط ۵عمصتصمل 610 2 عز جماعنط صعمعصسذ۸ 3126 .عنطا خبام 2 چد5 1۵
6 ۷۷۶۵ عنعطا خنامطه چدد ۵ عتهط چفند وعطا مصعنفصا عطا خقطم ععی ۶ علعد راد مطم
وقنطا ۵۶ 366286 بعاه جماعنط عنعطا رک عمط خباو 2۳ ۲6 ک6 ۵ صف م۸ 2726
۷۷۰۳۶ عطا مقصقط عصه عطا 0۵ .و۳۵ خمصعنعکگنهه ه ص وماعنط 0۳۳۵ خنعطا ۳۳۵۲۵ ما فعانهاد
-ط0 ۵طا ععنلداصععل مصده عل+صمعصعنه ما صنه عطا حزس 60 ععه ۵665 صع ۸ 37206
۵ مف0تقط +عطاه عطا ۵۵ هه ,عاممعم عنامصعنوصا ۶و عممنا دص نهعزم هام5۳ 1301۵0
3۳۳-۸۵۵ عطا عوععطل ۲۵ ع۲ ۳ 156 اهاز عنعط 6 هه عم عطا ععنلهاز 7۵
0-5 ۵۶ م16 عطا حع معط 6 366۵ ققط لفط ووماعنط عتعطی خا0 20 105مع06
همکد مع5ععنصد عطا صز عاممعم عطا ۵۶ +عل۳ه منود عطا نمی جماد اناد ۸
6 16۵۲۷۶ ۳۵۳ (21 دوو1۷0 7/0۳ 0) تطخحضا میج علنی معلازک صمصسح3 عناکما خ۵ط ۷
6 ۲ا2۳0 27276 علأممعم کنام0ععنو 1 عطا عععلهم عس دنا صفتعمسش۸ 3006 ۷۵۳1۵۰
۳با0 2۳ ۳۲۳6۵ ۷۷۳۹۵۶ عطا صز کاصنوم صنقص 156 بعکم و5166 6 2و6 هه کعفماعنط 13026
,75 200 1136965 ,ک 9671202 8ن1 ,کغا0۵0 6۷ ج عو نامه لفط ,فعل۶ ۷۷ واممالنگ م30 عن31ع.]
نحص مصه نهناسمه ملهندهاما05م دم ۵ کامملانک طلانم لمع وعطا خقطا ععه
-5000 مظ 13 313006 ,25 ۵۶ هنم ععلنا معباعز 0۵ 0860 نعطا ,3076065 067500065
۷۰۵ زک ۲5 04621۳ 0۶65 ۲3686 که 310206 معسانته قصه +علمعع ,1366 رکاجعادم لهزماعنط
( -1947) 16۲5و مهول۸ وگل + مدع مضهماعنط دز خقطا عنا موم کنعخنط ۷ صعل م1 1۳۵
(1925-1986) 66۳62 عل 2/61 معامط5 ۳۳۵ عطا ,(1988) رورم اعق2 ۰۶ ۶ ع712 ۵
6 0۶ 056 .(287) *6 مهد 2 صقعطا عم ععنطامد عز وماعنط آنف واند نصا ۵ ۹/۵۳ +ععاهاد
عطا ۳۵۲36۶ 66 عقط 19605 عطا ععصند وماعنط که چطموعمانطام عطا ص عاصعصاوجه خصی کنموند
,1006513018 و10۵8 ۶و علمصه ع اسهم چ جانعناصهعی عز جماعنط گم عصنامنعنه
7/2120 ها ,(1928-2-18) عقنط۷۷ صعلچه13 اعدم عطا هصنانساعدم مهد وصنصندامه
و۲077قنط که بطم عملنطم ۷عط که لاه 16105 خصعنکگند جصعص ۵ اعدصطن خععجع ج هط طعنطم
[121نط ععقام عطا ۵۵ م1006 وعاه ,ق5066 ههد هنز رکعنلن55 آهتنالنه مهد انا
1 هه کصنداصم مدع مماعنط اد خهطا معنوحه 176 .وطاحدع زانط هنز معط ازع هنز
9 2022 «عسصسک هه ودک 8 وعز و2 .370 و1۷ ۷۵1۰ ونان
عطا ,۷۷۵۲۵۶۶ معطاه 10 .1661 عصسد؛ عطا ۵۵ 16206 هه جماعنط ععهام فص مصمنان که
۲0۳108207 عنط معضت عصد5 عطا که 0۲۳ معتضا ععه 6ن دهد آهفماعنط عطا ۶و عخصعصوصصی
2 عملها الم عصعع کامعسحصمصد آهعماعنط عطا مصنط 3۵۶ بصتا که خصعصعلاه هه عصنعاصی
زکا۵ 6 616عع51 هه کاصبه ۶و ۳0۳۵0۵ آهعزعم1 فص خصعحعطای عطا ص عتنا مهد ۶و
5 116 .رانا مه خصاعاط ععصععی نز عحه عدمنخمصدامه نهخمماعنط عطا 01 لد راد
6 کاع آهمماعنط ۶و صنعل عطا عصنوصانمط معتصعع سنا ۵۶ 206 هط 2 که ماعنط
40-ع 130628 ععه ک6 اسهم آهماعنط عطا معانط/۷ ما عصنلمم۸ «جنکناعزاه فصه طکنسا
6تا0) 136 500666۰ هن صقط۲ عساتسا5 دنا عم ج صذ هه عاص ۷ص عمط عحه خهطا م6 ۲0۳و
8 1۳670۳۵۲۵۵ کز حلنط۷ وبوماعنط ۶و عتادسهد عطا اه عسخهد عطا 0۵۳ کز معط کنعتنط ۷7 ۵۶
6 2 ۵۶ 1۳۳ 6 حهذ عنشنساد [۲۳۳۵ ج که ۳۵۳ آهخمماعنط عطا ععصقعل عانط ۸
7 ۳۳۵۲ صنعاصه ما +علجه هز م6 ق0۳06 هه کعسنهنهاد اعدم کعقزدعدل خقطا ععسامعنل 0۳0۶6
هط کاصع0ه ععملها صقهخمماعنط ۸ .(233 ورمعفهع0) علعلمط عد صعطا وعصناصع ی بط ۷6۳۵
40 وتماعنط موز صعطم معاتط/۷ معط ۵۶ کته نماد ع کععلهسد هه فعصعممصقط ع۲هط
6 ۵۲طا 006 مافقم عطا ۰۶/300۳ عصمنادحهد عتخاصصهی که 1116۳2۳۳6
,13106۲ اباط :قاصستاوجه هه کا ص510 هناد 6۳6 1٩ اعزعصی ام مل کد0 1۳0۳686212
4 .277276 8 ماصز کماد؟ که اعنا عطا صمعصدم صاعط خعطا عاصحصعاه م۲0 + مه 0060
0 واه 2060 ۵۶ عساجنس 2 ددع ع عنطا عز 26 مهم آهماعنط ۸
0 اد فصه فعطعناطاهای ۶و کعفصودیم ه ,ق6۳62 فعصنعایه واه و016 هدز
مصه 6۵0ص هه کز اهطا 10۳62 2 ۵۶۵ 21 ,کاعج؟
عطا هنز ۵ع07نن 5عع۳0م عامطم ۵طا که صمنامصدامنه هه 1۵۶ کعععدم خقطا
5 لفط ,وتوطا دهع عنط ۵۶ عسهنهاد ع تامهم عطا عز از خقطا ععنوند عانط 7
40 عس53 عطا 20۳ عحه وماعنط هه وماعنطعدم عطا مصنط 3۵۳ اققم عطا ۵ 162۳8
عط ۲0۵۶ 1۵ 2۳26 مکلناق76 2 که بعماهه سنا ۵ عز وطمدهمعمفماعنط
[1۳۵عنط 6۵ رقط20 دنا م۲ اعحصم 1۵ مقاعل عاذ عصنو هه فوصت هذ عمج عستصتصصفعل
ع ۵۶ دععصعنامنعصمی عطا علزانه اعنته هط کامصعلنمصز عطا 200 6 عجه عاجعا]
7 عط لا ص خععز اناد عاز کععلهس کسام عنل ما13 .0ع معط 06 خمصصی فص +عط مدع مخماعنط
عطا دمص کصمناقاه+ عصاعنجه-۳م عصادومیه صقطا +عطاد با خنا0 20 ومد که 00۵
2 6۳8ز070 7 عصنهعص حلانم عاصعبه عباطاصز م6 معط عصعمماعنط معلنعهی وعطا عاصبه
40 ۳۳۲ عزعهط عاز وصندهمل مافقم عطا ۵٩ ره ورماعتقعع07) اصعصماصهه* 13۳26
6 ۷۷6 13۵1 061106۶5 عانط ۷۷7 .(37) فعامتمصعی نع اعد ده 0عع2 "صمناد نع مزع وا"
۶15 ووانع6 نز مکعص عم که لاوس 2202 که ععنانتهنو عطا خععزو 0۳ ما عجنععل عاعصطط هه
120۳65 1۳۳6۲ عطا حاعامطاند ,کاص 6۳ ل۲۵2 ماه - اعکنا و عععصنز مج" ۶و ععمل عطا مه
۵ عقط ۲۲۵۵ عنط چصه مصنط ۲۵ عصنلجم۸ .24-25 م2 عض ۶ اس ا60۷) حعصتعقصن ۵ چنده
2001 عمللها عانط۷7 باقدم عطا عاععی- مهد فنص ما ۷#مط ۵۶ عمجم عنطا 1661۲
ز یل بو 2ع- عع 1 عصند عطا عللفی ,نصمتاقاصهی 0۳ آهنطامدهعمفمماعنط وانفیکن هم"
"نله ۵1 عنط که کمعز تاه هه خهععع* که موم ات172 صذ م۵ع 2و آهعه عط صمطم عصعمماعنط
08)) "والهنادننمه+ جانند+ وصاصع عم" صز 0عاععع از عز عسن انا [۰۰۰] خقطا ۹عاععععده مه
عطا ععمطل واطهازعصز مصعخمماعنط مط معقسعل عانط۷7 .(398 ,395 ,392 فععدم دز "صمناععن0
5 132 60عند 176 .062 اعد0 که کلم معط ماس" ما نام هز ۶۵۳۵ 137۳26
۷۵16 عطا صنطازم ده سعطا ما #عااطانساند 06 یف وصنهمعص توصنصهع ی عزعصتاصز مد عتهط
۷۳۵11 عه وعصنهه کاز معملها جستص صز اجعاصیم خقطا فصه دی عخنصقعل ج که صعادرد
۶ 2۳۳6 عقتاصهن5 عطا کعصتمسعله ع17 مجاهم عانسگصذ هه صز 56 هه ماعخصی معطامحهه
3810۳0872207 مصنط ۲۵ عصنلاجم۸ عجندمعانا ماصن خز عصنصهتط هه نوناک ۷ص آهخماعنط
ماع 22۳21106 ماصز آهنههص آهخمماعنط عطا که جمناهمنصدع مدع ماصس* کعلن از
6 2۳2068 آهمماعنط خعطا ص16 وافهامد معط عانط ۷۷ مس 162 سم هت ۵ 10۵
7 ۶عم770) :10۵۵ که #0ع01ع2۳ طلعنطد که ععه طلعنطم ۶و عاصعکدی عطا رعصمنا لجع
6 2 9۶ 1۵۳ 6 حز ععن تساه [2 ۳۳۳ 3" ۵۳۶۶ آهماعنط عطا خقطا هد (ر82 ععسمع رل
۶ جمکلحدصصم عنط صنعاصه ۲۵ عاصعصعاهاد عععطا 0ععت 116 .ر2 ورماعنعع/0) تمعن 0۳0۶56
[...] عصناصلنعنل عملناسگدی ج +عطاد< دز وماعنط* معصنعل عکنط7 معحت انا ۲۵ جطاصهعمماعنط
7 فص برووماموط ۲ روط صقطا +عطاه+ صهماعنته مهد صمناصجصم روط 0ع همع
آنسه* ۲۳۵۲ 500۳ ۵ صععط عقط اصصعاند هنم اعنطهاع ۹ عمط هنت .رک-243 معمومعع۲ک)
,6 133812867 ۶ 002205 ۳ ۹ عصنهاقطم کل اعزطناد +عط ۵۳ عنط که انامه کصع معط
7 دی آهناجعکدی آهنود مه تساه +عطاه که اعمط ج 0هه وخصعصناونه [۰۰۰] 10۵6
6 ۵۲طا 620۶ مصنط ۲۵ سنجمه مطنط ۳ خصع اما" حه) عطا 0عع از ۸/۳0۲6
8 ۲۵ ۵۳۶ عتتاهسهد آمصمتهجصم عفن جماعنط مه +عطاممعمانطام عطا هه صعمماعنط
67 م50 ملنطام +ه صقماعنط عط1 .(20 00۵۵) تعقدم عطا خنام 2 جماه ج للا مهد +عطاعع]
5 ع36 ۳۵1 معط م2 م06ل 1۳ اعقم 6 3000 [۲۵1 ۲۵ عومعاصز ع خقطا نماد عطا "ها موه *
6 0۳ مادم ععلنانا 22 ع ص کامعصستهمل عطا کم اع6ط ععلصنطا عط خقطا جماد اه وصما 3
6 ۷۷۵۳۵۶ 0136 10 .0281 36 عصندهمط * که ۵۲ 2 دز ۵۳۵۵ ع مهد که ععزمطل عطا وود 1۵
4ند 6 نف حلنط ۶ ۶و عمط کاصعصمصهیم عصد5 عطا "عصامامهه* 1٩ عچد ۶و جاهنند 2 عجه
۳[ا۲۶ عطا دز گاهعاز جاننده< نم زانط ععصند متعطاه بنصه صعطا "جننمه< آهزمهاعنط* ما حقعانصزد 06
۵ 7612160 کز 2726 0۲ 16۷ 1۷7065 قه جوا م۸ .ر21 00۵) *ععزمطل عجنعسهعنل* هن 0۶
ع ععلدا ۲۵ ردنا از [۹ 000+ 2 صز مفصه ععله عطا ععخدعی خمام عطا "واصع امه"
۷۷ 20۲ کز اققم عط1 هه اقق0 ۵۶ ولد ۵ که معصقعل حعاگه دز جماعنت امام عطا
عط صز ,6 ناهصنعقهصن هه روط واخصحعطی معطاعع ما خبام 06 خطونص از حاعامطاند معاطزعصطعصصی
2 گه ععف ع هنز عه ,وصنطت جعصغماعم-ع دنه هه ۵۶ ,تعغلقسصا ج ۵۶ اعناه م2 2 ۰۶ ععی
0 گ۶ه ۳۳۵ هز علحقطد هه علععطد ص چلصه هن ۲۵ عاطهلند :3 عز عم عط7 صعمماعنط
40 0۶ع ص م۶عسن0۶< معصنم مله+ه که ناد ,006 تصقط هز هت ۲۵ 0۳66۲۵۵ 5عن70۵
کبا2۳0 ۷۲۵885 که فعصقعل 6 مف جماعنت عسهنانا مهد همم نی خصعنصه فصه ,عصنماد
عنطا 15 31200660۰ ۵۳ط ۶ ۶ رما ج صقطا +عطند ف#عصممصعط خقطم که ماد عطا علاع 0۵6 تمط
عل اطع اه ۵۲ط ۶ ۵ تمد 1۵ که سمصها عم ج جفمسند فص عچد ند عز ع هط هه معکهد
41 2022 «عسصس5 هه وک 8 وعز و2 .370 و1۷ ۷۵1۰ ونان
و عسالنه فص اعقم صعنوصا صفخعصسه۸ عطا عصنصعدی ععسامعنه آهخماعنط صف ۳۳۵-۸6
عستعل ونعانط۷۷ ما جعگ+ نف 0۵6 ,00۷۲۵۳ که عنام عنل عطا انس ععصعل مه هنز ۵0ع 0۳0۵
67 ۵ حلعقط ۳ ۵۵ فصامعع #ممع وانمن هی حصه که از کععلزعصی 136 .ومع مفماعنط او ط2
6 ۵۶ ع۳زععل عنصعم هط عحعط عز از عمط *جان اسهم مهد مهد کم عننههد عطا
[2ت0ع2 156 ,م76 عط] ۶و 65 20+عصطز عطا حلازم اععادی اقتست معاطازیعوم عطا وا وتقصاع هم"
وز امعم لمسالنه ۲و ۶۵ع2 2 ص عگنا کنصمعم ۳۵۹۲ وماعنط عفنعاه فصهاد یف عده 210
۰ 2 افناز 2۵۳6 1۵ ,ک6 معط فص کعفما5 مط0ن20 م30۵6 وهماعنط ماققط بط 32160
۲6۳5 ع2حقطل عطا معله 0۳ عم عطا که +عنع ره عطا روط فعتصنهط معانی عطا عحد جلده 210۳
۳۵-۸۵۵ عط1 معط مهد جماعنط صعع 0 هنز ۹عاصتهط عحه ۷۶6۵ معط
0 عصنعن ما عنط-عل حلخزم عصنا صز عز )عم عنصی م۸ 3126 عطا ندیم امعم ماعنط
جطل هط ملخهع عنطا 13 عع1ممع0 37206 1۵۶ هسنه ج ماص عصتی حلعنطم مصوتاهسآنه 2
6 آگه ۶6۵ عطا صز وعصنلاها هد ۶و عععممم عطا ومع /اعدم فص جماعنط روط فعتصتهط
028۲ 6 ۶و ففستهج ۶ علصعا عناوقدی وعصتاصم ۲۵ ۵عامعل عز ای م۸
لداع عط] که 1270 ,1977 ددع6 ملعم کنمعلازک مصحق/3 عناعصعاآ هنز 151206
6 عطا خقطا 2علز صه طلعباد ععمطه حلعنط۸ ,۳06 -گلهط کنط ۶و عع9مصعص بط ۵عاصتهط عز
6 ع6 ۲ 0۶ معلازک +عطازعط گز مه عز 1۳ عقوم عطا روط ف۵عاصهط عحه ۳۵11 که معا صف م۸
7 32160 کز 1230 ,30760763 اققم 6 که +عاع2د عطا ۳۵ فهنص حنعطا عع2۲ مف عأم0ع0
له مکگنا چاحعه عنط ۵۶ خباه وصه دز 0۵۵ ۳۵ مقت12 ,تع6طامص عنام ملد عنط ۵۶ مهد عطا
6 ع696ط] [۸1 مطادعل معط 11108 حتعطصه عصتاعماجهه هه حسنط تلهم وصه سنط عصنتع1
,065 0۲ا0 2۳ 8 2نطع 50 بام ار [۲۵1 1۳11
۵ ۷ 13۵۲ 5۵ 510265۰ تاه ۵ فا وهها5 هی از 0۳ چاطونس عز له ۳ز6ط ۲"
عملنا ۷۷۰1۵ بر6ط 1 صع0ع۵۳ ۵۶ تععنگدی 06 کعفماد عطا اع1 معنماد عطا رمععل
(20 رع62) بصعطا کععآعصگعل 06 ۵۵ ۳۳ ععتاه26 ومصقط 36 ۳1۵ وعط1 خقطا
داعتا00طا ,۵6 معط خبام عمط کعصت معحوصط 6 صعطا عمط 06 سکع5۳ ههام06 ظ
عستاآنته هنف نت۸6 377126 عطا ۵ 06006 20۷ 2 من 0۵060۹ ۳۵۳۵ عطا عست حععه لفط
م2038 ۷۵۳۵۶ 16 ۶٩ ععصیگنصوند عطا عاطعنتطونط معلانک خعطا عواوهی قلبای عده وجتماعنط فصه
عطا ها بعکنا صفعصس۸ 31006 عطا ما صوناعاه+ صز وصنلاها ود فصه و+مصعص موماعنط
6 له رعتتاآنته ععناصه عطا* رکاهاد ع50 ررع/ع ماک ,ق۶0۳6 که عهداازی +عط که تصمن 1۰۵
7660 ع ۵۶ ومع حقسحط عطا نز 0۲ ۳6۳۵ مکگعناهط مهد معصعنحصصی ,10160186
ب0 ۵ 202 عصعع ۶ ماع فص ۱1۵ 6۳۵ خعطا مهد که هم عطا صز 0606
۷ کعتامتاصتاصیم کمعتصد هه که حدم که ۷۵۶1۵ عطا جز معط 0عنعم عم عاممعم 15۵
0 0 10 .(14 نع للع ماک ,معلانک) *ععنما5 +عطاه که علاط ع1ط 62ص هط 04 0ععمصهم
صوناهصنععهصذ للف ۳۴ خعطام فصد "ومصعح آنف 6 خقطم معصتاعصو5 ۳" ,اوعد 536 وکنط]
ععصیگنصوزد ۵ ۲ عاطوناطونط عطد مصن۲ حقانصزد 2 10 .(244) *0مطعندعستاعنه جلزعده 5۵ 20۲ عج2
2 مخختتالنه عستاصه هه نهد فصه صنتقاصنقمه ما عصمنخد تمصع ناد
[۵ 136 بله 1اه 1۵۶ کعزعع ده 02060 از عاعاصسم ۷۵۳1۵16۷
۶ +عاصسیم عطا حلعنطم معط تلع عطا عسقعط هنماد ۵۳ ,122732116
6 ع۶ع0[م0ع0 10طع2 ۵۵ عنعقطاصصه عنام ممه عاصنمی ممللنک چم عطا عمنصعصم)
.028۲ 7ط هط عز "و تمصع عناعلام* عنطا خصعایه خقطم ما عع5 فلسی ع۵ه0 و160
عطا ۶م 5 هه خصزمم عسد؟ عطا عاععی: ممللنگ و222 ععنمن و7 726 فعلان ۶۵۶ حعطامهه
7 160 هتسناد ۷۳۵5 1 هساعهآ که عگنا چص ۸" توستلاها جماد فص اعقم تمصع که ععصها موز
هط مهه ۷۵۳۵ صعمامری عط۲ عمط ۵85 از ععتنقه 506806 ]۲۵1 ما 106۵0 مطم عاممع0
نا ۵عصنهاصتقص وصه ۳0۶۵6۵0 هط عاممعم 2610 عطا کععه رکه علوصد عمط ۶۵۶ خقطا 16۲۲
,6 0۳ :(35) "عسنهنهه چانعه چم ۶٩ احقم 6۳۵ محععط 1100۵ فعفماد عط1 معسقلنه ععتای
تالم ,دعبره +عط ۲زم حصنط عونعصز عصنط 2 مفهط عچد ند عطد چ ۵ عطا سنط که عجداد عنامس ۸"
تسنط ۵۶ عصدد عطا 6 دچد ملد ۰۵۵ عوصنطا ۶ که و۵۵ عسا2 عنط ۳۵۲۵ از گز عه اعقم عطا متا
نام و00۵ کتعع رز اعععل عطا هز صع60 هط فندد عاآممعم عط* مععنداد عطاد 81863676 .(41)
۵ام» 2۳20167 ل مط گز مه عز 1۳ .(53) صی ۵ععل هط عصصی عطا معطم عصنا ج 660 +عبم
0عععو 0 کعاسنام6 62 026 ,36066 پاعدم عطا و صعلسط عطا ۶۵ گاهدجه /ک[هعحنط ۳۵6
۰ ع6 3 ؟ه 6065 قصه اعقم فصامحه ععاهام کل +عط هز صمناقحهد اه ععنی 6ط ۲
( ۳۷ 0281 ۳۲ معزصنی م0۳60 کز وصنص کاممللنک خصعاه ۵۳ط ۳ ۵ عامعا از مفنطا ما 0ن2010 1
1136 ۶٩ 2202168 36 ۶و ععصعع حعسهه عطا ۵۶ بچد۳ عطا 02065
م3 عنط 6۶+ماصته رصق تعط ۶و اصزمم م۵ عطا خد مچد7 معدام معلانک رردهسع 6 1۵
6 گه هسنهج لمسحلنه ۲۵ عامعصصی فصد ععدرد فصد عست معط علصعایه علطم
17 1206 عطا ,عمط عنطا خنامطع 1500 .۳۵۳ که مسنده لماع فصه ,کعف م۸
مط۶ کتعت معط عطا ۵۳ اعقم +200 عطتملصنطی رعصا صحعص که عععمعم عطا همه
۷۷۰۵ +عطاه واممللنک رز #ععدج 6 لام ماع عنط ۲ اعدم عصنصصهی +عطاه طعحه فنص
028۲ ع6ط ۲ ربص فعاصهط مهد فععدعمه ۲۵ 0 فصنصه عمعفه عطا خصعای عطا ما
و حلعفط ۶ ۳۳۵۳۵ فصه دنله نتم که صمناناعص+ عطا ۲۵ معکعد فلای ع5ه ,ع از
41 2700 1۵۳2165 22۳20 ۶و ععسنسی عط] معکنا مهد فصن معط عطا هز ۵۵ عهنمع
ومنص 5نمملازک خصعاده ۳۵۳ ما ماعاگه+ از وعنطا ۲۵ د00ن2010 3 کتعن معط عطا ۶و معممحعص مه
عطا ۶٩ 22۳۳21165 ۵طا ۶٩ ععصعع جع عطا 1۵۶ چد۳ عطا م0206 حلعفط ۳ اعهم 3 ۵عزصتی 0۳60 کز
3 2022 «عصسصس5 هه ودک 8 وعز و2 .370 و1۷ ۷۵1۰ ونان
0 06۴ قنط ۵۳ ۶۵۶ عمحعطاه کعتصنن۸ ما 0هط عط وعمسعسع: هی
0 ۷۲6 ع 0۷ 7676706720 176 مسنط 1۵۶ عسحعطد کتعتصنش۸ #هه معص0ل
بسقط 2۳ ام هط مصعهآ حاعتمعطا بچه تم طونط معط عطا وعصنفو ان 6۳۵ مط
0 ماقطا 1۳801 2۵6۶ 176 معملهنم مصه حعطاه طععه 0100۳۵۵ هط روط
3 ع۲نط ختا0 2 ۷۵5 از خ۵ط 061000 عط منعاها کحععر ,الم
ب16 ۳20 ۷۷6۵۳ مت ۵6۵ توص ۵۶ ععدتوعنل عطا نع صقنوصا فصه
20و13 هه ۵۳۵۵ عکنط تم خبام 2 0عد16 م13 ۳۵۳ عطا عمنسل م۸
۷7 ۳۵6/6۴ ۵ 0ع عط صعطم کعصتاعصو5 امععی عنم عطا انامه ا0ع 1۵۳ 6۵" م۲
۶ وصتاصام۳ عطا مهد معط عطا روط عصلنطصعص: کم دعععمعم 156 .(73) ت0عمامم1 506
علمصنصه مفصها1 عطا ععطبامز از خبط عگنا معستط عطا ما ۵عنصنا امد عز معا عطا بط 1606۶
7 .ع ۸60 310006 عطا 1۵۶ 0۳۳۵ عنعطا که عکنا عطا عمط خعطا عاموزداه عمستصمعصذ فصه
40 م۶۵ 130۶6 1636۳6۶ 03۶65 ۳۵3 عط) که فعلنسد عط هه مفعنصصنطام عحعم عطا* معاصصعیه
6 ععصاه از اصنهم ۲۵ عصی عقط 31۰۵ بفندد عط5 "وه عصنطعهم عز چعلک عط1* [...] +صعطا
عه 1058 م۸ .عطمع کز عسنطامد صعطا مصعع5 3126 تام ک۵ط ۳ 6۶ ۳6 نامر که 1028 که 80۳ ۷2۳۰
و53 506 6 6ع 3" [..] اطع 526 ۷۳6 جماد عنطا ۶و حدم عز خز ,66 ط 16 ت70
۵ ۵۵ 3066۵۲ 2 عز ع۳عط1 .(208 و211 ,189 فعوقم صن) عهنطاووهیه هعمج
40 ۲۶ع2تعطل عطا ما معط فصه معانم عطا ۶و معمصعمت عطا ما معط ۵۶ 16065
۵ ۰1۳۳۵۵ عطامد نع ام ام ح له عصعوم فصد معنواد احمطد کعلصنامخصذ بع له وراک هنز ممالند
06750221 2 ک۵ط عسطزم ( ۳2 اعدم 5 انسند؟ 0۳۵ حعط خماو 30 اند عجه حلعنطم محعطاه؟ +عط روط +عط
0 3۳۲۶ که زد +عطامصده مععصعط ؛ععطاه طاععه طلخای معط اخهنانسط؟ فصه ۲۵۱
,6 عطا لاصو ععد عاعزطانه عطا اعد عطا جز عطصهعامطام عطا ععلفآ عدم عطا روط
عه ۵11 عه 0650221 2 6۶ از عحقعطاد 1۵ +206 عطا معانتصز معللنک عوعصعط علنعاعل عطا جنده
,0679022 ۵۶ 56۵۲ 2 که جوا م۸ 606۹ ۶و 56۳ لنعصون فصد نهفماعنط ملفزع 1۳10010
فنص 5اممللنک هط وصه فعزصی معمم ععمصعص نعصمن6 فص نمعنماعنط ملفزع 0۳13010
عطا للم عحعطد ۲۵ ععس عطدد حلعنطم طاوتامعطا کصمع ج که فعحعفنعدی 06 فلای معلع وراک معط
1301860۶8 عطا ۵۶ وتمصعص عتناعلام هد ۷۵۱ عه ماقم عطا ۶و مععصنوصیه مهد 1606۶
,فاگ عناسننش رتعاعزد +عط ,تعطاد؟ معط +200 کتقعط مهه معع5 006 جعلجم عطا انم عاممعط
,3/1330 67 630012 6۳6۵۳ مقنقس۸ حعطامصلهد6۳ خع6۳6 منعالد ۷۷7 علعصتا ملسم۲7 دصلومدیی
4 مللزظ ۵۶ط۳۵۲ط عنط فصد +عصععا5 2صلصد6 خدعج6۳ معزدعع85 خصنش محهمص۸ حصفهعیی
عطا فص عطامدتعمامطم حنعط1 مصعله77 حصفهدج6 فععند مطم مقصقتل غله ص06 فصه 11616
720ع 010 ام ۳20 بعضا معغامع اعدم زنط که عصنصحعص مععل عجنع ما عم ملععجد عصمنامی
عسه ۸6 7206+ ما صمناعاه ص +عععقصز عطا صز ۷۲۲6۵ عز ماد عطا هه جماد ج علاعا
عط صنو دمعاله ت#حدعط 1۵" نوماه عط [۲۵۹ ما مصنععط کامحعط معلانک مصونانفه هصنلاها مماد
2 ۶ ۳6۲۹۵۵ 2 0۳0۳۵۵ ماد حعطامصه انم 0عع وم صعطا ۵ص ... ۵۹۵ کز 62۳۵[ 1 ۵
2 5107 36۷۷ 2 ,5۳0۲۷۷ 56027216 [[مط ۳ ج ۳۵:۶ [[۲۵ ۷۵۵ وعطا جماد عطا ۳ ۵1۵ اناز راو
7 علز 50 (ل32 .(244 للع وم ک) ۵۳ اعنست ناه ومد طعنطم همنصتصی عطا که 02۳۲
اصعاجه عطا کعاه توص لفط ماه ۶٩ جماد 2 عز مکقص56 ع صز ۵ص ماد دنممللنک عز خقطا جنماد
5 م60ل زک .اق02 بط ۵عت هط هه معزمی مع۳م عز کانصصحصی عمط عطا ۶و عکنا عطا لفط
68 6۳206 36 لد ,51006 ع3 1 دعصععمز* خصعصاماصسه عمط مطم حعلله نماد 3 ۶و 6[ عطا
6 5۳0۳6۶ ۲3686 از هصنطاجصد +عمصلد عصفیه صف ۳۴ کسباه که 5065 ۲3686 ۲5 مکچدد 536
علصز[ ۶و وصنما ۵ ععطعناطاهای 7ع[لع )رمک .(200) عصیعط کممللها ما5 عط1 [..] ند ۳11
6۰ ع6تام65عن0 3 عطا ۶٩ عکنا ۶۳۶ فص خه0۳8- عم عط) که
۲۳081 وانتناه ۲۵۳۳۵1 ۶٩ عمصی ج دز عسنلا رد معادمعم صفنححصس۸ 312006 ۵ ۳۵۲
1 عه 060016 2610 6 ووصنلاه ماد معط ,۷۵۳۵5 +عطاه 10 معنساد ۲۵ چا وعطا حعنطم
40 6۳۵۲۶ ع 1 0۶ آلی2 دز لفط و وماعنط ۳۳۵٩ حنعطغ 1۲۵ 665 معط 3126 ۳۵ قع
:16 3۳0۵۳ .وصقا1 هه معط مامت هد ۵عاصنهط که 5۲۳6۶
۵ ع۶تا ۶و 200 مدز هه علنداعل م۶ ععنرمازدو0+ عا هناد عجه معنما5
3 ۳666۴ 1۵ +عزععه عم د ماه که وصه علنماعل کدنا عصصع 2۳۳۵
85 28 56۳۲۵۵ 66۵ 51065 معط لخن 0عاهنودعد جماد و دز ع۳عطا
۳1 500510۵ 2 ص فصنعاصتامص عطا هنز 105۲ هه مت 060 2 ععتافی 06
ع 1عطنسعل معط ماد ج +عطاصعصعد مهد ماقم ملعود ۵0٩ هه ععد
6 و60ل[ذ5) .10202 کاز وصنلتاعصز تنعل حز ماقم ۵4+ عوصهناد
۳۵ 200 0۳6۶6۲ ماققم حلعنط ۳ رز عهن که ۳ط6م عطا ۳۵۲۶ ۵ هط کز ۳۲۵۶ ج که آلنماد ونممااند
6 9۶ 66۶ 2 که صعل معط که عام0ع0 ۵۶ ععصع5 عطا عننع ما حعطامع خطع ۵ عن2
6 0۶ ع2سدسل۸ +عط 7۵ «وماعنط معط عطا کم +عطصعص عطا عم ۳۵1۱ عد صنامجع صفعصس۸
8 ,1۳31173 116 1با0 20 ۳۳۲6۶ معللنگ وجنتناهه نانامهم فصد من ۶٩ ۷۵۶ ه هد 24#ع72
ع5 بعاممع6م هه ,اطع وصصهی نعاصحد0 ۶ اعمص عطا مخ صنا عفهط عز خعد؟ ۵طا ۳مط
,ها110وصذز وصنلوتاعصذ مقصنعی ۵۶ 10۶۵ علمطم ه که جماد نموه هه 16068628
4 ععمل 506 .0۵ عصامع دز هسند ۵۶ ۵1۵۵6 ام عمط ممللنک ,عم حعطاس ۳
۵ ععلس عد 5 +عطاج+ خبط معصمله للم هسنده صفعصس۸ 3126 200۳ ۳۲۵ ۵ ۳۳۵۵۳ چالی زعهط
و5۳0 هط ع06زعدز نمفنحعصسم۸ مف ۸ معکنط ۶ منصفتحعص۸ هم ۵۶ عدعلز عطا علاهمصعنهه
۷1 136 ۷مط عصنای نون مکتطلنه قمع ۳۳0-۸ ۲۳۵ عزعدز همه مدع عطا عدمصته
۲۶٩ ۹۵۲ هط هسنتاه عطا برط معصنمز 4 1۵06 عصه عم عله توص 0ع2نخهسته
6 ۶۲ جلده امد علععل عط5 ,۳۵۶۵۵ حعطاه 0 باعل روط ۹ععنی فصد عنم عطا
عطا 06286 ,۷۵۶1۵ عامط عطا طکنم معله خبط و نمی صفخحعص۸ عطا ۵۶ عصفنعم۸
۰ 136 07 0عقنف ههد عطا ۶و ععصخوصی نمی ج کذ 26240 عل ۶ عهصعسلم۸
40 326 هط معوصعقل آهمضهماعنط فصه ععناعنه معط املع عطا معخع هه عطاک
۰ عنگن0ع۳؛ عز ۳260 عاز هه م10 عز هسنعی عنط7 مصمناهد عطا مهد جاعنهه ,علدت 101010
وطاساد عطا ۶و «مطمعاعص تدسحانه عطا ۰۶ کعنل2: ها عنط عطا مععن 0 معاصز معللنک مصمنهع هط
عطا ۲۵ 0عانصنا خ+مط عز هدن عطا خعطا تمطه ماسترعمامصعی عصنعها که مهرد صنقص عطا
5 2022 «عسصس5 هه وش دک 8 وعز و2 .370 و1۷ ۷۵1۰ ونان
هدع 66 326 کسام عنامطصرد فص مزع مامطا چص فا عنط عط1 گاهکاز 1220
عطا 2۵2168 2620 ع) 7 عهسعسلم ع72 مجماعنط که عامصسعی 20ج عاعسهد ما آع۷مط عنطا
عطا معوصعطل حمنانصع ۳0 ک توص 156۵ جاعنود ما معفع خمعصدیم ما مصنع م0602
,۳۵1۵ لاله ۶٩ 5۵86 عطا صز عصتصنقهه ۳ ۵۶ 0ج اعصا +عوصناه؟ هه مععصعنمنعصم 162065
۶ وهنگگنه مهد ندعم نهعزدچطم عطا طاوامعطا کععصفومیه عنامصنند عطا معماویه مملازد
۰ چطاه رد عطا ععام موم ما کلم 10 نز
۵ ۳۳۷ ۳۳6۲5 ع:عطا ۳مط 566 صف ع۵ه ,۷۳۲6۲5 صفزعمح۸ 3126 که ۳6۵ عطا خنامطع 1500
,66 30۳۶ مزلم لهنمماعنط 2 عم صمنانفهج ندده فصد عصنلاها ومد عمط +عدم 6 10۵۲
ده 960ع02 ۵۳ط) ععلها مهد ععماد ماعقم اعماعععصه عطا هام ممللنک ,۵۳1۵ آهدمن11 حعط صز
00 ماعنط ۶و ۳۳۵ ه دز عصنااه وهاد ععنه6ط عصمنی نم علغانا ام صمندعصصع ما دمنخهتعهصعع
24 کصقسنط 1 عطا ععصند عاعنیه عمط معنماد مععطا خعطا مععناهط عطک ۵۵۰ هخسن که ۳۵۵ 2 عز
5 داعناط دای ۲۵ 0۳ رعاق 60 ما ۳۲10 فصد ان عحد خقطى معلها ۵1۵ مهد مهد صقر جصقص #صناوچه
مکگنا 6۳27 1۵۶ ددع ۳۵8 حلعنط ۶ مهم گصز عومجم فص عفد ما صع0 فصه معط که
65 771810 امام لعدمنی عطا خن 0عاعصنص عز وماعنط که ع اههد ۵ط ۲ مهنعاحعخصه وامصهند ۲۵ +0
وا01ععزطاه ۵۲ ما هستهصذط هه که 0عصنعقطنز دز خز ععصند ولهنفم مصعنلده آمزعماماده ۶و ععاصهتهتع 2
6 کح 276 507 هه جماعنط 0۲ ,۷۵۳۵5 +عطاه طذ ماد ما اعللدعدم عز 1۳ .نله فصه طکنسا
۵ ۵12۲6۶ طلعنط ۷ ناهد هدومن عطا عای ناصطاند ۲۵ حعنطان بط مصععص ج ععلزتمجم عنط1 .عص؟
عز عع502 [هط10 عطا طازم عسهنساد آهزمماعنط عطا عصاجاه تصن ۶و عععومم عط1 مع دهد آهخماعنط
2 ح ۲۳6۲6 آهناصععی عطا معصمعط تمعن مصمنال زا 68 صعخعصس۸ 318006 که عناعنه دهاش
عز 22۳72006 [ه102 ع۵ط] فعصعمصعط جلند+ خعطم خحمص ما مععممصند عز طعنط۷ ,هه انا
عطخ صز انناصطز عز خقطا وماعنط دج مکدکساد عطا 3662 انز معنا خقطا بوماعنط 2 ۵۶ ما 0۵ متام ص56۳
6 ع[0600 136 ۳۵7 2 که 22۳ کع زرم عنعطا رقتنطا زکتعطا م2 عم عنط ۶و علم+ عط جعام لاه ما5
,۳0 9نظ 1۵ ۷۷۵ 2 کز کعنمماد عطا 6:۵0 هد عاعسعد مصعاعنا ملاع 10 .از ۶ ملصنطي فص اعدم حنعطا ۳06۶ 1۵
6تسا ع6ط ه 0۳686۵ اعقم عملهس ما فص حسعطا ۳۵۵ حسعع1 فصه هماعع هه کنصمناه2 2 ختا0 2 160۷ ۵
270ع۳ عنطا 10 معط عوصامسنه طلنط ۷ مخصعحصوحنتصه عطا ما عاممعم عطا عاعله وعط1 هنماد عط که
رکه 0 361 1 «کط0 و۳2 0+2 فصه عسخعانا مععص۸ 31206 1و دمتنصع0 عطا ۵۶ کعانم مملاند
2 که 2005 0نع2طز مصه عصنلاها وهماد ماطاع2 کعطانیععل عطک موصنلاهاوماد نهممنخنلدج طخنم علدعل عدد
6 ع۶ط۲0ن20 لاه کنامصع و1 ععزمصع فص ععنغتصعلز تمصحصصهی کعنسای102 ما ۷23
7 0 16018 ۶و له وصناهنه ی ج که عصنلاه وهما ۶و معامتصنمم فص طاخصعل عطا 0عمنصع 0
4 070005۳۶ ,۲عز۷ عنطا ععحقطهی ممللنک وصما۵ط وعطا خقطم ما مهد م۳۳ عحد بعطا ۵۳۵ط معنه
40 0۳68۶6 028 10 سنا عصدم ماناصعاز ما آعنخصععی عز از رصع صنها تاه اعناز امد عز عصنلاه ونماد
۳ ۶٩ آ2تعصعع هز عستطلنته فصه کعمماد مصمنانفدی ندده ماطاع2 ما صمنتعاه ععمل ج عقط عطک معجا۶
۸6۵ 31006 6 حلعنط 6 ۵۶ مصععص روط علعصصعط عطا عحد نله ماد فص ععنماک معطان 2206
6 عط۲ 2۳ 0هه ووماعنط فصه عکنصمصعحجی لهنسن خنعطا ,کتماععصه حنعطا که جنماد عطا الا نع
0 +عطاه هه دزم حرمنا عصصمعاصز معتساهم ج صز 6 عاممعم ع ناهد عطا ملعط معنرماد ع5ع3] عصنا
85 عصزتتا-صممط هه عصزنا انم فصه فصعا عطا ۵ ععز عجنع عم عطا که ,156۳6106 فصها جنعطا
۰ 13696 ۶٩ ۵[ عطا عصنصعاعل ععمماد عطا روعصنااه ومد حنعطی عمط
7 ۵۳۵ ۵ظ۳ ۳۳6۳5 منکن ۶و فصن عطا فعزمی معمم هس هز اععحعاهز ۵۶ 10 ۵ط1
عط0ژعتاعنل که اجعاصیم عطا 0 معزعنی لمسحانه فصه آمصمنوه عطا حز ۵ع1ومقاصه ۳۳۵۲۵ معع[
عطا ختاه اصزموم مه 65نو0ط 0عمتامسهنه صنقعاحی باق 0620 ۲۵ 00۵۵ عز عده مقصتتادا
12 ۵ ععساععه هستهج ۶و خصامع2 عنطانسع6 چطاعه) عقصته عنعطا که وانگنع رد
1۳212 0126065 21025 هط 09ص 5 خصهع 0۳6 2 هد هسند اعقم 2 66۵ منطاعصن 1۵13
6۰ ق ۲077عن ۵۶ [عل0م حععصنا ۵ عاعد خقطا ,حعطاحتگ فص اععم لهنمماعنط عطا
6 > که عم 06 فلنای ,0۳۷۵ کاز ۵۶ ۵۳۵ جصه حذ مهد ات200 ۳۳۲۵ ۲۵ ,1۳6۳610۲6"
۵ ۵۷68۰ عطا اماصصه ما جنلناد کحع عطا انس ععصعلممععه صز اطع مماعنط ۶و
40 لصمه ما دتعل عز هس۳۵ 0۳00۶ 2 065 ماد مسنهی عطا موهصنلاها هنماد
1۵ صعاعنا ۵ خقطا کممطه عنطا وواخصنوع 602 اصعلتمصز عطا که سکن همه زرط
عطا صز خ۵عط ۵ +عطاد+ ۳ص ماصعلتمصز عطا ما صعاعنا ۲۵ اهاز م2 عز هسنده ۶٩ عطممعدی
6 اه 506 ۲۵ اچقس مسنعی [ه 13 مخز مگ عسحدصعل کممنساد عطا صمناه فاص 2
م۳۵18 51021 -عصعجا حلکزم خصعصع وه ۵۳ معاصنامعهه هه ۵۶ 0۳6۵۲0۵ 2 بط 1012160
ب#دازددوم 0۳ فآنام» 05۵ ۵۳ط ۶ کعله1 0۶ 105۲ عقط عده خقطى وعصنلع؟ عطا معط واعانصقعل حعنطم
کتاونت۲2 0ع6 مه 3276 کطهنطم عامم06 که عصنامنع عوجها علنط۷7 بوهط ع۷هط +۵ 126 جعبم
۸ .6275 ۵۵۲ 0۳۵۳ عتنلد حنقصه۳6 عععی صنقاجی له همعط حنعطا هن عقصنه 1 ۷065
5ص +عمصصط معط خصه ۳۵۳۶ ۵ عهی خقطا معصونومیه عمط هناد افعام0ع0
۵طا ۳۵۷۵۲۳۵۲۵۲۵۶ 1۳ بطمتامسنصنیعنه هه عععصما1مط گم عوصناه؟ طلونامحطا عحد فصه
0 ع6 13 ۵ ۵ عصصدم ,فاص عهزدملهه 5۵۶ وان 2صمعطز کنصمنا+عصصع اعدم 260 هسهته
و0601 عطا ۲۵ ۷۵۵۵ عطا عخعهنمتصصی ما اند هاز که ]۷۵۱ که ,ص6۳6 عناهصنا 2
تاو نم جع تاوسطا 5۵۳۵۵ 26 هط هز ۳600۵6۵ فص فعاص 0 عز وممصعص عنعلامن)
2 لاه ۳اعا00ط1 ۵۲۰ 2 اعناز عفد ۲۵ سنا فص ناه ماد ندده که حلعناد ,16225
۵ 360۲۲ 11606[م هه 5۵۲ خقطا عطا وس فص کعنماد عطا دنا هم آهنطن ۲۵اه فصه
عآوصنزد مد عز عحعطا ,کطهناهد ما صمناعله صا «عاععی جاتاصعلز عنعلای لفط صمصت عنعهط 2 285
۸ .0۳601020 خطعاعزعصم عصم5 حاعناصصمع2 ععز۷ جصقص ,دعاعطای 316 ومع ععازی
85 وتا تساه 2و5 عطا صز صمناصتعنل ه ما ۶002۶6 ۳۰۵۵ ه عز مهد لته
۶و عط0 1۵2۵ ۳۵6 کعملعدد کعصعسه فعتعلاصذ واخه دمص که صنقط ج ۵۶ ع۵٩ 6
0605 هسنه ندسحانه* ,معلمعولن۸ .6 وال ۳۵۶ وناز ع لام معطعناطهای
5 ۵ 66۵۳ 08و06 2 ۵ ۵عنعزاناد 3662 ع هط وعطا [۵ع؟ جازم ج که 166۶5
40 1۵۳۵۷۵۴ ع6مصحعطط عنعطا مهد ,کععدعنامنعدی صنامنع عنعطا روصت اه 16 ن001 دز
7 2 ۵۳۵ ۲۵۷*) 257 16 ط همع فص تماصعسد وس ص اتاصعلز ۶ عتعطی عصنعمعف
41 ۲اط ,6۳6۵8 ۵۲ کعع5 ۵۳ ص606 هه حز ۵عتمصنتعفسه عز مصتنعی تساه ۵۶ 31205۵ .(1
حاعناوسطا ,هنعط تمعن عز ععصعخمومجه صه حلعناگ بصع مه امععنل عنعطا صز ددع16
ع6ع6 ۲2 عن1 ۳00۶۵ که ۳۵11 عد مادم 2 165ص حلنط۳ معاص جع 1۵۳ م6012 1285
506۴7 200 وگ 8 وعز و2 .370 و1۷ ۷۵1۰ ونان
8نلصنامسه عکسامعنل وصتاعلنهناعد عطا مفصندی عنطرعم ۵۶ نهعزدطام ما معلنصند
6 له 5عنع6 52 6 نا مصاند وصنام تحص صمتقتوعص ۶و دععع عم ج عز هسندی لمسقلنه
6 ماو ناوسطا جاناصعلز عنام جح سا حدم ۵ علوصعاصز حنط ۸ ,عع0۳0 2 ک 11 .۷06۶
7دع ۳۵۳2۵ ۸ عخنا بسا آهنو5 عطا هنز عمجم عطا عمهسندص+ ۵۶ ۳۵۳ 2 که 1۳0۳68621260
58 2 28 0281 ۲36 ۳8اه م06 اعصز حلعنط ۶ رکقق 20۶7 ۳0۵۳ ۲۵ 66۵0 3۵ عاعععوناد
2 که له #عصقعل 6 امصصی هسندی تدسالت +علععن عسگ/ 0۳66 لدم 10۳۳۵5
2 110 04671005 از عطاق :ععصع 00 از ۶و عسها عطا که خصع0ه آهنو5 0۶ آهخمماعنط نع
5 6۲ ۲عگگنه 6۳۷۵۵۵ فعتاع ملهنل ,وکاصعمساوحه ناه رد 6دم0ا عمنسل عکسم نک خمصاعنهه
8 ۳۲هط۶ ۵۶ مت امه عاطنععوم ه عز منهج لدسقلنه ۶و ععسامعنل 1656 بکو عم که
قنطا 1۵ 36۳۰۰ ع06ع11م عطا هنز ۱0۳۵۵ مهد عحعطوی عناطنم عطا هز فعنععی 12006060
6 ۶٩ بوماعنط عطا ص خصزموم عصنصسی 2 6 ما ۵ممحعوست عز که عنخمسنه عط۲ مککسنام نله
۵ ع6ع 060016 فعصتصدع عطا ۳۵۹م؟ قصد ععوصعط واحدانهناسدم طلنطم مصهناهد ۶و جاتصتصصی
60 که هستندی لدسقانه ۶و مهرد عط ۲ 6۳۰ ۶ اصنزمد عکنا حنعطي هه ععاععسعط]
6 عقهط بوانصتحصیم عگنه ۳ ج صعطام صمنانودم ج صز کحععطمه از خهطا کز ماعدم عاطدکت 1۵۳
ی 660و ۶ ععنهصطذ واعا معا ععه کعاتاصعلز ووتخصعوععصی فص فع+عوصی
۸8 212006 لفط طلاوتامحطا 5 عطا ۵۶ ع2ه عحد وسنلاهاوماد مهد ععنما5
15۲1 فصه علاصممعنل وعطا و۳ عنطا ها معسلنه عتناهد حنعطا عصنکی قصه عوعا نکم
1301860۶ ۲6 که ۷۰۵ عطا ممعصعاند لفط متام نک +صمصنصمل صفخم 800-۸ عطا
۳ 60۲۰ ۳ متا عصصم ععمل ع۲تهط وصنلاه جهاد هه ععفمماک دوه خصحگگکنه هز 0606
۵ ۳ 6۷۵۳۲۳616۶۶ کز 4۵صه وجماعنط فصه جخصعاز عتتاعلاازی فص نمدمعوم ما نداصعصسد 0ص عز
آدسقاآنه مضه دمتعم کنصمناه2 ج 0۳0۲ خقطا ومزعو 0 2 ۲اط ماقم عطا ۶ ۳0۶۵ عامسنند
و102 نوصز ۵۶ اعدم عطا که جمنانساعدم ۳ عناهاعم 6ص هه کز از عسهتا عصسد5 عطا 2۳ مجتماعنط
تاصتخم اعقم عنعطا عصتنصعدی حعصنه ج 6۴ص خطونصد 2606 + وتصصصی فصه
6 32160 هسنه تمسحلنه نهعتماعنط چلصه 310۳ تمصع عتامسته 2 ,13666
0 136 ۶٩ 006 از 0۶ 04۵11 عطا +علوهند عحه ۳۳۵ جنعطا معلد خبط 1165 "عی ۳ صع نع م۸
"625 حصق ۸ 312006 عطا 0 عصمل کاهزممم ای عطا و عمط عصمصه عفصناممع
:1366 3۵۶ مقصناه او عوصا خصعیگگنل که له چد 00۳ ع) دز
لها ملبام علعهسصنصه عطا مخصعحکگنل ۵۳۴ ععصنطا ماه مصعحصز عصتا صز لوط
1 ۵۷6۴ 176 .6060مصهط آآناد عوصنطا هنود جصعص فصه کععصنهط معط ۲۵
ول ع 5 که ,۷۵۲۵۶ 0۶6 ععامرد عطد معط اععطل عنط صز وهط عط وصناه؟ عطا
1ج ع9011ع4 وعنطا ۷۵۶ از 61۳ للناد عط مه :ماه معط ۵[ما عطد عسن ده
5 هط ععصنطا مهد ودما دما خعطا-اهمطد صز صنط خطعنه هط بوعطا
ون52 علقصنصه عطا خقهطم مصداععلس فلدی ععوصنعط معط هه مخصعحگگنهه
کعفط 0۵ کول ما5 عطا 0عمصده معط +عاطصد؟6 عط ععصه مه
قنط 1۵ ۵۳۵8 جملغل6 ۳ کنامبع 2 کنگگگناد ۵ظ بنردهعع6 کنمملانک هذ وصچه1 ۵ ههنسگ: رظ
عع6م خصعتعکقنه خقطا صمزعاعصی عنطا مز عصهی فلی عصه ,عنعنی اتاصلز عنط ۶016 ۲۵ عجناند؟
6 .ص13 6۶ قصه ۶۶۵ حعط معله خبط عکنا عع معط معط قصه ممللنک جنده امد فعحعو ند عقصته
۳05 مصه ععلت 0اه ,کعتله۷ معگنا ۵۶ 5ر۵ هدن نعاممع0 2120006 عطا خصعایه عم ما عع5 ی
40 ۷۰۲۵ لهسهد عطا طکنم منطعصهنهاه معط ۷۵11 که مفصها عطا فصه جنصصصهی ما ۵عن عجه
عاز گه عع28اع 120 مه عکنا 2 وعط معا عطا عاممعم 312006 30۶ ۳10۰ هن زد عطا خن جمنصتحصحصمی
0 ملعنل مصه 0عن1 مصوط 6۳۴ دحعطصعص ولنسد؟ که عممنخدعصعع عحعطام ععهام عطا ۳۵۶ هه 0۶۵۰
7 ۷7۳6 .وا ص106 عنعطا که خصعصمصصهی عازن ج عز وصعا ما صمناعصصی معط 30۶ معط 06 01۵
۵ 60ع 27 ل ۷۵۶ عکنا که رد۳ آدطان جنعطى خلناهم۳ 2 که معط 1۵۶ حدعل 5۵ ۷۵۶۵ حلعنط۶ ,1300 حنعطا +105
۳ اانصتصتصتی عطا مفصقا1 معط عنطا ص بعده عناعنتعانصی جه ما ععصعاعنیه عصنحطاهع فصد عصتاصتط 2
6 ۵۶ عصاهانصزدعد وصه عصانساه روعصناهحخصذ موعصتاعه معصننا که که عم ما فعصماعن 2 عس0ع 3
65 وتا هت قنط ۲ +وصعا ۳۳۵٩ حنعطا صنط۲ ۵ و۳۵ عصنهط [۵ع؟ وعطا مطامهگع 320 بله تسناد 01 ععلدد
عط وعنط وصنصع602 وصها ۶و عصندج مععصعط بوصعا طکنم صماعصدی ععمل جز عز حعنطم هصستهج ۵
6 عطلا چلده م2 طلعنط ۸ که ععته6 7 معا ۶و مهن ۵۵ کععت؟ معله عسنم انا مفخحعمس۸ 21206
06 ۳11 2210 2 وواعصن0ع2 بنهگگناد کعع معط فصه کلم منعطا کت عطا خبط هناد 060016
6 ۳1 1۳ .وصع1 مضه چاتصعلز تمسطلنه ووتماعنط تمصع اععم روط معط هه فعمخمسنه عز خقطا
۵ حلباد ۳۵۵ 6۳5۵۶ 1 /گاهعصنط ۳۵۵ 1۵ دمن عصعع عم عطا ما همع عده ۳۶۵ فعاعمد
6 ۷۳6۵6۶ 36/536 حلعنط ۸ ۵۶ عصععص روط تلا ومد ما کامع ۳ 6۶ صف امص۸ 37206 عط۲ مقصتتاع
له +عط/قنط 0۳6۶6۳۲۵ ۵ جانخصعل ناهد عومعصها مصمنخن 2 وی هدنام وعمامطا چم جماعنط ماقق0
عنعطا هنز معنمماد معط ما ما 010 6 خقطا 6۵۹۵ عص حه عمط ههتاعها هط +۵ط۸
2 ۲ 1۶۲ ع 5100۵0 عط) تعطاععم خقطا فص مکعقتععصها هصعها 6 صز ۷۵۳۵۹ 0۷۲۵
[ از خقطا جمنامط عطا امع [ ع۳عطم عز عنطا عطچم/3 +عسقلنه صعنلد هه که نایم طونط
و130 عط وصنلاعصز مصعملدغ ۵:8 هط لد صعطا امه تواحععل جنماد عطا الما موی
5 0ع21عت0 ۶ 60و مق 66 عمط ععوصهل ,عقاوم آعصنع وداج کنامصع 30 05۲ 3۳۵۳
۶و جمنخد کدی عط1 دناد منلدنهعفوصز مصه مککقعععنل مصصنخقاعنوع1 مصصنخهمنصمامی ,۷۵3 حلعتا0جط]
6 ۵ ۵۳۳۵ عقط وله لام ۵۳ط ۵ عحد مععصدل تعناصهنوععصی عطا فص کعدم2 معاهی عطا هنز معحتخلنه
هط کععصد لا عطا لد معومطسه وله رعصنصدع ۲ععاصطنه عکز ها بصمتسطانه 2 که 10۵
-ع10 .05س70ع6ل لدسعلنه خصعحهکگنه ۶و دصنمجع فصه علها تفص ۳۵۵ هی 1108 ععزند
عهانصنزدعد هه صماعص ۳ ۵ ۵ 2 حلعناه صز حعطاه طععه داز خع 62ص ملع فصه امن زانط
عمط ع2نلهاز۵ ۲۵ چا 6۳5 صف م۸ 31006 عطا عنطا ما اعدجاهی ۳0 مکصنامنع 0 ععنلمصنوحهص 136
6۳ ۷۷۶۸۵۰ حتعطا ص عصتلاه ما5 هه عصخ م۳ که مصفععص بط عسقانه هه ععدخسعط ناهد 0۳۳۵
مه طمنا دنه وان ماعنط-عل صعنعس ۳۳۵-۸ که عععمعم عطا طنم 06و0٩ که دز وعسنلار۶0
عطا مطعنلع۳2 هنز صمنخی له طعتاوسط عکنا نامع نو عطا 0۳ 0ععوصطز ۷۷۵۳۵ طلنطم مصصنهانهندعه
9 | 2022 «عسس5 هه وش دک 8 وعز و2 .370 و1۷ ۷۵1۰ ونان
۶ ۵ ۷۵۱166 فع6نع ,ها +عط ۵۶ عصععص بط رمملانک رککوصعط طلعباد ۵ ۵۵۵۶۲ 13
عدمنایعنو عطا ملحهع: عنطا 13 اعقم 105۲ جعط عه ۳۵۱۱ عه عوقاسعط مهد عسحلنه [دجاععصه
عطا وصنااه-1 برظ بععتتصتحصصی م۸ ع0ق7< ۵۶ خصقامصصذ عم آهجنساد له
0 عانساعدی مملانک اناد ۶و عملده عطا ۵۶ ععصدادنده ۲۵۳۳۵1 ج که کعناتنسطه ده
عط) که کاعزعصی بجماعنط حعنطتم صز ووهاعنط که آع0مط 2 ,۷۵۳۵۶ کنعخنط ۷ صع0 و112 صز و عاوآممته*
عطا ۲ 0400ه که عز طعنط ,عععصعنعصنه ندطنا فمصعطاصق ۶و ومصعد عتعلزی
67 ۷6۵6۶ ع 5 امه نع مماعنط صففمعمس۸- وس ۶و خصعصماصصه معصنص 0۳606
6 هط کاصع0ه نهفمماعنط عطا بعتجصم ۲۵ جماعنط هه مفصعععل موخمصحعص مطاچص ۵۶ عمط
4اعنال 0۶6ط] ۲۶اه ۵ عسنه ممللنک .عستلنه +صمصنصمل عطا روط مععصعلند ۵۶ صع0ع 1۵۳ 066۵
002140 لصنقم ععد ۳۵۳۵ 136۶ مصعنفصا وصنطعنصدت عطا مهد عهدند5 ع1 م31" عطا که 065
نصطاه صقتوصا هه حصفخعس۸ ۰۲۳ ۳۳3 عصع ما عصهی ما علعوساد مطم ک0 1-100 نس روط
دص هه ععهام ۶٩ ععص5 2 عصل من روط جاتاصعلز معط عخقانهناعد ۵ عامصصعاند عحطاک
۳۵1 صنانع 2 که 56۳۵۵ 665 ع صعلک فصه ولنسط؟ عطا عدمصه عصنااه وم" ,ممااند ۳۰0۶
عنط1 .کعهع 7 ۶و عوصد0 3 2۵۶ عآممع0 2610 عطا ۵۶ ۵00 هط خعطا ععنوعخدهجد 2 ناه ۶و
[ ۷۷66 ,10طع26 ماوقا که فص ا عم طاباو5 عط) ۵۶ عآممعم ماطاع2 عطا عصمصسه ععف عطا ۳۵۹۶
,5۳02165 5007۳ ,12168 021 ۵۶ صمناعلام ه عزسع نع او ماک داممللنک .14 تعللع وه اک) ۳۵۳ هه
عط ,تعطاعع10 +عطاصهعممطام انم هد ,عهعوم ,16۳6 ولنصد؟ قصه ,عصهناع11م1 0625022
1۳۵1 دنط عطا سنا عصصی ۶و دععی م0۳ عط۲ ۵ خصعاممصطحن عز وصنلاه ومد ممط کو مداد صمنعلزی
علدع50 7ع1لع1 رک ,عم 2 که و1262 .076860 عطا که اه عطا ما اعد نععنطاچص مه
۵ ۲ر۲اعنط هدعم معط ععلصنا ممللنک +عطمغتفوهج فصه عسغانه ماطعا2 هصعها ۵۶ هنم
۵ حطعط 0عع۲عصده خقطا مععزه عطا هنز معفمتد آهدمتنوه عصنوعجصم روط جماعنط آمسحقلنه
6۰ ما2 36۶ هه معط مصلصددع حعط ۶و عمط ولنمن یه معط
و :306۵۲ اتقو صصع دم نلهنمصصهم چ صز 56۳ کعمستاعه5 ععد 5۲065 ۵ط]
۵ 08ن07ععد2 1ععقام 6 صف ص00 6۵۲۵ ماقم سقلصع1 عطا عصنسل 5۵۲ عجد ,3066۵
4 ۵ جمسص0 کجعادحعطل عسع؟ صعاگه کعنماد و1 عععط1 معسنا آهماعنط
6۰ لصه ,تعطام۳ط نم عطا ,۷۷۵۵۵ معلنطک م۷۷۵۵ ۷۵110 هه حلعناد ,برع 1713010
۲۵11 ۳:11 1" :ع5106 عطا که ععصقا و صصذ عطا خا0 20 6۶ معلانک رنردوسعع6 هز 12/1026063۰
7 ۵0160 06 302۵ .خمعصصنها ماه اعاز صعحد وعط71 ند 6 ] مکعنما5 اناو 2 عصنطاع 50
6 400۲ ۷۵ .462 فصه دععصلااز که خطع ۲۵ 5:06 ۳۴ للم ,566 70 ,526 ۷۷۴ للد عجد
2 ۵۵6" 1370 ,۷۲65 ع 5 ,3196636 .(20) "ماد عطا عمط اصمل نامر گز عصنطا مه
فنتط ۶و خباه 00۳6۵ 5۳۵۳۶ عطا ۵۶ ۷۵۳۵۶ عط1 مطاوهساد سعطا عنع ۵ ماد 2 معط که نم 1۵۶
۵ وصتا [۳۵و0۳۳م ع 5010 ۲۵ عصنفصعایه عدماد مهد کعاطاطع0 مععصهاطانا هط بط کز مه 10۱۲۵
۰() "۲مملصقاط عطا ۵۶ مع 108 سم علصعط عنط مععما ما روصنقاط حدم عععصا هنط صعععل
ها هستاله م5۳ فصد جنماد اه ععصقامصصذ مهد عم عطا 0۳ عزعقطاصهه عخبام ع 53 ,06 ع ا ۳۳
658 ]11 1۵ 106۵0 5۵ عام م06 بط ۵عوهنامسناد ۳۵۹ 1[ هصنعها که عکنا چس ۸" ۶۵۵ حعطامصه
5 گ۴ه عمط ۶۵۶ هط و مصعمد صعفصسحط فص ۳۵۶۵ صعماو رد عطا عمط ۳۳۵۶ از ععتاه 06
6 ع7070007) "ناه عحناهه حنعطا ۵عهنهامنعس فصد معلجم+ معط عاآممعم م2610 عطا
51 ,60ل زگ 36۳6 و5ت6 ۷ صفن ۸ 31206 ۳مط عع5 نی عده وقنطا نع م6 .(99
عصنه حلنط ووصمصععع3 +صعحصنصمل عطا اعهندعد ععصهاعنیه جح هه عصوند تدسخلنه 0عع0عازد عطا
-0ا۳ ۲۵ طعطا وعصناهانسندعه واه مستالد وصه عامم6م 3726 ۵۶ ومماعنط عطا منم عنط-عل خع
,1022 کنط ملقتتقلنه 0۶ ععناعنند۷ از ۷۵۵ +عط ۵ عمدصهی ممللنک .عگنا ۶و ععلوی مفنمعس۸
۰ 060016 36۶ صلعط ۲۵ عصوزد آمزع م1 مدا چم فصد ع دهد ملهنه5 ,1۳۵
5 عز هه عم من ععط «مناهد 2 حلعنا5 حلنط ۶ مکق ۳2 01 0685 110601
6 منعطا 1۵ ۵ع۵ ۲ عنع ۲۵ کطصعص عصنو 12 صف م۸ 31206 36 1۵۶ ۳2 136 026 ,120
0 50۳168 معا وعصنا ۳۵۵ حاونا معط خ هام۳۲ هه عسات ماعهم حنعط] 200 عللما ۲۵ اضعا ومه
,51071118 0 06005ع4ل عکنا اععاممعم 312006 عطا کز وواخصنوع 602 معط 3۳00۲ لد 7611601
علا 2۳ 0هه 36266 معساانته لداع مد مه اعدم حنعطا 0666 ۵ ۵۳ عطا 60۵ ناهن چعطا
0 هه 60 منلمهنوحمص حلعفنط ۳ ووط مدع مخمماعنط مفخ ۴۵-۸ عطا ععسنطه عصت عصسدد
طلعباد 0۳ 02۶60 عطمنا معط که عسنشطساد عطا کاماصصه معللنک ملحدع< عنطا صا +صعطا
65 لدسقلنه 0۳۳۵ معط کم عصنا هز عصتصی هه ع زب اعقعم +عط ملعط ما فصاهتعل5]
7 0۳0۲6۲ ۵ [۵۵ 2 زبسناد 2 که 0ع ۳۵۶۵ وصنااه وماد +عط 1۵۶ ,۷۵۳۵۶ +عطاه صآ +عصوند فصه
حاعناوسطا 2106 هط ۵۳۵1 عطا ۵۵ فعدم ۲۵ خصقامصطذ ص066 عقط از هه عوقاخعط آمسغلنه
1 6 ۲۵ لهس عز مصه صعطا دعوم ۵ عاطع 8 ۳لط فصه ععلند عطا عصنممصطا +عممنادعمعع
0 2 ؛ذ ورماعنط صفخحعصس۸ عنقع3 +عاممع0 ماطعا2 عطا او سرد کعناهز مهد عسحلته عط ۶
7 1367 عصعنو0 عطا خهطانم عحیف ماد اعد مطم کصعفمماعنط علهص معکنطانم بوط ف۵عحمصتصمل
6 130۷ انا0 500 ۵ ۵عاصص ان ع هط 05 2 ۲۷ ۷۶ ۶۵ عتعطا ختام 2 چد5 ۵ هط
7 326 ۵۶ اگم رعطا کاصعصمل عطا مناکعناو 9۶ ,26ههد از ۳۵1۵ 06016
5 0۳ ۷6۳۹102۹5 تاه 0۳۳۵ عنعطا عتهط وصنولد؟ عحه عطا عآممع0 312006 عطا از ۵عماعد
۰ ۲ماعنط عنعطا ,65 1ععصعطغ با 2 ۲6 کومطا نم ی م۸ عتق7< 15۵ اعقم 0۳۳۵ عتعطا 0۶
ق۸۳6۳ 37206 عطا روماعنط م۸ 31206 که عصمنامی عم صعنوهت-صمص) کنط ۶و ععنفیع2
۷۵۶۵ عطخ وفصقط ع00 عطا 0۵ و۳2 نیگن ج هذ وماعنط 0۳۳۵ حتعطا ۲۵ ما فعاعها5 کمطاننه
عا ع2نلم0ععع4 مصه عل+صمعصعنهد ما صنه عطا از 6 ععد کعمطاه صع ۸ 312006 ۶
۵ ,هط تعطاه عطا 0 فص معام م06 کنام2عع نو ۵۶ کد تناها هک 0۳ نمزم جامع 5۳6 10-1020
3۳۳0-۸۲۵۵ عطا عوعصعف ما ۵۵ بط و خصعلز حنعطا بخنفناهه فصه اععم عطا ععنلهاز 1۵
0-75 ۵۶ 16065 عطا حع معط 60 665 عقط حلخط ۶ ووماعنط عتعطا خبا0 20 0100ع06
هنود ۶و صمنی مان عطا ۳0060 326 65 صف نع م۸ م8 عط خعطا اعد عطا 0۶ عا نمی 1
028 ۴نع6ط۲ عصنمن ما عنط-عل که ععسامعنل عانط تم +صمصنصمل عطا از ععصعل مه صز صععصس۸
ود ۷۰۶۵۵ عنعطا طلعتاوسطا ,وملازک صمصحح/< عناعما عحعط وقتمطاننه مصحعصسم۸ حصق و1 عطا
36311286 لمسطلنه فص اعقم وجماعنط 0۳۳۵ عنعطا ععنلهانه فص علعوط وصعط هصنلاها هنماد
,۳3116 با و/0ن 10162 ۵۶ کدمناععنو 2۲ 2 فصامنه عخهام امد کعمل وماعنط معاممعم 1301۵
060016 عطا ۶٩ عکنا ععصعف ما تعنامم عطا ععط عجتمسعد نهعنمماعنط ی ععنلط چعطا
136227 معملصنا عحه ناه فص وصنااهوماد خعطا مد ۵ا۶ ۷ دنممللننک ۷۵۶1۵۰ عطا
6 ۷۷۶66 1767 ,قاجعا معط که کعرها ع دهد وصفص عطا هز ص0۳ مهد 00260
5 106۲ عجه 803 هتسناد ۵۶ کصقع ج عز تناها ههد ت#مط تمطد ما ۵عتساعصی
1 | 2022 «عسس5 #صه وگ 8 وعز و2 .370 و1۷ ۷۵1۰ ونان
7 ۶ع1ع 5216 [2 سنا که ۳۵8 فصه وصنااه) ومد عخص 06+ عحد جلده 310۲ ۷۵۰ +عط صز
عط) اعصندعه 3۶۶۲ ۵ زعع ۳2 2 که معلد اتاط ,کل همم معط صذ صعحععطل حعط قوصه معلاند
و 5112 ,۷۵۳1۵16 صع ۸ حعنوصا عطا ده 22860 .کع ناهد +عاعه مع نع ۳۳۵-۸
40 1322286 ,۷۵۲۵۶ خقطا ععص56 عطا صز وتا فصد وصنلاها ماد ۲۵ مععلصنا وا نم هدز
6 7۳۵۵ معختالنه مقستط ۲۵ کحعن هل عطا معصصی اناد خعطا معجنه؟ عطا عجه 13۳۳20
معط هس۰۱ متسد عطا ۶٩ معنصی عطا خه معط خام وعطا رععفمماد ۲۵۱۱ ادهش
2 5۳0۳6۶ عصنااه] که اعد عطا حاعدمحطا دز از م۳6 .65 06060 هه عممنصامه ,۷165
ع6[ 501120 منز عطا هنز عنسناه هه انم عصم ۵ علاط ععد کجعندتهل عطا
۲و 07006688 عطا ۵ جعاع۲ امنیس 0۵26 ,عاممعم صعنوص1 صعنمعصس۸ ما صمناعاع1 10
,6 .103عنظ فصه اععم معط وصنادسمدهه< فصد وصنلا+ همعط 8ص 16
+ککگناد ۵7 هسنه 1656 حعطاه طلععه طلازم داز مهد معا 0۳ ناه ما5 فصد 16۲
3 06 26۲ عطا ۵ ناه عصعع 9۵۵ ۵ فعساععده عحد فصه عکنا حنعطا 162۲ +عبعط 1۳۳۵۵
36۴ صنطاز جمنایماعنه که حعسنعه عطا ععط مطم مملننک صمصحح1< عناععاآ عملنا جعا ۳
,10-06766655 ۵۶ عهاد عطا ,تعلنانه هه که 0ع+علنعصی عز والف ددم فصد مفصقاعصمط
7 ع1681036 جست۲ ه هه ۳۲۵ ۲۵ ۶عط ۵۶ دم عطا 0268 عصنعدملهطا-ست قصه علنیه نعصه از
40 لصه جانلمسنع هط که ععصع5 معط معط ما کعصنع 102 مهد عامو تعسخلبه موصه نم ماعنط
عصنصملد ره لهنناهم ۶٩ عمصعنومی عطا دععجصنه ما دما فعامعلد ممللنک نامز
6 ع2 3 ع 53 ,130660 +عجن انا ده هه وج خی لوصا هنامصعع نو ۳۲3 منک ۳۳06
عطا 1۵۶ عاعه حلنط۳ مععصها زک ص66 صطز آهنمد وصه ۳۸ 0 ۶و ععدام +عط عمط عطا
40 مقست2 نله 56۳6 ,۳ ععگگناد عاممعم معط عمسنهه خصعحهگکنهه وسننده1 که عملدد
ولا +معحعکگنل ۳ معزصنهمعمم دز وصنص معط اج عطا عازمععل امک 130 ماععم ۲6 عصن هط
6 ۶ا620ع1و70 ۵۶ همکد فصه عصنعم عطا ۶۵۶ و عصههح چ فص ۵ ۵عنی معط عط5 مفسنه 0۶
1 105۳ 6۶ 3۵۵ ۲۵ عصهت عصد؛ عط) که مه
6 هس79 فسات بقس۲۳۵ آمسل0 ۶٩ معط ج 1۵۶۵ 6۰ وگل محعلممهل۸
1-۰ .00 ,2004 ,2 هنسنهگناد6 1٩ تا :56016 ملد 6۳ +علصدول۸ 6۰ وگ[ بط عننفه و ص72
۰ ,7۳0 فصام770 عصطم3 +عوممستلد8 مووس/2 دا عسوتع یط +عس7 چطام) مطانسع)
6۰ ,و,۳ت] م7730 عصطم3 نعحممستالند8 ومع مس ,322 مفسه7 ععص وم معصتعلست .کت
۰ ,و7۳ 0112 ت06 3707 رماع 0۶ 1 722 أعط3/0 منانهعاج66 عل
,2073 رط ,1/716 صعقر272 معالد ورماعتت2 ۰۶ ریت22 ما3۵ با۳طم5 ق1207
۰ و6 81ت 56 ع6 «مسننگ ۷۵۶۵ 3107 2620 6 ۶ سم م3300 عناومآ ,مملانک
7002 عا معتوسل 220 ده فعرصععط سیک عا ۶ وانج2ع2 ٩ قصد صعسم ۷ وملله1 ی
77-808 200 ععسمعت ۰.7206 معط 0026017 72۸6 مصعل 11 معکنط ۸
و 7036781 فصلعام730 صطاو3 :12009 فصه ععمصتاند80 مورمت ها موی رصع جل
703 :6منالد3 هروس وس اسعی 19 ها ۶ مهس لماعت 76 ما77
و3 تطم0صم1 مهد ع+مستندط. بصع تاش تعسالس ج مرصععا +ععسمع تس 7ه م77 ی
و7 7۵۰ و12 077 .جناده 3 که صمنقاصه 608 عطا ص همه 31 که ععله ۷ ۲۵۵ بت
|
Leslie Marmon Silko, an American Indian writer, is one of the pioneers of literary renaissance in Native American literature. Her works are focused on cultural identity, the Native people’s struggle to preserve their past and culture by means of storytelling. This article focuses on Silko’s fictional world as both fiction and history. Moreover, it deals with the cultural trauma ingrained in the Indigenous people’s collective memories, which have shaped Silko’s imagined geography in her works. Regarding the theoretical axis of discussions concerning history, historiography and emplotment of history, this article uses theories of Hayden White to explore the place of historiography in narrative. Furthermore, it applies the critical arguments concerning cultural trauma proposed by Jeffrey C. Alexander. The research proves that Silko and her characters are haunted not by the desire for history, or the past itself; but rather, they are haunted by the desire for the act of historical recollection and the process of remembering and surviving. Finally, this article shows that Silko, as a historical figure with certain literary-historiographical ambitions, reconstructs her cultural heritage and cultural identity through storytelling and fictionalizes history to give voice to her silenced land, past and history, and dismantle the dominant Euro-American historiography.
|
33,967 |
508070
|
واژگان کلیدی: استرس شغلی» رضایت شغلی» کارکنان باشگاه» ویروس کرونا مدیریت ورزشی.
تمامی حقوق نشر برای فصلنامه رویکردی نو در علوم تربیتی محفوظ است.
علاقه به زندگی سالم و همچنین تلاش برای دستیابی به آن در
حاضر با مسائل و مشکلات عدیدهای روبهرو است یکی از
معضلات اساسی که در طی چند دهه اخیر همراه با صنعتی
شدن جوامع» سلامت بشر را تهدید مینماید پدیده استرس می-
و تا سال ۰۲۰۲۰ همهگیری بیشتری در کره زمین دارد. تأثیر
ورزش متوقف شود. ورزش و رویدادها به دلیل توانایی گسترش
قرار گرفته است[۴]. همانطور که مردم مجبور شدند در خانه
بمانند تا از مبتلا شدن به این ویروس مصون باشند. به نظر می-
فعالیت بدنی در سطح جهان دارد [۵] با این حال اضطراب
روانشاختی و نگرانی که در حال افزایش هستند نه تنها به دلیل
فراغت با فاصله اجتماعی داوطلبانه و انطباق با قوانین قرنطینه
برای مدت طولانی ادامهدار خواهد بود. علاوه بر این »چون کرونا
بدنی را محدود کرده است که منجر به تغییر در الگوی اوقات
فراغت افراد میشودا ۶ کارکنان بخش زیادی از زندگی خود را
اجتماعی, ایجاد حس ارزشمندی» اعتماد به نفس و شایستگی را
برآورده سازند. از سوی دیگر ممکن است کار و محیط آن» منبع
اصلی بروز استرس و در پی آن فشار مشکلات روانی و
نیازهای سرشت کلی فرد. وقتی این دو توافق و تعادل داشته
رضایت شغلی را در گرو عوامل متعددی میدانند؛ از عوامل
سازمانی گرفته تا عوامل محیطی مانند شرایط محل کار روابط
با همکاران» شیوه مدیریت و عوامل محتوایی از جمله میزان
استقلال در کار احساس مسئولیت و بالاخره عوامل فردی که
به علاقهه شخصیت.» اعتماد به نفس و عزم و اراده فرد برمی<-
بهداشت و سلامتی فردی و کاری و از زمره مهمترین ابعاد
و عاطفی دارد[۹]. از بعد عاطفی» رضایت شغلی مشتمل بر
اخساساتی است که افراد نسبت: به: شغل اور شراماکاای زرد
دارند[ ۱۰] از عوامل ایجاد فشار در شغل که آثار نامطلوبی بر
جسم و روح نیروی انسانی داشته و از کارایی افراد در سازمان
میکاهد استرس میباشدا ۱۱]. در میان استرسهایی که افراد با
شناخته میشود, حالتی است که در آن عوامل مرتبط با شغل,
سلامت جسمی و روانی افراد تداخل مینماید یا استرس شغلی را
میتوان روی هم جمع شدن عوامل استرسزا و آن گونه
وضعیتهای مرتبط با شغل دانست که بیشتر افراد در فشارزا
بودن آن اتفاق نظر دارند. به بیان دیگر استرس ناشی از شغل,
استرسی است که فرد معین بر سر شغل معینی دستخوش آن
میشود[ ۱۳]. استرس معمولا برحسب تأثیر جسمی و روانی که
بر روی یک شخص دارد تعریف شده است[ ۱۳]. شغل هر انسانی
عامل بسیار مهم و تأثیرگذار در میزان رضایت و احساس
خشنودی او از زندگیاش میباشد. کار جنبهای از زندگی است
که صرف نظر از منابع مالی» برخی از نیازهای اساسی آدمی
نظیر: تحرک روانی و بدنی» تماس اجتماعی و احساسات خود-
ارزشمندی را ارضا میکند. در واقع حرفه و شغل به نوعی
شناسنامهی اجتماعی فرد است و از این نظر عوامل فشارزا و نیز
رضایتزای ناشی از شغل و حرفه میتواند راهگشای ما در کشف
و تعیین زمینههایی گردد که باعث افزایش بهداشت روانی فرد به
افزایش میزان و ماهیت خلاقیت را در محیط کار سبب شده و در
نتیجه به تشکیل فرهنگ کار متناسب با یک جامعهی در حال
گذار شوند[۱۴]. سطوح بالای فشار روانی و استرس در محیط
کار و عدم برخورداری فرد از مهارتهای لازم برای مقابله با آن
در درازمدت خسارات زیادی برای فرد, سازمان و حتی اجتماع
خواهد داشت» کاهش انرژی جسمی و روانی» پایین آمدن سطح
مقاومت نسبت به بیماریها افزایش عدم رضایت و بدبینی و
افزایش غیبت از کار و کاهش کارایی فردی سازمانی از جمله
و از نظر هدف کاربردی بود. در این پژوهش اثر استرس شغلی
بر رضایت شغلی در دوران پاندمی بیماری کووید ٩۱ در سال
ورزشی در ایران میباشد که در دوران کرونا به فعالیت خود ادامه
داده بودند. با توجه به شرایط موجود در دوران پاندمی از روش
نمونهگیری در دسترس استفاده شد و محدود به کارکنان فعال
در آن زمان و باشگاههایی شد که فعالیت داشتند. در نهایت تعداد
از دو پرسشنامه استفاده شد. برای سنجش رضایت شغلی از
پرسشنامه ۴ گویه هارتلاین و فرل" (۱۹۹۶) استفاده شد. برای
سنجش استرس شغلی از پرسشنامه پارکر و دکوتیز؟ (۱۹۸۳) و
گویه استفاده شد و با توجه به پرسشنامههای مذکور پرسشنامه
نهایی مورد استفاده به صورت یک پرسشنامه واحد و نیمه
برای تعیین روایی صوری و محتوایی پرسشنامه از اجماع نظر ۱۲
نفر از اساتید و متخصصان حوزه مدیریت ورزشی استفاده شد.
شغلی ۰/۹۶ ارزیابی شد. به منظور تجزیه و تحلیل دادههای
پژوهش به عبارتی تعمیم نتایج به دست آمده از نمونه به جامعه
آماری تحقیق از مدل معادلات ساختاری,» نرم افزار 21.5 استفاده
بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بخش توصیفی, برخی
تمام دادهها غیر نرمال است در نتیجه برای بررسی ارتباط
فرضیههای آماری از روش مدل معادلات ساختاری با استفاده از
شامل سه معیار ضرایب بارهای عاملی» آلفای کرونباخ و پایایی
شاخصهای یک سازه با آن سازه» محاسبه و مقدار مناسب آن
برابر و یا بیشتر از ۰/۴ میباشد. سنجههای که بارهای عاملی
کمتر از ۰/۴ بودند از مدل پژوهش حذف گردید و در ادامه.
شده است. در جدول (4)۱ تعداد فراوانی و درصد جنسیت,
تجزیه و تحلیل پژوهش بر اساس سوّالهای تأیید شده صورت
لاتنت و معیار فرونل و لاکر استفاده شد. در این پژوهش
مشخص میشود که همبستگی هر سازه با خودش بیشتر از
همبستگی آن سازه با سایر سازهها است. در نتیجه روایی واگرای
مقدار آلفای کرونباخ بالای ۰/۷۰ و پایایی ترکیبی بالای ۰/۸۰
بودند که نشان دهنده این است که مدل دارای پایایی (چه از
نظر آلفای کرونباخ و چه از لحاظ پایایی ترکیبی) مناسبی است.
در ابتدا جهت بررسی رابطه بین سازهها در مدل از 1-۷211069"
استفاده شد (اگر مقدار آن از ۱/۹۶ بیشتر باشد نشان
رابطه بین سازهها و تأیید فرضیهها در سطح اطمینان ,۹۵
گویهها با هریک از عاملهای خود بزرگتر از ۱/۹۶ و معنیدار
و بخش ساختاری مدلسازی معادلات ساختاری به کار میرود و
نشان از تأثیری دارد که یک متغیر برونزا بر یک متغیر درونزا
محاسبه میگردد و در مورد سازههای برونزا مقدار این معیار
صفر است. میزان *13 از صفر تا یک متغیر است و نشاندهنده
(۰/۳۳) و قوی (۰/۶۷) است. در این پژوهش میزان *1۹ تمامی
متغیرهای پژوهش بسیار بالاتر از ۰/۳۳ و در محدوده ۰/۶۷ یا
بهمنظور برازش مدل کلی (هر دو بخش مدل اندازهگیری و
توسط فرمول ۲0۳ میتواند با سه مقدار ۱ ۰/۳۶ و ۰/۲۵ در
سه سطح قوی» متوسط و ضعیف تقسیمبندی شوند. در معادله
مدل به کار گرفته میشود. این معیار نشان میدهد که چه مقدار
برای محاسبه *13 باید مقادیر *18 مربوط به تمامی متغیرهای
پنهان درونزای مدل اعم از مرتبه اول و مرتبه دوم را مد نظر
با توجه به آنکه معیار نامبرده برابر ۰/۷۷۴ میباشد بنابراین
برازش کلی مدل در حد "بسیار قوی" مورد تأیید قرار میگیرد.
مدلهای اندازهگیری و مراحل تأیید برازش در محیط نرمافزار به
شکل ۲: مدل نهایی پژوهش (شامل مقادیر میزان ضریب اثر و ضریب معنیداری)
بر اساس شکل ۲ و جداول ۳ به ترتیب مشخص میشود که
ابتدا در زمینه استرس به ترتیب هر دو موّلفه روانی (۰/۹۸۲) و
مستقیم دارای اثر مثبت» مستقیم و معنیداری بر رضایت دارد و
امروزه جهان با حضور ناگهانی ویروس کرونا درحال مواجهه با
شرایطی متفاوت است. تغییرات در سطح جهان با سرعت بسیار
زیاد در حال پیشروی است و سبک زندگی افراه فرهنگ,
اقتصاد» سیاست و تمام ابعاد زندگی بشریت با دگرگونی زیربنایی
روبهرو است. این دگرگونیها مو جب سردرگمی و ترس در
جامعه شده است و صنایع در تلاش هستند تا خود را با شرایط
کنونی هماهنگ سازند و به شرایط عادی زندگی بازگردند. این
دگرگون ساخته است و دنیا را با مسائلی که هم دارای جنبه-
های مثبت و هم منفی است روبهرو کرده است .یکی از اين
صنایع درگیر صنعت ورزش است. ورزش امروزه بخش مهمی از
زندگی افراد؛را در بر میگیرد و با شیوع ویروس کرونا صنعت
جهان متوقف شدند و با تعطیلی اماکن ورزشی بحرانهایی برای
این صنعت به وجود آمده است. در حالی که دنیا با بیماری
اقتصادی در ورزش پایههای آن را سست میکند که برای
جلوگیری از زلزله اقتصادی در بخش ورزش و فروپاشی آن باید
چارهاندیشی جدی در برون رفت از این مشکل ایجاد شود که
ورزشی» دولت و ورزشکاران است تا با شکست کرونا از این
این پژوهش با هدف بررسی استرس و رضایت شغلی کارکنان
باشگاه های ورزشی در دوران پاندمی بیماری کووید ٩۱ در
شغلی و رضایت شغلی مورد بررسی قرارا گرفته است. استرس
شغلی در دوران پاندمی کووید ٩۱ بر روی کارکنان بالا بوده
است و براساس تحلیل مسیر متغیر استرس شغلی به طور
مستقیم دارای اثر مثبت» مستقیم و معنی داری بر رضایت شغلی
است. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش| ۱۵] با عنوان «بررسی
که دریافتند بین استرس با رضایت از کار» رضایت از مسئول و
رضایت از حقوق و مزایا ارتباط معنی دار وجود داشته است با
شغلی و استرس شغلی مدیران رابطه منفی و معناداری وجود
دارده با نتایج پژوهش [۱۷] با عنوان «تأثیر استرس شغلی بر
رضایت شغلی» که دریافتند استرس باعث به هم خوردن تعادل
روان شناختی شده و پیامدهای مختلفی دارد؛ از جمله پیامدهای
روانی استرس شغلی کاهش رضایت شغلی است که به ترک
خدمت و رها کردن شغل منجر می شود و تعهد فرد به سازمان
را کاهش می دهد با نتایج پژوهش[4۱۸ با عنوان «بررسی
وضعیت استرس شغلی و بار کاری بر رضایت شغلی در کارکنان
میتواند تحت تاثیر استرس شغلی قرار گیرد با نتایج [۱۹] با
جامعه شغلی» که دریافتند به دلیل اپیدمی کووید-۱۹ پرسنل در
محیط کار از پریشانی و استرس بیشتری رنج میبرنده درک
درستی از وظایف جدید خود در محیط کار ندارند و در انجام
وظایف خود احساس موفقیت کمتری میکنند و با نتایج پژوهش
[ ۲۰] با عنوان «بررسی تاثیر نوبتهای کاری در شرایط کرونا بر
از بیمار شدن یکی از آزادهنده ترین وسواس هاست استرس
ابتلا به ویروس کرونا باعث نگرانی شدید و رفتارهای کنترل
گرایانه و کنترل کننده نسبت به خود و اطرافیان می گردد؛ قرار
گرفتن در محیط آلوده به ویروس» انتقال آن از هوا و ماهیت
ناشناخته آن» استرس را به یک ترس بیمارگونه تبدیل میکند و
فرد را در زمان کوتاهتری به فرسودگی دچار می"کند همسو
همچنین پارنل"" و همکاران (۲۰۲۰) [۳۱] در تحقیق خود با
عنوان" کرونا و ورزش " به بررسی تأثیرات کرونا در ورزش و
مسابقات ورزشی پرداختند و بیان کردند که مدیران در حال
حاضر آمادگی لازم برای مواجهه با چنین بحرانی را ندارند .
نتایج این تحقیق نشان داد که کرونا باعث شده است عملکرد
همچنین ارزیابی خطر را به عنوان یکی از مهمترین عوامل
مطرح شده است و بیان کردند که با ارزیابی خطر و مدیریت
"ورزش و کرونا مسائل اساسی در خروج از بحران " بیان کرد
که بسیاری از کشورها به منظور مقابله با بحران پیش آمده
برای جامعه ورزش دست به اقداماتی زدهاند. به عنوان مثال
دولت سوئد به منظور حمایت از اماکن ورزشی آسیبدیده وام-
هایی را در اختیار بخشهای آسیبدیده قرار داده است .
همچنین سازمانهایی غیر دولتی نیز به صو رت داوطلبانه به
حمامی و همکاران (۵[)۲۰۲۰] در تحقیق خود بیان کردند که
کرونا شکل کلی ورزش را دچار تغییر کرده است و با شکل-
ورزشی میباشد که یکی از آثار کرونا به حساب میآید و شعار "
فعال ماندن درخانه " را برای تحقیق خود برگزیده است .کرونا
جامعه ورزش را با بحران مالی نیز مواجه کرده است و این
و جبران این ضرر مالی بزرگ از دیگر معظلات پاندمی کرونا
با شیوع ویروس کرونا بدنه کسب و کار ورزش در همه جهان به
خصوص ایران دچار آسیب شد و بسیاری از فعالان آن دچار
بررسی در منابع و نیروی انسانی باشگاه های ورزشی نیاز به
مدیریت درست در دوران پاندمی کووید ٩۱ بیش از پیش
دوران همه گیری کرونا در سراسر جهان ایجاد شده است و لزوم
تداوم کسب و کارهای ورزشی با توجه به غیر قابل پیش بینی
بودن از بین رفتن این بیماری باید نسبت به کاهش استرس
کارکنان و افزایش رضایت آنان با در نظر گرفتن ویژگی های
تبدیل این تهدید به فرصت میتواند یکی از راهکارهای مدیران
ورزشی باشد. با توجه به گستردگی و تنوع کسب و کارهای
ورزشی و تأثیرات متفاوتی که بر هر بخش وارد شده است» در
چالشهای اصلی که اين باشگاههای ورزشی در این دوره با آن
کسب و کار مانند اجارهبها مکان» هزینه انشعابات, اقساط و
بدهیهای قبلی و آیندهه هزینه نیروی انسانی تماموقت باشد. از
طرف دیگر درآمدهای این باشگاهها نیز که کاهش یافت یافتن
مشتری و حفظ و نگهداری مشتریان قبلی دغدغه دیگری است
کل مدیرای رنه اسب ی کازها نخازند. پا آتمام این قاسیر
مجازی را جدیتر مدنظر قرار دهند و از این بستر کمک
اجتماعی با مشتریان خود تعامل داشته باشند و از امکانات آن
استفاده کنند تا حدودی از دغدغه خود بکاهند. یکی از علومی
که در اين شرایط بحرانی کمک میکند علم بازاریابی در ورزش
است افراد به مطالعه مباحث بازاریابی بپردازند تا از این علم
کمک گرفته و راهکارهایی را برای کسب و کار خود ایجاد کنند.
طریق فضای مجازی به ورزشکاران و مشتریان خود طراحی و
را جهت ورزش در زمان بیماری در قالب لوحهای فشرده است.
ورزشی و مربیان آنها و ارائه خدمات مختلف در زمانهای خاص
بیماری کرونا نمایان میشود که این خود نیز مشکلی جدی است
و نیاز است در این زمینه برنامهریزی اصولی و.جدی صورت
گیرد که نیازمند همدلی و هماهنگی استادان امر با مسولان و
4و ۲16 156 16۳ ۳6 ,75 707060 ,2 ما52 [1]
و 1706 ۵طا هز کععصقط) .63 صستاظ و زمطح [6]
|
امروزه جهان در حال مقابله با بحران کرونا و تغییرات ایجاد شده توسط آن است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر استرس و رضایت شغلی کارکنان باشگاههای ورزشی ایران در دوران پاندمی کووید 19 انجام شده است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش تمامی کارکنان باشگاه-های ورزشی است که با استفاده از جدول مورگان و روش نمونهگیری در دسترس (با توجه به محدودیت و رعایت پروتکلهای بهداشتی) انتخاب شد. در نهایت تعداد 304 پرسشنامه در تحلیل آماری استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از اجرای ابزار پژوهش، از مدل معادلات ساختاری، نرم افزار پی ال اس استفاده شد. یافتهها نشان داد استرس شغلی بر رضایت شغلی اثر مثبت و معناداری دارد و همچنین نتایج حاصل نشاندهنده نیاز به مدیریت مناسب در جهت کاهش خطر ابتلا و کاهش استرس شغلی کارکنان و همچنین افزایش رضایت کارکنان است. در دوران کرونا و با انبوه مشکلات اقتصادی و بهداشتی حال حاضر و همچنین عدم توانایی پیشبینی در مورد از بین رفتن این بیماری باید هرچه سریعتر تدابیر مناسبتری را با توجه به فعالیت بازگشایی اماکن ورزشی اندیشید.
|
26,398 |
502878
|
مشهد. ایران)
بهروز مهرام (دانشیار گروه مطالعات برنامه درسی و آموزش, دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد. ایران. نویسنده مسئول)
احمدرضا حیدریان شهری (دانشیار گروه ادبیات عرب. دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد. ایران)
این مطالعه با هدف واکاوی زمینهها و شرایط شکلگیری رقابت دانش آموزان متوسطه
در شهر قوچان انجام شد. رویکرد حاکم» کیفی بود و از پارادایم تفسیری و پویش روایتی
بهره گرفته شد. همچنین برای جمع آوری دادهها از مصاحبه ساختارنایافته استفاده شد.
قلمروی پژوهش در سال تحصیلی ۱۳۹۸-۹۹ و دو دبیرستان پسرانه در شهر قوچان بود.
با ۲۲ نفر مصاحبه انجام گرفت که ۱۷ نفر دانشآموز و ۵ نفر دبیر بودند. دانشآموزان
مشارکتکننده با استفاده از روشن گلولهبرفی او براساس"معیار دارابودن ویژگیهای رقابتی
انتخاب شدند. برای اعتباربخشی به یافتههای پژوهش از فنون سهسویهسازی و توصیف
غنی و وارسی متون بازنویسیشده توسط مصاحبهشنوندهها استفاده شد. تحلیل یافتهها از
طریق تحلیل مضمون (تماتیک) و از طریق کدگذاری باز و محوری انجام پذیرفت. گزارش
این پژوهش همراستای با تجویز استفاده از زبان هنر در پژوهشهای روایتی» بهصورت
مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد» بهار و تابستان ۱۴۰۰ صص ۲۵۴-۲۲۱
۱۳۲ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هجدهم
نظم (کس)" قدوین پافت. عواملی همچون کسب مسجبوبیت» جلوگیری از تحقیر توانایی
رقابتکردن» مقایسههای والدین» جلب توجه معلم و ترس از پیشی گرفتن رقبا ازجمله
مواردی بود که موجب تشدید رقابت منفی بین دانش آموزان میشد. ارزیابی فعال و مستمر
معلمان, ایجاد نیاز یادگیری در دانش آموزان برای ایجاد اشتیاق درونی و فراغت از جلب
توجه دیگران و آموزش و آگاهسازی خانواده درباره آسیبهای رقابت. از پیشنهادهای این
۱ مطالعات مبتنی بر پویش روایتی» متمرکز بر تجربههای زیسته:درباره زندگی و کیفیت آن در بافتی اجتماعی است. در
مواجهه با این روش برخی مانند ۳1022 (نقلشده در کائلی و کلاندیتین اثر شورت و ترجمه مهرمحمدی: روششناسی
مطالعات برنامه درسی» ص. ۱۹۹) دغدغه آظتلو"ژا داستأ میدانند. این داستان#روایتی از پیرامون ماست؛ روایتی که
میتواند با شیوهای پست مدرن و ساختارشکنانه» کلیت وجودی مخاطب را مشتمّل بر عقل و احساس فراخوان کند و او را
به سیری عمیق در پدیده اجتماعی مطالعهشده همراهکند. آهوگان و نادینگز این"منظور راآبا"عنوان «شنیدهشدن صدا» بیان
میکنند و آن را تلاش شخص برای انتقال یک مفهوم.به دیگری ذکرامیکنند.آشنایی پژوهشگر با این نوع پژوهش دارای
قدمتی نزدیک به دو دهه است؛ زمانی که پروافسور نوئل گافت در نشستی علمی دردانشگاه فردوسی مشهد. به رسالهای در
مقطع دکتری اشاره کرد که بهصورت شعر تدوین شده بود::اواایننوع مواجهه را در راستای هدف پژوهشی روایتی
دانست؛ تکنیکی که میتواند مبتنی بر رویکردی خردگرایانه و روشی پدیدارشناسانه باشد. پشتوانههای متعددی دستیافتنی
است که میتواند این نوع نگارش و تنظیم گزارشهای پژوهشی را توجیه کند؛ چنانچه کانلی و کلاندینین در مواجهه با
روایت تصریح میکنند که نباید زبان ضابطههای روایت را به زبانی فروکاست که برای شکلهای دیگر پژوهش ساخته شده
است (اثر شورت» ص. ۱۸۱). اسپش نیز برای حقیقت روایی (رایت)» چهار عنصر را دخیالمیداند که یکی از آنها
بایرن نیز شیوههایی بدیل و به خصوص استفاده از شعر را پرای ساخت و انتقال معانی ارائه و پیشنهاد میکند. فارمن هم
40 306۲ 10۳60۰ مه کز ح و۳۶6 ع۷ناهاتاهدن صهز ق[م۵۵ا که عمط هه جتاعوم ۶و هید ۲۵۵
6 0 معاممهم عصاصحدم 16۳ داوم عاطاهاد ۵ ما ماک عجه 1۵۳216
این نوع مطالعات را میتوان دارای ریشههایی عمیق در فرهنگ و ادبیات فارسی دانست. آثار متعددی مانند بوستان و
گلستان یا کلیله و دمنه را میتوان مثال زد که برای توصیف و تبیین پدیدههای اجتماعی و تربیتی از نشر و نظم بهره
جستهاند و با بهرهگیری از حکایات و ظرایف ادبی به انتقال پیام پرداختهاند؛ بابی که میتواند برای تعمیق هر چه بیشتر فهم
پدیدهها از طریق همسویی احساس و انديشه و مبتنی بر رویکرد کیفی در پژوهش فراهم آید.
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ی
۱۳۴ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۳۵
۳۶ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۱۳۷
۸ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۳۹
۳۰ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۳۱
۳۲ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
۵ . ریچارد (به نقل از گال و همکاران (۱۳۹۱)
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۲۳۳۳
۳۳ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۳۵
۳۳۶ مه علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۲۷
۳۸ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۳۹
۳۰ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
۱ اشاره به دو نوع رقانت کل قیلا ذکر قتن
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۴۱
۱۳۲ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۱۳۳
۳ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۴۵
۳۳۶ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۱۳۷
۲۳۸ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
با بیماری شناخته شد و از همان روز اعلام» همه مدارس
تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۳۹
۵۰ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هجدهم
شماره اول تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۵۱
ابوطالبی» ن» مومنیان» ف..ص.» و نوروزی» خ. (۱۳۹۵). تحلیلی بر شیوه های ارزشیابی توصیفی
در مدارس ابتدایی نظام آموزشی مجله مطالعات روانشناسی و علوم ترییی» 2/۲(۲)» ۹۰-۷۹.
استراس» آ.» و کوربین» ج. (۱۳۹۰).اصول اروش تحفیق کیفی: نظریه مینایی» رویهها و شیوهها
(ب. محمدی, مترجم). تهران: پژوهشگاه علوّم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اصلانی» ا. (۱۳۷۷). مقایسه اثریبخشی سه روش رقابت فردی وتلاش فردی و رقابت گروهی
مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هجدهم
افشارنیا. م.» عباسی» ر. و دسترنج» م. (۱۳۹۷). بررسی مدیریت کلاس درس و روش کلاسداری
معلمان در مدارس و مراکز آموزشی. پژوهش در هنر و علوم انسانی, (۱۰) ۰۷۳-۸۸
اکبری, ا. (۱۳۹۰). نیازهای نوجوانان و جوانان (چاپ دوم). تهران: انتشارات رشد و توسعه.
پناهنده ر, و افراشته. ت (۱۳۹۹). دام رقابت و آسیبهای آن در مدرسه. مجله رش دآموزش
خمارلو م. ت. (۱۳۷۹). جست وجو در راهها و روشهای تربیت: تهران: نشر آگاه.
دیانی م.» و تقیپناهی, ف. (۱۳۸۷). بررسی عوامل موثر بر انگیزههای مطالعه در دانشآموزان
. ساروخانی» ب. (۱۳۷۰). دایره المعارف علوم اجتماعی. تهران: کیهان.
. شارون, ج. (۱۳۷۹). ده پرسش از دیدگاه جامعهشناشی (م. صبوری» مترجم). تهران: نشر نی.
۰ شعارینژاد. ع. (۱۳۸۵). روانشناسی انسان سالم. تهران: انتشارات اطلاعات.
. شعبانی ورکی» ب. (۱۳۸۵). منطق پژوهش در علوم تربیتی و اجتماعی: جه تگیری نوین. مشهد:
. صادقی, ج. (۱۳۹۰). عوامل رقابت جویی,و زابطه آن با پیشرفت تحصیلی. فصلنامه علمی-
. صفایی موحد س. و ایزدی فر | (۱۳۹۹). واکاوی رفتارهای خشونت آمیز آموخته شده در مدرسه
از منظر برنامه درسی پنهان. فصلنامه پژوهشها ی کیفی در برنامه درسی, ۹(۳)» ۱۲۷-۱۵۰
۰ فتحی واجارگاه»ک (۱۳۸۸). اصول ومفاهیم اساسی برنامه درسی. تهران: تشن بال
. کرامتی» م. (۳). رقابت يا رفاقت*در کلاسع درس. مجله روانشناسی و علوم تربیسی, ۳۱(
: کرانباخ, ل. (۱۳۹۶). روانشناسی تربیمی (جلد دوم) (م. رضوی؛ مترجم). تهران: دهخدا.
. کرسوله ج. ( ۱۳۹۱) پوی شکیفی و طرح پژوهش انتخاب از میان رویکردها (روایت پژوهی,»
پد پدارشناسی» نظریه داده بنیاده قوم نگاری: مطالعه موردی) (ح » دانایی فرد وح. کاظمی,
شماره اول تحلیل کیفی زمینهها و شرایط شکل گیری رقابت منفی در بین... ۹۳
۱ گال م. بورگه و و گاله ج. (۱۳۹۱). روشهای تحقیتی کمی و کیفی در علوم تربیشی و
رزاقناسی .ی نصر و هسکازان مر چیات) اتیرات: افشاراتا سمست.
۲ مهرمحمدی» م» وامام جمعهم وحاتمی,ج و موسی پورن و میرشمشیری»م ( ۱۳۹۹). برنامه درسی:
نظرگاهها رویکردها و چشماندازها (ویراست ۳ با اضافات).: مشهد؛ انتشارات آستان قدس
[ 21۳05 [111۵014ع 1 و0601 ۵316 5 6201200 .(1982) 36 .1 معلططفصس۸ .23
573-۰ ,8 25/0108 آ4 501 0۳۵ واه 200۳ .و0 14ع0 ۵ 1 عم
۳21۵۲6 و320 .(2005) .7 ,تععلهط1 2 0 کل01تا5 وس ,83006086 .24
]2 ۹12070181 0 20۱۱۵۵111071 7٩ 26015 .(2008) مگ قآ ۵۶ ولا بت بل متقتان) .25
8۰ ون0109/ع(25 ,3000۵ ]٩ آم سول 8۳1۵۶۵ موستد 1 عسوا ما 1۵ وم 0اه
,]۱۱۵۲۵۹ ۵ ۹۳4۹ 71206۳8 :510۳165 ]٩ 0۵11 16 .(1989) .8 ,فعاص) .26
0 1۵۷۵۲/0۱0 71۳1816 .(1985) .34 8 33/29۰ ۵ سل 8۰ و1260 .27
01 26319 ۵ 0 :1۵9100 ,6200۵ 7۳6 .(2002) ۰ظ ,3806 .28
۰[ 3۳606 [[ز00/ :37 ,عبنط 520016 تعصمتا .(0 3) که وم اممض ۲
۰ نونجم .(380 3) وزاممو 20 (91ف0) .8 ,تعصن ۷۷ ۵ یک متلعق0ط3۳650 .29
6 انعم عمانا عاممعم مل 07ط/۷ .(1995) .7 0 709۰ظ 6۶ وی بط ,3۳۳3066 .30
175-4 ,19 ,67671665 ]][7 [ 70100 00 ۲0۲۶0۵ دمن معط
1108 :8505102 ۲01۳6110۰ 2901151 0۶6 7۳۵ 0۳۵۶۶ م70 .(1986) بش۸ م۵طم .31
عاعاگه 1۳6 .(2004) ۷۰ ۷۷۰ 8 ,00608 62 و۳ .5 بل و13 وب8-.8 و15 و 5-۳ و1359 32
8 ۵06۲۵6 کناو ۷6۲ هسزطاطانصع ع۳30ع منامنی ب(1991) بش مصطم .33
10 عصتامصم۳م 7 0۵۳2 دععباد خصعل5 50051 (2017) 6۰ مسطاحه6 31 .34
12-۰ ,(20)2 ,160711675 ۸1۶ و6۵01 گ و نع بصمنخاعصصی که 16۵0 عصز
۵۴ مجل علوم اجتماعی دانشکده ادییات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هجدهم
1 0011696 9۲6065 لا 9۲ ۵۲ ۵۵۹۵۵۹5 جاه 9۲ ۵۳ 005عع16] 5000112
300 11ز3/0۵-77 :7۵۳۵ 310 .(30 234۰) بوعمامط عم آهنم5 .(1988) .0 ,2/7675
40 0۳60۵00 066۴ ۵۲۵۵ منطعمدمنهاع3 .ر2001) بل بش معنا ق00۳6
6 .0۱۹69 ازع 010 ما عصت حلجهع۶ع۳ 0عک -عسنصدع1 ع دمم صذ خصعصع تعنطج
جشاع 8۳6 :10000 دررووام ارم ]٩ 31000 و2 7۳۵ .(3985) بش۸ معط
,7 ۷۵ 7130856 .(2021) .0 مصقطقللد) 2 ,36 .0 ,ملنا0هط ,3 .7 ,000063 کل 1782
500701 ]٩ ,70۳۵ .200 ام عنکصطاص وصه 00600 .(01992) .31 ک1 مفطاهم1"
|
این مطالعه با هدف واکاوی زمینه ها و شرایط شکل گیری رقابت دانش آموزان متوسطه در شهر قوچان انجام شد. رویکرد حاکم؛ کیفی و از پارادایم تفسیری و پویش روایتی بهره گیری و برای جمع آوری داده ها، از مصاحبه ساختار نایافته استفاده شد. قلمروی پژوهش در سال تحصیلی 99 - 1398 و دو دبیرستان پسرانه در شهر قوچان بود. با بیست و دو نفر مصاحبه انجام گرفت که17 نفر دانش آموز و 5 نفر دبیر بودند. دانش آموزان مشارکت کننده با استفاده از روش گلوله برفی و بر اساس معیار دارا بودن ویژگی های رقابتی انتخاب شدند. برای اعتبار بخشی به یافته های پژوهش از فنون سه سویه سازی و توصیف غنی و وارسی متون بازنویسی شده توسط مصاحبه شونده ها استفاده شد. تحلیل یافته ها از طریق تحلیل مضمون (تماتیک) و از طریق کدگذاری باز و محوری انجام پذیرفت. گزارش این پژوهش همراستای با تجویز استفاده از زبان هنر در پژوهش های روایتی، به صورت نظم (شعر) تدوین یافت. عواملی همچون کسب محبوبیت، جلوگیری از تحقیر،توانایی رقابت کردن ، مقایسه های والدین، ،جلب توجه معلم و ترس از پیشی گرفتن رقبا؛ از جمله مواردی بود که موجب تشدید رقابت منفی بین دانش آموزان می شد. ارزیابی فعال ومستمر معلمان، ایجاد نیاز یادگیری در دانش اموزان برای ایجاد اشتیاق درونی وفراغت از جلب توجه دیگران و آموزش وآگاه سازی خانواده در خصوص آسیبهای رقابت؛ از پیشنهادهای این مطالعه بود.
|
12,305 |
480732
|
17 9 25 0۴۶ باژه نصت] بوط عمط اعزاط2۵ .ما۸ 6ط7 2021 6 /0910 -2252
(4.0 85۱۷-370-7170 کی دع 0۳8/1 0620005 // :05 ) عکصعن 4.۵ 6-10 6۲-۷-11 عطا تعلوه علعناسه کععععه ص006 صه کز کنط1
9 یی 2000 رد2 926 0221091 11و رم زمر /نم 6۳
۳۰ جغرافیا و برنامهریزی محیطی, سال ۳۲ پیاپی ۸۶ شماره ع زمستان ۱۶۰۰
حوضههای آبریز مجموعههای سازمندی به شمار میآیند که میتوان آنها را اساسیترین واحد طبیعی در مطالعات
منطقهای به شمار آورد. حوضههای رودخانهای واحدهایی طبیعی هستند و در طول مسیر آنها منابع عمده آبی تکوین
و تشکیل میشود. ذخیرهکنندهها و سدها در مسیر همین گذرگاهها بنا میشوند و تأمین آب را به عهده دارند و نیروی
هیدروالکتریک را نیز تدارک میبینند (رامشت و شاهزیدی» ۱۳۹۰: ۲۳۳)؛ بنابراین نیروی حیات حوضههای آبریز به
تغییرات مکانی و زمانی گذر آب در داخل آنها وابسته است. موضوع تغییرات آبدهی رودخانهها با توجه به تغییرات
اقلیمی اخیر و پیرو آن بروز رخدادهای حدی هیدرولوژیک در قالب خشکسالیها و سیلابها از یک سو و
بهرهبرداریهای انسانی نادرست و بیرویه از منابع آب حوضههای آبریز از سوی دیگر, بهصورت یک چالش
نگرانکننده درآمده است. بیدلیل نیست که مسائل مربوط به بحران و مدیریت آب از دیدگاه سازمان ملل متحد پس از
مشکل جمعیت» دومین مسئله اصلی جهان شناخته شده است (رشید سرخآبادی و همکاران, ۱۳۹۳: ۷٩). در همین
زمینه مدلسازی وندرز" و وادا" (2015) از آثار تغییر اقلیم و انسان روی خشکسالیهای هیدرولوژیکی قرن حاضر
نشان داد این آثار در آسیا خاورمیانه و مدیترانه خشمگیرتر از سایر,نقاط جهان است. شواهد موجود از بروز
خشکسالیهای اخیر و افت کمی و کیفی منابع آب بهویژه در قسمتهای داخلی فلات ایران, لزوم توجه بیشتر به
میزان آبدهی حوضهها و آگاهی از تغییرات آن با رویکرد مدلسازی.را گوشزد میکند.
پیش بینی و کسب اطلاعات درباره جریان رودها:برای بسیاری از کازبزدهای"عملی مانند تخصیص آب. برنامهریزی
بلندمدت. عملیات مدیریت حوضه پیشبینی سیلاب» بهیتهسازی"تولید بزق آبی» طراحی سازههای هیدرولیکی و...
امری حیاتی است (421 :2017 ,۳81۳8 200 70ل5۷/۵)؛ از این رو متخصصان همواره برای تخمین درست دبی رودخانه
تاکنون روابط و الگوهای گوناگون و پیچیدهای برای مدلسازی و برآورد میزان آبدهی رودخانهها مانند انواع
الگوهای مفهومی بارش- رواناب, الگوی سرّی زمانی و الگوهای ترکیبی (هیبرید) و روشهای متنوع آماری ارائه شده
است (نعیمی کلورزی و همکاران, ۱۳۹۵: ۲۰۸). در این زمینه, استفاده از خصوصیات ژئومورفومتری حوضه در
مدلسازی هیدرولوژی» یک رکن اساسی و کارآمد تلقّی,میشوّد (ولی*و اهمکاران» ۱۳۸۹: ۳۰). این واقعیت از آنجا
نشئت میگیرد که پاسخ هیدرولوژیک بهعنوان نمایهای از چگونگی تبدیل بارش ورودی حوضهها بهصورت جریان
رودخانه محسوب میشود (706 :2008 ,8/]0327300) و این فرایند بارش- رواناب در داخل قالب و ساختار هنلدسی
حوضه آبخیز صورت می گیرد. این ساختار هندسی يا ژئومورفیک از عناصری چون مساحت. شکل, ارتفاع» شیب»
تراکم زهکشی و... تشکیل يافته است که رویهمرفته رفتار سیستم هیدرولوژیکی را در کنترل خود دارند. این
خصوصیات علاوه بر اینکه بهطور مستقیم بر رژیم هیدرولوژی اثر میگذارند» بهصورت غیرمستقیم نیز با تأثیر بر اقلیم
و اکولوژی و پوشش گیاهی به میزان زیادی بر رژیم آبی حوضه تأثیر میگذارند؛ برای نمونه ارتفاع حوضه در میزان و
تحلیل و مدلسازی روابط بین دبی ماهانه و خصوصیات ژئومورفومتری حوضهها موسی عابدینی و همکاران 1
نوع بارندگی» درجهحرارت و تغییرات آن, میزان تبخیر و تعرق» شدت تشعشعات خورشیدی و بهطورکلی آبوهوای
منطقه و به دنبال آن در تشکیل و توسعه خاک و تراکم پوشش گیاهی اثر دارد (لطفی» ۱۳۹۰: ۵۷).
اهمیت زیستمحیطی جریان آب رودخانهها در مقیاسهای مختلف سیارهای, منطقهای و محلی, توسعه مطالعات
پیشبینی و شبیهسازی جریان آب رودها را روزافزون ساخته است.
موهامود (2008) برای بسط منحنیهای تداوم جریان در ناحيه آتلانتیک میانه آمریکا از تحلیل رگرسیون چندمتغیره
براساس خصوصیات فیزیوگرافی حوضهها استفاده کرد. نتایج کار نشان داد متغیرهای ارتفاعی و نسبت ناهمواری در
هر سه نوع جریان (کم» متوسط و زیاد) جزو پیش بینگرهای مهم بوده است.
بیساو و همکاران" (2010) طی برآورد جریان رود براساس روش شبکه عصبی مصنوعی در حوضههای رودخانه
وینوسکی آ واقع در شمال غرب ورمونت آمریکا به اهمیت آثار خصوصیات حوضه مانند شکل و شیب بر صحت و
جورجاکاکوس و همکاران " (2014) با لحاظ کردن آثار انسانی بر تغییرات جریان آب» پیش بینیهای دبی را بهبود
بخشیدند. آنها به این نتیجه رسیدند که مدلهای تخمین گر رگرسیونی و شبکه عصبی مصنوعی بهطور بالقوه برای
هادی و تومبول* (2018) به کارایی مدلهتای اشبکهه عصبی ,مضنوغی"واسیستم استنباط عصبی- فازی برای
پیشبینی جریا روزائه: در خوضه,رودخانه سول" ترکیه اذعان کردند. همچنین با توجه به آثار مهم خصوصیات
فیزیکی مانند مساحت. شیب و ارتفاع بر کارایی روشها» به ضرورت توجه به این خصوصیات در مدلسازی جریان
آریال و همکاران" (2020) برای ارتقای برآورد دبیهای"پایین؛(جریان کمآبی) در ۵۹۵ حوضه کشور استرالیا از
روش تبذیل دادهها استفاده کردند. بروسی همبستگا دبی هاق کته با خصروصبات فیرپوگرافیک آنها نشان داد
همبستگی معناداری بین جریان کمآبی و شیب حوضه وجود دارد؛ در حالی که مساحت حوضه رابطه معناداری با این
رضایی و همکاران (۱۳۸۹) با استفاده از روش شبکه,عصبی مصنوعی و رگرسیون چنامتغیره برای مدلسازی
منطقهای دبیهای اوج در زیرحوضههای سد سفیدرود اقدام کردند. در معادله رگرسیون چناهمتغیره» عامل مساحت
حوضه و سپس دبی پایه از بیشترین ضریب رگرسیونی با علامت مثبت برخوردار بودند.
پایروند و همکاران (۱۳۸۹) طی مقايسه روشهای تحلیل منطقهای سیلاب شامل سیل شاخص:؛ رگرسیون
چندمتغیره» و هیبرید در منطقه البرز مرکزی به رابطه رگرسیونی مناسب و منطقی بین دبی سیلابی (متغیر وابسته) و
۳۲ جغرافیا و برنامهریزی محیطی, سال ۳۲ پیاپی ۸۶ شماره ع زمستان ۱۶۰۰
حجازی و مزبانی (۱۳۹۶) برای برآورد دبی حداکثر رواناب در حوضه آبریز سراب درهشهر از روش شماره منحنی
بهره جستند. نتایج تحلیل عاملی نشان داد دو پارامتر مساحت و تراکم زهکشی تأثیر بیشتری بر متغیر وابسته دارند.
نعیمی کلورزی و همکاران (۱۳۹۵) از دو مدل رگرسیون چندمتغیره و درخت تصمیم برای تخمین جریان ماهانه
برپایه متغیرهای اقلیمی و فیزیوگرافی حوضه استفاده کردند. نتایج پژوهش نشان داد موئرترین پارامترهای دخیل در
برآورد دبی ماهانه مساحت. طول آبراهه اصلی» شیب آبراهه اصلی» ضریب گراویلیوس و شکل حوضه بوده است.
شعبانینیا و همکاران (۱۳۹۹) با تلفیق مدلهای اتومات سلولی دست به تخمین دبی اوج سیل در حوضه آبخیز
لاویجرود زدند. شبیهسازی سیلاب در این حوضه نشان داد عوامل کاربری اراضی, خاک نفوذپذیری و شیب در
مروری بر مطالعات انجامشده نشان میدهد بیشتر پژوهشگران به برآورد دبیهای حداکثر و سیلابی بیش از
دبیهای حداقل و کمآبی توجه داشتهاند؛ در حالی که برنامهریزی جامع و مدیریت درست منابع آب مستلزم
درنظ رگرفتن هر دو مقادیر بیشینه و کمینه فصلی دبی در کنار مقادیر متعارف و میانگین است. پژوهش حاضر با
درنظرگرفتن این ضرورت در مدلسازی آبدهی, سعی در مدلسازی منطقهای دبیهای میانگین, کمینه و بيشینه
ماهانه در حوضه آبریز کشف رود واقع در استان خراسان رضوی داشت. تا بدین طریق اولا امکان تعمیمهای علمی و
سودمند از کمیت آبهای سطحی در کل گستره حوضه آزموده شود و ثانیا عوامل مهم ژئومورفومتری در تبیین
حوضه آبریز کشف رود به وسعت ۱334۷ کیلومترمربع در شمال استان خراسان رضوی و عرضهای جغرافیایی
۲۳ تا ۵۹۹۳ ۳۷۰۳۱ شمالی و طولهای جغرافیایی۹"۰ ۵۸۰۲۲۲ :۷۲۵۹۰۷ 1۱۹ شرقی قرار گرفته است (شکل
۱). این حوضه بهلحاظ تقسیمات سیاسی در حد فاصل شهرستانهای سرخس, تربت جام فریمان مشهد. کلات.
بینالود» چناران» درگز قوچان و نیشابور جای گرفته است. کشف رود بهعنوان شریان حیاتی این منطقه ازجمله دشت
مشهد. نقش مهمی در تأمین آب برای ساکنان کلانشهر مشهد و سایر شهرهای اطراف مانند چناران و طرقبه داشته و
تأسیسانق مهندسی گستردهای مانند سدهای گلستان, طرق» کارده و ارداک روی سرشاخههای این رودخانه احداث
شیله: اسییت: حوضه کشفرود که بخشی از حوضه بزرگ قرهقوم در شمال شرق کشور را تشکیل میدهد. بهصورت
حوضهای کشیده با راستای شمال غربی- جنوب شرقی با ارتفاعات هزارمسجد در شمال و بینالود در جنوب احاطه
شده است. رودخانه کشفرود از آبریزهای جنوبی هزار مسجد و آبریزهای شمالی بینالود سرچشمه میگیرد و پس از
عبور از شهر مشهد. در محل پل خاتون سرخس به رودخانه هریرود میپیوندد. سپس به نام رودخانه تجن» مرز ایران
و ترکمنستان را تشکیل میدهد. مقادیر ارتفاعی ۳۷۰ تا ۰ متر از سطح دریا در گستره حوضه دیده میشود و
ارتفاع متوسط آن برابر با ۱۳۳۸ متر است. شیب حوضه نیز از صفر تا ۰ درصد متغیر و متوسط آن ۱۸ درصد است.
تحلیل و مدلسازی روابط بین دبی ماهانه و خصوصیات ژئومورفومتری حوضهها موسی عابدینی و همکاران ۳
با وجود حاکمیت اقلیم نیمه خشک. میزان بارندگیها از ۰ میلیمتر در ارتفاعات و بالادست حوضه تا ۲۰۰ میلیمتر
در نواحی پست و پاییندست حوضه متغیر است. رودخانههای حوضه به تبعیت از اقلیم منطقه بهصورت فصلی
درآمدهاند و گهگاه با سیلابهای مخاطرهبار مواجه هستند. وقوع خشکسالیهای اخیر و بهرهبرداری انسانی از منابع
آب بیش از ظرفیت اکوهیدرولوژیکی حوضهها باعث شده است اوضاع نامناسپی بهلحاظ زیستمحیطی برای حوضهه
آبریز کشفرود پیش آید (رجوع شود به: فرجزاده و همکاران» ۱۳۹۱؛ عنایتی و همکاران» ۱۳۹۸).
شکل ۱. موقعیت جغرافیایی حوضه آبریز کشف رود (منبع: نگارندگان. ۱۳۹۹)
(2021 ,تما ه) 0ع 5 ع وه م1 عطا او 1-0۵05 1۰ ۳6اع۳1
پژوهش حاضر براساس تحلیل آماری روابط چندمتغیره انجام شد. منابع کتابخانهای استفادهشده شامل دادههای
دبی ایستگاههای هیدرومتری و مدل رقومی ارتفاع (10186) حوضه با قدرت تفکیک ۰ متر بود. دادههای دبی ماهانه
طی سالهای آبی ۷۷-۷۹ تا ۹1-۹۵ از سازمان آب منطقهای استان خراسان رضوی اخذ شد. در گزینش ایستگاهها و
زیرحوضههای نمونه کشف رود ویژگیهای کوهستانیبودن» پراکنش مناسب و داشتن آمار اولیه طولانی و قابل اعتماد
مدنظر قرار گرفت. انتخاب حوضههای کوهستانی به این دلیل بود که نمود صریح و واقعبینانهای از فرایندهای رواناب
و فرسایش رخداده در چشمانداز به دست دهد و تا حد امکان از تأثیر عوامل انسانی که بر پیچیدگی فرایندهای
رودخانهای میافزاید. کاسته شود. مشخصات ۱۰ ایستگاه منتخب در جدول ۱ آورده شد؛ همچنین شکل ۲ موقعیت
:۳ جغرافیا و برنامهریزی محیطی, سال ۳۲ پیاپی ۸۶ شماره غ زمستان ۱۶۰۰
(2021 ,0۳5 ۵۸۲) ۵16560 نداعم او مدمناماد عولط عطا که کعناعنعاطا ها .1 علطج]
نام ایستگاه نام رودخانه | عرض جغرافیایی طول جغرافیایی ال تاسیسی
شکل ۲. موقعیت ایستگاههای هیدرومتری منتخب در داخل حوضه آبریز کشفرود (منبع: نگارندگان. ۱۳۹۹)
(2021 ,۲5مطاننه) ۵16۳360 داعم صز کصمناهاد واعص مسلط 0عاعلعد عطا که صمنافمآ .2 عجع ۳
برای بررسی امکان مدلسازی و پیشبینی دبی ماهانه براساس تحلیل همبستگی و رگرسیون چنادمتغیره» مراحل
الف. آماده سازی و محاسبات اوليه سری زمانی ماهانه. پس از انتخاب دوره مشترک آماری» برای کنترل اوليه
دادههای خام بهلحاظ درستی و سپس محاسبه میانگین ماهانه دبی ایستگاهها طی ۲۰ سال اقدام شد. در مرحله بعحدی,؛
تحلیل و مدلسازی روابط بین دبی ماهانه و خصوصیات ژئومورفومتری حوضهها موسی عابدینی و همکاران ۳۵
در هر ایستگاه ماههای با بیشینه و کمينه دبی (دو ماه) انتخاب شدند که درواقع پرآبترین و کمآبترین ماههای سال
محسوب میشدند. مقادیر این دو ماه به اضافه دبی متوسط ماهانه در هر ایستگاه (میانگین ۱۲ ماه) بهعنوان متغیرهای
وابسته در نظر گرفته شدند. محاسبات اشارهشده در محیط نرمافزاری اکسل انجام شد.
ب. استخراج زیرحوضهها و محاسبات ژئومورفومتری. پس از انتخاب ایستگاهها برای استخراج زیرحوضههای
بالادست آنها براساس مدل رقومی ارتفاع و در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (015) به کمک الحاقيه؛ آرکهیدرو
(070/رط۸۳) اقدام شد. سپس ٩۱ متغیر ژئومورفومتری بهعنوان متغیرهای مستقل برای هریک از زیرحوضهها محاسبه
شد. این متغیرها به این قرار بودند: محیط به کیلومتر (۳)» مساحت به کیلومترمربع (۸)» ارتفاع حداکثر به متر
(۲1۵). ارتفاع حداقل به متر (ط11)» ارتفاع متوسط (۲1368) به متر دامنه ارتفاعی به متر (110])» شیب حداکثر
به درجه (51387)» شیب متوسط به درجه (51716811)» شیب آبراهه اصلی به فوت بر مایل (5708)» طول آبراهه اصلی
به کیلومتر (1.88) مجموع طول آبراههها به کیلومتر (81)» تراکم زهکشی به کیلومتر بر کیلومترمربع (1010» نسبت
ناهمواری شیوم (17)» ضریب گراویلیوس (0۲)» کشیدگی (۳1008)» زمان تمرکز کرپیچ به ساعت (۲0ع16).
+ آزمون همبستگی. پس از محاسبهه مقادیر ۳ متغیر وابسته و ۱۹ متغیر مستقل برای هر ایستگاه» این مقادیر مورد
آزمون همبستگی دوطرفه واقع شد تا طی ماتریس همبستگی حاصل معلوم شود بین کدام متغیرها ارتباط و همبستگی
معناداری وجود دارد. البته پیش از انجام آزمون همبستگی, همگنی. دادههای دبی با آزمسون ران بررسی شد. سطح
معناداری روابط همبستگی برابر با ۰/۰۵ و کمتر در.نظر گرفته شد.
د. تحلیل رگرسیون. گام نهایی پژوهش, مدلسازی.و پیشبینی مقادیر؛متغیر وابسته از روی متغیرهای مستقل بود.
این امر پراساس آن دسته از متغیرهای مستقل و وابسته"صورت گرفت "که از روابط همبسته معنادار پرخوردار بودند.
رابطه ۱ 0 ۳ ی + لوط + 0+0 ۷۷۶
در معادله بالا؛ ٩ متغیر وابسته. 00 ضریب«ثاسنت,#ر 2 تا م2 سغیرهای _شسقل و :0 تا( ضرایب متغیرهای
بهمنظور آگاهی از کمینه و بیشینه فصلی آبدهی در زیرحوضههای منتخب برای تهيه نمودار توالی ماهانه دبی
اقدام شد. نمودار حاصل براساس شکل ۳ نشان میدهد بیشترین آبدهی در فصل بهار و کمترین آن در فصل تابستان
رخ میدهد. ویژگی خشکی و فصلی بودن رژیم هیدرولوژی منطقه در مرحله نخست از دبی ماهانه پایین ایستگاهها و
در مرحله دوم از تفاوت مقادیر ماههای فروردین و اردیبهشت با مقادیر ماههای مرداد و شهریور بهخوبی پیداست.
پألاتریق دی اردببهشتماه ظر آیستگاه زشک و برابر پا 1/۹ مترمکعب پر قانیه است, ابا ازلبخاظ کیت دی که قریبا
بیآبی و مقادیر صفر را نشان میدهد. نمیتوان ایستگاه خاصی را مشخص کرد؛ زیرا در ماههای مختلف فصل
۳ جغرافیا و برنامهریزی محیطی, سال ۳۲ پیاپی ۸۶ شماره ع زمستان ۱۶۰۰
تابستان, ایستگاههای امامزاده میامی, کلاتهمنار گلستان جاغرق و آبقد. مقادیر صفر دبی ماهانه را نشان میدهند. دو
حوضه زشک و کارده بالادست به ترتیب با دبی متوسط ماهانه ۰/۵۲ و ۰/۶۸ مترمکعب بر ثانیه» جزو پرآبترین
زیرحوضهها محسوب میشوند. ذرمقابل حوضههای میامی ماهنسا و کلاته منار مشترکا با دبی متوسط ماهانه ۰/۸۳
شکل ۳. نمودار تغییرات دبی ماهانه در زیرحوضههای منتخب کشفرود (منبع: نگارندگان. ۱۳۹۹)
1۳520 ۵1 ک0ع 2165 -طابی صز کصمناهنج ععحقطکنل واطتاصمص که احقحا0) عط1 .3 ععزم
جدول ۲ مقادیر محاسبهشده متغیرهای ژئومورفومتری را برای زیرحوضههای کشفرود نشان میدهد. حوضههای
کارده بالادست و چکنهعلیا با مساحتهای به ترتیب ۶۶۹/۵ و ۶۱/۵ کیلومترمربع» بزرگترین و کوچکترین
زیرحوضهها محسوب میشوند. میانگین مساحت حوضههای منتخب برابر با ۱۷۲ کیلومترمربع است که در مقیاس
حوضههای نسبتا متوسط است. موقعیت کوهستانی حوضههای منتخب با توجه به ارتفاع متوسط آنها پیداست و
میانگین ۰ متر برای مقادیر متغیر ارتفاع متوسطه اين "واقعیت را تأیید میکند. این ویژگی با تعدیل شرایط خشک
منطقه با افزایش میزان بارندگی در ارتفاعات و رواناب فصلی حاصل از ذوب برف میتواند به نفع شرایط
هیدرولوژیکی عمل کند و تا حدودی از وخامت اوضاع منابع آب بکاهد؛ اما میانگین شیب متوسط حوضهها که برابر
با ۱۹/۲ درجه است نشان میدهد عمدتا غلبه با شیبهای متوسط است. میانگین تراکم زهکشی حوضههای منتخضب
برابر با ٩/۱ کیلومتر بر کیلومترمربع به دست آمد که تراکم متوسط تا پایین حوضهها را نشان میدهد. این وضعیت را
میتوان به وجود اقلیم خشک» نفوذپذیری سازندهای کواترنری و تراکم درزها و ترک ها در سازندهای نسبتاا سخت و
سخت نسبت داد. در هر حال همین تراکم زهکشی ضعیف حوضهها اشاره به تخليه کند رواناب همراه با افزایش
فرصت برای تبخیر و تعرق در زیرحوضههای کشفرود دارد؛ اما میانگین ضریب گراویلیوس محاسبهشده برای
حوضههای نمونه کهبرآیر با ۱/۷ است»: حرف آنها از کل ذایزه و غالبیت. حوضههای نسبتا کشیده را نشان.میذهد.
تحلیل و مدلسازی روابط بین دبی ماهانه و خصوصیات ژئومورفومتری حوضهها موسی عابدینی و همکاران ۳۷
جدول ۲. مشخصات ژئومورفومتری زیرحوضههای کشف رود (منبع: نگارندگان. ۱۳۹۹)
,305 11ج۸) ۵16۳560 ند کمک 01 0ع نناک عطا ۵۶ کعناعنعاطا و عفع 0 م0600 .2 علط3 1
زیرحوضهها 2۹ تک 2 3 5 لد د 1 4
مساحت ۹ | ۲۸۶/۸۹ ۸/۵ 4۹ ۲ ۱۲۹۷/۹۳ ۲۱۲/۹۲ ۳۳۳۵ ۷۸/۱ ۹1۹/1۷ ۹ ۱۷۳۳/۲
محیط ۳۹/۱۳ ۹.۳/۸۹ ۹.۱۶ ۱۳۱/۸ ۸۸ ۷۷/۸ ۹.۹/۳۳ ۹1۹/۲ ۹۹ ۹۱۷ ۷۳/۲
ارتفاع حداکثر ۳۲۳۹۷۷ ۳۸۷ ۳۲۹۳۶ ۳۹۹۵۱ ۱۹۳۸ ۹3 ۲۳۰۱ ۳۰۷۹ ۳۳۹۵۱۷ ۳۳۰۹ ۳۹۹
ارتفاع حداقل ۱۹۸۶ ۱۳۹۹ وا و 1 1۳۹۹ ۱۰۱۹ 14 ۹۸۰ ۱۳۳۶ ۱۱۷/۱۰ ۱۹۹۳ [ اش ای
ارتفاع متوسط ۱۹۹۵ ۱۹۹۹ ۲ ۳۹ ۱۳:۲ ۱۳۹۸ ۱۳۹۸ ۱۹۹۵۸ ۲:۳۳ ۳۲۳۹۷ ۱۸۸۰
اختلاف ارتفاع 1۹۳ ۱۹۳۱ ۱:۹۸ ۱۹۰ ۹1۹4 ۹۷۶ ۱۳۳ ۱۸۵۲ ۱۹۸۷ ۱۹۶۶ ۱۳۹۸
شیب متوسط ۱/۳۷ ۱۷/۳۹ ۱۹/۶ ۱/۸۱ ۱۱/۱ ۱۳/۰۸ ۹۳/۲ ۱۹/۵ ۳۲۱/۵۷ ۳۲۳/۷۹ ۱۹۲
شیب حداکثر ۷/4۱ ۹/۳ 1/۶ ۷۱/۱۷ 0.4/0۵ ۹/۸۳ 1/۸۲ ۵.۹/۹ ۰.۸/۳۳ 1۱/۸ 1۳۳۲
شیب آبراهد اصلی ۷ ۱۹۷/۸ ۳۹۵/۸ ۱:۵ ۱۹1۱/۹ ۱۹۳/۹ ۱۹۵ ۳۹/۶ ۹/۱ ۶ ۲۵۵/۶
طول آبراهه اصلی ۱:۸۲ ۳۹/۲ ۲۹/۰۸ ۰.۹/۱ ۳/۱۲ ۳۹/۵ 4 ۳۰/۳۸ ۱۷/۱۸ ۲۱۰/۳۵ ۳۰/۱
مجموع طول آبراههها ۸ ۱۶۱۱/۹۹ ۱۱۲۹/۰۵ ۰۷۱۷/۹۵ ۱۵۹۱/۳۵ ۱۳۷۷/۵۹ ۱۶۳۱/۵۵ ۱۱۲۱/۰۲ ۳/۵۹٩ 1/2۲ ۳۹۳
تراکم زهکشی ۱/۷۵ ۱/۹۵ ۱/۵۹ ۱/۹۱ ۱/۸۷ ۱/۷۷ ۱/۸۵ ۱/۹۵۵ ۱:۳ ۱:۳ ۱/۹۵
زمان تمرکز ۱/۷۲ ۳/۸۳ ۲/۸ ۵/1۳ ۳ ۳/۳۶ ۳ ۲۷ ۱/۵ ۱/۷۷ ۳/۰۹
کسیداکن حوضه ۲۳4 ۲/۳۹ ۲/۳۱ ۲/۳ ۳/۰۲ ۳۲۱/۳۹۳ ۲/۳۸ ۲/۱۵ ۲/۳۹ ۲/۳۸ زرد رن
ضریب گراویلیروس ۱ ۱/۵۷ ۱ ۱/۹۷ ۱۸۷ ۹۱ ۱:۵ ۱/۹ ۱۹۷۰ ۷ ۲ | ۱/۸۸ | ۱/۹۸
نسبت ناهمواری ۵ 4 ۹ ۳ ۳ ۹ ۳ ۹ ۹ ۸ ۵
انجام آزمون ران روی دادههای دبی ماهانه نشان داد تمامی دادهها همگن هستن و شرایط ورود به تحلیلهای
همبستگی و رگرسیونی را دارند؛ اما نتایج آزمون همبستگی بین امتغیرهای مستقل و متغیرهای وابسته در جدول ۳
گنجانده شد. نتایج حاصل نشان میدهد بین ذبی مینیمم ماهانه (کمآبترین ماه) و متغیرهای ژئومورفومتری» هیچگونه
رابطه معناداری وجود ندارد. این نتیجه میتواند ناشی از وضعیت خشکی و کمآببودن زیرحوضهها باشد که تفاوت
کم آنها در ماههای کمآب. امر تخمین دبی کمینه را دشوار میکند. از سوی دیگر جریان کم رودها (کمآبی) حساس
به فعالیتهای انسانی مانند جنگلکاری, جنگلزدایی. کشاورزی و توسعه استخراج منابع است ( :2020 .له 6۲ 1و۸
1) و این موضوع امر مدلسازی را پیچیده میکند. در این زمینه نعیمی کلورزی و همکاران (۱۳۹۵) دقت کم برآورد
دبی جریان در ماههای کمبارش نسبت به ماههای پربارش را ناشی از بینظمی بارشهای رگباری و پراکندگی زیاد
بارش در سطح حوضه طی ماههای خشک و نیز استفاده از آب برای مصارف کشاورزی در اين ماهها دانستند. بهعلاوه
درزمینه روابط دو متغیر شیب و مساحت حوضه با دبی کمینه ماهانه بایستی بیان کرد که برخلاف نتایج آریال و
۳۸ جغرافیا و برنامهریزی محیطی, سال ۳۲ پیاپی ۸۶ شماره غ زمستان ۱۶۰۰
همکاران (2020)» همبستگی معناداری بین جریان کمآبی و شیب حوضه حاصل تشنه: اما تیوه اهمیسنتگی مخعاداق سیق
جریان کمآبی و مساحت حوضه در نتایج آریال و همکاران (2020) نیز دیده شد.
جدول ۳. نتایج آزمون همبستگی بین دبی ماهانه (بیشینه. کمینه و متوسط) و خصوصیات ژئومورفومتری
200 ۳20 مححتصنصه) عوحعطکنل توتطاصمص 06665 651 صمناهاعجم ۲و عالو 156 .3 ع1طج 1
0 2۳ 1۳۵5 01 60 نک عطا اه مناععاط دح عفن اعصمط ام مصمعع فص (کعا 3
متغیر مستقل ۳0 ۸ 11۵ 11 177 10 5۵ 5
بیشترین همبستگی دبی کمينه ماهانه با دو متغیر مساحت حوضه (0/49 -۲) و طول آبراهه اصلی (0/49 <۲)
حاصل شده است که نشان میدهد با افزایش مساحت حوضه و پیرو ان طول آبراهه اصلی, میزان دبی کمابترین ماه
فزونی مییابد. تأثیر مثبت این دو پارامتر بر دبی کمآبی بیشت راز دبی متوسط است که شدت وابستگی جریان کم
حوضهها به مساحت آنها را نشان میدهد. کمترین همبستگی دبق کمينه ماهانه با دو متغیر شیب آبراهه اصلی (- <
4 و نسبت ناهمواری (0/03- <۲) حاصل شده اسنت که درواقع اشاره به ارتباطنداشتن متغیرها دارد. در یک
جمعبندی از تأثیر مثبت یا منفی خصوصیات هندسی حوضهها بر دبی کمينه ماهانه میتوان گفت که پارامترهای
محیط, مساحت. ارتفاع» شیب و طول آبراهه تأثیر مثبتی بر دبیهای کمآبی دارند. درمقابل پارامترهای تراکم زهکشی,
ضریب گراویلیوس و کشیدگی حوضه تأثیر منفی بر دبی کمآبی دارند. تأثیر مثبت افزایش ارتفاع بر میزان رواناب (چه
مقادیر متوسط و چه مقادیر حدی) بهویژه در حوضههای کوهستانی به دلیل برودت هوا افزایش بارندگی و نیز کاهمش
دخالتها و بهرهبرداریهای انسانی, دور از انتظار نیست؛ اما تأثیر منفی سه پارامتر نامبرده را میتوان چنین تبیین کرد
که با افزایش تراکم زهکشی و کشیدگی حوضهه تخليه رواناب و انتقال آن از بالادست و میاندست حوضه به
پاییندست آن سریعتر اتفاق میافتد و فرصت نفوذ را برای تداوم بعدی جریانهای ضعیف میگیرد. از طرفضی
تحلیل و مدلسازی روابط بین دبی ماهانه و خصوصیات ژئومورفومتری حوضهها موسی عابدینی و همکاران ۳۹
پخششدگی بیشتر آبراههها فرصت بیشتری را برای عمل تبخیر و هدررفت آب در حوضههای با اقلیم خشک و
جریان فصلی پیش میآورد که درنهایت به کاهش جریان کمآبی میانجامد.
برخلاف دبی کمينه ماهانه» روابط معناداری بین دبیهای بیشینه و متوسط ماهانه از یک سو و بعضی متغیرهای
مستقل از سوی دیگر دیده میشود. درباره دبی ماکزیمم, شش رابطه معنادار بین این متغیر و متغیرهای ارتفاع حداکثر
(0/81 ۶ ارتفاع متوسط (0/72 ۳)» اختلاف ارتفاع (0/74 <)» شیب متوسط (0/73 <۲)» تراکم زهکشی (0/76- <۲)
و نسبت ناهمواری (0/63 <۲) وجود دارد. همین روابط معنادار بین دبی متوسط ماهانه و ۵ متغیر ارتفاع حداکثر ( 7۶
8) ارتفاع متوسط (0/76 <۲)» اختلاف ارتفاع (0/66 <۲)» شیب متوسط (0/69 <۲) و تراکم زهکشی (0/72- <۲)
مشاهده میشود. نکته جالب توجه این است که ضرایب همبستگی تمامی روابط معنادار متغیرهای مستقل با دو متغیر
دبی متوسط و دبی ماکزیمم ماهانه بالای ٩/۰ بوده و اشاره به ارتباط نزدیک و قوی بین متغیرهای یادشده دارد. بدین
ترتیب معلوم میشود که اولا آبدهی ماهانه زیرحوضهها وابستگی نزدیکی با متغیرهای ارتفاعی دارد» ثانیا خشونت
ناهمواریها و دینامیک فعال وابسته به آن نقش مرئری در جریان آب از بالادست و انتقال آن به پاییندست حوضه
دارد و با افزایش شدت ناهمواری بر سرعت پاسخ هیدرولوژیکی چنین حوضههایی افزوده میشود. همبستگی مستقیم
متغیرهای ارتفاعی و شیب و ناهمواری با دبیهای متوسط وبيشضينه ماهانه دال بر این واقعیت دارد. درمقابل متغیر
تراکم زهکشی همبستگی منفی با دو متغیر وابسته دارد. احتمالا یکی از,دلایل اصلی این نوع رابطه به بارندگی کم و
خشکی منطقه برمیگردد که موجب تراکم زهکشی.پایین در حوضه مورد.مطالعه شده است. از طرفی» نظر به وجود
سازندهای آهکی در حوضهها و سازندهای نساصیلت والرم ی سهنگههای دگرگونی که نفوذناپذیر بوده و در عین
حال از طریق درزها و ترکهای موجود باعث رسوخ!و هدررفت آبحاصل از بارندگی میشود» وجود رابطه منفی
اثر معنادار متغیرهای ارتفاعی و نسبت ناهمواری بر میزان جریان آب با نتایج پژوهش موهامود (2008) همخوانی
دارد. هادی و تومبول (2018) نیز به اهمیت«این خصوصیات در مندلسازی جریان رود اشاره داشتند؛ اما نعیمی
کلورزی و همکاران (۱۳۹۵) پارامترهای مساحت. طول آبراهه اصلی, شیب آبراهه اصلی و ضریب گراویلیوس را جزو
موثرترین پارامترهای دخیل در برآورد دبی ماهانه دانستند که با نتایج این پژوهش همخوانی ندارد.
از آنجایی که وقوع دبیهای حداکثر و سیلابی بیشتر به ماههای پرآب و بهاری مربوط است. میتوان نتایج حاصل
را به نوعی با نتایج دیگر پژوهشگرانی مقایسه کرد که دبی حداکثر را برآورد کردهاند. در این زمینه حجازی و مزبانی
(۱۳۹۶) پی بردند که تراکم زهکشی تأثیر بیشتری بر دبیهای حداکثر دارد. شعبانینیا و همکاران (۱۳۹۹) نیز به تأثیر
جالب توجه میزان شیب بر دبی اوج سیل اذعان کردند.
نکته مهم دیگر درباره نتایج حاصل, رابطه مساحت حوضه با دبی جریان رودخانههاست. با اینکه مساحت حوضه
بهعنوان مهمترین متغیر موثر بر رژیم هیدرولوژیک حوضهها شناخته شده و به اهمیت این فاکتور در مدلسازی دبی
بیشینه و سیلابی اذعان شده است, در اینجا رابطه معناداری بین این پارامتر و دبیهای میانگین و حدی ماهانه به دست
نيامد. حتی برخلاف مرسوم» جهت رابطه مساحت حوضه با دبی بیشینه ماهانه بهصورت معکوس بود. امیراحمدی و
3 جغرافیا و برنامهریزی محیطی, سال ۳۲ پیاپی ۸۶ شماره ع زمستان ۱۶۰۰
همکاران (۱۳۹۶) بیان داشتهاند که شدت افزایش دبی سیلاب معادل شدت افزایش مساحت حوضه نیست؛ زیرا هرچه
سطح حوضه بیشتر شود.» وقوع بارشهای شدید روی تمامی حوضه را دربرنمی گیرد. از طرفی با افزایش سطح
حوضه, اهمیت نسبی ذخیره آبراههای بیشتر میشود؛ بنابراین معلوم میشود که حوضههای کوهستانی کوچک نقش
بیشتری در بروز دبیهای اوج دارند و اهمیت آنها در ماههای پرآبی بیشتر از حوضههای بزرگتر است.
نکته مهم در مدلهای رگرسیونی» افزایش توان تعمیم مدلها با توجه به دقت و کارایی آنها و کاهش تعداد متغیرها
و انتخاب متغیرهای مستقل با سهم زیاد در تبیین تغییرات متغیر وابسته است؛ بر این اساس برای آزمون روابط
رگرسیونی با استفاده از متغیرهای موثر و دارای روابط معنادار با متغیر وابسته اقدام شد. نتایج تحلیل رگرسیونی روابط
بین متغیرهای مستقل ژئومورفومتری و متغیرهای وابسته دبیهای حداکثر و متوسط ماهانه به ارائه مدلهای رگرسیونی
رابطه ۲ 5/138200+35/739۳+ 62 0/0665+ 008770 /0 + ددع 0/013 + م012۳ /8/187-0-حه 3
با توجه به اینکه متغیرهای مستقل به ترتیب اهمیت در معادلات مربوط آورده شدهاند. میتوان گفت که عاسل
ارتفاع که بر بسیاری از متغیرهای محیطی دیگر اثر قاطغی دارد. موثرترین متغیر در تبیین تغییرات دبی ماهانه محسوب
میشود. آمارههای مدلهای رگرسیونی براساس جدول ۶ آورده شده است. در مدل مربوط به دبی حداکثر ماهانه»
نزدیک به ۹۰ درصد واریانس متغیر وابشته با متغیرهای مستقل قابل تبیین استا. در مدل دوم که به دبی متوسط ماهانه
مربوط است» این میزان به ۸۰ درصد میرسد. هر دو مدل خطای تخمین کم و دقت برآورد زیادی دارند؛ با این حال
مدل مربوط به دبی حداکثر» هم بهلحاظ ضریب تعیین؛بیشتر واهم خطای تخمین کمتر, از توان پیشبینی بیشتری
نسبت به مدل دبی متوسط برخوردار است. از طرفی آمار ۳ بالاتر مدل دبی حداکثر نسبت به مدل دبی متوسط.
نشانگر کاراپی نسیتا پیشتر مدل اول است. شاید به همین دلیل است که بیشتر پژوهشگران به دنبال پیشبینی دییهای
اوج و سیلابی هستند که پاسخ هیدرولوژیکی صریح و روشنی درقبال محرکهای داخل حوضه محسوب میشود.
درمقابل عمل میانگینگیری از مقادیر دبی بهصورت دبی متوسط سالانه با اینکه بهلحاظ امین آب و اذخيره آسی
باارزش است. تصویر روشنی از واقعیات هیدرولوژیک بهلحاظ مقابله با بحرانهای آبی به دست نمیدهد؛ در هر حال
با این نتایج میتوان گفت که امکان برآورد دبی ماهانه در حوضه آبریز کشفرود با استفاده از متغیرهای
ژئومورفومتری يا خصوصیات هندسی حوضهها وجود دارد و چنین مدلهایی قابل تعمیم به سایر زیرحوضههای
کشف رود است. این یافته برخلاف نتایج پایروند و همکاران (۱۳۸۹) است که اذعان داشتند با بهرهگیری از روشهای
تحلیل و مدلسازی روابط بین دبی ماهانه و خصوصیات ژئومورفومتری حوضهها موسی عابدینی و همکاران 1
رگرسیون خطی نمیتوان رابطه منطقی بین پدیدهها برقرار کرد. همچنین نتایج بالا با یافتههای جورجاکاکوس و
همکاران (2014) از یک سو همخوانی و از سوی دیگر ناهمخوانی دارد؛ زیرا آنها مدلهای تخمینگر رگرسیونی را
برای ماههایی از سال مفید دانستند که جریان مشاهدهای و طبیعی رودها تفاوت چشمگیری با هم ندارند؛ به بیانی آنها
دورههای پرآبی بهاری و کمآبی تابستانی را برای این نوع مدلها غیرمفید دانستند.
جدول ۶. آمارههای مدل رگرسیونی پیشبین دبیهای حداکثر و متوسط ماهانه در حوضه آبریز کشفرود
6 200 جسحتجهص) ععحقطکنل وتطاصمص ۶و کلعومص جمزککع و ع انعم عط) نو کناعناهاک .4 16ج 1"
. ریا ری ی استانداوه میرح مرها ی تراد مغر
همبستگی )8( تعیین (8) | برآورد (5) | رگرسیون (5574) 5 مستقل
روشهای تجزیه و تحلیل آماری بهویژه رگرسیون چناهمتغیزهاقدمت و رواج زیادی در مدلسازی آبدهی
حوضههای رودخانهای دارند. مدلهای رگرشیون چندمتغیره که خضوطیات هثلاسی حوضهها را با تغییرات آبدهمی
آنها در ارتباط می گذارند علاوه بر اينکه بهتنهایی آدز مدلسازی آبدهی"رودخانهها کاربرد دارند. در ناحیهبندی و
همگنبندی حوضهها بهعنوان کمکرسان سایر مدلها نیز محسوب میشوند. از طرفی,» مدلسازی تغییرات مکانی
آبدهی حوضهها مستلزم درنظرگرفتن مقادیر حدی هیدرولوژیک. چه بهصورت روزانه و چه بهصورت فصلی» در کنار
مقادیر متعارف و میانگین آن است که نقش زیادی در تغییر شرایط سامانههای هیدرولوژیک دارند.
پژوهش حاضر با اتخاذ چنین رویکردی توانست به مدلسازی منطقهای"دبی ماهانه در زیرحوضههای کشف رود
براساس متغیرهای ژئومورفولوژی دست یابد. تحلیل رگرسیون چندمتغیره بین متغیرهای مستقل دبی بیشینه و متوسط
ماهانه و ۱ متغیر مستقل ژئومورفومتری نشان ذاد.با استفاده از ٩ متغیر ارتفاع حداکثر ارتفاع متوسط اختلاف ارتفاع؛
شیب متوسط. تراکم زهکشی و نسبت ناهمواری میتوان به مدلهای رگرسیونی دست یافت که قادر به توضیح ۹۰
درصد واریانس دبی حداکثر ماهانه و ۸۰ درصد واریانس دبی متوسط ماهانه بودند. بدین ترتیب معلوم میشود که
براساس انتظار» خصوصیات ارتفاعی و ناهمواری» مهمترین خصوصیات هندسی حوضهها در تبیین تغییرات مکانی
دبی ماهانه آنها هستند؛ بهعلاوه با اینکه مساحت حوضه بهعنوان مهمترین متغیر موثر بر رژیم هیدرولوژیک حوضهها
شتاخته شده است به دلیل نبوذ وابطه مسنادای بین ان پارامتر ی فییهانی میانگین و حدق ماقانه, فر معادلات
رگرسیونی نهایی حضور نیافت؛ در هر حال از طریق مدلهای حاصل با توجه به خطای تخمین کم و دقت زباد آنها
میتوان به تعمیم منطقهای دبیهای بیشینه و متوسط ماهانه در سایر زیرحوضههای کشفرود دست یافت. از طرفی,
تعمیم منطقهای دبی کمينه ماهانه با توجه به نبود همبستگی معنادار بین این متغیر و متغیرهای ژئومورفومتری میسر
۲ جغرافیا و برنامهریزی محیطی, سال ۳۲ پیاپی ۸۶ شماره ع زمستان ۱۶۰۰
نشد. دلیل این امر را میتوان به بینظمیهای مقادیر ورودی سیستم حوضه زهکشی یعنی بارش و آثار زیاد
فعالیتهای انسانی بر دبی کمآبی در مناطق خشک و نیمه خشک نسبت داد؛ اما نتایج حاصل درباره نوع روابط
همبستگی خصوصیات هندسی حوضهها با دبی ماهانه آنها نشان میدهد افزایش ارتفاع, تأثیر مثبتی بر میزان رواناب
حاصل از بارش در حوضههای مطالعهشده دارد؛ اما افزایش تراکم زهکشی تأثیر منفی بر رژیم آبدهی حوضهها دارد؛
به بیانی با افزایش تراکم آبراههها تخليه رواناب و انتقال آن از بالادست حوضه به پاییندست آن سریعتر روی میدهد
و فرصت بیشتری برای پدیدههای نفوذ و تبخیر و هدررفت آب در چنین حوضههای با اقلیم نیمه خشک و جریان
فصلی پیش میآید که درنهایت به کاهش جریان رودها میانجامد.
در پایان پيشنهاد میشود با توجه به موقعیت کوهستانی بیشتر زیرحوضههای مطالعهشده و نقش حوضههای
کوهستانی کوچک چون چکنه علیا زشک. گلمکان, گلستان و آبقد درازآباد در بروز دبیهای اوج» اولویتدهی
اقدامات آبخیزداری در چنین حوضههایی با هدف کاهش خطرات سیلاب لحاظ شود؛ همچنین حساسیت بیشتر
هیدرولوژیکی این حوضههای کوچک نسبت به حوضههای بزرگ در فصل کمآبی تابستان» لزوم اتخاذ اقدامات
مدیریتی بهتر و جلوگیری از بهرهبرداری بیرویه از آب آنها را گوشزد میکند. گذشته از اینها نظر به اهمیت برآورد
مطمثن دبی کمآبی» به منظور تأمین آب برای محیط زیست واملایریت کیفیت آب برای پایداری اکوسیستمهای سالم
بایسته است به روشهای مختلف بازسازی و تبدیل دادهها یا بسط مدلهای آماری دیگر دبی کمینه ماهانه را در
حوضه آبریز کشفرود که با وضعیت نگرانکننده هیدرولوژیکی روبهروست. تخمین زد.
امیراحمدی, ابوالقاسم, محمدنیا ملیحه, گلشنی, نگار (۱۳۹۶). تحلیل حساسیت متغیرهای ژئومورفولوژی موئر بر
سیلاب با استفاده از مسدل 11۳0-7135؛ مطالعه موردی: زرچشمه هونجان., استان اصفهان, نشريه
پایروند» وحید. سلاجقه, علی, مهدوی, محمد. زارع چاهوکی, محمدعلی, (۱۳۸۹). بررسی و مقايسه روش های
تحلیل منطقهای سیلاب در منطقه البرز مرکزی, نشریه مرتع و آبخیژداری» شماره ۲» ۰۱۳۱-۱۶۷
حجازی, اسداش مزبانی, مهدی, (۱۳۹۶). برآورد مقادیر ارتفاع و دبی حداکثر رواناب با استفاده از روش شماره
منحنی؛ مطالعه موردی: حوضه آبریز سراب درهشهر, نشريه هیدروژئومورفولوژی, شماره ۰۵ 1۳-۸۱.
رامشت. محمدحسین, شاهزیدی» سمیه سادات. (۱۳۹۰). کاربرد ژئومورفولوژی در برنامهریزی (ملی, منطقهای»
رشید سرخ آبادی, مهدیه. شهیدی,» علی» خاشعی سیوکی, عباس» (۱۳۹۳). تحلیل مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشست
زاوه برای استفاده در شرب با تلفیق سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرایند سلسلهمراتبی, فصلنامه مهندسی
تحلیل و مدلسازی روابط بین دبی ماهانه و خصوصیات ژئومورفومتری حوضهها موسی عابدینی و همکاران ۳
رضایی, علی» مهدوی, محمد. لوکس, کارو فیض نیا سادات. مهدیان» محمدحسین, (۱۳۸۹). مدلسازی منطقه ای
دبیهای اوج در زیرحوضه های آبخیز سد سفیدرود با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی,» نشريه علوم و فنون
شعبانینیا. حسن» متولی صدرالدین» جانباز قبادی» غلامرضا خالدی, شهریار, (۱۳۹۹). برآورد مقادیر ارتفاع رواناب
و دبی حداکثر سیلاب با استفاده از تلفیق مدل های اتومات سلولی و 505؛ مطالعه موردی: حوضه آبریز
لاویج رود. مجله مخاطرات محیط طبیعی» دوره 4 شماره ۰۲۶ ۷۹-۹۸
عنایتی» حمید قزلسوفلو عباسعلی» خامچین مقدم» فرهاد» (۱۳۹۸). بررسی روشهای هیدرولوژیکی تعیین جریان
محیط زیستی رودخانه حفاظت شده کشفرود. نشريه آبیاری و زهکشی ایران دوره 3. شماره ۰۱۳ ۱3۹۸-۱۷۰۸
فرجزاده» منوچهر رجایی نجفآبادی» سعید. قویدل رحیمی» یوسف. (۱۳۹۱). آشکارسازی اثر نوسانات بارش بر
رواناب سطحی حوضه آبریز سرخس, نشريه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک» دور ۲» شماره ۸۷ ۱۱-۲۶.
لطفی» زینب» (۱۳۹۰). بررسی حساسیت به فرسایش آبی سازندها در واحدهای ژئومورفولوژیکی, پایانناسه
کارشناسی ارشد رشته ژئومورفولوژی در برنامهریژی.مخیطی».دانشکد؛ جغرافیا و علوم محیطی, دانشگاه تربیت
ولی» عباسعلی» معیری, مسعود» رامشت. محمدحسین,» موحدینیا ناصر, (۱۳۸۹). تحلیل مقايسه عملکرد شبکههای
عصبی مصنوعی و مدلهای رگرسیونی پیشبینی رسوب معلق؛ مطالعه موردی: حوضه آبخیز اسکندری واقع
در حوضه آبریز زایندهرود. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای ظبیعی, شماره ۸۷۱ ۲۱-۳۰
نعیمی کلورزی» زهرا قربانی» خلیل, سالاری جزی» میثم. دهقانی امیراحمد. (۱۳۹۵). برآورد جریان ماهانه در
حوضههای فاقد آمار با استفاده از پارامترهای اقلیمی و فیزیوگرافی حوضه, نشريه پژوهشهای حفاظت آب و
40 ۲۵۲۵۴ ۶0۶ 07600005 110۶ 10۶ 0ع۵ط3 .(2020) و۳ و#۷اعنطا0 ۵4 لا وق0ق78 وکایگ بلق ات۸
40 مطذ ۸0020065 .(2010) ۷۷.8 بااعکله11 ۵ .8 ,تق670ظ 1.3 و720قنظ وشلسآ و653ظ5
-27 :(1-4) 386 ۷۵1 ,رع 0010 ر771 ۵۶ مس +کعا روبع مهد آهننگناسد عصنعه دمنا نم ۶ اک هد
0 110۷ 506000 ۳216 .(2014) قک1 ,قصگاهاهع 000 6 ول ,۷۵0 .۸.8 ,ق للع 060
2952-6۰ :519 [۷۵ 777000108 ۵1 ص70 ,مدای هه عکت 367 3س رازه
ردام ۳۵۲ع۲۲نل طازس کصزعهط ۶۵۶ 110۳ سفعس5 وانعل عصناعی 30۳ .(2018) 36 ,ات109 6۶ ,5.3 و1130
2 ۷۵1 ,32/20286606 کعس50ع3 جعاح ۷ ۵1 فسات ,کلومطاع سل -حاحل حاعووسطا عناعسعی دهدن
06 0 110۳ 50620 0صه کع 0 00۵005 110۳ چانقا ۶و د300 .(2008) ۷.36۰ مفتام0قط1/0
-706 :(4) 53 [۷۵ ,م70 کععصعنک آهزع 70010 ,کع 0 00۵05 110۳۶ (هصمزوهد عصنکد کاصعصطلی
33605۴8 0820860 هنز صمنحصنیه 110۶ صسععسگ .(2017) کل مق۳ا28 6۵4 و.ظ.ل مفتفق51
420-3 :554 ۷۵1 ,برع 73010 01 ال ,کع نت ونصطع) 181021122000
010108121 چط دی اع21 عطا ده کادصطز عامسنل فصه صفس1 .(2015) ما م۷۷۵۵ +6 .2 ,۹۷۵0675
جغرافیا و برنامهریزی محیطی, سال ۳۲ پیاپی ۸۶ شماره ع زمستان ۱۶۰۰
|
مدل سازی جریان آب برای بسیاری از فعالیت ها مانند کنترل سیلاب یا خشکسالی و بهره برداری درست از منابع آب ضروری است. این پژوهش با هدف تحلیل و مدل سازی تغییرات مکانی دبی ماهانه حوضه ها در ارتباط با تغییرات خصوصیات ژئومورفومتری آنها در حوضه آبریز کشف رود واقع در استان خراسان رضوی انجام شد. کم و کیف این ارتباط با اجرای آزمون های همبستگی و رگرسیون چندمتغیره بین دبی های کمینه، بیشینه و متوسط ماهانه به عنوان متغیرهای وابسته و 16 متغیر مستقل ژئومورفومتری شامل محیط، مساحت، ارتفاع حداکثر، ارتفاع حداقل، ارتفاع متوسط، دامنه ارتفاعی، شیب حداکثر، شیب متوسط، شیب آبراهه اصلی، طول آبراهه اصلی، مجموع طول آبراهه ها، تراکم زهکشی، نسبت ناهمواری شیوم، ضریب گراویلیوس، کشیدگی و زمان تمرکز مشخص شد. سطح معنا داری روابط، 05/0 و کمتر در نظر گرفته شد. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد روابط معنا داری بین دبی کمینه ماهانه و متغیرهای مستقل وجود ندارد که احتمالاً ناشی از وضعیت خشکی و تغییرات اندک دبی کم آبی در بین زیرحوضه هاست. درمقابل وجود روابط معنا دار بین دبی های متوسط و بیشینه ماهانه و شش متغیر ژئومورفومتری شامل ارتفاع حداکثر، ارتفاع متوسط، اختلاف ارتفاع، شیب متوسط، تراکم زهکشی و نسبت ناهمواری به ارائه مدل های رگرسیونی از تغییرات مکانی دو متغیر وابسته انجامید. دو مدل حاصل از دقت و کارایی خوبی برخوردار و قادر به تبیین 90 درصد واریانس دبی حداکثر ماهانه و 80 درصد واریانس دبی متوسط ماهانه بودند. خصوصیات ارتفاعی و ناهمواری به عنوان مهم ترین خصوصیات هندسی حوضه ها در تبیین تغییرات مکانی دبی ماهانه شناخته شدند. به علاوه برخلاف انتظار، رابطه معنا داری بین مساحت حوضه و دبی های میانگین و حدی ماهانه به دست نیامد.
|
52,661 |
304236
|
برای سالیان متمادی مفهوم شادکامی از سوی فیلسوفان مورد بحث و مناقشه بوده است. بدون این که» بحثهای
مورد نظر به ارائه یک تعریف واحد از شادکامی منتهی شود. مفهوم شادکامی گاهی تعاریف کاملا متضادی داشته
است. بر اساس تئوریهای معاصر شادکامی در موقعیتهای خاص مانند پذیرفته شدن فردتسلط داشتن بر
محیط. رشد شخصی و تجربه رابطه بهینه حاصل میشود (۲۰۰۱,ا20,1060/().همچنین شادکامی به معنای موفقیت
اسبهه کارجالی که ,شاد کامی, نذاشتشی یه مسعنای شکست آتيست, از آين رو مشطقی به نظر میرست: کف چرا افرآد یرم
***عضو هیات علمی مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی(سازمان سمت)/0ع.20:(/2/00ط۵ ۲۳2-02۳۲2
قدر تمایل به شادکام شدن دارند. بهطور خلاصه میتوان گفت که شادکامی با بهدست آوردن نتایج خوشایند در
مفهوم «سلامت»» بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی! . وجود جنبههایی از بهزیستی روانی" و
اجتماعی است. مفهوم بهزیستی روانی در اغلب اوقات مترادف با مفهوم شادکامی بهکار میرود و مولفههای
شناختی و هیجانی مختلفی 7 شامل میشود (00۷2751۳0,۲۰۰۳ ,۸10۳616156 ,02118
7 (۲۰۰۰) در الگویی که به نام الگوی بهزیستی ذهنی مطرح شدهاست. یکی از پرکاربردترین تعاریف را در
خصوص شادکامی مطرح میکند. بر اساس این الگو شادکامی شامل ارزیابی شناختی از زندگی (خشنودی از
زندگی) و همینطور عواطف مثبت و منفی (مانند هیجآن ها) میباشد. ترکیب این سه مولفه » تصویری کلی در
خصوص تجربه شادکامی ارائه میدهد. مفهومجدیدتری از سوی 56118۵ (۲۰۰۰) درخصوص شادکامی مطرح
شده است که شامل سه مولفه است: تجربه هیجآن های مثبت (لذت زندگی)» درگیر شدن در فعالیتهای زندگی
(درگیری زندگی) و درک هدف يا معنا (معنای زندگی) (به نقل از 5۶80 ,3761502 و ۲۰۰۸).
از طرفی دیگر شادکامی از نظر ۸۳ و همکاران (۲۰۰۴)و 52085 و همکاران (۱۹۹۸) به عوامل مختلفی وابسته
است. از جمله؛ میزان درامد وضعیت شغلی مشخصههای شغلی سلامت خانواده» روابط اجتماعی, امنیت» آزادی»
ارزشهای اخلاقی, قدرت اقتصادی کشور » شرایط فرهنگی جامعه و بسیاری از موارد دیگر. در همین رابطه. کوشا
و محسنی (۲۰۰۰) میزان شادکامی در جمعیت ایرانی ارا با توجه به متغیرهای جنسیت» سن» درامد و سطوح
تحصیلی مورد بررسی قرار دادهاند. مطالعه آن ها براساس پژوهش زمینهیابی بین سالهای ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۷ در تهران
7و 51606۲ (۲۰۰۹) در مطالعه خود نشان دادند که فاکتورهای درونی مانند : منبع کنترل, خود کنترلی و
اعتماد بهنفس, به مراتب بیش تر از عوامل بیرونی با میزان شادکامی رابطه دارند. در همین راستا » 7فه7 (۲۰۰۹)
گزارش کرده است افرادی که برونگرایی بالایی دارند. تمایل بیشتری به فعالیتهایی دارند که برای آن ها توام با
شادکامیاست ولی درونگراها به چنین فعالیتهایی تمایل کمتری نشان میدهند.دنگنط5 و 2761800 (۲۰۰۸) در
بررسی رابطه میان استرس و میزان شادکامی بر روی ۱۰۰ دانشجو نشان دادند. آزمودنیهایی که استرس بالایی را
تجربه میکنند شادکامی کمتری را گزارش میکنند..نتیجه این پژوهش نیز از رابطه معکوس حاکم در رابطه
شادکامی و استرس حمایت میکند. همخوان با این مطالعات ۸107616156,2721718 و ۲۰۰۳(۷۵۲۶10) گزارش کرده-
اند که بین علایم روان تنی با شادکامی روابطی دیده میشود. دانشآموزانی که علایم روانتنی را گزارش کردند از
شادکامیکمتری برخوردار بودندعدهای از محققان احساس بهزیستی ذهنی و شادکامی را در بافتهای فرهنگی
مختلف بررسی کردهاند و این دو مولفه را مختص به فرهنگ میدانند(۲۰۰۹, 7وا هط طانابربآ, صن5).
همچنین«61۳2 (۲۰۰۱) بیان میکند افرادی که شادکامی بالایی دارند از سطح بالای علایق اجتماعی
برخوردارند.افرادی که علاقه اجتماعی پایینی دارند در شغل,روابط دوستانه و خانواده دچارمسأله هستند» از اين رو
در سازگاری نسبت به رویکردهای استرسزا بامشکل روبهرو میشوند. از طرفی یکی از جنبههای روابط اجتماعی ۰
ابراز وجود است. به اعتقاد 10106107616 28127۰)) وط۲۰۰۹(۹:1۵) مفهوم ابراز وجود به معنای اطمینان به خود. خود را
به شیوه موّثری نشاندادن» عملکرد اثربخشانه ,رفتار بیپروا و پرتکاپو است. ابراز وجود به عنوان الگوی رفتاری از
ارتباطات و وابستگیهای مشکلدار جلوگیری میکند.هم چنین»براساس تعریف 1002720 و همکاران(۲۰۰۹) ابراز
وجود به عنوان شکلی از ارتباط است که از حقوق فرد بدون آنکه به دیگران آسیب برساند +حفاظت میکند.
همچنان که به بیان افگار: هیجانات: اعتقادات: به ظور سناسب: سستقیم. و صادقانه: تلقبی میشوده انوعی, مهارث
اجتماعی است که نقش مهمی در روابط بین فردی بازی میکند.۸۳۶ (۲۰۰۹) ابراز وجود را دارای یک طیف
رفتاری میداند که در یک انتهای طیف» تسلیم و در انتهای دیگرآن ویژگیهای پرخاشگریقرار دارد.در میانه طیف
بااینحال این حق وجود دارد تا نیازها خواستهها و احساسات به دیگران ابراز شود» ولی بهرغم موفقیتهای
فراوان هنوز جامعه به ابراز وجود کردن پاداش چندانی نمیدهد. دنیای خانواده »مدرسه .کار و کلیسا ابراز وجود
کردن موثر را دشوار کردهاند(۳1610 1106 ۰ ۰۲۰۰۱ ترجمه بهفر و نو فرستی» ۱۳۸۵).ابراز وجود کردن اغلب با
پویایی تمام و به راههای مختلف مورد حمله قرار میگیرد.گاهی ممکن است ناراحتیهایی از نوع سردرد. خستگی
عمومی و اختلالات گوارش تحریکهای پوستی و تنگی نفس ناشی از ناتوانی در ابراز وجود کردن باشد واین در
حالیاستکهه بررسیهای به عمل آمده نفلن گنه اگلاز دگودفرون ایاضطراب احتمالی برخورد با دیگران
میکاهد( 3۳۳۵۳۶ :8 ۸106۲ ۰ ترجمه قراچه.داغی, ۱۳۸۵) بنابزاین فراگیری جراتمندی نشآن های مثبت در
مورد توانایی کودک در تعامل با همسالان میباشد. آلبرتی و امونز۱۹۹۴ معتقدند ابراز وجود با اعتماد بهنفس! و
عغزت نفس؟ ارتباط دارد؛ زیرا افرادی که احساس: کفایت و خودکفایی میکنند. بسیار صادقانه و طبیعی ارتباط خود
با دیگران را پیش میبرند (۲۰۰۳, 21 6۲ +8 7277282ف]).
30066 , 12۳ع و5120 (۲۰۰۹ گزارش کردهاند که بین ابراز وجود و نوع جنسیت تفاوت وجود دارد. آن ها
نشان داده اند که زنان» بی پرواتر و بی باکتر از مردان هستند . هرچند که ارتباط جنسیت با جراتمندی تحت
تأثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی اشت.1)003720 وهمکاران (۲۰۰۹) نیز هیچ تقاوت معناداری بین نمرات ابراز وجود
با نوع جنسیت گزارش نکردند. این پژوهشگران بیان کردند که میان سطح ذرآمد خانواده و جراتمندی و نمرات
با توجه به این که 21۵0 (۱۹۹۲)(نقل از 10 و همکاران» ۲۰۰۴) بیان میکند که میزان ابتلا دانش آموزان به
مشکلات روانی در مقاطع بالا افزایش پیدا میکند» اصلیترین مشکل آن ها مسأله هویت نقش؟ و انتظارات آن ها
از روابط بین فردی می باشد 1.66 (۱۹۹۳) هم نیاز مبرم به آموزش مهارتهای ارتباطی و کلامی در دانش آموزان
را مطرح کرده است. همچنین میدانیم محیطیکهکودکان و نوجوانان بیشتر زمان خود را در آنجا میگذرانند.
محیط مدرسه است . بنابراین نوع آموزشی که در مدرسه ارائه میشود » سطح ارتباط معلم - دانشآموز و دانش-
آموز - دانشآموز » خدمات و امکانات مدرسه در سطح ابراز وجود و خود کارامدی اجتماعی دانش آموزان تأثیر
دارند (بهنقل از [۵ 1 ۲۰۰۹,002۲۵8.هم چنین تحقیقات اشاره میکنند که شیوع رفتارهای خطرناک مانند سو
مصرف مواد خشونت. حاملگی پیش از ازدواج و... و عوامل استرسزای منفی ( مانند تعارضات همسالان» جدایی از
والدین و.) ممکن است در کاهش سطح کیفیت زندگی بسیاری از نوجوانان نقش داشته باشد.از طرفی انواع
نارضایتی از زندگی با انواعی از مسائل هیجانی - اجتماعی مانند افسردگی, اضطراب, تعاملات ضعیف با هم
سالان و سو مصرف مواد ارتباط دارد. درحالی که سطح شادکامی بالا و رضایت از زندگی بهینه با انواعی از نتایج
مقبت مانند سرشنشی ویارد و خودکاراسدی بالا" ارتباظ دارد. توجواننانیکه. سطح بالایی, از شادکامیرا
گزارش میکنند؛ بهمزاتب تجربیات خوه را از تکالیف مدرسه: خوشایندتر تجربه میکتند: و روابط این قال, تزی با
دوستان خود دارند (611720,۲۰۰۱). پس باتوجه به اینکه دنیای امروزدنیای حيرتها وبه همریختگیهااست و این
سرگردانی و به هم ریختگی» روح و روان افراد جامعه را تحت تأثیر قرار داده » ویژگیهای شخصی بعضی افراد در
این شرایط گاه دچار دگرگونی شده و به اضطراب. افسردگی,پرخاشگری,احساس گناه » دلمردگی. چندگانگیو
واکتشنهای عصبیذرمقایل مشکلاق: ی مسائل, محیطلی تبدیل میفتونه: شنایت بتران از راد آبزآرهای تسایشی و آیچاه
فضایی امن برای رسیدن به آرامش به افراد جامعه کمک کرد(محامدی:۱۳۸۶).
مفاهیم روان نمایشگری اولین بار بهوسیله مورنو نشان داده شد.نظریه مورنو براساس توانایی بدون مقدمه و
خلاقیت بنا شده است.مورنو ارتباط از طریق زبان را تنها ارتباط جچهانی نمیداند بلکه صحنه تاتر را به عنوان یک
راه کامل و تمام عیار برای ایجاد ارتباط وان ییوگ وشن گرا گادگليدا من کنن(#010117۲۰۰۷ا50). سایکودرام
(روان نمایش گری) ترکیب شده از دو واژه «09700» به معنای روان و:«1722» به معنای نمایش است. سایکودرام
لفظ انگلیسی و پسیکودرام لفظ فرانسوی؛آن است و در زبان فارسی مناسبترین معادل آن روان نمایشگری است.
سایکودرام (روان نمایش گری) عبارت است از رزوشهایگوناگوّن روان؛دزمانی که در آن افراد مشکلات شخصیخود
را در یک گروه به نمایش در میآورند (۰516۷۵70 ۲۰۰۱ به نقل از زارع. ۱۳۸۵).
روان نمایشگری فن درمان گری بر اساس بدیههسازی صحنههای نمایشی در یک موضوع معین به وسیله گروهی
از افراد است که مشکلات مشابه دارند(عناصری,» ۱۳۸۰).رهبر معمولا در بازی نمایشی مشارکت دارد و با این وجه
به تحلیل و جهت دادن به آن می پردازد. بنابراین روان نمایشگری محیطی را فراهم میکند که در آن اعضا
بتوانند خود را کشفکنند و این به همه اعضا یک فرصت استثنایی میدهدکه وضعیت و عادات خود را امتحان
سایگودرام(روان انمایشگری) یک رویکگ #کروه از اتک ۷۲ وهای عملی مانند نقش بازی کردن به
منظور تسهیل در ایجاد تغیرات سازنده در زندگی مراجعان استفاده میکند(نوابی نزاد۱۳۸۲). به عقیده 0180
(۱۹۷۰) درموردکسانی که رابطه کلامیخوبی ندارند» میتوان از تکنیک ایفای نقش در رواننمایشگری استفاده
تمودابفای انقفی به سرانچع کمک میکس اقا احساساق خود. را پشاستت: اطلقعاق؛ گوناگوتی, بددستا ورد و از
مطالعات متعددی نشان دادهاند که افراد با دامنههای سنی متفاوت از مزایای رواننمایشگری میتوانند بهره
ببرند ولی«۰7127۳0 ۱۹۹۰( به نقل ازع۰30۵۳ ۲۰۰۷) اثربخشی این شیوه درمانی در رابطه با نوجوانان بسیار بالا
گزارش کرده است چرا که این شیوه درمانی فرصتی را برای آنها فراهم میکند تا بتوانند هیجانات خود را در
مسیری صحیح تخلیه کنند.پژوهشهای انجام شده به وسیله1272125 و 60126۵ (۲۰۰۹)» 5016090 (۲۰۰۹) ۰
اسکیان (۳۸۲: زارخ (۱۳۸۶) و کیانی نوا (۱۳۸۸ منز بوذن روش رواق, تمایشگزی را بدترتیب بر میزان
پرخاشگری, اضطراب و افسردگی » تمایزیافتگی» تغییر سبکهای ابراز هیجان خودگردانی هیجانی و سلامت روان
نشان داده است.۳08 (۲۰۰۷) با بررسی نوجوانان دختر استنباط کرد که روان نمایش گری باعث میشود تا آنها از
خشم خودآگاهی بیشتری پیدا کنند و عنصری فعال در آنها ایجاد میکند تا در موقعیتهای مختلف مانع بروز
با بررسی پژوهشهای انجام شده و پیشینه نظری در مورد شادکامی و ابراز وجود میتوان اينگونه نتیجه گرفت
که هرچند مطالعات متعددی پیرامون این دو متغیر صورت گرفته ولی بیشتر آنها جنبه رابطهای داشته و در
حوزه مداخلات مشاورهای و درمانی بهخصوص در زمینه شادکامی پژوهشکمتری یافت شده است.از طرفی مرور بر
پژوهشها در زمینه نشان میدهدکه این شیوه بیشتر درحوزه اختلالات از جمله افسردگی,اضطراب به کاربرده
شده و پژوهشی که در مورد متغیرهای پژوهش خصوصا شادکامی باشد وجود ندارد.در این صورت با توجه به این
که شادکامی میتواند برحیطه گسترده روابط و سلامتروان تأثیر داشته و ابراز وجود کردن نیز عامل بهبود روابط
واحساس ارزشمندی میشود و از طرف دیگر سایکودرام یا.روان نمایشگری نیز به فرد کمک می کند تا به
بازنگری مسائل پرداخته و با استفاده از خلت سای ها لولس مشلات خود پیدا کنده پتوهش حاظر به
این مسأله می پردازد که آیا میتوان با روان نمایشگری تغییزاتی دز:شادکامی و ابراز وجود دانشآموزان دختر
با توجه به مطالب بیان شده اهدف کلی این پژوهش عبارت است از تعیین اثربخشی سایکودرام (روان نمایش-
گری) بر افزایش میزان شادکامی و ابراز وجود دانشآموزان دختر. مقطع راهنمایی سال تحصیلی ۸۸-۸۹که به
۱- تعیین افربخشی سایکودرام (روان نمایشگری) بل افزایش آمیزان شادکامی دانشآموزان دختر مقطع
۲ تعییناثربخشی سایکودرام آ(روان نمایشگری) بر.افزایش میران"ابراز اوجود دانشآموزان دختر مقطع
که بر اساس آن پژوهشگر به بررسی دو فرضیه زیر میپردازد:
فرضیه اول: نرواننمایشگری بر افزایش میزان شادکامی دانشآموزان دختر مقطع راهنمایی موّثر است.
فرضیه دوم نروان نمایشگری بر افزایش میزان ابراز وجود دانشآموزان دختر مقطع راهنماییموّثر است.
طرح استفاده شده در این پژوهش از گروه طرحهای نیمهتجربی, از نوع طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه
کنترل و با استفاده از گزینش تصادفی بود.بهاین ترتیب که از دو گروه آزمایش و کنترل پیش آزمون گرفته شد؛
سپس گروه آزمایش تحت تأثیر متغیر مستقل که در این پژوهش شیوه مشاوره روان نمایشگری است قرار گرفت
و گروه کنترل هیچ مداخله ای را دریافت نکرد. بعد از اتمام جلسههای مشاوره گروهی »از هر دو گروه پس آزمون
جامعه آماری کلیه دانشآموزان مقطع راهنمایی شهرستان شهریار در سال تحصیلی ۸۸-۸۹ بودند که بر اساس
نمونهگیری تصادفی چند مرحلهای از بین مدارس یک مدرسه و از بین کلاسهای سوم دو کلاس که درمجموع
۵ نفر بودند. انتخاب شدند و پس از اجرای پیش آزمون ۲۰نفر که حداقل نمرات را در هر دو آزمون کسب کرده
بودند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند.اعضایگروه آزمایش طی
1 ۲ ۳۲ ۳ 7 ( هیر ای 3 2 و
در سال ۱۹۸۹ بهوسیله آرجیل و لو تهیه شد. چون آزمون بک یکی از موفقترین مقیاسهای افسردگی بوده
است. آرخیل یس از راتزنی, با بکه بر آن شدتا جملات مقیاش افسردگی بک را معکوس کند. برای نمونه نخستین
ماده مقیاس بک پس از معکوس شدن شامل ۲۱ ماده شد. سپس ۱۱ ماده به آنها اضافه شد تا سایر جنبههای
شادکامی را در برگيرند. اما پس از اجرای آزمون آنها روی دانشجویان برخی مواد آن تأیید و سه ماده نیزحذف
شد. بنابراین فرم نهایی پرسشنامه ۲۹ ماده چهار گزینهای داردکه گزینههای آن به ترتیب از صفر تا سه نمره
گذاری میشود.گزینه "الف" نمره صفر و گزینه "د" نمره سه دارد. جمع نمرات مواد ۲۹ گانه نمره کل مقیاس را
تشکیل میدهد. نمره کل آزمودنیها از ۸۷ ( سیف دهنوهان است. در بررسی مقدماتی میانگین نمرات
آزمودنیها ۴۵/۸ بوده است. آرجیل و رای رآ نیال 9 باس آزمودنی : فارنهام و بروتیک(۱۹۹۰)
آلفای ۸۷/*را با ۱۰۱ آزمودنی ونور (۱۹۹۳) باافرم کوتاهتری از آن آلقای۸۴/ "را با ۱۸۰آزمودنی گزارش کردهاند.
روایی پرسشننامه شادکامی آکسفورد ار ترگی کوسیله علیطر وربا ۱۳۷۸۵) بهوسیله متخصصان مختلف
پرسشنامه ابراز وجود گمبریل و ریچی بهوسیله بهرامی (۱۳۷۵) ترجمه شده و مورد استفاده قرار گرفته اس و
برای سنجش ابراز وجود به کار میرود. این پرسشنامه دارای ۴۰ سوّال است که برخی از موارد آن به دلیل عدم
تطبیق با فرهنگ ایران تغییراتی در آن داده شده است. در این پرسشنامه از آزمودّنی خواسته میشود که میزان و
شدت ناراحتی خود را زمان مواجهه شدن با موقعیتهایی, که مستلزم ابراز وجود است برحسب یک مقیاس
درجهپندی ۵ گرینهای (اضلا ناراحت نمیشوم ۷ کم ناراحت) میشوگ ۲۹ به طور مبه: وسیله تاراحت میشوم-۳
زیاد ناراحت میشوم-۴؛ بسیار زیاد ناراحت میشوم<۵) بیان میکند. گمبریل و ریچیمعتقدند از نظر میزان اعتبار
همبستگی زیادی بین مادههای این آزمون با یکدیگر وجود دارد. اعتبار عاملی مادههای مختلف آزمون اصلی به
وسیله آنها بین ۳۹/ ۰ تا ۷۰/ ۰ و ضریب پایایی این آزمون ۰/۸۱ گزارش شده است. روایی این آزمون را
متخصصان دانشگاه علوم تربیتی و روانشناسی علامه طباطبایی و دانشگاه اصفهان در سال ۷۴-۷۵ بررسی و روایی
جلسه اول:آشنایی اعضای گروه با یکدیگر و مشاوربیان اهداف گروه و مسوولیتهای رهبر و اعضای گروهبیان
قوانین و ساختار جلسهها بررسی مفهوم ابراز وجود و اهمیت آن در روابط و نیز تعریف شادکامی و اهمیت آن در
جلسه دوم: تشکر از حضور مجدداعضاآشنایی اعضا با روان نمایشگری انتخاب یک عضو به عنوان پروتاگونیست
و بررسی مشکل او با استفاده از تکنیک ایفای نقش و آینه با کمک اعضا برای آمادگی وگرم کردن اعضا.
جلسه سوم چهارم وپنجم: در این جلسهها توضیحاتی درباره حقوق افراد و چگونگی مطالبه مناسب آن»چگونگی
ابراز احساسات مثبت با توجه به تفاوتهای فردی و موقعیتی, قاطعیت و چگونه نه گفتن ارائه شد.سپس تجارب
اعضا در هر کقام از زمینهها بررسی شد وربا توجگمن یی پیاظا شده از قنوی مناسب رواج تمایشنزی برای
تسهیل و ترغیب اعضا به ابراز وجود و مشارکت درگزوه استفاده شد:
جلسه ششم » هفتم هشتم و نهم : در این چند جلسه به عواطف و هیجانهای مثبت چون شادی»صمیمیت و
محبت و نیز عواطف منفی چون خشم » نگرانی » غم و مفاهیم اضطراب واسترس و افسردگی به طورخلاصه
پرداخته شد.سپس با توجه به مشکل و تجربه پروتاگونیست در .هر جلسه فنون مناسب روان نمایشگری( مثل فن
آینه. جفتهای متعدد. تکگویی) انتخاب و با مشارکت اعضا به عنوآن یاور اجرا شد و در نهایت با ارائه بازخورد به
وسیله گروه» رهبر به تجزیه و تحلیل مشکل می پرداخت.
جلسه دهم: بررسی گزارش عملکرد:اعضای گروه در زمینه استفاده از تارب آموخته شده در گروه »بیان
احساسات ونظرات هر یک از اعضا در جلساتی که نقش پروتاگونیست داشتند.جمعبندی و نتیجهگیریپایان دادن
نخست یافتههای توصیفی پژوهش در جدولهای او۲ ارائه میشود. در این جداول میانگین و انحراف معیار
نمره های آزمودنیهای گروههای آزمایش و کنترل در هر یک از متغیرهای وابسته و در مراحل پیش آزمون و پس
در مرحله پیش آزمون و پس آزمون در بین دو گروه آزمایش و کنترل
با توجه به نتایج بهدست آمده میانگین نمرههای شادکامی گروه آزمایش در مرحله پیشآزمون ۳۳/۷ با انحراف
استاندارد ۳/۱۶ و در مرحله پسآزمون میانگین نمره شادکامی به ۴۱ با انحراف استاندارد ۳/۱۲ افزایش پیدا
کرد. میانگین نمرههای شادکامی گروه کنترل در مرحله پیش آزمون ۳۶/۵ با انحراف استاندارد ۲/۹۵ و در مرحله
پس آزمون میانگین, ۳۵/۸ با انحراف استاندارد ۴۱۲۸ گزارش شده است که در مقایسه با مرحله پیش آزمون تفاوت
در مرحله پیش آزمون و پس آزمون در بین دو گروه آزمایش و کنترل
با توجه به نتایج بهدست آمده میانگین نمرههای ابراز وجود گروه آزمایش در مرحله پیش آزمون ۲/۳٩ با
انحراف استاندارد ۴/۸۳ و در مرحله پس آزمون میانگین نمره ابراز وجود به ۱۰۵/۶ با انحراف استاندارد ۶/۰۲
افزایش پیدا کرد. میانگین نمرههای ابراز وجود گروه کنترل در مرحله پیش آزمون ۸۷/۷ با انحراف استاندارد ۶/۷۸
و در مرحله پس آزمون میانگین, ۸۸/۱ با انحراف استاندارد ۶/۵۵ گزارش شده است که در مقایسه با مرحله پیش
برای آزمون فرضیههای پژوهش از روش آماری تحلیل کوواریانس استفاده شده است.پیش فرضهای تحلیل
کوواریانس شامل برابری واریانسهای متغیر وابسته در گروهها از طریق آزمون ۴ لوین آزمایش و تأیید شد.
همچنین میزان شاخص آزمون باکس معادل ۱/۳۲محاسبه شده است که مناسب بودن مدل پیشنهاد شده را تأیید
میکند.درجدولهایذیل نتایج حاصل از آزمون کوواریانس در پاسخ به فرضیههای پژوهش عنوان شده است.
فرضیه اول: روان نمایش گری بر افزایش میزان شادکامی دانش آموزان دخترمقطع راهنمایی مور است.
جدول ۳: آزمون معناداری آثار بین آزمودنیها در متغیر وابسته شادکامی
منبع|ا متغیروابسته| درجه آزادی) میانگین مجذورات ۳ سطح معناداری میزان تأئی توان آماری
با توجه به جدول ۲ میتوان نتیجه گرفت که تفاوت مشاهده شده در بین میانگین نمره باقیمانده شادکامی در
دو گروه آزمایش وکنترل از لحاظ آماری معنادار است.همچنین با در نظر داشتن(۳<>۲۵/۴۷) و میزان خطا (تفاوت-
های فردی ) در متغیر شادکامی سطح معناداری (2-4/۰۰۱) به دست آمده از خطای ۰/۰۵ کوچکتر است در
نتیجه می توان گفت که روان نمایش گری بر شادکامی.دانشآموزان دختر مقطع راهنمایی موّثر است و میزان این
تأثیر ۰ با توان آماری ۰/۹۹ میباشد. یعنی خطای نوع دوم در مورد فرضیه صفر » ۱ درصد می باشد که بیانگر
فرضیهدوم نرواننمایش گری برافزایش میزان ابراز وجود دانش آموزان دخترمقطع راهنمایی مور است.
جدول ۴ : آزمون معناداری آثار بین آزمودنیها در متغیر وابسته ابراز وجود
منبع امتغیرهای وابسته | درجه آزادی میانگین مجذورات ۳۰۰ سطح معناداری| میزان تأثیر | توان آماری
با توجه به جدول۴ میتوان نتیجه گرفت که تفاوت مشاهده شده در بین میانگین نمره باقیمانده ابراز وجود در
دو گروه آزمایش و کنترل از لحاظ آماری معنادار استهمچنین با در نظرداشتن(۳-۲۳/۹۷) و میزان خطا
( تفاوتهایفردی) در متغیر ابراز وجود سطح معناداری(۳-۰/۰۰۱ ) بهدست آمده از خطای ۰/۰۵ کوچکتر
است در نتیجه میتوان گفت که رواننمایش گری برمیزان ابراز وجود دانشآموزان دخترمقطع راهنمایی مور است
ومیزان این تأثیر 0۱ با توان آماری ٩۹/ «میباشد. یعنی خطای نوع دوم در مورد فرضیه صفر» ۱درصد
با توجه به نتایج جدول فوق پس از حذف آثار کوواریانس نتایج زیر به شرح ذیل است.
۱ دز متیر شادکامی تفاوت میانگیی نمرههز بین کریق آزمایش و کنترن نادار استا(۰۵(+کومرسظ ):
همچنین با توجه به جدول۱ میتوان مشاهدهکردکه باتوجهبهتفاوتمیانگین نمرات درمرحله پسآزمون ۴۱
نسبت به پیشآزمون ۳۳/۷ میتوان نتیجه گرفت که روش رواننمایشگری برافزایش شادکامی موّثر است.
۲ در متغیر ابراز وجود تفاوت میانگین هار کروه رما #کنترل معتادار است (۰۵:/گ0-۰/0۰۱)
همچنین با توجه بهجدول ۲ میتوان مشاهده کرد که با توجه .به تفاوت میانگین نمرات در مرحله
پسآزمون ۹۲/۳ نسبت به پیشآزمون ۱۶۵/۶ میتوان نتیجه گرفت که روش رواننمایش گری برافزایش ابراز
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر سایکودرام (رواننمایشگری) بر افزایش میزان شادکامی و ابراز وجود در
دانشآموزان دختر مقطع راهنمایی صورت گرفت که نتایج به دست آمده به شرح ذیل میباشد: با توجه به نتایج
جداولروش رواننمایشگری در افزایش میزان شادکامی دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی موئر بوده است.
مطالعات نشان میدهد که هرچند افراد با دامنههای ستی متفاوت از روان نمایشگری بهره میگیرند ولی این شیوه
درمانی در رابطه با نوجوانان اثربخشی بیشتری دارد چرا که فرصتی مناسب برای تخلیه صحیح هیجانهاست
(۳۵8,۲۰۰۷). ازطرفی 3۳۲۵47180 (۱۹۹۸) ابراز هیجانات مثبت را عاملی برای گسترش پتانسیل فکری و عملی و
همچنین ایجاد منابع شخصی همچون علم و دانش و روابط اجتماعی فرد و نیز بهبود کارکردهای فرد میداند.
سلیگمن(۲۰۰۰) نیز یکی از مولفههای شادکامی را تجربه هیجانات مثبت میداند.درنتیجه انتخاب سایکودرام
بهعنوان روشی مناسب برای تخلیه هیجانات درکار با نوجوانان است(به نقل از ۲0 اگنط5 ,3161502 ,۲۰۰۸) .
از طرف دیگر »5 وط7276180 (۲۰۰۸) بیان میکنند که یکی ازمهمترین عوامل موثر در شادکامی میزان
استرس فرد است که با کاهش سطح استرس فرد میزان شادکامی او افزایش پیدا میکند. 611۳۵ (۲۰۰۱) نیز در
پژوهش خود نشان داد که افسردگی, اضطراب و ارتباطات ضعیف با همسالان میتواند منجر به عدم شادکامی افراد
شود و نشان میدهد دانشآموزانی که شادکامی بالاتری دارند» تکالیف خود را بهتر انجام میدهند. بنابراین استفاده
از روشهای درمانی مناسب برای کاهش افسردگی و اضطراب میتواند در افزایش میزان شادکامی افراد موّثر باشد.
نتایج پژوهشها نشان میدهد که سایکودرام فراتر از سایر روشهای گروه درمانی است و میتواند مشکلات
اجتماعی و روان شناختی را به خوبی به چالش کشیده و آثار مطلوبی را در پی داشته باشد.161006۲ و6نطع۳ن(۲۰۰۳)
هم سایکودرام را نسبت به گروه درمانی موثرترمیدادند. از طرفی 1۳2781۵5 و 6016221620 (۲۰۰۹) اثربخشی این روش
را در بهبود خودابرازگری هیجانی نشان دادند. علاوه بر آن این روش میتواند به حل مشکلات بلوغ نوجوانان کمک
شایانی کند. براساس پژوهش ٩32021120500160۷ (۲۰۰۹) » نیز سایکودرام آثار مطلوبی را در کاهش افسردگی.
اضطراب و استرس دارد. بنابراین برای تقویت شادکامی که یکی از اهداف روانشناسی مثبت است » باید مداخلات و
روشهایی را به کار گرفت که منجر به تخلیه صحیح هیجآنها ونیز کاهش اضطراب» استرس و افسردگی شود.
دراین صورت با توجه به پژوهشهای انجام شده . رواننمایشگری روش مناسبی برای کاهش این مولفهها خواهد
بود و استفاده بهینه از این روش در گروههای نوجوان » تأثیر مثبتی در افزایش شادکامی آنان دارد.
همچنین روش رواننمایشگری در افزایش ابراز وجود دانشآموزان دختر راهنمایی موّئر بوده است. در این راستا
پژوهش 8۳86۳ ولله8ظ (۱۹۹۴) نشان داد جلسات رواننمایشگری میتواند سطح ابراز وجود زنانی راکه مورد
آزارگری جسمی قرارگرفته بودند به طور معناداری افزایش دهد. علاوه بر آن این روش توانست بر میزان افسردگی
آنها نیز تأثیر قابل ملاحظهای داشته باشد.از جمله مواردی که" به مفهوم. ابراز وجود مربوط است. رفع کردن
مشکلات رفتاری افرادی است که در ارتباطات خود با دیگرانمشکل دارند. افراد گاهی در درخواستهای خود به
جای داشتن رفتارهای ابرازگرانه با پرخاشگری احقاق حق میکنند و این عامل:به روابط فردی آنان لطمه میزند.از
طرفی افرادی هم دیده میشوند که بهعلت نداشتن مهارت ابراز وجود.در ابراز احساسات خود دچار مشکل هستند.
از جمله تکنیکهایی که در ایجاد ابراز وجود به کار میرود » «بازی نقش» است. این تکنیک به عنوان یکی از
اصول مهم روان نمایشگری مورد توجه روان نمایش گرهاست. 866۵8 (۲۰۰۶) در پژوهش خود بر روی خانوادههای
دیابتی توانست با استفاده از روش رواننمایش گری روابط فردی آنانرا بهبود بخشد؛ بهعلاوه نتایج پژوهش 122731۵5 و
۹(01۵5 ۲۰۰)نشان دادکه رواننمایش گری می تواند رفتارهای پرخاشگرانه را کاهش دهد.
براساس مطالعات مشخص شده است که آموزش گروهی موئرتر از فردی است؛ چرا که اعضای گروه علاوه بر
آموختن رفتارهای ابراز وجود. این رفتارها را در گروه به خوبی تمرین کرده و به علت جو حاکم در گروه پذیرش
چنین رفتارهایی برای آنان میسرتر است .رواننمایشگری هم به عنوان یکی از گروههای اثربخش و هم به علت
داشتن تکنیکهای مفید.از جمله بازی نقش, بر افزایش ابراز وجود و بهبود روابط فردی تأثیر داشته است.
بنابراین در یک نتیجه گیری کلی میتوان گفت که شادکامی به عنوان یکی از مهمترین اهداف زندگی بشر بوده
وگاهی در معنای موفقیت نیز به کار برده شده است. برای رسیدن به شادکامی فرد باید بر محیط خویش تسلط
مطالعات نشان میدهد که اضطراب»استرس و افسردگی از جمله مولفه هایی است که میتواند شادکامی افراد
را تهدید کند. به طوری که با افزایش استرس ۰ افراد شادکامی کمتری را تجربه میکنند.این در حالتیاست که ابراز
وجود هم به عنوان نوعی مهارت اجتماعی تحت تأثیر اضطراب و افسردگی واقع است. ابراز وجود مهارتی است که
نقش مهمی در روابط بین فردی داشته و به عنوان یک الگوی رفتاری مانع بسیاری از وابستگیها و ارتباطهای
مشکلدار میشود. زیرا افرادی که توانایی ابراز وجود مونر ندارند همواره با اضطراب» ترس ودر بعضی دیگر با
پرخافگری نقطله نظرنقو را بیان .میکنند:. سحققان, ذربافتتن کفبا آفزایشی, مهارت آبراز وجوه میتوان, اضطراب او
افسردگی را کاهش داد و تعاملات فردی را بهبود بخشید. نکته قابل توجه دیگر این که شادکامی و ابراز وجود به
بافت فرهنگی هر جامعه نیز مربوط است. بنابراین پژوهشگران همواره به دنبال بهکارگیری روشهای مناسب در
این زمینه بودهاند. این پژوهشها نشان می دهدکه رواننمایشگری به عنوان یکی از روشهای مور گروه درمانی
بهخصوص در مورد نوجوانان است که به علت داشتن جذابیتهای نمایشی بویژه برای دانشآموزان دخترمیتواند
علاوه بر ایجاد مهارتهای خود ابرازگری» برکاهش پرخاشگری آنان نیز موّثر باشد.
پژوهش حاضر نیز به این نتیجه دست پیداکرد که روان نمایشگری » روش مناسبی برای افزایش میزان
شادکامی و ابراز وجود دانش آموزان دختر راهنمایی است. نوجوانان در سنین بلوغ گاه به علت نداشتن مهارتهای
کافی در ایجاد ارتباط و ابراز وجود رفتارهای پرخاشگرانهای را از خود نشان میدهندکه در تعاملات فردی آنان
تأثیر بهسزایی دارد . بنابراین به مشاوران مدارس پیشنهاد میشود که از روشهای مناسب بهخصوص
روان نمایش گری در برای افزایش شادکامی و ابراز وجود دانشآموزان استفاده کنند.
آلبرتی: رابرت؛ آمونز مایکل (۲۰۰۲) روانشناسی ابراز وجود.ترجمه: مهدی قراچه داغی. تهران:انتشارات علمی.
اسکیان,پرستو(۱۳۸۴) بررسی تاثیر سایکودرام(روان نمای شگری)بر افزایش تمایزیافتگی دانش آموزان دختر
دبیرستانی منطقه ۵. پایاننامه کارشناسی ارشد منتشر نشده.دانشگاه تربیت معلم تهران.
زارع» مهدی(۱۳۸۶) مقایسه اثربخشی روشهای مشاوره گروهی به سبک روان نمای شگری و عقلانی- عاطفی-
رفتاری در تغییر سبکهای ابراز هیجان مراجعین مرکز بهزیستی شهر تهران ۸۶. رساله دکتری منتشر نشده.
زارع» مهدی(۱۳۸۶)" مقایسه اثربخشی روشهای مشاوره گروهی عفلانی - عاطفی- رفتاری و روشروان نمایش-
گری درافزایش سلامت عمومی و ابرازگری هیجانی مراجعان زن " مجله مطالعات زنان.۱۳۸۶او ۰۱۸۱-۱۴۸۰
شفیع آبادی» عبدالله(۱۳۸۸)پویایی گروه و مشاوره گروّهی. تهران : انتشارات رشد چاپ یازدهم.
عناصری» جابر(۱۳۸۰) مردم شناسی و روا شناسی هتری. تهزان 3 انتشازات رشد.
کیانی نژاد. عاطفه (۱۳۸۸) /ثربخشی روان نمایشگری برخود گردانی هیجانی و سلامت روان دانش آموزان دختر
دورد راهنمایی منطقه یک کرج سال 1۳ 7ایایل هگا رشناسی ارشکه رده دانشگاه آزاد اسلامی واحدعلوم و
لیندن فیلد, گیل(۲۰۰۱) روابط موفق, راهنما ی عّمی ابراز وجود ترجمه زهرا بهفر و اعظم نوفرستی(۱۳۸۸).
نوابی انزادشکود(۱۳۸۳) نظریدهای جریا رن مرفای | ک راغ ان :افعفاارافتکسمت
0۶1076695 0هه ۸۵96۳060655" تاصنمم ۵ ما مد هصنطعتا2 (۲۰۰۹) .10 ,۸65
40 ۵ :0اه ۵ ععزانصد؟ وصزطاعط " +مسه م2۷ (۲۰۰۶).ط مکقااعظط
5 0 62161 7500122 او کاعائه 1۵ ۳..)۱۹۹۴(۰ و الط .[ ,تععتباظ
0 33066 ۲۵۵ ۷۵۵۵ از الوم ۶و کبها1 0صه ککعص 0و۸ 0۲
۰ ,33865 ۱۱۳ ,3/۵0 هه صعنالنم ۶و ععلزی 156 , وصساندط
85 120005 [116۵ 200 32۵۳۵ 11.)۲۰۰۹(۲ ,تعصنعاک 6 بکل ص106
۴۰:۵۵-۲ 106۷ 39 ساقنط و2 فلنا0 , دماعلطااد عادنععازی ععناه صز دععصامصهط
عب100 ع130 اه 20190۵005 ۲۰۰۹(۳) تمسعصانگ ه 2 تداهدی, بکوکاع و10
5 0 13776 عط) صز هساو کاصع0 هه عط) اه ددع3 اه [10۵ فص اموصی
۱.۱۲۰ 5067665 [072 2 86 0ص لقنه5 2ن0ع ۳۳۵ کعاط ۲0 خصعماکنل 1٩
دزی 106286 :ید36 066006 ۵ که 2۵ 00و2۶ 7.)۲۰۰۷(۳ و 3۳۵۵8
70۵1 ,5000605 خصع و [م0ه عصمسه کعنان اه معایهفومی ده که مهو مد
40 ۲0عع۶1ع ۲۰۰۸(۹۸[۲) .10 ,ای مکنصع۸0 6 0یمگکای مطرعطشگا, یک وتا[ق 1۳۵۳۵8020
1007 ۳:۵0 37056 ,5000165 بچاز نی حاعماس 1 دعر (حص اه 390۳۵655
آه داعاگه ۵ اه 13508300 00۵۵6 ۸ *(۲۰۰۹) .7 مصقعلفی ام 6 .7 مکقا۵ 1۵۲
م٩ 655 نع ]له 1۵6" (۲۰۰۳) 2.1 ر عنطنط ع 10 ۸ ,06۲ منک
۱۳-۵۰ ۷۰ کعف هر نامع کول مه- داعم ۸ :کج ونص لا
1 ۹83000 انز ۸۵ *(۲۰۰۹) علاقسه5 6۶ 8 روتاه[02 ۳۶ ,6سفا02 وگ ,1۳0037379
[مومحل5 داونط (8۳۵0 010-0۳0 رز که فص کدوناهاعمه ییاه آحنود
00 (۲۰۰۴) کل ,ت00 +6 .کل ,۷۷۵286 و مفقل ولا و0028 وب ,طقنظ5 ول وظطلنآ
7ع 1هن60 فصه وصنسد ۵۵ عم عصنصندی ککعصع 2900 3۵0 0۲
6 ,531300 ماه نصحصحصی هدک از هه ماع گام ,3396060655
,33060130 6 .2 .0 ,1206 ,3 ,7ق 02706116-۳13 .3 .0 رع6اتقع نآ سل 34 117۵77382
۸۹۹0031006 *" (۲۰۰۳) .ن] م0290 .ی مطع ۸10۳66 وم کل ,173108
011-85 01 [ع10 00000 1۵ ۲۰۰۷(۳) 8 ۵ ,فقع1 ۵۶ ۳۰ ,101606۲ ویک وفنطعن0
۰ ۲-0 ۷۵1 ,506066 مزع مامح رد۳ 0۵ 265060065 ,۵007 ۵۵ 6 ع1م0ع0 ی
۰ 2007۳03 1360۳ 2000 1-010101[م۸و ۸ (۲۰۰۸) ۳ بل و160 ب بط .3 ص۴۵2
۱۸۶ ,۳ .370 ,۴۹ ۷7۵1 و86 صقنل عنا مه +2۵ کزقهط لمدمناه تام 156 و مصمعطامطل 05
6 107650830068 #۶ممهط 0ص 509300 *(۲۰۰۸) .5 کل 2161802 6 .17 .17 مصناکنط5
01 5000 110010655 7 ,و51۳6 م06 مهد دععصزمصهط ع06عط 1۵1300
65 13006 506 ,166 نز کععصزمصهط فصه صمناهاعنهی عکناآ ۲۰۰۸(۲) ب.ک مصناع5
8 300 ۷۵1-۵۵۳۵۶ ۳۵۵0۵8 *(۲۰۰۹) یک رامیت .2 با منک
7 07300 ۸ :116۵05 عمامطل وم ع نوم طازم کصما مدرک عنعک 00
۴۶۷-۷ ,(۶۵)۵ ۷۵۰ 563100۰ 10 نروهام روط امعنستان0 ۲ ۵ م7 ۶ عوونه 1۵1۵-22
0 3005/0666 005 ۳۵۵ ۲۰۰۹(۳) 3 ,مقالمدط 6۶ .۳ بج ,60۷96 م5
4 200 00۳3۵6 نل رقم وصسدصصمع دودعم عمعصعامنس ام ۷۵۳15
۴۰۰ ۷۵ :ف6له0 0ص2 150 ,۰" ۳6۶6۵03 نمی [هصد ,1۵۳۵5 0016 ماع
- 036 [هسا له اد ها امک جز سمل کم اه عکد ۵۵ (3/.۲۰۰۷ ,کام[م 50
40 3۵۷۵۲۹۵ :3۵0010695 10 کع 0۳1 ]۵۵۵ ۲۰۰۹(۰0) 36 متنصت]
|
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر سایکودرام (روان نمایش گری) بر افزایش میزان شادکامی و ابراز وجود در دانش آموزان دختر پایه سوم مقطع راهنمایی انجام شد. در این پژوهش از راه نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای مدرسه، پایه تحصیلی و کلاس انتخاب شد. سپس در دو کلاس آزمون های شادکامی اکسفورد و ابراز وجود گمبریل و ریچی به عنوان پیش آزمون اجرا شد که 20 نفر از دانش آموزان به عنوان نمونه انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. گروه آزمایش به مدت 10 جلسه 90 دقیقه ای در جلسات سایکودرام (روان نمایش گری) که با فاصله دو بار در هفته اجرا می شد، شرکت کردند ولی گروه گواه هیچ مداخله ای را دریافت نکردند. پس از پایان جلسات روان نمایش گری، به عنوان پس آزمون پرسشنامه های مذکور در هر دو گروه اجرا شد. نتایج حاصل از پرسشنامه ها از طریق آزمون آماری کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش بیانگر آن بود که روش روان نمایش گری بر افزایش میزان شادکامی و ابراز وجود دانش آموزان دختر اثربخش است
|
17,928 |
470029
|
که شامل نظارت, قلمروگرایی» مدیریت
محیط فعالیت پشتیبانی» سخت کردن آماج» کنترل دسترسی و مجاورت جغرافیایی بوده و
مجاورت حغرافیایی نیز به تاثیر زمینها و فعالیتهای نزدیک بر روی امنیت یک سایت
ویژه تمرکز میکند (اکبلوم » ۷۱ و کوزنژ؛ ۳۹۵ ص ۷۴).
در طراحی مناطق تجاری اهداف زیر باید مدنظر قرار داشته باشد:
9 کنترل دسترسی: موانع امنیتی را به منظور پیشگیری از دسترسی غیرمجاز به محوطه
9 نظارت از طریق طراحی فیزیکی: طراحی فیزیکی میتواند فرصت نظارت را بهبود
بخشد. این افزایش فرصت نظارت خطر دستگیری مجرمان را افزایش داده و
ابزارهای نظارت مکانیکی: احتمال کشف جرائم را افزایش داده و ورودیهای
9 اقدام مالکان و کاسبان: این کار از آسیبپذیری اموال و داراییهای تجاری و
6 حفاظت از کاربران: ایجاد تدابیر امنیتی برای خریداران تا آسیبپذیری آنها در برابر
9 تعامل اجتماعی: تعامل میان کسب و کارها کاربران و ساکنان محیطهای تجاری
9 خدمات پلیس: به منظور واکنش موئر در برابر جرم» روابط بین محیط تجاری با
پلیس بهبود مییابد تا شهروندان در گزارش جرم و پیشگیری از جرم با پلیس
هویت قلمرو: یعنی تفکیک میان فضای عمومی و خصوصی تا مانع ورود غیرمجاز
٩ تصوير محیط تجاری: یعنی تقویت تصویر مثبت از مناطق تجاری تا در کاربران و
سرمایهگذاران اعتماد ایجاد شده"و 7 اقتصادی منطقه افزایش یابد (کرو»
فرم و طراحی در مناطق تجاری: مناطق تجاری نقش مهمی را در بیرون آوردن افراد از
خانهها به خیابان و شهر و انجام. فعالیت» ایفا میکنند. به علاوه» این مراکز موجب
«سرزندگی» شهری شده و کاربری مشروع و قانونی از فضا را افزایش میدهند. این افزایش
کاربری خود به افزایش «چشمهای ناظر بر خیابان» منجر شده و با افزایش نظارت از میزان
جرائم میکاهد. طراحی و ترکیب کاربری این مناطق» عامل مهمی در امنیت آن محسوب
میشود. تأمین امنیت مناطق تجاری و مغازهها به خصوص در مواقعی که بستهاند» یکی از
نگرانیهای عمده پلیس و مالکان است. بعد از بسته شدن مغازهها و تاریکی هوا به طور
0 ۸۵۵ ,10.3٩ ,3 ۷۵1 - دوره ۰۳ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۹
۸ ع ۵۲ 2* 1300۳9 ۷۷۵۱-0202 ۹۳۶ بو کب بر م66
تاثیر حس مکان» فرم و طراحی محیط در افزایش امنیت مجتمعهای تجاری
معمول مناطق تجاری به مناطقی خلوت تبدیل میشوند که این امر بر آسیبپذیری این
مناطق افزوده و ترس از جرم را در عابران افزایش میدهد. حضور مردم و آوردن آنها به
خیابان و وجود فعالیتهای انسانی در شب و یا آخر هفته میتواند از این آسیبپذیری
بکاهد. برای نمونه میتوان در این مناطق سینماها رستورانها گالریها و یا هر مکان
فعالیتزای دیگری را در اطراف این مکانها ایجاد کرد. راهکار دیگری که بسیار شایع
است فعال کردن فضای جلوی مغازهها! است که خود میتواند بر امنیت منطقه و افزایش
حضور مردم تأثیر مثبتی داشته باشد (برای نمونه ایجاد کافه فضایی برای نشستن در جلوی
مغازه) (قورچی بیگی» ۱۳۸۹). عامل مهم دیگری که بر امن شدن فضا تأثیر میگذاره
ایجاد راههای دسترسی میان مراکز خرید و مراکز شهری با مناطق مسکونی و سایر مناطق
است. ذر طراحی مناطق تجاری» هدفامنیت##۸دسترپیش آسان و امن به این فضاها است.
همچنین جداسازی فضایی میتواند فرصتهای مجرمانه بیشتری را ایجاد کند. به عبارت
دیگر, به جای اینکه مراکز تجاری در یک منطقه تمرکز,داده شوند و مناطق مسکونی در
فضاهایی دیگر بهتر است کاربریهای مختلف (اما غیر متضاد) را در کنار یکدیگر جمع
کنند «توسعه مسکن در مناطق غیر مسکونی» :از میزان جرم و تخریب در مکانهای خالی از
امنیت در مناطق تجاری: مهمترین نیاز از نظر روحی امتیت است که به عنوان مهمترین
هدف زندگی و جوهر سلامت روانی فرد تلقی میشود (فروم» ۰۱۳۹۰ ص ۱۱). امنیت
واژهای عربی از ريشه امن است و در فرهنگ آکسفورد معادل حفظ بودن» در فراغت از
خطر و اضطراب معنی شده است و در فرهنگ فارسی عمید «امنیت» دارای معانی در امان
بودن: آسایش ,و ایسی است. سیگ تومی احساس, آرامش و آسایش درونی اقلمداد:میشوه
که از مولفسای اقعال سیط حاصل شهه و پس,از ادراگ ی گرتهای احساس دز اماق
بودن را به: وجود میآورد (امیدوار» ۱۳۷۹ ص ۸۱): احساس امنیت در یک جامعه به
احساس روانی شهروندان از میزان» وجود یا نبود جرم و شرایط جرمخیز در آن جامعه باز
میشود و هر مقدار فراوانی جرم و شرایط جرمخیز بالاتر باشد احساس امنیت شهروندان
حس مکان در مناطق تجاری: اصطلاح حس مکان از ترکیب دو واژه حس و مکان تشکیل
شده است. واژه حس در فرهنگ لت آکسفورد سه معنای اضلی دارد؛ نخست یکی از
حواس پنج گانه دوم احساس, عاطفه و محبت که در روانشناسی به درک تصویر ذهنی
گفته میشود یعنی قضاوتی که بعد از ادراک معنای شی نسبت به خود شی در فرد به
وجود میآورد که میتواند خوب, جذاب يا بد باشد. سوم توانایی در قضاوت درباره یک
موضوع انتزاعی, مثل معنای حس در اصطلاح حس جهتیابی که به مفهوم توانایی یک فرد
در پیداکردن مسیر یا توانایی مسیر در نشان دادن به خودانسان است. اما واژه حس در
اصطلاح حس مکان بیشتر به مفهوم عاطفه» محبت» قضاوت و.تجربه کلی مکان یا توانایی
آن در ایجاد حس خاص يا تعلق درا استتایراینگاید کار روالنشناسی محیط انسان به تجربه
حسی» عاطفی و معنوی خاص نسبت به محیط نیاز دارد. این نیاز از طریق تعامل صمیمی و
نوعی هم ذات پنداری با مکانی که در آن سکونت دارد قابل تحقق است. پژوهشهای انجام
شده نشان میدهد محیط علاوه بر عناصر کالبدی شامل پیامها؛ معانی و رمزهایی است که
مردم براساس نقشهها توقعات, انگیزهها و دیگر عوامل آن رمزگشایی و ادراک میکنند و
درباره آن به قضاوت میپردازند."این حش کلی پس از قضاوت نسبت به محخیط خاضص در
فرد و محیط در بهرهبرداری بهتر از محیط و رضایت استفادهکنندگان و در نهایت احساس
تعلق آنها به محیط و تداوم حضور در آن میشود.
هر مرچود زنده بنا برخسلت خوسدعی قلمرو خاصی است؛ تلمرو عبارت است از استفاه,
از عناصری که محدوده مالکیت را تعیین میکنند. صورتی کلیتر یعنی» فضای عمومی» نیمه
عمومی» خصوصی و نیمه خصوصی نیز ارائه داد (محمودی جانکی و بیگی» ۰۱۳۸۸ ص
0 ۸۵۵ ,10.3٩ ,3 ۷۵1 - دوره ۰۳ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۹
۸ ع ۵۲ 2* 1300۳9 ۷۷۵۱-0202 ۹۳۶ بو کب بر م66
تاثیر حس مکان» فرم و طراحی محیط در افزایش امنیت مجتمعهای تجاری
۵) وقتی در اثر طراحی مناسب مشخص شد که کدام فضا متعلق به چه کسی است و
فضاهای عمومی» خصوصی و نیمه عمومی از یکدیگر تفکیک شد و افراد نسبت به این
فضاها احساس تعلق کردند» از آن فضا مراقبت و بر آن نظارت میکنند (برون و بنتلی »
7۳ ص ۶۱-۵۱). در فضای تجاری این موضوع مهم سبب میشود تا فرد: خود را
نسبت به محیط مسئول دانسته و برای ارتقای کیفیت آن تلاش کند: استقرار سکوهای
مخصوص نشستن» تزریق کاربریهای امن با ضریب جذب بالای اجتماعی» طراحی مناسب
فضایی برای دعوتکنندگی» از جمله مسائلی است که در طراحی برای ایجاد حس مکان در
افراد در مناطق تجاری مهم شمرده میشوند. با توجه به آنچه پیرامون حس تعلق به مکان
نوشته شد. به طور کلی عوامل ایجادکننده حس تعلق را میتوان به دو دسته عوامل بیرونی و
درونی دستهبندی کرد. این دستهبندی با,دستهبندی دیگری که شامل فرد» محیط و دیگران
است قابل انطباق است. در حالی" کهعوامّل بیرونی خشتعلق شامل محیط کالبدی و نقش
اجتماع و دیگران است. عوامل درونی.نیز ویژگیهای فردی او.عوامل ادراک و شناخت را
شامل میشود (شکل ۱) (جوان فروزنده و مطلبی» ۰۱۳۸۰ ص ۳۲).
شکل ۱. عوامل شکلدهنده حس تعلق به مکان در دو دسته درونی و بیرونی و عناصر آنها
این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش» توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری
شامل کسبه و مراجعان به مجتمع تجاری تفریحی شهر واقع در بلوار امین قم است. از دو
روش اسنادی» که شامل منابع کتابخانهای, اسناد» پایاننامه» مقالات و منابع مرتبط و نیز
شبکه اینترنت. و همچنین از روش میدانی براتی گرذآوری: ذادهها استفاده شد: برای تعیین
حجم نمونه از فرمول مورگان استفاده شد و ۲۷۸ پرسشنامه در سطح مجتمع تجاری شهر
توزیع شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون کولموگروف - اسمیرنوف و تی تک
نمونهای و خی دو استفاده شد. برای تعیین پایایی ابزار پژوهش» ضریب آلفای کرونباخ
جامعه آماری پژوهش در ردههای پشی ای ۵ کیال اد که ۶۰ درصد آنها مرد و ۴۰
درصد زن بودند. از نظر سطح تحصیلی» ۱۵.درصد زیر,دیپلم» ۲۰ درصد دیپلم» ۵۰ درصد
مولفه فرم و طراحی: باتوجه به جدول ۲ حد بالا و حد پایین در یک طرف صفر قرار
گرفتهاند و اختلاف قابل توجهی بین میانگین مرجع و مولفه فرم و طراحی وجود دارد. برای
بیان معناداری اختلاف میانگین» از سطح معناداری آزمون تی استفاده شد. با توجه به آزمون
تی تک نمونهای و با کمک جدول ۲ مشاهده میشود که در سطح خطای کمتر از ۵ درصد»
سطح معناداری آزمون تی (۰/۰۰۰) کمتر از ۵ درصد شده است که این خود نشان میدهد
که بین میانگین مرجع و مولفه فرم و طراحی» اختلاف معناداری (۰/۴۱۶۱۹ < اختلاف
میانگین مثبت) وجود دارد. از آنجایی که میانگین مولفه فرم و طراحی بیشتر از مقدار
متوسط است» پس بیشتر نظرات متوسط و رو به بالا است. پس مولفه فرم و طراحی» در
مجتمع تجاری شهر در قم در وضعیت مطلوبی قرار دارد. با توجه به مشخصات آماری این
0 ۸۵۵ ,10.3٩ ,3 ۷۵1 - دوره ۰۳ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۹
۸ ع ۵۲ 2* 1300۳9 ۷۷۵۱-0202 ۹۳۶ بو کب بر م66
تاأثیر حس مکان, فرم و طراحی محیط در افزایش امنیت مجتمعهای تجاری
مولفه متغیر طراحی مجتمع تجاری با وضعیت مساحت و چشمانداز مجتمعهای تجاری
دارای رتبه خوبی هستند و نشان میدهد که این مجتمعها از لحاظ چشمانداز و همچنین
قرارگیری» در موقعیت خوبی قرار دارد. اما از لحاظ فضای سبز مناطق تفریحی» وضعیت
محل نشستن از نظر امنیت و همچنین وضعیت دستگاههای خودپرداز پول در شرایط
جدول ۳. آزمون تی تک نمونهای مولفه فرم و طراحی
جدول ۴. مشخصات آماری فرم و طراحی و آزمون کولموگروف - اسمیرنوف
با توجه به مقدار کای اسکوثر (۱۳۳/۲۷۸)» تفاوت معناداری میان فراوانی مشاهده شده و
فراوانی مدنظر براساس سطح معناداری کوچکتر از ۵ وجود دارد. به گونهای که تفاوت بین
این دو نسبت از لحاظ آماری معنادار است. از آنجایی که فراوانی مشاهده شده برای طبقه زیاد و
خیلی زیاد» بسیار بیشتر از طبقه کم و خیلی کم است» پس مولفه حس مکان, در مجتمع تجاری
شهر در قم به طور متوسط و رو به بالا در وضعیت مطلوبی قرار دارد. با در نظر گرفتن این
مشخصات آماری افراد ذر این فضا احساس مالکیت کرده و نسبت به آن خود را موظف دانسته
که با تعمیر و تعویض علائم و مبلمان شهری آسیبدیده» تعبیه تلفنهای اضطراری در معابر و
طراحی فضای مکث در مکان تقاطعها به این متغیر اهمیت بیشتری میبخشد.
جدول ۵. مشخصات آماری حس مکان و آزمون کولموگروف - اسمیرنوف
براساس آزمون کولموگروف - اسمیرنوف و با کمک جدول بالا مشاهده میشود که در
سطح خطای کمتر از ۵ درصد. دادههای متغیر مولفه حس مکان نرمال نیست. بنابراین از
آزمون غیر پارامتریک خی دو که معادل غیر پارامتریک آزمون تی تک نمونهای است»
برای اثبات فرضیهها استفاده شد. برای بیان معنادار بودن يا نبودن فراوانی مشاهده شده با
فراوانی مدنظر متغیر مولفه حس مکان» از آزمون کای اسکوثر (خی دو) استفاده شد.
0 ۸۵۵ ,10.3٩ ,3 ۷۵1 - دوره ۰۳ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۹
۸ ع ۵۲ 2* 1300۳9 ۷۷۵۱-0202 ۹۳۶ بو کب بر م66
تاثیر حس مکان» فرم و طراحی محیط در افزایش امنیت مجتمعهای تجاری
رتبهبندی مولفهها: مولفههای حس مکان» فرم و طراحی» به عنوان عوامل موثر بر پیشگیری
جرم در اماکن تجاری مطرح شده و حائز اهمیت است. به واسطه یافتههای پژوهش و با
کمک آزمون فریدمن» حس مکان به عنوان بالاترین رتبه فرم و طراحی در رتبه دوم و در
وضعیت مطلوب قرار دارد» به طوری که در بین میانگین رتبه متغیرها در سطح خطای کمتر
جدول ۸ رتبهبندی مولفههای مدنظر پیشگیری از جرم در مجتمعهای تجاری
براساس, یاتسای فومتره هل کش که شولفهای کللبو مرش محیطی :در افزاتش
امنیت طراحی مجتمع تجاری و رفاهی عبارتاند از: ایجاد حس امنیت در افراد و طراحی
محیطی معمارانه که مولفه قرم ومطراطی در بر میگ و ایجاد تعلق افراد به قضا یا
همان مره یی سای ور نضا که از مولفسای اسلی, دوظراحی, آست. کقسی, آسنق اقا
نظریه پیشگیری از جرم از طریق طراحی محیطی بر این ادعا استوار است که میتوان با
طراحی درست و کاربردی مناسب از فضا امکان وقوع بزهکاری را در مکان به حداقل
رسانید» زیرا وقوع جرم به مکان نیاز دارد و جرائم در مکان رخ میدهند. از این رو این
انديشه به ذهن خطور میکند که بکارگیری تدابیر پیشگیری از جرم در خصوص محیط نیز
ضروری است. نتایج حاصل از یافتههای آماری نشان میدهد که ویژگیهای کالبدی مانند
حس مکان با میانگین ۳/۴۲۶۹ در افراد در وقوع جرم و پیشگیری و کاهش آن موثر
هستند. بنابراین میتوان با اعمال تغییراتی در ساختار کالبدی فضا از جمله: نورپردازی
تزریق کاربریها اصلاح شبکه معابر تشخیص حدود و قلمرو افزایش نظارت غیر رسمی»
پوشش گیاهی مناسب, استقرار مبلمان شهری مناسب در مسیر پیادهروها طراحی مناسب
ساختمان ها مهندسی محیط و منظر شهری و مانند آن از وقوع جرم جلوگیری کرد. بنابراین
میتوان با دخالت آگاهانه و طرحریزی شده به کاهش فرصتهای ارتکاب جرم و عوامل
تسهیل کننده وقوع جرم پرداخت. همچنین با انجام این پژوهش در نمونه موردی در شهر قم
رتبهبندی (جدول ۸) مولفههای کالبدی تاثیرگذار بر امنیت در مجتمع تجاری به دست آمد
که در این رتبهبندی مولفه حس مکان با ۸۰/۲ در سطح بالا و مولفه فرم و طراحی با ۷۶/۲
در سطح پایین قرار گرفت. در این"مقاله در خصوص بهبود بخشیدن به امنیت مجتمع یادشده
9 استفاده بیشینه از سازمانها و نهادهای اجتماعی به منظور جلب مشارکت مردم در
9 تشخیص مالکیت مکانها و برنامهریزی برای ساعات شروع و پایان کار فضای
* محدودکردن ورودی معابر اصلی با استفاده از تمهیدات مناسب و کاهش تعداد
* استقرار ایستگاههای پلیس در نقاط جرمخیز و ایجاد تراکم در فعالیتهای اجتماعی
* تزریق کاربریهای امن با ضریب جذب بالای اجتماعی در نقاط مستعد جرم؛
آموزش به متخصصان و برنامهریزان شهری و نیروی انتظامی در خصوص پیشگیری
0 ۸۵۵ ,10.3٩ ,3 ۷۵1 - دوره ۰۳ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۹
۸ ع ۵۲ 2* 1300۳9 ۷۷۵۱-0202 ۹۳۶ بو کب بر م66
تاثیر حس مکان» فرم و طراحی محیط در افزایش امنیت مجتمعهای تجاری
از وقوع جرم از طریق طراحی محیطی و نشر و معرفی این مهم به شهروندان» در
راه سوق دادن آنها به تعامل در حوزه پیشگیری از جرم در مراکز آموزشی به
خصوص مدارس و دانشگاهها و همچنین در سایر مراکز شهری از قبیل
ساختمانهای مسکونی,» اداری» پارکها مراکز خرید. پار کینگها و مانند آن.
اشنایدر» ریچارد؛ و کیچن» تد. (۱۳۸۷) برنامهریزی شهری برای پیشگیری از جرم. فرزان سجودی» مترجم.
امیدوار» احمد. (۱۳۷۹)./سیت ملی؟ ابا نزو راهبردهای عم تهروان سازمان عقیدتی سیاسی ناجا,
پیرنیا محمد کریم. (۱۳۸۷). معماری ایرانی. به کوشش غلامحسین معماریان. تهران: انتشارات سروش
جوان فروزنده» علی و مطلبی» قاسم. (۱۳۹۰). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیلدهنده آن. همویت
چایلد» باری گود. (۱۳۷۹). طراحی مسکن» فرم شهر و توسعه پایدار. ایرج اسدی» مترجم. فصلنامه مدیریت
دانشپور عبدالهادی و چرخچیان» مریم. (۱۳۸۶). فضاهای عمومی و عوامل موثر بر حیات جمعی. مجله باغع
رجبیپور» محمود. (۱۳۸۴). د رآمدی بر عوامل موثر بر احساس امنیت» کنکاشی بر جنبههای مختلف.
امنیت عمومی و پلیس (مجموعه مقالات). تهران: معاونت پژوهش دانشگاه علوم انتظامی امین.
شکوهی» حسین. (۱۳۷۵). جغرافیای جنایت شاخه جدید در دانش جغرافیا. نشريه دانشکده ادبیات و علوم
فروم» اریک. (۱۳۹۰). جامعه سالم. اکبر تبریزی» مترجم. تهران: نشر بهجت.
قورچی بیگی» محمد. (۱۳۸۸). نقش راهبردهای نظریه 817110 در کاهش هزینههای جرم در فضاهای
عمومی شهری. فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم» ۱۵(۵)» صص ۰۱۱۴-۸۱
کاملی» محسن؛ عظمتی» حمیدرضا. (۱۴۰۰) بررسی میزان ارتباط حس تعلق به مکان و سطح امنیت
اجتماعی شهروندان -مطالعه موردی: شهر قم. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۶۱(۲۱)» صص
کلانتری» محسن. (۱۳۸۰). بررسی جغرافیای جرم و جنایت در مناطق شهر تهران. رساله دکتری دانشگاه
محمودی جانکی» فیروز و قورچی بیگی» مجید. (۱۳۸۸). نقش طراحی محیطی در پیشگیری از جرم.
و ما۲ ۵طا تمعن عوهلمز معط امنامعلزمط «ر2011) ص86 با ب۵ 0ص .8 .ظ ,38۳0/8
,۳10665 110ط۶۲ .(2003) .1690611 یک فصه #عصع 1 0 هه 6:5 71 هد 34 مقصمصصف۲
005عزارم۸ :وفع ۹۳۵۵۳۵۱ د و1۵ 2۲۳۵۷۵۳۵۵۵ 0۳۳۵ ,(2000) 1 ,006
200 ,کا 001162 1/01096116711 5066 0۵ و3631 امه عانل ۸
داع ۲3۵ 8۳۵۷۵۵0 06 که کتاهاک اصعسی 0ص عمط خ۸ ,(2015) 1۰ ,10۷6 :۵ .8 ۳002658
4 -393 .00 ,310.4 ۷۵1.30 بعس داهن ص21 کم لول ,(0۳18130) صوزع 1
080 ,3۳۵06 1۵۳ 11 وصنا حدم ۵00 607380 هصنان ص360 ,(ر2011) ۲۰ مصماطاط
«(17)1 68606 0۳۵ نت2 ۵ 0۳ ۵۳۵ امد سامت معمو بط عمط 0ص کصعصع 1/30
8 مععانادمنن ۸ اصعصطهااد ععهام وصنص066 .(ر2011) 8 ملنوگگنه 6 با بااعصصی5
0-0 00 ,(51)2101 بنرو 019رد [ 201۳0۳۳۵۵ ۵۲ 20۳۵۱ ۲۳۵۵۵۳۵۰
0 ۸۵۵ ,10.3٩ ,3 ۷۵1 - دوره ۰۳ شماره ۳ پاییز ۱۳۹۹
|
زمینه و هدف: انسان غالبا فعالانه با فضا برخورد کرده است و همواره با آن در دادوستد اطلاعات است. فرد پس از قرارگیری در یک مکان و دریافت اطلاعات و نمادها توسط حواس خود، با توجه به سرعت رابطه یابی بین این عناصر، قادر خواهد بود که به بخشی از محیط پاسخ فعال داده و توجه خود را به سمت آنها معطوف کند. «حس مکان»، توانمندی فضا یا مکان در ایجاد حسی خاص نسبت به کلیت مکان است. با توجه به حس مکان در فضا و فرم و طراحی محیطی در مناطق تجاری که سبب دسترسی آسان و افزایش امنیت در این فضاهاست، پژوهش حاضر در صدد بررسی این موضوع است که شاخص های طراحی محیطی در امنیت مجتمع های تجاری تا چه اندازه می تواند تاثیر داشته باشد. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی است. روش جمع آوری داده ها پیمایشی است و برای تعیین حجم نمونه از فرمول مورگان استفاده شد و 278 پرسش نامه در سطح مجتمع تجاری شهر توزیع شد. برای تعیین پایایی ابزار پژوهش، ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون کولموگروف - اسمیرنوف و تی تک نمونه ای و خی دو استفاده شد. یافته ها و نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد که طراحی و بکارگیری درست فضا، از فرصت های مجرمانه که معلول طراحی های نامناسب فضا هستند می کاهد و با درنظر گرفتن احساس امنیت که یکی از نیازهای روحی انسان و مهمترین شاخص کیفیت فضاست، سبب ایجاد فضایی مثبت برای ارتقای کیفیت زندگی و بهبود بخشیدن به آن و خلق حس مکان می شود. همچنین با وزن هر مولفه و رتبه بندی آنها این نتایج به دست آمد که مولفه حس مکان در جایگاه مطلوب تری نسبت به مولفه طراحی قرار دارد که این موضوع افزایش سطح امنیت فضای تجاری را به همراه دارد.
|
23,404 |
462518
|
۶27و ت۰۲ وصنصسد.] فص عصنط13 عودموصها طعناوط۲ اه آمفص 3
1933 ۳2865 (2021 56۳ عم 0۳۵8؟5) ,27 19906 ,13 ۷۵1۵۳۵6
۳۵۳۵ وه 3۵۳۹120 ۵۶ وال۳۵ معس اهنا هه ععمعصما دادناعسط و اصعصاحد 1
۳۵۳۵۵ مه ۳۵۳۹1۵0 0۳ و۳۵0 انآ مه ععم ما طادناعسط و ا ما16
0 ۳۳ 1۵۳ عسنها ۵۶۵۵ عصعع آمانعنل عصامنلحملصماد فص عصفمامه معصنمماه :00
8 مه عمنومهادصوس حاعم۳مط ۵ کعسو ,(۳52) کعدومس2 عکنم هورگ 6۶ طادناعهت
۵ صز بواناه3۵ 1۳۵ ۵۶ 12065 که ۳۵1۱ که ,دعمصمم ۵6۵ مکاصعصعاه عصنصمهع فاصم
4 کعطع 200۳0۵ ع ص50 اهدنو عصمد ععلنلدنا عمنااهد ععانا مه مه عانا-اهم 1
آهاژون1 مطع2 200۳0 صمنطاعهگ حز مرن 2 که واعاهجه مهد هصعادنرد آهد 1و 0۵ واده 1000865
۵0لا فبامزسه۷ وه ۵6 قمع بکعصمع عمصمع عهنوصهاکولوس 16۵۳ هام ج کنو عصمع
آهازونل دز عصنصمها ۶و کعتمط) مکعناعنا هه جع زحعل عصمع عمتعل ۵ +علمو هز کعصعع و
0عاط مه 00 نامه نآ ت۲۸ ۶و حصاخعم ده دمنا مق معط فصعصنه ما فص هه
۳ ۳ هاا مات مه کصقعص ع 8 1۲ مکعصمع اهانعنل ۳ ع نامهم هه
0۳201065 200 ۳۵562063 قمع 200 20 آهد نحل زا ماد عم کا مومس معصنطصم
65اع 00 وه بخ اعد مط روم بکعاعنی تا ۵عناحمه تواعه توص ۵۶ عنم 1۵0۳
8 لعنط ۷ 06 0عز اهاز امه هد دعخناعوم 06۳ سمعصنامعنل مضه اهاز
6 6 0صه 16۵ ,100 ۷عل ماع ددع ار ما ۵#ععط ج وصه جوزععهکنل عنطا ۵ 100۳۵6۵
6 معصتاده بواه ات ذقهه وصه تروص جعفی و صز کعم عصمعع آهاژونل امعم و 165
6 016 000 11033006 ,1۵0۳8 4ع 00۵-303 موه نف :1۳۳۳۵۹
6 عم 50۳8 /27 370۰ عم تدم وه عصنطع1 ما ددنایم۲ 30۵ 194
2 16210۵۵ ها قلبام وم کز عصتصه1 ععمتعصها 260 -عصعع آهانع1
11۰ 1ن0)) عصتوقام مهد عمنص1 ۱۵۳۵۵۵ ۵۵ 1005 8 نع 2 ۳6
6 ,0165165 همطل معصنصد1 6026-2860 .(2012 ماعصی6 1 ۶ ,۵مط 1
۵ ۷۲مط 200 اجقام عصعع 1۵۶ امه م2006 معصاطدمه عطا مصعزععل
5000160 بواخم تمرم کفعل کز عمط حصعطا عاهله 0 هه 1660۴ منز
1 کل 16۳۵ هط ممنونه (2015) ۲وحمطصتمط .ر2005 مصققط0) 1162006 ۵ط]
60 ع ت16 ماصز 21۵۵0 ععاص 0۵ صقه عصقع 2 ۳مط 0۵ حع م۳686 حاع مه
مه 65 60اه عمتصه16 عطا معصه ی اکصز ماع 6اه ۵۶ عساهم عطا کع6مل 170۳
65 ۹۳003 156 هام صمتاعتاقص هه عصعع عطا ععمل غامد هط
-ع 820 20 0۳۵۵ -عمصدع ب0عنصمهع ح که عصتوقام که ند معله خطعن1
8 تجاخصهکانل صمتاعص2 خطعنصد جعام عصعع عطا مه فصد ععصنااهد معمعصعطهه
از گز ۵۳ تماق و۹۵۰۵ ما طنقصه 0۵ کصعصقعطه نادمه عطا
6 ۶ط1 .(2014 ,قآ گ ۷/۵۳ ,او حعطصت1) آهصمنامه ۵۶ بجاه 120
5۵۲۶5 عمصعع فصه کاصعصآه عصعع کز ععنعه ما دعصنوصتا اه دزدعطامرد مط کز
۷23108 عمتمامته بط کز خقطا معصمعاجه عصتنصمع عمط خطعنص تعطاعع 1۵
۵ ع +۸000 لعنعسه ععه عاجعاصمه مصه عصعنعل بد06 ۷ج مفعصتااه5 عمندع
0-040 ۹۳6۵71 هه باه کام6 ص۵10 عمتصدع (2005) کعد 600
,006 اخقام عصدع عصتسل مهد عصعع عطا 0۳ 0ممصعندعل عاصعصعاه
۵ 52162168 عصوع از کاصعلبدد عطا ع موصعم ۵۶ عصنصهه16 نا م00
۰ 61۳6016 6 مد 1620 ۳1۵ عصنمه16 و جمناز هن 200 105167
[هانونل 1۶٩ کل متام عصنصه16 عم عصد1 اعطا 16۵0 موی کل از 200009 13
داعا 0 12206 ۵ 0۳ عمصعلونع عصتواکندهد عططا مخصعزهکنده ام 2۳6 فعمصدع
عطا 106ص 0060 0۵ خطعتص عصتطعو م2 عصمع مد 16060 هه مدع
بکلع2ظ ۶ 6 16/0ه) عمنمسو1 ممفصاط هه عصعع حاعتامتطا 00۵ ققاه
5قاع-1و-اب0 مخز 62651اهز عمهه6مصز هز معط مفصعط حعطاه عطا 0۵ .(2017
7 ۳0۷۷٩ ۵ 6 ققط کز وصه حاعیو6 :1 عصتصتهع1 شآ 2۶۵ عصعع عانعن
6 هط 5 م5 هه ما2 0۵ کل ک100 عطا که عصنصه1 مادم کعمصدع
161 ما0 که امه صف عصعع که عصتصه1 16060 1۵۶ خصع ص10 5۵ کز
71658 عطا وصه لوتصهاجه مهد #مقبط که عصقع بعسنسه1 فمصعام که
ولا عطا ۷۵ مطز #مابط که عصعع هه عصنسه1 1060 خقط کلع166
که 206ع حنقطا 1۵156۶ قبط وصه عصنصه1 معوصعاط ج +عطونط بواخصدانموند
05 جقام 6عدم1 6اهع از کالک 6ط 1 وان نامه مدممدقاه عط ۶ عوزعای0
040 ماه ۳) ۵6 عصعع 2۶20 ممممعه5 وصه قبط که عصعع ها معله
عطتطادمه وصه عوجاعصط 1۵ خصقاومط هز کز 10۵0۵۶ .(2020 منطکاوند۲۳ بک
مزونه اصه ۵10۷+ معزدعل وصه خصع ص16 مصط ما حعفصععد خصگقنل عطا آله جا 05
۷۵05 65و قدمه 1687 ۶ علز مه آمعناه معط ۵ط1 مکععبام0 عمصعع
1 ها ۵۶ هام تیه مره خز هه غاد باه ۳۵ مجقام عصمع 1۵۳ اعد
:۵ معط 0" عصنتصه16 ,(2012 3۵160۵۰ :2012 باقن ووهاگ عگ هار5 .ع.ه)
11306۰) ۲۵۵۵1 اجه 6۹ ۳ 60هام که ۵۶ م0100 عطا 0 برع مع 61 ۰۶
56۲5 0ص امه امه گنل او دعمدمعاب0 عطا متس صمط ۳ ,1686265
وز حعتط ۲۷ عمتصه16- م1 معصمعع ۲و علصتا ۵ کز ع۳قطا محاخص 51۵ وود 0۵6 هنز
65 عصتط2ع] عصمصه فصه حتوعمه حصعاعمتهم وصه عت آهانونل حز 1016
وه 5ع016تانه آهمساهز ,(2012 ,تعوصنعکل) عم جعم کصمندعنهعنل فصه دعاعتانه
1308۰ :2011 1710106 یک دععاو5 :2011 ما70 ک طام)) عامعط 00۵۶
8سه10 عمط -وع ما مصط 06۵4 که کمامصو ,(2012 عمط :2011
عمتلده 62 رها متا تحل 1 عقهد هه ۵۲۸ ۳ظ مه طاعبه کععصنگگد0
67 ۳۲ ,6قتصمم وامط فعصمع خقط عوس مدمه (2011) ۷۵۵ هه ن0۶
6 ۳2006 1۵ 51208 از هه ک6ت هک مزع 10 م0 مطاعح عصتوصهاعانه عمط معله
2 2۵۳۳۵86 1۵ 1۵3620 6۵12160 مدع 10۳ 6286 ۷۵ ماد ۵۳ صعاگه
عطا عصنزطانندعل0 1۵۶ جعهعه مهد فعطعنامدمععه ۰ دعصناه1 که صمناعلا
7 حقطا 65ا6م۳0م عصناه ام عنعطا .فص ععصعع ۶و دععصع که
۲20 1۵ ۱:۵۵ 276 دععص2 ملد عحعطا خقطا مطد ما و1 ماود
۵ 62فصه هه ۵0 ۵ ۵۳ ,کلدوع لهطمتان ماقم عصااعع هل 0عع00ب هه
200۴ 6 تقد عصع5 16 م16 اهتاخص عطا هنز ۵ص کص16م 0۳0
40 1۵862760 بل2ع1ع 060220 عدماد دز جانهعاه معط بطعنعه عمتصدع
6 باه 1686263 021 امه 167 بل ۳۵12 ۳ بعصتصهع ج کصمناه باه
کز کهطا عصتطاعصو5 اعع ۵ عمصعتومیه عصتصعع عصلصنا ۹عععصهه ع۷قط خقطا
۵ 0۳۴ 12616 2 ۵ 06 65ع 00 ص162 ۵۶ کعس هه جعصعنعمم هه آنگهکن
0 تا هل عطا هط 06۳2100 6 رفص از 3/0606 ناهام اه 2200
وه ج2ع1ه ع۳نز ام ۶٩ ناه عطا نهر صنطا۳ 11۵0 حلص عحه 130105
1628 286 ع ص12 +16 عصعع آهانعنل* معا عطا عصزطاععل هز عع ۷2 22
7 06818060 ولصتقمد هه دععصعع 206006 بفصقط حعطاه عطا 0۵
6 عم 50۳8 /27 370۰ عم تدم وه عصنطع1 ما ددنایم۲ 30۵ 196
وه 5+ععله 506 6اه 6ج هام که جامزمص وصه کعدممسام کم عمصصنها اجه
0 عدامععنله علم5 موجه عطا ما معععمق عصنتهط مهم عصعع عطا ۵ 06
ول 13002286 عنعطا ۷۵ممصذ مطج ممتعصمل لد جز دهد 1205-26
5 ۲ م۵ا و مصز عجه عصتصه16 وصه جعام عصدع ۶ نادمه آمعزعمعد1ه۳
0 لصه عانمل0) .عفد عجه کععصمهع وابهناگگکه بمط عصتمص 1311
56040 هنز کاصعصعاه عتصمع هه جعام ۶و نامع عاصز عطا نود (2005)
عطا 16۶ ۵60 وصه 21ص طاعنط عطا ۵0عمعقطامصه فصه صمتاتعتد و20 1332226
7 لهتاصامم هه کصعع ]00۳ ۲۵۹ عمط کعنع هد هد کم وتصط]
۳۳۵۷10۶۵ ,عللفاه عم تع م1 560020 +۵ صع۳۵م1 و16 ۵ موه عمتماعط
58 128226 فعمصعع وصه کط اند ۵۶ عهدکد ۵طا 0۵ 1686265
0 ,(2002 مصقصاعم5 :2002 بکهنلد5 :2002 ,علنله م۴ عک علناه۲مکل) ۳8
7 ,(2001 ببله ک6 [اعمدو م۲ -منمند6) عمصاع همه ع تام خصت هم
61665 عتصهع وصه کعحصصع خمنگگنل هه صمنام 6 عاصو 5 عصنانمناه
[۷۲۵ ۲۵ حصعطا عمط صعطا فص معنععل عطا عصاممله :00
8 از ,عطق عنوجا هه عصنصمع1 که امه ماطز عصنع عم عمط
مه 60 نله بوععد برع م1 مصتصت لممتصط 6۵۶ عطا ماه ۵ ددع16
1 مد لته وصه دععلرگ ما عصنودمعع۸ جقام که امه عمتصدع ۵ 1613100
[هانونل حز ععام2 2 فصه طلاعه6 18 عصنمتصصیه که علم مه عطا (2012)
6 0۳ 2860 دز معصنااهد مک صن-عصمع که کعناع معط فصه فعمصمعع
6 کاعدمه مزع تو-صمم وصه لعانعنل هنز ۵0عتاممه کعامتمصتم جقام هه
060 156 +عمصوع 2 تلو ده لاله منم اون ع00 قطن 0۶ کعصگدمه ۵ط]
0 65ص2ع ۶٩ و۳0 عطا ۵۵م2 عاطعتعصت عطا موه کز امه قنطا صز وععاحه
8 10۳ مه ع ت16 12 ۶و ع ناهوس اه مک خقطا جقام
عفا عطا مه #معصتعل عز 0عقها-عصمه6. کاصعمصص هه هداز 066
6 61166 530 ب6ل) کعصعع مومسم عصتصد1 ۵۳ آهموتاد 00
6 868 اقطا عمنصنمط عز عصنصهع1 عم ط-عصهع؟6 . .رداص 60
6۰ ع ص16 عا م56 2 6+ منطعه 0۳ اناد عنم 56 حاعع ما داصعصعاه
4 له وصه 65 ماه عستصمع وصه خصعصمه مکاصعصعاه عمه عطا کععلم 11
ععب ما20 کز عمتصه16 فصه عصنوعام فععصعطص-عصع6 .(2003 ,66۵) 2۷۵
00۳621261 16۵۳ ۵ممعزدعل ععصمع ممعبل) دعصعع اعد -عطا که ۲۷۵2۵0
2۳0۵ ۵۷۵1۷۵۹ #ععاعه کدمتا فصن عصتصهع1 ععمتعصها فدمععک .(65 0005
5 معط عصعع ۲و صمناعهنامصه عطا دز صمنامقنصد6 .(2015 ماوحقطصام)
1228 6 6ل مه سوز هط ۵0ععفعل عامص م۳ ۵ امه 05-226 2 13
عطا هه #مصتتعل عز جمناممب0ه فعکتنصهع ,۷۵۳۹ +عطاه خا دعص ما0
-0 هت 65 وتصط1 معزدعل عصعع وصه کاصعصعله عصعع ۶و نا ماه 16 منز
260 1۵۵ 36 260 م00 متتش0۸ لهتمابط ۶ ۵۳۵ 2 که دعزمععنه 1:60
هه 465060 عز صط ۳5۲ 6ط1 .(1997) رما روط لعنععی ما 2 که 1۵۵1
6 له مه هه ماصز وان ما عصنه خعطا مامتصاعصز ختمنامه
7 معط 2 که +عاب م6 2 0۵ کعنا۵ واععمد ۵۵۱ خقطا دز صمتاعصتاعنل عط]
10210 هطد 0 1۵۳ کصقعصه ه هه ماع تمه معصتصع1
6 ۵ ققط وصه #0عمعزدعل کز عصمع کذ خعطا معصتلعل (2001) وادمه ۲۳
برللدگن5۳6 0۳621۵0 عجه فعصدع کامن560 1۵۵۶ 2 هط منز وجقام صقط +عطاه
مه عصنصه1 غامد ۵ معملنم ۵ صعه هه عفد آهممناد 00 10۳
عمتصنما اجه عطا 06 امصز معله دعصهع کیامننهگ 11066 +کلوععط معلجنسه
2۶ ,162 00۵21107-007 :2009 بموملج02) مک مععنع۳ ,کعنوجه/3 بمطاعی 1/1
56108 ۳/11 00281 خن موی ماه 00 .(2011 ,من و12-معصه1ظ
هط 12156۶ 65هام صنهاخاهه ۵ ۵عصعزدعل وصه صز کانجاط وااهتاته عجه فعمصدع
-0[ه0)) 10086 م6 +0 کلافاد عکنم6م0 5 عصنطع12 ۰۶ علدمع آهصهناد 60 6 هط
8 گنل وصقعص ها عععام عععلها عصنصه1 ص30 .(2018 ,۳66
16۰) و50۳6 6۷6۵ هه افیا توعد انعم اهاز هه طلعباد
م0۸ لقهلامابط ۶و 1۳۵ ع که دامع 02 عفد وااقدمناصه م0
۷ 062160 ۳۶۵ ۵ که دنل ۵۵1 قبط حسا عط عم احقل م00
40 210ع1 مه هه ماصز وان ۵ کته رماع کتمناه طاعتطب (1997)
602 2 28 606۳ 2 ۵۵ جلده کعناعی خعطی ۵ مب کصاهناص گنل
7 والمه نز506 ععصه کم عصنطمه) وصه کامعصعله عناعنبعسنا 16 مه ص10
6 عک 5008 /27 310۰ یونعم هه ت12 ععمومماآ دادناعسظ که امه[ 198
8886561 #صه 65 تامعزداه عصنصه1 0عمعزدعل صز موه کز حعنط۳ ,(2004
ام -عطا-1۳ه لهنمتعصصمه مدع عنطا ها کنامعزطاه هه کعزع اد
هط معط جصه آهدمتاعص2 که 0ص علزعصمه عجه فعصععی (015))
1228 عع2اع 10 1۵۶ کدمناهام عم نع مع 0602 ۵ 2860 ۳ مکعصمعاید0
6 20068ع 0015 ,11026 عطا صل هط بط اماب واختهنامهه امط عنم
6 ,م1۳01 امصتاعنل خبط ,ما 1۵1۵160 اکمصلد ۵ ۵ ۵0 0۷نا۵ اه
28 طلعباه ۷۵۶105 ها 6160 ما هه م5 ودره وصه بواخصعصنص 0۳600
حلعبا5 کعصوع اند ,(2009 بدعگلبوگ وصه علععاط ,عصمط7) عکنآ 506000
انا لهمابط تواغنهنامجه فصه ,ر2002 مصقفصعام) بع.ه) ما0 نگ که
1210۵م عصتلمه هه بچاع عهمه وصه 0ات عده هن کعصصعع کم عمصصن هه
عطا ۹61601 ۵ احمط ماه 526 ما عاطاه ۵ ۵ 1۵10۵0 فصه آهنمت 06 خطعن1
7 3076 ۵ ۵ 200685 هط 06مطا فصه ند 0ععط عطا که مصمتامه
5 ,1200675 ,1686270655 10۳ ۵ ۵طا 02۷6 [لز۳ طعنط ۳ مصمکاهام
6 6۶ات10 فصه عاصصعاه عصعع ۲و ناهن اه 6 فوصه صمناعاهد ۵ط1
50600 ۰۳ دمص ناگکله عطا که خمعحصس که عم عط ما عصتوصمها که 2
0 0۴ 00۵10066 معط ۵ عاماه وعطا که دعنا مدمه مهد
11210۵1 محط وه 16 ندعم موز م6 کاصعلوبدد مصصتاتعتد و20 132286
1028۰ 2860 عصعع ۵۵ 1۵۷1۵۷ عس 12 عنامههاهید چ ها ص021
عطا ۳۲ ,110/۵۷6 بکانع 0 خصه 110 عتعطا 6 هاصعمصآه عصتصهع 506۵
0 0۵ 100۶ 1۵ 2۵۵0 1636270665 مطع200۳02 فص خصعصعله عمتصدع
6061110 ,5016 2۵ خص16 منم ه که خعبی* مکاصع 616 بوصم ۳۳۹۲۶ .230605
6 ۷ع6ط] 0۳ ,عمعلنا-عمصهع عمط وا تاه هه ععلقمهد نف همع وصه عصنهتا
200۳ ۵8 65 1عععطا. بط ام خطعنصد وعطا 0۳ بکاقا ۵۶ کامعصاه معله
7 2 30۳65 الههنایه حاعد مه خمعصعله عصتصمهع عطا مواخص و۲
6 عطا هنز 00و امصز عز خقطا کاصعصعاه عطا ۶و عصتلوصها موم فعلناعل
[هاژع ال هن اقطه 0۶ ک0ها2 3 طاع معط ص10 عمتاهعی که طعباد 165ع 5216 1۳۵1
۵۵ ۳۵۲ فاص اه آهتمبه عحه ۳۵2 0 وصه کعزع 26 عصمع حع00ط1
تولطعنط ۸ ع ص162 عع ماع 1 عمط ما 60و0۳ صا مصعتدعل عصعع ح 0ععت 06
1210۵ 2016۳26136 2۳ 0۳0016 هتق6 کحم و مه هب از 0 منا هه م6
68 200 عتعملهنه عتاعه هه ۷6هط صنقه کاصه مادم طاعنط هنز
2 3/00 :2005 مطمعلوصعت) امه وعسطا-۵[1 ۳۳ عطا ۳1 1316200
2 01۳675 6اه [هناز 2860 ممممع50 0عسبهامنساک-ا۵1 ۸ .ر2005 امه[
6 10۳۰ وانناطعطاج2 هه ععص نم ععلنا عکنانلهه+ ۶و ععصد
[۵تطامه۳ع اهاز وه 272205 طعمحطا ععصه ک 0 2 566 کنط 1 ونکت 200
5۳065 هط قلع 10 دید وصه جاعتحصه 10065 بکصاب ناه هد 162065
۵1 کاط06ب50 هط 5۵ قداص ععم- 106-0 هل معا ممصه 6 حعطاه
6 06220۲ کممصقع ههام جامصند خقط که عضوم (2007) مس
هط 20165 معزد06 ما دعطعو 1۵۳ هدعم کز از هه ,6ع 1322
5 علنطا ه2 م6 ع 6 مه عصتصهع حزعطا ما20 علنها ۵ ص50 6ع2 0 ع 6
عطا 0۶ عمتو )65ص عتعطا 65 ممطا وه عصنسو16 عطا ۵۶ متطکتع 0 نعط]
(2007) مس بمعقاد عطقام-عصنسد1 ۰عطا که کفمممنم هه 5ک6 نع 010
5 1هانعنل جعام داصصود مه #ععید 06 0اب0ه اقطا هممتاماهه کم هه
1665 ,ع 1021 10۳ خصعنمکگکبه ام عجه عصمله معصمع ععصنگ +دععاه عطا هنز
8 00068 امه هد ماما که هه حنطاز کعنان تاه عصنصهع ۲و
وود عطا ۵۵ کمعاصز عجه عاممطک .(2002 بلاععاد1 عک علطم ,عنند6)
40 کامع1 عطا لاله ,0۵۷۵۵ط ب6عل6ا ما لهسع 1 که عم
عطا ۲ عقط56 عمط 101 2 ععلع ۳۵1۵ عصتووند کز مود عطا 1310۵0
عطا 0عناممه روعطا ۳۲مط ۹۵۵ ۵ ۰۵۵00۳ حصه فقط فقط خمع00د
ونطا ص .(2005 ,6066) امه وه ماع ۵۴ ۳۵۵ عطا ۵ عمط
201 00 نوماه عطا صز اعفعتاخومیه مععل* عمصعتومه مه هام عحصد
16772 و۸5 .0۳016810۵1 2 ععلزا عصنونمعل فصه عصنطه معصتاعه معصاعلصتط]
04 والهن200 ۵ طعنط ۵2 فصمتادعبی عتام 06۳ حصقص اه (2003)
لمع وصه 162065 ب6عقع ها صق60 م1862 عصعع آهانعنل که هه عطا
عطا ۶و 6اه ۵۵0 ۵ تجقام عصعع ۶و دمم عطا هامید ۵۶ مت و20
عکنا- 1۵21 عطا 1۵ امعصدمه اناد ععمتعصها عمتصمع عطا صع) امه عمتصدع
6 عم 50۳8 /27 370۰ عم تدم وه عصنطع1 ما ددنایم۲ ۶ لم 30 200
4 عمط ۳/۲۳ ۵۵ م۲ کز صمتاععصصمه عناعط) متا عطا گز عمط وه
علصتطا 1۵ قبا ععسد عصنصهع لآهانونل ما #معلصنا هممتاعصبن هنم ۳0۵ ۵۹6ط 1
وه کعناعت معط معط مدمه گز فصهاد عم ۵ ولطع 150۲۵
[0ا2عی ۳۵ 1۵ 122286 عط حطعابسه قتق6 کمعمصط هه عصصعع عطا از 102065
600210۹1 فبط1 ۲۵11۶ که فعاعم عضو مق 06- 20206 هنز 60۵0001 1۵
16۵ 01ع اون 110۳۷۰ عصمع عطا مکصصصمع ده که 06۳6۵0 گز فعمصدع
۲و ۳0065 156 .(2013 مقان6ظ 200 3/060-606 ,6ع]آ بق0له مشک نله 8)
2012012110۰ مناعصه معصنوصطاهه مععصه ۵10۷+ کعلواعصز معلد عم 0اه 00
4 ۵۴ 6) همع عتاصعطاه هه 16۵۶ معصعع که ناه اههد وصه م65 1
12 1021اعجساعصز للم خهط (2001) معا طا۳ ععمعد معله ۷۷۵ .(2016 مله
۰ 136 نو ۲۵ 06۶ حز 6ع عمط عت و20 ما هه 610ص ص06 5
+مانصند بط 1۵12160 معصوع ۶٩ جنمععاعه عگنهجد دج دز عتصعع عصعع معلن ۸
7( 06110 بوا هکت ام 6جق کصمعع عصعع ۷۵6۵ داهن معط هام مدع
77 1۳6 6۷ 0۶۳ چقام ۶ توعد ها ۶و عصمع عطا ۶و ماد که عصنااهد عطا
1 ,قصقل0 ۸ ,ع۲وصنش۸ ,کعصنلامل) عصعع عطا طاز۳ کامو از مععام عطا
3 ۵ 38و12 ,کعصهع ۵۲ چاه 2106 کف 0ص معط اقص کصجص 6 .(2003)
220 هن ,امه ۳۵۶ .تمصع باه وعللمه کم 2 دععاه عنم06د 10۳۵
۰ 150هام که طاعباه فطع ابا بصع ما ۵0عقگندعماه ۵ صعه عمصعع
بولطم ص60 26 بقع 16ز مم هه ۳۹۵۶ بواطهامم اعمص مکحصعع عهمگ
8۰)) ک؛تص6ع ۵۲ 6۶ 2 عجه عمط 1 عصتصعع ماد ماصز 0مقزدعماه
۰( 5016016 مضه معصعع ۵۶10 0/06 ود مکحصصع اه ,12/3/0
0 ۲8۵ امه ع06ط2ع م50 فصعافمع ۳و وان 10 ۵ ۳۵
۶ ۵۳۳6 ۵ط) مه مصونامه از آهنموک دمص هه طلعباه دعاباطاتااه 1
6 ۵۲ 15686 .(2005) .۳ بطا ۷/96 :و۳۵۵1 ب86ا56۵) کلدوع عطا
40 060۳6۶ فصه کعتصعع عصعع عصناه گنل هنز ماع عصتوا وم
0 26و81 باه ععصهع لهازعنه عصنجعام خقطا وندد ۵ صعه 1۲ عم م06
7( خطامه 12260 ۶و عفب عط1 ه - ام 0 عاممط5 تجصقص ۵۳۵ط آممنه
5 طلعباه هط عاطعنلطاعنط (2003) 6۵۵ مصمتاعه عمط مضه عطتمل
و046۷ وصه 006216 ۵ عامزددمم کز 16 106۰ مسج عصصعکه ۵ ماه
1 +عاصم مه 1[ مط۳ بگاهکسمر ععلننم تجاعاعا مدمه +عامدحعطه 2
وه عکنا- ۵21+ ح عمط ۷۲۵ مطب دعصه عطا معلتله عصعع عطا ها 165ا نله م0650
65 50۵21 276 220065 ,۵۳5 +عطاه ها کط 51020 1306-10-1206]
۵ 512265 وه 65نامعزطاه تعاعه عاعاممهمه ما آمامعصعلوص2 هز از 6۲۵ط
عطا د6ع معا هه تجوبطه (2012) ٩ ۷۷2۵0۵ وصه دعوصنم ۴ ب0ععمعبه ۵ 02060
5 تسه عطا ۶و عق 20 2 ۵8 روط دعنمععامه 0 که کصمتاها 10
نز506 انب جرمناهصنو 000۳ نز هز خقطا خمعمسصاعمز 0معنلهانعنه ۵ ماه
اقهطا مد 0۳80۵0 وللقهممتاصاصز عز از معط فصه مکجناهزاه عصنصه1
مونطاعد ۵120+ عطا 200۳ عاعل عطا امعلام» معله موصه اعد از
هت 65ت2ع تچقام 5 هام 6۵ط ۷۷ م1686 2860 -عمصقعع وصه فععصمطحص-عمصدع
10۵1و 20 اچاا 2 عمعقطامصه خعاگه توعطا کام تمه عمتلمه
6 8 جا 06۹1000 کز وااجتامهاصا +کعمتامعم خصعگکنموند هه صمتاعه
۵ 5عطتوصه 6و 15696 .(2000 معط آ) صمتاه ها عزع ۳ هه جمزک ماگ2
و ۳0۳۹210 عطا .ع.1 وعصنصته1 ععمتعصها فص ععمتعصما 1۵ کعطعه 00 ره
0 .(2000 کل 6۶ عمط ۷/23) انانطاه عنام هت امه وه 1660112100
0 عصتعطاهع جرمناهدکص. مصمناه تمه 16۳ کصعع 2 که 13228265
7( 1282865 ۳ ععی وصه ع وه که وید 6 01 مطع5 صز ک662ط ۳ معمتصدع
40 هه ۳٩ 1ع06قه 20 .1.6 201265 عطا ۶ همع 3۵2 1۵ 1000 وه 06
[۵ ۲6 هن2 هه 0651000 6 تفص ععهتعمها حعنط مکععممم عصتصهه16
م۸ .(2004 ۷/۵026 ,2004 مطصولوننش۸ عک 860 50) 1260 ۵ ۵ درد
۵ ۳۴ خمصعصساقلب2 عطا هه 112011 ,(2004) +عتعط ۷۷ روط موه
1 نز فک کصع هت نمع ند 2 دز عع 6و2 ۳6۵1 2 10۶ عدومرسام [باع ص162
8 از 12۳3 1۵ اعباز ام 600/65 عصتوو 5 عطا ۵۶ عدممسی عطا* که دعنان امه
عط 0۵ 201مطز 6۵ 2 عمط وصه کز 6ب ۵ 216 06 ۵ ابا کرد آه ماه 2
2 1302286 آهازونل عطا ۲و کتععلد برد 6 ناهد 6/۵6 تنل ۵ کز ۵۳۵ط 1"
۵ ۳۲۳ ۵۵۵ عجه وعطا که اعصصعاصز عطا مهد ععصعع م1060 ,تا 02
هیزعت وهنه کعطمطام علزط مد عتعطا هه لماع جفعحلد برع مامصط ]1
۵ 1۳0۹6 مقاصعهع تحصصز هازعنل علاط 00610 لهانعنل عطا مد علعام
682 عکنا حتعطا هنز خصزوم عصم5 که 0۶۳ وه لهانعنل عطا ما ۵۳۵ ام 6ج2
5 له 6فعطا از 0۵۵ امد ععه معط وه وعمامصط) هنکن
ادن 6ط1 .(2001 مواقم0۳) ۵۵۵ ۶ عاصعود 310۲" عجه هه
6 عم 50۳8 /27 370۰ عم تدم وه عصنطع1 ما ددنایم۲ ۶ لم 30 202
26 هنز هتسه 6106 دا عجه دمن مع باه تعطاه هه ۵ عطا 0666۵
اطاعنص دالباد1۵ عطا مه ۳20065 فصه 1862۳ عصعع که متا نمع 00 02116۵
۰ 6266 1۵۳ کاع تب 1۵0 وه 120065 عطا 1223008 آجنه ۲۷
۶و عامعکگه ع۷ناندوم عطا عصسکدمه خعطا مقاعل 1:62 دامع 6ازمی6 1
6065 60020۸ [۵ 16۳ کبامه ماص جع 6اه حتعطا مکعصعع آهانعونل
40 1۵۷۷ ۳۵1۵61 الناد دز ۳۳ 0۳ (۳52) ک6دومس2 عنم 56 1۵۶ طاعناعم۲ 0۶
اولطونط 2 ۳۵ ۵ 6و5 روط صععی کز کعصعع امه ۶و مامت اعد
1 ع تسهع 0 تعا مهم ح مهم مه تامهم وصد 0206۵
40 عصنصهع1 مک -عصه6 +حصتفصمل طاعنه186 خصع 1۵10 +عطاه قه ۲۵1 که
امه ۶و طاحدعل ج 0۵ مه ط 00 جمتاع عم ۶206-02860
200265 عطتصه16 وصه عمنطعد که وانونله؟ حنعطا عستا ومد عمصع 010
۳86265 اند وصه تجوجه قنط 1 .(2013 ولامصطصم0) عک وعصنه11 بص۷15)
۷ ابا امه 2860 -عمصمع ج موه آم تمه عط ما عابطا تاه 111
و ۵[5 10 خصع گنل ددمتمه م1686 هد ناه 056 0 0۲ ان عطا 0۳01۵۵8
0۳۵8328 2886558 10۳ دمصتاه نیع لهعزع مع عم عوزجمعی ال وصه ۳۲۳
-2006ع 2 اعدا زرط کعاتاژطاج وصه هام6 عحصعع عصمع فصه ع تاه 16 منز
007610062 ۲م 10۵ 2 هه خصعصعععههه منوا ۴و امععممه 165۵6
5 102۵1 که ما 25 1۵۶ 0ماقننه بواهعانا مقط اعد 030۵06
6 هه 366 ققط ۵۳۵ کتمع که عطا 067 عمتصع1 فصه عمنطعد ۲۵
16۰ ۰1)) عمتصه1 1۵۶ ۵0عمعنععل عطرصه هه ععمصعع صاب مه خز 101665 1۵
5 ۶ا0 0۳۵ ععب وه صع0651 عط اما ناگ .(2012 ماع 16 عک عمط 1"
0 ۴ .عصتط 120 +۵ عصنصوع1 ۶و ععممسم عطا +16 ععصعع عانعن ۰۶
7 0۳۵ کقط 216 عل عطا فصه دعاخهه اتلهدو اج فص رعصنصسو1 فخمطایت0
بطعز1 ع2 که 0615060 دز گاهعاز حمت عطا طاعمطااد ,باقن کوه21۳ 685[
0 کگعز 160۵ خطینی عطا معط امه معا هس16 تام مد
عطا ۳6286مصز خعطا خصعصص تمه عصنطه) فص عصنصسو1 عجنامگگله هه که
6 66065 عمنصهه1 غه دمم عطا عمط کعاتص وه عصنصه16
۳ بعمتصهع1 علاط 1۵۶ عصمتانستکعل عامعه عجه ۵۳۵ط 1 عاطهومزهه
8عنه1 خصعمکلنل ۳۷۵ ما م۵6 وعطا تصمصصمه هنز 11102 عطا ع۷هط نله
08 60 اطامطم 2 خقطا ب۳۵3 ام ع مضه اصصمه ع خاعباک خ 8ا ۳6 60
06اه هه 00۵ ققاه عطا حنطا۳ ۵۵ 0۵ 0عاممصه کز وه ۶و
و5 ۲و عمسصهع ۳۵ 2 265 توص عصنمس1 معوصعام عط ۳۵۳۵۹۶ +عطاه
1206-10-6 کبامط مهرد عصتصاطادمه واعاهتم مدمه بط باعل کز خقطا
وز طلعقط فده (له 1تون عمط متطممرعه جع از عمط 13۲0۳۵06
دز عصنصه16 16060 و صمناهع از ناه عطا معمص13 عصنلده صعاگه
00006165۰ عصنصهع1 عطا ۶و اعمص عطا عصلنهه خوطه ولا ماه ص200
06 عصنه10 آمصنامه* عطا ۵ منطعه ما عامهلنه :2 داوم وصه کلهنخد00۲
:0 620 ۷6 هط ۵٩/۳۵3 2160 ع ام هه هت تعطامصه عده خصعصص6 1 مهم هه
۵ 37٩20021 60فب کز حامو مه 16060 چ ۵۵ط ۷ :ام عطا هز 1۲5
«زعطا جعنام 200 ۵ کعط2 1۵۳ ۳۵ عجناگگاه هد د06 از مذفعله 1۵
(1 66اه عسنصهع1 عبامتنه۷ عمط مود کش بعامی آهممزد مه منل0 101
(۶ ۵۵٩ وه2 65ع12 مکختا0ژم حاع بط 66 مسع1 عبت لعسه ۵۳ لته
۰) ۷۵۲۳۵1 (2 منل2 ۵ عصنصعاعنا +۵ کمع0ن۷ عمنطعند۳ ,عامصعه 10۳
7 1۵۳ ۵ 08و12 ,بدعامصعته 1۵۶ مطعتمعطا (معمتعصها ععتد ۵ عمک نم
7 بط [08زع10 (3 اما ص۳6 ۵۳ صععلو 5 2 ۵۳0206 ۵ کاصعلوبد عصفاعه
وماعط وصعاط خطعزم ۵ط قمع ۵ طاعع مر ره 6 اج وه صه عصتک معامصعجه
0 حنق6 1620365 امه طلع62 ۴و اناد عطا عمزدتصتجقص بط کتعط]
ماه کلنباه ۲۵۵ خقطا جوم قهاه. عط فصه. عصننده ععنانجتاعد موصعاط
ما کاص0006ه عصفاعه بط (همو65م ان آهنهومد که جاعباه کعلوای عصتصه16
۵ 0۳۵۵2 010 برط (لهط0650ه0) انامه ۵۳ ماقم چ هنز 0006۵6
48 21000۶ عم 2 طاعتامحطا طافنامصهمععه عامصعلوجدد خقطا دعنان نامه
۵6 ۵ ۵ وانانط 1 عطا معجزع عمنصه1 عصتلص0 مطعه مه تحوجطا امد
2۵37 2۳۲ ,636 ره وصه عسصتاتحصه 160 عصدمه ۵ ۵ وصه عمتصه1 مدمه هه
له ,110۳66۳ .(2004 بعکلسمگل ۶ معسه6) مععام هد دمناهننزد معصز
4 له حاعه 2000 1026-060 8 ع۷هط ما حصنه اک 8ا ۳026 60
86 ۹60۰۵ ۳۵۵۵ 2001(:۰ موصطاهلهگ) سورع ما مصط ۵ با
500065 10۳ 0۳067 هنز خقط ام خعطا و معط مه ۳۳۵ حاع 686 صمتانعتد 200
عز کصکتصقط عم عد م50 عط او عده معمتصه1 ععمعصها مععل عضوم 1۵
:0۳06۶ ۳6 بط عصمل ۵6۶ عطانمصیه فصه ۳۵11 عه حعطاه حع۵ ۵ حصعط1
40 هط (2004) تاظ .(2011 مفا یک نقل) ماه دهکص ۶و ععصعط یه 066
عم وه کصع ص610 00 عطا 0۳0016 ۰۰ تحقصد کصمناه تام مه نکش ۵۵۶ ماه
اراد تمعن ملد ععد عاصعلوند هط ۳01۵۵۵ مدمه و موجن
6 عم 50۳8 /27 370۰ عم تدم وه عصنطع1 ما ددنایم۲ ۶ لم هت 204
6 ۵ کصم زد وصه 0ع 2 ود معله کز علرو ب مه آهعنا۵0۵ط] 15۵"
وه عصنصه16 ۲و ععوعل عطا ده صمناهع ادص عمط عمتلهه وصه عصتصه1 1۵۳
لاهامنه 2 28 ۵ عطا 6۵۵۵ معط عطا معط هه عصنوهام
520118 هه (2۳10) کصعمم 106۵10 لمصندم 2 ۵۶ عص70 طلعتا0جط1
عطا که عم 610 عل همم ۶و عصم2 عطا معصتعل هه حدم ماع
6 0۶۶ 10۷61 لهناههامم فصده خصعسه معط ۱۵۳۲۵۵۵ عمص گنل
7 162036۴ ۳63 20165 ها مکحص6اطامم عصنصنهاصتهمه بط خصعصصصمله 00
عطا 20 ۵ عاطد 6 امد ۳1۵ 6و 2 اقطا ۵10۵۵ دامع 0665۰
0 عصنفاهککدهد فصد عصملد ۳26 بوط عصنتصو1 ۵۶ آعبع1 عصدد
1 هه 3862065 وه 2005 1۵۶ امعم هه طخ6 عصعع آهازع1
حاتط۳ خ معط واتهامصم/دمعطه انس عصنا هل معله عجه دعمعنفعل که
۴زمط) ۶ کعصت) ها عصعاز عصمامه که عمععم 2 کعلزمجم معط مارد
۳۲۲۳ کمنط هناهام ماه عنعطا فصه 2ص وتا مصصمه 1۵1
۵ لهلعبته ۵610۳۵ فلز 1۳ .(1997 متفه ۲ص کمت) ععصنوسمسباد نعط]
عطا عطزطانوععل فصد مادعا ٩ص ۶ عصعع 2 که معط مارد 20001
مه صعزدعل عصعع عطا ها 102065 من ععه معط معانط 3/۵ 16۷16۰
عصاکا ۵۳ 8تام 200 ۷۹5۰ کعمصدع 0۳۵ نونجم ۲۵ بعیع) 00اه 101660
0 (2012 ۷/۵۵0۵ عک ۵1005 :2014 منطقه و۳1 عک ماونصطعگ منوه 0
40 10000206 مصعزععل مطوتاه 6721 ۵۶ مارد عتسعصیل ه کنو کنطا
2 ۵۲ط 0۵ 22۳6661 م0 کز 1366 ,3/0606 مظن هاصحصه از 1۳63610۵
6 ۳۲۵۵۲ ۵۳ ,۰ فعصعع ۴ 86 ۵۳ط* ۵ وفعصعع ۴و فص خقطی مک موی"
40 * 00۳68 وله کممط عقطا ملعنعبسه عحه کععص گم فصه کاصعصعاه
0 ۵ ۵ط۲۳ که ۲۵ که حوعصنا هز معله 0۳ 200۳02 13۲0
,18 ص51 حصعا دام هه طاعباک عم مره کاصعحمعلآه عمتصمع طلعمطناه
6 کل 1362۵ ۳ب عمصقع 2۵ 2 باه هه ععلهح نا مه هه عصتمد
۵1 00۵۵۵ (2001) صواعا12 وصه +عتن ها اعطا صقطا حاعه مه 1۵6 2 1۵
ملق 565 ومسبام هام00 1۵۶ کعصعزدعل عصعع ۵۵ط ۷۷ دعقم نامه
8 ۳۵11 که 51165 عسلنم؟ ۵۶ معزدعل عطا ۵۵ 10085 معله ومد تجعطا مکعمحدع
58 و1100 عحمقع 6طا ۳۳ بصمصحقط هنز 6۵ ولج مطک طعتط ۳ کعاهاد ومد
عساند عطا ۵۵ط ۳ وه ع۳6ععل ا۵ط۳ ۵ عاعه ۵ اضما وم کل 16 +ععصهمعاباه 0هه
-ط0 کل از ۶ وصه دعمعبه حتقطا عم ۵60۳ هه #عفعد 06 امه 06رد
8 60۵۹106۳0 کز 06زد کعمممباد وه انم حاعجص خقطا بجدد 1۵ 13011۵
مه دعاعنانه ۶و صمنامعلامه ,کژدتجلقصه-ه اعد (2014) دوک وصه +خوحعطصنه 1
40 عصتط12 ععمدعمها 0صم506 ها فتاه جقام وصه عصمع ۵۶ 16۷10۷
40 تحقام کاصه 106۹ مه 00606 عجونسد 2 ۵۵ 100865 معصتصه16
65 156 ۳20166۰ ۲و کعزعمامعه +عاممه 2 ۳٩ حدم که عمتصدع
0 مدمه عصتصه16 عع هدع 1 40دمع56 2860 -عمصدع 2 که ناما 16 منز
6 طخ بجقام عمط عمنمسهع1 صه صمناتدندو20 اب عصهع* ۶و ف0ه ۵طا
عطا وواعجاوصط عصنصهع عانعن عطا ۶و صمناممنله ماع ۵ط 1 لو 0 هنود
0اچط ۵۲ بوالدسعانه متصز کاصعصعاه عستصمع ۴٩ اههد صمناه ند 00
8 مه م۵۵۵6 ۵ ککعممق هنز صمناه و طهاه 0ععنله ملاع 2 مک عتصهع
۰۵6 2 600112160 عمط د هام عستصمع نو -صمد ۳و خممصه
2۶ عاادمه ۵۲۲ ماصز انامه جقام فص عصعع لعانعنل ۶و صمنعصدصته
7( 60۹10672110 ۷۵۵۵۳ ککصحصم۵10 عل ۵ط 1 +کصمتایهنامصه فص 01201166
40 65 ط2ع عانعن خقط کلمنخط وم عطا 1۵۶ کعط ند هه کتعص ات0۳20
18 6ع2اع 120 م56 معط -نرع ما مصط) +مل عمط مان تاه جعام
40 6060۷6 خمعنگککنله ج حدم عزمما عطا ععطموم مه علعنانه حامه۳۲
م2[ +عا مدمه 2 ۲و کاصعصعاه که قام وصه ععصعع آهازعنل 160۳360۹۹5
که بقع مدمه لهصد مک ۵۶ ععند عطا ۵۵ عهمد: کااصمه عمنسد1 16۵
عطا ۵ عطتصهع1 ععمتعصها ه حصمصمان2 16۵۳ کعصعع لعانعنل کاعطد-عط1
7 2060 1۳16-6۵ ع هز عصنصه1 ۶و ۳اه عصتصصتمد* فصه دععصانگ هام
عطا 0۷2206 بلاط وعطا مععص1 ام عمجت 3006 ععقتع م1
806 5600۵ مه فعصعع آهازعنل هز ۳۵۹۶ ع 0216202 10۳ 1۳20/04
065محط عطا داطعناطاعتط صعط فصه (2014 بدعگلوک مک اوحمطصتمل) عصنصهه1
40 22006 200۳026360 اجاحقا متام هط هم نا دا نادمه عطا و طععه عنط/
(2014) 6000-7065 عصتا ص302 61۰ رکه م06 ج حممظ کعنصعصیل جقام
دامع نینط ,دععماتعطه وصه دعزاتص 0۵00۳ ,کعصدع 0015 0۲ کز 1612-20
200 6 3/07600-0 ,1۵6 ,2105 مشک من 6110ظ) 60ا رباص اعع اطعن10
6 عم 50۳8 /27 370۰ عم تدم وه عصنطع1 ما ددنایم۲ ۶ ام هت 206
6 20 تچقام وصه عمتصه16 عطا 6/۵۵۵ عمصعلهط 2 عصوص م10 .(2013
عطا 1220 دا عمصهع 2020 هدوت عصه حصت ۵ ام ,(2009) جفعطنه ۲ ۵ عصنفجمع ۸
6 602۹0 ۶ 0065 عطا مهد دعصماناه عطا کمن ا م2
32۵7 وتو ۵۶ کععجه +مزقص معط ما وا تاه ۵ صعه کاصعصصم وله 00
0 ۱6 صقعه اهطا م6 عصسله مضه مکعاعمصمط نردم مکعناعنعصنا ۵عناممه
40 کلز 610۳6 6طا 6 مومسم ۵ط1 +کععتامهمم هه 16862 عصمع آهانعنل 10۳
-63اهز هه ]۲۲۵1 که کمعجه ومعصناماهعنل دص لاوما 0۵ هط هه
و 1۲ .1301075 فصه ک6 تام بمعصنامتهعنو وه هه جهستامنهعته
مه 6۵۵۳۹۵ 6۵ ۵ امتساعدمه عطا ۶و عسهاهم عطا خقطا چدد ۵ کعلاطابا0ل0
40 0۳616-0۵۳ نله وصه 300660 له ۵ ول مک عسیعو عم عطا ۶و عصمعاید0
010۵۵۸1 0۶ 1عومط ووحطه۳ فصد مکعقتعصها ۵ ععط دم مد 13۲6226
0 6 ام ولبمطاک 120105 بوعصنامته نهد که ۳۵11 که ما6 00
ماصز مت ولج مط5 م16 هه 1065اع2 مر عصعع لعازعنل عبط .ومع عنطا هنز
حاوناطهافه که ]۳۵1 که عطق ععقتاعمها ۶ حتمصمل عناعتعصتا ۵عتاممه
صوع ۳106 2 آلناد دز 15۵۶۵ بدمزعصحصتل عم مسلط عم 66۵ 16130
0108 برع 10مممطام علوجاعط ما لا 06 هدوز کم 0 00113
616-0 تنل ۵/6۵ ند عص منامام عطا ۵ 0عققط کعاصفصک5 هه مارد
۵ 1۵ بواهکز۳ 22100 از ۵ ولب ماه ععمت ها ما طاعه مه 26 ع 6اه هه
7 60065 02 زع 10 مطا عم وصه 6ناعتجع ها وصه کعحصصع هه معا مدع
7 اعلوم و5۳ ک علعصع۲ ما عصنل ۸000 .(2009 محفمعطنه 0
۵ فلبا0ه 060016 نله ام کعنونه کقطا ععص امامت م6
قنط1 ,امه ععقعصمها نع للم خز امه با تاه هتم
500165 عتطعع حنطا ععصع مدمه عکسمنل هه ]۳۵1 که ععصکا مهم
عاقه] ۵۶ 65و0۲ 062160 همع خم گنه هه وتنام عم عصها عم 16
067610061 کب 10 وه تامهم هل امه کز خاعه مدمه عصتصهع1 02860
۳ عطتقحمل عبامه ج [۳۵1 نموه مکعصتااه عصعع عانعن خصصمگککنل هنز
2 0 (ع تاه وصه عصنعنو 6 .ع.6) کعمصتومنه ععلنا عکنا-ام+ عماععی
۶ وعالناد 60و16 عام همم ما عمنصو1 ععمتعمها ۶و کعتمعطا ۵۵ 1005
۵۳ سس ام همم هه کانجتامعی عمط 1۹ ۳5۳۰ ۶و ع ما5 طععه
حتقط0ل عاع 60 هه جرمزعصعحصتل کصه 610 اعاعممه عمط رد0
3۵16 لهنمبسه 2 هط کامعمعه 0عد نامع عطا للم حممظ کعل 1۳86
58 2206 0۴ جمتاتص65ل که ۳۲۵1 که جر مادام هصه معزععل عصعع ۶و
هنز 3/0005 ۰۶ 2060 16-6 نهد اهب از 0 عععه 11 .کصتصعع هه
61 عمط ۲۵ معلنهتاخوم جز عگتهام 30065 ععمتعهما مهد لمتعصوع
1028 ۲ کاععمرعه صه ده ۵0عتکتصمع فص 260 -عمصعع ,عم گصا-ع مدع
[ 6۳50۹ مضه عصتلده 16۶ عصنعصه خامنعه5 ع عستوان هه 5660 ۵ هقف هه
عطا مضه 0۵۳۵۲۵۵۵ مظمز5 6ص که طلعباد کعابطاتااه عصع؟6 عصتصه16
۵ 7660 معله ۲۵۲۵ کعطع2 مد 6ا2 از هه خصزممصاععنل
عطا عبط1 ب00وهن7۵ معله ۷۵۳۵ فلدمع فصه عممعاع همه 200۵
عکنا 16۵1 عم عوجاعصز ال مادم عزعطا مضه ععصعع لعانونل عناصعطانه
6 ماه کدمزعصحصتل عمط کم کوج اعصمه 16 ۵6 صقطا دعنان امه
61665 عمصعع ,کاعمصقع 1 لک متطعصوتهاهی ح فصه حصمصصقط هنز
۵ دعص2ع عصتام200 ۵۳ عصنامع24 فصد عومجم کصعلود فصه +عطعه]
.(03)) بل مقاج80 بک .۳ 0-06ط3/076 کل ,166 ب.ظ ,08ل۵ هگ و۳ 560110
-77۵۲۲ 1 ۸0۲۵۲۱۴۵۹ 061۵۰ 20 :20065ع کنامه5 که هه هنز کصعص ددع و۸
کل مط6ل[52 ها )هم صع 04651 #صه دعص62 .(20052) 7۰ بصعنهم11010 + ,یگ رککلموزظ
21۵۵ 7٩ 7/2 ۸ :206۳ جعزد16 عصسع6 ۵ط1 ,متفه مش مصقصعص7 هه
6 .68187 8006 201100010 .(20050) بل مط6صنهم۳010 بک یگ مکلوزظ
.(03)) بل بقا860 بک .۳ 3/0760-06 مکل ,6مآ .8 ,078۵[08شگظ و۳ ]560110
-77۵۲۲ 1 ۸0۲۵۲۱۵۹ 0۷6/1۵۷/۰ 20 :20065ع کبام56 که هه صز کمعص ددع و۸
6 عک 5008 /27 310۰ یونعم هه ت12 ععمومماآ دادناعسظ که امه[ 208
10/20 :/3 20100 16263 ۵۳ کمع 00۵100 عطا هه نتلش0 .(ر2004) ۳۰ مصناظط
65 10 عل وزدناهس۸ :566 5معع نز160 بک0عع0 1 .(2018) ۸ .ل 0-۳۵6 له
6 20110007211۷6 2 محقام ععمنعمما .(2005) کل م5309 0و۸ عک م۸ معانفگاه)
2169-1۰ ,(2) 26 ,فع 11 عتموع 4ع1امما عصنه 1 12 5 صحعغانطه رز
0 ۲اوصمدمابن۸ تعصتصه1 ععمتعمها ۵صه عصتصعع آهانعون .(2014) بش علنط
۵۳۹۶0 مدمه طعم) ۷/۵۶۵ 10068 .(2011) 36 ,11009 ۶ 1 با
5[ 1۳6 که 000167 5107 عصنعناآ وان 510 دز 100 00 .(2002) ۷/۰ .0 ۲160۵
217-۰ ,(33)2 ,08 0 مک مام مغ دهم ۳۵8 باکط مه 10۳
40 عصنصهع1 3666 .(2012) .8 بام 16 عک ,0 اقا ۳ بعنلانهم)۲
257-۰ ,(24)3 م نت۵6۸ .165اهمعد تم حاکناعسط 1۵۶ عصعع 1616
7 وفعضصعع [هانع1 .(2012) (۳09) .2 ماع16 ۶ سل .5 ,0۵6ط1 م۳ بقنلانه۲
,(24)3 ,70۵ تفع ک6ا 0۳000 فص کمعصعانعطاه +ع ص16 ععمنهمها
510 200 عصن2ع1 ععهنعسه1 عمکطاصنا .(990ل0) ۴ ,0000 ک .0 مللفهاهم
0 8071715 ,511۵110 ,(.308) سل بل ,070۳0 یک آلهام 0 .0 هل +ععصعع
71016 716 00۰ فقله بآ5ظ عطا وضع کعصعع ۵۵۵ .(2007) 0۰ بل مهس
1360۳۵1 ۸ +فعصعع 1060 حاعتا0سطا ععمتعصها عمنصهما] .(20058) .1 ق1205
۳8626 096 1۵۳ فافع قصه کعصعع عصعع که کتکواههه هه ,1۳06/06
۵1 :007۵907166 711606106 .(3808) 206 34 فصه معککهش5 .5 ها
م2010 ۸ +ععصصهع-0ع10 حاع 1500 ععمتعصها عصنصهما] .(2003) .7 مصف16۵
626۰ 006 107 کممتاکعجو قوصه کععصعع عصعع که 62200 مه ,1۳80061/06
+(00) .۳ ,۷/808 6 ب.ظ ,2/0160 ب.ظ بقصافنظ بش بلفهط0ان02) مقنعحدی6
۵ 60061666 116 02تتصصم کم صمتاژعتموعه عطا ۵ص عصتصعع /صد دبنگ
-481 ,(4) 32 ,7010 008 ۵ 101100 نک بععقع 1 +عطامصه
0 ۷۵۲0م ,م6020 .(2002) مت بل بااعق0 6۶ بط ,تلطش۸ بط ,فتته6
1 :۵۲۱۱8۶ ۵۵ 710107ک بأاعلمص ععناعد۳م مضه طاعنوع ۲ ۸ تعصنصه16
-[44 ,(4) 33 وزلع 6۹0 0۵ ۳۳۵/66 و7160 7٩ (ه 70 وه 1102
0 ع ص12 200۲ کب خع۵ ۵ 526 کعصعع 1060 ۷/5۵۲ .(2003) ۳ بل ,666
07 12۵۷۹۶ 0۳0۷۱ کل 1206 1۵ 11۵۵ 8068 7۳۵/1260 .(2003) .۳ .[ ,666
:58 066۳ -۵ -006 بعطنصهع بعصاعه ۱/6 .(2005) بک ,ف6 600702
66210 انصص اند عطا 16۳ داوم مهد ععزیعاداه عصنصما ععقتعمم1
17-۰ ,(1) 9 76071010 00 8 معا ع8 همع 7
86 .(2016) 3/۰ بصقانمم۴ کول فههظ 0۰ بل ااع امس ,6 بش۸ ای
.عمط ۴۳1۸0 عطا عممناای نامع تاکز هه تععصهع ۵۳ کورصه عصنصهع]
8 99589882۲۵8286 2 / اهاط /اع 216 دا 03562 /0//: 31108
0-40 ص2ع لهازعن1 .(2014) کل منطقه 11 گ .36 باونصط5 و بفقا1101050
-عطا-01۳ 7075] ۵ط 0۶ عمط 15۵ تعصمققاه ها عطا هز ظ06) عصنصه1
60 اب۷۵۵۵ صه امعنه +1 ۵۵ ,۳۵۳۵۵ ۳۵۵۵ بقع ۷1060 اعد
1200-40 10۶ فعصوع عازطامم عمنهد 10۵ .(2011) :7 بکگابوگ ۶ بت مص110106
000 1208 ع8ه 1 و0۵ ۹۵ و۸200 ب(981ل) 1 مع6ا110
:0128500 ۳857 هه ز ند ع عصندت] .(2002) .17 الما ۶ ۰ .5 .0 و08[
0 -367 ,(3) 33 ,00068 04 (101107 نک کادتجاهصه ع باعل ۸
8۰ 1382866 1۵۳ فعصعع م0 عصتاه 3۷۵ ب(991ل0) ۳ ,لوحهط 1
6 عم 50۳8 /27 370۰ عم تدم وه عصنطع1 ما ددنایم۲ ۶ الم هت 210
مآنآش۸) لهتمابط که 1006 +مطامم۸ .(2004) 0 مصفاهنگ 82۵00 عک ,۳ ,1662۳0
۸ :121108 ساگ عمنههم]آ ععقتعمم]آ .(2002) 36۰ سل نامگ عک سا .1 ,کانله ۴0۲
۸ نع ت12 عع2تعصها ۵0عح2 اعدا فصه وعمامسط16 .(2011) 6۰ فا یگ ول مفصاآ
40 8 حصز )کت و20 بهل ۵2۳ آماص6ل 0ص .(2001) 7۰ مصزاقل۳ 6۶ .8 ت6گ2]
,7715291163 160 رل اطع 2001 0و ماه و اعاعد0ه0 6ط 1 نععمنهمها
۰ ولوأع0ها5 200 کل ,3/۵66 2۳۵۵5۰ صملص تفا :000 مومع ام واه مه
نمعلهاقه3۵ ,۸ عومسوع سس ۵ 006 عاسو00 توواطظ مهو (2011)
اک عتطع2 )1 ععمتعصها خع 1۳۵۱ مه معصع6 .(2005) 36۰ مقنط600ع1/2
86 200 22065 00006۲ و۳12 اهنوا .(2011) 6۰ موعاهماک 6 بکل ,1/2۵/6
8 ۲ ا۳5 اععص 5135 عط1 .(2006) ۷ باعصنطاهع11 ۶ 3/۰ ,1/1166
۳ 116۳2610 جعگاود 2860 ا-متعدیک .(2005) بش۸ 36 له[ ۶ بل 2/00
86 ماطز فعصق6 ۷060 علاط .(2017) .ظ ملظ ع بل ,210006
85 ع6ع 1222 13160 کشا ص00 ۵۶ آهصس ول هدوتامماصا عمنصهع]
بل .10 م۳۵68 بش۸ ,3/127065 بش۸ بمطا 310 0 بش۸ م006۵ مسظ سل 001638
6 - فاصنا هصه کعنان دمم +ععمصعع آهانعز1 .(2009) :۷ بمعملجه)
تاه 6 2 اماب رهق 2 خز 1620100 12060 .(2012) 34۰ ۳616۹09۰
211 ۳۳۵066 مه مدع کعصع6 آمانع 0 اه 00 م۸
نآ 560050 هز ۳620۳ 6اه مماهلامه +عصسعع1 ۳۳۲ .(2012) .34 861630۰
۳ ۳680۳۵۵ 2 که 66061105 01 .(2009) با بمنصنه] عگ بش ,۳11۳۵6۹/۵۹
6 1/0200 8226۰ ۱1060 2 عطنوعام ۶٩ انامه عطا از صمزاه ادص
171 2/0602 :۵۵6 3160۷۷ معمنصه1 2860 -عصعع ماع .(2001) 3/۰ ما۳۳
,1071207 1116 :07 1۰ ]۳8۵۳ قاصهع تسطز آهانعونل مدع هط آهازع1 .(2001) 3/۰ موا ۳۳
8۰ 0 1608 10۱8۹8 1 :8076 787101 .(2012) (0ت) .1۳ مدتعلوصنمظ۴
50006 مصه فعصع60 اعص ما عللد] .(2012) .5 مقصعاه/۷۷ 6۶ 17 ,تعلوصنه۴
80769 7187101 ,.(۳08) ب17 ,لصتم ها معا ص00 ۵ کعصع 11
2 طز بوا01عه2 جقام وصه عصعع ازع .(2014) .7 3/۰ بدعگابرک عگ بل قطنم
0 ۳۵01665 که کعصعع مزع[ .(2014) کل ب6ع م1 ۶ تعه/۷ م.ل مافتقطصاه ۸
-۳61068 .ل اب00 ققاه 66۵۵ 12 هه کععصع وه 11100165 3107 تعاجما
0 مه ۳۵۳۵۱۵۵ حز 0165 انا ماع ,(۳08) ۷/۵2 با عک مصععلنی
159-۰ ,7 تعامقط .60 بش6۵ :12 ,3/2۳ هگ ما۳۵ ععقعمم]
2 206-60 آهازعنل 1۵۶ عومصععه حاعود ج عصام 10010 .(2015) 7۰ الوحقطصنمج
6 0 ۸20۵ ۱۵۹۱ 01۵ 0/1188 ۸۵۶ .(2003) ۲۰ مفصع۸ عک م۸ کلام
68 138226 56000 1۵۳ وعمامصطعع ۵1 ععید 15۵ .(2001) 8 36۰ هاگ
39-6۰ ,85 بأه 201 02082 10020 776 معجتا ۳۹06 ۸ نعصنطه) ومد
0 56065 +دققاه عم ۲۸۵7۳ عطا صز عمتصعع باه ومصاگ .(2002) 6۰ 1۰ مکهنادگ
0 8076 18710 نها اه 10:88 .(2012) .7 مالوحقطاصنمط یک .ل دنرگ
6 عم 50۳8 /27 370۰ عم تدم وه عصنطع1 ما ددنایم۲ ۶ امه 212
06 و1360 0۵ 56165 8 12071 0۵ 12068 ع2 102۵ 0۵0۵2
ل0صه 62۶00۵ -صفافنآ .ل مساق دوم ققاه ععمتع ها 56600 م1
7 5000۳ عمتطع2) ععمتعصها صع1۳۵ فصه ععصع6 .(2005) 36۰ مقنط600ع1/2
18 12 طاوزاع م۳ [2 هه اه که عمتصه6 .(2012) ۳۰ ماکزی و واگ ۶ سل مط6 51
6۰ 1308286 560000 .(2009) .ل بفعگلوگ ۶ ,۷۷ بل بلعقاظ سل .8 ,10026"
6۰ عصتلصه فصه کعاتصحصص0ه عمط هنز عصنصه1 هه ماه هنود
[70ع7 ب2زه۸ ۲ 6ع2ع 12 56000 وصه دعصعع ازع .(2011) 0(۰) 34۰ ص150
1 6 ۵06 هژ 200عنجحصمطمی وس اب1۳20 ب(2008) با یگ ,150۵6
و60 3/2802 .5 0 .کعحصقع عتاصه جع رها مهد واه دهم هه کاص ص1۳0 60
۳۵ :27613621205 م16۳2 ۸ .(327 -305 0۰م) 071116 ع م8 8 2201
۳ بوازد 100۵ ما1 2 کمن ,و10 1ه 60 .(ک2015) کل مطع۵ ۸/۵۲۳
.متا ۲2 تمه 16 /ع ۳2 د ۵ ۳ //: 31105
اوقم ۳63 5026 عصنعتاآ «(2013) 1۰ وواامصصم0) ۶ 2 و۳۵06 بش۸ ۹/1190
86 ۵ 60اماق00) کعصد6 و صمتام و۷ یش تصحسلانطع اممطع5
-ع0716 6 0 ,70۳۵ ,771107۵1107۵ .0006015 8 ۳۵2۵ ۵۳ عصتوصهاد 170
0 56615 :دعقاه 8 ۳۸۵7۳ عطا جز عصمصعع /ص 0اه زگ .(2002) 6۰ 1۰ مکعناهگ
6 م1105 172 ناد ,ها 20 6/6 ماگ :ع ۳ عمتصه6 .(2012) سل .5 ,0۵6ط 1
16050108 ,(609۰) بآ و8101 ۵مش بش۸ ب602ا09 ی امک نصا 166012۵0
,۷/05 580 رازه ع 1/0 0عللفت اعد فصه عاعاد6 ۷۵۵8 دعمی۸
6۰ 1308286 50000 .(2009) بل لوگ گ ۷۷ بظ بعلعقاظ سل .85 ,15026"
6۰ عطتلده مضه کعتاتمتصصمه اما هنز عصنصه1 هه م ناه هنود
ونط ۶ امعم ماع باعل عط1 تروعمی و 10 (978ل0) یک سمل مواقاهع ۶
۰ 6۳5 نس 132۷2۳۵ :3۸ بصعت .دمم مزع امط وم
2 206-060 آهازونل 1۵۶ عومععه طع ۳:62 2 عصام 106۵10 .(2015) 7۰ قطنم
171 2/002۷ :۵۵6 3160۷۷ عمتنصه1 2360 -عصعع مزع .(2001) 3/۰ ما۳۳
000۰ 136 00 1۰ ۳۵۳1 کا همع تحصصطز زونه مدع هط آهازعز1 .(2001) 3/۰ ما۳۳
6020-40 .(2012) 6۰ ماباه صقان عک ,3 ,۷20020166 یگ ۹/206/886
صا .کعصقع لهدونام مه ۶و مدع گنه عطا ۵۵ ۳۵0۷ ۸ تعصنصه1
1 :۳۸ ,زوعط 115 .(7 628-64 03۰) عام70 ومع مه ,دعاحوت آمهوم نام هط
۵ له 267 ددع0 مها * ب(2000) بل متفگ عک .36 تعتاقطعطدجه/۸
1 171211180711 ۵71 ۵7112707166 ,7/۵۵/0۵ ۳0 ۱۵ 7٩ مع2عع 2۳
|
Developing, exploring and standardizing digital game based learning for EFL and English for Specific Purposes (ESP), requires a thorough understanding of learning context, gaming elements, ludical manners, as well as features of virtual reality in a real-life and career like setting. Unlike some traditional scientific approaches that focuses only on individual systems separately as a dipped in fashion approach, digital game requires a platform for understanding game genres, games’ use and various kind of games in order to define game design characteristics, theories of learning in digital era and to expand the characteristics and patterns of CALL application combined with linguametric perspective for digital games. It is a means and umbrella term for combined framework for multidimetional advancements, research and practices from major areas of inquiry, namely applied linguistics, psychometrics, and edumetrics of inter, supra disciplinary perspectives and emotional intelligence which gives importance to this discussion and a need to implement, develop, blend and use positive features of various digital game types in a user friendly and massively online course platform worldwide.
|
30,684 |
484549
|
بررسی معنایی واژگان «غیّظ»». «غضب» و «سخط» در قرآن.
با بهرهگیری از روش تحلیل واژگانی و با رویکرد تفسیری, بیانگر آن است که واژگان
مذکور با توجه به مقتضای,حال»,جهت تبیین,مفهومی خاص بیان شده است و هرگونه
تغییری در چینش آنها موجب خلل در معنا خواهد بود. بررسی مفهومی این واژگان
نشان میدهد: (غیظ) با رویکرد تبیین عواطف انسانی» مختص کفار و منافقان بوده و
ذات خداوندی و انبیا از آن مبرا هستند. پژوهش حاضر بیانگر آن است که واژه
اقب ,مخقضص خناوند و گاه.جلوهاگ از احساسات انییاو مومنان آست. در حالی کد
«سخط) در ادبیات قرآن, اوج ناخشنودی خداوند از بندگان است که جلوه این «سخط»
خداوندی#صرفا در برخورد با منافقانطیان شده آست و متقابلافین منافقان از خدا و
۱. استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم؛
۲ استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم» (نویسنده مسئول)؛
۳ استادیار گروه تفسیر و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم؛ ۲.ع206۳000۳۵0.۵ :[ف۳۳
۳۳۰ پژوهشهای قرآن و حدیث. سال پنجاه و چهارم» شماره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰
فیلسوفان تحلیلی, معتقدند زبان نقشی محوری در تفکر انسانی بازی میکند. هابز بر
این نظر بود که واژهها در تفکر انسان تأنیری بنیادین دارند. او میپنداشت که جرز
نام گذاریها هیچ امر کلی دیگری وجود ندارد و تصور و تصدیق و در نهایت تفکر به
زیستشناسان مغز بنیاد. به دنبال یک بازتعریف فیزیولوژی - فلسفی از معرفت.
برآنند که موجودات عمدتا یک آگاهی بنیادین لته دارند: کله: سیب آذراک: آنها از
محیط است. اما در مراتب تکامل, موجوداتی که تواناییهای معنایی دارند (شامپانزهها)
یا توانایی زبانی دارند (انسانها)» میتوانند ادعا کنند که به آگاه بودن خویش آگاهند.
یعنی آگاهی را یک فعل اختیاری بگیرند. این آگاهی بای ۷ برای انسان که تنها موجودی
است که آگاهی زبانی دارد میتواند سازنده مفهوم خود. مفهوم گذشته و مفهوم آینده
باشد [۰۷ ص۲۲۵ ؛ همین مسئله است که امکان اندیشیدن در مورد واژگان به ظاهر هم
در قرآن نیز گاه دو یا چند واژه با وجود شباهتهای بسیار و مرزهای مشترکی که
میتوان برای آنها تصور نمود» از تفاوتهای ماهوی و ریشهای برخوردار هستند که قائل
حکیم» با عنایت بدان» از مفهوم خاص واژگانی بهره برده است. شایسته است با تحقیق
در چگونگی چینش واژگان قرآنی و بار معنایی آنها به این مهم پیببريم که برخلاف
تألیقات آدبی رایج» هر واژه در گفتمان قرآنی, کارکرد منجصر به فردی در معنادهی و
تبیین تعالیم الهی بر عهده دارد به گونهای که رسالت هر واژه و جایگاه خاص آن در
متن قرآنی» گویای بازخورد مفهوم ویژهای است که دیگر واژگان به ظاهر مترادف هرگز
نمیتوانند آنرا به مخاطب القا کنند. از اینرو بحث ترادف واژگانی در قرآن و جانشینی
واژهای که همپوشانی تام با معنای واژه دیگر داشته باشد. امکانپذیر نیست» چرا که هر
لفظی در قرآن» مأموریت خاصن خود را دارد به نحوی که اگرّ از آنجا برداشته شود و لفظ
دیگری به جای آن آید. مضمون آیه تباه گشته و یا شکوه و جلوهای که داشته از میان
خواهد رفت و در نتیجه بلاغت از قرآن رخت برمیبندد [۰۱۲ ص ۳۱۵
قرآن کریم در تصویرسازی از حالت روانی برانگیختن احساسات, خشم و عصبانیت و
ناخرسندی» از سه واژه «غیظ»» «غضب) و (سخّط) بهره برده است که مفسران و
«بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»» «غضب» و «سخط) در قرآن کریم با رویکرد تفسیری» ۲۳۱
مترجمان پیوسته آنها را با تعبیر یکسان «خشم» از نظر گذرانده و به تفاوت مفهومی
این واژگان چندان توجهی نداشتهاند. بهکارگیری هدفمند واژگان و معنای برآمده از
آنها گویای تناسب بینظیر لفظ و معنا در ادبیات قرآن است که کارکرد معنایی خاص
واژگان را در تبیین پیام مورد نظر خداوند آشکار میسازد. بنابراین» واژگانی همچون
«غیظ)» «غضب)» و (سخّط) که گاه در شرایطی خاص به عنوان الفاظ مترادف و هممعنا به
کار گرفته میشوند. هرکدام بیانگر مفهومی است که دیگر واژه نمیتواند آنرا ادا نماید.
فهم این تفاوتها با درنگ در معنای واژگان جانشین و همنشین آنها نیز به خوبی
میسر است. بر این اساس» در پژوهش حاضر, نحوه استعمال واژگان «غیظ. غضب و
سخط» و تقابل معنایی هرکدام مورد بررسی قرار گرفته تا نشان دهد هیچ واژهای در
قرآن» بیهدف و تصادفی انتخاب نشده» بلکه موقعیتهای مختلف و مژلفههای معنایی
درباره معناشناسی واژگان «غیظ»» (غضب) و «سخط» اثر و یا مقاله خاصی به رشته
تحریر در نيامده است. پژوهشی, که شاید. بتوان بهعنوان پيشينه این موضوع مورد توجه
قرار داد مقالهای نشر یافته در فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تفسیری,» سال۸»
زمستان ۹۶, شماره ۳۲ با عتوان «مثتاشناسی قرآنی حلم و کظم یظ با رویکرد
تفسیری»» اثر محمد جواد فلاح و زهرا عواطفی است. محوریت موضوع در این نگاشته.
تبیین تفاوت ماهوی کظم غیظ و حلم است که درباره خداوند و غیر خدا کدامیک به کار
برده میشوند و البته در انجا مختصر توضیحی درباره واژه «غیظ» هم ارائه شده است.
همچنین مقاله «بازشناسّی مفهوم «کظم» در قرآن کریم» تألیف ابوالفشّل خوشمنش و
همکاران در دو فصلنامهه علمی پژوهشهای زبانشناختی قرآن» سال ۰۱۳۹۹ شماره ۱۷
ضمن بررسی مفهوم واژه «کظم» به معنای «غیظ» نیز اشاره شده است. اما از آنجا که
تمرکز مقاله بر ارائه معنای محوری و بنمايه اصلی واره (کظم» بوده, لذا به صورت ویژه
پژوهشهای غیر متمرکز دیگری نیز صورت گرفته که یا صرفا به یکی از واژگان
اشاره داشته و یا از جنبههای دیگری به موضوع پرداختهاند شامل:
- مقاله «خشم و مدیریت آن در قرآن کریم»» از داود معماری و رسول زمردی چاپ
۲۳۲ پژوهشهای قرآن و حدیث. سال پنجاه و چهارم» شماره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰
شده در فصلنامه سراج منیر» سال ۱۳۹۴؛ در این مقاله. نویسندگان از جنبه تربیتی به
مقول خشم و چگونگی کنترل آن پرداختهاند و به کارکرد معنایی واژگان دارای مفهوم
- کتاب «معناشناسی واژگان قرآنی (فرهنگ اصطلاحات قرآنی)» از صالح عظیمه.
ترجمه سید حسین سیدی, انتشارات آستان قدس رضوی,» در سال ۱۳۸۸؛ در یکی از
بخشهای این کتاب. از واه «غضب) نام برده شده و از آن به نوعی خشم تعبیر شده که
زاده عوامل درونی و بیرونی است و بیشتر از بعد تربیتی بدان پرداخته شده و اصولا به
تفاوت معنایی واژگان قریبالمعنا در این حیطه هیچ اشارهای نشده است. و به طور
کلی, پژوهشی که به صورت هدفمند. بحث مفهومی واژگان مذکور و تفاوتهای معنایی
آنها را بررسی کرده باشد. نگاشته نشده و پژوهش حاضر در این باره جنبه نوآوری دارد.
بیشک» گزینش واژگان و تعابیر موجود:در قرآن» بسیار بازیکبینانه و واژگان آن
بیبدیل است. هرچند بهندرت و علیالظاهر میتوان نوعی همگونی و ترادف برای آنها
تصور کرد. چون در ژرفای معانی و دلالتها غور و بررسی شود. درمیيابیم که هیچ
همپوشانی تامی میان آنها وجود ندارد و در رساندن دلالتهای خاص و مورد نظر
صاحب لالبیان و آلتبیین» با اشارواله جایگلیفخاص گم وازه در قرآن معتقد است: که
مردم در استعمال الفاظ. به مفاهیم خاص و تفاوتهای ریز آنها توجهی ندارند و از این
منظره مثلا وا «جوع) را در بسهاری مواقع یه جای واژه «سغب» که دلالت بر گرسنگی
عادی نوم با تندرستی و امکان توانایی برای خوردن دارد بهکار میگیرند. در حالیکه
این واژه در قرآن» صرفا در موضع کیفر یا تنگدستی و نیاز شدید و ناتوانی بهکار رفته
است. بر همین اساس, میان,وازکان«هیت و مطر» تفاوتی قائل نیستند [۰۱۴ ج ۰۱
ص۴۰]. لذا الفاظی که به ظاهر دارای مدلول مشترک و معانی متشابه هستند. در
حقیقت کاربرد و استعمال هر واژه در بافت زبانی قرآن» به دلیل تفاوتهای معنایی,
متمایز از دیگر واژگان است که این موضوع, محور اصلی بررسی و تحلیل واژگان «غیظ.
واه «غیظ» با تمام اشتقاقات آن در قرآن ۱۱بار» «غضب» ۲۴ بار و «سخّط) ۴ بار به
«بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»» «غضب» و «سخط) در قرآن کریم با رویکرد تفسیری» ۳۳
کار رفته است. در تمامی موارد مفسران و مترجمان آن سه را یکسان پنداشته و واژه
جایگزین آنرا «خشم» دانستهاند. این در حالی است که درنگ در ۳۹ آيه مورد نظر و
محتوای آنها ما را به حقایقی درباره تفاوتهای معنایی آنها رهنمون میسازد. از جمله
آنکه واه «غیظ) برخلاف واه «غضب»» هرگز برای خداوند و انبیا به کار نرفته و قرآن
کریم» در مواردی از خاستگاهها و موّلفههای «غیظ» که مختص کفار و بدسرشتان است.
سخن بهمیان آورده است. آشنایی با حوزههای معنایی که هرکدام از این واژگان ایجاد
میکند و نیز عدم خلط مفاهیم به دلیل همسانی» این ضرورت را ایجاب مینماید تا
هرکدام از اين واژگان و نیز واژگان همنشین و جانشین آنها مورد مداقه و بررسی قرار
منابع لغوی در تعریف واژگان مورد نظر آنها راامعمولا واژگانی قریبالمعنا و گاه
مترادف پنداشتهاند که از شباهت فراوان مفهومی برخوردار هستند. در تحلیل و معرفی
وازه غضب ابن فارس بر آن است این واژه.بر «شدت و.توانایی» دلالت دارد. به همین
دلیل به صخرههای محکم و استوار «الصبه» گفته میشود. وی تصریح دارد که اگر واژه
«غضب) را از «الغضبه» مشتق کردهاند به سبب فراوانی و تحکم «سخط) است [۵» ج۴*
ص۳۸ وی برای تشریح وازه «غضب) با بهرهگیری از معنای کلمه «سخط» به نوع و
شدت غضب آشاره داشتهاند. راغب نیز بر آن است که «غضب» هیجان خونین قلب و
اراده بر انتقام گرفتن است [۰۲۰ صص ۳۷۶-۳۷۵]؛ البته همو معتقد است هنگامی که این
واژه برای خداوند متعال به کار گرفته میشود؛ دیگر مراد از آن هیجان خونین قلب
در تعریف واژه «غیظ» نیز ابن فارس بر آن است: که غیظ رنجی است که انسان از ناحيه
دیگران بدو عارض میشود و امزی است :که بر شدت و قوت دلالت دارد [۵. ج۴» ص۴۰۵
راغب معتقد است که «غیظ)». غضب بسیار است که انسان, داغی و حرارت حاصل از گردش
سریع خون را در جسم خود احساس میکند [۳۰+ص۳۸۳] آين منظوز نیز ضیظه را همان
(غضب» برشمرده است و با ذکر قول ضعیفی مبنی بر آنکه غیظ همان «فضب پنهان شده در
فرد عاجز و ناتوان از هر گونه عکس|لعمل» است. سعی در بیان تاوت این دو واژه دارد و یا
کر میشودا که برخیپزآتنه کلرفیظ از غضب شذیذتر امسکه اسااذر آهایقانوی تس ریج
۲۳۴ پژوهشهای قرآن و حدیث. سال پنجاه و چهارم» شماره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰
دارد که میان غیظ عارض بر مخلوقات و خدایتعالی تفاوتهای ماهوی وجود دارد. اما آن
در تعریف واژه «سخط» لسان العرب و العین آن را ضد «رضا) معرفی نمودهاند
[همان: ولدرصض ۱۳۱۷ ۶ :چ۴: من ۲۱۳۹۳ ونفهم آنرااستوط یه فهم ,واگ را حاقسنته
است. راغب نیز سخط را «غضب شدیدی دانسته که مستوجب عقوبت و مجازات است
[ ۰۲۰ ص ۴۰۲]. ابوهلال عسکری نیز در تفاوت میان «غضب و سخط»» غضب را حالتی
برشمرده که میان کبیر و صغیر دو سویه است؛ یعنی کبیر و صغیر هر دو بر هم
غضیتاک میضونکه آما ااسخط حالتی آستا که ققطا کر بر سفیر میتران ,داش اه باقن
ظاهرا لغویون در تعریف و تحلیل لغوی واژگان «غیظ» «غضب» و «سخّط؛ به دور
مبقلااشده بو این راوگان ربا یکدیگر تعریقه کلاه وذر تبایته تقاوت مین انار ذر
وا «غیظ» ۱۱ بار در ۰ آیه و ۸ سوره بهکار رفته است. فعل مضارع «یغیظ»» سه مرتبه در
آیات [التوبه. ۱۲۰؛ الحج: ۱۵؛ الفتج: ۲۹]؛ واژه «غفیظ) یک مرتبه در آیه [التوبه: 1۱۵ واه
«الغیظ) سه مرتبه در آیات [آل عمران: ۱۱۹ و ۱۳۴؛ الملک: ۸]؛ واژه «بغفیظکم» یک مرتبه
در آیه [آلعمران: ۱۱۹]؛ کلمه «یغیظهم» یک مرتبه در آیه [الأحزاب: ۵ («لغائظون» یک
مرتبه در آیه [الشعرا: 1۵0۵ و «تفیظا) هم یک مرتبه در آیه [الفرقان: ۱۳] بهکار رفته است:
«من کان یظن أن آن بنصره اللّه فی الدنیّا والخره قلمدد بسبّب بلی السما تم
«یفیظ) «. ولا بطون موطا بغیظ کار ولا اون من عدو لا لا تب لهم به عمل
هم فی النجیل کررع ۵ فارره فاستغلّظط فاستوی علی سوقه
یعجب الرراع لیّعیظ بهم الکمار ود ال لّذین امنوا وعملوا الصّالحّات منهم
«نگاد تمیز من القیظ کلما آلقی فبها فوج سالهم خزنتها آلم پانگم تذیر
«الفیظ) لین یفن فی السرا والضرا والاظمین الغیظ ولافین عن الناس وله
«بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»» «غضب» و «سخط) در قرآن کریم با رویکرد تفسیری» ۳۳۵
[ذ رهم من مان بعید سمعوا لها تعیظّا وریرّ» (الفرقان: ۱۳)
جدول شماره ۱. کاربرد واژه «غیظ» و مشتقات آن در قرآن
علامه طباطبایی؛ کلمه «غیض)» را به معنای زمینی میداند که آب و هر مایع مرطوب
دیگری را از ظاهر خود به باطنش فرو برد [۰۲۳ ج۰ (.صض ۳۴۶] و در جای دیگر «غیظ»
را به معنای هیجان طبع برای انتقام دراثر مشاهده پیدریی ناملایمات گرفته است
[(همان ج۴» ص۲۸]. معنایی که علامه از واه «غخیض) برزداشت نموده را میتوان با
استفاده از علم اشتقاق, در زاستای مفهوم «غیظ» نیز تبیین نمود» زیرا با توجه به تشابه
لغوی و معنایی «خیظ و «غیض» زابطه آنها بر اساس اشتقاق اکبر یا همان ابدال لشوی
محتمل میشود. این نوع از اشتقاق به؛روابط معنایی واژگانی میپردازد که در آنها
ضمن حفظ قرتیب» یکی از صامتهای 7 کانی ۹ اما قریبالمخرج دیگری تغییر
یافته باشد مانند «نعق <* نهق« «جذم < جذل». ابدال لغوی نیز گاه با قلب همراه
است. مانند: «اتحم << احتم 7۳ ادهم)» [۰۱۰ ج ۰۱ ص۲۰۸]. از اینرو «غیض) را هم
میتوان در خانواده معنایی «غیظ) و در راستای همان مفهوم «فرو بردن خشم و
احساسات درونی»» بهشمار آورد: با درنگ و تتبع در این ۱۱ آیه» بهخوبی میتوان نکات
آیهه «ها آولا حولهم و لا یحیونکم و ومون بالکتاب که و زذا وم قلوا مت
و راطق عطرر یت ان بلط 3 ور رسای رو کی دسا
[آلعمران: ۹ از جمله آیاتی استا که در آن از واه اافیظ؛ استفاده اف سجا: نکاتی
چند در اینباره حائز اهمیت است: اول آنکه آیه خطاب به اهل کتاب بوده و خداوند از
حقد و حسد آنها سخن به میان میآورد که همین امر آنانرا به رویکرد نفاق سوق داده
است. نیز در آیه به مثل «عض الانامل» اشاره نموده است که برای نشان دادن تأسف و
۲۲۶ پژوهشهای قرآن و حدیث. سال پنجاه و چهارم» شماره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰
حسرت و رساندن شدت و نهایت خشم و کینه دارد [ ۰۲۱ ج ۰۱ ص ۴۰۷].
این معنا که سر انگشتان به خاطر عصبانیت و ناراحتی شدید گاز گرفته میشده» در
ترجمد: «آنها از شدت عصضباتیت برمن» سرانگشمان را گاز هی گیرند.»: اما لوست
کار کرد معنایی «غیظ» نشان میدهد که این واژه به معنای فوران احساسات در جلوه
حالات ظاهری و برونی همچون «عض انامل و زفیر و..» همراه بوده و واکنش آن بر دیگران
آشکار است. از همینروی, خداوند در توصیف «تغیّظ جهنم»» آنرا با وصف «زفیر)» همراه
نموده [الفرقان: ۱۲] که به تعبیر علامه این «تغیظ)» گاه همراه صدا و خروش است [۲۳.
چ۵ ص۲۵۸] لذا خداوند در آیه ۲۳۴ آزیران, انفاقکنندگان را به «کظم غیظ) دعوت
کرده و میفرماید: «لّذین بنففوای اف آلسگراموالض رام 7 الککاظمین الفبظ و العافین من
لاس و اللّه یحب المخنین: 5 کح یط بدکت ری رنداری و صبوزی نصودن و
آشکار نکردن اثری از آن عصطافیت ا ال ج۰۱ م۹۵
بهنظر میرسد واژه «غیظ) در معنایی هماهنگ با (کینه و انزجار درونی» آمده است؛
یعنی نوعی از عصبانیت که همراه با کینهتوزی و انتقام و نفرت درونی است. شاید این
ویژگیها که مختص خصائص انسانی است. صرفا به جهت تبیین نقائص اخلاقی و
رفتاری آدمی در برابر پروردگار است که او را با گرایشهای منفی و مثبت اخلاقی و
روانی و هیجانات رفتاری به. تصویر میکشد. لذا جهت تبیین اصحیح معنای واه «غیظ»»
میتوان از واژگان همنشین این کلمه نیز استفاده کرد که در قرآن و متون عربی بهکار
رفته است. از اینرو برخی از واژگانی .که همنشین «غیظ» شدهاند.» بیشتر دلالت بر کینه
و انزجار درونی فرد دارد و این نشان دهنده عصبانیت شدید و هیجانات درونی است که
بر شخص عارض میشود؛ لذا همنشینی «غیظ) با واژه «حنق: کینه» در شعر عربی نیز
مبین همین مفهوم است که «غیظ» برخاسته از هیجانات درونی و واکنشهای انفعالی فرد
است که به شکل «پرخاش و عصبانیت و کینهتوزی» خودنمایی میکند:
ولا تبسّمت آبدی للعدا جلدا الا تمیزت من فیظ ومن حنق
«بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»» «غضب» و «سخط) در قرآن کریم با رویکرد تفسیری» ۳
ترجمه: «و لبخند نزدم بلکه شلاقی را به دشمنم نشان دادم و از عصبانیت و کینه.
فرو بردن این نوع از عصبانیت و انزجار درونی» نیازمند صبر و شکیبایی است که در اصطلاح
قرآنی و بهتبع آن در شعر عربی» همانطور که پیشتر گذشت. آنرا «کظم غیظ) میدانند:
کظوم علّی غیظ یضیق به الحشا فلست وان آد اصطباری أبثه
ترجمه: «بر عصبانیت و ناراحتیای که درون آدمی را میفشارد. سرپوش نهادم» و اگر
چه صبر و تحمل از کف داده بودم اما آنرا برملا نکردم».
از اینروست که این گرایشهای نفسانی که در قالب انزجار و خشم درونی (عصبانیت
شدید) در فرد ظاهر میشود» بر سلامت روحی آنها تأثیر نهاده و دلهایشان را مالامال
تغلی علی صدورهم من غیظهم فتکاد من غیظ علی تحرق
ترجمه: «سینههایشان از شدت"عصبانیت نسبت به من ؛ که جوشش میآید و نزدیک
است: که در آتش عصبانیت وی نیکست به من بسوزنگ!
از دیگر اوصاف «فیظ» آن سینت کل نا آن» محرک و عاملی بیرونی است که این
هیجان و غلیان را در قلب نهادینه میکند. برای نمونه در آيه ۵۵ شعرا فرعونیان اقرار
میکنند که موسی(ع) و بنیاسرائیل با هجرت شبانه خود. آنها را به غیظ آوردهاند. در
یه ۱۱۹ آلعمران عبارت پایانی آیه و در واقع جمله همنشین آن «انّ ال علیم بذات
الصدور)» نیز خبر از خاستگاه و محل اصلی غیظ اهلکتاب دارد که همان (سینه مملو از
حسد و کینه» آنان است [۰۲۳ ج ۲ ص۶۰۰]. این همنشینی در دیگر آیات قرآن از
تکرار شده است که از جمله آنها آيه ۱۵ سورهتوبه است که خداوند. به صراحت
«غیظ) را به قلوب نسبت داده,و فرموده است: «و یاهب 2 قلوبهم). همنشینی «غیظ)
با «قلب و صدر» در این آیه نشان از خاستگاه درونی و احساسی بودن آن دارد.
در واقع اثر «غیظ» ارتباط مستقیمی با عوامل بیرونی دارد که آن عوامل, احساسات و
لذین کفروا بعیظهم لم الوا خیر؛ [الأحزاب: ۳۵], کفار را به جهت عذاب دادنشان» با
دلی لبریز از «غیظ» برگردانده و از این حالت. بهعنوان اهرم عذاب و توبیخ آنان یاد
میکند. با درنگ در آیات کریمه میتوان بهخوبی این نکته را استنباط نمود که «غیظ) از
۳۳۸ پژوهشهای قرآن و حدیث. سال پنجاه و چهارم» شماره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰
اوصاف و واژگان همنشین «کفار و اهلکتاب» بوده است که در مواضع متعدد خداوند از
آنها با غیظ نهفته در وجودشان یاد نموده است [الشعرا: ۵۵؛ الاحزاب:۲۵؛ الحج: ۱۵؛
التوبه: ۱۵و ۱۲۰؛ آلعمران: ۱۱۹] و نیز در بسیاری از موارد» با حالات و امور منفی چون
«کینه. حسد و انتقام و...» همراه است [الحج: ۱۵؛ الفتح: ۲۹] و اگر هم مفهوم آن در
جلوه مثبت بهکار رفته است. با زدودن «غیظ» بوده که با وصف «ذهاب و کظم)» همراه
شده است [التوبه: ۱۵؛ الحج: ۱۵]. «کظم)» در لغت به معنای «خروج نفس) است. کظوم
به معنای «حبس نمودن نفس و خاموش شدن)» به کار رفته است [۰۲۰ ص۳۲].
برخی «کظم غیظ) را از واژگان جانشین «حلم» پنداشتهاند و البته افتراقاتی برای
آنها قائل هستند.» از آن جمله که خداوند متصف به وصف حلم میشود. اما کظم غیظ
نه [۰۲۸ ص۲۳]. شاید دلیل اصلی آن باشد که براساس آیات. خداوند دچار غخیظ
نمیشود که بخواهد آن را کظم نماید؛ چرا که در هیچ آیهای. وصف غیظ نه تنها برای
خداوند به کار نرفته بلکه حتی برای انبیا نیز استفاده نشده است. و اگر برای مومنان و
متقین به کار رفته. سخن از کظم و زدودن آن بهمیان آمده است. در واقع در «غیظ»»
تبادر شخص غائظ برای انتقام و تشفی خاطر و خاموش شدن هیجان غیظ لحاظ شده
است [۲۳ ج۳. ص1۲۸ کنو ییاه غرضی ابیز یت و میتوان گفت
«غیظ) و ابراز آن امری مذموم و نکوهیده است که خداوند و انبیای عظامش از این
زشتی مبرا هستند. با توجه به اینکه کشف معنای محوری وابنمايه اصلی معنای واژگان
قرآنی میتواند در فهم دقیق معنای آیات مثمرثمر باشد.» لذا در برخی از پژوهشهای
قرآنی. مفهوم واژه «کظم» در تمام قرآن. در معنای «اقدام برای تغییر وضعیتی نامطلوب
و تبدیل آن به وضعیتی مطلوب»» لحاظ شده است که مفاهیمی همچون «فرو خوردن
خشم: یا اندوه امساک اجک لاملا یهن راد بان پرای آشکار نشدن:
به اختصار میتوان شاخصههای معنایی غیظ را با توجه بهتفسیر آیات در موارد ذیل برشمرد:
۱. خطاب و سرزنش اهلکتاب و مشرکان معاصر رسول خدا و فرعونیان [آلعمران:
۹ التوبه:۱۲۰؛ الحج: ۱۵؛ الشعرا: ۵۵؛ الاحزاب: ۲۵؛ الفتح: ۲۹].
۲ «غیظ) از اوصاف جهنم است که با «زفیر» همراه شده است [الفرقان:۱۲؛ الملک: ۸
۳ «غیظ) با «عض الاتامل» و واکنشهای رفتاری و خارجی همراه شده است [آل
۴ شیظ) با رفتار و اعمال دیگران و عوامل بیرونی در انسان بهوجود میآید
«بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»» «غضب» و «سخط) در قرآن کریم با رویکرد تفسیری» رش
۵. خاستگاه و ریشه اصیل «غیظ»» «حقد و حسد و مکر» معرفی شده است [الحج:
۶ «غیظ) با واره «قلب و صدر» همراه شده است [التوبه: ۱۵].
۸. «غیظ» قابل کظم بوده و با «اذهاب» همراه شده است. «کظم غیظ» از اوصاف
واژه غضب ۲۴ بار در ۱۵ سوره و ۲۱ آيه قرآن به کار رفته است که در ۱۱ موردبه
صورت اسم استفاده شده است. یکبار آن در معنای اسم مفعول «مغضوب» و یک بار
دیگر در باب مفاعله «مغاضبا) و دو بار به صورت صفت مشبهه «غضبان» و یک مرتبه نیز
در جلوه فعل ماضی «غضبوا)و در توصیف مومنان به کار رفته است. در ۶ مورد نیز این
«غضّب» (طه: ۸۱و ۸۶)» (البقره: ۹۰و ۶۱)» (الاعراف: ۷۱و ۱۵۲و ۱۵۴)؛ (الشوری:
«غضب) (ثلائی (النور: ٩.4 (النسا: ۳٩4 (المجادله: ۱۴ (الممتحنه: 4)۱۳ (المائده: 4۶۰
«مغضوب» «صراط الذین أنعمت علیهم غیر المغضوب علهم ولا الصضّالین» (الفاتحه: ۷)
«مفاضبا) «وذا الّون بذ ذهب مغاضیّا فظن آن لن نفدر علیه فنادی فی الظلمّات..»
افضبان» ۱ «فرجع موسی الی قومه, قضپان آسفا قال با قوم آلم بیدگم ریگم وضا
الما رجع موسّی ای قوّمه غضبان اسف قال بشسمّا خلفمّونی من بمدی.»
«غضبوا «والّذین یحتنیون کبائر الم والفوّاحش وذّا ما ضبوا هم یععرون» (الشوری:
جدول شماره ۲. کاربرد واژه «غضب» و مشتقات آن در قرآن
درنگ در این آیات: حامل نکات مهم تفسیری است که تفاوتهای مهم این واژه با
۳۰ پژوهشهای قرآن و حدیث. سال پنجاه و چهارم» شماره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰
در قرآن کریم» «غضب» در ارتباط با یکی از صفات خدایتعالی به کار رفته است که
بیانگر وصف فعل و مصداق اراده اوست؛ اراد اینکه مکروهی به بندهاش برساند و اسباب
رسیدن آنرا که ناشی از معصیت عبد است. فراهم سازه [۰۲۳ ج۰۱۴ ص ۲۶۱]» پیش و
بیش از هر چیز آنچه نمود دارد. اختصاص صفت «غضب؛ برای انبیا الهی و مومنان در
کنار اوصاف خداوندی است؛ بدان معنا که برخلاف مخالفان محور توحیدی که با وصف
«غیظ» معرفی شدهاند؛ خداوند و انبیا دچار «غضب» میشوند و از غیظ مبرا هستند.
غضب خدا و انبیا الهی در حق افراد و گروههای مختلفی است که اعمالی چون کفر
قتل انبیا بهانه جویی و آزار نبی خدا مرتکب شده و پیامدهای غضب الهی برای آنان
نیز بهصورت «هوی» گمراهی, اهل جهنم بودن و عذاب عظیم)» معرفی شده است [البقره:
میتوان یکی از واژگان همنشین غضب را «عصیان "و تعدی» برشمرد. نکته قابل تأمسل
آن است که در بسیاری از موارد» کسانی که مورد غضب الهی؛قزار گرفته و یا تهدید به
آن شدهاند. پهودیان [الاعراف: ۱۵۲و ۱۵۰؛ آلعمران:۱۱۲؛ المائده: ۶۰؛ الممتحنه: ۳۰
مثافقان [الفتح: ۶] و با کنار ریما یخی هستنناکهگ؟ سیف زار و اذّیت و یا خیانت
نسبت به انبیا الهی بودهاند [البقره: ۶۹۰ الاعراف: ۷۱ النخل: ۱۰۶].
از دیگر واژگان همنشین «غضب» فعل «با» است [البقره: ۶۱؛ آلعمران: ۱۱۲٩ القفال:
۶] این واژه برای نشان دادن «غضب»» صرفا هنگامی به کار رفته است که «غضب)» از ناحیه
خداوند و مخصوص عدهای خاص باشد. علامه طباطبایی, عبارت «و باو بعضب» را به معنای
برگشتن به غضب الهی تجربف نم ودواند. (۳(*خ۹: ص۸۸ و البته ایشان در موصّع دیگر:
«باعوا» را به معنای «اتخذوا» دانستهاند [همان, ج ۳ ص ۵۹۵]. صادقی نیز معتقد است این
«با) بهمعنای رویگردانی از عملکرد و فعلشان به سوی غضب الهی است. وی در تفسیر آيه
رشسا اشتروا به شیم آن زوا ب لول ۳ بنبا ال بتزل ۷ من قضله علی سن بسا
من عباده فباو بعضّب علی غضب و للّکافرین عذاب مهین) [البقره: ۹۰]» اذعان دارد که «با»
در اینجا به معنای «بازگشت از تجارت خاسرانه به غضب الهی» است و نه استحقاق با
معنایی که از وا «غضب» در قرآن به دست میآید. بیانگر آن است که این نوع
خشم.و قصبانیت» جلوای.پاک,و والاست که خداآوند برای انشان دادن عظمت. و قاذرت
«بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»» «غضب» و «سخط) در قرآن کریم با رویکرد تفسیری» ۲۳۹
خویش بر افراد کافر و گنهکار روا داشته است. خشمی که در «غضب» متجلی شده و
جلوه انسانی یافته, صرفا در خدمت تبیین شرایط روحی و روانی پیامبران الهی در انجام
رسالت خطیر خویش و به نوعی در راستای همان خشم پروردگار و کارکرد معنوی آن
اسگه نذا اذر گقتمان قرآقی» این واژه«هیچ جایکنامی در ترسیم ,عواط اف بو احساس ان
گنهکاران و شيوه خطاب آنان با یکدیگر يا با مومنان ندارد» چرا که خشم و عصبانیت
آنها در راستای مقابله و نفرت از مومنان و پیامآورانی است که قدرت پوشالی آنانرا
تشانه: گرفته:و بف مقابله یا ایدئولوژی نادرستحاکم بر جواسع آنان پرداختهانه و
اینجاست که این خشم و کینه و انزجار راهی جدا از خشم و عصبانیت خداوند و انبیای
صالح او در پیش گرفته و بهجهت عدم اختلاط اين دو گرایش, واژگان نیز هر کدام بار
معنایی خاصی را عهدهدار شدهاند. بدین منظور که «غیظ و غضب)» تعابیری متفاوت از
خشم را نمایان میسازند که صاحبان آنها نیز تفکری متفاوت دارند. هر چند این
تفکیک معنایی و رسالت خاص واژگان» دز ادبیات برخی از شاعران پیش از قرآن و نیز
برخی شاعران دورههای بعد. جلوهای متفاوت با کارکرد قرانی داشته» و واه «غضب» نیز
برای نشان دادن فوران احساسات وخشم و تنفر انسانها نسبت به رفتار و اعمال یکدیگر
مورد استفاده قرار میگرفته است. از جمله در شعر امیه بن ابی الصلت از شاعران دوره
جاهلی, خاستگاه غضب به افراد و قوم نسبت داده شده است که:
ترجمه: (قوم بههنگام آن موضوع خشمگین شدند و گفتند ای شیخ این سخنی
همچنین در شعر ذوالرمه از دیگر شاعران عصر جاهلی, چنین آمده است که:
خزايه رکه عند جولته من جانب الحبل مخلوطا بها عضب
ترجمه: «شرمندگی آمیخته با خشم و عصبانیت. آن گاو نر را به هنگام فرار نزدیک
همانطور که پیشتر بیان شد. برخلاف معنای «غیظ» که پنهان داشتن آن
احساسات. با واژه «کظم» و مشتقات آن همراه بود. اما در فروکش نمودن خشم و
عصبانیتی که از واژه «غضب» بر میخیزد. با واه «سکت؛» در داستان موسی(ع) بیان شده
۲۳۲ پژوهشهای قرآن و حدیث. سال پنجاه و چهارم» شماره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰
آستت: کلامیفرماین: لو ما سکت من موسی الغضب) [الامراف: 1۱۵۴ .ار تفاوت آین خر
باید گفت: همنشینی «کظم» با (فیظ» صرفا یکبار و در معرفی «نیکوکاران» آمده است
[آلعمران: ۱۳۴]. «کظم» در اصل به معنای «بستن دهان مشک پس از پر شدن» است؛
لذا «کظمت القربه»: یعنی دهان مشک را پس از پر کردن, بستم [۰۲۴ ج۰۲ ص۸۳۵].
خداوند در ای مربوط به کظم فیظ محسئین را به عدم اظهار و بسته نمودن منبع غیظ
توصیف نموده است؛ چرا که پیش از این بیان شد که غیظ. خاستگاه و علتی غیر از خدا
داد واهمکن اس سین آقیز ناتنه غیرمعصونان: گا با اهناقی غیر آلهی وبراثر سفن
و کینه و... دچار غیظ گردند. لذا به ایشان توصیه «کظم غیظ» شده است. اما در «غفضب»
به دلیل خاستگاه الهی و منشا خدایی آن اجازه بروز و واکنش وجود دارد که پس از
گذر زمان و با دلایل گوناگون به سکوت و آرامش منتهی خواهد شد. لغویون سکوت را
معاقل ,و بخمخاتواهه سکن گرفتهانکی بعتی, آراگشن پساز تلاطم ۶اه چا من ۵۴
مانند حضرت موسی که غضب بهخاطر گمراهی قومش؛ ایشان را به واکنشی چون «القا
الواح و کشیدن ریش برادرش)» وادار نمود و پس از توضیحات:هارون (ع)» غضب موسی
فروکش کرد. اما اساس غضب موسی (ع) از عمل زشت قومش, به کلی منتفی نگشته
است. به همین دلیل, باردیگر هنگام مراجعه به قوم» خداوند از خالت روحی موسی (ع)
لازم است اشاره نماییم که عبارت (و هو کظیم» در توصیف حالت روحی حضرت
یونس(ع)» نه بهمعنای کظم غیظ نمودن این پيامبر الهی و غائظ بودن ایشان» بلکه به-
معنای «خاموش بودن, ساکت شدن و آرام گرفتن» است. چرا که «کظیم!» بدون مضاف-
الیه وب تنهایی محناص چات ماندن وردار فک فیروافنتن) دار 20اه چهه ض ۲۲۲۰۲۳ و
بهاختصار میتوان شاخصههای معنایی «(غضب؛ را با توجه به تفسیر آیات در موارد
۱ در آيه «و( بشر أحدهم بالنتی ظل وجهه مود وهو کظیم [النحل: ۵۸] عبارت «وهو کظیم» بدین
معناست که او ساکت شد و دیگر با کسی حرفی نزد: شاهد آن هم عبارت «یوارّی من اوه در آيه
بعد است. یعنی اینکه خود را از دید دیگران مخفی داشته و از آنان دوری گزیده است.
«بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»» «غضب» و «سخط) در قرآن کریم با رویکرد تفسیری» ۳
۲ خاستگاه و ريشه «غضب) برای انبیا و مژژمنان هدایت و ذات خداست. برخلاف
«غیظ) که هوای نفس در آن نقش اصلی را ایفا مینمود.
۳ کفار و دشمنان انبیا الهی منافقان و مرتکبان قتل عمد. «مغضوب» معرفی شدهاند.
۴. غضب با «با مسکنت. ذلت. عذاب عظیم. لعنت. رجس)» همنشین شده است.
۵. خاموشی غضب هنگام بروز آن» با «سکت» و فیظ با «کظم» است.
واه «سخط» در چهار یه قران و چهار سور مدنی به کار رفته است. یکبار با حرف با
همراه گشته است. بار دیگر در صيغهه ماضی «سخط» یک مورد در ساختار مضارع
«یسخطون» و مورد آخر در باب افعال «أسخط) استفاده شده است. در سه مورد سخط
خداوند به جهت پیروی از یهود و یا اعمال کفرآمیز است [آلعمران: ۱۶۳؛ المائده: ۸۰؛
محمد: ۲۸] و یک مورد دیگر هم به آزار رسول خداو ناخشنودی از حضرت رسول
ارتباط دارد که البته این مورد ناظر بهحالت درونی منافقان است و نه خشم خدا نسبت
بدانها [التوبه: ۵۸]. در سه مورد از.اینآیات. وازه «سخط» با الله همراه شده است و در
سه مورد آن. سخط در مقابل (رضوان» قرار دارد [العمران: ۱۶۲؛ المائده: ۸؛ محمد:
۸ کلمه «سخط» و «رضا»» نام دو صفت از صفات فعلی خدا است و مراد از اولی عقاب
«سخط» | «أفمن انب رضوان اللّه کمن با بسخط من اله عدم پیروی از رضای
در جل وه | ومأواه جهنم وّبشس المصیر» (آلعمران: ۱۶۲) ۰ | خداوند.
«سخط | «قری کثیرا منهم پتولون الدین کفروا لبنس:ما, | پیروی بنیاسرائیل از کفار و
فعل ماضی قدمت لهم أنفسهم آن سخط الله علبهم وفی | طرح دوستی با آنان.
«یسخط) | «ومنهم من بلمرک فی الصّدقّات قلن أعطوا منهّا | ناخشنودی کفار از پیامبر
فعل مضارع ] رضّوا ون لیوا مها( هم یسخطون» | (ص) در تفسیم غنایم و عدم
«أسخط) «ذّلک بأنهم انبغوا ما أسخّط اللّه وکرهوا رضوانه | کراهت از خشنودی خداوند و
باب افعال | فأحبط أعملهم) (محمد: ۲۸) انجام اعمال کفر آمیز.
جدول شماره ۳. کاربرد واه «سخّط) و مشتقات آن در قرآن
۳۴ پژوهشهای قرآن و حدیث. سال پنجاه و چهارم» شماره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰
واژه «رضوان» از ماده رضی در معنای «ضد سخط و غضب» به کار رفته است و رضوان
نیز به «خشنودی يا رضایت بیشتر) معنا شده است [۰۲۰ ص۳۵۶]. برخی از اهل لفت.
اصل معنای «رضا) را «موافقت و میل در مواجهه با چیزی» دانستهاند [۰۲۹ ص ۱۳۳]. از
آنجا که رضوان الهی مرتبه بالای قرب خداست: «و رضوان من اه را [التویه: ۷۲].
میتوان سخط را هم درجهه بالاتری از غضب خداونن دانست, چه آنکه نتیجه و عاقبت
کسانی که مستوجب سخط الهی گشتهاند. این است که به حبط اعمال دچار شدهاند
[محمد: ۳۸] و دلیل دیگر بر این سخن, «افزون بر خلود در جهنم؛ و همراهی مسخطون
با عذاب خالد» است که خداوند در ايه ۸۰ مائده به آن صراحت دارد و این در حالی
است که برای عذاب مغضوبین از اوصاف «مهین عظیم و..» استفاده شده بود.
در اشعار عربی نیز «سخط) غالبا در برابر رضایتمندی و خشنودی آمده است. به
گونهای که واژه «رضا» بیشترین بسامد در همنشینی با این کلمه دارد که تبیین کننده
ترجمه: (در اوج ناخشنودی به حکم قضا و قدر رضایت میدهی؛ آیا بچه آهو کسی
برخی از دیگر واژگان همنشین «سخط» همچون «حزن» بیانگر آن است که نمیتوان
مفهوم خشم و انزجار را از آن برداشت کرد چون «ناراحتی درونی» عموما با ناخشنودی
و نارضایتی از شرایط زندگی و یا در تعامل با دیگران در وجود فرد شکل میگیرد.
واهتزت الدّنیا سرورا فما تلفی بها من ساخط آو حزین
ترجمه: «دنیا از شادی و سرور به لرزه افتاد اما هیچ فرد ناراضی و یا اندوهگین آن
دیگر آنکه ابوهلال عسکری در تفاوت مان «غضب و سخط» غضب را حالتی
برشمرده بود که میان کبیر و صغیر دو سویه است. یعنی کبیر و صغیر هر دو بر هم
غضبناک میشوند. اما «سخط» را حالتی دانست که فقط کبیر بر صغیر میتواند داشته
باشد و نه پالعکس [۰۲۵ ص۱۳۳ ]؛ اما با ژرفنگری در آیات و مفاهیم واژگان قرآنی
آشکار میشود که صفیر نمیتواند بر کبیر غضبناک گرد و فقط کبیر (خدا و انییا و
«بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»» «غضب» و «سخط) در قرآن کریم با رویکرد تفسیری» ۲۳۵
مومنان) است که بر صغیر غضبناک میشود. گواه این سخن» تمام ۲۴ آیهای است که در
آن از اغضب خداوند» بر بندگان و پا «غضب انبیای الهی» بر گمراهان سخن گفته است و
حتی در یک مورد از «غضب عموم گمراهان» نسبت به انبیا و یا «غضب انسان» نسبت به
خدا سخنی به میان نيامده است. بر خلاف کارکرد «سخط و غیظ» که بر اساس آن» صغیر
(منافقان, یهود. کفار) بر کبیر (خدا و رسول) دچار خشم و عصبانیت میشود.
«(سخط) همچون معنای «غضب»» برای غیر خدا نیز به کار گرفته میشود. اما تفاوت
مهم دراینالست که اقضب/ وسی بوداکه اتبیا و سازمنین بذاق مقصف سیشنانه و
خشم آنان برخاسته از اغراض الهی بود اما «سخط» برای توصیف حالت درونی منافقان
در باب تنعم و برخورداری از نعمات دنیوی و محاسبه آن به کار رفته است [التوبه: ۵۸]
و به جهت ناخشنودی از خداوند و رسولش بر فرد عارض میشود.
براساس آنچه آمد میتوان برخی از تأثیرات مفهومشناسی این واژگان را در تفسیر تبیین نمود.
۱. اولین دستاورد تفسیری این پژوهش دفاع از انبیا معظم الهی چون موسی و
یونس (ع) از اتهاماتی چون خشن بودن وعصیان نمودن است. در قرآن کریم در چند
موضع از غضب موسی سخن به میان آمده است و حتی برای حالت غضب این پیامبر
عظیمالشأن نیز ترسیم رفتاری چون انداختن الواح وگرفتن ریش برادرش هارون صورت
گرفته است. برخی بهسبب تأسی و تأثیرپذیری از اسرائیلیات. بر آن شدهاند که موسی را
اساسا پیامبری غیر حلیم و خشمناک معرفی نمایند و جلوه رسالتی و شخصیتی این
وجود مقدس را چرکین نمایند» اما با بررسی واژگانی مشخص شد که غضب برای انبیا
الهی چون موسی نه به سبب خشونت و کم بودن آستانه تحمل و فراموشی پاد خدا که
بالعکس تجلی افعال خدا وخشم خداست. به گواهی قرآن» موسی (ع) دچار غیظ و
سقط نشده اس که؛اق حلیماو تبی غداست,بلکهااو یه غصب آميخده با آسف:دچار
شده است. أسف به معنای «شدت غضب و اندوه») است [۰۲۲ ج۸ ص۳۲۱] و این اندوه»
قرآن کریم در ترسیم ماجرای حضرت یونس (ع)» نیز چون حضرت موسی (ع) در
ماجرای ترک قوم» از وازه «مغاضبا» بهره گرفته است و برداشت ناصحیح و ناکامل از این
واژه و دلایل دیگر سبب شده است تا نسبت دادن گناهان مختلفی چون «غضب یونس
۲۳۳۶ پژوهشهای قرآن و حدیث. سال پنجاه و چهارم» شماره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰
به خدایتعالی به سبب وارد نکردن عذاب بر امت و ...» [۰۲۶ ج۲ ص۱۱۱] و یا نسبت
«تنگ خلقی» [۰۱۳ ج۶ ۱ به این پیامبر عظیمالشأن وارد شود. اما با واکاوی
صحیح این واژه درمیيابيم یونس (ع)» نیز اگر به صفت «مغاضبا) دچار شده است. نه به
جهت عدم مهارت و قلّت صبر که بهسبب نگرانی و اشتیاق قوم در طاعت خدا بوده
است. غضب پونس (ع)» نیز نمودی از غضب الهی بود. در واقعم غضب یونس (ع)» بهخاطر
خدا بر کفر قوم و مقاومتشان در برابر ایمان بود و چه غضبی بالاتر از پشت کردن پیامبر
خدا به امت است که شمهای از غضب خدایتعالی نسبت به مغضوبان را ترسیم میسازد.
۲ دومین دستاورد پژوهش حاضر در حوزه رفتاری و اخلاقی است که مخاطب آن.
مومنان است. در قرآن» هیچ وقت صفت «غضب» برای خداوند به صورت مشبهه به کار
نرفته است. شاید به این دلیل که صفت غضب در خداوند به دلیل رحمانیت و رحیم
بودن نمیتواند پایدار باشد از همینروی در برخی از آیات: بلافاصله پس از یادکرد
غضب خداوندتعالی, از توبه و رخمانیگامیالا باای و مانند «کلوا من طیّبات ما
اگم ولا ترا دید اد میگ تسوبی فد ری ۸ |
لعفار لمن تاب و امن و عمل صالخا نم آهتّدی» [طه: ۸۱ و ۸۳] و شاید به همین دلیل
هنگام یادکرد از اوصاف موّمنان» آنان را.به وصف «غضب)» و«یغفر) یاد میکند. نه با
اوصاف مشبهه که مفهوم ثبوت را متبادر میسازد [الشوری: ۳۷]. در واقع» خداوند.
موّمنان را به غضبی غیر مداوم و عفو و آمرزش توصیه نموده و آنانرا به زینتبخشی به
۳ دستاورد مهم دیگر این پژوهش, اهتمام در کم نمودن وابستگی اهل تفسیر و
قرآن به کتب لغت است. پیش از این توجه" کامل, و دقت وافتر ادز؛کتب لفت و حجت
دانستن یافتههای لغویون بزرگ و کارهای سترگشان از مقدمات لارم تفسیر بهشمار
میرفت و اکنون نیز باید در تفسیر به. کتب لغوی قدیم مراجعه نمود. اما حجت دانستن
آرا آنان و تتبع کافی نداشتن,در آ بات قرآن میتواند خلل بزرگی در تفسیر ایجاد نماید.
۱. و قال وهب بن منبّه الیمانی: ان یونس بن متّی کان عبدا صالحا و کان فی خلقه ضیق فلمّا حملت
علیه آثقال النبوه تفسخ تحتها تفسّخ الربع تحت الحمل الثقیل, فقذفها من یده و خرج هاربا منها
فلذلک آخرجه الله سبحانه من أولی العزم. فقال لنبیّه محمد (علیه السلام): فاصبر کما صبر ولا العرم
من الرسّل و قال: و لا نکن کصاحب الحوت ی لا تلق أمری کما آلقاه.
«بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»» «غضب» و «سخط) در قرآن کریم با رویکرد تفسیری» ارف
در کنار بهرهمندی از کتب لغوی» پردازش تفسیر لغوی قرآن» بر اساس تفسیر قرآن به
قرآن و زبانشناسی» دریچههای زیبا و درخشانی را بر فهم آیات میگشاید که اتکا
صرف بر کتب لغت نمیتواند چنین نتایجی را داشته باشد. حق چنین است که قرآن
«تبیانا کل شی) است. پس بیش و پیش از هر منبع دیگری میتواند از مفاهیم آیات و
واژگان خود روشنگری نماید و در فهماندن حقایق از خارج خود غنای بیشتری نسبت به
براساس آنچه آمد نتایج این پژوهش به شرح ذیل است:
۱ «غیظ)» از جمله واژگان قرآنی است که مختص انسان و به جهت بازتاب رفتاری او
به کار رفته است. از اینرو اوصاف و رفتارهای اهل کتاب و کفار که حاصل حقد حسد و
۲ «غضب)» یکی از صفات خدایتعالی و انبیا و خاضان:است که بر خلاف «غیظ» از
انگیزه و هدفی الهی برخوردار است: بر این اساس» حالت «غضب» صرفا ترسیمگر برخی
افعال خداوندی و جلوههای رفتاری انبیا و خاصان است.»لذا به دلیل ریشه معنایی وازه
و انگیزه آن» رخداه این وصف. قابق«منذمت"ئیسنت*همنشتینان این واژه» «مسکنت. عذاب
۳ خاموشی «غضب)» با سکت و «غیظ) با کظم است. که این نشان از تفاوت ماهوی
۴. «سخط» در مقابل «رضا؛ قرار دارد و وصف مشترک بین خدا و منافقان است. به
دلایل متعدد قرآنی. سخط الهی حکایت از درجه بالاتری از خشم خدا نسبت به غضب
۵. با تأمل در آیات آشکار گردید برخلاف آرا لغویون, صغیر نمیتواند بر کبیر
غضبناک گردد و فقط کبیر بر صغیر غضبناک میشود. برخلاف سخط و غیظ که صغیر
۶. «سخط و غضب)» مشترک بین انسان و خداست. با این تفاوت که صفت ساخط از
۷ انبیا الهی چون موسی و یونس دچار «غضب» شدهاند و نه «غفیظ) و به همین
دلیل از اتهامات اسرائیلی چون خشن بودن و... مبرا هستند.
۳۳۸ پژوهشهای قرآن و حدیث. سال پنجاه و چهارم» شماره اول» بهار و تابستان ۱۴۰۰
۸ در قرآن توصیه شده است که محسنین کظم غیظ نموده و مژمنان هنگام غضب
عفو نمایند چرا که مغضوب موّمنان» شایسته غضب میباشد. اما «غفر و عفو ویژگی
بالای ایمان است. غیظ چون مذموم و نکوهیده است. لذا خداوند اجازه هرگونه بروز و
سرریز شدن آنرا از محسنین سلب نموده و دستور به «کظم» آن داده است.
۲ آلوسی, محمود بن عبدالله (۱۴۱۵). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. ۱۶جلد
۳ ابراهیمی» محمود (۱۳۸۱). شرح فارسی دیوان ابوالعلا معری (سقط الزند). سنندج انتشارات
۴ ابن شهاب (۱۹۹۶). دیوان ابن شهاب. صنعا, دار التراث الیمین.
۵] ابن فارس» احمد (۱۴۰۴). معجم مقاییس اللغه. ضخح: محممدهارون عبدالسلام؛ قم» مکتب الاعلام الاسلامی.
۶ ابن منظور محمد بن مکرم (۷۴۱۴):لسان العرب. الطبعه الثالثه»بیروت. دار صادر.
۷ ادلمن, جرالدم (۱۳۹۴). طبیعت ثانوی علم مغز و معرفت بشرترجمه: خسرو پارسا و محمدرضا
۸] اسامه بن منقذ (؟). دیوان اسامه بن منقذ. حققه و قدم له: احمد احمد بدوی, القاهره» نشر عالم الکتب.
٩] اميه آبی الصلت (۱۹۳۴). دیوان آمیه بن ابی الصلت. حققه بشیر یموت. بیروت. المکتبه الاهليه.
امیل بدیع یعقوب (۱۹۸۲). فقه اللغه العربيه و خصائصها. جلد ۱ بیروت» بلا مکان.
1۱ ]بابایی» پرویز (۱۳۹۲). مکتبهای فلسگی از دوالنهاستان گاسروز تهران«موسسه انتشارات آنگاه.
۲۳] بنت الشاطی, عايشه (۱۳۷۶) اعجاز بیانی قرآن. ترجمه: حسین صابری» تهران» انتشارات علمی و فرهنگی.
۳ تعلبی: احمد بن مجمدر(۴۲۲(). الکشف و البیان المعروف تفسیر العظی. ۱۰ جلده بیروته دار
۴ جاحظ عمرو بن بحر (۱۴۲۳) البیان و التبیین. محقق: علی ابو ملحم» بیروت. دار و مکتبه الهلال,
۵] جمیل بثينه (۱۹۷۹). دیوان جمیل, شعر الحب العذّزی. قاهره؛ دار مصر للطباعه.
۶ جوهری,» اسماعیل بن حماد (۱۹۸۴). تاج اللغه و صحاح العربیه" بیروت. دار العلم للملایین.
۷] الخطیب التبریزی (۱۴۱۴). شرح دیوان أبی تمام. بیروت» دار الکتاب العربی.
۸] خوش منش, ابوالفضل و دیگران (۱۳۹۹). «بازشناسی مفهوم «کظم)» در سیاق ایات قرآن کریم) دو
فصلنامه علمی پژوهشهای زبانشناختی قرآن, سال نهم؛ شماره اول بهار و تابستان» صص ۱۵- ۳۲.
۹] ذوالرمه (؟). دیوان ذو الزمه. قدّم له: احمد حسن بسج» بیروت. دار الکتب العلميه.
۰] راغب اصفهانی» حسین بن محمد (۱۳۸۳). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و
«بازشناسی معنایی واژگان «غیظ»» «غضب» و «سخط) در قرآن کریم با رویکرد تفسیری» ۹
۱]. زمخشری, محمود بن عمر (۱۴۰۷) الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه
۲۳ صادقی تهرانی» محمد (۱۴۰۶). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه. ۳۰ جلد. قم» فرهنگ اسلامی.
۳ طباطبایی محمدحسین (۱۳۷۴). ترجمه تفسیر المیزان. ۲۰ جلد. چاپ پنجم» قم, جامعه
۴] طبرسی» فضل بن حسن (۱۳۷۲). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران» ناصر خسرو.
۵] عسکری, ابوهلال (؟). معجم الفروق اللغویه. حققه: محمد ابراهیم سلیم» قاهره دار العلم و الثقافه.
۶ علمالهدی» علی بن الحسین (۱۴۳۱). تفسیر الشریف المرتضی المسمی بنفائس التأویل. بیروت.
۷] فراهیدی, خلیل بن آحمد (۱۴۰۹). کتاب العین. تحقیق: الدکتور مهدی المخزومی, بیروت. دار و
۸ ] فلاح محمدجواد؛ عواطفی زهرا (۱۳۹۶). (معناشناسی قراشی حلم وکظم غیظ با رویکرد
تشسیری» قطان مطالعات نقسیری, تال هفتی نگاره ۷ یسنان ضصی آغسغ1
۹ مصطقوی» حسن (۱۴۱۶). التحفیق 3 کلم ایعاالتر 895 تهران وزارت ازشاد.
|
جایگاه هر واژه در قرآن، صرفاً در خدمت ارائه مفهومی است که کلمات هم معنا نمی توانند آن معنا را القا کنند. بررسی معنایی واژگان «غیظ»، «غضب» و «سخَط» در قرآن، با بهره گیری از روش تحلیل واژگانی و با رویکرد تفسیری، بیانگر آن است که واژگان مذکور با توجه به مقتضای حال، جهت تبیین مفهومی خاص بیان شده است و هرگونه تغییری در چینش آن ها، موجب خلل در معنا خواهد بود. بررسی مفهومی این واژگان نشان می دهد: «غیظ» با رویکرد تبیین عواطف انسانی، مختص کفار و منافقان بوده و ذات خداوندی و انبیاء از آن مبرا هستند. پژوهش حاضر بیانگر آن است که واژه «غضب» ، مختص خداوند و گاه جلوه ای از احساسات انبیاء و مؤمنان است، در حالی که «سخَط» در ادبیات قرآن، اوج ناخشنودی خداوند از بندگان است که جلوه این «سخط» خداوندی، صرفاً در برخورد با منافقان بیان شده است و متقابلاً نیز، منافقان از خدا و رسولش دچار «سخَط» می شوند.
|
13,582 |
415837
|
شاخصهای آب در ابتدا با استفاده از سنجندههای 731 و 173/1 توسعه یافتند. اما عملکرد
بهتر آنها در لندست ۸ به خوبی توسط محققان مستند شده است. در این تحقیق از شاخصهای ۸101۷1
1 «۶۳_ ]۸۱۷۳ ۶۳ ۸۷۷۳1 و ۷۷17 استفاده شد. با استخراج آستانه بهینه از هیستوگرام شاخصها
و اعمال این آستانه. منطقه مورد مطالعه به دو کلاس آب و غیر آب طبقه بندی شد. سپس صحت کلی و ضریب
کاپا از هر کدام از شاخصها گرفته شد. در پایان نشان داده شد که شاخص آ:۸۷۷۳ با صحت کلی ۹۹,۰۹ درصد
و ضریب کاپای ۰,۹۸ بهترین جواب را در بین شاخصها در منطقه مورد مطالعه میدهد. نتایج این تحقیق نشان
داد که این روبکرد به راحتی قادر به استخراج آب از تصاویر ماهوارهای بوده است.
کلید واژگان: لندست. شاخص آب طبقه بندی» صحت کلی ضریب کاپ.
۱ نویسنده مسئول: اردبیل» بلوار دانشگاه؛ دانشگاه محقق اردبیلی, دانشکده علوم انسانی» گروه جغرافیا. ۰۹۱۰۴۰۲۰۲۵۱
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
۵۴ نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیستم. شماره ۵۸» پاییز ۹۹
آب بخش مهمی از زندگی انسان است و بدون آن بقای موجودات زنده در این سیاره غیر ممکن میباشد. منابع
آپشاعل, رودخانهها: دریاچهها سنهاز چاها و دریاهاامیباشت: شناسایی سناسب و سذیریت یج سابع اهسیتا
زبادی برای سلامق انسانها داردازوانگ! و همکازان::۱۸ ۲۰+ 0 ,سجش از دور ابزار بسیار ستناسبی برای شتاسایی
پهنههای آبی بوده؛ و از این رو یکی از مزایای شناسایی سطح آب به وسیله تصاویر ماهوارهای عدم نیاز به حضور
فیزیکی در محل است (اوزیسم و باور ۲۰۰۲: ۳۸۳). مزایای روش سنجش از دور نسبت به روشهای میدانی
صرفهجویی در زمان و هزینهها است. سنجش از دور چند طیفی در استخراج و شناسایی دریاچهها و رودخانهها
میزان برف و یخ موجود در سطح بهکار میرود (جاواک؟ و همکاران» ۲۰۱۵: ۱۹۸). جذب انرژی در طول موج
مادون قرمز نزدیک» مهمترین ویژگی آب است. در واقع» بخش کمی از انرژی رسیده به سطح آب بازتابیده میشود
یا از آن عبور میکند. اگر عمق آب زیاد باشد» انرژی قبل از برخورد با کف آب جذب میشود و با گلآلود شدن
آب. قابلیت انتقال و بازتابندگی آن بیشتر میشود. این موضوع که آب در باند مادون قرمز نزدیک دارای بازتابندگی
کم میباشد. به تنهایی باعث شناسایی سطح آب نمیباشد و نمیتوان برای شناسایی انواع پهنههای آبی از این
خصوصیت استفاده کرد. با پیشرفت فناوری, استفاده از دادههای ماهوارهای به دلیل ویژگیهای خاص خود مانند
دید وسیع» یکپارچگی» استفاده از تس ما ین ونر وگ الط برای بت خصوصیات: پدیدهها/
امکان بهکار گیری سختافزارها و نرمافزارها و کم هزینه و سریعتر بودن تجزیه و تحلیل باعث شده که به این
منظور با استقبال خاصی روبه رو شود. رقومی بودن تصاویر ماهوارهای از دیگر مزایای آن است که امکان بسیاری
از تجزیه و تحلیلها و پردازشهای کامپیوتری را بر روی تصاویر ماهوارهای فراهم میکند. اساس استفاده از
سنجش از دور شناسایی و آشکار کردن تغییرات پوشش زمین با:استفاده از تغییر در مقدار رادیانس" ممکن
میشود. از این رو شاخصها از مقدار رادیانس و بازتابندگی عوارض مختلف برای شناسایی در باندهای مختلف
طیف الکترومغناطیس استفاده میکنند. اولین ماهوارهای که از آن برای پایش پهنههای آبی و سیلابها مورد
استقاده قرار گرفظهسری ماسوای ماو لبفست ۹ وربا استقادو از سوه 1152و دک نویر ترذاز ی خود: را از
سال ۱۹۷۲ آغاز کرده و جز سنجندههای آپتیکال میباشد (هندرسوق ۰ ۱۹۹۵: ۳۴۲۵). استفاده از تصاویر
ماهوارهای لندست در استخراج پهنههای آبی در دسترس بودن آنها است. تفاوت در عملکرد شاخصهای پیشنهاد
شده آب بر رو آنواع ذآدههای ماقوارهای توللط #طیاری اهنا طاجلی, تحقیق نشده آست. در دهههای آخیر
توجه محققان خارجی به استخراج پهنههای آبی با استفاده از شاخصهای آب معطوف بوده است. وانگ و همکاران
(۲۰۱۸) نیز به مطالعهی شاخصهای 6۳ ۸۷/1 «۸۷/51_9 1/8101۷/1 و 2101/1 روی تصاویر لندست و
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
ارزیابی شاخصهای استخراج آب با استفاده از تصاویر ماهوارهای... ۵۵
سنتینل! پرداختند. نتایج آنها نشان داد عملکرد تصاویر سنتینل در استخراج پهنههای آبی بهتر از لندست است.
اما از معایب روش آنها این بود که برای محاسبهی صحت کلی و ضریب کاپا از طبقه بندی نظارت نشده استفاده
کردند. کاپلن و افدن۲ (۲۰۱۷) برای استخراج پهنههای آبی مناطق شهری و کوهستانی از شاخص 371011 و
روش طبقه بندی شی گرا بر روی تصاویر سنتینل ۲ با قدرت تفکیک مکانی ۱۰ متر استفاده کردند. نتایج نشان
داد ضریب کاپا به مقدار ۰.۵ نسبت به زمانی که تنها از شاخص آ7117« استفاده کردهاند افزایش یافته است.
سارپا و اوزچلیک" (۲۰۱۷) از شاخصهای 210۷71 آ/2۸/7701 ۸۷۷81 و روش طبقه بندی 511/۲ برای
استغراج آب روی, فضاویر 73 و 8737 استفاده: گردند. هملگری سر یکت از قاخصها را با استفاده از روش
پیرسون4 اندازه گیری شاخص شبیه ساز ساختاری* و مجذور میانگین مربعات خطا!" مورد بررسی قرار دادند.
نتایج آنها نیز بر کارایی شاخص آ8/7110۷71 و روش طبقه بندی 517۸ تاکید داشت. ژی* و همکاران (۲۰۱۶)
تحقیقی در رابطه با آبهای زلال, گل آلود و آلوده انجام دادند. نتایج نشان داد که 0٩ ۸۷/1 3101/47 و
311۷77 به ترتیب با صحت کلی ۹۸,۵۵ درصد. ۹۵,۵۰ درصد و ۹۶,۶۱ درصد بیشترین صحت را برای آبهای
زلال: گل آلود و آلوده دارند. بعد از اعسان شاخضها: ار الکیلینم آنسی برای انتخاب آستاتهی استخراج آپ استفاده
کردند. علاوه بر این آنها با مقایسه روشهای دستی انتخاب آستانه با الگوریتم آتس به این نتیجه رسیدند که
الگوریتم آتس قابلیت بهتری برای انتخا تایه یارس یه ار دک وشوو همکاران (۳*۱۴) کارایی سه مدل
1 شامل 3101/3 دم310۷/1 و 21۳0۷/173 را بر روی تصاویر ماهوارهی لندست ۸ بر روی حوضه رودخانه
پانگ تسه و هوها تست کردند و نشان.دادند صحت کلی :.71716« که همان شاخص 3/7111 است و از
باندهای سبز و مادون قرمز میانی استفاده میکند نسبت به دو مدل دیگر کارایی بهتری دارد. شریفی و پرنون
(۱۳۹۶) به بررسی تغییرات رودخانهی قرهسو طی دورهای ۶۰ ساله با استفاده از عکسهای هوایی و تصاویر
ماهوارهای پرداختند. يافتهها حاکی از تغییر در همهی پارامترهای هندسی در بخشهای مختلف رودخانه با تفاوت
در نوع و میزان تغییرات است. راهداری و همکاران (۱۳۹۵) در تحقیقی به بررسی قابلیتهای سنجنده آ0 در
تهیه نقشه عمق آب و اراضی مجاور گودالهای طبیعی اطراف هیرمند پرداختند. ابتدا به وسیلهی قایق عمق
قسمتهای مختلف را انذازه: کیوو۸. کرک هس صاحصل مار 1۵ ول اش و وس لته #مورد مطالعه اعمال کردند. با
اعمال رگرسیون خطی بین شاخصهای تهیه شده و اعماق اندازه گیری شده شاخص ۸40110۷/1 دارای بیشترین
ضریب: توضیف با دادهای عمق برابر ۸۵.)|بوگشنایج را مماع ای زیین ۴ تا ۶ متر دارای بیشترین سظح
میباشد. اصغری, و پوراحمد:(1۳۹۴) به#استخراج*رودخانهی زرینهرود با استفاده از تصاویر ماهوارهای پرداختند,
نتایج آنها نشان داد بین سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴ به علت کاهش دبی رودخانه ایجاد تغییرات مورفولوژیک در
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
۵۶ نشربه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیستم, شماره ۵۸» پاییز ۹۹
پغض سای مخطلف سیار پایین استدانای آنها کشان حادوهت تقفیمی قط موزی رودخانه تحلیل مولقههای
اصلی از روشهای دیگر کاراتر است. بیشتر مطالعات در مورد رودخانههای بزرگ با عمق زیاد صورت گرفته و
تحقیقات کمتری در زمینهی رودخانههای کم عمق و کم عرض انجام شده است. در رودخانههای کمعمق و
کمعرض با پهنای برابر و یا کمتر از یک پیکسل ۳۰ متری لندست. امکان اختلاط دادههای طیفی عوارض
همسایه بهشدت افزایش مییابد و ویژگیهای بازتابی آب تا حد زیادی از ویژگی بستر رودخانه متاثر میشود
(طاهریان و همکاران, ۱۳۹۴: ۱۰۳۲). بنابراین نیاز به بررسی عملکرد تکنیکهای استخراج آب در دادههای
ماهوارهای وجود دارد. در این تحقیق شاخصهای استخراج آب بر روی تصاویر ماهوارهای سری لندست اعمال
خواهد شد و با محاسبه آستانه» سطوح آبی از غیر آبی جدا خواهد شد تا قابلیتهای دادههای ماهوارهای هر چه
بیشتر نمایان شود. صحت کلی و ضریب کاپا معیارهای خوبی برای انتخاب بهترین شاخص میباشند علاوه بر آن
رودخانه گاماسیاب از چشمههای آهکیواقع در ۲۱ کیلومتری جنوب شرقی نهاوند واقع در استان همدان از
دامنههای شمالی ارتفاعات گرین به نام سراب گاماسیاب سرچشمه می گیرد. این رودخانه از سمت نهاوند با جهت
شرقی - غربی وارد شهرستانهای کنگاور هرسین و بیستون کرمانشاه شده و سپس در بیستون با دور زدن
کوهستان وارد منطقه فرامان شده و با جهت شمالی جنوبی به مسیر خود ادامه میدهد و پس از دریافت آب
سایر شاخههای فرعی و جریانات سطحی حوضههای مجاور به قرهسو میپیوندد. برای انجام این مطالعه یک بازهی
۰ کیلومتری از رودخانه انتخاب شده است که در طوّل جغرافیایی ۴۳۷ ۴۰۲ ۴۷ تا ۴۷۷ ۲۰۱ ۴۷ و عرض
جغرافیایی ۴۷۴ ۲۳۱ ۳۴ تا ۳۸۷ ۱۰۲ ۳۴ قرار گرفته است. شکل(۱) موقعیت منطقه مورد مطالعه را نشان می
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
ارزیابی شاخصهای استخراج آب با استفاده از تصاویر ماهوارهای... ۵۷
اغلب از تصاویر چند طیفی! لندست برای استخراج پهنههای آبی استفاده میشود. در نتیجه بیشتر روشهای
استخراج آب بر اساس استفاده از دادههای لندست است (فیزیا۲ و همکاران؛ ۲۰۱۴: ۲۵). در این مطالعه نیز از
تصویر ماهوارهای لندست ۸ برای ماه می ۲۰۱۷ مصادف با اردیبهشت ۰۱۳۹۶ تصوير ماهوارهای لندست ۷ برای
ماه مارس ۲۰۰۰ مصادف با اسفند ۱۳۷۸ و تصویر ماهوارهای لندست ۵ برای ماه می ۱۹۸۷ مصادف با اردیبهشت
۶ با قدرت تفکیک ۲۰ مترااستفاده شده است. لازم به ذکر است تصاویر اخذ شده فاقد هرگونه پوشش ابر
میباشند. علاوه بر این از عکس هوایی سال ۱۳۸۲ با مقیاس, ۰۱/۴۰۰۰۰ که از شازمان جغرافیایی نیروهای مسلح
تهیه شده و نقشههای توپوگرافی ۱/۲۵۰۰۰ و دادههای /72+[51 ۹۰ متری و همچنین باند پانکروماتیک تصویر
ماهوارهای 168 سال ۲۰۱۰ با قدرت تفکیک مکانی ۵/۸ متر هم آبرای بررسی موقعیت رودخانه استفاده شده
است. لازم به ذکر است عکس هوایی منطقه مورد مطالعه بر اساس نقشههای توپوگرافی ۱/۳۵۰۰۰ مختصاتدار
شدهاند. در این عملیات از نقاط مشترک در عکس و نقشه توپوگرافی نظیر خطوط جادهای» یالهای کوهستان و
شبکههای آبراههای که در طی این مدت تغییری نداشتهاند استفاده شدهاست.
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
۵۸ نشربه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیستم شماره ۵۸ پاییز
در فرآیند تصحیحات اتمسفری گام اول محاسبهی مقدار رادیانس میباشد و از مقدار رادیانس به فرآیند
تصحیحات اتمسفری مورد نظر خواهیم رسید. بدین خاطر تصحیحات اتمسفری انجام میشود. که اثر پخش و
جذب امواج الکترومغناطیس در محدودهی امواج مرئی و مادون قرمز از بین برده شود. در این تحقیق با استفاده
از نرم افزار [/1۳7۷» تصحیح اتمسفری با روش ۳1۸۸57 بر روی تصاویر انجام شد. به این معنی که تصویر به
رآدیاسی: رابطه. (1) و بازتانب" رابطه ۲ تبدیل: شند. بعد از ترمال گرن, تصویر براق آقمال, شاخصها آماده
در روابط(۲ و ۱) هآ معرف رادیانس طیفی در بالای اتمسفر بر حسب (۲۲ * 5۳ * ۷۷//)002 (وات بر متر مربع
در استرادیان در میکرومتر)» :۸۸ و .:۸ رادیانس» 0:0۱ باند خام و0 معرف بازتاب. «.,13 میانگین بازتابش خورشید
بر فراز جو بر حسب (۱۱۵* ۷۷/00 (وات بر متر مربع در میکرومتر)» 0 زاویه اوج۲ خورشیدی بر حسب درجه. 4
فاصله زمین تا خورشید و 1۲ نیز ۰۱۴۱۵۹۲ گر زانعل فیک آبهای سطحی از پذیدههای ذیگر
سه روش اصلی وجود دارد: الف) استفاده از اطلاعات باندهای طیفی"(زاند کست؟" و همکاران» ۱۹۸۷: ۴۹۹) ب)
طبقه بندی نظارت شده و نظارت نشده (لو ووانگ ۰۰۷۰ ۸۴۱۰:۲) ج) استفاده از شاخصهای آب (جیانگ" و
همکاران, ۲۰۱۴: ۵۰۷۱) سهولت اجرا و صحت نتایج حاصل از شاخصهای آب بیش از دیگر روشها میباشد.
بنابراین از این روش بهمنظور بررسی آبهای سطحی استفادهی گستردهای میشود.
مغهوم و اصول شاخصهای استخراج آب موره استفاده درآلن تحقیقآذر زیر توضیح داذه شده است:
اولین شاخص پیشنهادی استخراجا ونیا زر آشاچسش ومع اس مخ ید رای ۱۹۹۶ پیشنهاد شده است
تا آب را در تصاویر و دادههای سنجش از دوری آشکار سازی کند. وی از باند مادون قرمز نزدیک (۷11«) و سبز
برای این منظور استفاده کرد. با توجه بهر یی که ,یل کال بای سیر درا انعکاس بالا و در باند مادون قرمز نزدیک
دارای انعکاس پایین است شاخص 311۷/17 بهصورت رابطه(۳) تعریف میشود (1996 ,61678ع۸/]0۳0):
71 با استفاده از این ویژگی آب که در طول موج سبز دارای انعکاس بیشتری نسبت به طول موج مادون
قرمز است اثر پدیدههای غیر آبی همچون خاک و پوشش گیاهی را کم میکند. حد آستانهی صفر توسط مکفیتز
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
ارزیابی شاخصهای استخراج آب با استفاده از تصاویر ماهوارهای... ۵۹
پیشنهاد شد که مقادیر مثبت نشان دهندهی آب و مقادیر منفی نشان دهندهی پدیدههای غیر آبی همچون خاک
زوا با جایگذاری باند مادون قرمز میانی(باند پنجم سنجنده 734) با مادون قرمز نزدیک در فرمول 8101/1 به
71 رسید. هدف اصلی 3/771۷/1 کاهش و حذف نویز ایجاد شده در ۸111/1 بود. معادلهای که توسط ژو
مقادیر مثبت نشان دهندهی آب میباشند چرا که آب در باند 3/11 بیشتر از 114[ جذب میشود.
مقادیر منقی نشان دهنذهی عناضر و پذایدههای انسان ساخت میباشد چرا که این پدینهها در باند 3/78 نسبت
خاک و پوشش گیاهی دارای ارزش منفی هستند (ژوه ۲۰۰۶: ۳۰۲۶).
شاخص استخراج خودکار آب (78*)۸۷۳1تقال ۷۴ ۲۸,نوشطافلریا وهمکازآن برای بهبود صحت طبقه بندی
آب در مناطقی که.دارای سطوخ سایه و نار کی و راند شا اج باند لندست در توسعه این شاخضص
استفاده کردند. هدف ۸/۳1 آشکازشازی و بارزسازی آب از سایر پدیدهها با؛اعمال ضرایب مختلف میباشد.
شاخص ]۸۷/۳ در دو بعد توسعه یافت. یکی برای حذف پیکسلهای سایه و دیگری حذف پیکسلهای غیر آب
که شامل پدیدههای تیزمی انسان ساحظا ریما نش اس هو #همکاران» ۲۰۲۴ ۲۶ ۸۷۳7 را
میتوان برای تشخیص آب از غیر آب تحت شرا بملمکگلی مه تفاده کرد (جاواکو همکاران: ۱۵ ۲۰: ۱۹۹).
معادلاتی که توسط یزیا وهمکاران ازاقه شه بعصورت رواطلر۶ و ۵) میباشد:
(۵) (۲ ۰۷۵۳۹۷۷1 ۰۲۵۳۵/1۳۲ ۰)-( 11/1۱ 066-85) 7۴ مدمآ ۸۷۷
فیزیا و همکاران شرایطی را مطرح کردند که بر اساس آن.۸۷۷1 میتواند نتایج موثر و کارآمدی را به صورت
در شرایطی که مسئلهی عمده سایه و پدیدههای دیگر همچون برف و یخ و آلبیدوی بالای سطوح انسان ساخت
است استفاده از ۸۷6 به تنهایی باعث تفکیک آب از پدیدههای غیر آبی میشود.
اگر سایه در تصویر کم باشد استفاده از ۸۷۷:1_1 میتواند باعث تفکیک آب از سایر سطوح گردد.
زمانی که سطوح دارای آلبیدوی زیاد و سایه هستند استفاده از هر دو ۸۷۷/13]_۵۵۳ و 0ه_[۸۷/13 باعث تفکیک
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
2۰ نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیستم, شماره ۵۸» پاییز ۹۹
زمانی که سطح دارای آلبیدوی بالا نیست و هیچ سایهای وجود ندارد تفاوتی بین و ۸۷۷81 و دای ۸۷۳1
مقدار آستانه بهینه برای ۰۸۲8/1 همان طور که توسط فیزیا و همکاران توصیه میشود.» از ۰,۱۵- تا ۰,۴۵
متغیر است. در این مطالعه, مقدار آستانه برای ایجاد هماهنگی بین شاخصهای دیگر صفر در نظر گرفته شده
است. در حقیقت بر اساس نتایج تحقیقات ما انتخاب آستانهی صفر نتایج بهتری نسبت به سایر شاخصها خواهد
شاحس بت آبا(83) یکی گر از قاخصهای آبزاست که هر سال, ۳۰۰ توسط شیر و لی 1 یفصووت
وجه تمایز و برتری شاخصهای متفاوت در پایداری آستانهها برای تفکیک پدیده مورد نظر در مناطق و زمانهای
گوناگون است. هر چه این آستانهها پایدارتر باشند؟ التفاده, ارحص شمول بیشتری مییابد و قابلیت کشف
تغییرات افزایش پیدا میکند. در واقع اه کانمن رات فرش دقت چنین مطالعاتی به پایداری
آستانهها ذر شاخص مورد استفاده وابسته اس اما ۲ اسلا عاش ما تاگگی سطحی ۲ تصاویز بهجای آرزشهای
رقومی ممکن است آستانههای پایدارتری با قابلیت استفاده در مقیاسهای وسیع برای شاخصهای مورد استفاده
ارائه دهد (فیشر" و همکاران, ۲۰۱۶: ۱۷۳). آستانههای هر شاخص با آزمون و خطا و مقایسه با نقشههای مرجع
4 ۳612 بزرگتر از اضر -(1 ۷711 0760-5) 4۳ مه ۸۷۷۳
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
ارزیابی شاخصهای استخراج آب با استفاده از تصاویر ماهوارهای... ۶۱
سرف اسال شاخسها و آستانه گذازی نمی توانت سیاری برای مقایسه اتواغ شاکخسیها باشت. لاسه استفاده از هر
نوع اطلاعات موضوعی,» آگاهی از درستی و صحت آن است. از این رو ضریب کاپا!ا و صحت کلی ۲ معیارهای
مناسبی برای این امر میباشند. طبقه بندی پیکسل پایه شامل طبقه بندی نظارت شده و نظارت نشده است. در
طبقه بندی نظارت نشده پیکسلهایی که دارای خواص طیفی مشابه هستند در یک گروه با عنوان خوشه جمع
میشوند. کر این طبقه بندی کاربر تغداد کلاسها را مشخص میکند: اما ذر طبقه بندی نظارت شده کاربر
نمونههای آموزشی را معرفی کرده و بر اساس این نمونهها طبقه بندی صورت میگیرد (کاپلن و افدن» ۲۰۱۷:
۴ در این تحقیق بعد از طبقه بندی به روش کمترین فاصله۲ ضریب کاپا و صحت کلی برای هر کدام از
شاخصها محاسبه شد. صحت کلی که به عنوان یک معیار ارزش گذاری صحت طبقه بندی است از جمع
قرآیهسای قطر اضلی عاتریی,خطا قسیم بر صداه کل پیکسلها ظبق رابظزا) بعدست میآید:
که در آن» 0۸ صحت کلی, 7 تعداد پیکسلها ی آرقایشی» 27 مجموع درآیههای قطر اصلی ماتریس خطا
میباشد (جنسن*, ۲۰۱۵ ۵۶۹). صحت کلو"یک برآورد کلی,از صحت"بقل بندی است. از محدودیتهای این
روش این است که پیکسلهایی که به اشتباه به ظبقهای اختصاص یافتهاند و پیکسلهایی که به عنوان طبقهد
واقعی خود طبقه بندی نشدهاند در محاسبه لحاظ نمیشوند. ضریب کاپا یک شاخص آماری است که از ماتریس
خطا بهدست میآید و صحت طبقه بندی را سوواط بای ان تضادقی بیان میکند. معادله محاسبه
که در آن» ۴ ضریب کاپا 77 تعداد. پیکسلهای:آزمایشی» : ز2 مجموع درآیههای قطر اصلی ماتریس خطا +ز7
مجموع سطر ام در ماتریس خطا و ز+* مجموع ستون رام در ماتریس خطا میباشد (جنسن, ۲۰۱۵: ۵۶۸). در
مواردی که مقایسه صحت طبقه بندی مورد توجه است از ضریب کاپا استفاده میشود. دامنه کاپا بین صفر و یک
میباشد که غناذ یک انشان ذهتدهی:همویی ی دود قشم طبقه ی شده با واقعیت میتی است+ضریب
کاپای بالای ۰,۸ نشان دهنده قوی بودن و همسو بودن طبقه بندی با واقعیت زمینی است. و اگر این مقدار بین
۴, تا ۰۸ باشد یک طبقه بندی متوسط و کمتر از ۰,۴ نشان دهنده طبقه بندی ضعیف میباشد (جنسن,
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
۲ نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیستم, شماره ۵۸» پاییز ۹۹
بازتابندگی کم آبها در محدودهی مادون قرمز نزدیک باعث افزایش قابلیت تفکیک این پدیده در این طول موج
از دیگر پدیدهها میشود. در این تحقیق, با استفاده از تضاویز ماهّارّه لندست (با قدرت تفکیک مکانی ۳۰ متر»
از طریق اعمال شاخصهای: ۸10۷۷1 ۸/010171 502000 ۵ _ ۸۱/81 ۹۳200۷۷_آ۸۷۷۳1 و ۷7۸7 و با لحاظ
آستانههای مورد نظر به صورت دستی برای طبقه بندی تصاویر به دو کلاس آب و غیر آب اعمال شد. و همان
ظور که در اشکال ۵ ۳) تضان ماک شدد ۴ وکانه کال در تفای با شاخصهای اعظرج قده
استخراج گردیده؛ که از لخاظ. بصری برای هر بینندهای قابل درکی مباشد. باید خاطر نشان کرد که با تفسیر
بصری نقشههای تولید شده آستانههای/انشخان*شیه رای أنخرّا ازودخانه در منطقه مورد مطالعه مطلوب
ارزیابی میشود. در این تحقیق چهار شأخص استخراج آب استفاده شد. علاوه بر آن اعمال شاخصها و آستانه
گذاری نمیتواند معیاری برای مقایسه شاخصها باشد. زیرا تفاوتهای جزیی بهصورت بصری قابل تشخیص
نیست. نتایج روش شناسی کاربردی نشان میدهد که هیچ شاخص آبی نمیتواند سطوح آبی را از سطوح سایه و
سطوحی ق آلییدوی پاییی,دارقدجد کسد در محیطاهایی:بویژه سایهها کد«سطوج غیر آب:دارای بارقاب طیفی
کمی هستند,روشهای ظبقه بسی ساده سمکن است پیکسلهای آب را ااز پیکسلهای یر آنب فتمایزانگند
(ورپورتر! و همکاران» ۲۰۱۲: ۱۰۳۹). در حقیقت استخراج پهنههای آبی در مناطقی که پوشش زمینی دارای
آلییذدوی پأیین آست ماد ساخشانها اسقالته سایهها و آیرقا) میتوانت بهمقذار قابل ملاحضتای کاهش یاید:
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
شکل(۴). اعمال شاخصهای مختلف در منطقه مورد مطالعه (لندست ۷)
60 ولتت ]۵۱:55 :1۱:38 18 20:62 ابوک ۵ ۵05۵0 ۵۹۵۵ با 0202
زا نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیستم. شماره ۵۸. پاییز ۹۹٩
نس 7000 ۳00 هه 7000 7100 انس 0 نیا 7
شکل(۵). اعمال شاخصهای مختلف در منطقه آمورد مطالعه (لندست ۵)
هیستوگرام تصاویر دامنه و طیفی از سطوح خاکستری را برای شاخص مربوطه.را نشان میدهد که قلهها نشان
دهندهی مناطق آبی و مرطوب است. این هیستوگرامها که شاخصهای طیفی آب را نشان میدهند در حقیقت
یک پارامتر میباشند که از طریق عملیات ریاضی بر روی دو یا چند بان حاصل شدهاند و بر اساس مشخصات
طیفی, یک آستانه مناسب برای جدا کردن دو کلاس (آب و غیرآب) از یکدیگر بر روی تصویر اعمال میشود.
شکل(۶) هیستوگرام برخی شاخصهای مطرح شده در این تحقیق را نشان میدهد. باید خاطر نشان کرد که
08 ۵6 ۸ ۵2 6 02 4 [ 6000 ۰0:50 0085
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
ارزیابی شاخصهای استخراج آب با استفاده از تصاویر ماهوارهای... ۸۵
05 و 355 وا ها 5 0 05 [ 02 | ۵2 ۵۵ ۵6 08
تحقیقات پیشین نشان میدهد هر اندازه واریانس بین عوارض آبی و غیر آبی بیشتر باشد پدیدهها بهتر تفکیک
فده و احتقال آببوفی عوار یه حذاقل میرسه (لی؟ و هکارامه ۵۲۰۹۳ 1۵۵۳۷ ,هر این مطالعنه توانلی
تصاویر لندست برای استخراج رودخانه مورد ارزیابی قرار گرفت. در هیستوگرام شاخصهای 58200۷ ۵_آ۸۷۷۳
و 58200۷۷_آ۸۷۷۳ واریانس معنی نداشته و فراوانی بقیه نقاط نیز صفر است سایر هیستوگرامها نیز تقریبا دارای
واریانس برابر هستند که اختلاف فاحشی با هم ندارند از نظر تفسیر بصری نیز همان گونه که در شکل(۳) آمده
ذر تمامی شاخصها رودخانه بد خوبی استگراج ده یام نان میدهد که استفاده از ذادههای ماهواره
لندست برای استخراج پهنههای آبی منتهی به نتایج مطلوبی میشود. در احقیقت تمامی شاخصهای استفاده
شده آتوانایی خوبی برای استخراج رددحکیه مگللیمورد: نطالگها رنه برای انتخاب بهترین شاخص بزای
استخراج رودخانه صرف اعمال شاخص کافی نیست زیرا تفاوتهای جزیی با بررسی بصری قابل تشخیص نیست.
بنابراین برای انتخاب بهترین شاخص بعد از طبقه بندی به روش کمترین فاصله صحت کلی و ضریب کاپا برای
هر کدام از شاخصها محاسبه گردید. نتایج نشان داد که شاخص 0 ۸۲۷1 با صحت کلی ۹۹,۰۹ درصد و
ضریب کاپای ۰,۹۸ در سنجنده /73 و با صحت کلی ۹۸,۱۸ درصد و ضریب کاپای ۰,۹۶ در سنجنده ۳18 و
شاخص او_آ۸۷۷۳ با صحت کلی ۹۹,۰۹ درصد و ضریب کاپای ۰,۹۸ در اسنجنده آآ0 بهترین جواب را در
بیج ااخسها بد نود انحتساس#داده است این بدا معمهاست که این رویکرد #مراحتی ,قادر یه انسختخرانم آب
ضریبکاپا | صحتکلی(درصد) | ضریبکاپا | صحتکلی(درصد) | ضریبکاپا | صحتکلی(درصد)
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
۶ نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیستم. شماره ۵۸» پاییز ۹۹
در جمعبندی تحقیق فعلی میتوان روشهای استخراج آب را به سه گروه تقسیم کرد: (۱) شاخصهای غیر نرمال
آب (۲) شاخصهای نرمال آب (۳) روش طبقه بندی نظارت نشده. شاخصهای غیر نرمال آب بر اساس تجزیه و
تحلیلهای طیفی هستند» که بر روی اطلاعات طیفی صورت میگیرند که حاصل این تجزیه و تحلیل, نتایجی
منطقی است (ژی و همکاران, ۲۰۱۶: ۱۸۳۲). در این مطالعه از شاخصهای غیر نرمال 77 و ۸۷:1 برای
استهرام آب اسقاکم شنه است: فر سحیطهایی کفسطوح کارای آلبیدوی پاییی و با سرام با سایه: هسهتن
شاخصهانیی که از دو باته استقاده میکنس میگی اس بظور حقیق بین کسلهای آب و غیر قطان و
تفکیک قائل نشوند. وجود سایهها در تصاویر بهعلت الگوی بازقایی مشاه بااسناظقی آبی سکن است باقت طبقه
بندی اشتباه این مناطق شود. و این شباهت دقت استخراج پهنههای آبی را کاهش داده و در نتیجه تجزیه و
تحلیلهای بین فواصل زمانی مشخص را تغییر دهد (ورپورتر و همکاران» ۲۰۱۲: ۱۰۴۱). وجود سایهها در تصویر
ممکن است باعث عدم طبقه بندی شود که این امر از شباهت الگوی بازتاب طیفی سایه با آب ناشی میشود. این
شباهقممکن السث خقگ,بینههای آبی.استغراج شده را کاهشن خادمو تجازيه و تجلیل بین قواصل, زطانی میخض
را تغییر دهد (فری! و همکاران؛ ۲۶۴:۲۰۱۰). #زابراین: ۸807 را میتوان برای استخراج آب با دقت بالا به ویژه
در مناطق کوهستانی که دارای سایه هستند و مهمترین منبع خطا برای طبقه بندی بهشمار میروند. را بهکار
برد. هدف اصلی ۸۷۳1 این است که باانتتفاده از آباندهایامختلف وااغمال"ضرایب بین پیکسلهای آب و غیر
آب تمایز قائل شود. عوارضی که دارای آلبیاوی پأیینی هستند ممکن"است دقت استخراج آبهای سطحی و
آستانهای که برای جدا سازی آب از سایر عوارض سطحی زمین تعریف میشود را تغییر دهند. ۸۷/۳[_810 برای
حذف پیکسلهای غیر آب: مانند مناطق تقوم و دک ماه اخته شده است: و ۸۸۷87 با حذف
پیکسلهای سایهای که ]۸۷۷ نتوانشته جذف کنداضحت کلی اراالهبوّد میبخشد. فیزیا و همکاران هدف
از ایجاه این شاخص را استخراج آب در حضور انلع کب اما مخیطی با آرائهی یک آستانهی پایدار بیان
کردند. در این تحقیق نیز تاکید بر استفاده از ۸۷۷1 افزایش جداسازی سطوح آبی و غیر آبی مانند سایهها و
عوارض انسان ساختی همچون روستاهای مسیر رودخانه است که الگوی بازتابی یکسانی دارند. هنگام استفاده از
روشهای طبقه بندی نظارت نشده برای استخراج آب میتوان به تحقیق کلویبر۲ و همکاران (۲۰۰۲) اشاره کرد
که ابتدا سطح را به ده کلاس طبقه بندی کرده و سپس این ده کلاس را به دو کلاس آب و غیر آب تقسیم
کردند. اما شاخصهای نرمال آب. شاخصهایی هستند که بهطور گسترده برای استخراج پهنههای آبی از آنها
استفاده میشود. در این مطالعه نیز از ترکیب باندهای مختلف بای استخراج رودخانه استفاده شد, بهغنوان مقال
اگر از ترکیبی از باند پنج 78 (باند 51۷114) و باند دو (باند سبز) استفاده شود میتوان عوارضی که آلبیدوی
پایینی دارند را از آب متمایز کرد. علاوه بر این اگر از باند پنج /18 و باند سه (باند قرمز) استفاده شود. میتوان
زسی لخت راب راسقی از آبشحی داد: بای ازژبانی عملکرد هر یک از باتاهای سنجتلنه 07۲ در اضرا
آب. ما شاخصهای نرمال آب را گسترش دادیم و آنها را به دو گروه مرئی و مادون قرمز بهصورت رابطه(۱۰)
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
ارزیابی شاخصهای استخراج آب با استفاده از تصاویر ماهوارهای... ۶۸۷
که در آن مهم نشان دهندهی مقدار بازتاب در باندهای مرئی (باند ۱ تا ۴) و دمبیم«زم نشان دهندهی مقدار
بازتاب در باندهای مادون قرمز (باند ۵ تا ۷) میباشد. لازم به ذکر است باند ٩ که برای تشخیص ابرهای سیروس
طراحی شده» در این تحقیق برای استخراج آب مورد استفاده قرار نگرفته است. شاخصهای نرمال اعمال شده بر
روی تصاویر سه سنجنده لندست حاکی از آن است که شاخص 77011/125 یا همان شاخص 1/8110۷/1 در سنجنده
4 با صحت کلی ۹۷,۲۷ درصد بهترین جواب را در بین این شاخصها داشته, علت ضعیف بودن شاخص
71 نسبت به ۸/1701/1 در هر سه تصویر را میتوان استفاده از باند مادون قرمز (۸71) دانست که بیشتر
نشان دهندهی انعکاس پلانکتون اهاست. با رشد و تکثیر جلیکهای پلانکتونی بهویژه جلبکهای آبی-سبز که در
بعضی قسمتهای رودخانه گسترش یافتهاند یک لایهی سبز رنگ در سطح آب ایجاد میکنند که بهطور جدی
مانعی برای استخراج آب در این باند میباشد. در حقیقت تغییرات فصلی و روزانه در زاویه خورشید. ترکیبات
جوی و تغییرات در خواص بیوفیزیکی و شیمیایی آب مانند. تغییرات فیتوپلانکتونها ممکن است بر الگوی بازتابی
آب در باندهای مختلف تاثیر داشته باشد. علاوه بر این دو پارامتر صحت کلی و ضریب کاپا برای شاخص ۸/7710۷/1
مقادیر بالاتری را نسبت: بهشاخص 1700۲ نخان یو تسوا در سنجندهی 8373/1 تفاوت اندکی بین
ی 1ظ/۸۷ و 1/13101/1 وجود دارد که ذرستی این مدا را قابت میکند: رو نشان داد که شاخص ۸/7770۷/1
در کاهش و از بین بردن نویزهای حاصل از عوارض غیر آبی و استخراج آب نسبت به شاخص 311۷/1 عملکرد
بهتری دارد. لی و همکاران نیز در تخقیقی که له مقایسه دو شاخص 372۷1 113101۷/19 بر روی تصاویر 734
4 و ]۸ انجام دادند اظهار داشتند که شاخص آ1/81017 علاوه بر این که آب را استخراج میکند تواما اثر
پوشش گیاهی» خاک و عوارض انسان ساخت را کاهش و حتی حذف میکند. فیشر و همکاران (۲۰۱۶) نیز در
مطالعهی خود:به تزدیکی بسیار شاخصهای 4 در کی 372و 011 در تفکیک آبهای سطحی
اشاره داشتند و با توجه به این نتایج انتظار میرود بهصورت قانونی عمومی برای تمامی مناطق مصداق داشته
باشد. 1/810۷/1 در مقایسه با 3101/1 برای تمایز آب در بسیاری از مناطق انسان ساخت و شهری مناسبتر
است (سارپا و اوزچلیک, ۲۰۱۶ ۳۸۶). 311011 بهصورت کامل قادر به استخراج آب از سایر عوارض نیست. برای
این امر به جای باند مادون قرمز از باند مادون قرمز میانی استفاده شد و شاخص آ1/8110۷/1 بهدست آمد که در
استخراج آب بهتر از شاخص 710۷/1عمل میکند(ژو. ۳۰۲۸:۲۶۰۶ این نتیجه با تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی
دادههای ظیفی سازگار است (جی؟ و همکاران, ۲۰۰۹۴: ۱۳۱۱) که نشان میدهد استفاده از بان مادون قرمر
میانی :در شاخض 1707/1 بضورت مناسبتر آب را از ضایر چدیدهها استخراج میکند. در حقیقت مهمترین
وجه روش در این تحقیق ارزیابی صحت است. معیارهایی که برای مقایسه شاخصها در این تحقیق استفاده شد
صحت کلی و ضریب کاپا میباشد. که قبل از آن طبقه بندی به روش کمترین فاصله با نمونههای آموزشی که
بهصورت تصادفی انتخاب شده بودند انجام شد. آب در باندهای مادون قرمز دارای انعکاس بسیار کمی است اما
این فاکتور در باندهای مرئی مقدار بیشتری را نشان میدهد. ما از این ویژگی طیفی آب برای بارزسازی و استخراج
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
۶۸ نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیستم. شماره ۵۸» پاییز ۹۹
آب در تصاویر ماهوارهای استفاده میکنيم. آستانهی بهینه باید در پایینترین موقعیت قلهی هیستوگرام تصویر
شاخص انتخاب شود. در این تحقیق همان گونه که در شکل(/0 مشاهده میکتید در شاخص ۷81 این نقدار
یک و برای سایر شاخصها مقدار صفر تعیین شده است که مقادیر بیشتر از آستانه تعیین شده (صفر و یک)
نشان دهندهی آب و مقادیر کمتر از آستانه تعیین شده نشان دهندهی عوارض غیر آبی است. لازم به ذکر است
گر موارکی کل تصویر ذارای کیفیت .بان و قطاه کسلهای مسلط آب ورغیر آب باه ماشتمقتار آستانت
میتواند تغییر کند که با استخراج هیستوگرام مربوطه میتوان به این مقدار دست یافت (لی و همکاران, ۲۰۱۳:
۴ جیانگ و همکاران, ۲۰۱۴ ۵۰۷۳). چرا که یک انحراف کوچک از آستانه بهینه منتهی به نتایج اشتباه
خواهد شد. در حقیقت ویژگی شاخص اعمال شده و کیفیت تصویر عواملی هستند که بر روی مقدار آستانه تاثیر
دارند. صحت کلی بهدست آمده در اکثر شاخصهای اعمال شده مقادیر بالا و قابل اعتمادی را نشان میدهد که
گواهی بر انتخاب مطلوب آستانهها در این شاخصها میباشد. همان طور که قبلا گفته شد شاخصهای غیرنرمال
از اطلاعات طیفی تصاویر استفاده میکنند که پیچیدگی الگوریتم بیشتری نسبت به شاخصهای نرمال دارند
بنابراین نتایج آنها بهتر از شاخصهای نرمال است. در این تحقیق نیز شاخصهای مختلف در محیط نرم افزار
1 طی دورههای ۱۹۸۷ تا ۲۰۱۷ مورد ارزیابی قرار گرفت. عملکرد شاخصهای بهدست آمده نشان داد که
شاخص ]۸۷۷/۳ با صحت کلی ۹۹,۰۹ درصد دربین تمامی شاخصها بهترین جواب را به ما میدهد. آنچه که
توسط محققین ذیگر بیان شده است نشان لا وک لا الیدی به طور مستقیم.به تجربه کاربر
بستگی دارد. مزیت فرآیندهای استخراج در این تحقیق مبین این است. که نویسندگان به ناحیه مورد مطالعه و
مورفولوژی رودخانه آشنایی کامل دارند. در این تحقیق هدف اصلی ما تحلیل و ارزیابی شاخصهای آب برای
استخراج رودخانه گاناسیاب در تصاویر نی اگرلی 0 بو این یافتهها نمکن است برای سناطق
رودخانهها از حساسترین سامانههای محیطی بهشمار میروند که تحت تاثیر فرآیندهای هیدرودینامیکی حاکم.
تغییر و تحول در آنها نسبتا سریع بوده و شاید از این نظر قابل مقایسه با سایر سامانههای ژئومورفولوژی نباشد.
روشهای سنجش از دور ماهوارهای از روشهای متداول شناسایی آبهای سطحی میباشند. در این میان
تصاویری برای شناسایی پهنههای آبی مناسب هستند که از ماهوارههایی تهیه شده باشند که دارای باندهای
جذبی آب باشند. ماهواره لندست از جمله ماهوارههای پرکاربرد در این زمینه میباشد. با توجه به حد آستانه
مناسب و منطقه مورد مطالعه در این تحقیق شاخص ]۸۲۷۷۳ دارای عملکرد مناسبی بوده و دقت بالایی در
شناسایی آبهای سطحی دارد. آستانه مورد استفاده در این تحقیق از روی هیستوگرام شاخصها استخراج شده
که دقت استخراج رودخانه را بالا میبرد. ضمن اينکه سنجنده ]0 به دلیل این که قدرت تفکیک رادیومتریکی
بالاتری دارد در انجام این مطالعات قابلیتهای بیشتری دارد این در حالی است که استفاده از دادههای رادار
هزینه بردار است. نتایج این تحقیق نشان داد که شاخص 711۷1« نسبت به شاخص آ3/710۷71 ضعیفتر عمل
کرده که غلت. آن را میتوان در باند استفاده شده جستجو کرد غلاوهبر آن تزدیکی صحت کلی و ضریب کاپای
71 به ]۸۷۷ دلیلی بر قوی بودن این شاخص است. به طور کلی قابلیت دو شاخص مذکور برای تفکیک
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
ارزیابی شاخصهای استخراج آب با استفاده از تصاویر ماهوارهای... ۸۹
رودخانههای کمعرض و کمعمق مطلوب ارزیابی میشود و آستانهی پایدار این شاخصها در فرآیند کشف تغییرات
عملکرد موثر و قابل قبولی دارند. باید خاطر نشان کرد که استخراج رودخانه صرفا با استفاده از تعریف آستانه
برای شاخصهای آب میسر نیست. پیشنهاد میشود در مطالعات آینده ویژگیهای طیفی آب و پوشش حاشیه
رودخانه بررسی شود تا بتوان بین پیکسلهای خالص و مخلوط آب تمایز قائّل شد. افزون بر این بررسی ویژگیهای
فیزیکی دیگر آب مانند مواد معلق عمق و جنس بستر در شناسایی رفتار طیفی رودخانه موثر خواهد بود.
اصغری. صیاد؛ پوراحمد مهدی. (۱۳۹۴). شناسایی و استخراج تغییرات رودخانهی زرینهرود در فاصلهی
سالهای ۱۹۸۹ تا ۲۰۱۴ با استفاده از پردازش تصاویر ماهوارهای. هیدروژئومورفولوژی (۵): ۰۱-۱۶
شریفی» محمد؛ پرنون» فاطمه. (۱۳۹۶). مورفومتری و بررسی تغییرات مولفههای هندسی رودخانهی قرهسو
طی دورهی ۶۰ ساله با تاکید بر پایداری رودخانه» هیدروژئومورفولوژی» (۱۳): ۴۳-۶۲
طاهریان, الهام؛ خواستار بروجنی, میلاد و صمدی, حسین. (۱۳۹۴). مقایسه شاخصهای آب به منظور تفکیک
خودکار رودخانههای کمعرض و کمعمق در تصاویر لندست. سنجش از دور و 0715 ایران» ۴(۷): ۹۹-۱۱۶.
راهداری» وحید؛ ملکی» سعیده؛ راهداری» میثم؛ محمودی» سعید؛ ور ملایی» نیّره؛ علیمرادی» محمدرضا؛ آبتین» الهام؛
کدخدایی,؛ مهدی و پورمنافی, سخید.. (۹۲۱۳۹۵ تجارب و پیامدهای انتقال آب بین حوضهای در جهان بررسی
قابلیت دادههای ماهوارهای چند طیفی در تهیه نقشه عمق آب و اراضی مجاور ذخیرهگاههای آبی. تحقیقات
۲( آ 0 0۲120492-8 علوولقس۸ 2014 .13 رد۷۷ مخ وعهنآ ما مصق11 ,10 ,28۵0 ۷۷۰ ما 2 1۰
672-6 :(5)7 ,ام عصنعدگ عا معا بع م20 ۱210۰ 1266 1۱00 10۶
۸ :100 ۳۲۲۳۵0 ۷۷۵۲۵۲ ۸0۵۵0 2014 .5 ,87۵۵ بظ باامطاک۳۵ بل وال30 6۶ مهقنو ۳۲
۶و عطنحد5 ۵۲۵ ,1220 1200۹26 عافد 6وام 20 ۱20 ۵۳۵۲۵ 1۵۳ ۵۹۵۵ ۵۳
۳ 00۶ط۵۲ 106 ۷۵۲۵۲ 1200۹2 عصسفمص۲ 2016 1 ,320 با ,۲1000 بش۸ ,۳۵6۳
1 ۳۷1۳۵6 ۵۲ عدنکدصگ عمط ,۸02112 6۲6 صز د ها نکقلن ۱۱210 20102160
040 12666 1007اع او 00000000 ۸0۵۵0 .2010 ۷۷۰ بناج 1106 ,۴ بلباه۳ بح باعقع۳۳ بل ,۳۲۵۵۷
68 5۲6۳ 6022۵63 ,اهوم 2720 28002400 عصدمععد او ۱1۵ صز فده ۳۵ 0۵
0 ۹۳۲266 906۵ ۵۲ 00000000 عطا فصد 12005 آهاد ۳۵ .1995 ۳.۵6 و۲۳9
-2423 :(16)13 مق طنقصه5 عامصعط که هس آهدوناهماصا مق ق20 2-0 ۳۵ کفع 23۳
67 1۳۵۳۵۱ 12665 01 ۳:۵0 9۵ 13610۷ ۸ .(2015 .ل.۸ مکنسا مک هانگ ,5.10 مکله/12
۸0۵0065 ,65اه 6۹006 0۵ ۳0۹5 آهنمهوک ه !از 020 عانااه امک (0۵م0 ممعد5
02012 طلاباه5 0۶ رازه بصن مصونان۳ 4 معصزد۳۳۵۹ سا (دازع0 ,ر2015) مط.ل مصععص[
۲60 10۳ 1۳۵۶۲1۵۶ 08206 که لاس۸ .2009 بظ بعناو/۷ ما ,ق7820 ما بل
-1307 :(75)11 معصاکد5 م۴۵ ۶ عصممصنعهط ععصصد00ط 2 ,خ06 1۵ ۱۷۷۵۵۳ ععص 0
۳ 310100 ۸۳۵۲۵0 م۸ 2014 .1 بمقن2 بل ۳۳۵۵۵۶ ,لا با با بباظ7 ,36 ,ق۳۵۵۲ بل ق1180
5067-0۰ :6 معطزدد5 عامصعط ,1220 1200524 ۳۹۵ کععاه] وصد ۸5 عس ۳۵۹
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
۷ نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیستم, شماره ۵۸» پاییز ۹۹
01-2 56 عطزعی 0061 ۵۳۳۵00 ۹۵۲ ۷۵1۵۳ 000-200 .2017 نآ مصقل۸ ,6۰ مصقاصمکا
143-7۰ :(50)1 مقعطتفده5 عامصع ۸ ۵۳ آقسه. مفع ۳00 ,128203 21011106
116810021 1۵ (0ع 120 1200521 1 دنناوخ 2002۰ 3/۳۰ عمط ما۳ ,کلنط7670ظ ,5.3 ,101066
6 2۸ [0 5600 200 8 ۲200۶21 ۲و ص6۲ 2018۰ .ک.۸ مطقمس۸ ۳۰36۰ عط 056 ون ۴/208
1-7 :10 لزع 06010 فص احطامه 660 اه امه ,3060 ۷۹۱۵ 0۵ کع 106 ۳۹0۵ ۱۷۷3۵۳
1 00102۳۹0 ۸ .2013 .2 ,ق78۵0 ,ظ بضناگ بل ,0 بل ق۷۷۵2 ,1 بنا0ظ7 ,۳ بقهناآ 2 ,0 ,۷۷ شا
+۳11 ,17 1007 ۷۷21۵۲ 101110۵6 310۳۵1700 ۲۳۵ عصنعنا عسزم 20 ۷۷:۵۶ ععداسگ ]۲
10031066 20 301005 دم عانعها۲ عععساآ ام جعسک؟ ٩ 2007 .0 ,۷/۵۵ ,10 متثا
-823 :28 ,560808 6۵۵ ۵1 موز نهد ماحصصا بععص م۳0 مها عصذوصصها
طز (۲۲0۷۷1) +1000 ۷۷۵۲۵۳ 0106 200نه 3 عط) او ععد 75۵ .1996 کلیک ,2/0106
-1425 :(17)7 بعطافم56 عامص ۵۶ آممس 0 م1300 ,120065 ۱200 0060 ۳و ماه مصناع0
018 کلصدا۷۷۵ ,۱۷۷۵۵۵05 1و عداعدمگ 116 عانا ماد .2002 3.۳۰ ,8۵۵۳ ماگ م0269
0 1012000۶0 15۵ .1987 قبط و06 بظبا بص066 ,3.8 ۸۷80۰ ,0.6 ,اقنت ۳۸۵۵۵
0 6 ۳ 01 آق 0[ 1۸/۴۸۵ مقععسش۸ ماگ -مماه] فص ۹ اااصنم دمحععگ میگ
006 عدزکد 001000 ععصعط مهد ماه و0ط 2۵۶ 2017.۷۷ 34۶ کلناه020 6۶ رد5
-381 :11 ,501666 10 بوانکهنصنا ند 1 ۶و اه ,۵ا0 1 ,5000 ععاها ام چ9 ععی ۸
6 1280۲۷ +۳1۷ :120 1۳۵ ۳3۳۵۵0۵ 000 ۷۷۵۵۳ .2010 و شا ما ,56
8 0۵1606 ۵۲۵۲ 0۲ 200086 ۸0۵100 2012 با ,6لا 18 با تقاط ب ,۹۷۵۳۵۵۵۵
1037-0۰ :10 ,ف00ط3/61 ومع مص066 مه وعمامصصنا معاهل هه انس 120042۳
۳ 1280۲۷ 07 1200:21۲8 اه ۳۷۵12۵005 .2016 .5 ,1028 بل ۳۵۵۶ ,26 ,20 ,که ,10 ,17 ,2616
-1826 :(37)8 مق صاک560 عامصع ۸ که ما3 آهد 13۳20 60۳20 ۱20 دهاز 00060
6 ۵3۵۲6 ۵ (۲۲0۷۷1) +100 ۱۷20 مان من مود که 2006۰31001۵00 1۰ نهد
:(27)14 ,عصکد56 عامص ۴ ۵1 آق 10 آهم13620 بعحطز ومعصعک رامغ مها ۵66 210۳
0 41۱ ۳۵۲۵۲۷ 1۵۹۵۵ ۵۵ ۱۳۲۹۲ 23:03 آ۵ ۲۰۵۶۰۱۲ +کوز 1۲۵۲۳ 00۳/۱۵۵060
|
آب به عنوان یکی از مهم ترین نیاز های انسانی برای ادامه حیات منابع آبی می باشد. با توجه به اهمیت موضوع، بحث مدیریت و بهره برداری اصولی از منابع آب به یکی از موضوعات مهم جهانی تبدیل شده است. داده های سنجش از دور در اغلب موارد در مطالعات استخراج پهنه های آبی مورد استفاده قرار می گیرند و نوع داده های سنجش از دور مورد استفاده نیز نقش مهمی در استخراج آب دارند. در این مطالعه به بررسی توانایی ماهواره لندست با اعمال شاخص های مربوطه، به میزان استفاده از رودخانه گاماسیاب در استان کرمانشاه و مقایسه این شاخص ها پرداخته می شود. ماهیت خاص رودخانه های کم عرض و کم عمق باعث افزایش پیچیدگی مطالعات چنین رودخانه هایی با استفاده از داده های موجود شده است. استخراج آب از تصاویر سنجش از دوری، طی دو دهه اخیر بوده است . شاخص های آب در ابتدا با استفاده از سنجنده های TM و ETM توسعه یافتند. اما عملکرد بهتر آن ها در لندست 8 به خوبی توسط محققان مستند شده است. در این تحقیق از شاخص های NDWI ، MNDWI ، AWEI _ nsh ، AWEI _ sh و WRI استفاده شد. با استخراج آستانه بهینه از هیستوگرام شاخص ها و اعمال این آستانه، منطقه مورد مطالعه به دو کلاس آب و غیر آب طبقه بندی شد. سپس صحت کلی و ضریب کاپا از هر کدام از شاخص ها گرفته شد. در پایان نشان داده شد که شاخص AWEI با صحت کلی 99.09 درصد و ضریب کاپای 0.98 بهترین جواب را در بین شاخص ها در منطقه مورد مطالعه می دهد. نتایج این تحقیق نشان داد که این رویکرد به راحتی قادر به استخراج آب از تصاویر ماهواره ای بوده است.
|
6,324 |
421670
|
املاي برخی واژهها گاهی داراي گمیود است و بنابراین. خوانش بعضی حروف, کمانمندانه
بوده است. من خوانش هنینگ را دنبال کردهام که در مرور کتاب بنونیست پیشنهاد داده است.
هنینگ در ملاحظه نهایی در [متن] 4:74 ۷5 6۲/۷۷ را اشتباه دانسته و درست آن را 8:1
«به همراه جهان درخشان بزرگ (و) انئونهاي مقذس» ترجمه "کرده است." او این متن را چند
سال پس از آن منتشر کرد" که 15001۳ 7: 8116 03 روا :۳:۸ ۰83/01 13/3-4 «فضاهاي
مقذّمهه نسخه پارتي این متن در 7352 /3 در گوشه بالاي روي صفحه (در نسخه چینی» پشت
صفحه است) دیده میشود. این بخش» سه سطر است که با خظ بسیار درشت نوشته شده
۴ هنینگ» خود. این عبارت را: « 106 0۶ 2002 اوه عنهانامتم عموعد معصه عموعد اوعد مکمفمای اه همعط
۳۵۵۵۳6۳ هلسوزمنل» در 33 نقل کرده است (566 0۳ 70 :1936 ,8ط0ع11).
آن بخش از سرود بزرگداشت که بر آنم در اينجا آن را منتشر سازم» همانگونه که در بالا گفته
شد بخش پارتی و سغدی است که در هر دو دستنویس مانوي 80 16 و 40/8 11 (نسخه
پارتی) وجود دارد! و در یک قطعه شغدی با عنوان 412 3/1202 (دستنویس مغدی) نیز این
بخش موجود است. ادامه سرود ستایش» فقط در نسخه پارتي 79 31 پیدا شده که البثه انتشار
نیافته است و هم چنین در 40/۷7 8. براي شفافیت بیشتر متن بازسازیشده پارتی» با توجّه به
مطالب سه نسخه " میآید که در کنار نسخه شغدی در پایان مقاله ارائه شده است:
۱. اظلاعات منتشرشده دربار این قطعه, تا حدودی پیچیده است. مولر پشت دستنویس را در سالي ۱۹۰۴ منتشر کرده
است (48 :1904 ,۸/116۲ و بویس نیز در سال ۰ آن را نقل کرده است (4 :1960 ,30126). او خودش متنی را که فقط
پشت دست نویسش را داشته» در کتابش با عنوان 14 40 31 منتشر کرده است (21 ۲۵۲ 91 :1975 ,30(66). این خطا در سال
۳ در کتاب کلیمکایت نیز تکرار شده است (397 :1993 ,ازه«/1))؛ اما زوندرمان در سال ۱۹۹۶ آن را اصلاح کرده
(15 :1996 ,502040۵2) و عکسی از هر دو طرف با عنوان .2-۳0 45 چاپ کرده است. وبر در سال ۰۲۰۰۰ قطعه ۱۳ را با
ابهامی بسیار منشر کرد. در واقع روي برگ دستنویس 40 36 براي نخستین بار در اینجا بازسازی شده است.
۲ اگرچه از متن موجود در 79 16 تا اندازهای استفاده کردهام» ویرایش کامل این دستنویس را به زمانی دیگر موکول
این سرود ستایش چکامهسرا خطاب به خداق نور با نیایشهایی ستایش آمیز است. هر چیزی در
سرزمین روشنایی, گزیده و کامل است و همه آفرینش نور کامل و بیهیچ نقصی است. پدر
روشنی که خود در هیچجا به وصف نيامده است» مبدا و سرچشمه همه آفرینش سپند است که
در ریخت بیعیب و کامل است. این موضوع در متن» با استفاده از صفتهاي عالی تأکید موکّد
یا عبارتهایی مانند «ستوده و آفرین بر تو باد ...».
این متن: [* 0071۵ /3/2 (](۵) لام [48 رز 0(]902) ۷ بور" 8/11-12/ با ترجمه
سغدی در412/7/6-8: 3/1۵102 (بنگرید پس از این) "تام : ۹:10 ۱2-۷۷۵۲ 2-۳۷4۱ 1/۷۷ 25
۲7" بازسازی شده است. از آنجایی که 40/8 37 (بنگرید پس از این)» همان متن 80/۷7 /2
است. سطرهاي کمشده روي دستنویس را میتوان اینگونه بازسازی کرد:
0 6 ۰۵ * ۳5 :0 ۷۷۱۵ ۴ ۵ ۵/۵ ۹۹۷۷ * خلرم ۳ رو ۵۹۵ ۲۹۹۵۵
از این گذشته. این بازسازی با متن شغدی تصدیق میشود:
* 2 ۳۳5 ( )1 1(0) ۳/۵۲ * 0 2-۷ ۳۷/() 5()* اوق( ) 2 و۵ ۳
+( -412/1/6 مسن۵/2) 00 ] () [* ادا خطم] ط اسگ 1 (8) 2 دص 0اه)
همه متن این بخش از سرود ستایش (۷/1-12)» بر بنیاد این عبارت تنظیم شده است: «ستایش
و آفرین (هست يا باشد) بر تو خرد/ ذهن/ فهم/ هوش /[اندیشه]؛ از این رو ستایش باشد هر
کجا خردها/ ذهنها/ فهمها/ هوشها/[انديشهها] هست». پنج اندام نفس [بهمن بزرگ]: خرد.
ذهن فهم» هوش و اندیشه! و مفهوم آن همان پدر بزرگی است که بنیاد و سرچشمه همه آفرینش
روشنایی است؛ بدینسان» این سرود به همنخمگان روشنی وابسته است. با پنج اندام تفس»
پنج عضو پدر مطابقت مییابد که از او صادر شدهاند." موردی مشابه در سرودی ناقص از این
۰۵/0٩ 28 گرگ و۰ ۳ ۷ [5 16۵ 1۵5 ۵5 10] سکم صقعمونهد0
۱. در این منبع: (42 :1926 ,۰)۷/210900/00101-1.602 معادلهاي پارتی. شغدی» چینی» شریانی» عربی» یونانی و لاتین»
پنج عضو نفس [بهمن بزرگ] در جدول ارائه شده است.
.5 ,28 ۵91 ,92 :1975 ,30206 :70 :1904 ,2/006۲ ,75/۷/1-3 3 .3
این دست نویس» تا اندازهای در بر دارنده همان متن 7۷ ۲ است که سرصفحه ! آن چند سطر
بیشتر (1-3/) دارد که به احتمال» معطوف به عنوان قطعه پیش است يا اینکه ممکن است
براي همیشه ریخت نهايي آن ۷/6۵ ۵ حطز ۷۷2۹۵ باشد.
۱. بررسي جامع سرصفحههاي قطعههاي ستایش بززگان که به مورانو تقدیم شده زیر چاپ است.
این قطعه شامل دوازده سطر ترا کامل است که فقط سطر نخستش ناپیدا است. نوشتار بسیار
واضح است: 6 از از با نقطه متمایز و زبرنگاشت شده است.
بازسازي 1( الوا 1:2۷ [ ۰ ۸ سا 2-3 «پدر همه آفرینش زنده» از روي
کمان انجام گرفته است. خوانش متن پارتي (2/817/)00ع۳8 8:1 [0۳۷/9۳] ۵8/رز در این جا»
0 ,0۳۳۳۵65 6۲ کافتا 20 ,5016 5090108 کصا7 ,19400 5۰ وتاقنطع0ع8
1 56716 3603 1/076 13 ۵۲۱۹6۲۹ 1۳۵301 1۳3۵ ]٩ عاووامایه ۸ ,1960 .36 بع 580
,76 807200 090 2675100 1/2416 1/0660 1 220007 ۸ ,1975 عر0ظ۵ .2/1
بسنا 363 ,10 ۸7۸7۸ معط کعط اقا ۵ ۵ ,1934 عستصص ۰ظ ۸۷۰
713-7 2780 ,11 850۸5 ,قنه2 ۶و عام صعنفوهم5 ۵ط 1 ,1964 8۰ 00ص136 ۵۰ ۷۷۰
6 20 2/00 عطا که تمصع صعنفمک ۸" ,1948 ص11 8۰ ۷۰
,(10ک۸ [0611۳۵ ۳0۱۵ ۵۶ )5116۳۵۵۵ 16 01۱ ک05 ۳ ,1993 .7 13 ماز6)ا نا
6 1 0۳۲۳6۵۲ ۵ ,هنصن130 م0 صعقطا خصق/3 ۸ ص0۵ 10۵۳ ۰ ,1/107220
5۰ 1076۳306 ]٩۹ ۵۲۵۵۵ ]۲۵۲ ]13۵۳۳۵۵۹۳۵ ۳3و21 1۳۵ ]٩ 5و معط
۰ ۵۶6 5۵۵10-56۳ 1 ۵516 ع ]7700561 ,1904 کل ۷۷۰ .8 1/116۲
۵07 ۱ ۵5 ]7۳ 71706060 717010 ,1996 .(60) ۷۰ ,ت5ق067نا5
عا ۵۶ 56000 (5600503) 10۳6۲ ۵ط 1 نصه15 ام قزقط مقنط نم 310 ,1943 بنط0 خاه]"
7 ,1707116۳38151705 17 باکع7 وساااعاک 26 ,1926 ۷۷۰ متاصعا سل بانط ک210 ۷
6 ابا 1 ۵۷5 7۳۵0 1/0060 10100 ,2000 .(.60) .30 ,06۲ع1۷
.4 567165 7 2ع 16 هناگ متسه هگ جسحاص وتا اتکصذ کتام م6 ,۳۵0 م۳0ط2 ,1934
|
در این جستار، با توجّه به سه نسخه پارتیِ M 80، M 40 و M 79 و با در نظر داشتنِ دست نویسِ سُغدیِ Mainz 412، متنی مانوی که درباره ستایشِ بزرگان (Wuzurgān Āfrīwan) است و با عنوانِ «ʽstʼwʼd ʼwd ʼfryd ʽyy tw» (ستایش و آفرین شده ای تو)، بازسازی و ویرایش شده است.
|
31,646 |
466631
|
۵1۰ 12, 185906 1, 310.25, 50۳۳8 ۵ 56۳ 2021 00.25-6
(۸5) ۸0200 اه ما5 ۵ط)۲ 0۵ 0۵ ع زا 1 دک 620100 هد ن0مط ۱
4 706۳7 +مصمطا8 نهک مکعناصق 3 وصه ع۳ انآ که نهد عم انآ هه ععمدعهق.] صهز20۳ کم ا ص506 .0 25۰
40 13۳6۳۳6 0۶ وال۳0 ,0026 هه همع 12 صعزو20 ۵1 «مع]3۳ عامن مکعظ۸ ما۸ 0۳۳۹00۵58
4 17006۳ 82020 نهک ,33۵265 هه 1066 کم تالیه ۳ ,۲60۳6 0ص ععمع 1.2 صقزد 26 ۵1 <مو و0۳0
,۳61100 ک ۸0 امه عجه رکش صعل۸ اه وواد عطا نو اصعصمصصهی فص کاصعصعاه عطا صز کعنهانصند عصرمک
6 .265 عصزنل عطا وصه اصفصع۷ی عصننل عطا معتهطاصننی عنط وصه خدصععععل کعصعل۸ دع6عط منطعصمناهام۲ عط]
کزو هه 136۳6۵0 ۵ 1۵۳ 660 عط آ6۵ ۳۵۷ کدوناهاع م عاصذ وصه ععصعنفوجه عط) که وصنص عط صز ععنه اقط) کصمناععیو
۸:05 ۶و کعصعطا عناموی مصه عنامطصهرد حعانصند عطا 0عحمطامنعل عتهط نوغطهصمی فص خ00 0و3 +عوعز عنط ۶و
۷ 136۳ ۵۶ ۵ هط کز کدمناهاعم اه ۲۵ معط عصعومط 1۵۶ م۳ 156 همه لمعناعوص ه ۶3 ماد
65 عباهتاعاطاصه 506 گتعل ما وعنس عمط ععهم دیمع نامع مامی عطا فص ناهام عاصذ آمعناعچص وعصنعت
گنل ۵۲ ۵۵۵ وتقاصعصصی اعقم. صز موه کععاع وه وصه کامیعد هم للب عز صعل۸ ۵۶ ماد عط1
,انا زذ م۵۳26 ملقطمناه که حلعباه 65 200۳026 کنامند ۷ عکممحل کدمناهاع معاصذ عنصعس 156 +کطمناهاه از
۶ ععت عطا مصه حاعه 20۳0 36۳606 ۵۶ عصعا صز کصمناهام عاصذ معتاعوص معط وصمص۸ بعاه ملفا 1۳
عطا ۶ کعناناعنطاصه عنتصفصع5 عطا هصتواضصعل جز عنهاه فکمه همم عحمه 66۵ص ع۷هط عع م1 عنام اهر
-01ر80 2015 60۵ 200 که ۶/۳۵۱ دنم 3/6 ۵ ناماما عطا. مخصوناهاه ماه محعطا عصمص۸ +ک۹6 ۷
6 ۳0۳۵۵ع21ز عطا طازم لمع ۳۳۵ نی خصعععم عطا ص فعصمتصعص 06 فلی +مقوط۸ ماه و۳۵ 6 امک اه
6 هل عطا ولد عنهاناهو عنطا 1۵ .ام فعدمنادعصع 300 عطا هنز رکش ۸ اه جوماد عطا ۵ کاصعصعله
عطا ۵۶ کوصنصهع ۳ کسامن۷ هدنک مه علنط منوطهصمی فصه 360000 موعزی که خصنمم 56۳6 ه ۳۳۵۵
۵ ۷۵ ۵ زم ععدعنفوجه عطا عمجم عمط واه فصه طامعل حنعط ههنککع مه بط ,۷۵۳۵5 هه کعصهد عصانل
0055۰ کوصنصعص هس عطا +«عففعصی ماع 366 فص ۵۳ 0ععط مفصه کصمناهاعمعاصز معطاه جعائه
2 510۳۲۷ عط] ۶ کعناسهانصند عطا ۶و منامام عاصذ نهناعوص عطا ص معنطا 0عاهاد واننامه امد ع۷هط وعطا 1106
۵ کععت ن2/67000 علنطتم وصندهعد هه فحطنزز ٩۵۳ کععیه1۵0 طعنط تا 200۳02 صه دععلها نفهطهصمی ,رکش) صحف۸
صه 0۵ ۵ ۵عن عبط کمااصعصصهی طلامط بعصم عخاصقصم۲ فص آععناعوص ج ان طلعو مه آحگعاعد)
۲و دمزازطانطممم ۵ اقطا مصعع5 از ماد کنصعلو۸ ۶و ععع عطا الم صز 0۳ ووانازدانااکصز «۵ صمنلاهط۲ کصعل۸ ۶و
6 عط کعلنعدم 3/6000 بع 0606016 هه ععصعلنی او ععلمد عطا 1۵۶ کوم ععج عطا که نا عطا وصناده
0 ع۳6 ۲ 67 3/20 ۶ 5۵۵۳ عطا صز وعاعساصه 66۵ عمط حعنطم 0م6 اه عاعیعی عط +۵ عاصزوم علاطانک که 13365
6 دوفاداطا ۸ کصمصصم) عفمع عطا کم عصع عط) دعس عانعن علعنسه عععع۸ 0060 صه عز کنط7 صقطهاعا کو ونههخصتآ ,2021 ۹احاو و۲0
باز نع برعطا که 1058 که عطاه ان از محقطک وصه عاعم عنطغ فقملص0ل مز کعطاه کانصوعم طعنطای ,(310-310/4.0- 8۷ /کمعصع ن 1 /ع ۵ کطمصصم نمی // 0 )
وا له زم رصم از کی ۵۳ بو۳۵ توصه ح خز عمط انصی توعط 0۳اط
41 506۴ :6 50۳۳8 ,310.25 ب1 عنفکت ,12 ۷۵۰ زا1560 ع20 م00 که م30 28
عصزبنل عطا اهطا ناه نوهطهصمی ماعلا اقا عصزنل عطا عصاوسی ۵۴ چا دز وصنعط تعطاه مد فصه 6۵۵ ۶و
36۳۳۵۵ عم وصه لمدمختوهی که صمتمصنطهی خ مده"س0) رام عط دا ععصعونالماصز کصعو۸ ص عجه فعصق
0 ,توح اه 36 ۵۶ دمناصع از عطا ۵1 عع 1 مصل عطا مفصقط 0۵۶6 عط 0۵ ,۷6۳۹65 حقانصن 10 بصعع5 06 صف کع 200۳02
آمناوع[ع عطا ععتهعط کعصتصعص نهص عطا خلهم ما علطزدعمم امد کن از مفصقط حعطاه عطا ۵۳ باصقاوصطز کز ۵0 کز
.1 1مط کز لفط و10 ما ۶م ععسام5 عانصکص وصه اک ه 1۳۵۳۵ کعامصزه 0 اجعا
,1۳1۵9۳۵۵-۵ ] 5000401 ]800-۵ ,که /۳۵ 36۶ من۵0ط60۳۵ من7000ع3 محقل۸ ۵۶ جاک ۵طا :۳۵۹(ع1
۸-۳0000151 ۵ 1/09110 [ 00001 ۸1-5 :2000 ۰ 60۸۵۵۵ .(1993) (۳۵۰) بل مفقهچنط گ .36 منصعطاد ددع۸ -
۸-۳0000051 1/090۵[ 00001 ۸1-5 :2000 ۰ 60۸۵۵۵ .(1997) (۳۵۰) ما1 مفقهچنط گ .36 منصقطا ددع۸ -
5۰ وا 7۵6 21007 عصه 22 تصحط 1 تصط1 ۳۵009
۸-۳0000151 ۵1 1/0910 [ 001 ۸1-500 2000 60۸۵۵۵ .(2002) (۳۵۰) ما1 مفقهچنط گ .36 منصقط اد ددع۸ -
0 10160۵1205۶ عاجش کزکه8 168661 ٩ صصعلو۸ ۴و جماگ ۵ ۹۵۶ 310 156 .(2016) ۷7۰ کل .5 5 و۸136 -
5 6 ۵۷,۵29 1106 1 ۹۷۵۲۵ 36۹۵0۲ ۲00۳9۲6۵۹ 7200۵9 منک ۵۶ ۷۳۵۵ عزوواهس۸
221-۰ م1 و(00 ۲06751 زک ۳ برووا۵ ۲۳۳ ۹۳۵ 36:0۲ 500666 ]٩ 7/105
نت۸ تصححطع 1 ۰و مف۸ل۸ 002001 ۷۵ چم عشغ-ا ۸[ ا مگ 7٩ 112000م) (0200ع17 .(3991) رت بط م0هزعصنطهمص۸ -
سدع 3/3000 حاعصق 1۵۵0 تصعحطع1 بصمنان0ج طاکنط 700/24 ک 77000 .0998 وت بش۸ مصق۸ -
6 7۵/3 1۵ 7۵70۵ 0۵۶۰ 70/31 ۵ 70070767 12000 .(2010) رل ۴ .ک ملع 3/100 عصد هه -
هز زگ 20۳۵21 ۶و 1310۳0۳۵۵0 که 6لمم1 معط ۸ .(0999) بش۸ نصهکه مگ م۸ ه .36 ,888۳6۷۵3 -
,(2)52 ,(350/3070 ]٩ 0۲19 ۲) ۳۳۵۳۵6۶ 0۳۵ 16۵۹5 ]٩ وا0 2 ۲۵٩ ام سمل +حدمنونام۸ ناک 1/100
۸8 حلزططاعقا2/0 ۵۶ کزفولقه۸ م۸ .(2019) .37 منعکه1/107 6 بش۸ مفصهک 130۳ تنص۸ یک بش۸ .ظ بن22[ع171 -
)) 3۵۹۵۵۲۲۳۵۶ 0۳۵۳/۶ و1100 ]٩ ام سول ۸-۸ کطاعمگل عصنمعق دمص عنام م2 116۳606
30110 35۳۵ نصا ص۳00 اه 56 70311 ]۵ 71670۲6۵00 .(2010) .۸ مخامص۸ 187۵00 -
[۵دزع0۳ ۲۵ کعطاعه م۸ معط ۶و رواک ص00 ۸ .(2013) بج مفناعلی روط 6 .36 منصقطحط 100550616 -
-ع]۳۵150 7050۲06 ,70۳۳۵ +قاصزه۳ ۹۹۵۳ کنعصتاعمو بش فصه 5 اواج 1 عصان۸ که عزعهظ عطا 0۵ صنک
نحص 1 221 ۳65 نع صق اه ۳ جاع 3/03 نصا ص۳00 3۲ 01096۰ 0۳۵۳۶ .(3999) 17 34۰ ماهگع 2/13 -
3010 (ع1 ق2370 تصعحطع1 ب000و ۳ 0د0ع5 36106066 6و م7 1510 ۲ ۸00 .(3990) ۳۰ مفعقطهاز/2 -
ب110ط20 520۳2 تصوحطع 1 دمن 560000 ۲/۵۲۵۰ 60116000 .(3991) 34 مفتقططا21/0 -
۳00113110 مها جم/3 +صحطع 1 00009 از ۳76711۵۲2۰ 10007 .(1998) .13 معطعزل2 -
عتطکه 31 ۷۵ دا عص و ز ند 1 معط تصححطع 1 بفم الم 17000 .(3973) وت .۸ 32۰ منطهچنط -
:0 3/35 ۰ ۸1-۸۳۵7 00001 ۷۵ بو شا ۸ ام ۵7 011200 1002001 .(1986) (۳0) 36 .36 منلعه تصامط -
132065382 عتطاکق31 مفعام/1 :ص۵طع 1 0۳/0۲ 00116601 .(3990) .۸ مفصهام5 -
20615 عنصه اوآ 018664۵ نصا و۸۱ 7067 .(3999) .77 34 .5 .۸ مذعق 13021۵0 -
2110 حصقلقطی عحطکق1< تصع0ط6 1 0و۳ 3۹5۲ 60۳600۰ ]۵ و ماک 000۵ .0997 0۰17 ۷۵۵۹۵ -
سال دوازدهم, شماره بیست و پنجم» بهار و تابستان ۱۶۰۰
مسلم مظفری, دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان» کرمان» ایران
بهجتالسادات حجازی دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی» دانشکده ادبیات و علوم انسانی» دانشگاه شهید باهنر» کرمان» ایران
احمد امیری خراسانی, استاد گروه زبان و ادبیات فارسی» دانشکده ادبیات و علوم انسانی» دانشگاه شهید باهنر» کرمان» ایران
بعضی از متشابهات در عناصر و اجزای داستان حضرات آدم(ع) راجع به عصیان.آدم» رابطه هبوط آدم با خلافت او پیمان
الهی و اسما الهی است. پرسشهای مطرحشده در ازفینه کشف حقیقت این ناصر متشابه در ذهن مخاطب و بردائستها و
تأویلهای ارائهشده» ضرورت واکاوی هرمنوتیکی این اموضوع را آشکار میکند..میبذی و گنابادی با رویکرد عرفانی از
مضامین متشابه» نمادین و رمزگونه داستان آدم رمزگشایی کردهاند؛ولی واکاوی هرمنوتیک سنّتی یا مدرن در متن هر مفسّر
درخور تأمل است. علت انتخاب این دو تفسیر برای ابر پژوهش این استکه هر دو با تأکید بر شیوه تفسیر عرفانی وبا
بهرهگرفتن از زبان رمزی به روشنگری عناصر مبهم این داستان مبادزت ورزیندهاند و اصولا میان درک مفاهیم متافیزیک و
انتزاعی و تفسیر عرفانی که زبان رمزی و ادبی دارد» سنخیّت بیشتری وجود دارد. از منظر هرمنوتیکی» میبدی و گنابادی ضمن
بیان معانی متعدّد اسما و کلمات الهی..بابیان.ژرفناکی و:اسرارآمیزبودن آنها راه امخاطبان را برای ارائه تأویلهای دیگر فراهم
کردهاند و بر مبنای هرمنوتیک مدرن دستیابی به معانی نهایی را غیرممکن میدانند؛ هرچند بهصراحت این موضوع را بیان
نکردهاند. گنابادی در تفسیر عرفانی متشابهات داستان آذم(ع) بیشت رآباا رویکردی اجتهادی و استدلالی و میبدی با رویکردی
ذوقی وبا نی .حارفانه و عاقتقانه ورود. پیذا میاکنند. ایر؟ پژوهشن به ظیره قحلیل کی سحنوای من به سامان رسیله اس
ذاستان حضرت آدم(ع)» میبدی» گنابادی کشفالاسرار بیانالسعاداه فی مقامات العباده» هرمنوتیک
ما۸ کطمصصم) عفمع عط) کم عصع عطا دعس وعاهطاسعنل علعنم ععععع۸ 0065 صق کز کنط1 مصقطدگع ۵۶ متا ,202 6 خطونسوم۲0
8 که کعطاه از از مداد وه عارم کنط وحملص ول مغ عطاه انصوعم نی ,(/4.0/ 8۷-31-3130 /کعکصع نا /ع کدمصصم هیا صاط) عکصعن]
6 از ۵۶6 ۵۳ ۷۵۷ هه ح از عوصقط امصصی وعط اسط وا خنوعی وعطا که
۸ الهیات تطبیقی» سال دوازدهم» شماره بیست و پنجم, بهار و تابستان ۱۶۰۰
داستان او و باورپذیرکردن آن برای مخاطب» جز با زبان
از راز و رمزهایی است که کتب تفسیری گذشته با
اجتهادی, عرفانی و ... را برای تبیین آیات بر میگزینند که
میبدی و بیان السعاداه فی مقامات العیاده گنابادی است که
در این مقاله به عناصر تأویل پذیر داستان حضرات آذم(ع)
عبدالله انصاری در ده جلد به طریق عرفانی و مشرب
صوفیانه با عباراتی شیوا و مسجع به رشته تحریر در آورده
است. روش تفسیری او در سه نوبت است. به طور اجمال,
اساس کار میبدی در اين تفسیر» آن است که کوایتهای: ژا
است؛ در حد ترجمه ظاهری آن. نوبت دوم بیان وجوه
معانی و قرائت ها و اسباب نزول و بیان احکام و ذکر
اخبار و آثاری است که به مناسبت آمدهاند. نوبت سوم در
بیان رمزها و اشارات عرفانی و نکات لطیف و ظریف و
دقیقی است که از روح و درون عبارات برگرفته شده
است. اهمیّت این تفسیر از آن روست که یگانه تفسیر کامل
قرآن به مذاق عرفانی شیعه است که برجای مانده است. این
درحقیقت علم و علائم آن و جهل مرکب و ملازمت علم و
قرآن و فضیلت آن. تفسیر تنزیل و تأویل قرآن و دیگر
مقدمات لازم برای تفسیر قرآن بیان کرده و آنگاه تمامی یات
را تفسیر کرده است. مدار این تفسیر بر حول مفهوم ولایت
به معنای عرفانی و شئون و جوانب مختلف آن است؛ چنانکه
در آن یات راجع به کفر و ایمان, به کفر و ایمان نسبت به
مقام ولایت تفسیر شده است. با توجه به اینکه مفسّر اساس
مذهب شیعه را پیروی از همین اصل می داند و به انّحاد ذاتی
تصوف حفیقی و تشیع به معنای وّوی آن قائل است. کسانی
زا که:از بعد عرفانی تشیع غافل اند, درباره گرایش این تفسیر
اینکه بیان فاد را در شمار تفاسیر صوفیه ذکر کند یا
تفاسیر شیعه» مردد است. با اینکه اساس این تفسیر اخبار
امه اطهار علیهم السلام و عرفان مبتنی بر آن است» مشتمل
بر اصطلاحات و مباحث فلسفی و حکمی نیز هست؛ مانند
تحقیق در مراتب وجود و تشکیک در حقیقت آن که بیشتر
به روش استاد خود حاج ملاهادی سبزواری و براساس آرا
و اقوال ملاصدرا است و از این حیث به تفاسیر ملاصدرا بر
قرآن شباهت دارد. او آرای فلسفی را با لطایف عرفانی و
قاید کلامی درهم آميخته است و در مسائلی ازقبیل معراج»
جبر و اختیار و بدا که فلاسفه و متکلمسان در آنها
تأویل نام گرفته است. هرمنوتیک به معنای تعبیر و تفسیر
برای دستیابی به معناست و در اصل برای تأویل متون
مقلّس به کار گرفته شده است و امروز به دو بخش سنتی
و مدرن تقسیم میشود. قرآن نیز یکی از کتب مقدّس
است که بر مبنای ای هفتم آل عمران «... الراسخون فی
نگرش هرمنوتیکی میبدی وگنابادی به داستان حضرت آدم (ع) / مسلم مظفری و همکاران/ ۱۳۹
دارای معنایی صریح و روشن نباشد. تا پیش از فریدریش
مبنای کشف نیت مولف استوار بود و امکان رسیدن به
معانی نهایی را برای مخاطب باور داشتند؛ ولی کشف نیت
امکان دریافتهای متنوّع و متعدّد از متن را باور دارند.
۵۸ ۱۶۲). گادامر بر این عقیده است «فهم همواره در
درون افق فهمی آغاز میشود که پیشاپیش معین است و
دارد؛ زیرا نهتنها اجزا به فهمی از کل میانجاهند» همچنین
میباید فهمی از کل» مقدّم بر هرگونه بررسی اجزا وجود
مینامد؛ قضاوتی که مقدّم است بر پژوهش. فهم سنّت از
نیت قطعی مولّف بودند. آیا میتوان به نیت موف قرآن
واحد در تفسیر یا تأویل کلام خدا به دست میآید.
در پاسخ به این شبهات میتوان گفت در خود قرآن
جدید و گر نه تفسیر) باز است؛ بنابراین» دو نکته
یا بدفهمی است. به تأویل هم نیاز دارد. دوم بر مبنای
نمی داند. هرچند به «الراسخون فی علم» این اجازه داده
از یک.آیه ارائه شدهاند. علت انتخاب این دو تفسیر برای
او یروس این است که هر دو با تأکید بر شیوه تفسیر
عرفانی و با بهره گرفتن از زبان رمزی به روشتگری عناصر
مفاهیم متافیزیک و انتزاعی و تفسیر عرفانی که زبان رمزی
مفسّر از اهل سنّت و شیعه» یعنی میبدی و گنابادی
برگزیده شد؛ زیرا هر دو رویکرد عرفانی در تفسیر قرآن
دارند. تا پیوند و وحدت این دو مذهب در جایگاه فهم و
درک کلام الهی برجسته شود و اینکه هر دو مذهب از
ندارند؛ ازاین رو در این مقاله» تفسیر آیات متشابه داستان
بر مبنای اد هفت سور آل عمران, آیات به دو گروه
۰ الهیات تطییقی, سال دوازدهم» شماره بیست و پنجم بهار و تابستان ۱۶۰۰
آدم رابطه هبوط آدم با خلافت او پیمان الهی و اسما
کردهاند؛ ولی واکاوی هرمنوتیک سنّتی یا مدرن در متن هر
عبارتاند از: ۱- آیا با نافرمانی و عصیان آدم(ع)» عصمت
او در جایگاه یک پیامبر - که در عصمت و مصونیّت او از
گناه شکی نیست - زیر سوال نخواهد رفت؟ ۲- هبوط
آدم(ع) با خلیفهالهی او منافات ندارد؟ ۲- منظور از اسما
و کلماتی که خداوند به انسان آموخت. چه نوع اسما و
که به مهمترین آنها اشاره میشود. مقاله «نظری اجمالی بر
تأویل بنمايه گناه آغازین در ادیان توحیدی) کته اه بیان
مدنظر قرار داده و تبیین کرده است (خوشدل روحانی و
هبوط آدم بر مبنای تفاسیر معتبر و تحلیل واژگانی داستان»
داستان حضرت آدم(ع) را براساس تفاسیر معتبر و با توجّه
به کلمسات و واژگان آن بررسی و تحلیل کرده است
رابطه هبوط آدم با خلافت او پیمان الهی و اسما الهی
واتفاشیری است که به روشنگری و تأویل در این زمینه
مبادرت ورزیدهاند. در این جستار در حد توان به این
«کلام الهی.در قرآن به سه نوع تقسیم میشود: یک نوع
درخور فهم و درک عالم و جاهل است. نوع دیگر را صرفا
کسانی درک میکنند که به صفای باطن و لطافت حس و
قدرت تشخیص و شرح صدر بر مبنای آیه «شرح الط صدره
للاسلام» رشیده باشند و قسمی دیگر را درک نمیکنند جز
تقسیمبندی سطوح مختلف کلام الهی این است که اهل باطل
و کسانی که به میراث رسول(ص)» یعنی کتاب قرآن علم
ندارند. ادعای فهم کامل قرآن را نکنند و آنها را از عمل به
«قرآن برای معانی والا راه کنایه» مجاز و استعاره را
پیمود. این روشن است از یکسو مفاهیم قرآنی را به ذهن
نگرش هرمنوتیکی میبدی وگنابادی به داستان حضرت آدم (ع) / مسلم مظفری و همکاران/ ۱۳۱
شناختهشده به آنان ارائه میشد و از سوی دیگر, ذهن آنان
را از معنای واقعی دور میساخت؛ زیرا واژهها و قالبهای
تغییری رایج در زبان عربی از انعکاس درست آن مفاهیم
والا قاصر بود. این امر مهمترین عامل تشابه ذاتی در
ازقبیل مبدا و معاد و جبر و اختیار وجود دارد. در برابر
تشابه عرّضیاند؛ به این معنی که در صدر اسلام بهراحتی
برای مسلمانان فهمپذیر بود و آنان با سلامت طبع خود
ولی پس از به وجود آمدن مباحث جدّلی و مسائل کلامی
بسیاری از آیات در هالهای از ابهام قرار گرفت و در
زبانی و ادبی آن است که با ورود به حوزه بلاغشت وآفهم
واژههای تمثبل, نماد رمز و ... درک ساختار داستان سادهتر
میشود. درواقع تشابه ذاتی, به ماهیت زبان قرآن و یک عامسل
درونمتنی مربوط است که با شگردهای ادبسی و بلاغی مشل
انواع تشبیه, استعاره» مجاز, کنایه و تمئیل و ... فهم معانی
فارغ از ماهیت زبان قرآن به عوامل برونمتنی یعنی همان
در هر صورت مخاطب را بیشازپیش به بهرهمندشدن از علم
راسخان فی العلم نیازمند میکند و گاه نیز با افکندن شبهات.
بر دشواری فهم میافزاید و نیاز به تفسیر و تأویل را در حوزه
نه به این معنا که (آدم» که در قرآن حکایت او نقل شده
است. نام شخص نباشد. بهطور قطع» آدم در اول یک فرد
بوده که وجود خارجی و عینی داشته است؛ ولی سکونت
آدم و حوا در بهشت و اغوای شیطان و هبوط آنها و
کاملا حقیقی و به دور از هر نوع زبان مجازی یا تمثیلی
است؛ زیرا این امر از دو حال خارج نیست؛ یا امر مولوی
و تشریعی است يا امر تکوینی. اشکال امر تکوینی این
است که در آن امکان نافرمانی نیست و اراده خداوند
بنابراین» برای آنان امر و نهی مولوی اطاعت و عصیان و
بتژداششت ذهن ما این است که خداوند. فرشتگان را در
جایگاه رایزنی خود قرار داده است؛ در حالی که او بینیاز
بیگانگی آدمیان از خداست و تباهشدن و مرگ انسان از
نتایج آن محسوب میشود. اگرچه ريشه گناه اوليه آدم از
۲ الهیات تطییقی, سال دوازدهم, شماره بیست و پنجم بهار و تابستان ۱۶۰۰
(۶۲۰ - ۳۵۶م) از متکلمان و خطیبان بزرگ مسیحی,» در
گفته است. پیش از او ترتولین (در آغاز سده سوم
میلادی) نظريه انتقال گناه را شهرت داد. به گفته او روح
چون جسم از نطفه پدر به فرزند منتقل میشود و گناه که
در جسم و روح سرشته است. در طی تولد و تناسل از
به یاد آرند (مجتبایی, ۱۳۹۹: ۱۷۹). نظريه گناه اولیه با
است. اقتضای آفرینش خداوند از همان آغاز, آدمی بود و
به علّت خطای آدم که دین آغازین مرگ و بیماری
جانگداز را برای خویش و ذرّیهاش به بار آورد. داغ گناه
در تفکر اسلامی نیز نزدیکشدن آدم و حوا به درخت
بیان شده است و مفسّران قرآن از هر منظری به آن
اینکه آیا این نافرمانی را هم میتوان مثل گفتگوی خداوند
با ملائکه, با دو فرض بیان کرد. فرض نخست., در نظر
آگاهی بخشیدن به عموم بشریّت نسبت به عواقب هر نوع
نافرمانی است که به هبوط و تنرّل ایشان منجر خواهد شد.
با توجّه به مطالبی که پیش از این بیان شد باید گفست
اگرچه بهظاهر زبان داستان در این بخش هم (خوردن از
عینی این نافرمانی از آدم و حوا در بهشت نقض نمیشود.
فرض دوم این است که باوجودی که یکی از موارد
باشند که جز ورود به حوزه بلاغت ادبی زبان قرآن, معنای
رویدادی در بهشت قبل از هبوط برای آدم و حوا اتفاق
همه آدمیان و نشاندادن عاقبت سو آن» یعنی از دست
پرسش دوم اين است که آیا با نافرمانی و عصیان
آدم(ع) عصمت او در جایگاه یک پیامبر - که در عصمت
رفت. در پاسخ به این پرسش مفسرین دو نوع عصیان را
قانونی. او سه دلیل برای اثبات این ادعا ارائه میکند:
سختی و شقاوت هبوط به دنیا که لازمه زندگی فررآن
است» نشود. دوم اینکه آدم و حوا بعد از آن اشتباه توبه
کردند و گفتند: الا ربا ظلضتا انشسنا وان م تعفر نا
قبول حق اثر خطا به کلی از بین میرود؛ چنانچه گفتهاند
«التائب" من الذنب کمّن لاذنب له). سوم در آن روز که
آدم مخالفت کرد. هنوز دینی تشریع نشده بود که نافرمانی
از حق مصداق پیدا کند. دین بعد از هبوط آدم» تشریع شد
نگرش هرمنوتیکی میبدی وگنابادی به داستان حضرت آدم (ع)/ مسلم مظفری و همکاران/ ۱۳۳
جعفر صادق(ع) به این نکته اشاره دارد که عصیان آدم از
سر نسیان و ترک احتیاط بود؛ نه از سر تعمد و مخالفست
می داند. او گناه را به همان امانت الهی تعبیر کرده:است که
بر همه آدمیان و بیشتر بر روح پاک محمد مصطفی(ص)
افکندهاند «جهانی باید تا ذرّهای از این ظن و گناه» او را
نصیبی دهند که عبارت از آن امانت آمد و بر آذّم و
آدمصفتان بخش کردند و بااینهمه جز آنچه گفتند که از
«ظلوما جهولا). ذرّه ای از اين گناه» جهانی را کفر آمد؛ اما
گناه آدم و حوا را در راستای تاریخ پيوسته انبیا و آغاز
دین و اخلاق به کار گرفته است (گندم دین). او مقصود
از سرزنش آدم را بدین گونه بیان می کند «تشنیع آبر آدم از
بهر آن بود که آن گندم دین تا در عهد او در پرورش بود
و هنوز کسی از آن تناول نکرده بود. چون آدم را بر آن
دست کاری خویش می بایست نمود تا دیگر انبها هر کسی
دست کاری خویش بنمایند. تا چون وقت پختن درآید. به
به درخت ممنوعه و تناول از آن؛ دو تأویل ارائه میکند:
۱- بر مبنای نگرش جبرگرایانه خود به قضا و قدر الهی
نیست. پیر طریقت گفت «الهی تو دوستان را به خصمان
مینمایی» درویشان را به غم و اندوهان میدهی. ... از
خاک» آدم میکنی و با وی چندان احسان کنی» سعادتش
بر سر دیوان کنی و به فردوس, او را مهمان کنی و خوردن
آن در علم غیب پنهان کنی» آنگه او را به زندان [دنیا] کنی
آزمایش خود را در پیشگاه حق پس داد ذات حقیقی
«و عصی دم ره ... و عصی آدم سیاهی محک بود.
هر کس نقد خویش بر محک زد تا نقدهاشان بیان افتاد که
با یگ امن ور به نف اقا عیر" یا شد آنبیا
خاری [تکبّر شیطان] بود محقّق و گلی [کنایه از شیطان]
بود مزوّر. گل بکند و بینداخت و خار بماند در دید
بود با خود درست کرده که در معدن او زر است و خود
آدم زد نقدش قلب آمد. در معدن خود نفط و قیر دید و
به جای زر سبّج سیاه دید» (همان: ۹3) و ۲- در جای
دیگر دلیل این خطای ناخواسته آدم را مهر و محبت الهی
«پیری از پیران طریقت را پرسیدند «آدم صفی با آن همه
دولت و منزلت و رتبت که نزد خدا داشت. چه حکمست
بود که عصیان و غوایت دربارهه او فرمودا» پیر بر زبان
حکمت و بر ذوق اهل معرفت پاسخ داد که «تخم محبت
در زمین دل آدم افکندند و از کاریز دیدگان, آب حسرت
برو گشادند و آفتاب |شراق بر آن تافت» تخم قابلیت
روئیدن یافت و هوای فراموشی "فنسی" او را در صحرای
۶ الهیات تطییقی, سال دوازدهم, شماره بیست و پنجم بهار و تابستان ۱۶۰۰
بهشت بپرورد و آفتاب بیعزمی "لم نجد له عزما" آن را
خشک کرد و به داس گزینش الم اجتبيه ربه" بدرود ...؛
آنگاه خواست که او رابه آتش, پخته گردانده تشوری از
سیاست "و عصی دم" بتافت و آن قوّت عشق در آن تنور
اولایی از او سر زد. اضولا دوران سکونت آدم دز بهشته
۵ ولی ذیل آیه «و عغصی دم ره (طه/۱۲۱) ترک
اولی» حضرت آدم را مخالفت با امسر تکوینی یا تکلیفی
که دوران سکونت آدم را دوران آزمایشی میداند نظر دوم
او که عصیان آدم را ترک اولی تفسیر میکند. ظرفتداران
بیشتری دارد؛ هرچند نظر او هم بیشتر متمایل به ترک
اولای آدم است. او در ادامه توضیح میدهد گناه:.و عصبان
منظور از قسم اول» تمام گناهانی است که از هر که صادر
نیست؛ مانند خوردن اموال حرام و ظلم و زنا و دروغ؛ اما
گناه نسبی گناهانی است که با توجه به مقام و شخصیت و
میکند و نمازی میخواند که برای او یک عمل شایسته
است؛ اما این تعبیر از یک عالم درس خواندهه باسابقه
ممکن است ناشایست باشد. این همان چیزی است که در
مقرّبان است؛ بنابراین» انبیا با آن مقام والای ایمان و
معرفت» هرگاه کاری از آنها سرزند که دون شأن و مقام
آنها باشد» ممکن است از آن تعبیر به عصیان شود؛ در
است. خواندن یک نماز با کمی حضور قلب برای یک فرد
عادی فضیلت است؛ اما برای یک پیامبر یا امام گناه است
(گناه نسبی» نه مطلق). گاهی از این معنی بهعنوان ترک
اولی تعبیر میشود و منظور از آن عملی است که ترکش
ترک آن و پرداختن به قضای حاجت مژمن اولی و بهتر
است (همانگونه که در روایات وارد شده است). حال اگر
کسی قضای حاجت. مومن را رها کند و به جای آن
انجام" ذادهترک اولی کرده است و اين کار برای اولباالله
و انبیا و انمه هدی» علیهمالسلام» مناسب نیست و اینکه
بعضی وگ اق کرهانل که ترک اولی حتما ذرباره کارهای
یکی ادیگر از متشابهات داستان آدم(ع)» هبوط او به زمین
و رسیدن به مقام خلیفاللهی بود که پیش از آن, خداوند
فرشتگان را؛از.آن مقام آگاه کرده بود. چگونه امکان دارد بر
هبوط او به دنیا شود! گویی خلیفهاللهی آدم(ع) مستلزم هبوط
او به این عالم بوده است. با زبان ذوقی مکاشفه و تأویلهای
کوچک ترین پرسش را در ذهن ایشان بر نمیانگیزد؛ ازاین رو
دارد که بعضی شاید با وجود ارائه دلایل محکم راجع به
نگرش هرمنوتیکی میبدی وگنابادی به داستان حضرت آدم (ع)/ مسلم مظفری و همکاران/ ۱۳۵
پیش از هبوط او به زمین» عشقی میداند که حتی عرش
جانشینی آدم(ع) در زمین» آتش عشق بود نه چیز دیگری.
(بقره/۲: ۳۰). عالمی بود آرمیده» در هیچ دل, آتش عشقی
نه» در هیچ سینه» تهمت سودایی نه» دریای رحمت به
دوش آمده» خزائن طاعات پر برآمده» غبار هیچ فترت بر
ناصيه طاعت مطیعان نانشسته و علم لاف دعوی "و نحن
بود که آن لطافتی داشت به خود در طمعی افتاده» عرش
سودای این خلافت مانده که از حضرت عرّت و جاال»
قرعه به نام آدم(ع) افتاد و هر کس سر فطرت آدم,نشتاسد؟
(احزاب/۳۳: ۲ ... ما آدم را که از خاک اور وود
آوردیم حکمت در آن بود که تا مهر امانت برگل دل نهیم
... چونکه آسمان و زمین بار امانت بر نداشتند ... اما آدم
در آتش محبّت عشق الهی گداخته و پخته و رسیده شاه
بود. به خاطر همین مردانه آمد و بار امانت عشق الهی را
بر کشید ... و به خاطر بار امانت بود که فرزندان آدم
(اسرا/۱۷: ۷۰) در دشت و دریا گرامی داشته شدند و
آدم با انگیزه قوی عشق الهی بار امانت را بر دوش
میکشد. نشان از دخالت اراده آدم در هبوط به دنیا است
تا با تحمّل فراز و نشیب زندگی در روی زمین» نهایت
عشق خود را اثبات کند و از تهمت گناه آغازین نیز مبر
شود؛ ازاینرو هبوط او با این تأویل عارفانه به شرطی که
عشق به حق و امانتداری او رعایت شود. نهتنها پست
شدن را اجرای حکم حق و دادگری بر روی زمین
پیامبران و امامان و اولیای صالح میداند و بعد از آن همه
اولاد بشر را آئینه جمال حق میداند که به اندازه استعداد
نسح بخخرک ونقسس لک قال نی أغلم ما لا تعلمون
آفرینندهام در زمین خلیفه؛ یک جانشینی از خودم بر شما
قرارا3ادهام#کهپبه امر من امر و به نهی من نهی و به
شما در زمین قرار دادهام تا پس از بالارفتن شما به
آسمان زمین را اصلاح کند یا جانشینی از شیاطین و
جن قرار دادم؛ پس از آن که آنها را از روی زمین طرد
کردید. گفته خدا یا فرشتگان از نوع آوازی که کسی
عوالم» بالاتر از بعضی دیگر قرار گرفتهاند و مرتبه بالاا بر
ترتبهپایین احاطه دارد و مصدر و مظهر عالم بالاتر
است. هرگاه عالم بالا اراده کند که فعل ایجاد یا وصفی
یا ذاتی در عالم پایین پدید آرد. آن اراده و آنچه اراده
شده است. با تمام اوصاف و لوازمش ظهور مییابد؛ بلکه
خویش است که در حد وسط بین عالم بالا و پایین قرار
دارد و این ظهور را نسبت به آنچه ظهور یافته است.
او یکی دیگر از دلایل هبوط آدم(ع) به این عالم را
۹ الهیات تطییقی, سال دوازدهم, شماره بیست و پنجم بهار و تابستان ۱۶۰۰
پس هرگاه خدا اراده کند که آدم بشری را در عالم
طبیعت بیافریند. این اراده و آنچه اراده شده است» در عالم
واحدیّت ناگزیر از او نمودار میشود که به وجهی عالم
مشبّت و به وجهی عالم اسما و صفات و به وجهی عالم
رکوع و سجودند؛ سپس در عالم طبع. پس از آن؛ دز
ملکوت سفلی ظاهر میشود که عالم جن و شیاطین است»
فرشتگان بود که ایشان پس از آگاهی از این موضوع,
تسلیم امر حق شدند «ظهور آدم بر مراتب ملائلکه با
مجموع لوازم و اوصافش است که ازجمله آنها خلافت او
از جانب حضرت احدیّت در زمین است و این همان
سخن دای تعالی است که فرمود "نی چاعل فی الارّضش
پیدا و نهان او است و آنچه در او بالقوّه و بالفعل موجود
ینتم فهمیدند و دانستم که آدم(ع) مرکّب از اضداد و
است» که اگر از مقتضیّات شهوت منع شود خشم و کینه
در او به هیجان میآید و تحریک میشود و قوه غضب نیز
است و نیز ملائکه دانستند بشر محل و ظرف انسانی است
که شأن آن به فرمان در آوردن اضداد و اطاعتکردن از
امور متضاد است و هر وصفی از اوصاف او مناسب
بنابراین» از این امر خدای تعالی» تعجّب و از جانشینی آدم
اشاره کرده و یکی از دلایل اصلی لیاقت جانشینی حضرت
۵ ۱۶)؛ رب العالمین آدم را بیافرید از پنج چیز آفرید:
از گل و آب و آتش و نور و باد. حکمت در این آن
است که ربالعرژّه هرچه آفرید. از خلق خویش از یک
جنس آفرید. فریشتگان را از نور آفرید و جان را از نار
آفرید و هما نورالعژه و نار العزه؛ و مرغان را از باد
آفرید» دوّاب و حشرات زمین را از خاک آفرید و خلقی
دریا را از آب آفرید. هر یکی را از جنسی مفرد آفریدیم
وی زا تناابسراهمه خلق عالم فضل دارد همه او را
البته گنابادی هبوط آدم و فرزندان او را در زمین» به
هبوط او و فرزندان او در طبع و نفس حیوانی تأویل
ای حین (بقره۲: ۳ شیطان از ناحيه درخت., آن دو را
دو خوردند, شعور بر ایشان حاصل شد؛ به شعور باطنی
خویش آگاه شدند و عورتشان را درک کردند؛ در حالی که
قبل از این درک نمی کردند. فأخرجهمّا ما انا فیه وقلا
"ار ضن "یا زمی» طبع وت نی است یا زمین» عالم
مشتهبات منوا ,به تفن پست آست ز اسان ,در مقایل آق
آزاد آفریده شده تا از مقام عالی به زندان دنیا هبوط کرده
است. پس چون آدم در نفس خود و نسل و پیروان خویش
نگرش هرمنوتیکی میبدی وگنابادی به داستان حضرت آدم (ع)/ مسلم مظفری و همکاران/ ۱۳۷
به کمال رسد خداوند توبهاش را میپذیرد و او را از زندان
دنیا به مرگ اختیاری یا اضطراری بیرون میآورد؛ ازاین رو
بدون این هبوط کمال آدم و نسل او به پیروی و تبعیّت از
برگرداندن آدم "نوعی" از بهشت به زندان نفس و از زندان
تقلبهم ذات الیمین و ذات الشمال؛ و آنان را به راست و
اتمام نعمت خدا بر او است» (گنابادی» ۹ ج ۲ 0۷
به هر روی اجرای حکم حق و دادگری در روی
ارزشمند و متعالی میکند و اگر چنانچه در بعضی متون
معمولی در نفسانیات. دنیاطلبی و اعراض از یاد حق است.
الهی» است که در قرآن به آن اشاره شده است و زمینه
من قبلّ فسیی ولم نجد له عرمّا؛ و به یقین پیش از این با
۵ میبدی با زبان ذوقی و عرفانی خود چنین می گوید:
«وکقّد عهسسّا ای ... (طه/۲۰: ۱۱۵)؛ تا آخر ورد» قصه
آدم اسبت و ریا خلافت او. اول با او خطاب هییت
رفت. تازیانه عتاب دید, قدم در کوی خوف نهاد و زاری
کرد. باز او را به زبر لطف نشاند. عنایت ازلی در رسید.
تاج اصطفا دید. بر بساط رجا شادی کرد. آری» کاری
است رفته و حکمی در اصل پرداخته. هنوز آدم ات
نیاورده که خیاط لطف صدره توبه او دوخته, هنوز ابلیس
قدم در معصیت ننهاده بود که پیلور قهر معجون زهر لعنت
وی آمیخته. ابتدای آثار عنایت ازلی در حق آدم صفی آن
آن را نخست در قالب تقویم نهاد. پس از آن» در تخمیر
تکوین آورد. پس شاه روح را در چهار بالش نهاد. پس
او از پیمان الهی در آغاز آفرینش (عهد ازل) با بندگان
و پیش از آمدن به دنیا بهعنوان پیمان محبّت یاد می کند و
آن را روز بنیاد نهادن دوستی نام مینهد. قوله تعالی: و اذ
أحذ ربّک من بنی آدم ...؛ از روی فهم بر لسان حقیقت.
این یت رمزی ... به بدایت احوال دوستان و بستن پیمان
و عهد دوستی با ایشان؛ روز اول در عهد ازل که حق بود
حاضر و حقیقت حاصل. این آیه در اشعار فارسی به
از آن.یاد می شود. به نظر بیشتر مفستران» به آغاز آفرینش
یکتایی ود گرفت و خطاب به آنها گفت: الست بربکم؟
(آیا من پروردگار شما نیستم) و آنها در جواب گفتند:
این پیمان را پیمان محبّت میشمرد که در ازل با
آدمیزادگان بسته می شود؛ اما مفسران امروز این پیمان را
داوود پیامبر گفت: این خلق چرا آفریدی؟ ... جواب آمد
که: یاداود کنت کنزا مخفیّا فاحببت ان اعرف؛ گنجی بودم
نهان. کسی مرا ندانسته و نشناخته» خواستم که مرا بدانند.
«خببت أن اعرف» اشارت است که بنای معرفت بر مخبّت
و فد غهدانا لی ام من قبل قی و لح نج که عرّما؛
پیمان گرفته بودیم» اما او فراموش کرد و عزم استواری
گنابادی منظور از این «عهد» را فرمان خدا مبنی بر
«بدون شک آدم. مرتکب گناهی نشد؛ بلکه تنها ترک اولایی
۸ الهیات تطییقی, سال دوازدهم, شماره بیست و پنجم بهار و تابستان ۱۶۰۰
از او سر زد. اصولا دوران سسکونت آدم در بهشت. دوران
آزمایشی برای آماده شدن برای زندگی در دنیا و پذیرش
آدم بهشمار ید درک ماهیت حقیقی این اسما و تفاوتی
است که به لحاظ لفظی و معنایی با اسما غیر الهی
مفسّران به بیان این تفاوت, باوجود تشابه لفظی میان اسما
هوّلا ان کم صتادقین» (بقره/۲: ۷۱ بر همین ابا المی
دلالت دارد که خداوند برای اثبات صدق فرشتگان از آنها
میبدی اسما الهی را لطیفهای از لطایف الهی یا سرزی
از اسرار خداوند میداند که به امر خداوند در ذل آذم بنه
«اسامی جمله موجودات به قلم لطف قدم بر لوح دل
او ثبت کرد. مسبّحان و مقدّسان حظایر قدس و ریاض
انس را در پیش تخت دولت او سجده فرمود"این هم
مرتبت و منقبت و منزلت میدان که نه در شأن گل رابود
که آن سلطان دل را بود لطیفهای از لطایف الهی, سری از
اسرار پادشاهی معنیای از معنیهای غیبی که در ستر سر
"قل الروح من امر ری" بود. در سویدای دل آدم ودیست
ابنزید گفت: نامهای ذریّت آدم و لشتها که در آن
چون مردم و پری و چهارپای مرغان و ددان و ... . عطیه
بن بشر گفت: هرچه اسما بود. آدم را درآموخت؛ هم
افزونی وی بریشان پیدا شد و علم به نامهای آفریدگار
خود سرّی بود میان وی و میان حق که فریشتگان را بر
«کلمات» در آیه «تلقی دم من رکّه کلمات فتاب علیه اک
ریّه کلمات»؛ آنگه سربسته گفت و تفصیل» بیرون نداد تا
گنابادی در تفسیر این آیه به تفاوت معنایی میان اسما
نمودار و این مسمّی است؛ بنابراین» اسم که تنها آیینه است.
حکمی ندارد, پلکه حکم به اعتبار مسمّی است و گاهی اسم
آیینه بودن برای غیرش اعتبار شود. به این اعتبار اسم دارای
اخباری که دلالت می کند بر اینکه هر کس تنها اسم را عبادت
کند,کافر است. کسی که اسم و معنی را عبادت کند مشرک
و آن کس که معنی را عبادت کند و اسما را بر معنی واقع
صفات موصوف نموده است» موّحد است. این اخبار نظر به
اسما عینی یا موهومات ذهنی دارد و به این دو اعتبار اشاره
میکند و قول خدای تعالی "(ن هی الا سسمّا سمیموها نتم
واباکم ما ول لها من سلطا" (نجم/۵۳: ۳ این جز
ام هایی نیست که شما و پدرانتان بر آن نهاده اید و خدا به این
نامها هیچ حجّت و دلیلی قرار نداده است. به همین دو اعتبار
اشاره دارد؛ یعنی آنچه شما به عنوان معبود یا مورد اطاعت
پذیرفتهاید جز نامها نیستند و سزاوار نیست به آنها نظر
کنید. شما و پدرانتان چیزهایی را که مسمّی نیستند» مسمّی و
نگرش هرمنوتیکی میبدی وگنابادی به داستان حضرت آدم (ع) / مسلم مظفری و همکاران/ ۱۳۹
حقیقت گرفته و به آن توجّه کردهاید و به معبودبودن و مورد
اطاعت واقع شدن آنها حکم کرده اید. خداوند در این
ارزش دادن بیمورد هیچ حجّت و دلیلی قرار نداده است
پس از بیان این تفاوت, معنای کلی اسما را علم در
وی باتما ی هو ای اسما در اینجا به منزله علم در آدم
آستته یخی يد موقداق از هر یک از حقایق کشرتیافته
خبر دهید که بهنحو متضاد در شما وجود دارد. آگاهی
شما را میان افراد فاسد اثبات میکند؛ چون باید بین خلیفه
و کسانی که بر آنها خلافت میکند. نوعی سنخیّت باشد
[سنخیّت در آگاهی نسبت به اسمای الهی است که در
خلیفه بروز یافته است؛ ولی در دیگران بالقوه وجود دارد]:
در وجود شما فرشتگان جز یک نمونه ای از آنهاانیسست و
شما تنها مظهر و نمونه یک اسم هستید؛ اگر غیر ازااین
فکر میکنید. همه اسما الهی را خبر دهید (همان: 1۲۰).
«اسماالهی) نیز نقبی می زند و دور از خردمندی نیست که
باشد؛ یعنی اسما را نیز چنانکه خود بیان کرده است.
باشد و نیز مراتب هر یک از آنها و مراتب عالم که نهایتی
برای آن نیست «فلی دم من ربّه کات قتاب علیه اه
پروردگار عالم به آدم القا شد شبیه به کلمات خلق نبوده
است؛ بلکه عبارت بود از لطایف وجودی که همان توحید.
نبوّت و ولایت باشد و نیز مراتب هر یک از آنها و مراتب
عالم که نهایتی برای آن نیست؛ زیرا کلم همچنان که بر
کلمات لفظی و بر کلمات نفسی که عبارت از حدیث نفشس
است» اطلاق میشود» بر عقاید و علوم و لطایف وجودییه و
تعالی از بیان «و اذ ابتلی ابراهیم ربّه بکلماته» (و چون
شود که فرمود «به من همه جوامع کلمات افاضه شد»
(مسند احمد ابن حنبل» ج ۲ ۱۲)) برتری محمد(ص) بر
معانی متعدد اسما و کلمات الهی, با بیان ژرفناکی و
آدم با خلافت او پیمان الهی و اسما الهی است.
عصمت حضرت آدم بیابند؛ اما با دقت در همه یات داستان
حضرت آدم به نظر می رسد نخست. نهی از خوردن
خیرخواهی و ارشاد بوده است و مخالفت با نهی ارشادی
گناه نیست. دلیل دوم مسئله توب آدم است. باید بعد از
توبه دم و پذیرفتن توبه طبق آيه صریح قرآن از طرف
۰ للهیات تطییقی, سال دوازدهم» شماره بیست و پنجم بهار و تابستان ۱۶۰۰
خداوند, دوباره حضرت آدم به بهشت بر میگشت؛ ولی او
را به بهشت بر نگرداندند. سوم اينکه در آن روز که این
مخالفت سر زد اصلا دینی تشریع نشده بود و بعد از هبوط
آدم» دین خدا نازل شد. هبوط آدم با تأویل عارفانه مییدی»
یعنی تحقق عشق الهی در هجران از او روی زمین و تحمّل
و بایسته بهشمار میآید. گنابادی هبوط آدم و فرزندان او را
در زمین» به هبوط او و فرزندان او در طبع و نفس حیوانی
را اجرای حکم حق و دادگری در روی زمین و ظهور انسان
میبدی اسما الهی را لطیفهای از لطایف الهی يا سرزی
از اسرار خداوند میداند که به امر خداوند در دل آدم به
این اسما هست که میان محبوب ازلی و عاشقان او«قارکا
علم در آدم ذکر میکند که لازمه مقام خلیفذاللهی اوست.
معانی متعدد اسما و کلمات الهی» با بیان ژرفناکی او
رویکردی ذوقی و با لحنی عارفانه و عاشقانه ورود پیدا
پرسش را در ذهن ایشان بر نمیانگیزد. در تفسیر عرفانی
خود افزون بر اتکا بر احادیث و روایات. به معانی پنهان و
برای مخاطبان هر عصری فراهم کند؛ زیرا آگاهی نسبت به
نیت مولف که خداوند است., اهمیت دارد و نیز امکان
نگرش هرمنوتیکی میبدی وگنابادی به داستان حضرت آدم (ع) / مسلم مظفری و همکاران/ ۱۶۱
دوباره به داستان هبوط آدم بر مبنای تفاسیر معتیر و
۲ الهیات نطییقی» سال دوازدهم» شماره بیست و پنجم» بهار و تایستان ۱۶۰۰
|
بعضی از متشابهات در عناصر و اجزای داستان حضرت آدم(ع) راجع به عصیان آدم، رابطه هبوط آدم با خلافت او، پیمان الهی و اسماء الهی است. پرسشهای مطرحشده در زمینه کشف حقیقت این عناصر متشابه در ذهن مخاطب و برداشتها و تأویلهای ارائهشده، ضرورت واکاوی هرمنوتیکی این موضوع را آشکار میکند. میبدی و گنابادی با رویکرد عرفانی از مضامین متشابه، نمادین و رمزگونه داستان آدم رمزگشایی کردهاند؛ ولی واکاوی هرمنوتیک سنّتی یا مدرن در متن هر مفسّر درخور تأمل است. علت انتخاب این دو تفسیر برای این پژوهش این است که هر دو با تأکید بر شیوه تفسیر عرفانی و با بهرهگرفتن از زبان رمزی به روشنگری عناصر مبهم این داستان مبادرت ورزیدهاند و اصولاً میان درک مفاهیم متافیزیک و انتزاعی و تفسیر عرفانی که زبان رمزی و ادبی دارد، سنخیّت بیشتری وجود دارد. از منظر هرمنوتیکی، میبدی و گنابادی ضمن بیان معانی متعدّد اسماء و کلمات الهی، با بیان ژرفناکی و اسرارآمیزبودن آنها راه مخاطبان را برای ارائه تأویلهای دیگر فراهم کردهاند و بر مبنای هرمنوتیک مدرن، دستیابی به معانی نهایی را غیرممکن میدانند؛ هرچند بهصراحت این موضوع را بیان نکردهاند. گنابادی در تفسیر عرفانی متشابهات داستان آدم(ع)، بیشتر با رویکردی اجتهادی و استدلالی و میبدی با رویکردی ذوقی و با لحنی عارفانه و عاشقانه ورود پیدا میکنند. این پژوهش به شیوه تحلیل کیفی محتوای متن به سامان رسیده است.
|
41,930 |
368547
|
کلید وا ژها: مخزن سازمانی» مدیریت اطلاعات علمی؛ دانشگاهها و مراکز علمی» طراحی سیستمهای اطلاعاتی» ارزیابی مخازن
سازمانی» چا رچوب فناوری- سازمان - محیط» نظریه فنی- اجتماعی
۱ دانشجوی دوره دکتری رشته علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد.» 2.1۳ 0.2. 05110-10211 2310601.50
سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴ تحلیل غاملهای اث رگذار بر پیادهسازی... ۲۸۱
لزوم مدیریت اطلاعات علمی در دانشگاهها برای مدیران دانشگاهی بواسطه سنجشهای صورت
گرفته در طی چند سال اخیر درک شده است (2008 ..ل۵ 6۲ 877-). به همین دلیل در پی استقبال جهانی»
استفاده از مخازن سازمانی در کشور در حال توسعه است. این ابزار به عنوان یک راهکار نوین برای
مدیریت اطلاعات در دانشگاهها کاربردهای گوناگونی دارد (2005 ,1712). مخزن سازمانی یک «نظام
آرشیوی دیجیتال شامل مجموعهای از پایگاههای مرتبط و یکپارچه است که در یک بخش از یک سازمان
و یا در سازمان بطور کلی ایجاد و نگهداری میشود. این مخزن بستری برای گردآوری» ذخیرهسازی»
حفاظت و نگهداری و اشاعه» یا به بیانی کلی مدیریت اطلاعات تولید شده به وسیله سازمان و نیز
دسترس پذیر ساختن آن بشمار میآید» (2010 ,721060). مخزن سازمانی شرایط لازم برای ارتباطات علمی
بین اعضا هیئت علمی و پژوهشگران را فراهم میکند. از اینرو مواردی مانند دارابودن محتوای دیجیتال»
وابستگی سازمانی» محتوای علمی» انباشتگی تدریجی و دائمی و میانکنشپذیری و دسترسی آزاد جز
ویژگیهای آن است (همان). مهمترین کارکرد مخزن سازمانی افزایش دسترسی به محتوای علمی تولید
شده توسط اعضا هیئت علمی است که میتواندابه منظوز تذریس» یادگیری یا همکاری علمی مورد
استفاده قرار گیرد. با استفاده از مخزن سازمانی میتوان.به تحول دز امر آموزش و به ویژه شیوههای
یادگیری الکترونیکی (2005 ,12765])» مدیریتو اشاعه اطلاعات علمی پرداخت. اهداف و خطمشیهای
گوناگون دانشگاهها میتواند با استفاده صحیح از:مخازن سازمانی روند رو به رشدی داشته باشند. اینکه
مخزن سازمانی بتواند چنین سودمندی و بهرهوری داشته باشند نیازمند برخی ملزومات و پیش نیازها است.
از اینرو برپایی و عملیاتی کردن این گونه سیستمها نیاز به؛پرنامهریزی مدون» دقیق» زمانبندیهای معین و
سازماندهی نیروی سخت افزاری و نرمافزاری دارد. برهمین اساس باید بر طبق برنامه و چارچوب از پیش
تعیین شده تمامی مراحل و فرایندهای مدنظر برای پیادهسازی در مخزن سازمانی را پیشبینی و سپس برپایه
آن اقدام به توسعه مخزن سازمانی کرد. با استفاده از این رویکرد میتوان به صورت دقیق بخشها و قسمت
های مدنظر در مخزن سازمانی را تحلیل, اجرا و شکافهای احتمالی را پیشبینی نمود. با توجه به پررسی
های صورت گرفته» تاکنون دستهبندیهای متنوعی برای بیان الزامات برپایی مخازن سازمانی صورت گرفته
است. با این وجود به نظر میرسد کماکان به دستهبندیهای جامع و همه جانبه نیاز است. از این رو این
پژوهش درصدد است تا عاملهای دیگری را که در توسعه مخازن سازمانی اثربخش هستند شناسایی و بر
همین اساس چارچوبی مفهومی از مفاهیم و مقولههای موثر در این رابطه را ارائه کند.
۲ پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴
تهیه چارچوبی معیار برای پیادهسازی مخازن سازمانی و مقولههای موردنیاز برای کارکرد بهینه
آنها میتواند رهنمود مناسبی برای توسعه دهندگان اینگونه سیستمها باشد. از این رو این پژوهش سعی
دارد تا به شناسایی معیارهای مدنظر برای طراحی و اجرا سیستمهای مدیریت اطلاعات علمی در دانشگاه
ها پپردازد. انتظار میرود چارچوب پيشنهاد شده در این پژوهش بتواند به وسیله دانشگاههای مجری مخازن
سازمانی يا دانشگاههای متقاضی اجرای آن به کار برده شود.
عاملها به طور کلی به آنچه گفته میشود که در اجرای یک مخزن سازمانی موفق نقش حیاتی
دارند. این عاملها برپایه نظریهها استانداردها و الگوهای معتبر طراحی سیستمهای اطلاعاتی مناسب و
بسترسازی برای فرایند مدیریت اطلاعات تنظیم"شدهاند. چارچوب» الگوی مفهومی تعامل و ارتباط بین
عاملهای مطرح شده برای سیستمی مناسب است. از طریق چارچوب میتوان نقش و تأثیر عاملهای تعیین
کننده کارکرد سیستم و نحوه اثرگذاری هر یک بر فرایند کاری سیستم را مشاهده نمود.
کنان و ویلسون (2006 ,۷۷11501 6۶ 1)6۵)» معتقد هستند که مخازن سازمانی شباهت فراوانی با
سیستمهای اطلاعاتی دارند. زیرا در این سیستمها مجموعهای از افراد» ماشینها و روشهای مشخص برای
گردآوری» پردازش» انتقال و اشاعه داده و اطلاعات وجود دارند. براین اساس که مخزن سازمانی نوعی
سیستم اطلاعاتی است میتوان از الگوهای مطرح در حوزه سیستمهای اطلاعاتی در این حوزه نیز استفاده
کرد. گرچه یک مخزن سازمانی ممکن است تمامی جزئیات یک سیستم اطلاعاتی را دربرنداشته باشد اما با
توجه به این که بنیانهای اساسی هر دو بخش یکسان هشتند میتوان از مفاهیم هر بخش برای دیگری وام
گرفت. به همین دلیل در این پژوهش دو مدل عمده مطرح در متون سیستمهای اطلاعاتی یعنی چارچوب
فناوری- سازمان- محیط و نظریه فنی- اجتماعی استفاده میشوند. ابتدا هر یک از این دو مفهوم به
سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴ تحلیل غاملهای اثرگذار بر پیادهسازی... ۲۸۳
چارچوب فناوری- سازمان- محیط نظریهای در سطح سازمان است که سه عنصر مختلف در بافت
سازمان یعنی بافت فناورانه » بافت سازمانی و بافت محیطی را که بر اتخاذ تصمیمات اثردارند را توضیح
میدهد (2012 ,8321667). هر سه عنصر بیان شده بر نوآوری فناورانه اثرگذار هستند. بیکر (همان) این سه
بافت فناورانه شامل تمام فناوریهای مرتبط با سازمان میشوند» چه آنهایی که بیش از این در
استفاده سازمان بودهاند و چه آنهایی که در بازار خرید هستند اما در حال حاضر استفاده نمیشوند.
سازمانها باید به دقت نوع تغییرات سازمانی را که بوسیله انتخاب یک نوآوری جدید ایجاد میشوند را در
نظر بگیر ند بافت سازمانی به خصوصیات و منابع سازمان شامل ساختار ارتباطی بین کارکنان» فرایندهای
ارتباطی فراسازمانی» اندازه سازمان؛ و حجم منابع ساکن اشاره میکند. بافت محیطی شامل ساختار صنعت.
حضور يا غیبت تأمین کننده خدمات فناوری و محیط تنظیمی است (نمودار ۱).
ساختارهای ارتباطی رسمی و غیررسنی +۹ مسج صیات متفت وبساختار باژار
به طور کلی این سه عنصر بافتهای فناورانه» سازمانی و محیطی» موانع و فرصتهای نوآورانه
فناوری را ارائه و سطح نو آوری فناوری را تحت تأثیر قرار میدهند.
دیگر نظریه بسیار مطرح در حوزه سیستمهای اطلاعاتی نظریه فنی- اجتماعی است. سیستمهای
۴ پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴
امروزی تنها به واسطه قابلیتهای فنی مورد ارزیابی قرار نمی گیرند. بسیاری از سیستمهای دارای قابلیت
فنی بالا ممکن است با استقبال کاربران برای استفاده مواجه نشوند. چنین وضعیتی به عاملهای غیر فنی
مربوط میشود. به همین دلیل فهم جنبههای فنی و رفتاری سیستمها نیز یک جز فنی فرایند توسعه
سیستمها است. جز انسانی و فناورانه هر دو برای کسب مزیت رقابتی سازمان ضروری هستند ( ,51818
0 ,112748۳۵۷6 :8 ,1208 )). در این تنوری» سازمان یا زیر اجزا آن میتواند به عنوان یک سیستم
نمودار ۲. نظریه فنی- اجتماعی (2010 ,»112۳48۳2۷ :8 ,۲۳۵۳8 ساهز8)
یک سیستم فنی اجتماعی متشکل از دو نظام اجتماعی وافنی مستقل از یکدیگر دارای ارتباط
نزدیک به هم و در حال تعامل است. اجزا نظام اجتماعی شامل ساختار و افراد و اجزا نظام فنی شامل
فناوری و وظایف میشود. هر: یکک.از عاملهای درونی ادوبخش اجتماعی و فنی میتوانند با یکدیگر
تعامل داشته باشند. چنین تعاملی میتواند بین اجزا هر یک از دو نظام نیز صورت پذیرد.
تاکنون درباره مدیریت اطلاعات علمی در دانشگاهها پژوهشهای فراوانی صورت گرفته است. اما
پژوهش درباره مخازن سازمانی بخصوص از سال ۲۰۰۰ با اعلام پروژه 1750260 در دانشگاه 1177 آمریکا
سرعت بیشتری پیدا کرد. در همین راستا در انگلیس نیز نرمافزار دیگری با عنوان ۳811۳18 طراحی شد.
سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴ تحلیل غاملهای اثرگذار بر پیادهسازی... ۲۸۵
بسیاری از پژوهشهایی که در این حوزه انجام شدهاند در همین دو کشور بوده است. برهمین اساس تعداد
مخزنهای سازمانی موجود در این دو کشور اختلاف بسیاری با سایر کشورها دارند. در سالهای اخیر در
کشورهایی مانند آلمان و ژاپن نیز روند روبه رشدی در توسعه مخازن سازمانی قابل مشاهده است . با
بررسی نوشتارهای حوزه مخازن سازمانی» اطلاعات زیر قابل برداشت است. هم راستا با گسترش مخازن
سازمانی» پژوهشهای مرتبط با آنها رویکردهای گوناگونی به خود گرفتهاند. دسته اول» پژوهشهای
کاربرمدار است. به طور کلی این گروه» پژوهشهایی را در بر می گیرد که در رابطه با کاربرانی است که
چه به عنوان استفاده کننده از خدمات مخزن سازمانی و چه به عنوان واگذا رکنندگان اطلاعات علمی به
مخزن مطرح هستند (مانند ۷۵7 :2005 ,0010606 0صه طع10 :2005 ,ق6000 هه ۳۵۹۲۵۳
40 ص72 :2008 ,لو مقطامحصهط فص 1000۳ :2006 ما۷۵ :2005 مطعصیا فصه ۸۷6516060
9 ,0۳۵۵۳ :2008 ,11805/). کاربران میتوانند افراد مختلف با ویژگیها» علایق» خصوصیات و
توانمندیهای مختلف باشند. دسته دوم» به پژوهشهای مرتبط با تحلیل سیستمهای نرمافزاری مخزن
سازمانی و چگونگی برپایی یک مخزن سازمانی در یک دانشگاه یا موسسه علمی و پژوهشی اشاره دارد.
این پژوهشها به چگونگی انتخاب نرمافزار و برپایی آن در یک .سازمان اشاره دارند (مانند :2004 ,118
:007 ببله 6۲ ۷۷96 :2007 بناموزمط وصه طلهنمک هنحص :2007 ,فعصول وصه حعطگ۸ :2005 ملک
0 .بلق 6۲ ,تاعن8 :2008 ,بلق 6۲ ۵۵۳۵ ۳۵۳). دسته سوم» پژوهشهایی هستند که به سیاست گذاریها و
خطمشیها و به طور کلی بسترسازی فرهنگی سازمانها و عاملهای موفقیّت و ارزیابی یک مخزن در یک
سازمان علمی مانند دانشگاه میپردازند (مانند ۵۳ ۳0916۲ :2006 ,و0 هه 40صه 2۳00615 :2006 ,العادع ۷
باق 6۲ ۲عصتاد2 :2008 ,۲۵6۳ فوصه صعللست :2008 مصنکل 0ص کل :2008 له اع جهن :2007 وله
9 .له اع [ععاج ۷٩ :2008 ,3۵ 0صه نک :2008).
در حوزه مخازن سازمانی» افراد بسیاری سعی در ارائه شاخصها و عاملهای موثر بر موفقیت
مخزن سازمانی داشتهاند. وستل (2006 ,ا[1/6916)» از نخستین پژوهشگرانی بود که به ارائه شاخصها
پرداخت. شاخصهای موفقیت پیشنهادی از سمت این پژوهشگر عبارت بودند از: احکام (دستورها)؛
یکپارچگی با برنامه ریزی» مدل بودجهبندی» ارتباط با مراکز دیجیتال سازی» میانکنشپذیری» اندازه گیری»
ترویج و راهبرد نگهداری. در پژوهش دیگری توسط پروبتز و جنکینز (2006 ,760005 270 ۵ا8۳۵0(۵)
برپایه بررسی مستندات مخازن سازمانی» مجموعه خطمشیهایی برای موفقیت مخازن سازمانی پيشنهاد
۱ برای آگاهی از آمارها در مورد تعداد مخازن سازمانی در کشورها به راهنمای مخازن دسترسی آزاد
( 08 2 بخش نسبت مخازن به کشورها مراجعه کنید.
۶ پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴
شدند. این موارد عبارت بودند از: خطمشی محتوا و مجموعه» مدیریت/ اداره مخزن سازمانی» مراحل
شروع به کار مراحل واگذاری/ سپردن» استانداردها و کیفیت فراداده» مسائل حقوقی» خطمشی کاربره
خطمشی محرمانگی» بودجه گذاری» خطمشی نگهداری,» نسخه پشتیبان گیری و قابلیت برگرداندن فایلها.
برخلاف پژوهشهای پیشین» کیم (2007 ,تل16) مسائل مربوط به مشوقها و موانع موجود در استفاده از
مخازن سازمانی برای اعضا هیئت علمی را بررسی کرد. آموس و رائون (2008 ,71۷76 200 ۸۵5)
در پژوهش خود شاخصهایی را درباره مخزن سازمانی به عنوان منبعی قابل اعتماد در فرایندهای پژوهشی
دانشگاهها مطرح کردند. در پژوهشی وسیعتر پرودمان (2008 ,۳۳04/3۵) نتیجه طرح درایور را در قالب
۷ رهنمود برای ایجاد انگیزه جهت همکاری جامعه هدف مخازن سازمانی بیان کرد. کیم و کیم ( 1100
8 ,165 200) در مطالعه خود در کره جنوبی شاخصهایی را نه فقط برای ارزیابی نظام مخازن
سازمانی» بلکه برای پشتیبانی مدیران مخازن سازمانی جهت تدوین خطمشیهای طراحی و ترویج این
مخازن توسعه دادند. این دو چهارچوب مفهومی ارزیابی خویش را با چهار مقوله و ۱۹ عامل گردآوری
شده از طریق بررسی متون تنظیم کردند. چهار دسته آنها یعنی محتوا مدیریت و خطمشی» استفاده» کاربر
و واگذارکننده و در نهایت نظام و شبکه» افزون بر ارزیابی اجرا و روند» دروندادها و بروندادها را نیز
پوشش میدهد. در پژوهشی دیگر یاکل و دیگران (2009 ..21 21 [731)6٩) نیز با استفاده از مطالعه تطبیقی
(مقایسهای)» عاملهای موفقیت را در پنج مخزنسازمانی مورد تحلیل قرار دادند. آنها این عاملهای را به
عاملهای درونی و خارجی تقسیم کردند و معتقد بودند که موفقیت مخزن باید در رابطه با اهداف کتابخانه
با مطالعه و بررسی پژوهشهای بیان شده در بالا» سه حوزه اصلی در ارتباط با مخزن سازمانی قابل
شناسایی هستند که این سه حوزه در نمودار ۳ نشان داده شدهاند. در این نمودار یک مفهوم کلی و سه جز
آن ارائه شده است. وجود خط چین بین هر موجودیت نمودار نشان میدهد که پژوهشهای این حوزه
قابلیت تفکیک صددرصدی از یکدیگر را ندارند؛ بدین معنی: که چون مفهوم مخزن سازمانی چندبعدی
است برای بررسی آن میتوان از ترکیب اجزا مختلف استفاده کرد. براین اساس بررسی میتواند با
استفاده از دو جز مستقل يا اينکه برپایه ترکیب.بین دو جز مستقل و برهمکنش آنها بریکدیگر باشد.
اگرچه» با توجه به پژوهشهای گزارش شده در هر حوزه» میتوان مدعی شد که این دستهبندی به حد
کافی نمایان گر گرایشهای پژوهشی در حوزه مخازن سازمانی است» ولی با گسترش پژوهشهای مرتبط
با مخازن سازمانی میتوان پیشبینی کرد که دستهبندیهای متفاوت و متنوع تری در این حوزه به وجود
سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴ تحلیل غاملهای اثرگذار بر پیادهسازی... ۲۸۷
این پژوهش از نوع کتابخانهای و به صورت تحلیل محتوا انجام شد. از روش تحلیل محتوای
مفهومی (2005 ,3161206 6۶ ,۳ 10۳2 ,51126). برای شناسایی مفاهیم در متون استفاده گردید. در این
رابطه» ابتدا بازه زمانی مورد بررسی متوّنداژ حورّه مخازن سازمانی تغیین؛شد. که این بازه شامل ۱۰ سال از
۰ تا ۲۰۱۰ است. برپایه رویکرد تحلیل سیستمی» به صورت از پیش تعیین شده سه بخش اصلی برای
دستهبندی متون در نظر گرفته شد. از اینرو سه رویکرد کاربرمداری» سازمانی و سیستممداری زمینهساز
گزینش منابع در این حوزه بودند. پس از این مرحله و تهیه سیاههای کامل از معیارها به هر کدام از معیارها
عدد خاصی که معرف هر یک از سه عامل تحلیل سیستم بود اختصاص یافت. بر همین اساس معیارهای
استخراج شده از متون کد گذاری شدند. پس از این مرحله مواردی که از نظر موضوعی شباهت بیشتری به
یکدیگر داشتند در یک دسته و سایر موارد در دستههای دیگر تنظیم شدند. به منظور بررسی تناسب بین
دستههای اصلی و موارد زیر مجموعه آنها سیاهه نهایی استخراج شده از متون در اختیار متخصصان
حوزههای کتابداری و اطلاعرسانی و سیستمهای اطلاعاتی قرار, گرفت. براین اساس» برداشتهای
پژوهشگر در مورد اطلاعاتی که از طریق سیاهه به دست آمد توسط برخی از متخصصین یاد شده مورد
بازبینی قرار گرفت. بنابر توصیههای دریافت شده تغییرات در سیاهه انجام شد. برای نمونه در صورت
ضروری نبودن یک ویژگی خاص و یا نیاز به اضافه شدن موردی دیگر با توجه به توصیههای دریافت شده
۸ پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴
تغییرات اعمال شد. برپایه مجموعهای از این روشها میتوان ادعا کرد که سیاهه از روایی لاازم برخوردار
است. از آنجا که عاملها بر پایه مطالعه متون استخراج شدند» از پایایی لازم برخوردار هستند.
پرسش ۱: چه عاملهایی برای توسعه مخازن سازمانی لازم هستند؟
در جدول ۱» خلاصهای از یافتههای پژوهشهای مورد بررسی ارائه می گردد. پژوهشگر با توجه به
بررسی متون و بنا بر هدف پژوهش, معیارها و فرایندهای به دست آمده از مرور نوشتار (جدول ۷) را به ۶
گروه تقسیم نمود. این معیارها عبارتند از چشماندازها و سیاستها» خطمشیها مستندات» مدیریت/ اداره»
سیستم (نرمافزار) و در نهایت استفاده. چهار مورد نخست» به سمت مسائل سازمانی گرایش دارند و مورد
پنج در رابطه با ویژگیهای سیستم/ نرمافزار از بعد فنی و مورد آخره یعنی استفاده از دید گاه کاربر مطرح
میشود. اطلاعات بدست آمده در مورد این معیارها و معیارهای فرعی آنها در جدول زیر به صورت
فهرستوار معرفی میشوند. این سیاهه میتواند راهنمای طراحی مخازن سازمانی» توسعه و ارزیابی آنها
باشد. نظم ارائه معیارها بر پایه مقولههای یاد شده در این پژوهش است.
< سیاستها و خط مشیها راهنمایی و کمک درباره استفاده از
از آنجائی که سیاست گذاری و تدوین خطمشی از نخستین گامها در طراحی مخزن سازمانی است
ضروریست قبل از تدوین آنها. کلیه معیارهای مورد نیاز شناسایی شود. ضروریست این معیارها از همه
جوانب به ویژگیهای یک سیستم توجه کند و همه شرایط و نیازها را مورد توجه قرار دهد. از این روه
معیارهای یاد شده از دید سازمان» سیستم و کاربران ویژگیهای یک مخزن سازمانی را مورد توجه قرار
داده و انتظار میرود که رهنمودهای ,لازم را برای سیاست گذاری و تدوین خطمشیها به تصمیم گیران و
برنامه رپزان در حوزه مدیریت دانشگاهها» واحدهای فناوری اطلاعات و نیز کتابداران ارائه کند. این
معیارها همچنین میتوانند برای توسعه و ارزیابی زیرساختهای نرمافزاری و سخت افزاری که برپایه آنها
نمودار ۴. عاملهای ضروری برای یک مخزن سازمانی در دانشگاه برپایه نظریه فنی - اجتماعی
تأثیر نوع رشته براواسپاری اطلاعات, نوع منبع مناسب بزای خو دآرشیوی
رابط کاربر» گزینههای کافی برای جستجو, نمونه اصطلاخات جستجو» نمایش عناصر مفید در
نتایج جستجو, پیوند به مدارک قابل دسترسی» نزدیکی,به زبان کاربران
تمایل به اشترا که آنار توللشده تفه اضا "میت پعلمی» آشنایی استادان با ابزازهای دیجیتال»
دسترسپذیری آثا ر برای دیگران» سازماندهی آثار برپایه الگوی شخصی, مالکیت» امنیت» دائمی
عدم آگاهی اعضا هیئت علمی» سرد رگمی درباره قوانین مالکیت فکری» اعتیار علمی» بهره
گیری از اطلاعات واگذار شده» خط مشیهای الزام آور برای واگذاری
سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴ تحلیل غاملهای اث رگذار بر پیادهسازی... ۲۹۱
تشویق پژوهشگران برای واگذاری آثار» ارزیابی سیستم» خدمات مشاورهای و مرجع» تفسیر
علاقمندی به واگذاری آثار در مخازن سازمانی» برخورداری از کمیته برنامه ریزی» آموزش
دستاندرکاران» سنجش استفادهپذیری سیستم» الزام در واگذاری آثار تعهد طولانی مدت»
پشتیبانی از سیستم» امکان جستجوی یکپارچه از طریق اک کتابخانه
دستورها و احکام» یکپارچگی با برنامه ریزیها مدل بودجهبندی» ارتباط با مراکز مرتبط
توسعه مستندسازی در همکاری با مراکز پژوهشی و بخشها خطمشی محتوا و مجموعه»
مدیریت/ اداره مخزن سازمانی» مراحل شروع به کار» مراحل واگذاری, استانداردها و کیفیت
فراداده» مسائل حقوقی» خطمشی کاربر» خطمشی محرمانگی» بودجه گذاری» خطمشی
سهولت استفاده» رابط کاربر وبی قابل تعدیل بوسیله سازمان» پروتکل 0۸7-7۸/73» دسترسی
دائمی به منابع» شناساگر انحصاری برای مدا رکک» بودجه مناسب» آموزش به اعضا هیئت علمی»
نیازسنجی» پشتیبانی مدیریت کتابخانه و فناوری اطلاعات, نظام یکپارچه» طراحی جذاب سیستم»
طراحی مجموعههای خاص سازمان» روند کازی مختلف بنابر ساختار سازمان» یکپارچگی با نظام
کتابخانه و مستندات پژوهشی,و مدیریت بادگیری» تغدیل رابط گرافیکی» کار کردپذیری»
گروههای استفاده کننده بسیار» بان برنامه نویسی رایج» امکان تعدیل نرمافزار
قابلیت تعدیل» رابط وبی» مدیریت فایلها در قالپهای گوناگون انعطافپذیری»
کار کردپذیری» نگهداری در زمان اند کک» پروتکل 0۸171/11)» شناساگر منحصر برای هر
پیشینه» سازماندهی برپایه ساختار سازمان» فیلدهای مختلف برای انواع منابع» جستجوی متن» تعیین
مجوز چگونگی استفاده از منابع» استفاده از کتابداران برای معرفی سیستم» تشویق پژوهشگران»
پشتیباتی از سستم» جلسات مشترکک» گرد آوری متخصصان قمتهای مختلف دانشگاه
انعطافپذیری در تعدیل نرمافزار» ارتقاهای بعدی» پروتکل 0۸1-7۸/11» زبانهای برنامه نویسی
نوین» پشتیبانی از یونیکد» مدیریت کتابخانه بر نحوه کار کار کنان» شناسایی و تخصیص فراداده»
پیگیری خطمشیهای ناشران» کنترل مستند مولفتان» کلیدواژهها تبدیل قالب فایلها تحلیل
رخدادهای سیستم» دفعات با رگذاری مدا رکک» نمایهسازی در موتورهای جستجوی علمی» رابط
کاربر جستجوی یکپارچه» تدوین خطمشیها و دستورالعملهای مناسب» تشویق پژوهشگران و
نی فنی» آموزش» توانایی ایجاد جوامع و مجموعههای مختلف, ساخت قالبهای فرادادهای»
۲ پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴
نگهداری بلند مدت محتوا تعدیل نرمافزار برپایه نیاز» گروههای پشتیبان کننده و ارتقا دهنده
واژگان» فرایند انجام امور» ملزومات فرادادهای» کنترل قالب و اجازه» گزارش گیری پژوهشی».
فراوانی روشهای اشاعه اطلاعات. حق مولف» ویژگیهای فرهنگی رشتههای مختلف» سرقت
الزام بر واگذاری» راهبردهای ترویجی» گفتمان با اعضا هیئت علمی
تدوین خطمشی» محتوا قالب قابل پذیرش» مشار کت کنندگان در سیستم» مسئولیت کتابخانه»
مسئولیت دانشگاه» حق فالکیت» خطمشی نگهدازی,» رایگان یا هزینه مند بودن خدمات.
ارزیابی عملکرد خدمات. سمت و سوی فعالیتها شمول) همکاری» وضعیت
همکاری کتابخانه برای واگذاری آثار عدم آگاهی اعضاعیهیئت علمی» خدمات پشتیبانی» کنترل
رابط کاربر گرافیکی مناسب» طرح ترویجی مناسب» خدمات ارزش افزوده برای مولفان»
قابلیت مرور به شیوههای گوناگون» افزودن فیل فرادادهای» رابطهای وبی» مدیریت فایلها در
قالبهای گوناگون» طرح فرادادهای مناسب» سازماندهی برپایه مجموعهها/ جوامع» شناسا گر
دائمی» نمایهسازی تمام متن» اشاعه از طریق پست الکترونیک» پروتکل 0۸7-۳3/73» آر اس اس»
همکاری اعضنا< هت :عل » بررسی محتوا عاملهای مشوق» مدیریت و کنترل سیستم»
دورههای آموزشی متناوب, برایاعضا هیئت اعلمی» خطمشیهای محتوا واگذاری» دسترسی»
حق مولف» جریان کاری سیستم» قابلیت ارتقا نرمافزاز و رو زآمدسازی
مسیر دسترسی به صفحه آغازین مخزن سازمانی» فرهنگ پژوهش اعضا هیئت علمی» الزام بر
واگذاری,» نقش کتابداران دانشگاهی به عنوان میانجی» پدیداری پژوهش» خدمات مناسب
سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴ تحلیل غاملهای اثرگذار بر پیادهسازی... ۲۹۳
محتوا مدیریت و خطمشی» استفاده» کاربر و واگذارکننده» نظام و شبکه
ارتقا سطح آگاهی مدیران سازمان» برگزاری دورههای آموزشی,» بازنمون پژوهشهای
جامعه پژوهشی هدف» فعالیتهای پشتیبانی و ترویجی» آگاهی از مزیتها» مجموعهسازی مبین
رشتههای دانشگاهی» خدمات ارزش افزوده انعطاف پذیر» نمایشگاهی از تلاشها و دستاوردها»
شیوه گردآوری محتوا حقوق مالکیت فکری» بهبود بازیابی و کشف اطلاعات» افزایش تأثیر
آثار پژوهشگران» پشتیبانی» استفاده از شبکههای محلی» منطقهای» ملی و بینالمللی» زمان مناسب»
ارائه خدمات منطقهای يا تخصصی, اطمینان از زیرساخت» هزینه سودمندی» آمادگی برای
دامنه تحت پوشش» کارکنان» بودجه» جریان کاری» نرمافزار» پشتیبانی مداوم» مدیریت عالی»
خدمات ارائه شده» مالکیت فکری, هدفها خطمشیها نقش کتابداران» برنامه ریزی» مدیریت»
آمور فنی» تعامل با اعضا هیئت علمی» فرایند واگذاری» خدمات ارزش افزوده
رضایت, حمایت. سودمندی,» موئر بودن» راهنمایی در مورد ثبت و جستجوی مدارککث» نمایش
گرافیکی» خوشهبندی و نمایش منابع مرتبط» کمک و پشتیبانی» عملکردهای جستجو/ مرور
آموزش و خدمات, ارام سازمانی» پدیداری و پیدایی» فرهنگک سازمانی» برآورده شدن نیازهای
خطمشیها مستندات برنامهها» گرد آوری محتوا خدمات ارائه شده» صفحات خاص اعضا
هیئت علمی» مذاکره با ناشران» باژیابی تمام متن» نگهداری طولانی مدت» استفاده» رتبهبندی»
اقلام واگذار شده» متن کامل» دسترسپذیری عمومی» توسعه مجموعه» دسترسپذیری»
پرسش ۳: چار چوب پیادهسازی مخزن سازمانی چه میتواند باشد؟
برخی نوآوریها بر سازمان و صنعت دارای رقابت به صورت چشمگیری اثرگذار هستند در
حالیکه سایر نوآوریها تأثیر به نسبت اندکی دارند: (832166۲,.2012). مخزن سازمانی از آن دسته
نوآوریهای دانشگاهی است که از زمان پیدایش آن در سال ۲۰۰۰ تغبیرات وسیعی را در محیط آموزش
عالی ایجاد کرده است. تغییرات در مواردی مانند مدیریت چرخه پژوهش,» دسترسی به پژوهش و افزایش
تأثیر بروندادهای پژوهشی, نگهداری و حفظ پژوهشها نشر دیجیتال» دورههای آموزشی دیجیتال و
خدمات یادگیری پیوسته بخشی از نتایج اثرگذاری این نوآوری فناورانه در فضای دانشگاهی و پژوهشی
۴ پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴
است. در حال حاضره رقابت بین دانشگاهها برای دستیابی به بودجه مناسب» پژوهشگران با کفایت»
دانشجویان مستعد و ... روزبهروز بیشتر میشود. مخزن سازمانی به عنوان یک نوآوری فناورانه میتواند
برپایه چارچوب فناوری- سازمان- محیط, مخزن سازمانی تحت تأأثیر سه عنصر سازمان» فناوری
ومحیط است. بنابراین برای تصمیم گیری درباره این نوآوری باید به تمامی عاملهای این سه عنصر توجه
کرد. به دلیل اینکه این چارچوب بیشتر برای سازمانهای تجاری طرح شده است در این پژوهش با اند کی
تغبیرات مورد استفاده قرار گرفت. بیکر (همان) نیز این امر را در پژوهشهای مبتنی بر این چارچوب
گزارش کرده است. مخزن سازمانی تنها به عنوان یک سیستم ذخیره و بازیابی اطلاعات به کار نمیرود.
بلکه با جامعه کاربری وسیع و همچنین چندین نهاد اطلاعاتی مرتبط در تعامل است. بر این اساس» نمودار ۵
منظور از عاملهای درونی و بیرونی به طور کلی عاملهایی هستند که از محیط پیرامونی برپایی
مخزن سازمانی نشأت گرفتهاند. ویژگیهای هر دانشگاه نیز بر این تأکید دارد که اگر سیستمهای اطلاعاتی
متنوع و یکپارچه با مخزن سازمانی در دانشگاه مهیا باشد.و بسترسازیهای فناورانه رخ داده باشد» امید به
پذ یرش این ابزار زیاد میشود. عاملهای بافتی همان عاملهای سازمانی حاکم بر موسسه و دانشگاه هدف
هستند. باید در نظر داشت که گرچه بسیاری از عاملهای پیش گفته درباره مخزن سازمانی ضروری هستند
اما نبود این ویژگی و مهیا نبودن جو وافرهنگ سازمانی درباره کاربست مخزن سازمانی تأثیری به مراتب
نمودار ۵. چارچوب عناصر اثرگذار بر طراحی و توسعه مخزن سازمانی برپایه
همانگونه که در نمودار ۵ مشاهده میشود» برهم کنش تمامی چهار عامل اثرگذار بر توسعه مخزن
سازمانی در نهایت منجر به تصمیم گیری در مورد یک نوآوری فناورانه در محیط دانشگاه (یعنی مخزن
سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴ تحلیل غاملهای اثرگذار بر پیادهسازی... ۲۹۵
سازمانی ایدهآل) میشود. شاخصهای هر یک از چهار عامل نمودار بالا» در جدول ۳ بیان شدهاند.
جدول ۳. شاخصهای عناصر اثرگذار بر طراحی و توسعه مخزن سازمانی پرمبنای
۳ انتخاب برترین کار کنان بدون هرگونه سوگیری با توجه به آمار مخزن سازمانی
۳ کارایی بهتر با تر کیب شبکههای رایانهاتیع خدمات فناوری اطلاعات و تخصص کتابداری
رتبهبندی دانشگاه در مقایسه با دانشگاههای دیگر در انواع رتبهبندیها
بازاریابی برای پژوهشهای انجام گرفته در دانشگاه و برقراری تعامل با حامیان پژوهشی نظیر سازمانهای
شناسایی سازمان به عنوان نهادی علمی و تخصصی برپایه پژوهشهای صورت گرفته در آن
۶ پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴
فرهنگک موجود در دانشگاه برای واگذاری آثار (بر روی وب سایت يا مخزن سازمانی)
۳ کتابخانه مرکزی و مرکز اطلاعرسانی دانشگاه به عنوان مرکز سازماندهی به آثار علمی دانشگاه (نهادی
۳ دارا بودن سیستم نشر و اشاعه اطلاعات اعضا هیئت علمی
دارا بودن سیستم گردآوری سوابق اعضا هیئت علمی (برای انجام امور اداری دانشگاه)
وجود تیمهای هم فکر (کتابداران» سیاست گذاران» متخصضصان فناوری» اعضا هیئت علمی و افرادی که در
با بررسی پیشینههای مربوط به مخزن سازمانی (جدول ۱) مشخص شد که این حوزه پژوهشی در
طی دهه اخیر از ابعاد گوناگون بسیار مورد توجه قرار گرفته است: با توجه به مزایای بسیار مخازن سازمانی»
بسیاری از سازمانهای علمی و دانشگاهی در طی چند سال اخیر و به طور واضح از سال ۲۰۰۵ با برنامههای
توسعه مخازن سازمانی خود شروع به ساخت و توسعه این محملهای اطلاعاتی با رویکردهای جدید
سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴ تحلیل غاملهای اثرگذار بر پیادهسازی... ۲۹۷
کردند. این برنامهها ملی و گاه منطقهای و جهانی بودهاند .
از آنجا که پژوهشهای مرتبط با مخازن سازمانی نشان دادند که عاملهای زیادی در طراحی و
موفقیت یک مخزن تأثیرگذار است باید سیستم مدیریت منابع علمی دانشگاههای تحت پوشش وزارت
علوم» تحقیقات و فناوری» برپایه معیارهای مطرح شده در این پژوهش به ارزیابی سیستمهای خویش
پپردازند. براین اساس» معیارها و چالشهای پیش رو مشخص میشود و میتوان منطبق با نیازها تغییرات
باتوجه به اینکه این پژوهش برمبنای نظریههای مطرح در حوزه سیستمهای اطلاعاتی برای برپایی
سیستمهای نوین چند بعدی انجام شد به نظر میرسد چارچوب ارائه شده از نظر مفاهیم مورد بررسی روا
باشد. اما ضروری است که در پژوهشی دیگر با استفاده از روش دلفی يا گروههای متمرکز به بررسی عمیق
[ ۲7۵۲۹9 [۳۵۳۵0۷۹ ۲٩ 6003110 ۵ 150 0۳ رفک ۸ .(2010) 34۰ مفطعهطع3100 تفعطد7
.(99671305ن1 3/]23167) 01/0۲1۵ 50200 ۳۵/۸3 بوزا 000 ها 0۵ ,(۲26 ۷ ۵مطعه 2
(26۳51۵0 )08۰ ما25 وصه 300۵0 ۵۶ بوای ۳۵ مفقطحاکه/2 اه بانهنصت] ۳۳۵05
۳۵005110۳ هدنام تاعصز ماع عاص هه عصامماع 300 .(2007) 8 ,کعص70 6۶ و۳ مفتقدافگ۸
,55167715 0۳1۳1۵1011 ]1 01۵ و8۳ ۵1۵1۳۵۳6 :2۳۵9۳۵ ص00 م1 عوعلام) آه ۲00
۳6051065 لها تسود ناه مطاسه عطا وصنصمعط .(2008) 1۰ مصع ات8 62 و.ظ ب17 ,۸05
علاناحا 0 1760 :9/0۳65 / 6۳/60052107 ع ههد /ک5 36 /1ها 000.301 ۲ص 0 33// :360
661+ 10+ ۳6005110۳109+ ماد 3 ی و وج اهاز و اه +0 + صنصم 9۵3902206
1 1 1۳36/0۲۶۰ 601033601 0۳82200 "و مامصط) 156 .(2012) .7 علاط
6 :ازع نت (ع 00۳0 عم 2۳ دومع هدام تاعص صه وصنوانظ .(2007) 7۰ ,رهظ
113-3 ,(41)2 ,5516175 1310۳۵017 0۳۵ و طن ۵۱00/1 :۳۵و8۳ مکعصع نومه
ما0 بو دمازو0مع آهدمنانناعصآ .(2008) .8 ,3/06۲ ۵ مک ,3/65 ۷.۰ معافط ۷۷ مس وق
71 0 2۳۵۲۴ ]0۲ ,71۵۲۳۵0۳۵ 71۳۵ 1 ادص عد 2/0 آمصونا ناه عصنع5 1۲۵۳
:8 710۳8 صز 0۳65 ژ۳6005 هنعط عطا ۵۶ 0 عناه ععاصذ ه۸ .(2009) ما .2 مصقطاح
۳۵0۶ ,(۳ ۸74 )5 مازد00ع 3 عنصع هش هون ,ر/1 0 ه۸) ۷۸۷۵۳1۵ عط ما عصنلص0 کعفمانومع 1 حلعوععع ۸ صهناهجع ۸
۳ ۳۷1۳0۳۵۳۲ 0 و373 ج ههسهع5) زوم 51۳2۸ , (۳۸7) عصسصد 0۳ کعسمقع۸ آمدمنانعص ۵ ککعع۸ 05
(0) 16962۳613 ۳0062۵ 20۳ زو عححا نساکه 13 مومع هنعط ,رعععععخ دق صصفاه م2۳ حلهع وم
۸ پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴
عا نعصع هداز ۳۵۸۵۳۵۵6۵ ۵1 کعاو عصنوصقط) .(2005) کل بک ولا ۸۶ ریگ 0۰ ,1606 سل .0 مطقتاح
-268 ,(33)3 ,۷ع۷1ع74 527۷1665 66۳۵۲66 6005110۳۰ آمدمنانناعصا 51ت 174 عط) او ععی
8 :7631300 3160۷ صز ک6ز ما نو۳۵00 هدما نصناعصاگ «ر(2008) .8 ,عص هط مظ مطعللت0
:31606 نون من وصه نج عم عاونا 1۵۳ دعزععادجد دوعص
5 ع6 ۲3 ۳۷۵1۵۳8 60065 هدمنانهتاعصاآ .(2007) سا .7 36 وولامصص0 6 .8۰36 128
-13)3 ,1109021116 0-7۳ .مد م35 که صمناهانهاعصن ک وزه خصتآ 00۳۵۵1 که 3100-56 ۲۵۳
[صاطکز 013 03/کز هل / 07 ح لمع / دنل /ومه ن01 0 //نصاط 0 0ععخسعط 4۵۰
[ه مان تاعصز هه 168ص ۶۵۳ کصوناعلزعص۲0 .(2008) .5 مق صقط هصق ۸۶ مک ,12000۳
7 70۳۵۲ ,136۳۳۵۵۵ .009 صز م5 کععصزفتاط 2 21 ۳۳00510
6 +کعلعناک 200 کام 6 .(2008) .8 ,53۳808 6 م۸ .۸ مقاکنام32 ,من ,5عتاق 3۵01 ,3 ۳۵۳۳۵۳۵۶
-14)1 ,170902116 3-7 .۳0050 لمصمناتاعص آحگعع ند ج عادعی ۵ 0۳ 0۵۵ 10625
اد دز 6۳2/0116 8/1 0 قدص ز/ 010 /ع 0 0 //:۳0ط 1۳۵۵ 0660 .(2
۳ ۳۵۵۵6۳۲ 60۵1601 0۳0۷۵ ۵ اه عصناصها تا .(2005) .5 مکصوططان6 6 .لا رتعاو۳0
,6005110165 آهدمنانناعصآ .(2007) .0 مالفا ۸ ,مک ,8611 .5 رقط0ططان .۳ .3 ,۳0816
ماما 5ص 7 3000 10/ع اد یناه دای 2 هدنام ک رمحا و دهع //: 31105
[2 نان اکآ صز دنه ز1ط2 بوانهج۳ او وصننط ۲-۸ مگ عصنکدعصص «(2009) بش۸ مصصقفصلص۳ی6
366۷0 .(1)2 ,70۵ کهآ 0۳0۳165 6۵ 006۳ .کع ۲ مازکه مع
6 322866۲ ۲0161 ۵ 10۳ دوع عطا نا معصعع دصق اصعاصی عانعن .(2004) 7۰٩ مصعا
0 7156 ن:کعع0[[م) وصه کعنزد هت نصتا هدزماع13 :کم زمازده ۳0 لماع .(2005) 13۰ ,116
,کال0ط36 ۳۵0010 :65 ازع متا کهآ «(2008) 6۰ 36 مصمعلز/۷ :6 وس ب 782012
6 70۵۱ 736 ناهن 00 راد امط5 او ماع عطا وصه معصناعماحد/2
۰ ۵ 0 ناعصذ ۶0۳ ماه ع ناه هام صعزع 3106 ج :23۳21۸ .(2007) 3/۰ .5 ماه[
-204 ,(23)2 ,067066065 رانا آمانوال 11۵۳۳۵0۳۵۱ :50165 ۶ 005 رگ 006
10۵ 270 0صه ۳۵۷6 :۳۳0050۳65 آهصمنان نآ .(2006) .6 ۷/0 ۵ م۸ 36۰ 1۳60۵۰
505 هد ونان تاعطز آهاژونل ۵۶ تبون ونانطاهکتا .(2008) 1۴ ۷۰ ,ول 6 1 .1 و150
۳:5۰ 0صه 1350366 :نز۳00 لقصونان تاعصا آمانونل ج صز کاصعصومل وصنوصن۳ .(2005) .7 ملک
,76610109 ۵۳۵ 500666 1۳0۳۵۵۲۱ ۵۲] واع 50 ۸۳۵۲1۲۵۲۱ 13۵ ]٩ 5و 0۳۵۵0
سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴ تحلیل غاملهای اثرگذار بر پیادهسازی... ۲۹۹
۵ صمناناطانطاصم باآنهد؟ عصناعکد دما وصنفعصط وصه عص3/00 .(2007) .7 ملک
)8 ,1071۵0۲ 10و ]٩ ۵ سل بکع نز۳00 آهصمنان ناعصز
۳ 100310۳5 6۵120 او صمناحلونادی وصه 106610061 .(2008) .13 1۳ منک 6 ول بل وطتلک1
6 70۳۳۵۲ 060110000 ۶ رود ععی ۸ ندعفمازدم ۳0 آهصونان که که اوعد ۵
1282-44 ,(59)8 760۵10 0۵ ع6 50060 10۳۵۵۵۳ ۳ وا هگ ۸۵۲۹۵۵
0 ۳۵۵0۳ «م اون صذز صدگاهام اعد ۵ ,ازع دوعص .(2005) .3 ت10
10-1 ,۸16۳0125 ,00۶6۲6۳۵ ۳اتآ56-5 0211-71 عطا 1۵۳ عطقم صمزکعنهکنل طل۳ع5ع1
۰ 6 ]زکا م2 5 / ده وه ناه کمک ۷۳۳۰ ناه 6اطهاند3 2/1
65 8 2 5 :۳۵00۹10۳ دوعص هه عصنواندظ ر2007) با 0 مصقط 6 ,3 کل و138
6 1۵۳ کعتطجه اصذمته ۵۶ ععتحصود وصه عکت 36 مه نصحصی تواحهامطک .(2002) 1 ل/12
برو9ا۵ 76011 0۳۵ 501616 13 15565 205 0ص ادن که صمنامصنصععنل
۰ 2 :۳009210۳ [۵ 05 ناعصط عصنوانسظ .(2007) .تا بآ مناموزمج :۸ م۸ مطعند هد نهآ
87 ,(23)3 ,06۲50661065 و۳۵۲ط11 آهاتوت ,۵ 13۵۲۵0 +عع 1 ع5 عگ اک رگ 0606
4 1200 2۳08 65 0۳از۳00 لهازونل اوه کعونهنانه 01 برع ۸ .(2008) .م۸ معط ۳ع ]1
,۳۵۳1۵71530 ۸۶0066 ]٩ 70۵۱ 7۳6 بعع م8 32100 اد فینصت عاهاگ حصهنعنسس]
40 6 صز 0601070651 بو مازدو ۳0 آهصونان که .(2005) کل 7 ما0 صاطصنا ۸ م۸ بل مط0]
0 تواتانطاهدن] ندعین معط عزعط وه کعزمانهم آهصونانتاکصا «ر2007) 0۰ مومگا1/0
3 6 ۵ 200۳0363 136160 ۸ .(2007) بش۸ ۳6 ۸۶ وبظ ,8۵565510 ,ب13 ,2/6۳06
38 2 5615 رگ 6 06 بع 0 ما1۵ که وتا 156 بو مانو ۳0 بواننص
[۵ ات1350 1۵۳ 65زع 50216 .(2008) .30 3/۰ 316۷100۰ ۵۶ 6 سا 1761162 مسآ ب ,33106
( ۵۹ .13302065 ۳018 معط کم روک ععه) ۸ 106610060 هدمع
6 له 5۵ ۵ رسک ۸ نکص فطل ۳ق 0060 فص واه ص۸30 .(2004) ۰ مزه 261122
۳6005110650 [ه ونان تاعصذ ۶۵۳ اقا ص300 .(2006) ب مصماص7 ۵ مگ ,80۳۵068
7 000010119 07 651 ۵۳۳ 13 ۳۳۵۵۵ ۵1۵ 160۲ ۵۱۵ ۷۳۵۲ .(2008) 7۰٩ 8۳00۵۰
1-4 ,2008 6005110۳65 0060 0 00516۳666 هام36 وحنط 1 نصا ۲0010۲1682
0۵1 اناعصز م6005 .(2010) کل ,3/۵06 :۵ وس باعاق لا ممل بل و308 لا .5 وط6ن
6 و 2۳۵۵۵۳ دآ .داعم اطع ۵0۵۲ ۵ و مععنل-م عصنکد نع ما زد0 م۳۳
9 001:10 ./۸۳2 نشکتا ورعد 6[ 310 ,ملع ابص ۳ظ
۳6006۰ :36319 0۵ کزعرا ۸۵ ک کرک .(2010) 0۰ .8 ,11708۳86 8 مج وقصقنط) کل ,فاهن5
0 ع 13 24 بو مازد00ع۳ هد من ناعصذ هه و م۷610 عل فوصه صهزد6 13 .(2006) 8۰ مدنگ
7 1۳۳۵۲۷ 616۲۵۲۳۶ :2۳۵9۳۵۲ سا مع ۵2 1 رعمامصط16 که عانهناعط]
[ه دوعص ها ع م2 حقم 113۳ 16 .(2005) 8 ۳۰ بعتصها3/۵ ۶ .36 بل وسط1 بش۸ بعاهنگ
۰ پژوهشنامه کتابداری و اطلاع رسانی» دانشگاه فردوسی مشهد سال ۵» شماره ۱» بهار و تابستان ۱۳۹۴
,(33)3 «۷16۷ع14 50۳۷665 ع2۳۵116] 16 110۳۵6 عطا اه کنحواعصه اصعاصی ۸ نکعزمازد0 ۳۳0
ازع 1 2 دز ککععع 5 10۳ هزاس دول از آلزس از فلنطط جا0 11 .(2007) بک1 ,150006۵
ازع هنصهگناه) :۶ مصصناق نصا ص60 بواحهامط5 و 01866 هنصهگنلد) 0۶ بوازدجهنصتا
راد امحاک عصنودعم دوزهطع8 وصه کعلوصن۸ جاله ۳ .ر2007) بس۳۵ع2۳ منطحعاما 05
6 :06200 بهنصهاناد) ۶و اجه بنصتآ 15۵ ۳۳۵ کع و۳ وعبسک تصمناهخصحصصم)
اناصاناه 220606 وصنصند |۵0 «(2001) .1 ,کم ۵۶ ,7 ,831366 وم 83۳3005103 .3 ۷3006065
زا-7 .0۳65 ژ۳۵005 دوعص عنصعلوه۸ .(2005) .م۸ مک مطعصا ۸ ی ۸۷۹06065 ۷۵0
1050021 بوازو نصا ۵ که عک 200 272760655 0صه رما کعلو ناه مطا ۸ .(2007) .5 1۸۷350۰
225-230 ,(20)3 و00۳9 کاهز 50 16 ۲ ۵ سول 1۳۵ +عاه از عک ومازد۳۳0
7 وهآ بککععب5 که 05اه نو 0۳000560 +کعمازوو ۳0 تمص ونان ناعصاآ .(2006) 3/۰ ما آعاک 1۸
[2 0 اناعطز ۲۳۵6 1۵۳ ۳۵165 نو ۳020 .(2007) .5 م80 6۶ یت و1160۳9۷ سا ,501۳0 ,3 1۸/86
5 06 :وک تاطنام ۵۵۳۵۹ ۳۵۹۵۵۳۵۲۹5 6060011 ]٩ ۸65 .(2006) 6۰ 36 ما۷۵
:5 0۶ 50065 .(2009) .کل 3/066 :6 2 ,0قلا وبظ 7630 5 لا .5 ,60 ود ,[46لق 7٩
4 ع 31 3۳۵۶۵۲۵۵ .65 مزع همان تناکا ح ۳0۳ کجععنگ 8هصن و100
نگ 1350016 هزع 60 ,ک6زماز0 م3 0065 0۵ 0051666 مه 1316۳۵0
|
هدف: این پژوهش درصدد شناسایی معیارهای مدنظر برای طراحی و اجراء سیستمهای مدیریت اطلاعات علمی در دانشگاهها (مخازن سازمانی) برپایه نظریه های سیستم های اطلاعاتی است. روش: این پژوهش از نوع کتابخانه ای و به صورت تحلیل محتوا انجام شد. از روش تحلیل محتوای مفهومی برای شناسایی مفاهیم در متون استفاده گردید. بازه زمانی مورد بررسی متون در حوزه مخازن سازمانی شامل ۱۰ سال از ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ است. یافته ها: پژوهش های مرتبط با مخازن سازمانی نشان دادند که عامل های زیادی در طراحی و موفقیت یک مخزن تأثیرگذار است. عامل های ضروری برای یک مخزن سازمانی در دانشگاه ها برپایه نظریه فنی- اجتماعی و چارچوب عناصر اثرگذار بر طراحی و توسعه مخزن سازمانی برپایه چارچوب فناوری- سازمان- محیط شناسایی شدند. سیستم مدیریت اطلاعات علمی دانشگاه های تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را می توان برپایه معیارهای مطرح شده در این پژوهش ارزیابی کرد. از نظریه های سیستم های اطلاعاتی برای تبیین عامل های اثرگذار بر توسعه مخازن سازمانی استفاده شده است
|
27,784 |
438682
|
واژگان کلیدی: قدرت. گفتمان قالب معرفتی» «حقیقت» اعتیاد.» انجمن معتادان گمنام.
۴ استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاذ اسلامی واحد تهران مرکز
۴ دانشیار گروه جامعه شناسی ذانشگاه تهران 2 انا ماصد ماج
مسائل اجتماعی ایران. سال یازدهم, شماره ۰۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹ صص ۲۰۱-۱۷۷
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
جامعه ایران بیشتر مایل است که معتادان را به خانواده محول کند تا دولت. برای تأیید آن میتوان به
«سیاست اجتماعی کردن امر مبارزه با موادمخدر» اشاره کرد که بهعنوان تبلور همدلی و همزبانی دولت و
ملت از سوی وزیر کشور و دبیر کل ستاد مبارزه با موادمخدر از سال ۱۳۹۱ تاکنون مطرح شده است و
همچنین در امتداد آن اسناد و شواهدی است که نشان میدهد» از ۲۷۷۴ مرکز دولتی و غیردولتی خدمات
درمان و کاهش آسیب معتادان در سال ۰۱۳۹۰ ۸۸درصد این مراکز غیردولتی و فقط ۱۳۲درصد آن را مراکز
دولتی تشکیل میدهند. بهگونهایکه سهم مراکز غیردولتی درمان و کاهش آسیب در سال 4۳۲ معادل
۳*درصد و مراکز دولتی معادل ۷درصد بوده است (دفتر برنامهریزی دبيرخانه ستاد مبارزه با موادمخدر
مراکز بازپروری نیز در حوزه اعتیاد» هم از حیث نحوه کار و هم از لحاظ مقاصد و اهداف» بیش از آنکه
کار کردهای بازپروری داشته باشنده مرجعی قضایی برای استقرار نظم شدهاند. همچنین» عرصه رقابت
اقتصادی و منزلتی بین این مراکز ایجاد شده است که دو دلیل» زمینهساز این رقابت است. یکی مشکلات
مالی است که مراکز فوق» به خاطزانبود حمایت مالی از سوی دولت و مردم با آن مواجه هستند و
دیگری» عدم اشتغال و بحران اقتصادی ناشی از مدل اقتصادی مسلط در جامعه ایران امروز است که به
این مراکز بعد اشتغالزایی يا به؛عپارت دقیق تر»؛تجاری, بخشنیده است. بهگونهای که در سال ۱۳۸۴ که
مسئولیت مجوز کمپها و مراکز نگهداری معتادان از سمن «تولد دوباره» به سازمان بهزیستی واگذار
شده» در زيرمجموعه هر سه سازمان (بهزیستی» بهداشت و زندانها) ۹۴۶ مرکز ایجاد شده که ۲۰۱ مرکز
دولتی و ۷۴۵ مرکز خصوصی بودهاند. شایان ذکر است که معادل تعداد ۱۵۴۰۱۰ نفر در مراکز خصوصی و
۹ نفر در مراکز دولتی» فقط از سوی سازمان بهزیستی در این سال پذیرش شدهاند و این تعداد
همواره رو به افزایش بوده است. در سال ۱۳۸۵ نسبت به ۱۳۸۴ رشد ۲۵درصدی را در تشکیل مراکز
داشتهايم. این امر در حالی است که طی این سالها و تاکنون مراجعه مجدد معتادان به مراکز ترک اعتیاد
بسیار مشاهده شده است (دفتر برنامهریزی دبیرخانه ستاد مبارزه با موادمخدر ۱۳۸۵: ۵۴).
موّید کارکرد اقتصادی مراکز بازپروری نیز دلایل و شواهد بسیاری است که از آن جمله میتوان به
اعلام دفتر برنامهریزی دبيرخانه ستاد مبارزه با موادمخدر اشاره کرد که تعداد افراد پذیرششده در مراکز
مجاز درمان و کاهش سیب اعتیاد به موادمخدر و روانگردانها موضوع ماده ۱۵ قانون» تحت نظارت
وزارت بهداشت. درمان و آموزش پزشکی» سازمان بهزیستی کشور و سازمان زندانها در سال ۱۳۹۲
معادل ۷۶۴۵۰۰ نفر است که ۴۳۳۲۲۴ نفر از سوی سازمان بهزیستی» ۲۸۶۰۷۶ از سوی وزارت بهداشت
و ۴۵۲۰۰ نفر از سوی سازمان زندانها پذیرش شدهاند (دفتر برنامهریزی دبيرخانه ستاد مبارزه با
موادمخدر» ۱۳۸۵: ۵۵). از این تعداد» ۶۷۹۳۷۸ نفر در مراکز غیردولتی و ۸۵۱۲۲ نفر در مراکز دولتی
پذیرش شدهاند. گفتنی است که تعداد افراد پذیرششده در مراکز نگهداری» درمان و کاهش آسیب
معتادان کشور موضوع ماده ۱۶ قانون مبارزه با موادمخدر در سال ۱۳۹۲ معادل ۲۰۵۴۵ نفر است (همان:
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
۲۰۴۳-۴۳). نرخ شیوع اعتیاد جمعیت عمومی کشور در سال ۱۳۹۶ معادل ۵,۴درصد است که این نرخ در
جمعیت دانش آموزی معادل ۲,۱درصد و در جمعیت دانشجویی معادل ۴,۷درصد گزارش شده است. این
در حالی است که در همین سال, نرخ عود نیز معادل ۵درصد اعلام شده که بالاترین این نرخ مربوط به
محیطهای کارگری است که تا ۲۲درصد میرسد (دفتر برنامهریزی دبیرخانه ستاد مبارزه با موادمخدر
۶ همگی این موارد نمایانگر آن است که مراکز فوق و رویکرد روانشناختی مسلط بر آنها که
با محوریت تمرکز بر خود فرد معتاد استه در عمل, نهتنها اعتیاد را کنترل نکرده, بلکه به تداوم و
پژوهشهایی که با رویکرد روانشناختی در حوزه اعتیاد (برجعلی» ۱۳۸۹) انجام شده نیز به دلیل داشتن
تحلیلهای خرد علاوه بر اینکه زمینه را برای تسلط رویکرد روانشناسانه فراهم آوردهاند؛ نپذیرفتهاند که
درکشان از اعتیاده درکی جزئی بوده و میتواند صرفا یکی از شیوههای نگریستن به اعتیاد باشد. بدین
ترتیب» این پژوهشها همواره مانع از دیدهشدن شرایط زمینهای شدهاند که برسازنده ویژگیهای
شخصیتی است که به معتاد منتسب شده است. مطالعات جامعهشناختی حوزهه اعتیاد نیز با اتخاذ رویکردی
آسیبشناختی و تحلیلهایی پوزیتبویستی (جهانتاب» ۱۳۹۳ کلاننگر. و محافظه کارانه بوده و به کلی
گویی در باب اعتیاد پرداختهاند و راهکارهای عملی ارائه کردهاند.. درنهایت» مطالعاتی که در حوزه
روانشناسی اجتماعی (حکیمی و حسینی» ۱۳۹۴) انجام شده» با نزدیکشدن.به رویکرد روانشناسانه به
جایگزینکردن مضمون اعتیاد بهمثابه بیماری بهجای مضمون اعتیاد بهمثابه جرم» نمایانگر آن است که
سیستمهای درمانی و بازپروری اعتیاد در شرایط فعلی» غالبا براساس گفتمان روانشناسی کار میکنند. از
طرفی روند رشد و بازگشت به اعتیاد براساس شواهد و اسنادی که شرح آن داده شد» نشاندهند ناکامی
و ضعف گفتمان روانشناسی و بیمارانگاری اعتیاد در ترک آن است. بدین ترتیب» ازآنجاکه اعتیاد به
شکل مسئله فردی جلوه کرده است مانع از دیدهشدن عوامل اجتماعی و شکلگیری حوزه عمومی در
جامعه گردیده است و نتيجهه آن عودکنندگی اعتیاد و تداوم در مصرف بوده است. مکانیزم مشترک در هر
دو یعنی در اعتیاد بهمثابه جرم و اعتیاد بهمثابه بیماری» انکار».و تمایز از طریق برچسب بیمار و مجرم
است که همواره موجب نادیده گرفته شدن عوامل اجتماعی شده است.
مطالعات قبلی در حوزه پژوهشی و درمانی اعتیاده همواره با پیشفرضی از دانش اعتیاد ازجمله اعتیاد
بهمثابه بیماری (کدیور و مرادی, ۱۳۹۴ ناصری, ۱۳۹۳ اعتیاد بهمثابه جرم (کاظمی, ۱۳۹۳) اعتیاد
بهمثابه سیب (ابراهیمی و پیرزاده» ۱۳۹۲ و ۱۳۹۴) و بسته به گفتمان غالب در زمان بررسی خود به
تبیین اعتیاد پرداختهاند» درحالی که اهمیت و ضرورت تحقیق حاضر از آن جهت است که بدون هیچکدام
از این پیشفرضها دغدغه شناخت اعتیاد را دارد تا از این طریق نشان دهد که هریک از این تبیینهای
گوناگون از دانش اعتیاد» چه کنشهایی را در پی داشته و موجب استمرار کدامیک از الگوهای کنش و
حذف کدامها گردیده است و درنهایت. ارتباط این استمرار و حذف را با ساختارهای قدرت مورد تحلیل
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
قرار دهد. در عرصه پژوهشی و درمانی اعتیاد» زبان همواره عامل بیان احساسات و انديشهها تلقی شده و
نه پیششرط آنها. اهمیت تحقیق فوق از آن جهت است که درصدد است تا ساختارهای زبان را بهمثابه
عامل برسازنده احساسات و انذيشهها و تحولات آن را با عنایت به شرایظ اقتضادی؛ فرهنگی و تاریخی
مسئله تحقیق حاضر آن است که نشان دهد اعتیاد نه جرم و نه بیماری» بلکه با اتخاذ یک رویکرد
انتقادی» فقط بخشی از یک نظام گفتمانی در هر مقطعی از تاریخ است و درعینحال فهم این گفتار و
چگونگی ساختهشدن ذهن توسط آن» در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷ است. انکار» تبعیض» اخلاقی
جلوه دادن» وابستگی» سرکوب» ترس» گناه» شرمساری» انزوا و... همگی جزو مکانیزمهای قدرت هستند
که همواره در گفتارهای مسلط اعتیاد در هر زمان» به واقعیت اعتیاد شکل داده و از این طریق معتاد را
ابژه قرار دادهاند و از طرفی همین سازوکارها با الگوسازی در نهادهای جامعهپذیری ازجمله خانواده»
آنچه در مطالعات روانشناختی» آسیبشناختی و روان شناسی اجتماعی که بهصورت نمونهای به شرح و
نقد آن پرداخته شد مشهود است نشان.میدهد که هریک از این "مطالعات با توجه به حوزه و گستره
مطالعاتی خود در یکی از سطوح خرد» میانهیا کلان آنجام" گرفتهاند.و بنابراین سطوح قوق را در یک
پیوستار و در ارتباط با یکدیگر بررسی نکردهاند. ضرورت تحقیق حاضر از آن جهت است که با اتخاذ
رویکردی انتقادی» درصدد است تا ارتباط بین سه سطح مذکور (خرد میانه و کلان) را در یک پیوستار
مورد مطالعه قرار دهد. ازاینرو این مقاله با هدف شناخت «حقیقت» اعتیاد و روند ابژهسازی معتاد» قصد
پاسخ به سوّال «چگونه ذهن معتاد و خانواده متأّثر از گفتمانهای مسلط اعتیاد در دهههای پس از انقلاب
۷ ساخته شدهاند و گفتمانهای فوق را مجددا مورد بازنمایی و بازتولید قرار دادهاند؟» را دارد.
با مروری بر پژوهشهای انجامشده در حوزه اعتیاده تراکم تحقیقات کاربردی نسبت به تحقیقات
بنیادی مشاهده میشود (ولیان و سلیمیکیا ۱۳۹۴). از طرفی پژوهشهایی که با اهداف بنیادی انجام
شدهاند» اندک و بیشتر دروتان رویکردهای موجود نسبت به اعتیاد بوده و فاقد نگاه انتقادی هستند
(فرامرزی و فیروزی ارنان» ۱۳۹۱ و ۱۳۹۴). همچنین تحقیقات. بنیادی در حوزه خاص تاریخ اعتیاد نیز
بین آنها در شکلدهی سامانه اعتیاد نپرداختهاند (مدنی» ۱۳۹۰). پس» فقدان تحقیقی که درصدد باشد تا
تأثیر «حقیقت» اعتیاد در گفتمانهای مسلط چند دهد اخیر پس از انقلاب را در ساختهشدن ذهن معتادان
و خانوادهها مورد بررسی انتقادی قرار دهد» مشهود است و تحقیق حاضر که هدف مطالعه در این حوزه را
با بررسی حوزه مطالعات اعتیاد مشاهده میشود که این مطالعات همواره قائل به تفکیک دو حوزه
عرضه و تقاضا هستند و در حوزه تقاضا قائّل به مرزبندی بین پیشگیری اولیه» دومین و سومین هستند که
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
بهترتیب همان عرصه پیشگیری» درمان و کاهش آسیب است (مهریار و جزایری» ۱۳۸۶). پژوهش حاضر
درصدد است تا ارتباط بین این حوزهها را مورد تحلیل انتقادی قرار دهد.
فوکو! بفجای اينکه کنشگران :و ساختارها :را مقولات اصلی بفاشتمار آورد بر قذرنق فتمرکز میشنود:
قدرت نیز همچون گفتمان " به یک کنشگر خاص از قبیل افراد یا دولت یا گروههای دارای
منافع خاص تعلق ندارده قدرت در میان اعمال اجتماعی مختلف پخش شده است. قدرت هم
مسئول خلق جهان اجتماعی ما و هم مسئول نحوه شکلگیری خاص این جهان و نحوه امکان
گفتوگو درباره آن است و امکان شکلگیری شیوههای دیگر بودن و گفتوگو را منتفی میکند.
بنابراین قنرت" هم اتیرویی مولنورهم بازذازنده فست قرش گفتمانهاا خاش قاه بشنها رد
ذهنیتها را میسازد و رابطه تزدیگی با کنتلا بیدا ند گفتمان نقشی انناستی در
سوژهساختن ما و نیز ساختن ابژههایی دارد که میتوانیم چیزهایی درباره آنها بدانیم. سوژهها
در گفتمانها خلق میشوند. فرد به واسطه و میانجی فرهنگ و زبان آن بدل میشود. بهعبارتی
از نظر فوکو گفتهها و نوشتههای مردم را میتوان نمونهها یا شواهدی از گفتمانها تلقی کرد موقعیت
هایی که در آن گفتمانها مجال مییابند تا رویدادی را به شکلهای مختلف برسازند. قطعههای گفتاری
یا نوشتاری گوناگون را تا جایی میتوان متعلق به گفتمانی واحد دانست که تصویر کلی واحدی از یک
ابژه را ترسیم کنند. از سویی گفتمانها در گفتهها و نوشتهها تجلی مییابند و از سوی دیگر معنای گفته
ها یا نوشتهها به نوبه خود بسته به بافت گفتمانی خاصیاند که در آن ظاهر میشوند. متونی همچون
گفتوگو و مصاحبه را میتوان نمود يا جلوهای از یک يا چند گفتمان دانست (بر» ۱۳۹۴: ۱۰۵-۱۰۴).
«رویکرد فوکویی مبتنی بر واساختگرایی است که بهجای فعالیت برسازنده فرده بر نیروی برسازنده زبان
بهسعابه نظامی از تشائهها تأگید دارد.و به این ملقله :م۷ دازد: که سورّه انسانی چکونه با ساختازهای ازبان
قدرت از منظر فوکو نهاد یا ساختار نیست» بلکه نامی است که به یک موقعیت استراتژیک
پیچیده در جامعهای معین اطلاق میشود. عقلانیت قدرت» عقلانیت تاکتیکهایی است که
زنجیروار به یکدیگر متصل و یکدیگر را تکثیر میدهند و تکیهگاهشان جای دیگر و نهایتا
سامانه کلی را تشکیل میدهند. پس» براساس این رویکرد» تولید انبوه گفتمانها درمورد اعتیاد»
در حوزه روابط متکثر چندگانه و متغیر قدرت جا میگیرند. روابط قدرتی» معتادان را بهمنزله
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
ابژههای ممکن برمیسازند و از طریق محاصره اعتیاد توسط تکنیکهای دانش و روشهای
گفتمانی» آنها را مورد ماج قرار میدهند. پس» در بحث اعتیاد با استناد به رویکرد فوکویی,
میان تکنیکهای دانش و استراتژیهای قدرت هیچ بیرونگی وجود ندارد. همچنین گفتمان
وسیله انتقال قدرت و مولد آن است (فوکو ۱۳۸۴: ۱۱۹-۱۰۶).
فوکو قائّل به پیوندی ریشهای بین روابط نیرو و روابط حقیقت است و توسعه رابطه نیرو را از طریق
حذف سوزه ناطق از جهان شمولیت حقوقی-فلسفی میداند. از منظر او:
درهمتنیدگی بدنها هیجانها و تصادفهاست که شبکه دائمی تاریخ و جوامع را میسازد.
به همین دلیل» بایستی تکنیکها و روندهای قدرت در حوز اعتیاد از پایینترین لایه تحلیل
شود یعنی از طریق مطالعه طردها و تفسیرهای خود معتادان» اینکه چطور قدرتهای عمومیتر
یا منافع اقتصادی میتوانند به بازی این تکنولوژیهای قدرت در حوزه اعتیاد که بهطور نسبی
مستقل و بینهایت کوچکاند. راه پیدا کنند. قدرت در حوزه اعتیاد را از طریق کردارهای واقعی
یعنی قلمرو کاربست آن بایستی مطالعه نمود نه نیات که در درون است. اینکه چطور عناصری
چون بدنها نیروها انرژیها مادهها میلها و اندیشههای چندگانه تدریجا و بهطور پیشرونده
و مادی بهمنزله ابژهها در دهههای:اخیر پس از انقلاب ساخته شدهاند.(فوکو ۱۳۹۰: ۱۰۵-۶۳).
بهعبارتی» «ساختارهای قدرت را استراتژیهای جهانیای دانست که.تاکتیکهای محلی سلطه را درمی
نوردند و به کار میگیرند. پس» با قدرتی مواجهايم که کنترل بدن و زندگی را در دست دارد یا بهعبارتی
زندگی را که یک قطب آن بدن و قط دیگرش جمعیت اس تحت کنتزل دارد» (همان: ۳۴۳-۳۱۹
پدیدههای بیمارگون باید بر مبنای متن زندگی شناخته شوند و نه بهعنوان یک ذات بیماری شناختی. با
رویکرد فوکو «عمق اعتیاد (بهمانند جنون)» نه چون بیماری» بلکه بهمثابه پدیدهای تاریخی که محصول
فرهنگ و تمدنی خاص است کاویده میشود» (فوکو ۱۳۹۰: ۴۹). با استناد به این رویکرد. سازمانها و
نهادها متولی راهاندازی خرده-فیزیک قدرت تنبیهی بدن یا بخشی از تبارشناسی روح مدرن هستند.
یعنی روح را بهواسطه عملکرد قدرت در پیرامون و بر سطح و درون بدن تنبیهشدگان تولید میکنند
(تکنولوژی قدرت بر بدن). قدرت» دانش را تولید میکند. و دانش نیز بدنها را به ایژههای خود بدل کرده
و مورد انقیاد قرار میدهد. «بدینترتیب» سوزه شناسنده و ابژههای مورد شناخت از اثرها و دگرگونیهای
تاریخی این استلزامهای قدرت-دانش شکل میگیرند» (فوکو ۱۳۹۳: ۴۰). همچنین» از نگاه فوکو
«بهطور کلی تمامی نهادهای کنترل آفردی» به شیوهای دوگانه عمل میکنند؛ شیوه تقسیمبندی! دوتایی و
نشانهگذاری و شیوه تعیین اجباری ویژگیها و توزیع تفاوتگذارانه» (همان: ۲۴۳-۱۶۷).
از منظر فوکو دولتها تجلی نظامهای حکومتداری هستند. حکومتداری» شبکهای است
برای تحلیل روابط قدرت. این شبکه يا همان انگاره حکومتداری» برای تحلیل شیوههای
هدایت رفتار معتادان» دیوانگان» بیماران» مجرمان و کودکان معتبر تصور میشود. اقتصاد
سیاسی و مسئله حکومت حداقلی به هم پیوسته هستند. بازار قاعدهای است در تقابل با
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
حکومت. تحلیل رفتار غیراقتصادی از طریق شبکه فهمپذیری اقتصادی و نقد و ارزیابی کنش
مراجع عمومی با معیارهای بازار. اقتصاد شکل حقوقی حاکمی را که در چارچوب دولت اعمال
حاکمیت میکند. میرباید و دقیقا همین دولت است که عنصر اساسی حیات جامعه یعنی
رویکرد فوکویی درصدد است که نشان دهد چطور اتصال مجموعهای از کردارها به رژیمی از حقیقت
که سیاست و اقتصاد زیر نفوذ آن هستند دستگاه يا آرایهای از دانش-قدرت را میسازد که مرز آنچه را
وجود ندارد به نحوی کارآمد در واقعیت ترسیم و بهطور مشروع تابع تقسیمبندی درست-غلط میکند.
حکومتداری برای اینکه عزم جهانی خود را بر کل فضای حاکمیت اعمال کند برای اینکه
تابع خرد علمی و اقتصادی متضمن تبدیل حاکم به ژئومتر اقتصادی یا مأمور علم اقتصاد نباشد
برای اینکه فن حکمرانی به دو شاخه اقتصادی و حقوقی تبدیل نشود و خلاصه وحدت و عمومیت
آن در کل عرصه حاکمیت و تمایز و استقلال آن در مقابل علم اقتصاد حفظ شود» برای پاسخ به
این سه مسئله» فن حکمرانی باید ارجاع» قلمرو ارجاع و واقعیت جدیدی داشته باشد که بر پایه آن
اعمال شود. این قلمرو ارجاع جدید جامعه مدنی است. تحلیل جامعه مدنی با پیمانهایی مشخص
میشود که نه: صرفا اقتصادیانزووونه اضرا هون کرد و خانته نینوازی بدون هم وجود داشته
باشند. چراکه امر اجتماعی: بخفاواوها گزاسک و8 سم اره: بهواسطه ار اجتماعی
فهمیده میشود. جامعه مدنی.میتواند پشتوانه فرایند و پیمانهای اقتصادی. باشد و درعینحال» از
آنها فراتر رود و به آنها فروکاسته نمیشود (همان: ۴۱۸-۳۹۱).
این مطالعه با تمسک به انديشه فوکو به بررسی «حقیقت» اعتیاد در بستر گفتمانهای غالب که ابژه
سازی معتاد از آن سر بر میآورد نبادرت کروه است.
پرسش اصلی اين پژوهش درباره رابطه گفتار اعتیاد و قدرت بوده است» چیستی «حقیقت» اعتیاد و اینکه
رابطه آن با نهادها و دانشها در دهههای اخیر پس از انقلاب چگونه بوده است. پاسخگویی به این
پرسش» مطالعه در سطح کلان را میچللیید. ازانجاکه کتاب نظمکفتان نوشته میشل فوکو الگوی بررسی
تاریخی برای پاسخگویی به این پرسش مدنظر قرار گرفته» پژوهش حاضر مستلزم انتخاب قالبهای
معرفتی (اپیستمهها) در این بازه زمانی بوده است. انتخاب این قالبهای معرفتی را بهگونهای انجام دادیم
که بررسی در دو مجموعه انتقادی و تبارشناختی طرحشده از سوی فوکو در کتاب نظمم گفتار او امکان
پذیر باشد و درنهایت بتوان با بهرهگیری از مکانیزمهای آثاری از فوکو که خود در این کتاب مرتبط با هر
بخش ذکر میکند به فهم و تحلیل قالبهای معرفتی تعیینشده در تحقیق حاضر دست یافت.
بهرهگیری این تحقیق از مجموعه انتقادی مطرحشده در کتاب «نظم گفتار» فوکو در قالب دو اصل
است. اصل برگرداندن معنا که بیان میدارد همواره سرچشمه گفتار اعتیاد در چهرههایی همچون مولف
ماده علمی ارادت به حقیقت اعتیاد که به نظر میرسد نقش مثبتی دارند» یافت شده است درحالی که این
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
تحقیق بنا را بر منفیبودن تأثیر آنها گذاشته و تلقی دارد که اينها همواره کار رقیقترکردن گفتار اعتیاد
را انجام دادهاند. شایان ذکر است که اصل رویداد در مقابل آفرینش که با بهرهگیری از آن موّلف ماده
علمی» ارادت به حقیقت اعتیاد را در حکم مراجع بنیادی و آفریننده در نظر نگرفتیم» در تقابل با نگرش
ذاتانگارانه و پدیدارشناختی است. درنهایت» با بهرهگیری از این مجموعه صور کنارگذاری» ایجاد
محدودیت و تملک را در متن قالبهای معرفتی موردنظر شناختیم.
نمودار زیر نمایانگر مراحل مجموعه انتقادی به کار گرفته شده در تحقیق حاضر است که به لحاظ
شکلی در این قسمت آوردیم تا روند کار را نشان داده و آن را تا حدی فهمپذیر کنیم.
7- اصول رقیق کردن گفتار اعتیاد اصل مره هی تک مناد
بهرهگیری تحقیق حاضر از مجموعه تبارشناختی مطرحشده در کتاب نظم گفتار فوکو نیز در قالب سد
پیشفرض بوده است. اصل ناپیوستگی که بهواسطه آن گفتارهای اعتیاد در قالبهای معرفتی را بهمثاب
پراتیکهای ناپیوستهای فرض کردیم. اصل خودویژگی که بهواسطه آن گفتار اعتیاد در هر قالب معرفتی
را بهمثابه خشونت تحمیلشده نسبت به اعتیاد فرض کردیم» نه کاربست معانی ازپیشمعلوم. پیرو آن» به
دنبال نظمها در گفتار اعتیاد مربوط به هر قالب معرفتی بودهایم» نه ريشهها. اصل برونیت که بهواسطه آن
گفتار اعتیاد را در هر قالب معرفتی» مبدا و از پیدایش و قاعدهمندیاش شروع» و به سوی شرایط بیرونی
امکان آن حرکت و حدود آق را تعیین کردیم. از طریق این اصل, شرایط پیدایی رشد و تغییر گفتار اعتیاد
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
روش تحقیق در پاسخ به این پرسش» تحلیل گفتمان بوده است. برای جمعآوری اطلاعات در این
قسمت از تکنیک اسناد و مدارک مکتوب اعم از کتابها گزارشها آییننامه و مصوبات تاریخی و
پرسش دیگر این پژوهش که تمرکز اصلی مقاله حاضر بر آن بوده و بر مینای آن تنظیم شده است»
بررسی چگونگی روند ساختهشدن ذهن معتادان و خانوادهها بر مبنای گفتمانهای مسلط اعتیاد در چهار
دهه اخیر پس از انقلاب که در بخش اول پژوهش واکاوی شد با استناد به روش فوکو در آثارش است.
در این بخش نیز تلاش شد که برای چگونگی بازتولید مکانیزمهای قدرتی گفتمانهای مسلط از طریق
بازنمایی ذهن معتادان» با رویکرد انتقادی فوکویی از روش میدانی استفاده شود و جهت جمعآوری
اطلاعات از تکتیگ مساحیق بیره گرفتداشد مساحبتهای عمیق با مقاذان وخانوادههای آنان کررذاآغل
و بیرون از سمنها در داخل شهر تهران و کمپهای مناطق حاشیهای تهران» ازجمله شهریار» ورامین»
شهرری» وردآورد کرج و... تکنیک اصلی تحقیق بوده است و مشاهده مشارکتی و غیرمشارکتی نیز به
موازات آن انجام پذیرفت. حدود زمانی تحقیق حاضر از پهمن ۱۳۹۳ تا تیر ۱۳۹۷ بوده است. ازآنجاکه
بررسی روند ابژهسازی در طول چهار دهه پس از انقلاب مدنظر بوده است» بنابراین» استفاده از افراد در
دامنه سنی گسترده (۱۸ تا ۶۵ سال) بهمنظورشناشایی رونداها در طول نسلهای مختلف برای مصاحبد
الزامی بوده است. پیرو این امر» محقق تلاش کرده بهطور متوازن و همزمان.تمامی گروههای سنی» افراد
با مواد مصرفی گوناگون و سطوح تحصیلاتی و وضعیت اجتماعی-اقتصادی متفاوت را بهصورت نمونهای
جهت مصاحبه پوشش دهد. جمعا حدود ۴۰ مصاحبه عمیق با معتادان و خانوادههای آنان انجام شد.
ازآنجاکه روش تحقیق حاضر کیفی است ملاک تعداد مصاحبهها تکرار و به مرز اشباع رسیدن دادهها
بوده است. تحلیل و آنالیز دادهها نیز با تأمل بر تمامی آثار اصلی فوکو و بازشناسی مکانیزمهای به کار
در ترکیب افراد انتخابشده جهت مصاحبههای عمیق تا رسیدن به مرز اشباع نظری دادهها ترکیب
جنسی» ترکیب سنی و ترکیب زمان يا سن پاکی» نوع ماده مصرفی» سطح تحصیلاتی و طبقه اجتماعی-
اقتصادی و... همواره مورد توجه محقق بوده است. بهگونهای که افراد مورد مصاحبه براساس ترکیب
جنسی به شکل برابر انتخاب شده و با ۱۵ نفر مرد معتاد و ۱۵انفر زن معتاد به تفکیک مصاحبه انجام
گرفت. همچنین تلاش شد تا ترکیب سنی در هر دو گروه مرد و زن» بهگونهای انتخاب شود که
درعینحال هم سنین مختلف در هر جنسیت مورد پوشش قرار گیرد و هم اینکه از نظر ترکیب سنی» این
دو گروه جنسیتی» با هم همتا شوند. با این هدف در هر دو گروه زنان و مردان معتاده به تفکیک, با افراد
از رنج سنی ۱۸ سال تا ۶۲ سال مصاحبه شد. به لحاظ سن یا زمان پاکی نیز به شکل ترکیبی و متوازن
در هر جنسیت و به شکل همتا در دو جنسیت نسبت به هم» از افرادی که هنوز در قسمت فیزیک
کمپها به سر میبردند و در مرحله ترک جسمانی بودند تا افرادی که بین یک ماه تا ۱۵ سال سن پاکی
داشتنده هم در محیط کمپ و هم خارج از آن مصاحبه صورت گرفت. در ضمن» در ساختار تمامی
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
کمپها افراد به دو گروه ماده ۱۵ و ۱۶ تقسیمبندی شدهاند. در ماده ۰۱۶ منظور افرادی هستند که
بهواسطه کارتنخوابی و طرح جمعآوری معتادان» توسط نیروی انتظامی به کمپها آورده شدهاند و
مشمول قانون سه ماه و دو روز برای اقامت در کمپ هستند و ماده ۱۵ شامل افرادی است که
غیرکارتنخواب بوده و از طریق خانواده پا بهصورت خودمعرف در کمپ پذیرش شدهاند. تحقیق حاضر
جهت انجام مصاحبهها این تقسیمبندی را نیز در نظر گرفته» بهگونهای که مصاحبهها از هر دو گروه به
شکل متوازن به لحاظ جمعیتشناختی در کمپ مورد مطالعه انجام گرفته است.
همچنین به شکل ترکیبی و هدفمند» جمعا با ۱۰ نفر از افراد خانواده مصرفکنندگان مصاحبهشده»
مساحیاهایی عمیق انجام گرفت. شایان ذکر اس کلملاگ: ناد مصاحبهبا خاتوادهها یز تکرار و یذ
مرز اشباع رسیدن دادهها بوده است. این ده نفر در نقشهای گوناگون اعم از پدر» مادر خواهر یا برادر
انتخاب شده و معیار انتخاب این افراد برای مصاحبه نزدیکی و نقش تأثیرگذار آنها در همزیستی و
ارتباط متقابل با فرد مصرفکننده موردنظر بوده است. قابل بیان است که مصاحبه با سوّال «معتاد
کیست؟» و «چه تصویری از یک معتاد داری؟» شروع میشد. مصاحبه هر فرد ساعتها و گاهی روزها
به طول میانجامید تا بتوان از ذهنیت آنان تصویری به دست آوزد.
ملاحظات اخلاقی در اين تحقیق بر جلب اعتماد و اطمینان به.صدق آنچه از طرف معتادان و
خانوادههای ایشان مطرح شده بود و محفوظبودن نام و مشخصات ایشان مبتنی بود.
قالب معرفتی اول: گفتار انقلابی, رویکردی استعماری و مبتنی بر توطئه, اعتیاد بهمثابه رفتار
گفتار اعتیاد تحتتأثیر گفتار انقلاب است. «حقیقت» اعتیاد بهمثابه بازمانده فرهنگ و تمدن شاهی و
نمی رفتار ضد انقلابی, انگاشته:میفو5 که امعم رگرین برای بیاغ یقلت اسلامی از آن
حمایت میکنند. مرجع استناد این گفتاز انقلاب اسلامی استنوپس #حل مسئله آن بهمانند انقلاب اجلوه
داده میشود؛ یعنی نیازمند تصمیم ملت برای تقابل و مبارزه استو نه مشارکت.
در گفتار انقلاب سال ۵۹-۵۸ که جریانها به انقلاب و ضد انقلاب تقسیمبندی میشود» معتاد و
قاچاقچی جزو انقلاب هستند و نه ضد انقلاب» سخنان رهبری در تیر ۵۸ موّید آن است. رهبر انقلاب در
جمع کارکنان سازمان مبارزه با اعتیاد در تیر ۱۳۵۸ در قم» بیان میکند: «قاچاقچی بزرگها این کارها را
میکنند. این دستهای خارجی دارد این کارها را میکند؛ نه اینکه هروئین و رواج هروئین در سرتاسر
مملکت... همینطوری شده و من باب اتفاق شده است نه اينها همه روی نقشه است» (محمدی,
۲۳ ۳ در گفتار انقلاب سال ۶۰-۵۹ بهتدریج معتاد و قاچاقچی جز ضد انقلاب قرار میگیرند و نه
انقلاب که مرتکب جرم و گناه هستند. لايیحه قانونی مبنی بر مجوز دادگستری جهت ارجاع پروندههای
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
موادمخدر به دادگاههای انقلاب در اردیبهشت ٩۵۹» تصویب لايحه قانونی «نشدید مجازات مرتکبین
جرائم موادمخدر» در خرداد ٩4۵۹ جرمشناختن مصرف موادمخدر و ممنوعیت کشت خشخاش در تیر ۵۹
توسط شورای انقلاب اسلامی و تشکیل ستاد مرکزی هماهنگی مبارزه با اعتیاد در آبان ٩۵ موّید آن
است. اواخر سال ۵۹ معتاد و قاچاقچی جزو ضد انقلاب قرار میگیرند و نه انقلاب که باید از طریق کار
اجباری بهمثابهه بازسازی روانی و بدنی در زندانهای تخصصی و مراکز بازپروری مورد اصلاح و بازپروری
قرار گیرند؛ پایان مهلت ششماهه بهمثابه قاعده لايحه تشدید مجازات در آذر ۵۹ موّید آن است. در سال
۳ معتاد و قاچاقچی جزو ضد انقلاب قرار میگیرند و نه انقلاب که باید از طریق مراکز بازپروری به
سالمسازی روانی و جسمانی معتادان و توانبخشی آنان پرداخته شود؛ مصوبه ۲۸فروردین ۶۲ هیئتوزیران
مبنی بر تغییر رویکرد نسبت به مراکز بازپروری موید آن است.
تأثیر این گفتار «حقیقت» اعتیاد بر دستگاه جزایی» در قالب تدابیر قانونی و کیفری خشن و جدی است.
نمونهای از این تدابیر قانونی» «ممنوعیت کشت خشخاش و جرمشناختن مصرف موادمخدر توسط شورای
انقلاب اسلامی در تیر ۱۳۵۹ است که به تبع آن قیمت موادمخدر خصوصا تریاک بالا میرود و سیستم
مصرف آن پیرو غیرقانونی اعلام کردن«تریاک مخفیتر میشود واينموارد» تأثیر دستگاه جزایی بر
تجارت اعتیاد و ایجاد مکانیزم انکار در سیستم اجتماعی را نشان میدهد» (اسعدی» ۱۳۷۹: ۵۳). بهتبع
این امر» برخی از معتادان برای گریز از دشواریهای دسترسی به تریاک, ماده مصرفی خود را تغییر داده و
هروئین مصرف کردند» (باری» ۱۳۸۱: ۸۳). در پی این گفتار» «موجی از دستگیری و محاکمه» مصادره
اموال و اعدامها آغاز شد و سیل متهمان دستگیرشده به زندان قصر و دادگاه ویژه روانه شدند» (روزنامه
«قاعده مهلت ششماهه درمان مصوبه تیر ٩۵۹ نشان میدهد که گفتارهای پزشکی در جهت سازش
با دستگاه حقوقی در راستای جرمزایی به کار گرفته میشوند و در تعامل با دستگاههای قضایی تلاش در
جهت بیماریشناختن اعتیاد و تحقق سودآوریهای اقتصادی در آینده مینمایند» (رحمدل» ۱۳۷۹ ۰)۵
زیرا ماهیتا امر پزشکی که قاعده فوق به آن تأکید داشت در عمل محقق نشده چون ترس و وحشت
معتادان از مجازات مشروط شده» روند درمان و مراجعه آنها, را به درمانگاهها با مسئله روبهرو کرد.
«نظارت کمیتههای مبارزه با اعتیاد بر درمانگاهها و بیمارستانها و ورود دستگاههای اجتماعی و مذهبی
به حوزه درمان اعتیاد و تبدیل مکانهایی که کاربری پزشکی نداشته به مکانهای ترک اعتیاد بهمثابه
عواملی هستند که نشان میدهند که پزشکی نیز خود تحت تسلط نهادهای اجرایی و انتظامی است»
(روزنامهه کیهان» ۱۳۵۹/۱۰/۲۱). همچنین گفتارهای دینی که به مصادره اموال بهمتابه امری در اقتصاد
اعتیاد و همچنین شکنجه بهمثابه سرکوب و اعمال قدرت بر بدن معتاد مشروعیت میبخشنده خود از
گفتارهای پزشکی بهمثابه معالجه و درمان مشروعیت میگيرند. این در حالی است که ورود به مراکز
بازپروری مشروط به حکم قضایی و اداره اردوگاهها نیز به عهده قوه قضائیه است» پس پزشکی نیز در
کنترل مراجع قضایی است. ارتکاب جرم بزرگتر به دلیل فايده بیشتر» عدم تمایز و مرزبندی بین معتاد و
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
قاچاقچی و پیرو آن قوتگرفتن قاچاقچی» پرشدن معتادان خردهپا در زندان و گسترش اعتیاد و همچنین
فضا برای اعدام برخی معتادان» از نتایج و پیامدهای نبود تعادل بین جرائم و مجازاتها در لايحه تشدید
مجازات در خرداد ٩۵ بودند. در این گفتمان» روابط بین گفتارهای پزشکی» حقوقی و دینی و همچنین
ارتباط آنها با دستگاه قضایی و اقتصاد اعتیاد قابل تأمل است.
براساس این گفتمان» معتاد و خانواده, احساساتی همچون شرم» بیآبرویی» تهدید. تحقیر» عبرتآموزی»
بیاعتمادی» جرم گناه» توبیخ و توهین» اصلاح را تجربه میکنند. ذهن معتاد بهگونهای ساخته شده که
همواره معتقد به همدستی همواره مراکز بازپروری با خانواده در تعقیب و کنترل خودش برای اثبات
معتادبودن است. به همین دلیل یکی از توهمات معتاد متأثر از همین کارکرد پلیسی خانواده است. در
همین راستا فرد بسیاری از موارد را در کمپ» ساختگی و از پیش تعیین شده تصور میکند.
حتی جشن داخل کمپ را که به مناسبت تولد پاکی یکی از افراد بود» فکر میکردم به
مناسبت ورود من به کمپ, با برنامهریزی خانوادهام صورت داده شده است و اينها هم ساختگی
اسنت (حامد::۳۵ساله). فکر می کردم ک#ارمط ریک ایو داخل مغازه مرا کنترل میکنند.
حتی یک بار آن را باز کردم و سعی کردم.به همسرم ثابت کنم. بعدها در جلسات معتادان گمنام
تنها کاری که توانستم بکنم اين بود که چند نفریرا پیدا کنم که آنها هم توهم داشتند و مرا
ذهن معتاد در حال مصرف بهگونهای ساخته شده که در آن اعتیاد بیبندوبازی» فساد و کارتنخوابی است.
پس تا زمانی که به کارتنخوابی نرسیده» توهم کنترل بر مصرف دارد و باوری به معتادبودنش ندارد.
فکر میکردم که معتاد کسی است. که توی جوی آب هست و چون میدیدم لباسم تمیز
است و پول هم دارم» پس معتاد نیستم. (سهیل» ۲۲ساله).
ذهن مسئولان کمپ که خودشان معتاد هستند بدین شکل ساخته شده که معتاد درگیر غرور» تنبلی و
بیمسئولیتی است» پس با خدمتکردن در کمپ میتواند از تنبلی و بیمسئولیتی رها شده و غرورش
شکسته شود. به همین دلیل از.ابزار اجباره تحقیر و محرومیت جهت تغییر و عبرتآموزی معتاد بهره
میگیرند و آن را با تکنیک انضباط متأر از گفتمان بازار که شرح آن داده خواهد شد. تلفیق کرده و
در کمپ گفته میشود که با خدمتکردن» غرور فرد شکسته میشود و خوب میشود. از
افرای که جای: خواب نذارگ واتیاز دارنفذر کم بفاشت: برای مستولیتهای ,ذال کیب
استفاده میکنند و در مقابلش جای خواب به آنها میدهند. القائأت کمپ اين است که ما
عاجز کنندههای قهاری هستیم که خانواده را به عجز رساندیم و متوسل به کارتنخوابی شدیم.
خود مسئولان کمپ به افراد عذاب وجدان میدهند (سهیل» ۲۲ساله).
در امتداد این گفتمانها محرومیت» اجبار و انضباط داخل کمپ موجبات احساس رنجش معتادان را ایجاد
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
ذهن خانواده معتاد بهگونهای ساخته شده که در مقابل او از مکانیزمهایی همچون انکار» نصیحت.
التماس و ترحم» بیآبرویی» ترس» بیاعتمادی» تبعیض» احساس گناه دادن» سرزنش» توبیخ و توهین»
تحقیر» شرم» کنترلهای غیرمحسوس و پلیسبازی» تخریب و سواستفاده و مفتبری بهره میگیرد و
پذیرش اعتیاد برایم سخت بود. افراد معتاد از نظر من آدمهای بدبخت» بیچار» بیسواده
بیفرهنگ و بیتربیتی بوده و والدین بدی دارند. اعتیاد برادرم باعث سرافکندگی» بیآبرویی و
وقتی از طریق خواهرم متوجه اعتیاد پسرم شدم» در خودم فروریختم و شکستن زانوهایم را
حس کردم. با پسرم شروع به جنگ و ستیز کردم. مسئول اعتیادش را دوستش میدانستم و به
نابودیاش فکر میکردم و اینکه نگذارم به اعتیادش ادامه بدهد. سه يا چهار سال در خفا اعتیاد
داشت. فکر میکردم که اگر به انژیو هم بیایم یا هر جایی که بگویم فرزندم معتاد است.
بیآبرویی و بیحیئیتی است. فکر میکردم معتاد آدم پست و پلید و غیرقابل اعتمادی است.
آخرش کارتنخواب میشود و بیبندوبار است. معتاد: فردی است که نمیتواند آیندهای داشته
قالب معرفتی دوم: گفتار اجتماعی» رویکردی فرهنگی» اجتماعی و روانشناختی به اعتیاد از
طریق نقد گفتارهای مبارزاتی دوره قبلی, اعتیاد. بهمثابه فقدان دانش و ایمان (۱۳۶۶-
گفتار اعتیاد تحتتأثیر گفتار اجتماعی است. «حقیقت» اعتیاده فقدان کار فرهنگی و عرصه تقاضا دانسته
میشود. کار فرهنگی بهمثابه تبلیغات و ایمانسازی است. تبلیغات رسانهها منفی» تحریککننده و
تشدیدکننده اعتیاد است. اعتیاد را بهمثابه فقدان دانش» ایمان و فراموششدن فضایل دینی معرفی می
کنند و از این طریق زمینهای فراهم میشود که در آن اعتیاد توسط دانش و از طریق سمینارهای متعدد
علمی مورد محاصره قرار گیرد. مرجع استناد این گفتار» نقد بر رویکردهای مبارزاتی و گفتارهای حقوقی
بهواسطه بخشبندی بین عرضه و تقاضا گفتارهای فرهنگی» اجتماعی و روانشناختی در قالب تقاضا
به رویکردهای مبارزاتی و گفتارهای حقوقی در قالب عرضه نقد میکنند و از این طریق سعی میشود که
حقیقت اعتیاده عرضه و تقاضا معرفی شود. با استناد به اينکه بین ترس از قانون» قاچاق موادمخدر و کیفر
رابطه مستقیم وجود دارد از دستگاه قضایی و عملکرد آن در دوره قبلی نقد میشود. خانواده مسئول
آگاهی و حل مشکلات معتاد انگاشته میشود و بر نهادهای جامعهپذیری در حل مسئله اعتیاد تأکید
میشود. تربیت اجتماعی بهمثابه آموزشهای دینی قلمداد شده و از این طریق به گفتارهای مذهبی تعبیر
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
قواعد قانون مبارزه با موادمخدر سال ۶۷ از طریق صدور احکام اعدام و مصادره اموال» شرایط
بالارفتن قیمت مواد را فراهم آورد. بالارفتن قیمت مواد نیز موجب همدستی کارکنان زندان در انتقال مواد
از طریق رشوه و تبدیل معتاد به خردهفروش شد. این مسئله نشان میدهد که اجرای قانون درمورد
موادمخدر بهمثابه سیاست تنبیهی» در این دوره به دنبال ريشهکن کردن اعتیاد نیست» زیرا زمينه ارتکاب
جرم در قالب خردهفروشی را فراهم میآورد و اینکه بین اقتصاد اعتیاده سبک مجازاتها و نظام حقوقی و
کیفری رابطه وجود دارد. قانون فوق, در مجازات بین خرید و حمل» یعنی معتاد و قاچاقچی» هیچ تفکیک
و تمایزی قائّل نشده بود که این خود موجب شکلگیری معتادان خردهپا گردید (موّسسه عالی پژوهش در
برنامهریزی و توسعه» ۱۳۷۶). همچنین» در نتيجه تشدید مجازاتها و تفکیک مجازاتها براساس مواد
سنتی و صنعتی و سیاستهای اعمالی بر معتادان مواد صنعتی در محتوای این قانون» زمینه مساعدی
برای تغییر الگوی مصرف و گرایش معتادان از مصرف موادی مانند تریاک به مواد خطرناکتر مثل
هروئین و الگوهای جدیدی همچون تزریق فراهم شد. قواعد قانون مذکور با اصل قانونیبودن مجازات
نیز منافات داشت زیرا در آن سرنوشت محکوم مبتنی بر قدرت بیچونوچرا و هوس قاضی بود و حقوق
ورود موادمخدر بهمتابه جرم بدون توجه به قصد و انگیزه مرتکب.و امکان ضبط تمامی اموال مجرم
اعم از قاچاق و مشروع در قواعد قانون فوق که در تناقض با اصل,۴۷ قانون اساسی نیز بوده نشاندهنده
تمرکزنداشتن اين قانون بر علل جرم است؛ زیر شناسایی ال جرم»انیازمند شناخت از زندگی معتاد
بهمثابه مجرم و تکنیک بازپروری اوست. درحالی که رویههای طرد و کنارگذاری در این دوره» در قالب
اعمال کارهای سخت و طاقتفرسا بهمثابه مکانیزم تنبیه در اردوگاهها و مراکز بازپروری» بر بدن معتاد
کنترل دارد و همچنین بهواسطه اجرای برنامههای زمانبندیشده بهمثابه مکانیزمهای انضباطی» زندگی
او را کنترل میکند. پس قدرت در این دوره در پی شناخت معتاد و بازپروری او نیست» پلکه هدفش
براساس این گفتمان» معتاد و خانواده احساساتی همچون ناتوانی» بیدانشی» بیایمانی» بیبندوباری و
نصیحت را تجربه میکنند. ذهن معتاد لغزش کرده» براساس گفتمان انجمن معتادان گمنام که در امتداد
گفتمان انقلابی و اجتماعی قرار گرفته» ساخته شده است؛ زیرا مضرف از نگاه او کار بده فساد و بیایمانی
است» پس روح معتاد لغزش کرده در عذاب میرود زیرا دانسته کار بدی را انجام داده است.
برنامه معتادان گمنام به تو میگوید که این کار (مصرف) بد است. وقتی لغزش میکنی»
گوبی روحت در عذاب میرود زیرا میدانستی که بد بوده ولی این کار را انجام دادی. احساست
خیلی بالاتر از عذاب وجدان است. پس از لغزش, به راهنما اعتراف کردم و او به من پیشنهاد
متأثر از این گفتمانها ذهن مسئولان کمپ ساخته شده» پس در کمپ از روش آزمون وجدان جهت
کنترل معتاد استفاده میشود. همچنین بیکارگی در کمپ نیز موجب لاقیدی و هرزگی شده است. این
بیکارگی» کمپ را به محیط فراغت و پشیمانی مبدل کرده است.
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
در کمپ از هر بیست نفر فقط سه یا چهار نفر فعالیت دارند و بقیه ورق و تختهبازی
میکنند. کارشان بخور و بخواب است. اصطلاح «تبر» برای بیکارگان شکل گرفته است
ذهن خانواده براساس گفتمان انقلایی, اجتماعی و بازار بهگونهای ساخته شده که اعتیاد ضعف ایمان؛
بیبندوباری و فساد و همچنین بیماری است. پس» با همدستی مسئولان کمپ» او را به کمپ اجباری می
فرستند. بهعبارتی, همدستی آگاهانه و سازمانیافتهای بین خانواده و اعضای کمپ که هر دو بهمثابه
قربانیان اعتیاد هستند» شکل گرفته و تعبیر آنها از این مسئله» کار نیک است.
در حال حاضر من راهتما هستم و بسیاری از خانوادهها رهجوهای بنده هستند و میبینم
که فرزندانشان را مرتب به کمپ میفرستند و آنها نیز بلافاصله پس از بیرونآمدن از کمپ
لغزش میکنند و خانوادهها دوباره آنها را به کمپ میفرستند. اين افراد حتی دیگر از زندگی
بیرون از کمپ و از مصرف مجدد مواد میترسند. خانوادهای هست که فرزندش بهمدت چهار
سال در کمپ بوده است. برای اینکه خانواده خیالش راحت باشد که فرد دست به دزدی نمیزند
و یا بیرون» سرما و گرما نمیکشد و باعث نمیشود که زندگی بقيه افراد خانواده از بین بروده
چارهای جز فرستادن او به کمچاندازد. بهگونهایکه کمپ کم خانه دوم را برای اين افراد پیدا
قالب معرفتی سوم: گفتار اقتصادی» رویکردی اقتصادی به حوزه درمان اعتیاد و ورود
بخش خصوصی از طریق همدستی گفتار حقوقی با گفتار فرهنگی-اجتماعی, زمینهسازی
گفتار اعتیاد تحتتأثیر گفتار اقتصادی است. گفتارهای حقوقی و گفتارهای فرهنگی-اجتماعی با هم
زمينه ورود بخش خصوصی را فراهم میآورند. در گفتارهای حقوقی اعتیاد» «حقیقت» اعتیاد جرم است.
مطابق ماده ۱۵ قانون مصوب ۱۳۷۴ مجمع تشخیص مصلحت.» هنوز پروتکل درمانی مشخص يا مراکز
درمانی ویژهای برای مراجعه به معتادان پیشبینی نشده بود» زیرا ارائه خدمات درمانی به معتادان
میتوانست از مصادیق نقض قانون یا کمک به مچرمان محسوب شود (ستاد مبارزه با موادمخدر ۱۳۷۴).
پس متأثر از این گفتار حقوقی» ارائهخدمات درقانیی به معتاد و تأسیسی!مراکز درمانی توسط سازمانهای
دولتی از مصادیق نقض قانون محسوب شد و موجب گردید که وزارت بهداشت هیچ مرکز رسمی درمانی
تأسیس یا معرفی نکند (روزنامه ایران» ۱۳۷۴/۴/۵). از سویی دیگر نیز گفتارهای فرهنگی در قالب
تبلیغات» موجبات ترغیب و تحریک خانوادهها و تقاضای آنها بهمثابه مشتریان را جهت ایجاد مراکز
درمان فراهم آوردند. بدین ترتیب» عرصهای ایجاد شد که مراکز خصوصی درمان اعتیاد راهاندازی و فعال
شوند. پس» در این گفتمان» گفتارهای حقوقی مقوم رویکرد پزشکی و روانشناختی با هدف توسعه بخش
خصوصی در راستای اقتصاد اعتیاد است. مرجع استناد اين گفتار»ه بخشبندی بین پیشگیری و درمان در
عرصه تقاضا و ایجاد رقابت بین آنها از طریق گفتارهای فرهنگی و پزشکی است. در این دوره» همواره
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
کشمکشی بین دستگاههای اجرایی و دولتی با دستگاه قضایی وجود دارد که این کشمکش در راستای
محدودسازی دولت و خصوصیسازی امر درمان اعتیاد است. مراکز درمانی زیرنفوذ دستگاه قضایی بوده و
از عواملی که در محتوای اصلاحيه قانون مبارزه با موادمخدر سال ۷۶ وجود دارد و در جهت توسعه
خصوصیسازی و شکلگیری بازار پزشکی آزاد در بحث اعتیاد زمینهسازی میکند میتوان به جرمبودن
اعتیاد به شکل مشروط محدودکردن ترک توسط بازه زمانی مهلت ششماهه, تأکید بر مراکز پزشکی در
ترک اعتیاد به نسبت مراکز بازپروری» پشتوانه قانونی پیدا کردن وزارت بهداشت بهمثابه دستگاه اجرایی»
اختیاریافتن دانشگاههای پزشکی جهت تأسیس مراکز درمانی» پرداخت هزینههای مربوط به معتادان بی
بضاعت توسط دولت چند برابر شدن مجازاتهای مبنی بر جريمه نقدی و نصفشدن مدتزمان حبسها
تغییر حکم اعدام به مصادره اموال» تبدیل حبس و تقلیل مدت اقامت مجرم به مابهازای مالی,
مستفنیشدن خرید ساخت تولید» فروش» ارسال» نگهداری» ورود» صدور» مصرف و حمل مواد ممنوعه
توسط مصارف پزشکی و تحقیقاتی اشاره کرد (مهریار» ۱۳۷۷): در این قانون نیز گفتار پزشکی بهمثابه
ابزار جرمشناسی» مشروعیتبخشی و .پوشاندن خطای حقوقی و مجازاتی مطرح شد و در تعامل با
دستگاههای قضایی» در جهت بیماریشناختن اعتیاد و تحقق سودآوریهای اقتصادی تلاش کرد.
اصلاحيه قانون مصوب سال ۷۶ در راستای سازش بین دستگاههای انتظامی و اجرایی با مجرمان و
محکومان قانون مبارزه با موادمخدر تسهیلگری میکند. قواعد برنامه سوم توسعه نیز در تلاش برای
خصوصیسازی حوزه اعتیاد از طریق محدودسازی دولت در کنار توسعه گفتارهای پزشکی و تأسیس
مراکز درمانی است و به حمایت از موسسات غیردولتی» توسعه اردوگاههای کار و مراکز بازپروری و
اصلاح قوانین تأکید دارد (سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور ۱۳۷۶). شورای عالی برنامهریزی نیز در
جهت توسعه فعالیتهای کاهش تقاضا در قالب گفتارهای پزشکی و زمینهسازی برای شکلگیری اعتیاد
بهمثابه بازار تلاش میکند (موسسه عالی پژوهش در برنامهریزی و توسعه» ۱۳۷۶). اجرایینشدن طرح
درمان معتادان جز تعهدات بیمهها نشاندهنده سطح رفاه اجتماعی و حمایتنکردن دولت از امر درمان
معتادان است که در این دوره» بستر مناسبی را برای ورود بخش خصوصی در حوزه مذکور فراهم آورد
(روزنامه حیات نی ۸۰/۳/۹). نهادهای دولتی و اجرایی ازجمله وزارت بهداشت و ستاد در عرصه تعاملات
علمی و تخصصی بینالمللی ایران؛ با سایر جوامع در حوزه برگزاری کارگاه مشترک» بحثهای فنی و
تخصصی مداخلهای ندارند؛ این امر موجب محدودیت نظارت دولت بر دانش اعتیاد شده و زمینهه توسعه و
قدرت آن را بدون مداخله دولت فراهم آورد (قهفرخی, ۱۳۹۰: ۵۰۳).
براساس این گفتمان» معتاد و خانواده احساساتی همچون بیاخلاقی» ترس» ترحم را متأثر از «حقیقت»
اعتیاد تجربه میکنند. ذهن معتاد و خانواده براساس سه گفتمان انقلابی» اجتماعی و اقتصادی به شکل
ترکیبی بهگونهای برساخته شده که در موقعیتهایی اعتیاد را جرم و در موقعیتهایی دیگر آن را بیماری
بازنمایی میکند و این بازنمایی از طریق واکنشهای معتاد در کمپ مشهود است.
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
معتاد در دوره فیزیکی کمپ» میخواهد وانمود کند که بیچاره هستم و بعد میخواهد
بگوید که زندان رفته و زورمند است. در هر دو حالت» دغدغهه دیدهشدن دارد (ایلیا ۴۷ساله).
براساس گفتمان اقتصادی بین دو بخش حوزه تقاضا یعنی پیشگیری و درمان از طریق گفتارهای
فرهنگی و پزشکی رابطه رقابتی ایجاد میشود. ولی در اصل همدستی بین آنها جهت پزشکینه کردن
اعتیاد وجود دارد. همچنین» براساس گفتمان بعدی» یعنی بازار که در آن نشانههای اقتصادی دیده میشود
که مسئله رقابت را ایجاد میکند و درعینحال میپذیرد که انحصار عملا بخشی از منطق این رقابت
است» برساخت ذهن معتاد بهگونهای بوده است که مهمترین اصل آنها یعنی رقابت برجسته است.
با مصرف انرژی بالا میرود و احساس قدرت میآید. تمام چیزهایی که در دنیای واقعی
نداری و یا از دست دادهای» به دست میآید» چون محرومیت و رقابتی نیست. احساس امنیت,
اعتماد و توانایی داری و همهچیز تحت کنترلت است. نشاط داری و احساس تنهایی و انزوایت
قالب معرفتی چهارم: گفتار بازار» توسعه خصوصیسازی و شکلگیری پزشکی آزاد در امر
روانپزشکان با مقرراتزدایی در شرایط مجوز کلینیکها و مراکز درمانی در سازمان بهزیستی شرایط
شکلگیری پزشکی آزاد را در این دوره فراهم میآورند (تغییر گرفتن مجوز از مدرک دکتری روانشناسی
به کارشناسی ارشد و از روانپزشکی به پزشکی عمومی): در امتداد آن دورههای دو یا سه هفتهای است
که حجم بسیار زیادی از پزشکان و روانشناسان در مرکز ملی مطالعات اعتیاد جهت درمان و مشاوره
معتادان میگذرانند بهگونهایکه از سال ۸۱ تا سال ۹۶ حدود بیستهزار نفر نیروی کار اعم از پزشک.
روانشناس» مددکار مشاور و روانپرستار در حوزه اعتیاد اشتغال یافتهاند.
تربیت ۹۵درصد از پزشکان حوزه اعتیاد در بخش خصوصی و تشکیل هویت صنفی آنها بهواسطه
سهميه متادون و از طرفی کنارکشیدن بخش دولتی به دلیل عدم پوشش بیمههای دولتی در حوزه درمان
اعتیاد و درنظرنگرفتن بودجه برای کلینیکهای دولتی در وزارت بهداشت و ستاد نشان میدهد که بخش
خصوصی از طریق تعلل دولت توانسته تمام کارویژههای دولت را از طریق کلینیکها و کمپها جذب و
همچنین کنترل ملت را نیز از طریق سیاست اجتماعی کردن مبارزه با اعتیاد در سال ۱٩ به دست گیرد
(دفتر برنامهریزی دبیرخانه ستاد مبارزه با موادمخدر ۱۳۸۵-۹۴). در کلینیکها پزشکان و در کمپها و
سمنها خود معتادان و رویکردهای انجمن معتادان گمنام احاطه دارند. قدرت دست اینهاست» چون از
لحاظ اقتصادی در مدل اقتصادی مسلط زنده میمانند. نظارت بخش دولتی؛ در حد اعمال بوروگراسی
های دستوپاگیر و ظاهری تقلیلیافته است. پس دولت هم ابژه و هم فضای وقوع بخش خصوصی
گردیده است. کلینیکها کار کرد تحویل و فروش متادون و به عبارتی داروخانه را پیدا کردهاند.
در سال ۸۲ سیاستهای سازمان بهزیستی به سمتی میرود که هرچه بخش خصوصی فعالتر باشد,
بودجه بیشتری به استانها تعلق میگیرد و این امر بین آنها رقابت ایجاد میکند. البته این در حالی است
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
که بین مسئولان مجوزها در استانها تمایل به انحصاریکردن وجود دارد. مثال دیگر از تجلی رقابت» در
بحث سمن «تولد دوباره» در سال ۸۴ است. در این سال کمپها از نظارت سمن تولد دوباره بیرون آمده و
به شکل مستقل و غیرمتمرکز آغاز به کار میکنند که خود میتواند ایجادکننده انگیزه رقابت بین آنها باشد.
رویکرد اجتماعمحور که در سال ۸۲ با کمک بهزیستی» خیّرین» بخش خصوصی و مردم و با تشکیل
حدود ۴۵۰۰ تیم در کليه استانها جهت پیشگیری ایجاد میشود با ممانعت متخصصان به دلیل
کاستهشدن از قدرتشان مواجه میگردد. این امر نشاندهنده شورش دانش علمی در مقابل دانش محلی
است. همچنین» در این راستا میتوان به تبدیل انژیوی «تولد دوباره» در سال ۸۴ از یک سمن محلی
اجرایی که مرکزداری میکرد به یک سمن دانشمحور که برنامه برای کشور تولید میکند» اشاره کرد.
در این دوره» پزشکی در مراجع فرهنگی» حقوقی- قضایی و سیاسی نفوذ دارد نه آنکه مراجع سیاسی بر
در حساسیتزدایی از خانواده در قالب رهاکردن معتاد و اعتیاد و یا پذیرش آنها دو دیسکورس بسیار
موّثر بودهاند: یکی دیسکورس انجمن معتادان گمنام و دیگری دیسکورس روانشناسی سلامت. انجمن
تادان گمنام از ظریق بیماریانگاری رما کل وداد یاللعتا ند انشیمسنلهاتی طبیعی او ترغیب خانواده
به تمرکز روی خودش و تغییر باورهایش» و روانشناسی سلامت نیز از همین طریق و با هدف جلوگیری
از طلاق و روابط فرازناشویی تلاش میکنند. .پزشکان و روانپزشکان بحث بیمهنداشتن معتادان در
بیمارستانهای دولتی را در کنار بلدنبودن بیمارستانها و بدبینی آنها نسبت به معتادان و همچنین
هزینههای گزاف بستری در بیمارستانهای خصوصی را در کنار شوک و رفتارهای مشابه با بیماران روانی
درمورد معتادان در این بیمارستانها بهعنوان دلایل عقلانی انتخاب کمپهای اجباری ذکر میکنند.
واگذاری مدیریت سمنها و کمپها به خود معتادان نمایانگر آن است که در درون نظام اقتصادی-
سیاسی مسلط معتادان در شبککه قدرت» هم در موضع اطاعت از قدرت و هم در موضع اعمال قدرت
هستند. تأثیر گفتمان انجمن معتادان گمنام بر ذهن معتادان و خانوادههای آنان بیشتر از توصیههای
روانپزشکی است و همدردانشان را در جایگاه فراتر از روانشناس قرار میدهند. علت در موضع قدرت
قرار گرفتن این انجمن» دو عامل عدم سانسور و دیدهشدن در گروه؛معتادان گمنام است؛ یعنی مواردی
که هم در گروه معتادان و هم در گروه خانواده معتادان فقدان آنها وجود دارد.
براساس اين گفتمان, معتاد و خانواده احشاسانی همچون انکار انگزنی, رقابت» تبعیض» مفتبری,
زائدبودن, ندامت» عذاب وجدان» بزرگنمایی توام با خشم» پلیسبازی و کنترل نامحسوس را تجربه میکنند.
ذهن معتاد براساس گفتمانهای مسلط بر جامعه که همواره مبتنی بر تفاوت» تمایز و تقسیمپندی
دوتایی معتاد و غیرمعتاده آدم عادی و غیرعادی» بیمار و غیربیمار» مجرم و غیرمجرم بودهاند» ساخته شده
است. حتی در معتاد بهبودیافته نیز این حس تمایز و بزرگنمایی بهگونهای دیگر وجود دارد و این امر
مانع از ارتباط و احساس تعلق او به جامعه گردیده است.
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
اعتیاد» بیخدایی است» چون فقط خدا نجاتش میدهد. معتادان بندههای برگزیده و متفاوت
خدا هستند و با یک معتاد میتوان خدا را اثبات کرد چون اعتیاد از خلا و بیخدایی میآید.
نقاط مقترک افراد پهبودیافته همان نور اس عین آماز, معتاذان میذانند که بنده خاص خنا
ذهن کمپداران براساس گفتمانهای مسلط بر «حقیقت» اعتیاد ساخته شده است. بهگونهای که در
کمپها افراد قلدر و ناآرام و همچنین افرادی که سابقه شرارت و کارتنخوابی دارنده در ابتدا از طریق
محبتکردن» کنترل میشوند. در مرحله بعدی» آنها را قرصی و تبدیل به رباط میکنند. بهگونهای که این
افراد در برابر برخی کنشهای معین» واکنشهای معین و ثابتی از خود نشان میدهند.
زیادماندن در کمپ خیلی بد است. فردی دو سال است که در این کمپ بستری شده و
دیوانه شده و با گلهای روی دیوار حرف میزند و اعتمادش از بین رفته است. از سه روز تا
ششماهگیاش را در حال شمارش است. فردی را که کمپ را به هم میريزد و دعوا راه می
اندازد, بعد از یک ماه قرصی میکنند تا اینکه تبدیل به رباط شود؛ دیگر هیچ حس و واکنشی
ذهن معتاد متأثر از گفتمان بازاروذژامتداد آن.است..مهمترین اقنلن"ایّن گفتمان و اقتصاد حاکم بر
مصرف مواد حس قدرت و شجاعت را به من میداد. قوای جنسی را زیاد میکرد. شیشه را
برای این مصرف میکردم که زود به خواستههایم برسم. دوست داشتم با پایپهای خاص»
شیک و باکلاس مصرف کنم و افرادی را که اينطور مصرف میکردند دوست داشتم. گرفتن
فندک و پایپ و بالا و پایین رفتن مواد به من حس مدیریت و کنترل میداد و لذأت میبردم
تحتتأثیر مفهوم «تمایز» که متعلق به گفتمان بازار است» ساختار و ترکیب جمعیتی کمپها ساخته
شده است. ناهمگونی افراد در کمپ مانع از هرگونه همبستگی در میان آنها میشود که پیرو آن» کنترل
بر کمپ ممکن شده و همچنین تشکیل گروههای مختلف موجب ردوبدلشدن تجربیات» جرمزایی و
عدم تفکیک در کمپ بد است» چون بودن بزرگترها در کنار کوچکترها مشکلات
کمپ مثل زندان است و احساس تفاوت در آن وجود دارد. چون تقسیمبندی وجود ندارد؛
زنی که گلوله توی کمرش است و شیشه تولید میکند نیز آنجا بود (لیلا. ۳۹ساله).
ذهن معتادان براساس گفتمان بازار که در آن خانواده با کمپها در دستگیری و اقامت معتادان
همدستی دارده ساخته شده است. معتادان از این همدستی رنجش دارند و در امتداد آن» به رشوههای
ذرستانه تا باجگیریهای ریس قر ارتباط با خودهای آشارهمی گنه
هرکسی که مریض میآورد. از رئیس کمپ درصد میگیرد و با اینکه کمپ تمایلی است.
ولی بهاجبار فرد را میآورند و چند دوره نگه میدارند. منطق این نگهداری آن است که فرد پاک
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
میماند, خانواده خیالش راحت میشود که فرزندش در خیابان نیست و صاحب کمپ هم پول
بیشتری به دست میآورد؛ بهعبارتی» همه سود میبرند. مسئول کمپ به ما بچههای طردی می
گوید و ابراز میکند که برای ثواب ما را در کمپ نگهداری میکند. بهگونهایکه پديده
«مارکوپولو» يا «یویوی» کمپها شکل گرفته است؛ یعنی افرادی که مرتب در رفت و بازگشت
گفتمان انجمن معتادان گمنام با این فرض که فرد میتواند از بدو تولد و از شکم مادرش درگیر این
بیماری بوده باشد در اشتراک و امتداد با گفتمان اقتصادی و بازار قرار میگیرد که اعتیاد را یک بیماری
میدانند که خودخواسته نیست و از این طریق آن را امری طبیعی جلوه میدهند و نه امری اجتماعی.
براساس این پیشفرضها زمينه بیمسئولیتی و توجیهکردن» ترس از برگشت به بیماری و تصور
کارتنخوابی در زمان بهبودی برای فرد معتاد فراهم میآید. همچنین» در موقعیتهایی» این بیمارانگاری
یرای تاذ ولد انکه ی کل و سای ختا رگ و حمرا خرازایجاه میکمایذ
بیماریبودن اعتیاد من را از بار مسئولیت یکسری چیزهایی که خودم خراب کردم خلاص
میکند. دیگر عذاب وجدان ندارم» چون گردن بیماری میاندازم (حسن» ۵۶ساله).
در مواردی بیماریگفتن اعتیاد حس خوبی را به فرد نمیدهد زیرا موجب میشود که
دیگران به او ترحم کنند. اینکه به فرد گفته میشود تا آخر عمر بیمار است» در او ترس از
مصرف دوباره را ایجاد میکند. با اخود میگویم که نکند در:آخر کارتنخواب بشوم (لیلا
براساس گفتمان انجمن معتادان گمنام» ذهن معتاد بهبوديافته ساخته شده است. او اعتیاد را یک
بیماری کاملا انسانی-معنوی قلمداد میکند» به گونهای که دروغ را لغزش معنوی میداند. اصل گمنامی در
این گفتمان» از معتاد در مقابل گفتمانهای مسلط بر «حقیقت» اعتیاد که همگی اعتیاد را بیآبرویی
چون خانواده و جامعه اعتیاد را نمیشناسند اعتیاد برایشان بیآبرویی و ترحم
است. گمنامی را نباید شکاند. چنانچه متوجه شوند که کسی معتاد است» فکر
میکنند که زمان مصرف» دزدی و روسپیگری کرده است (لیلا ۳۹ساله).
براساس تمامی گفتمانهای مسلط بر «حقیقت» اعتیاد که همواره اعتیاد را به مصرف مواد تقلیل
دادهاند و درگیر کنترل» تعقیب» سوظن و انگزنی به معتاد بودهاند» ذهن زنان مصرفکننده بهگونهای
ساخته شده که دائم درگیر قضاوت و مورد سوظن قرار گرفتن از سوی دیگران است و این عامل مانع از
آمار پاکی مردها بعد از خروج از کمپ بیشتر است. چون بزرگترین مشکل زن
مصرفکننده مصرفکردن است. از خانه فراری میشود برای اینکه مصرف کند. در شرایط فعلی
بهزیستی پر از بچههای روابط نامشروع است. تدبیر جامعه ایران امروز نیز در این مورد» گذاشتن
طرح عقیمسازی زنان و طرح جمعآوری زنان متجاهر معتاد است. زن مصرفکننده فردی دیده
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
بازنمایی گفتمان جنسیتی و بازار به شکل ترکیبی» احساس تمایز و رقابت زن را در گروه همجنس
ایجاد کرده که این احساسات از نگاه تحقیرآمیز او نسبت به جنس زن نشئت میگیرد.
فکر میکردم زن یعنی حریم خصوصی نداشتن و ضعیفبودن» و من همه اينها را در
مادرم میدیدم و میگفتم من اينها نیستم» پس نمیخواهم زن باشم. دوست داشتم در جمع
زنان و همجنسانم» یک تمایزی داشته باشم. میخواستم خارج از چرخه طبیعت زن و در سختی
ذهن خانواده پس از ورود به گروه خانوادههای معتادان گمنام براساس دو گفتمان انجمن معتادان
گمنام و روانشناسی سلامت» ساخته میشود. خانواده میپذیرد که معتاد جزو تقدیر اوست» زیرا این
گفتانها: بیماری اعتیاه رآ ذاتی ,و آمر طبیعی جلوه,میدهتن کدی واسطه آمر آجتماعی فومینه اتمیاشود:
در گروه خانواده معتادان گمنام به من گفته شد که فرزند تو با بیماری متولد شده و من که
تا آن زمان همه تقصیر را گردن اجتماع و خودم میانداختم» به اين نتیجه رسیدم که این
بیماری ريشه در وجود انسان دارد. امروز فرزند معتادم را جزو تقدیر خودم و مصلحت خدا
طبق گفتمان بازار» ذهن خانواده بهگونهای ساخته میشود که بیشترین مسئولیت را نسبت به معتاد دارد
و در امتداد آن» گفتمان انجمن معتادان گمنام از طریق جلوهدادن اعتیاد بهمثابه امر طبیعی» خانواده را از
احساس تقصیر» تسکین میدهد و اینچنین از خانواده حساسیتزدایی میشود. گفتمان روانشناسی
سلامت نیز که همواره خانواده را برای ارهاکردن معتاد ترغیب میکند. با دیسکورس انجمن معتادان
گمنام در این باور گره دارد. این گوله»اسک که قانوادهها که رذهنشای#ساثر از این گفتمانها به شکل
ترکیبی ساخته شده» مرتب معتاد را به کمپ میسپارند يا از خانه بیرون میکنند.
من معتادم را از خانه بیرون انداختم و افراد خانواده را در این امر با خودم همدست کردم.
سه روز بیرون بود و گفتم تا زمانی که خوب نشود به خانه راهش نمیدهم. پا روی احساسات
مادریام گذاشتم که توانستم قبل از کمپ پسزم را از خانه بیرون کنم,(مادر» #عساله).
براساس اصل گمنامی دو گفتمان انجمن معادان کمتام ذهن خانوادهها بهگوثهای ساخته شنده که در
مواردی به انکار معتادبودن فرد از سوی آنها در مواقع حساسی همچون ازدواج یا در روابط فرازناشویی
اضول برناه خانواده متگاذان گمنا به من میگفت) که:باید گمتامی اعتیاد اقرزندم را حفظ
کنم» پس در مراسم خواستگاری او اعتیادش را فاش نکردم و بهانه بیپولی را آوردم (مادر»
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که قدرت» نهتنها گفتمانهای مسلط «حقیقت» اعتیاد از سال ۱۳۵۷
تاکنون را شکل داد بلکه همواره ذهنیت معتادان و خانوادهها را متأثر از همین گفتمانها ساخته است.
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
تکنیکها و روندهای قدرت را از پایینترین لایه» یعنی از طریق مطالعه طردها و تفسیرهای خود
ستادان: تحلیل کزدیم و مظالنه: این روند نشان.هاد که چظور اقدرتهای, عمومیتر یا منافع اقتضاد
سیاسی توانستهاند به بازی این تکنولوژیهای قدرت در حوزه اعتیاد که بینهایت کوچکاند. یعنی
معتادان بهمثابه ابژهها راه پیدا کنند و از این طریق بازنمایی و بازتولید شوند.
همواره از طریق تقسیمبندیهای دوتایی و نشانهگذاری در تمامی این گفتمانها, امکان شکلگیری
شیوههای دیگر بودن معتاد هم برای خود معتادان و هم برای خانواده و اجتماع منتفی شده است. دانش
با چرخش گفتمان اعتیاد از جرم به بیماری» موجب بهکارگیری و تمرکز بر «تکنولوژیهای خود» جهت
ابژهسازی معتاد شده و پیرو آن» با بیمارانگاری معتاد مکانیزمهای قدرت از بیرون متوجه درون و ذهن او
شده است. کارگزاران «تکنولوژیهای خود»» پزشکان» روانپزشکان» روانشناسان» مددکاران و خود
معتادان بودهاند که همواره در همدستی با هم و از طریق درونیسازی مکانیزمهای قدرت» معتاد و خانواده
را به پذیرش و تسلیم رهنمون شدهاند. بهگونهای که برنامههای بیشمار مشاوره» راهنمایی» درمان در
بسیاری از بخشهای زندگی کنونی معتاد و بهویژه در زمانی که تحریمهای دستگاه سیاسی-قضایی
دیگر راه به جایی نمیبرند؛ ابزار بمارونب رو رای رل یمام رویتاهان شدهاند.
در دهههای اخیر از طریق این گفتمانها همواره کوشیده شده تا.اعتیاد همچون حقیقتی ناشناخته در
اعماق روح معتاد کشف شود بهجای آنکه به این اندیشیده شود که «حقیقت» اعتیاد بر مبنای گفتمان,
تا چه حد حقیقی و صادق است. پس معتاد در تمامی این دههها در درون خود و در برون جامعه همواره
در محاصره قدرت بوده است بهگونهای که «جامعه» و «ذهن» بهمثابه دیوارهای زندان او در اين برهه از
تاریخ عمل کردهاند. نتیجه آنکه «خود» معاد غیر ازاههسته تأرخی تکنولوژیهای برساخته طی اين
چند دهه تاریخی پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران چیزی نبوده است.
در توهمات افراد مصرفکننده شیشه که طبق اظهارات آنها این توهمات در اتفاقات و تجربیات دوران
کودکی ريشه دارد, چالشهایی" که فرد با گفتمانهای مسلط چند دهه اخیر داشته, بهنوعی بازنمایی
میشود که بعضا از سرکوبهای خانواده و جامعه حکایت میکند. این موارد نشان میدهد که مصرف
پاسخ به ذهنی است که براساس گفتمان خانواده و جامعه شکل گرفته و در مواردی آزار دیده است و
همچنین نشاندهنده رابطه اعتیاد با جامعهشناسی کودکی است: که کنکاش و بررسی دقیقتر در این
تجربه زنان معتاه نشاندهنده برساخت ذهن آنان با مکانیزمهای قدرتی مبتنی بر جنسیت در گفتمان
بازار که عبارتاند از تمایز» رقابت و کالاشدگی و... و رویکردهای تبعیض جنسیتی در گفتمان جنسیتی
مسلط پر فحقیقت» اعتیاد از سالهای 3۳۵۷ ۶ کتون است: که مطالعه اعتیاد زنان را هر ارقباظ با دو
حوزه جامعهشناسی انتقادی و جنسیتی در ایران الزامی و ضروری میکند. مواردی همچون تمایلات
همجنسگرایانه در کمپ به دلیل داشتن روابط جنسی متعدد و سواستفادههای جنسی از زنان معتاد در
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
زمان اعتیادشان و.» همگی نشاندهنده رابطه اعتیاد با سکسوالیته است که کنکاش و بررسی دقیقتر در
حوزه جامعهشناسی سکس در ایران را در طی این دههها الزامی و ضروری میکند.
آرنت» هانا (۱۳۹۴) نوتالیتاریسم» ترجمه محسن ثلائی» تهران: نشر ثالث.
آگامین» جورجو (۱۳۹۵) وضعیت استننایی» ترجمه پویا ایمانی» تهران: نشر نی.
اسمارت» بری (۱۳۸۵) میشل فوکو ترجمه چاووشیان و جوافشانی» تهران: نشر کتاب آمه.
بر ویوین (۱۳۹۴) برساختگرایی اجنماعی» ترجمه اشکان صالحی» تهران: نشر نی.
بدریان» فخرالدین (۱۳۸۸) مجموعه کامل قوانین و مقررات مولدمخدر مشتمل بر قوانین قبل و بعد از
جزایری» مجتبی و امیرهوشنگ مهریار (۱۳۸۶) اعتیاد: پیشگیری و درمان» تهران: نشر پیکان.
فیلیپس» لوئیز و ماریان یورگنسن (۱۳۸۹) نظریه و روش در تحلیل گفتمان» ترجمه هادی جلیلی» تهران:
(۱۳۹۰) گفتمان و حفیفت» ترجمه علی فردوسی» تهزان: نشر دیبایه.
(۱۳۹۰) باید از جامعه دفاع کرد ترجمه رضا نجفزاده» تهران: نشر رخداد نو
(۱۳۸۹) تولد زیست سیاست» ترجمه رضا نجفزاده» تهران: نشر نی.
فوکوه میغل (۱۳۷۸) تولد زندان, ترجه نیکو سرخوش وآفشین جهاندیده/ تهران: نشر نی.
(۱۳۸۴) پیدای شکلینیک» ترجمه یحیی امامی» تهران: نشر نقش و نگار.
(۱۳۸۳)/راده به داستن, ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده» تهران: نشر نی.
فوکو, میغل (۱۳۷۸) نظم گفتار» ترجمه باقر پرهام» تهران: نشر آگه.
ابراهیمی» محمدرضا (۱۳۹۲) «بررسی نقش پذیرش اجتماعی جوانان در کاهش آمادگی به اعتیاد»» طرح
برجعلی» احمد (۱۳۸۹) «اثربخشی روان درمانی مثبت در ارتقای تاب آوری افراد وابسته به مواد»»
پیرزاده حجتالله (۱۳۹۴) «بررسی نقش عملکرد خانواده و نظام ارزشی در پیشبینی گرایش به موادمخدر
جهانتاب» محمد (۱۳۹۴) «بررسی میزان آگاهی جوانان شهر تهران از پدیده اعتیاد»» خلاصه کتابها و
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
برساخت اعتیاد و روند ابژه سازی معتاد در دهههای پس از انقلاب ۱۳۵۷
حسینی» سیداسماعیل (۱۳۹۴) «رابطه ویژگیهای شخصیتی و سبکهای دلیستگی با گرایش به
موادمخدر با میانجیگری ذهنآگاهی و خودکنترلی در بین دانشجویان پسر دانشگاه تبریز»» پایاننام
حکیمی» داریوش (۱۳۹۴) «بررسی رابطه خشم و پرخاشگری با وضعیت گرایش به اعتیاد در دانشآموزان
پسر مدارس متوسطه تبریز» پایاننامه کارشناسی ارشد علوم تربیتی دانشگاه آزاد تبریز.
دبیرخانه ستاد مبارزه با موادمخدر ریاستجمهوری» کتاب سال ستاد مبارزه با موادمخدر سالهاتی ۱۳۸۵-
سازمان بهزیستی کشور (۱۳۷۸) «برنامه درمان معتادان»» معاونت امور فرهنگی و پیشگیری.
سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور (۱۳۸۳) «لايحه برنامه چهارم توسعهه اقتصادی» اجتماعی و
سلیمیکیا سمیه (۱۳۹۴) «اثربخشی ذهنآگاهی مبتنی بر شناخت درمانی بر باورهای مرتبط با مواد در
افراد مبتلا به اعتیاد تحت درمان متادون دز؛مراکز درمانی آسومصرف مواد شهر سنندج»» پاياننامه
علیزاده» مهناز (۱۳۹۶) «برساخت اعتیاد.و روند ایژهسازی معتاد در دهههای پس از انقلاب اسلامی
علیزاده» مهناز (۱۳۹۶) «قالبهای معرفتی اعتیاد و ابژهسازی معتاد در ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷»»
مقاله پذیرششدهه دکتری جامعهشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در مجله مطالعات
فرامرزی» مهدی (۱۳۹۱) «بررسی چگونگی بازنمایی مسئله اعتیاد و معتادان در فیلمهای سینمایی ایران
پس از انقلاب اسلامی»» طرح تحقیقات ستاد مبارزه با موادمخدر به نظارت اسماعیل سعدیپور.
فیروزی ارنان» رسول (۱۳۹۴) «رابطه بین باورهای دینی و بحران هویت با گرایش به موادمخدر»»
کدیور» مریم (۱۳۹۴) «اثربخشی مداخله مبتنی بر رواندرمانی مثبتنگر بر ارتقای هوش هیجانی» بهبود
سبکهای مقابلای و پیشکهری) ااز رکشت اراد تاهاب اختلان مصرف مواد5: پایاننامه
کاظمی, مسعود (۱۳۹۳) «تأثیر مجازات اعدام در بازدارندگی ارتکاب جرائم موادمخدر و روان گردانها»»
پایاننامه کارشناسی ارشد جرمشناسی دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات شاهرود.
مرادی» شیدا (۱۳۹۴) «بررسی اثربخشی طرحواره درمانی بر افکار وسوسهانگیز معتادان مصرفکننده
موادمخدر تحت درمان با متادون»» پایاننامه کارشناسی ارشد بالینی دانشگاه آزاد سنندج.
ناصری» اسماعیل (۱۳۹۳) «کارآمدی طرحواره درمانی دووجهی در درمان مردان وابسته به موادمخدر
مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی»» پایاننامه دکتری روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی.
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
ولیان» امیرعلی (۱۳۹۴) «بررسی رابطه بین شیوههای فرزندپروری خانوادهها با گرایش به اعتیاد به
موادمخدر در بین دانشآموزان پسر (پایه سوم متوسطه) شهرستان ایوان غرب»» پایاننامه کارشناسی
[ 7۳60۲ 01۳۵1 ما16 ,نت۸00 فصه کلسه ۳" (۳۵1۵۲)2002 ما۳
,6 :م8260 ۵۵8 دمص عکتآ 0۳8 ص60۲ (2013) اعتدعجم/3 ,جزعه۳
اآن۳30 ,ععناعتا7 ۵1 [ممطل5 ,273065 196 3۳8 که مادم هه 110
0 131۱ 0606۲6۵۲ 5۳۵۵ ۵ ۱۳۹۹۲ 11:29 آ۵ ۰۵۶۰۱۲ + امکز 00/۱۱۵۵60۵۲
|
هدف از این مطالعه واکاوی برساخت ذهن معتاد و خانواده او متأثر از گفتمان های مسلط اعتیاد در دهه های پس از انقلاب 1357 است. به عبارتی، روند ساخته شدن ذهن تحت تأثیر «حقیقت» اعتیاد در گفتمان های مسلط مدنظر است. چگونگی شکل گیری احساسات و اندیشه ها در عرصه اعتیاد از طریق مطالعه ساختار زبان و تحولات آن با عنایت به شرایط اقتصادی، فرهنگی و تاریخی مطمح نظر بوده است. در این مطالعه از روش میدانی با تکنیک مشاهده، مشاهده مشارکتی و مصاحبه های عمیق با رویکردی انتقادی و تفسیرگرایانه با معتادین و خانواده هایشان بهره گرفته شده است.نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که معتادین برساخته ای از تداوم گفتمان های مسلط در خانواده و کمپ ها هستند. بر اساس چهار قالب معرفتی مسلط بر شناخت اعتیاد و معتاد در ایران از سال 1357 تا به امروز (علی زاده، 1396) که شامل گفتمان انقلابی، گفتمان اجتماعی، گفتمان اقتصادی و گفتمان بازار شد، روند برساخته شدن ذهن معتاد و خانواده تحت تأثیر «حقیقت» اعتیاد و ابژه سازی معتاد در این قالب های گفتمانی بر اساس تجربه زیسته آنان بازنمایی شد. قابل ذکر است که در مواردی از تجربه زیسته افراد مورد مطالعه، مکانیزم های قدرتی در این چهار گفتمان به صورت ترکیبی خودنمائی کردند. همچنین ذهن معتاد و خانواده او، متأثر از گفتمان انجمن معتادین گمنام نیز شکل گرفته که این گفتمان از دو طریق، یکی معرفی «حقیقت» اعتیاد به مثابه ضعف معنویت و دیگری جلوه دادن اعتیاد به مثابه امری طبیعی و نه امری اجتماعی، در امتداد گفتمان های مسلط بر جامعه قرار گرفته و از خانواده در مقابل معتاد حساسیت زدایی می نماید.
|
33,933 |
519130
|
داشت. لذا به کارگیری این راهبردها میتواند توانایی تمرکز و حل
مسئله را در دانشآموزان بهبود بخشد و باعث بهبود عملکرد این کودکان در حیطههای مختلف
۱- دانشجوی روانشناسی و آموزش کودکان استثنائی دکتری علامه طباطبایی
۲- دانشجوی روانشناسی و آموزش کودکان استثنائی دکتری علامه طباطبایی
*- دانشیار گروه روانشناسی و آموزش کودکان استئنائی دانشگاه علامه طباطبائی
۱۹۲ پژوهشنامه تربیتی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد/ شماره ۷۱
دانشآموزان تیزهوش,» دانشآموزانی هستند که از ویژگیهای بی نظیر و توانمندیهای شناختی بالا
برتری هوشی» خلاقیت و انگیزههای زیادی برخوردارند به طوری که آنها را از اکثر همسالان متمایز
ساخته و قادر می سازد که چیزی باارزش به جامعه ارائه نماید. آنها در مقایسه با همسالان خود به طریقی
برتری دارند (ازکان وکوتک۳۰۱۵). تیزهوشان و افراد باااستعداه کسانی هستند که نشانههایی از قابلیت
بالای عملکرد در برخی از حوزهها از جمله هوش,» خلاقیت» هنر» رهبری و زمینههای تحصیلی ویژه را
نشان میدهند (وایت فگراهام وبلاس ۲۰۱۸). به دلیل اهمیتی که تیزهوشان برای پیشرفت جامعه دارند و
از آنجا که دانش آموزان تیزهوش ممکن است در زمینههای اصلی آموزشی, توانایی باقوه خود را ارتقا
ندهند. توجه به نیازهای یادگیری آنها با گذ شت زمان زیاد شده است (دای» سانسون وچنگ/۲۰۱۱). در
سالهای اخیر» علاوه بر تحقیق در مورد اصلاحات آموزشی که استعدادهای تیزهوشان را پرورش میدهد
علاقه به ویژگیهای انگیز شی و هیجانی که تأثیرات زیادی در یادگیری و سلامت دانش آموزان تیزهوش
دارد نیز افزایش یافته است (الدمیت وکریشان ۳*۱۶ بنابرایق یکی از موضوعاتی که دارای اهمیت است؛
تنظیم هیخان است که آموزش راهبردهای ال بر کی منلگش؟ در زمینههاتی شناختی» هیجانن و
یکی از مهارتهای مهم حل م سنل توش 4 ار 9( شرفت ت< صیلی و تنظیم هیجان
دانش آموزان تیزهوش دارد. حل مسئله فرآیندی شناختی است که به وسیله آن فرد میکوشد راه
حل مثا سبی برای یک م شکل پیدا کنده حل مسئلهآیکی از تواناییهای عالی ذهن | ست؛ در مهارت
حل مسئله فرد باید با برقراری روابط بین تجربههای گذشته و مسئله؛ رابطه بین آنها را کشف کند و با
توجه به آن راه حلهای منا سب را اتخاذ کند (۱ سماعیل زاده»کرمی ومو سوی ۲۰۱۸۶). الگوی تجدید
نظر شده دیزوریلا و نزو(۲۰۳۱) بر این فرض استوار است که مهارتهای حل مسئله اجتماعی عمدتا
توسط دو فرآیند کلی ذسبتا مستقل تعیین می شوند: ۱اروی آوردن به مسئله و ۲) سبک حل مسئله
۰ ,81288 :8 ,بل سا 03۵۵8 و با .5 بانط ۷۷ 2
تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان تیزهوش ۱۹۳
روی آوردن به م سئله, فرآیندی فرا شناختی | ست که به مثابه کار کرد انگیز شی حل م سئله عمل
میکند و شامل فعالیت مجموعه نسبا پایداری از روان بنههای شناختی-هیجانی است که عقاید کلی
فرد و ارزیابیهای او را نسبت به مسائل زندگیاش» منعکس میکند. از سوی دیگر» سبک حل مسئله
به فعالیتهای شناختی و رفتاری اشاره دارد که فرد از طریق آن سعی میکند به درک درستی از
مسائل زندگی روزمرهاش رسیده و روشها و راه حلهای موثری برای مقابله با آنها بیابد؛ بنابراین
سبکهای حل مسئله را میتوان به عنوان ابزارهای مهمی در مواجهه با بسیاری از مسائل موقعیتی و
حل آنها در نظر داشت که شامل حل منطقی مسئله, سبک غیرمحتاطانه/تکانشورزی و سبک اجتنابی
است (بل ودی زوریل۲۰۲۱). بنابراین نظر به اهمیت سبکهای حل مسئله و نقش آن در پیشگیری
از بروز مسائل شناختی و رفتاری دانش آموزان» ارائه برنامههای مدون آموزشی در جهت ارتقای
سلامت دانشآموزان تیزهوش در محیط خانه و مدرسه امری ضروری تلقی میشود (ادزمیر و
پژوهشها نشان دادهاند افرادی که از مهارتهای حل مسئله پایینی برخوردارند در برخورد با مسائل
با شکست مواجه شده و به محض رویارویی با موانع» ممکن است با بروز رفتارهای برانگیخته؛ نسبت
به آن واکنش نشان دهند و احساس ناکامی کنند»پرخاشگر شوند پا برای پرهیز از موقعیت مشکل ساز
گوشهگیر شوند و با دیگران همدلی نداشته باشند؛ فرایندی که میتواند بروز رفتارهای سازش نایافته را
برای فرد در پی داشته باشد؛ از این رو توانایی حل مسئله از جمله اساسیترین مهارتها در رویارویی
با این گونه مسائل است (اسماعیل زاده وهمکاران /۳۰۱۸). پژوهش عرب زاده کدیور و دلاور (۱۳۹۳)
نشان داد که آموزش راهبردهای یادگیری خودگردان در مهارت حل مسئله اجتماعی دانشآموزان مور
بود و به آنها کمک کرد تا بتوانند در مورد مسائل اجتماعی و تحصیلی خود بهتر تصمیم بگیرند (عرب
زاده وهمکاران ۲۰۱۴۴). احمدی حلمسلویی» پاشنگ و سلیمینیا (۱۳۹۲) در پژوهش خود به این نتیجه
رسیدند که مهارت حل مسئله بر بهبود کیفیت زندگی مور است و میتوان آن را به عنوان ابزاری
حمایتی و موّثر جهت ارتقا کیفیت زندگی به شمار آورد (احمدی وهمکاران۲۰۱۳۵).
۸ 161337 , 8 1301037 , 3 ,20 2و۸ 4
۱۹۴ پژوهشنامه تربیتی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد/ شماره ۷۱
از طرف دیگر فرآیند یااگیری» بدون تمرکز حواس! و توجه لازم امکان پذیر نیست. در برنامههای
آموزشی» جلب توجه دانش آموزان» قبل و حین آموزش از مهمترین وظایف و مسسئولیتهای مربیان
است. بسیاری از دانش آموزان به رغم اینکه از ظرفیت هوش متوسط يا بالاتر بهرهمند هستند صرفا به
لحاظ اینکه دامنه توجه آنها کم است قادر نیستند به گونهای که انتظار میرود توفیق چندانی در
یادگیری مطالب و پیشرفت تحصیلی داشته باشند. تمرکز واقعی یعنی اینکه در هر فعالیت صرفا به آن
فکر کنیم و از افکار مربوط به کارهای دیگر آ سوده با شیم. تمرکز یکی از مهمترین عواملی | ست که
باید در انجام هر کاری به آن توجه شود. رواز شنا سان تاکید دارند که عمل به وظایف,» به توان تمرکز
بستگی دارد و اگر توان تمرکز وجود نداشته با شد زمان و نیروی بسیاری تلف خواهد شد و بهرهوری
کار کاهش مییابد. افزایش در عوامل مذکور میتواند از طریق آموزش, برنامه کاری يا با استفاده از
عوامل برانگیزاننده و تسهیلگر رخ دهد (صدری وهمکاران ۲۰۱۳). در رابطه با اهمیت مهارت تم رکز
برخی از صاحب نظران همچون میکالوس؟* (۲۰۱۷) معتقدند که ضعف در مهارتهای تمرکز باعث
اختلال در فعالیت های مطالعه» خواب رفتگی» از دسست رفتن کنترل» آشفتگی فکری و ضعف
مهارتهای شنوایی افراد میشود (میکالو۲۰۱۷۸). ذر تأیید یافته فوق نتایج مطالعه برامبک*۶
(۲۰۲۰) نشان داد که افرادی که نمرات پایینی در آزمون ثبات توجه کسب کرده بودند در فعالیتهای
مختلفی مانند خواندن» گوش دادن و تجزیه و تحلیل با مسسائل جدی و عمده مواجه شدند
(برومبک۲۰۲۰). در همین رابطه فریدنبرگ و سیلورمن* (۲۰۱۶) معتقدند که توانایی تمرکز به
عواملی همچون تعهد. | شتیاق به تکلیف, مهارت انجام تکلیف حالت هیجانی» حالت + سمانی» حالت
یکی از مولفههای قابل توجه و مهم در دانشآموزان تیزهوش, فرایندهای هیجانی آنها نظیر تنظیم
هیجانی "" آنها است (داین ۲۰۱۴:۱). چنانکه نتایج پژوهشهای جدید نشان میدهد که تکالیف شناختی
و تحصیلی زیاد بدون در نظر داشتن علاقه دانشآموزان تیزهوش» علاوه بر ایجاد استرس و اضطراب
تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان تیزهوش ۹۵
برای آنها به دیگر فرایندهای روانشناختی و هیجانی آنها همچون تنظیم هیجانی آنها سیب جدی
وارد می سازد. چرا که آ سیب به فرایندهای شناختی و هیجانی» پرداز شهای روانشناختی و هیجانی را
د چار اخلال کرده و با عث میشود این دانشآموزان د چار بینظمی هیجانی شو ند ( ماچو
وموریساو|۲۰۱۶). تنظیم هیجان به افراد کمک میکند تا برانگیختگی هیجانی و هیجانهای منفی را
تنظیم نمایند» احساسات دیگران را درک نموده و به طرز اثربخشی با آن برخورد کنند» که این امر
موفقیت وکارآمدی در حوزههای مختلف زندگی را سبب میش ود (فولادجنگ وحسن نیا۲۰۱۵,۲).
تنظیم هیجان باعث میشود که افراد تشخیص دهند چه هیجانهایی را چگونه و در چه زمانی بروز
دهند (گرشمان وگالن ۲۰۱۲۷). ممکن است این فرآیند تنظیم هیجان برای راهاندازی» افزایش» کاهش
یا حفظ هیجانهای مثبت و منفی در پاسخ به اتفاقات محیطی ایفای نقش نماید؛ بدین دلیل که
فرایند های فیزیولوژیکی» رفتاری و تجربی را تحت تاثیر قرار میدهد (توفیقی وهمکاران ۲۰۲۰۷۴).
بررسی متون و مطالعات روانشناختی» نشان میدهد که تنظیم هیجان» عامل مهمی در تعیین سلامتی
و داشتن عملکرد موفق در تعاملات اجتماعی است (مک لیری ومیلر۲۰۱۹). در سالیان اخیر» توجهی
روزافزون نسبت به نقش پردازش تنظیم هیجان در انواع گوناگون از اختلالات معطوف شده است.
سیف (۱۳۹۴) در مطالعهای با تمرکز بر هیجانهای تحصیلی, نقش واسطهای آنها را در رابطه هدف
از آنجایی که حضور مداوم دانش آموزان در محیطهای آموزشی و ار تباط مستمر آنان با معلمان؛
موضوعی طبیعی تلقی میشود بنابراین ضروری است تا مهارتهای حل مسئله, تمرکز و کنترل
هیجان مورد توجه قرار گیرد. هنگامی که دانشآموزان در شرایط فشارزا قرار میگیرند» منجر به
برانگیخته شدن هیجانات» بر هم خوردن تمرکز و حل مسئله به شیوه ناکارآمد میگردد. معلمان که
نقش موّثری بر گسترش توانمندیهایی حل مسئله دانشآموزان دارند باید محیطی را خلق کنند که
دانشآموزان برای کشف کردن» خطرکردن و مسئله گشایی تشویق شوند ( سانتروک/۲۰۱۷). توانایی
در حل مسئله و مقابله میتواند نقش مهمی در حفظ آرامش» روابط میان فردی» بهداشت روان و
۶ پژوهشنامه تربیتی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد/ شماره ۷۱
سلامت چسمی و روانی دا شته با شد (< سین زاده۲۰۱۹۱). رایان و دا سی" (۲۰۲۰) ذشان دادند که
درمان متمرکز بر هیجان به دانش آموزان در تعدیل الگوهای رفتاری منفی و افکار اتوماتیک کمک
مینماید (رین ودسی ۲۰۰۰). گرینبرگ" (۲۰۲۰) در پژوهشی نشان داد که آموزش متمرکز بر هیجان
باعث کاهش حواس پرتی و ایجاد هیجانات مثبت در دانشآموزان دارای ناتوانی یادگیری میشود
(گرینبرگ»لسلی و واستون۲۰۱۷4). با توجه به مباحثی که مطرح شد و از آنجایی که دانشآموزان و به
خصوص دانشآموزان تیزهوش مهمترین منابع انسانی آینده برای توسعه و گسترش هر کشوری
هستند» کمک به آنها در امر تنظیم هیجان» باید بخش ضروری و اجتناب ناپذیر برنامههای آموز شی
مدارس باشد. مداخلات روانشناختی مبتنی بر تنظیم هیجان میتواند باعث بهبود عملکرد روانشناختی»
اجتماعی و هیجانی این دانشآموزان شود. لذا زندگی تحصیلی از مهمترین دورههای زندگی فرد است
و دانشآموز توانایی تفکر حل م سئله و ارتباطات اجتماعی را در محیط مدر سه و از تعامل با دبیران و
سایر دانشآموزن میآموزد. بنایراین هدف | صلی این پژوهش پا سخگویی به این سوال |است که آیا
برنامه آموزش راهبردهای تنظیم هیجان میتواند بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان اثر بخش باشد؟
پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون میباشد» که در آن تاثیر
آموزش کنترل هیجان (متغیر مستقل) بر مهارت تمرکز و حل مسئله (متغیرهای وابسته) دانشآموزان
جامعه آماری این پژوهش را کل دانشآموزان پایه دهم» یازدهم و دوازدهم یک مدرسه تیزهوش در
شهرستان بجنورد واقع در استان خراسان شمالی در سال تحصیلی ۹۹-۰۰ تشکیل دادند که از تعداد۳٩
نفر بااستفاده از فرمول کوکران ۷۵ نفر به عنوان نمونه با روش تصادفی انتخاب شدند که بدلیل
شرایط کرونا تعداد ۳۰ نفر از آنها مشارکت دا شتند و در دو گروه آزمایشی و کنترل (هر گروه ۱۵ نفر)
تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان تیزهوش ۱۹۷
۱. پر سشنامه مهارت تمرکز: این پر سشنامه تو سط سواری و اورکی (۱۳۹۱) برای سنجش
مهارت تمرکز ساخته شد. که شامل ۱۳ گویه و ۲ مولفه تمرکز ارادی و تمرکز غیرارادی میباشند
(سوآری واوراکی! :۲۰۱۶). روش نمرهگذاری مادههای پرسشنامه یاد شده به صورت مقیاس پنج
درجهای از هرگز- ۱ تا اکثر اوقات< ۵ صورت میگیرد که برای مولفه تمرکز غیر ارادی میتواند به
صورت معکوس نیز نمرهگذاری شود. نمره بالا در هر یک از مولفهها بیانگر تمرکز بالا میباشد. در
پژوهش سواری و اورکی (۱۳۹۵) ضرایب آلفای کرونباخ مولفههای تمرکز ارادی» تمرکز غیرارادی و
کل مقیاس به ترتیب ۰/۷۲ ۰/۷۰ و ۰/۷۴ بد ست آمد. و روایی پر سشنامه مذکور نیز مطلوب گزارش
۲ پرشسنامه تجدید نظر شده حل مسئله اجتماعی (5051-1): فرم کوتاه پرسشنامه تجدید
نظر شده حل مسئله اجتماعی (5357-1)» یک ابزار خودگزار شی از نوع لیکرت و دارای ۲۵ سوال
بوده و هدف آن اندازهگیری مهارت شما در حل مسئله اجتماعی میباشد و خرده مقیاسهای آن
(مقیاس جهتگیری مثبت به مسئله (4۳۳0 جهتگیری منفی به مسئله (17۳0) حل مسئله
منطقی (75)» سبک تکانشی/ بی احتیاط(1075» سبک اجتنابی(۸75)) است. این مقیاس
مبتنی بر کار قبلی مولفان است که پنج خرده مقیاس اصلی داشته و پنج بعد مختلف مدل حل مسئله
اجتماعی دزوریلا و همکاران را اندازهگیری میکند. دو مقیاس جهت گیری مثبت به مسئله (۳۳0) و
حل مسئله منطقی (1۹۳5) به عنوان خرده مقیاس حل مسئله سازنده در نظر گرفته میشوند و به
صورت مثبت نیز نمرهگذاری میشوند. اما دیگر مقیاسها که شامل سبک تکانشی/ بیاحتیاط
(410۳5 سبک اجتنابی(۸۳5) و جهتگیری منفی به م سئله (۷۳0) ۸ ستند. خرده مقیاسهای
حل مسئله ناکارآمد را تشکیل میدهند» که به صورت منفی (وارونه) نیز نمرهگذاری میشوند. نمره بالا
در (5۳8۳55) نشان دهنده حل آسان» کارا و سازنده مسئله است در حالی که نمره پایین نشان دهنده
حل ناقص, ناکارامده و بدکارکردی برای م سئله | ست. پایایی آزمون مجدد برای این پر س شنامه بین
۸ تا ۰/۹۱ و ضریب آلفای ان بین ۰/۶۹ تا ۹۵/. گزارش شده است (زوریلا ونزو۲۰۲۱). روایی
سازه این پر س شنامه نیز با | ستفاده از تحلیل عاملی اکت شافی و همب ستگی با دیگر مقیاسهای حل
مسئله و سازههای روانشناختی همپوش» تایید شده است (زوریلا ونزو۲۰۲۱).). در ایران مخبری,
1۹۸ پژوهشنامه تربیتی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد/ شماره ۷۱
درتاج و دره کردی (4۱۳۸۹» ضریب آلفای ۰/۸۵ را برای پنج عامل سنجیده شده و ضريیب پایایی
بازآزمایی ۰/۸۸ را برای پر سشنامه حل م سئله اجتماعی کوتاه شده بد ست آوردند. همچنین در این
تحقیق بررسی ساختار عاملی بیانگر وجود پنج عامل اشاره شده در بالا میباشد. همه تحلیلهای
روایی» 5۳51 را به عنوان یک مقیاس حل مسئله اجتماعی تایید کرده است (مخبری و
در ابتدا همه آزمودنیها به وسیله پرسشنامههای مهارت تمرکز سواری و اورکی (۱۳۹۱)» و فرم
کوتاه تجدید نظر شده حل مسئله اجتماعی (5۳57-178؛ دزوریلا و همکاران» ۲۰۲۱) مورد سنجش و
ارزیابی قرار گرفتند و نمرات آنها به عنوان پیش آزمون ثبت گردید. سپس از آزمودنی های گروه
آزمایش دعوت گردید تا در یک برنامه آموز شی (طرح واره درمانی هیجانی "۲ (۳:51) که تو سط آقای
رابرت لی هی ابداع شده است)» شرکت کنند. به همین منظور آزمودنیها برای مدت ٩ هفته- هفته
ای یک جلسه و به مدت ۶۰ دقیقه» تحت یک برنامه آموزشی با عنوان «بازسازی شناختی» که شامل
هشت تکنیک با عناوین (افتراق دادن افکار از آ< سا سات» ذ ستّه بندی افکار منفی» سبک/ سنگین
کردن منافع و مضرات» بررسی شواهدوکیل مدافع, به دوست خودت چه تو صیهای میکردی» فاجعه
زدایی» خریدن زمان) میشد قرار گرفتند. با توجه به شنیوع بیماری کرونا و عدم امکان برگزاری
کلاسها به صورت < ضوری» تمامی جل سات به صورت ویدئو کنفرانس و آنلاین از طریق نرم افزار
0 برگزار گردید. از آنجایی که نرم افزار 12140 قابلیت تماس تصویری بیش از ٩ نفر را نداشت.,
دانش آموزان به دو گروه تقسیم شدند؛ همه اعضا مورد آموزش قرار گرفتند و پس از گذراندن دوره
کنترل هیجان, مجددا پس آزمون بر روی هرادو گروه آزمایش و کنترل اجرا گردید.
هر یک از جلسات با اهداف خاصی و به طور جداگانه به شرح زیر برگزار شد:
ها خسنه آول: ییا قوانیر کرو آقانی آعضای کرودرا کنیگر - اراد رجات پورآمری
مبحث کنترل هیجان به شیوه باز سازی شناختی -ارائه و تو ضیح اولین تکنیک با عنوان «جدا کردن
افکار از احساسات»- توضیح و ارائه تکلیف هفته مطابق با کاربرگ (4-۱).
تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان تیزهوش ۹۹
اهداف جلسه دوم: -بررسی تکالیف هفته گذشته و مرور تکنیک هفته قبل -ارائه نکات و مطالب
جدید و توضیح افکار خودآیند, تحریفات شناختی و چگونگی شناسایی این افکار به عنوان دومین
تکنیک «دسته بندی افکار منفی» -ارائه تکلیف هفته آینده مطابق با کاربرگ (۹-۲ و 4-۳).
اهداف جا سه سوم: -بررسی تکالیف هفته گذشته -مرور تکنیکهای هفته قبل به صورت
خلاصه - ارائه تکنیک سوم و بحث و بررسی پیرامون موضوع «سبک سنگین کردن منافع و
اهداف جاسه چهارم: بررسی تکالیف جلسه گذشته -مرور مختصر از تکنیک جلسه گذشته -
ارائه تکنیک چهارم و توضیحات جامع پیرامون تکنیک «بررسی شواهد» -توضیح تکلیف جلسه آینده
اهداف جلسه پنجم: بررسی تکالیف جلسه قبل -مرور تکنیکهای جلسات قبل به صورت
خلاصه و تیتروار -ارائه تکنیک جدید «تکنیک وکیل مدافع» و بحث و بررسی آن. -ارائه تکالیف
اهداف جلسه ششم: بررسی تکالیف هفته گذشته و رفع اشکالات موضوعات جلسات قبل -مرور
تکنیکهای جاسات گذشته به صورت خلاصه -ارائه مباحث و تکنیک بعدی «به دوست خودت چه
توصیهای می کردی» -توضیح تکالیف جلسه با توجه به کاربرگهای (۹-۸ و 4-۹).
اهداف جلسه هفتم: -بررسی تکالیف -شرور مطأل جلسه قبل به صورت خلاصه -ارائه تکنیک
«فاجعه زدایی» و توضیحات جامع پیرامون موضوع - تعیین تکالیف هفته آینده با استفاده از
اهداف جلسه هشتم: -بررسی تکالیف هفته گذشته -ارائه خلاصه ای از تمامی تکنیکهای کار
شده در جلسات قبل -ارائه تکنیک آخر «خریدن زمان» -ارائه کاربرگ (۱۲-٩) جهت کار بر روی
اهداف جلسه نهم: بررسی تکلیف هفته گذشته -مرور نکات مهم و جمع بندی مطالب ارائه شده
پس از گردآوری اطلاعات مورد نیاز در راستای فرضیههای پژوهش با استفاده از
ابزارهای معرفی شده در بخش قبلی جهت تحلیل دادههای پژوهش در این بخش از پژوهش ابتدا با
۳۰ پژوهشنامه تربیتی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد/ شماره ۷۱
| ستفاده از روشهای آماری تو صیفی» به تو صیف دادههای بد ست آمده از گروه نمونه پرداخته و
سپس به منظور آزمون فرضیههای پژوهش از روشهای آمار استنباطی (آزمون کوواریانس) استفاده
گردیده است. تحلیل یافتهها و بررسی و آزمون فرضیههای پژوهش با استفاده از نرم افزار-5 5۳5
جدول ۱.میانگین» انحراف معیار واریانس» کمینه و به شینه برای هر یک از مولفههای مهارت تمرکز
و مولفه های حل مسئله اجتماعی در گروههای آزمایش و کنترل» در مرحلهی پیش آزمون و پس
تاد |[ حداقل ] حداکثرنمر [ میانگین اتحراف ممیار. | واریانس
پیش آزمون حل مساله 30 1470 2040 17/0000 4099 11997 1.742
پیش آزمون مرک 40 4000 5700۱ ]486667 | 88322 |[ 4.83739 23.402
پیش آزمون تمرکز داوطلبانه ۱ 30 2200 3800 67 71492 3908 135
پیشن آزسوق: قسرکنز 30 1200 2400 10333 5219 3.0922 9482
پیش آزمون جوم کیری: 3011 160 466 7 | 12174 |[ 66682 445
پیش آزقون نحل شسبله 30 2.42 428 3310 9497 17 71
پیش آزمون سبک تکانشی/ |[ 30 320 480 3 07042۱2 |[ 38572 149
پیش آزمون سبک اجتنابی ۱ 30 2.00 460 7 | ۱.08858 48518 235
پیش آزمون جهت گیری ۲ 30 160 420 3 | ۰.09943 ۱ 54462 297
پس آزمون حل مساله 30 1426 2040 17/410 468 15926 2.431
پس آزمون تمرکز 30 0 62.00۱ 495667۱ ۱ 1.29160 | 7.07440 50047
پس آزمون تمرکز داوطلپانه ۰ 30 25.00 40.00۱ | 314000 | 74525 | 408192 16.662
پس آزمون تمرکز 30 9.00 24.00۱ | 181667 | 78063 | 427570 18.282
تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان تیزهوش ۳۱
پس آزمون جهت گیری 30۱ 2.00۱ ]4.66 ]3.52600 ]11719 ]64190 42
پس آزمون حل مسئله ۱ 30 271 414 3.450 07334 40171 161
پس آزمون سبک تکانشی/ | 30 2.60 | 4.80 | 3.8133 08680۱ | 47542 226
پس آزمون سبک اجتتابی ۰ 30 1.8070 3 | 11211 | 61405 377
پس آزمون.خهت گیری قنفی ۲ 30 180 420 3 | ۰.08541 ]46781 219
با توجه به طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل برای تحلیل دادهها از آزمون تحلیل
کواریانس | ستفاده گردید. همانطور که از دادهها مشخص است میانگین نمرات در تمامی مولفهها در
پس--آزمون» پس از مداخله افزایش دا شته | ست. در واقع مقای سه میانگین نمرات پیش آزمون و پس
آزمون نشان میدهد که آموزش مبتنی بر کنترل هیجان بر نمرات کل» هر دو متغیر مهارت تمرکز و
حل مسئله اجتماعی و همچنین نمرات خرده مقیاس های مهارت تمرکز (تمرکز ارادای و تمرکز غیر
ارادی) و حل مسئله اجتماعی (جهت گیری مثبت به مسئله 8۳0 حل مسئله منطقی 14۳5 سبک
تکانشی حل مسئله 70325 سبک اجتنابی حل مسئله ۸35 جهتگیری منفی حل مسئله 7780)
جدول۲: نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس چندمتغیری بر روی میانگین نمرههای پس
نوع آزمون ارزش ۳ درجه آزادی ۱ خطای درجه آزادی | سطح معنی
اطلاعات جدول ۲ نشان میدهد در حداقل یکی از متغیرهای وابسته بین دو گروه تفاوت وجود
دارد. برای پی بردن به این تفاوت تحلیل کوواریانس چند متغیره انجام شد.
جدول ۳: خلاصه نتایج تحلیل کواریانس بر نمرههای پیش آزمون و پس آزمون نمرات موّلفههای
تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان تیزهوش ۳
با توجه به اطلاعات موجود در جدول شماره ۳ مقدار 518 بدست آمده برای هر یک از متغیرهای
پژوهش نشان میدهد متغیر مسستقل (کنترل هیجان) بر هر دو متغیر وابسسته (مهارت تمرکز» حل
هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله در
دانشآموزان بود که بر اساس یافتههای پژوهش مشخص شد راهبردهای تنظیم هیجان» قادر است
توانایی تمرکز و حل مسئله را در دانشآموزان بهبود بخشد. همچنین تحلیل پیش آزمون و پس آزمون
گروههای کنترل و آزمایش نشسان داد راهیردهای کنترل هیجان بر روی مولفه های تمرکز (تمرکز
آرادی و غیرارادی) و خرده مقیاسهای حل م سئله (حل م سئله منطقی» جهتگیری مثبت به م سئله
سبک تکاذشی-بی احتیاطی» سبک اجتنابی» جهتگیری منفی به مسئله)» در گروه آزمایشی اثرگذار
است و توانست نمرات آنها را در پس آزمون ارتقا دهد.
بررسی متون و مطالعات روانشناختی» نشان میدهد که تنظیم هیجان» عامل مهمی در تعیین
سلامتی و داشتن عملکرد موفق در تعاملات اجتماعی است (سیکتی وهمکاران ۲۰۲۰۰). گارنفسکی و
کرایج" (۲۰۱۷) معتقدند اینکه افراد در مواجهه با رویدادهای منفی چگونه آبها را ارزشی.اسی
میکنند؛ از اهمیت بالایی برخوردار است و تنظیم هیجان این توانمندی را به افراد میدهد که از
موقعیت تنشزا ارزیابی درستی داشته باشند. گارنفسکی, بن؟ و کرایج (۲۰۱۷) با مطالعه دیگری بر
روی کشاورزانی که به دلیل بیماری دامی متضرر شده بودند» دریافتند که الگوهای تنظیم شناختی
هیجان ملامت خویش» ملامت دیگران و ز شخوار فکری با ناراحتی روان شناختی رابطهی م ستقیم و
ابعاد دیگر تنظیم هیجان شناختی (تمرکز و سنجش مجدد مثبت) با ناراحتی روانشناختی رابطهی
منفی دارد (گارنفسکی وهمکاران "۲۰۱۷). هیجانها با انطباق عوامل زیستی» ذهنی و انگیزشی سبب
می شوند تا رابطهی فرد و محیط مطلوب شده و بنابراین فرد به واکنشهای سازگار و اثربخش مجهز
شود که این خود در نهایت بقای فردی و اجتماعی فرد را به دنبال دارد. تنظیم هیجان به افراد کمک
میکند تا شدت هیجانهای خود را تعدیل و در نتیجه رفتار خود را راحتتر کنترل کنند (میانیک
#ر پژوهشنامه تربیتی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد/ شماره ۷۱
وهینشاو ۷:۸۹ علاژه بر آن مشقص شدهزاست: که مهارتهای تنظیم هیجان ارقباط مطلم و شاکرد
را تسهیل, و از طریق کانال انگیزه او را درگیر میکند (کوچلین وهمکاران ۲۰۱۸). افزون بر این
پژوهشها نشان دادهاند که فقدان مهارتهای مهار هیجان و ناتوانی در ابراز آن باعث میشود افراد
دچار حس رکود شوند و در نتیجه دست از تلاش و فعالیت بکشند (گروس وهمکاران ۲۰۱۷).
گرینبرگ (۲۰۱۷) در پژوهشی نشان داد که آموزش متمرکز بر هیجان باعث کاهش حواس پرتی و
میتوان تبیین کرد که نوجوانی دوران شور و هیجان است که با سالهای تحصیل در مقطع
متو سطه همراه می شود. تغییرات روانی 5 سترده و به تبع آن انزوا طلبی» در رویا فرورفتگی» خجالت.
بیثباتی و عدم تعادل» کج خلقی» گستاخی و منفی گرایی مسائل عدیدهای است که هر دانشآموز
نوجوان با آن دست به گریبان است (سیلک وهمکاران ۲۰۲۰). عدم توانایی در مهار هیجان»
دانشآموز نوجوان را در مسیر نزولی عملکرد قرار میدهد. با توجه به یافته های پژوهش حاضر افرادی
که عادت به اس _تفاده از راهبرده ای تنظیم هیجانی با مضمون فکر کردن به وقایع مثبت (مثبت
اندیشی) به جای وقایع منفی» تفکر دربارهی پیریزی برنامههای موثر برای مداخله در حل مشکل,
معنای مثست بخشیدن به واقعه را تفسیر واقعه بسه صورت مثبت و همچنین کم اهمیست
شمردن واقعه و کوچک شمردن آن در مقایسه با وقایع بزرگتر را دارنده نسبت به سایر افراد که
از این راهبردها استفاده ی کمتری دارند؛ از تمرکز بالاتری برخوردار خواهند بود و در حل مساله
موفق عمل میکنند. استفاده از این نوع راهبردها ممکن است با کاستن از هیجانات منفی و در
نتیجه بهبود عملکرد شناختی و هیج انی» موجب سات رود -ارویی 3 سرد ب رای < سل مساله و افزایش
تمرکز او را فراهم آورد. افراد آموزش دیده با گسترش دیدگاهها و مهارتهای شناختی» رفتاری و
هیجانی خود میتوانند از حادثه بالقوه استرسزا فا صله هیجانی بگیرند و مسائل را کمتر تهدیدآمیز و
مخرب ارزیابی کنند. این مهارت یک راهبرد مقابلهای عمومی است که موجب تقویت تفکر مسئله
مدار و استفاده کمتر از تفکر هیجان مدار میگردد و با تأکید بر داشتن فرایند تفکر منطقی و منظم
هنگام رویارویی با مسائل» امکان انتخاب بهترین و موّثرترین پاسخها را افزایش میدهد. شواهد زیادی
[ 105905 ,و ۸۷۵۲۵۵۲ ,3 563606۲ بج رعلعاهه6 م13 0ناط106 2
5 بش۸ 3/0۳5 ,7 .8 1101106۲8 ,7 ۷7۵ مت ا۶ناه8 ,36 34۰ فقلت) سا ف۵ا0 ,7.5 کللنگ 4
تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان تیزهوش ۹۵
وجود دارد که ذشان میدهد بین نقص در حل م سئله اجتماعی, با آ شفتگی رواذ شناختی و سازگاری
میتوان چنین بیان کرد که اين آموزشها کمک میکند تا دانشآموز عواطف و هیجانهای خود را
بشناسد, آنها را به دقت ارزیابی کند افکار منطقی و غیرمنطقی خود را متمایز کند و با مسائل واقع
بینانهتر مواجه شود. در این مطالعه آموزش راهبردهای تنظیم هیجان به آزمودنیهای گروه آزمایش
کمک کرد. تا در درجه نخست ا<سا سانشان را از افکار شان متمایز کنند افکار خودآیند و غیرمنطقی
خودشان را دستهبندی و آنها را شناسایی کنند منافع و مضررات افکار شان را بسنجند. و زمانی که با
باورهای نامعقول د ست به گریبان هستند آنها را به چالش بکشند و به دنبال شواهد برای تأیید یا رد
آنها بگردند. همچنین آنها را یاری کرد تا همواره پشتیبان و حمایت کننده خودشان باشند. علاوه بر
موارد ذکر شده راهبردهای تنظیم هیجان به آزمودنی ها کمک کرد تا به جای به تعویق انداختن
مسئولیتهایشان» اجتناب از حل مسئله و يا استفاده از شیوههای غیرمنطقی و هیجانی حل مسئله با
مسائل و مسائاشان مواجه شونده توجه خود را به یامد مطلوب متمرکز کنند و ا<سا سات منفی را از
خود دور کنند؛ به جای تمرکز به عوامل آزار دهنده که باعث کاهش تحمل و استقامت میشود؛
عواطف خود را به نحو مثبت درگیر کنند و با مهار هیجان و اصلاح فکر و رفتار به رضایت روانی و
افزایش تمرکز دست یابند. بر این اساس میتوان نتیجه گرفت که نمیتوان از نقش سازنده و موّثر
تنظیم هیجان غافل شد. آموزش مهارتهای خودتنظیمی از هر نوع که با شد شناختی يا فرا شناختی
انگیزشی يا هیجانی؛ باعث ارتقا صلاحیتها و کفایتهای فردی دانشآموز میشود و مسیر تحصیلی
از جمله محدودیتهای این پژوهش میتوان به محدود بودن جامعه آماری به دانشآموزان پسر
دبیر ستانی | شاره نمود که امکان تعمیم این پژوهش را به سار دانشآموزان در کشور محدود میکند.
همچنین میتوان به تعمیم ناپذیری آن بر روی جنس مخالف اشاره کرد. از این رو پیشنهاد میشود
تأثیر این شیوه درمانی روی سار افراد جامعه با سنین مختلف» شرایط جسمی و روحی متفاوت و
جنسیت مونث نیز انجام گیرد تا سایر جنبههای اثربخشی آن بیش از پیش نمایان شود.
۳۶ پژوهشنامه تربیتی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد/ شماره ۷۱
اکنون که به یاری پروردگار و راهنماییهای استاد بزرگوار» جناب آقای دکتر سعید رضایی» موفق به
پایان این پژوهش شدهایم» وظیفه خود دانسته که نهایت سپاسگزاری را از تمامی عزیزانی که در این
در آغاز از استاد ارجمند جناب آقای دکتر سعید رضایی که راهنمایی این پژوهش را به عهده
داشتهاند کمال تشکر را داریم. همچنین از پرسنل» کارکنان و دانش آموزان مدرسه پسرانه سعدی واقع
در شهر بجنورد که نهایت همکاری را داشتهاند قدردانی مینمایيم.
تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان تیزهوش
40 ۲اه 6لصنط دمعدل13 عط مل ۷۷۸۵۲ م۸ عم 0 020 :1
-569 :190 :2015 .506065 [۵ 80320 مه لقنمک - و و2۳0 ۰+ اصع 50
0 10۷۷[ ۷۷6 م10 چط ۷۷ .5 ,کق12ظ 6۶ ول سا ,638088 وت سل .5 لفط ۷۷ ۰ .2
-55 :24 :18 166.20 حلتهع 65 ما۳۵ 360 عس 116 ع هرک
۳863۳0 ۵1 عاقاک .1 ,0658 2 مش بل ,ط5۷8080 و0 .٩ مفق1 ی
0 ام کعنوج5 آهسنصصه که تسه ۸ نصمناه اه عنم وصه دععصلعاگنم
126-8۰ :(55)2 :1 201. 61اه فلنطا0 وعغنی .(ن )1994-2010 عصسه
وه عزعصتطاصز "عاصصواه گنک بل مصقطعنهحگط عک لا مانصهط ۸1-0 ۰ .4
عا ۳۳۵۳۵ :نا تمه معط ۵3 عع ع ی اگصز تماصهجوم هه کصمناه نمی هام
م5060 یز (ع2۳ع9ع3 ۶ لق ص30 م6006 معط فنص 1-00 مد
1 ۳110006655 1۳6 .۳ نبه2/05 بش۸ م1 ,1 ۳۹۳۳۵۵17۵06 5
زک 1۵۳ کهصنام5 2۳۵016 0۵ (۳46۳) معحغولنطاه 1۵۳ طخ2 هو عص[۵ 1/۲
67 :37۷ ,۵۳۵ 310۷ ۳00000 3 مصماص 1۳6۳ آمعنصنله ما 200۳0۵
61 انا 200-8- 3702060 عطا عصزوامم۸ .17 هلاس202 ,۸6 العطظ .7
40 50106 صعاطامرم لهنم5 .31 حلعا م1 را هگ ,۷ منصع020 8
40 عاعزع 290010 ۵۶ م70 بومزععع0ع0 ۵۶ عام عطا نصمندعععهد
۱/8 هنز کعااه0 1 اعاصلنس5 اممطعکگ اون بش۸ 5 :9
مدا[ 131621002 +کع 2۳001 نامک صعطی کمن مصدم0 همع نامص 1/3
6 طلاجنگ 1۵۳ نامک م27 ۵۳۵ (040) معحفلنطع 1۵۶ م05 1نط0
-329 :(1)1 :2018 .87 10مصطع 1 ۵۵05 که لفصس 30 +کاصعونگ ص۳16
01100760655 1۳56 بش۸ 10613787 ر 0 10087 و 3 ,طع306 ۸307 11
06 لقنعو5 افاصع500 ۵۵ کعزععاد 50 هصنصوع1 عنام عصنضد )1
۳۸ پژوهشنامه تربیتی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد/ شماره ۷۱
2-7 :(5) 3 :014 2. نع نت 31007 عصهچد3 موعمامل 0
6 ,2 هنصنصنلهک بط عمصقطعه2 ور ۸ ناملهعص10ع77 توحصط۸ . .2
1 عکنآ ۶٩ ونلم0 عطا ۵۳ عصنصنم1۳ وصنبامک5 2۳0516 ۶و دعصع ۳1۲00
7 ,و8 25010 0عنامم۸ ۶ م70 مصعحفلنطا6 عناعنسه انم کعطا1/0
4 01100060655 1۳56 .77 ۸307206 م۸ نلهز0ط ,۳ داعانامکق/2 52009 ۰ .3
نله هه هتکن عط ۵۳۵ ونوماعص فصه عنططاچطیم عزعسد ما هستصععنا
.)9 :2013 .کعنون5۳ مزع م1[مطل رد2 بانط [ممط عم اه مناج اصعصم
0 0۶ 000۵۳806 :ملع عناه نصا عط1 سا ۷۷۰ ,فقاحملن/2 ۰ .4
20016960۲ ۶و کح افص مزع مسنمسه 3 بش۸ 8 204 ص35 5
:2020 .180۳06۲5 ۸۶۲06 ۵۶ لفدس70 ۰ چوی ر۸ ۳ جش6ام ععصعکه ۸001
6۰ مهن گنل ,کصوناه 201 ععهدک ,3/00 ۵۶ ند ۲۳۵ 1۵
کاصع0 5 هزم اصه عاغزع جع مک همهم ۸ 36 مص30080 7
:(32)10 :2014 ,عاممطاک عطا صذ عمامل رد2 ععصفصدماعم صمتامصه جنعطا
۳6۵۳ 0۶ 005 عط۲ ۵۶ عزعولدس۸ 10۰ مق3/050 ۵2 و ,3/80 .8
0 آهن500 - ۵وع3۳ 8۳۵0066۰ وصنط162 صنععن] ها هه معحفلنض) معغنه
۵۶ ۵11006265 156 یک هزا< ص2کق1 ,26 عصقا) 0هل30 ۰ .9
1 36۵05 ۷۵۳۳۵۵ ۶و وی ناهد فصه دععصنمصقط ۵۳ عصنصنده صمناهاناع ۲
-120 :(6)1 :2015 ۷۵۳۵(۰ ۵1 00010 0ک) آجاعن مک هه 1۷۵۵۵۵ 13065010
۵ ۶۴ 50216807 ما2 باع ۳6 5م0امط بط عصمللسی ک ,۵ صفصطععتی .20
0 تطنله 067۹02 ۶ وعام ورمامصعامته عطا بکاصععامله فصه صعحفلنی
52:616-6 :2012 کع لقن مدز توص وصه جنلفدم 2 ماصعصطهااه
6 ۵۶ 00۳۳0۵۳50۵ 2 60108۳087 بش۸ نخوقاهش۸ ,7 نطع106 .21
و بنلفدو 05 هام۲ منامصه فصه عصنصنهی ععمعنآزد او دیع نع ]کم
8 کنامزعنام۲ 31682076 1۰ ۰ ,3801160 ,1 بش۸ 3016-62007 22
5 لهعزع و1 مطل روم هه ععنلو زهجم عمجم 660 7م0هع 2 که
257-5۰ :(11)3 :2019 اتلفوسنمک وصه صمنع زا که رومام رد2 م0003
تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان تیزهوش
2206 ,کمنطاعصوناه۲۵1 آذعی ۵۶ [علومص ه 08و2۳ .77 36 کنعک .23
-3/002 :3۸ 850510۰ ./رعامط روم ق۳۵20 ۷۷۰ .7 مکلعواهدگ5 ۰ .24
0 06۴ ۵1 50128 ع1 م0 هنود وصه عگنا ۵۶ تقو 0۵۳ عصنصند
:2019 ,.قصعا کرک ههام8۵ صز لمع که لفصسو7 عط1 معاحنع معاکنم
۳01105 ۲۳۵ وصه معط ص66 8.56[11-10 060 م8 معط .26
۸7 ۷7۵11-80۳8۰ 0ص ماصعصم 136610 هوک مصصناد 3/00 عنعصتاصا ۶و
۰ ۸۹۹002000 مزع امطل و2 صع ۸ نحص عمناه 0و
۵ 0۶ نله 0صه 1061006۲ 36 0۳۵0 مک خهه5 .28
67 :37۷ ,۵۳6 276۷ ص۳۵0 3 مصمناص تعنص آهنصنل ما حلع2 200۳0
۳ 3/30۵1 ۸۰ ,2۳65 00-010 3/1۵ ۶ 34۰ .۸ 31628 ول 1 0:28 .30
بانو ند ۶و ما3 بش۸ نوم 3265 ,۴ ما30 م۸ 3/006 31
ناه هصنعلم5 عاطمنم لقنفعود ۶و ماع ناصنز صمناه من حعلمصهای فصه
۸۵۰ .3 8۵8096 ول 0 اعصنصسه 3/1۷۷ 7 ,۵0 نااعطعن .32
ند بصمتاعلعع کل صمنامصه فلنط فصه خصعصاه هه ناه 6 عع 13016
02101087 مح دم قصه کعزعع 52 دمناع نیع دمص ع نموم عتا م۵130
7اع ۸ 0صهه 1360۳6550۳ ۶و کعنطاج۸ بطاوعوهآوعد8 ۳۵۵ کاصععع مه دز
85 هه 0 2ناع۳ ۳0000 .5.0 و/هطع ۲0 ,5.36 علتصاع/3 ۰ .34
67 قصه 63۵105 هنود طنم کععهاهنا +کرمط معتحعصصم فصه ۸70/۲ حذ
۳۰ پژوهشنامه تربیتی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد/ شماره ۷۱
.[ 16059056 ون ۷۷۵۲۵۵۴ ,2 +عاطلعطل5 مظ علعله0۰ مق صنلطم1۳ .35
عس 16۳ عناهص ای ۸ تنصتفص نصوحط صز صمناهاآجو۲ صمتامصه و ع[م۲ 1۳۵
.106 ب۸ 0صط0.8.,1 مصتط70 ,طاکناق۳ ص12 .7.3 فعمت 6 .36
40 ۵06۲ لهن0و5 ۵1 ۵16 156 نعقنا نما هنز صمنهعاهد رععادد صمناهاناع ۲2
ول .8 110110678 72 ۷7۷ و اکنلاه۸ ,3 .2/1 085 سل فت0 .7.5 عللزگ .37
6۳۵ 0667 فصه ماهس 0666 لسن آمسنو هدما بک بش۸ 1/0۳۵5
5۳06 ۶و کامعکله 6ط1 0 ۷۰ ممعچش۸ یگ لآ کلهکه؟ م۸ .0 ۳1۷۵ .38
۳زعط۲ هه ۲۵6 آمعنصعطل هم وصتوصهاعوهی حنعط ۳ کللفای عصنعامک 0۳۵16
-2678 :1 :2019 .506065 [107۵ 3633 وصه قنم5 ,عناعکز کنطغ 0۵ 6 ع ناه
[72ع0عع صز 21601ع0 ومد - صعلط۳۵ط بل عنللنه ۷۷ -5 3/000 .39
-417 :(7)6 :2017 1762601۰ ع هن دم هنز کععصو ۸0 مععنا 0۳2 ناهن ردص
تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانشآموزان تیزهوش ۱
ما 10۳ درز کاصع 50 #عاگزع 1ه وصزنامک صعاطامرم قصه صمناحصعدی
0 ۶و عصعاطامتم صنقص عطا و عده خقطا مک کقط لقع ما۸
6 عع تا ونصطع) 116۳61 .عصز امک دمم هه وصناد عم ص کز کاصعون 5
۵ معصنهه وه کنط1 مصعسغلنط عععطا عمانلنطاهطع۲ هه قمع ما اعد 066۵
6 ۵۳ کعزعع021د صمناهاآاعم۳ صمنامصه عصنطج) نو معناه عطا عامعناده از
5 حلعته 3696 کنط] .کامع50 #عاغزع ۶و عصنجامد سعلاطامتم هه صمناصعدم
7 136 870۵0۰ ۲۵۵۳۵1 51ع0۳61651-00511 ه از وی هام عصخ عم -زعصن0
مصه ۵16۷6 مطاصعا صز کاصعلوده علهه عطا نله معوماعصنز صمتهل 002
5 200 ,ت62 2۳30606 2021 صز #حمصزمط صز عصاواد 6۳۵ مدای ع0دع
1 8366256 101۵۰ و00 عطا وصتکت 77 516060 م0 ۵۳۵ 06016
6 1۳6۷۷ اقطا 5۳0 باه صز مادم علآممعم 30 عنصعفصد2 هصوم۲
امه هرز 060016 ک1) عصنامنع ای غفصه آمامعصخعمنه مب ماصز ف۵علنجنه
67 8عاصنط 60 مه کدمزکدع5 9 06۲ص منامع لهامعصخومصجه 156 .(0 ۶۲0
0ا0 8۲ [۲۵۵ 136 0 ,660900 عانطع0" معللی موم عصتصند ۵
[50۵0۵ ۳۵۷۶60 ۲6 0صه 21۳6 دا( ک1 ماک ک۳00 1316۷60۵۰ 3۵ ۷۵۵زع1۲
علو همه 122 +قاعل عط اعع11[م ما #ععت ۷/6۳۵ ع تمد مناکعا 0 هصزبامک 0۳۵6۵
۳۳۵ کهصنطه] اهطا ۵عمد 5 کوصنمن۲ مععصعند مه روط 0ع 2 لهعه ۷6۲6
ع 3 08ص 0۵ اعاگه خصعگنصوزد ج هط دعزع دی ماع
503168265 13696 8صوام22 م56 کاصع50 معاگنی هم عصنجامد صعلطاممم فصه
40 ۲۶طصع۳00 #عاگزع جز عصعاطم۳م 16و50 هه کت1۵0 ما اناد عطا عم منز
۶و عدعنه خصع مان صز صعطللنل معط ۶و ععصحصدو عم عطا عم منز
|
پژوهش ها نشان دادند که یکی از مشکلات اصلی دانش آموزان تیزهوش، در تمرکز و حل مسئله است. شیوه های مختلفی برای حل این مشکل به کار رفته است اما پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر تمرکز و حل مسئله دانش آموزان تیزهوش انجام گرفت. روش این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان پایه دهم، یازدهم و دوازدهم یک مدرسه تیزهوش پسرانه در شهرستان بجنورد در سال تحصیلی 1400-99 تشکیل دادند، که با استفاده از فرمول کوکران 75 نفر به روش تصادفی انتخاب شدند که به دلیل شرایط کرونا تعداد 30 نفر از آنها مشارکت داشتند و در دو گروه آزمایشی و کنترل (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش 9 جلسه60 دقیقه ای تحت یک برنامه آموزشی با عنوان «بازسازی شناختی» قرار گرفتند ولی گروه گواه این مداخله را دریافت نکرده است. به منظور جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه مهارت تمرکز و پرشسنامه تجدید نظر شده حل مسئله اجتماعی استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با آزمون کوواریانس انجام شد. نتایج تحلیل داده ها نشان داد آموزش راهبردهای تنظیم هیجان تأثیر معناداری بر بهبود تمرکز و حل مسئله دانش آموزان تیزهوش داشت. لذا به کارگیری این راهبردها می تواند توانایی تمرکز و حل مسئله را در دانش آموزان بهبود بخشد و باعث بهبود عملکرد این کودکان در حیطه های مختلف تحصیلی و زندگی شود. واژه های کلیدی: تنظیم هیجان، تمرکز، حل مسئله، دانش آموزان تیزهوش
|
23,069 |
518281
|
سال سیزدهم . شماره ۱ بهار ۰۱۶۰۱ شماره پیاپی ۲۹
بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنیاد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن
سمیه شوکتی مقرب» دانش آموخته دکتری زبانشناسی دانشگاه شیراز, شیراز ایران (نويسنده مسئول)
پژوهش پیش رو با بررسی استعارههای مفهومی در تحلیل سخنان آیین تحلیف در پی فهم
چگونگی ترسیم مرزهای هویتی و.دستیابی به مشروعیت از رهگذر استعارههای مفهومی
است. بر این اساس, نظام معنایی؛استعاره (کووچش» ۲۰۱۰) و نظریه گفتمان لاکلا و موف
(۲۰۰۱) به عنوان چارچواب نظررقی پژوهش استفاده #ییشوند تعا.چگونگی اثرگذاری این
نظام معنایی بر دستیابی به مشروعیت همگانی افهم شود. برای پاسخ به پرسش اصلی
پژوهش, سخنرانی جو بایدن درامراسم تحلیف ریاست جمهوری در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۱ به
عنوان مطالعه موردی انتخاب شد: یافتهها مید این امفروض هستند که استعارهها چارچوبی
شناختی برای بیان آرای ایدئولوژیک فراهم میسازند. هر یک از استعارههای بهکار رفته
مفهومی را برجسته میسازند و مفاهیم بدیل را به حاشیهمیرانند. رئیس جمهور از آمریکا
در قالب استعاره «ایکس شخص است» راآدر رویدادهای مختلف و با مفاهیم گوناگونی
همانند آمریکا دموکراسی و عدالت به کار می گیرد تا تمام ملت را با خود همراه کند. از
نگرش حزبی فاصله بگیرد. به تمام ملت یک هویت واخد ببخشد. همه را با خود همراه
کند و از نگرش حزبی فاصله بگیرد. بنابراین» یکی از کارکردهای استعاره در گفتمان بایدن
هویتبخشی به یک موجودیت واحد و قراردادن مفاهیم دگرسازانه در پسزمینه است. به
این ترتیب» باید گفت استعاره ابزاری است که به گفتمانها کمک میکند از دگرسازیهای
صریح و آشکار دوری کنند. از رهگذر استعارههای مفهومی کمترین برونگروهها و
پست الکترونیکی: 33۳22027 5 ,0۳056 مق نصنطه 3 .2 3323 6۵005 مط.ه 1۰
۳۰ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
بیشترین درونگروهها در صورتبندی گفتمانها رخ میدهد. بایدن با چنین ابزارهایی
تلاش کرد تا گفتمانی را به تصویر بکشد که به دنبال جلب توجه حداکثری و اجتناب از
سیاست دغدغه کسب., حفظ و دوام قدرت دارد؛ سیاست به این میپردازد که منابع چگونه
تخصیص داده میشوند و کنشهای سیاسی چگونه در جهت مقاصد و اهداف از پیش
تعیینشده به صف میشوند. مقامات سیاسی, در هر جایگاهی به کلمات وابستهاند؛ کلماتی که
به نحوی بتوانند جایگاهشان را تقویت و جایگاه رقبایشان را متزلزل سازند. هر چه جوامع
گستردهتر و دموکراتیکتر شوند» راه طولانیتری در متقاعدکردن پیروان بالقوهای پیش رو
دارند که باید به اين سیاست اعتماد کنند رای دهندگان.با اتکای براقضاوتی که از صداقت و
اخلاقمداری سیاستمداران میکنند»ادست بنه تضمیمستازی میزنند و با انتخاب آن
سیاستمدار بخشی از مشروعیت و مقبوّلیت را به اوّیبخشند. بخش دیگری از این
مشروعیت با نشستن بر کرسی ریاست جمهوریو در طول دوره ریاست امکان تحقق پیدا
اولین گام به دست آوزدن بتخشی از این مقبولیت مزدمی در.سخنرانی آئین تحلیف برداشته
میشوه: سیأستمدآر بای بداند که براق آثرگذاری بیشتیر باه از چه ابتزاری استقاهه کشن:
راهبردهای کلامی از جمله چگونگی انتخاب استعارههای مفهومی لازمه اغواگری هستند.
استعاره مفهومی یکی از ابزارهایی است که یک الگوی اندیشگی را از میان شماری از الگوهای
اندیشگی متمایز میکند. حال باید دید که آیا این الگوهای متمایز میتوانند یک گفتمان سیاسی
را به جایگاه اسطوره" و تصور اجتماعی " برسانند و نگاهی نسبت به مرزهای خود" و دیگری"
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنیاد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن ۳
آن فراهم کنند یا خیر. این جایگاهی است که لاکلا! و موف" (۲۰۰۱) از آن سخن میگویند.
آنها (۲۰۰۱) معتقدند گفتمانی به هژمونی میرسد که بتواند مقبولیت عام را از آن خوذ کند.
این چستاز در نظر دارد از ابزار این استعاره" استفاده کنذ نا اسان دستیایی یه این
مقبولیت و مشروعیت و کسب جایگاه تصور اجتماعی را ارزیابی کند. به منظور فهم امکان
عملیاتیشدن این چارچوب تلفیقی تحلیل شناختی گفتمان, سخنرانی جو بایدن* در مراسم
تحلیف بهعنوان مطالعه موردی بررسی میشود. این پژوهش از یک سو به دنبال ارزیابی امکان
تلفیق استعارههای مفهومی و نظريه گفتمان لاکلا و موف (۲۰۰۱) با تأکید بر مولفه هویت
(خود و دیگری) است و از سوی دیگر در نظر دارد به این پرسش پاسخ بدهد که رئیس
جمهور منتخب ایالات متحده آمریکا با چنین تلفیقی چگونه دست به مفهومسازی میزند و
چه تصویری از این گفتمان به نمایش گذاشته میشود. در ادامه. پس از پيشینه پژوهش مفاهیم
مرتبط با چارچوب نظری پژوهش, تحلیل دادهها و یافتههای پژوهش ارائه میشوند.
در این بخش با نگاهی به برخی از آثار عرضهشده به دو زبان انگلیسی و فارسی برخی از
رضاپور (۱۳۹۰) نقش استعاره را در بازنمایی و بازتولید ایدئولوژی در رسانهها با کاربست
رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی" مورد مطالعه قرار میدهد. رویکردهای تحلیل گفتمان انتقادی
ونذایک» شناختی لیکافتم و استعاها کیتمارل کام ر ورن ها کار ر شود تا روزنامههای
رسالت» کیهان» ایران» مردمسالاری و آفتاب یزد واکاوی شده» استعارههای آنها استخراج و
چگونگی بازنمایی ایدئولوژی و همینطور برجستهسازیها و حاشیهرانیهای ایدئولوژیک در
این روزنامهها فهم شود. رضاپور و احمدی (۱۳۹۵) کارکردهای استعاره دستوری اسمسازی
را در گفتمان سیاسی فارسی و انگلیسی با مطالعه موردی روزنامههای گاردین, تلگراف.
۳۲ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
نیویورک تایمز کیهان» قدس و شرق مورد سنجش قرار میدهند. رویکرد وندایک از جنبه
تحلیل گفتمان انتقادی به کار بسته میشود و چگونگی حاشیهرانی و برجستهسازیهای
گفتمانی با توجه به کارکرد استعاره اسمسازی بازنمایی میشود. افخمی و شکیبا (۱۳۹۹)
تلاش دارند با استفاده از ترکیب روششناختی لیکاف و کاربردشناختی کامرون بهصورت
رویکردی تلفیقی» به تحلیل انتقادی استعاره در متون سیاسی روزنامههای متقابل مردمسالاری و
کیهان در ایران و میرر و تلگراف در انگلستان بپردازد. هدف این پژوهش آشکارساختن
تفاوتها و شباهتهای میان حوزه استعارهها و استعارههای مفهومی گفتمانهای رقیب در هر
کشور و رسانههای احزاب مهم سیاسی ایران و انگلستان از منظر گفتمان انتقادی است.
رضائی پناه و شوکتی مقرب (۱۳۹۷) به دنبال تحلیل اظهارات دو رییسجمهور امریکایی هم-
عصر با توافق برجام» باراک اوباما و دونالد ترامپ» میباشند. بر اساس یافتهها برجام برای
اوباما در سطح دستاوردها و منتج از نگاه دموکراتیک و نرمافزاری به مساله هویت و خصومت-
سازی بوده و این در حالی است که برای ترامپ این موضوع.در حوزهه مبانی سلبی هویت
از میان پژوهشهای انجامشده به بان انگلیسی نیز موسلفت! (۲۰۱۲) استعاره را به عنوان
بخشی از تسلیل گفتمان انقادی مطال وی ناراب ۳ استعاره به عنوان ابزار بنیادین
مفهومسازی چگونه میتواند معناسازی گفتمانی در بافت اجتماعی را انجام دهد. موضوعی
است که مورد کاوش قرار می گیرد. نونزپروچا" (۲۰۱۱) بیان میکند که ترکیب تحلیل گفتمان
انقادی و زبانشناسی شناکی و انیا اقبارت ها ها موی مژوهشهای آیدئولوژیک
فراهم آورد. او بر نقش مفهومی استعاره متمرکز میشود که چگونه دیدگاههای سیاسی متفاوتی
را برساخته یا مسائل سیاست خارجی را با قالببندی مفاهیمی:مانند جنگ و وحشت تحت
تاثیر قرار میدهد. چارتریسبلک" (۲۰۱۳) نیز تلاش دارد چارچوب کارآمدی برای تحلیل
گفتمان سیاسی فراهم آورد. او مجموعهای از ابزارهای تحلیلی را برای واکاوی گفتمان و
استعاره در سطح سیاسی ارائه میکند و به گفتمان سیاسی باراک اوباما و دیوید کامرون
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنياد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن ۳
در بعدی دیگر, با بررسی پژوهشهای انجامشده در خصوص تحلیل گفتمان سخنرانیهای
مراسم تحلیف میتوان به شوکتی مقرب و رحیمیان (۱۳۹۹) اشاره کرد که نخستین سخنرانی
پس از انتخابات رژسای جمهو و جمهوری اسلاسی ایران:امریکا و فرانشه ,را پروسی کردهاند:
نیکملکی و رضویزاده (۱۳۹۹) نیز چرخش گفتمانی قدرت در ایران را با تحلیل مراسم تنفیذ
و تحلیف حسن روحانی از نگاه شبکههای خبری بینالمللی تحلیل کردهاند. ساندور! (۲۰۰۲)
از تحلیلهای پیکرهبنیاد در جهت واکاوی سخنرانیهای مراسم تحلیف استفاده میکند و به
تحلیل واژههای خاص میپردازد و هرناندز ویلا" (۲۰۱۵) سخنرانی مراسم تحلیف اوباما در
سال ۲۰۰۹ و در اولین دوره ریاست جمهوریاش را بررسی میکند. صحراگرد و مقدم (۲۰۱۵)
نیز با بررسی سخنرانی پس از انتخابات ریاست جمهوری روحانی در مراسم تنفیف از دیدگاه
تحلیل گفتمان انتقادی ایدئولوژی نهفته در این سخنرانی را واکاوی کردند تا دریابند که گفتمان
روحانی به کدام کیان اصلاحطلب یا اصول گرا تغلق دارد.
نگاهی به آثار برجسته و در دسترس اعرضهشده در»حوزههای مختلف گفتمانی و شناختی
بر لازمه ارائه الگویی کارآمد و.فزاگیر در تحلیل سطوحامختلف تأکید,دارد. این نباز پژوهش
پیش رو را به این سست و سر مدا رظن راکو بی تلفیقی: گویا و پویا باشد؟
الگویی که در عین استفاده از ابزارهای گفتمانی و شناختی"تمام سطوح زبانی را در نظر بگیرد
و هر سه سطح توصیف, تفسیر و تبیین فرکلاف (۱۹۹۵)" را در نظر بگیرد.
مبانی نظری این پژوهش را مفاهیم مرتبط با استعاره مفهومی و پیوند آن با تحلیل گفتمان
شکل میدهد. همانگونه که بیان شد» بنای این پژوهش بر فهم چگونگی اثرگذاری مفاهیم
استعارهبنیاد در تبیین تگرشنهای گفتمانی است. بنابراین» هر یک از این مفاهیم در این بختر
ارائه میشوند تا چگونگی اثرگذاری متقابلشان در بخش تحلیل دادهها فهم شود.
۳ لاکلا و موف (۲۰۰۱) مدل سه سطحی فرکلاف را مکمل نظريه خود میدانند؛ با توجه به اينکه ابزارهای شناختی به
نسبت الگوی فرکلاف کارایی بیشتری در تحلیل دادهها دارند» در این پژوهش افزون بر استفاده از مفاهیم فرکلاف در
۳۱۴ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
لاکلا و موف (۲۰۰۱: ۱۱۳-۱۰۵) «گفتمان را تعامسل مفصلوار نشانههایی میداند که
موقعیتهای کاملا متفاوت را پیکربندی میکنند». در این معنا گفتمان اساسیترین رده تحلیل
بنیادهای نظری و کنشهای عینی است. آنها (۲۰۰۱) گفتمان را بهعنوان مجموعهای از
نشانههای مفصلبندیشده تعریف میکنند؛ بر این پایه گفتمان سپهری نحوی است که در آن
واژهها و دالها در ارتباطی بههمپیوسته قرار میگیرند تا مجموعهای معنامند را ایجاد کنند.
بر اساس تعریف لاکلا و موف (۲۰۰۱)» گفتمان تمامیت نسبی برآمده از کنشهای
مفصلبندی! است. این تعریف بر این دلالت دارد که مقوله گفتمان قابل تقلیل به تبادلات متنی
یا کلامی نیست بلکه جنبههای زبانشناختی و غیرزبانشناختی بازیهای زبانی را به تصویر
میکشد. لاکلا و موف (۲۰۰۱: ۱۰۵) مفصلبندی را هر گونه کنشی میدانند که ارتباطی میان
عناصر برقرار میکند. به صورتی که هویتشان در نتیجه این کنش مفصلبندی تبیین میشود.
بر این اساس, مفصلبندی فرایندی است که روابط میان ایژهها. را برقرار میکند يا تغییر میدهد
و به این ترتیب» معنا و هویتشان تغییر میکند و به شیوه خاصی تثبیت میشود.
گفتمان بهعنوان تثبیت معنا در حوژهای"خاص درک میشود. تمام نشانهها در گفتمان
لحظه" هستند. تشانههای هر کنتمانی گراوص بیاتر رگ اگیری کستند که معنایشان از
طریق تفاوتهایی که با همدیگر دارند (موقعیتهای تفاوت) تثبیت میشود. هر گفتمانی
بهوسیله تثبیت جزئی معنا گرد دال کانونی خاصی شکل میگیرد (لاکلا و موف. ۲۰۰۱: ۱۱۲).
دال کانونی نشانهای ممتاز اشست که دیگرانشانهها گرد آن نظم میگيرند؛ دیگر نشانهها معنای
خود را از طریق ارتباطشان با دال کانونی کسب میکنند..یک*دال کانونی در گفتمان سیاسی
«دموکراسی» و در گفتمانهای ملی گرایانه «مردم») است. گفتمان بهمثابه تمامیتی ساخت مییابد
که در آن هر دالی بهمثاب یک لحظه و بهواسطهه ارتباطش با دیگر دالها تثبیت میشود. این امسر
مفصلبندی بهمعنای ایجاد پیوند میان عناصر گفتمانی است. در این مفهوم مفصلبندی کنشهایی مانند ایجاد پیوند میان
واژهها جملات. روايتها متون, هويتها و ایدئولوژیها با یکدیگر را شامل میشود. مفصلبندی شیوه خاص بهمدوختن
عناصر در کنش کلامی است. «گفتمان بهمثابهی انسان» است که نشانهها دالها و مدلولها مفصلهای آن را شکل داده و
قرارگیریشان در سامانه نشانگانی این مفصلها را بهم متصل میسازد. در واقع مفصلبندی ارتباط میان داله مدلول و
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنیاد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن ۳۵
با برونرانی! تمام معناهای ممکن دیگری انجام میشود که نشانهها میتوانند داشته باشند؛ یعنی
برونرانی تمام راههای ممکنی که دالها میتوانند به یکدیگر مرتبط شوند. بنابراین» گفتمان
تقلیل امکانها است. در نتیجه گفتمان تلاشی در جهت خلق نظام معنایی یکپارچه است. تمام
امکانهایی که گفتمان برون میراند را لاکلا و موف (۲۰۰۱: ۱۱۱) حوزه گفتسانگونگی
هویت نظریه گفتمان درک متفاوتی از هویت دارد. از از دید لاکلا. ساخت هویت اجتماعی
کنشی از قدرت میباشد و این بدان دلیل است که هویت قدرت است (لاکلا ۱۹۹۰: ۳۷).
هويتها از راه گفتمانی ساخته میشوند که تعین گرا نبوده و هويتها را به فراوردههای روابط
قدرت تقلیل نمیدهد. هویت تغییرپذیر واچندتکه است:از آنجا که هویتهای سیاسی
براساس تضادهای مبتنی بر همارزی.(ما و آنها) شکل می گيزند..پنابراین» یا ثبات نسبی پیدا
لاکلا و موف (۲۰۰۱) بر این باورآهستند..که خصومت اجتماعین هنگامی رخ میدهد که
هویتهای متفاوت متقابلا همدیگر را کنار بزنند. اگرچه یک سوژه هویتهای متفاوتی دارد
اما این هويتها نباید به صورت خصمانهای بههمدایگر مرتبط شوند». آنها به این نکته اشاره
میکنند که «خصومت هنگامی یافت میشود که برخورد گفتمانها صورت گیرد. خصومتها
ممکن است از راه مداخلات هژمونیک حل شوند: یک مداخله هژمونیک یک مفصلبندی
است که با استفاده از قدرت علدم ابهام را بازسازی میکند». لاکلا (۱۹۹۰: ۵۱)» معتقد است
دگرسازی و خصومت سازی برایند"*ازجاشادگی:است/ کنه/همانا برآمده از گسست ساختار
بهوسيله نیروهایی است که بیرون«از آن عمل میکنند. لاکلا و موف به این «بیرونی» تهدیدکننده
«بیرونی سازنده"» می گویند و باور دارند که هر حوزه از روابط درونی دربردارنده ارجاعی
ضمنی به یک آنتاگونیسم اجتماعی بیرونی است. براین اساس, هر جامعهای صورتهای
عقلانیت و فهمپذیری خاص خود را با تقسیم خود شکل میدهد؛ یعنی از رهگذر کنارگذاشتن
هر گونه معنای دیگری که آن را واژگون میسازد (لاکلا و موف» ۲۰۰۱: ۱۳۷).
۳۶ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
هویت در نسبت مستقیم با نشانه کانونی و چگونگی قرارگیری دیگر نشانهها و معانی به
گرد آن نشانه در سامانه نشانگانی است. از سوی دیگر دیگری نقشی همانند اپوزیسیون و
دولت در سایه را داشته و در پی مجالی است تا با مفصلبندی عناصر موجود در حوزه
گفتمانگونگی و یا نسبتدادن مدلولهای دلخواهتر جامعه به دالهای گفتمان مسلط
در زبانشناسی شناختی» استعاره به عنوان درک یک حوزه مفهومی بر حسب حوزهه
مفهومی دیگر تعریف شده است. مثالهای این تعریف شامل سخن گفتن و اندیشیدن درباره
زندگی برحسب سفر درباره مباحثه برحسب جنگه درباره عشق برحسب سفر و درباره
نظریهها برحسب ساختمان است. نزدیکاترین راه فهم این#ذیدگاه از استعاره این است که
بگوییم: حوزه مفهومی الف حوز مفهومیب میباشد که استعاره:مفهومی خوانده میشود.
یک حوزه مفهومی هر گونه سازمان متسجمی از تجربه است"بنابراین» ما به شکلی منسجم
دانش درباره سفر را سازماندهی کردهايم که برای درک زندگی"بر.آن مکی هستیم (کووچش »
۰ )). تعمیمسازی مهمی که از استعارههای مفهومی پدیدار میشود آن است که
استعارههای مفهومی عموما مفاهیم انتزاعی تر را.به غنوان حوزه مقصد و مفاهیم عینیتر یا
فیزیکی را به عنوان حوزه مبدا به کار می گیرند. استدلال, عشق, ایده و سازمان اجتماعی در
مقایسه با جنگ» سفر غذا و گیاه» همگی مفاهیمی انتزاعی هستند. تجربه ما از جهان اطراف
مبنایی طبیعی و منطقی برای درک حوزههای انتزاعی تر و هدف است (کووچش» ۲۰۱۰ ۷). بر
مبنای دیدگاه استاندارد در چارچوت لیکاف و جانسون" استعارهها مبتنی بر تجربههای
جسمیشده انسان هستند. به عنوان نمونه ما به گرمی محبت میکنیم این دریافت به دلیل
همبستگی در تجارب کودکیمان است که با آغوش گرم پدر و مادر همراه میشود. این تجربه
استعاره مفهومی محبت گرمی است را به ما میدهد. اندیشیدن درباره محبت بر مبنای گرما به
صورتی طبیعی از تجربه جسمیشده ما برمیآید (کووچش, ۲۰۰۵ ۳).
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنیاد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن ۷
پر مبتای هی گاه زبانشناسی شتای: استفارد دزبردارنده چنذین سزلفه اس که یه عشران
جنبههای استعاره فهم میشوند. این مولفهها عبارتند از (کووچش, ۲۰۰۵: ۱۱۷): حوزه مبد
حوزه مقصد. مبنای تجربی, ساختارهای عصبی متناظر با حوزههای مبدا و مقصد در ذهن,
ارتباط میان مبدا و مقصد بیان زبانشناختی استعاری» نگاشت» استلزام!» آمیزشها تحققهای
غیرزبانشناختی و الگوهای فرهنگی. به گفته لیکاف و جانسون آنچه که یک مفهوم را
استماری میسازدا(تا اينکه سرفا زبانشناهی باشد) ابدهاي است که انگیرشن استعاوی هرز
سطح حوزههای مفهومی قرار دارد. به بیانی دیگر لیکاف و جانسون این پیشنهاد را مطضرح
میکنند که ما نه تنها در قالب اصطلاحات مفهومی سخن میگوییم بلکه در قالب اصطلاحات
استعاره بخش مهمی از ایدئولوزی است و چارچوب شناختی,.برای جهانبینی را فراهم
میکند. استعاره قابلیت حاشیهرانی یاابرونزانی مفهومسازیهتای بدیل را دارد. هنگامی که
استعارهای به جای استعاره دیگری انتخاب میشود. الگوهای ایدئولوژیک خاصی برجسته
میشود (هارت", ۲۰۱۰). در بیان فرکلاف* (۱۱۹::۱۹۹۹) «استعارهها از آن جهت مورد توجه
تحلیل نقادانه گفتمان هستند که استعارههای کار سا برذاشتهای ایدتولوژیک متفاوتی
همراه هستند». نظاممندیای که باعث میشود یک جنبه از مفهوم را پسخسی, خسه:ذیگری
درک نماییم» لزوما دیگر جنبههای آن مفهوم را پنهان میسازد. استعاره با فراهم کردن امکان
تمرکز بر یک جنبه از یک مفهوم (به عنوان نمونه جنبههای مبارزهطلبی در بحثکردن) میتواند
توجه ما را از تمرکر بر دیگر جنهقای یک فهوغ که فارآن اوگتعاره اناسازگار است» مسحرف
سازد. به عنوان نمونه در میانههای یک بجث داغ هنگامی که آذر پی هدف قرار دادن موضع
طرف مقابل برمیآییم و از موضع خودمان دفاع میکنیم» ممکن است از جنبههای همکاری در
مباحثه غفلت نماییم. کسی که با شما بحث میکند را میتوان کسی در نظر گرفت که وقت
خود را در اختیار شما قرار میدهد. کالایی ارزشمند در تلاش برای درک متقابل. اما هنگامی
۳۸ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
که درگیر جنبههای منازعه میشویم» اغلب چشم خود را بر روی این جنبهها میبنديم (لیکاف
نکتهای که در این پژوهش مورد توجه است میزان مقبولیتی است که بایدن از رهگذر
استعارههای مفهومی جویای آن است. هدف فهم نقش استعارههای مفهومی در ایجاد افسانه و
تصور اجتماعی است. این تلفیق در این پژوهش به کار بسته میشود تا امکان ارائه آن به عنوان
یک چارچوب نظری کاربردی در تحلیل گفتمانهای سیاسی ارزیابی شود.
این پژوهش در سه سطح به تحلیل دادهها میپردازد. نخست استعارههای مفهومی در
سخنرانی بایدن در مراسم تحلیف استخراج و دستهبندی میشوند. در سطح تفسیر دادههای به
دست آمده تحلیل گفتمانی میشوند و سنرانجام دراسطح تبیین نقش استعارهها در
بر مبنای آنچه گفته شد. در این بخش دادهها در شه اسطح توصیف» تفسیر و تبیین
در این سطح استعارهها شناسایی و براساس نوع استعاره و مفاهیمشان دستهبندی میشوند.
یکی از استعارههای شاخص در سخنرانی بایدن استعازه «ایکس انسان است» میباشد؛
دموکراسی» اراده مردم» حقیقت. عدالت. ملت. ویروس» سیاره» تروریسم» افراطیگری» برتری
نژادی» چالش, نیروها امید» بومی گرایی» ایمان و عقل, آمریکا قرمز و آبی همگی در قالب
استعاره انسانبودن مفهومسازی میشوند. فرایند جانبخشی ! به ما امکان میدهد تا دانشی که از
خودمان داریم را در جهت درک دیگر جنبههای جهان» همانند دموکراسی» امید. عدالت و...
بهکار ببریم. لیکاف و ترنر" در پاسخ به این پرسش که چرا حوزه مبدا انسان برای فهم چنین
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنياد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن ۳۹
حوزههای مقصدی بهکار میرود. می گویند به این دلیل که رخدادها کنش هستندا. ما
رخدادهای بیرونی را به مثاب کنش درک میکنیم. برایند چنین درکی آن است که رخدادها را
فراورده یک عامل فعال و ارادهمند تلقی میکنیم (کووچش» ۲۰۱۰: ۵۹). از آنجا که کنشها
عامل دارند ما نیز رخدادها را به همان صورت میبینيم. نتیجه چنین فهمی جانبخشی به
رخدادهایی همانند تروریسم» حقیقت» ایمان و... میباشد. نمونههایی از تجلی انسان در
6 کقط رود مصعل ,و۳۳۵ اجه سامط کنطا اه مفص۸ .1
عو فلنام رعط عمط تام کنامامز چ +عاگه کقل اعناز 0صقاک ۵ 5۵۳۵ ۸۵ .2
۵ ۵۲ ۷۵۳۵ ۵ط ۹۵۳ ۵ ,عام60م عطا ۶و للم عطا ععصعلند ما ععدعامز
0 200 ,06026 0۳۳ 0۵ کلهااه هه 1366 ۷۷7۵ .3
0۳ حلعاق۷۷ ماه 0۵ عنل 201 فنل ,ععناعاز هه طلقتت ,عمط فصه برودیم 130 4
دموکراسی/ امید/ حقبقت/ کوالت«آنگا نا سیگ. :۹۵ 094چطر کراسی به پیروزی رسیده
است. در مثال (۲) اراد مردم انسانی است که دگرها:تلاش ذارند از طریتی خشونت آن را
ساکت کنند و در همان مثال دموکراستی انسنانی است که:باآدگرهامواجه میشود؛ دگرهایی که
به دنبال متوقفکردن فعالیت آن هستند. مثال (۳) نه تنها دموکراستی بلکه حقیقت انسانهایی
هستند که مورد حمله واقع میشوند. مثال (۶):ذربرذازنده استعاره از انسانی است که یا میمیرد
و یا رشد میکند و شکوفا میشود. ویژگیهای انسانی که به دموکراسی» امید و عدالت نسبت
ملت: انساتن است. پایدگ استعاره انسان را دربالظ ملت: نیز بهکار میب و در مغالهای (8) او
(1) از ملت به مثابه انسانی سخن می گوید کهآتوان دارد و بپزرگ است.
6 ق5062 عط فص صمنانهتاعطم) ماه ۶ ععمعزآزوم عطا ما 1 مه 1
۲- ترجمه تمام عبارتها و جملات در ضميمه (۱) انتهای این نوشتار درج شده است. بدیهی است که در تحلیل گفتمان
نمیتوان از متون ترجمهشده به عنوان مبنای تحلیل استفاده کرد. به این دلیل به زبان اصلی مطالب استناد میشود.
:۳۳ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
ویروس دشمن است. این استعاره به پاندمی نیز بسط داده میشود و از ویروس بهمثابه
دشمن سخن گفته میشود. در مثال (۷) ویروس دشمنی کشنده است که باید بر آن غلبه کرد و
در مثال (۸) تمام ملت یکپارچه متحد میشود تا با دشمن خود» یعنی پاندمی» روبرو شود.
6 ,۳205 006 که عنصعمصدم عنطا ععج؟ امس ۵صه عنام علنعه 56۲ اعه ۷۵ .2
سیاره انسان است. بایدن افزون بر اينکه تمام ملت را در برابر پانلدمی متحد میسازد. از
سیاره بهمثابه انسان سخن میگوید تا فراخوانی به سراسر جهان بدهد. سیاره در این استعاره
انسانی است که برای بقای خود تلاش میکند. رئیس جمهور آمریکا در قالب این استعاره نگاه
61 ام 6 1۳۵۳ فعصی لس 1۵۳ چه ۸ .3
افراط گرایی/ برتری نژادی / تروریسم/ چالش انسان"است..بایان هم ویژگیهای یت وق
هم منفی را در قالب استعاره انسانبودن مفهومسازی میکند. در نمونههای (۱۰) تا(۱۲)»
افراط گرایی, برتری نژادی» تروریسم. خشونت. بیکاری بیماری,» ناامیدی و چالشها
انسانهایی هستند که باید با آنها مقابله کرد و.بر آنها غلبه کرد. فرایند مبارزه و مقابله در این
موارد فرایندی جمعی است که همگان را به.مباززه دعوت میکند.
۲۳۵۲ ,۳۳۵۲۹۳۵ عناععص0ل وزوقصصنک عاخطم مصکنصعه آمعناناوم کم ععن عط .4
,۳6 .52060 200 ۳86060 وتعهصه - مج ۳۵ کعمز عطا خطهط ما هصنندتا .5
نیروها انسان هستند!. در این اگفتمان نیروها نیز انسانهایی هستند که «ما» را از هم جدا
میکنند. بنابراین» نیروهای خاصی وجود دارند که نظم موجود را مختل میکنند. رئیس جمهور
کسی است که میتواند این عامل اخلالگر را شناسایی کند.
.[۵ 2۳6 ۳6۲ هه مععل عجه ک زنل اهطا 1۵۳۵۶ عطا 10 7.۰
نیرو به عنوان انرژی یا توانی تعریف میشود که از جمله ویژگیهای منتسب به کنشها یا حرکتهای فیزیکی به شمار
میرود. این نیرو که از خوشههای معنایی توان و قدرت است با مفاهیم متداول در زبان فارسی از جمله نیروی نظامی
متفاوت است. در اينجا مفهوم انتزاعی نیرو به عنوان اغمالکننده انرژی و قدرت مد نظر است.
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنياد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن ۳۱
آمریکا انسان است. بایدن بارها از این استعاره استفاده میکند تا حوزه مفهومی انسان را بر
آمریکا نگاشت کند و از این طریق با جانبخشی به آمریکا آن را به موجود واحدی تبدیل کند
عطا 1۵ 0ع2ع0 ۵ که صنقعهد 02066 5۱۵۵ فصه عصمط که ججعطنا ۵عسهع عخمصسم۸ اق12۵ .8
4۵ 230 ۵۷۷ ٩ ۶۵۵ 66۵ کقط ععخعصم۸ مکعههه عطا 1۵۳ عاطانی ه (دع 10.150
7 5102867 0۵0۳ ۵۳۵۵ ۵۵ 200 ۵۲۵0 366۵ کقط 11۸06۵
00 1 عصنطا وه معععل - مر ۵۶ نله - لاله عزع للم 1 اوصه ععخوعص۸ فصعلعل [13.11
طبقه متوسط ساختمان است. درامثال (۲۰) طبقه متوسط بسهمثابه ساختمانی است که
قابلیت بازسازی را دارد. 7601110 کلیدواژهای است که طبقه متوسط را به ساختمانی توصیف
میکند که میتوان آن را بار دیگر بازسازی کزد. و در مثال (۲۱) اتحاد ساختمان است. اتحاد
ساختمانی است که میتوان آن را.تعمیر کرد تا؛بتوان بار دیگر,باجهان تعامل پیدا کرد. در گفته
(۲۲) استعاره دوره ساختمان است. دیده میشود. بر ایتن:اساس, دوره ساختمانی است که
282 0066 ۵۳1۵ 136 از ععده ده 0ص ,دمص ناه ماه جنهم۳ ۵۵11 ۷۷۵ .15
5۰ ع ۳ ۵۶ 0600 06201651 0ص اکعاحعل عط 6 تمه اعدا امه 16۰۷۷6۳۵
وحدت نیرو است. در مثال (۲۳) وحدت نیرویی است که به کمک آن میتوان کارهای
مهمی انجام داد. در مثال (۲۶) نیز آمریکا منبع انرژی است آمریکا نیرویی است که با اهداف
۰ا ۳۵20ومصز مکعوصنطا جع مل صف ۷۴ انس ۷۷ .17
0 ع ۲ هذ 000ع 1۵۳ 1۵۳۲۵ عسنو 102 عط صنعهه ععده م۸ ععلقه صف ۷۴ .18
۲۳۳۲ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
در مثال (۲۵) دموکراسی جادهای پرپیچ و خم است. دار اینجا افموکراسی بزرگراهبین
است که نیاز به گاردریل دارد. استعاره دیگری که در اینجا وجود دارد. ملت است؛ ملت
گاردریل دموکراسی است. وحدت نیز در قالب استعاره مسیر مفهومسازی میشود. در مثال
(۲۹) وحدت راه است. وحدت مسیری رو به جلو است. بنابراین هر کسی که خواهان حرکت
51681 8۳631651 ک ناهد اه کمقط عم کز برد مصعل سا که آنداحهع عط ۸۵ .19
در استعاره مثال (۲۷) عصبانیت آتش اسّت آتش اخوزه مفهومی مبدا است که زمینه را فهم
حوزه مفهومی عصبانیت فراهم میکند. در مثال (۲۸) و در استعاره سیاست آتش است.
1366۰ 10۷/67 200 عهسنانام 50 ۳۵ 5100 ,1۵۳65 صنوز صف ع۷۷ بلا2
کاز 0 وصنطا وه عصنومکعل عس مصنهد ۵ ۶ ما عمط کمععمل ععناناه2 22
ویروس گیاه روینده است. در نمونه (۲۹) ویروس به گیاهی توصیف شده است که
آهسته آهسته رشد میکند و همه جا را فرا می گیرد.
۳۵2۷ که صع6لها کقط وهای عطا نماد وتخصعلند عمط تست وی چ حز ععده ۸ 23
۰ ۷۷۵۲۶ ۸۷۵۳۵ 0۶ لاله که جقعبر 006 یز 11065
براساس مثال (۳۰) حقیقت شی است. بایدن همانطور که اشیای فیزیکی را دستکاری
۳۶۲1 ۷۳۵ 200 ۳۵۳ آهاما 1۵7 ععی 2 56 1۵ 3۵6 اد ع0ل اصعص هکل ۵۶ 24
2036 6۷6 هه 0عا هلیم تصعص عنم 366165 کاج؟ لفط صز عحصلنه 1۳6
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنياد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن ۳۳
در مثال (۳۱) و در قالب استعاره دست کمک است. دست بیان میشود تا کمک کردن اراده
شود. دست در هر دو رخداد خود حوزه مبدئی است که بر حوزه مفهومی کمک کردن نگاشت
۵ 120 ۵ #عالمی ۷۵۳۵ ۵عط کچقل +عطاه ععه 150۳6 تفصقط هچ 0ععز جامر کچقل عسمک .25
برخی استعارهها برآمده از تجربه های ما از طبیعت هستند و برخی دیگر از قراردادها و
تداعیهای قراردادی نشات میگیرند. رنگها از جمله این استعارههای مفهومی هستند که
ناشی از قراردادها میباشند. همانطور که در پازه گفتار"(۳۳) دیده میشود رنگ حزب است.
احزاب سیاسی در آمریکا با دو رنگ آبی و قرمز شناشایی میشوند و در اینجا نیز از لزوم
پایاندادن به تقابل دو خزب سخنگیه مد این اشهازه کافلایقراردادی است و مینایی در
ص282 ۳۵۵ قازم اهط) جع اتمه کنط مضه اف 26.۵
تحلیلهای سطح خرد استعارههای مفهومی: نشان میدهد که استعاره «ایکس انسان است»
بیشترین کاربرد را ذر سقان بایدن داشتهاند. ایراستعاره با جانبششا به موجودیتهای
غیرانسانی امکان درک هرچه بیشتر آنها را فراهم میکند. از رهگذر استعارهها جامعهای
انسانی تشکیل میشود که یک سوی آن اززشهای مثبت از جمله عدالت و امید و حقیقشت
جای میگیرند و در جانب دیگر افراط گرایی و تروریسم قرار میگیرند. این استعارهها نشان
میدهند که این گفتمان با موجودیت مشخصی همراستایی ندارد بلکه آنچه در زنجيره
همارزی و منطق تفاوت جای میگیرد انديشهها و کنشها هستند. هر تفکری با برجستهسازی
ارزشهای عدالتطلبانه» حقیقت جویانه و در تضاد با برتری نژادی در درونگروه را شکل
۲۳۳۴ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
میدهد. در سطحی دیگر درونگروه این گفتمان کل جامعهه انسانی است که با موجودیتی از
جنس پاندمی کروناویروس مقابله میکند. این گفتمان در تقابل با دگری از نوع پاندمی» تمام
جامعه انسانی را یک انسان میداند که با این دشمن دگرسازی میکند.
بایدن در قالب استعاره ساختمان به دنبال بازسازی دو مولفه است. یکی طبقه متوسط و
دیگری اتحاد. او اين دو را ساختمانی میداند که نیاز به بازسازی و بهترشدن دارند. این
مفهومی است که دلالت ضمنی بر غیاب توجه به این مقولهها دارد. بازسازی اتحاد به این دلیل
است که وحدت نیرو است. رئیس جمهور آمریکا از استعاره نیرو استفاده میکند تا وحدت را
نماسازی کند و از رهگذر این استعاره آمریکا را محرک تمام جهان معرفی میکند. این دو
نمونههایی از کنار گذاشتن مرزهای دگرسازانه و حرکت به سوی یکپارچهسازی ملی هستند.
ملت یکپارچه از دید این گفتمان بهمثابه گاردریلی است که از مسیر پرپیچ و خم دموکراسی
حفاظت میکند. بنابراین» در قالب استعاره مسیر هم بر دشواریهای موجود در دستیابی به
دموکراسی سخن گفته میشود و هم وحدت مسیری روشن برای رسیدن به اهدف معرفی
میشود. اينها اهدافی جمعی هستند که .برای همگان در نظر,گرفته:میشوند.
در این سخنرانی, استعاره آتش درا#جهت تواضیف#ویرانگروقی استفاده میشود. عصبانیت
آتشی است که باید ساکت شود و سیاستی*که نباید به آتشت مخرب تبدیل شود. این استعارهای
است که خشونت را نفی میکند و همگان را به آدوشتی دغوت میکند. از سوی دیگر استعاره
رنگ در جهت کنارگذاشتن تفاوتها استفاده میشود و فارغ از رنگبندی با ملت صحبت
میشود. این گفتمان از استعاره گیاه در اتوضیف. ویرونن استفاده میکند؛ گیاهی که ريشه دارد
و در حال گسترش است تنها با نیرویی قوی ریشهکن میشود و از سوی دیگر استعاره دست
در مفهوم کمک یک نیروی واحد از تمام مردم را به تصویر میکشد. نهایتا اینکه این گفتمان
حقیقت را شی فیزیکی میداند که قابلیت مورد دستکاری واقع شدن را دارد. در اینجا تأکید
بر این است که از دستکاری حقایق دوری شود؛ این مفهومی است که بر دستکاری حقیقت از
حال در این بخش باید به این پرسش پاسخ داد که آیا استعاره میتواند به خدمت نظريه
گفتمان درآید و فهمی از چگونگی فراچنگ آوری مبانی هویتپایه در اختیار تحلیل گر گفتمان
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنیاد در سخنرانی آئین تحلیف جو پایدن ۰ ۲۳۵
قرار دهد. در بیان لاکلا و موف (۲۰۰۱) گفتمانی به جایگاه اسطوره و تصور اجتماعی و
تعریف مبانی هویتی خود دست پیدا میکند که خود را نماینده منافع همه مردم یا دستکم
اکثریت آنها معرفی کند. در واقع,» ساختار هژمون با بهدست آوردن پشتیبانی همگانی و ایجاد
فضای آرمانی دچار ازجاشدگی می شود. خلق فضای آرمانی عاری از جانیداری یکی از
امکانات دسترسی به این جایگاه است. این امری است که در تحلیل استعارههای مفهومی دیده
شد. بایدن از استعارههای دموکراسی/ امید/ حقیقت/ عدالت انسان است و افراط گرایی/
برتری نژادی/ تروریسم/ چالش انسان است استفاده میکند تا به دور از جانبداریهای حزبی
به ترسیم سامانه نشانگانی خود دست بزند. او در استفاده از استعاره رنگ» این انديشه را کنار
آنگونه که بیان شد. لاکلا و موف (۲۰۰۱) بر این باور هستند که «هويتها از راه گفتمانی
ساخته میشوند که تعینگرا نبوده و هويتها را به فراوردههای روابط قدرت تقلیل نمیدهد.
در تحلیل دادهها نیز دیده شد که هویتهایی مفهومسازی.میشوند که صرفا فراورده روابط
قدرت نیستند و به روابط قدرتنیز تقلیتل داده نشدهاند. "از جملثه؛این موارد که تقلیل و
فروکاسته نشدهاند میتوان از استعارههای مختلفی همچون ایکس ساختمان است» ایکس مسیر
است و... نام برد. بایدن در تمام موارد هویتّی را بازتولید میکند که از یک سو فراگیر و شامل
و از سوی دیگر به دور از دگرسازیهای صریح و؛آشکار است. از نظر این گفتمان وحدت و
دموکراسی راه هستند و نیرویی که میتوان از طریق آن به هدف رسید» نیروی یکیشدن است.
اینها فضاهایی آرمانی هستئد کهه"بّا اشتعارههاخلق میشوند تا»بابرجستهسازی غیابشان در
گفتمان پیشین» مقبولیت را برای نماینده گفتمان حاکم فراهم کنند. این گفتمان از طبقه متوسط
در قالب ساختمانی سخن میگوید که:باید بازسازی شود. در اینجا نیز با در نظر گرفتن منافع
طبقه متوسط و ضرورت توجه به آنها گام دیگری در نماسازی توجه به منافع همگانی
از رهگذر استعاره نیرو آمریکا بهمثابه نیرویی توصیف میشود که میتواند منافع جهانی
داشته باشد؛ این استعاره نشانهای میسازد که مقبولیتی بینالمللی را برای این گفتمان خلق کند
و در استعاره کمک نیز همکاری جمعی مفهومسازی میشود. نتیجه آنکه هر یک از
استعارههای مفهومی بهکار رفته عاری از جانبداری حزبی» نژادی و قومیتی به کار میروند تا
۲۳۳۶ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
دست به مشروعیتسازی از نماینده گفتمانی بزنند که افزون بر اينکه خواستار متزلزلکردن
ساختار گفتمان پیشین است., به ذنبال تصرف جایگاه تصور اجتماعی است. استعارهها ابزارهای
معنایی هستند که در این مسیر به کمک این گفتمان آمدهاند تا بخشی از فرایند ایجاد مقبولیت
مردمی را برعهده بگیرند و فراچنگآوری جایگاه اسطوره و تصور اجتماعی را ممکن سازند.
آنها در تعریف نظريه گفتمان «نماد چیزی است که هر کدام از «ما» را غیرممکن میسازد».
این تعریف را میتوان در فرایندهای هویتسازی گفتمان بایدن نیز ملاحظه کرد. بایدن استعاره
ایکس انسان است را به کار میگیرد. ملت را در قالب یک شخص مفهومسازی میکنند تا
«ما»یی دربرگیرنده و شامل تمام اعضا را تعریف کند و از سوی دیگر دگرهایی رابه تصویر
میکشد که نمیتوان مصداق صریحی برای آن برشمرد. همزمان با اوجگیری ویروس کووید-
۹ دگری از نوع تهدید و بیماری نام برده میشود و گروهی که همه در مقام مبارزه با یک
دگر صریح به صف میشوند. بنابراین» آنچه لاکلا و موف (۲۰۰۱) از هویت و دگرسازی
ضمنی میگویند. در قالب استعارههایی ممکن.میشود. که مفهومسازیهای ملموستری را با
استفاده از موجودیتهای عینی.گیاه» آتش» ساختمان و رنگ.انجام امیدهند و از سوی دیگر راه
را برای پذیرش همگان و عدم طرد مصادیق آشکار فراهم. میسازد.
این پژوهش با دو هدف بههم پیوسته انجام شد. از یک سو آزمون یک چارچوب تلفیقی
گفتمانی -شناختی مد نظر بوّد.و از سوی دیگر تحلیل یک گفتمان آتازههژمونشده و استفاده آن
از ابزارهای کلامی در پیش گرفته شد. در سطح آزمون چارچوب نظری این یافته حاصل شد
که استعاره با نگاشتهایی که انجام؛میدهد و با:قراردادن مفاهیم انتزاعی در لباس
موجودیتهای عینی» به فرد این امکان را میدهد که دایره درونگروه و برونگروه خود را
گستردهتر سازد. گفتمانها از استعاره استفاده میکنند تا بیش از اینکه شخصیت يا گفتمان
خاصی را هدف قرار دهند. انديشهها و الگوهای فکری را جذب يا طرد کنند. بر این اساس,
استعاره در کنار نظريه گفتمان قرار میگیرد تا به چنگ آوردن جایگاه تصور اجتماعی را ممکن
سازد. بایدن در سخنان خود با فرد خاصی دگرسازی نمیکند. او خشونت و افراطیگری را
انسانی توصیف میکند که باید با او مقابله کرد اما از گروه و حزب و یا موجودیت مشخصی
نام نمیبرد و امید عدالت و حقیقت را انسانی هدفمند میداند. این مفهومسازیها به همه
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنياد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن ۲۷
امکان میدهد که در دايره درون گروه این گفتمان جای بگیرند و گفتمانی رابه تصویر بکشد
که پذیرای تمام عدالتطلبان و حقیقتجویان است. وحدت و دموکراسی راهی هستند که همه
برای حضور در این راه دعوت میشوند و آمریکا در قالب استعاره انسانبودن وحدت عام را به
همراه می آورد. در نتیجه, این گفتمان توانسته است با استفاده از استعارههای مفهومی مختلف
خود را در کنار تمام ملت قرار دهد و با نماسازی انسانی ارزشها و نفی رنگها خود را
گفتمان دموکرات بایدن با ترسیم تصویری آرمانگرایانه و طالب منافع ملی مردم دارای
دغدغهه طبقات اجتماعی و خواستار فرونشاندن آتش خشم و نفرت» به دنبال اسطورهسازی
گسترده تری است تا این بار نه تنها در میان پیروان و طرفداران دموکرات خود بلکه در میان
اکثریت مردم آمریکا به جایگاه تصور اجتماعی و اسطوره و هویتسازی از رهگذر خود مثبت
دست پیدا کند. با وجود چنین جایگاهی ,اس کییاایگن گفتمان میتواند بیش از پیش به
متزلزلکردن گفتمانهای رقیب دست بزند و خود زا برای پیشروی وسیعتر در جهت تقویت
جایگاه سیاسیاش تجهیز مردمی؛کند. این حرکتی است.که؛در سخنرانی مراسم تحلیف آغاز
شده است و باید دید که در دیگر نمودهای کلامی این گفتمان" چه جلوهای به خود خواهد
در نگاهی تطبیقی با مطالعات پیشین و آنچه در پیشینه پژوهش بیان شد.ه باید گفت که هر
یک از مطالعات انجامشده گامی موثر در جهت شناخت هرچه بیشتر ابعاد مختلف استعاره و
پیوند آن با تحلیل گفتمان بزداشته اسئت:.مطالعه گفتمان بایذن در آئین تحلیف نخستین
پژوهشی است که از نظرگاه استعاری و گفتمانی به سبک و سیاق بیانشده انجام شده است و
نمیتوان پژوهشی را در این زمینه:با آن مقایسه کرد آما از نظر رویکرد پژوهشی, مطالعات
مختلف زمینه را برای دستیابی به امکان تلفیق نظرگاههای مختلف گفتمانی با نظامهای معنایی
زبانشناسی شناختی فراهم کردهاند. با اتکای بر مطالعات انجامشده» در این پژوهش برای
نخستین بار استعاره در کنار نظرگاه لاکلا و موف (۲۰۰۱) قرار گرفت که یافتههای آن موید
مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
افخمی, علی و کامران شکیبا (۱۳۹۹). بازنمایی ایدئولوژیک مطبوعات انگلستان و ایران
رضاپور ابراهیم (۱۳۹۰). تحلیل گفتمان انتفادی: نفش استعاره در بازنمایی و بازتولید
رضاپور ابراهیم. و شیوا احمدی (۱۳۹۵). کارکردهای استعاره دستوری اسمسازی در
گفتمان سیاسی فارسی و انگلیسی: رویکرد وندایک. علم زبان 1(4).
رضائیپناه» امیر و سمیه شوکتی مقرب (۱۳۹۷). تحلیل مدارهای هویت و دیگری در
اظهارات باراک اوباما و دونالد ترامپ پیرامون برجام. دهمین همایش بینالمللی
شوکتی مقرب» سمیه و جلال رحیمیان (۱۳۹۹). بازنمایی هویت و غیریت در نخستین
سخنرانی رسای جمهور پس.از: انتخاتات: مطالعته مسوردی انتخابات ایران» آمریکا
در ایران» تحلیل گفتمان انتقادی مراسم تنفیذ و تحلیف هفتمین رئیس جمهور منتخب
ایران در شبکههای خبری بینالمللی. فصلناقّه علوم حیربی» ٩ (۲۶)» صص. ۷۸-۱۳
1۳۵5 ۵۳ ۳60۳۶0۵00 مزع 106010 .2018 ک1 مطفلقطک فصه م۸ نصحطگ۸ ۰ .7
-209 ,(7) 8 بل کز تسه «مطمها3/6 لهنات ۸ مومع کفصقاع ۳
10 لنص0ج/1 626 لد :ععا ماع صاکهط , ماصهع17 مه عکسمکا1
10. 38۷808 ۷۰ 200 0366۰ 3. 2006۰ 0097116 ۲95065: ۸۲ 60۰
,(1989 بکل) .۵ 10۳ 206۳ 00 عوصسو هت .(0996) .3 مطقتولنند۳ 11
0 56161102 ۲09111006 0۳۵ کاکرا ۸۵ 7156056 0160 2010 مک ما1۵ .12
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنياد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن
5 م30۵6 1 120010 04 700 .2015 .0 هل 116۳830062
ع6 119۲05 1300008 2000۰ ۷۰ وکعلهگاد )5 00ص .0 مطاجق110
:0 2۵1601 0۳۵ و7۳60 ع0۹ع8 7 صز مکزوتولعهصم۸ نت20 مصه
4 طلاحه 770 120 بط 60060 +عوممشا6 آمنممک 04ه کع00وع7 ,م1006
5۰ بو ازو0صت] جعا کل 0ق/3 :۵۳۵ 210 فصه جعایع 3/20 له
5 کا5طراه0۳ ع0۶6ع7 .2002 بل عل ,وصتالنط2 0صه ,۷۷ 3 ,70786286
0۰ ۵ ,17۵۲۹۵ تعاس 1 717200۳07 .2005 .7 ,کع8ع 1۳۵
,0۳6 ]۵ 36۷۵10۲ ۳۵ ۵۳ 66000۳5 72700 .1990 .ظ ,قا18ع3]
:روع5۵ 500101152 0۳۵ 77696100 2001 بط معگا2/0 00ه سل مقاقلع2]
و آااز 170076 ۰( 1106 ۵ 2/760/075 .1980 3۰ ,ق7050 200 و لمآ
,1560768 8 ۶و صهزدع7 156 .2011 مص2 2/006 هصنام< مفمکک6 2/02
6 لفععنان0 ۵۶ احقم که 0۳ ماع ۵1 ود 156 2012 .۸ بگگاه2/۹
و عزعتلهمه عنصوحط هنن ۸ :۳ مزع م1[مع0ز 1۵۳ کلمما که کعناعندع ]1
۸ :66 ه طز 1/0008 .2015 36 مصعلقطاع10 فصه ج ملاتهعدنطد5
566 و۵2 م۳2۵۵ 06 5 تصعطامط ۳۳۵۹1060 2 کزدتجامم۸ عدیا م19
237-4 :۳80 ,3 .310 ,3 ۷7۵ 760609 عو مومت اعتاومط ۵ فعتفشک
[۵اع 2 076106021 ۵7 0ام ۶و کاعطعد 1۵ ۸ 2002 6۰ ,م5
[ه[810109 1/000۲ ۷0۲۰ ۶ تصزمم عناعتداعصنا عحصتم چ 1۳۵۳ 01056
مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۶/پیاپی ۲۶
و در این لحظه دوستان من» دموکراسی چیره شده است.
ما در مکانی ایستادهایم» جاییکه چند روز پیش گروهی آشوبگر گمان کردند که با استفاده
از خشونت می توانند خواست مردم را خاموش کنند. روند دموکراسی را متوقف کنند. و
دموکراسی و امید حقیقت و عدالت به پاس ما از بین نرفتند بلکه رونق گرفتند.
من به تابآوری قانون اساسی و قدرت ملتمان یقین دارم.
ما باید سیاست را کنار بگذاریم و سرانجام,پته عنوان یک ملت. یک کشور با این
. و اکنون باید با ظهور افراط گرایی"شیاسی» برترپشداری نشژاد سفید و تروریسم خانگی
. برای مبارزه با دشمنانی که پیش رو داریم» اخشم» کینه و نفرت. افراط گرایی» بیقانونی,
. میدانم نیروهایی که بین ما تفرقه ایجاد کردهاند عمیق واواقعی هستند.
. آمریکا آزادی را در داخل کشور تضمین,نمود و بار دیگر به چراغ امید برای جهانیان
. آمریکا باری دیگر با آزمون دشواری مواجه بود. و آمریکا بر این چالش غلبه کرد.
. آمریکا به آزمون گذاشته شد. و در نتیجه قویتر از گذشته شدیم.
. من از قانون اساسی» از دموکراسیمان» و از آمریکا دفاع خواهم کرد.
سال چهاردهم بررسی چگونگی ترسیم مبانی هویتبنیاد در سخنرانی آئین تحلیف جو بایدن ۳۱
ما اثتلافهای خود را در جهان اصلاح خواهیم کرد و بار دیگر در صحنه جهانی به
ما احتمالا به سختترین و مرگبارترین مرحله همهگیری این ویروس نزدیک میشویم.
با اتحاد میتوانیم کارهای بزرگ و مهمی را به انجام برسانیم.
میتوانیم آمریکا را باری دیگر به یک نیروی پیشتاز و مثبت در جهان تبدیل کنیم.
میتوانیم به یکدیگر بپیوندیم» فریادها را متوقف کنیم» و تنشها را کاهش دهیم.
سیاست نباید به منزله آتش خشمگینی باشد که همه چیز را در مسیر خود نابود میکند.
ویروسی که در هر قرن یک بار بی صدا شیوع پیدا کرده و کشور را فراگرفته است. و
بیش از جنگ جهانی دوم موجب از دست رفتن,جان,بسیازی شده است.
هر اختلاف نظری نباید به.جنگ پیانجامد. ما باید.فرهنگی راارد. کنیم که در آن واقعیتها
روزهایی خواهند بود که نیاز به دست یاری خواهید داشت. روزهایی خواهند بود که
ما باید به این جنگ غیرمدنی پایان دهیم؛ جنگی که بین جمهوریخواهان و دموکراتها؛
روستاها و شهرها؛ میحائقلهکاکرن رنه رال چا زشکانط) بسا گید اس
2 (2022) ۲.26عط7701 [0ز۳ع5/ 770.1 ,806 0165 ۳۵۳۶۵۱ 6 کع عضو نا ۲ ۵ 7
8 منز صاعط کرمطمغاعد مهم عم #مط 0ص ما کخحمطه کز نی کنط1
4 57516۳ 56۳۵06 عطا رمک قصنازعع1 عصنصنداکد فصه 65و0۳ بواناصعلز
40 حلاص ۵1 کاصعصوصصیی عطا 0ص (2010 ,مدع مکل) «مطصقاعص آهنامعدم
,1360 6کسیمعقنل 3065 هه همق حممظ ۵0 ع04) جمتامصاعقهز آهنمود
6 0۷ظ 00 ما :۳ عطا ۶ م۳0 لمع عطا عملفه ر2001
ع 70067 10 باق انوع1 لمعمعع عصنطه7 معنند کرک ع ص560
ب72 20 هت مه مها عتط حل طامععوری عتصعوزظ 106 مطمتاععو خع 168623
۵ 0701065 0۳ ماع کنو عطا هه مععقظ وی ععف عطا که #ععت عز 2021
نط] ز 0۳طمع ۳۵ .کقعز مزع 106010 هصنککه ده 207 ۳۵0۳۵ عننصهمی
6 .069 2116۵06 عطا کوصنامعکل20ط فصه امععدم ج کلوصنا۳ع1۵۳ عکسامکنل
۵ ۵12۵00۴ "معط کز م۸" که شکنا عطا کعمناه م00 0۳681066۳
مالبادع7 ۵ ک۸ ۷6۷۹۰ 0870-02960 عطا نزمه هه مصمتاقد عطا ص80
8 ,0006-30085 مقعل عصنلنه 1۵۶ ۵۵۱ ه کز «مط م16
5۰ ]۲۵۳۲۵0۳۵ ۵ نومه 5م 0 مدع گنه ساکع ص۲۳ فصه مکامععدم
1 عطا هط کمن ج ما سح صق کعکیام نله ومطاصعاع عصنکت 1506
[۵ت ۵۲60 ,13661076 هام ه صز فمتمتع هز اعمص عطا فصه کصتامنع ناه
8 هط 1۵۳ ععدرد 1061 صه هصنمدعی 1۵۶ عکقط چ کعلز موم 161220۳
6 21۳26 ما عصلنج عکسمعنل ج عحطاصی ما عنم صعلنط ,علممز حلعناک ق153۵"
۰ 00160021 ۳6 وصناعز 0ز20 وه اعمص عطا که صمناصعانده
|
پژوهش پیش رو با بررسی استعاره های مفهومی در تحلیل سخنان آیین تحلیف در پی فهم چگونگی ترسیم مرزهای هویتی و دستیابی به مشروعیت از رهگذر استعاره های مفهومی است. بر این اساس، نظام معنایی استعاره (کووچش، 2010) و نظریه گفتمان لاکلا و موف (2001) به عنوان چارچوب نظری پژوهش استفاده می شوند تا چگونگی اثرگذاری این نظام معنایی بر دستیابی به مشروعیت همگانی فهم شود. برای پاسخ به پرسش اصلی پژوهش، سخنرانی جو بایدن در مراسم تحلیف ریاست جمهوری در 20 ژانویه 2021 به عنوان مطالعه موردی انتخاب شد. یافته ها مؤید این مفروض هستند که استعاره ها چارچوبی شناختی برای بیان آرای ایدئولوژیک فراهم می سازند. هر یک از استعاره های به کار رفته مفهومی را برجسته می سازند و مفاهیم بدیل را به حاشیه می رانند. رئیس جمهور از آمریکا در قالب استعاره «ایکس شخص است» را در رویدادهای مختلف و با مفاهیم گوناگونی همانند آمریکا، دموکراسی و عدالت به کار می گیرد تا تمام ملت را با خود همراه کند، از نگرش حزبی فاصله بگیرد، به تمام ملت یک هویت واحد ببخشد، همه را با خود همراه کند و از نگرش حزبی فاصله بگیرد. بنابراین، یکی از کارکردهای استعاره در گفتمان بایدن هویت بخشی به یک موجودیت واحد و قراردادن مفاهیم دگرسازانه در پس زمینه است. به این ترتیب، باید گفت استعاره ابزاری است که به گفتمان ها کمک می کند از دگرسازی های صریح و آشکار دوری کنند. از رهگذر استعاره های مفهومی کم ترین برون گروه ها و بیش ترین درون گروه ها در صورت بندی گفتمان ها رخ می دهد. بایدن با چنین ابزارهایی تلاش کرد تا گفتمانی را به تصویر بکشد که به دنبال جلب توجه حداکثری و اجتناب از طرد دگرهای بالقوه است .
|
2,973 |
458412
|
پژوهش حاضر از نظرهدف, کاربردی و از نظر روش آمیخته است.
در شهرقم در سال ۱۳۹۷ است. در مرحله کیفی» نمونهه به تعداد
۰ نفربا روش هدفمند انتخاب شده و دادههای پژوهش در مرحله
کیفی با استفاده از روش تحلیل تم مورد تجزیه و تحلیل قراو گرفته
قاچاق کالا / رفتار مصرفکننده / لوازم آرایشی / زنان / تحلیل تم
است. بزای گردآوری دادهها دراين بخش از مصاحبه استفاده شده
که تا رسیدن به اشباع نظری» به گردآوری دادهها از آن پرداخته شده
است. در بخش کمی نیزتعداد ۱۵ نمونه به روش هدفمند انتخاب
است. تحلیل این دادهها به روش ۸77۳ مقایسه زوجی است که
با استفاده از نرمافزار 5085 انجام شده است. نتایج پژوهش نشان
۲ استادیار گروه آموزشی مدیریت» دانشکده علوم انسانی دانشگاه حضرت معصومه (س)» قم» ایران
۳ استادیار حقوق خصوصی و اسلامی» دانشکده حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه شیراز شیراز ایران
پذیرش اجتماعی زنان در جامعه تا حد زیادی با ظاهرآنها
مرتبط است. براین اساس زنان» پول» زمان و انرژی زیادی
را صرف میکنند تا ظاهر خود را از طرق مختلف به شکل
آرمانی درآورند. آرایش کردن یکی از شیوههایی است که از
داشته است [۱]. استفاده از لوازم آرایشی و بهداشتی از
مرتبط با روش و فرهنگ جامعه میباشد و نشاندهنده یک
۶ بازار لوازم آرایشی در جهان نسبت به سال قبل حدود
۴ درصد رشد داشته است؛ که تا سال ۰۲۰۱۶ آسیا واقیانوسیه
رهبراین صنعت بودند و تقریبا ۴۰ درصد از بازار جهانی را
و ۰۲۰۲۱ بازار فوق در آسیا و اقیانوسیه با رشد تقریبا ۱۳/۹
میلیارد دلار آمریکا روبهرو گردد [۴]. ارزش بازار آرایشی در
ایران حدود ۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ میباشد» ایران
عمل میکند و تنها حدود ۲۰ درصد مواد آرایشی تولید
میکند که دراین بین ۶۳ درصد از کل لوازم آرایشی در بازار
با مشکل روبهرو کرده است [۶]. این امرموجب شده است
کشور ما به دومین مصرفکننده لوازم آرایش در خاورمیانه و
به خصوص در کشورهای در حال توسعه میباشد که باعث
میشود مردم برای تأمین معاش و گذران زندگی خود به
انواع شغلهای کاذب و غیررسمی روی آورند. یکی از این
به معنای وارد کردن کالاها به کشور يا صادرات کالاهای
را بدون فرامین قانونی» حقوق ورودی و حقوق گمرکی وارد یا
جغرافیایی برای ورود و خروج کالا و نیزنبود شرایط باثبات
تأکیدات مقام معظم رهبری برمبارزه با قاچاق» آمار و ارقام
اعلامشده حجم عظیمی از کالای قاچاق به کشور را نشان
میدهد: این رقم بین ۱۶ تا ۲۰ میلیارد دلاراست درحالیکه
واردات رسمی به کشور تنها ۵۰ میلیارد دلار میباشد [۱۱].
آرایشی و بهداشتی بعد از انواع تلفن و لوازم جانبی در سال
۱ در رتبه دهم اقلام مکشوفه قاچاق قرار دارد. بهعبارتی»
آرایشی و بهداشتی به خود اختصاص داده و تنها در سال ۱٩
در مقایسه با سال ۰۹۰ از نظرارزش ریالی» میزان کشفیات
آگاهانه اقدام به خرید کالاهای قاچاق میکند در واقع درگیر
قاچاق با برندهای معتبردر همه جای دنیا و از جمله ایران
برای این محصولات دارند و باعث بهوجود آمدن بازار برای
ایرج نوع کالاها شده است. بنابراین دلیل این که چرا مردم
شاخص مهم ما را دردرک اينکه چرا آنها محصولات قاچاق
زمینه مبارزه با قاچاق کالا و جلوگیری از ورود این محصولات
به کشور نیز موثر میباشد تا علاوه براین که تولیدکنندگان
عوامل بهوجود آورنده آن را مورد بررسی قرار داد تا با شناخت
ارائه شود. ازاینرو تحقیق حاضر با استفاده از یک پژوهش
از پوست صرف میشود. این در حالی است که در آلمان
۵ درصد» در انگلستان و فرانسه ۱/۳درصد و در ایتالیا
لوازم آرایشی موجود در ایران تقلبی و بدون مجوز است
[۱۴]. به این علت در بسیاری از موارد زیانهای قاچاق
کالا تنها متوجه اقتصاد یک کشور نیست. بلکه این نوع
جامعه است [۱۵]. نگاهی به آمار و ارقام» رشد مصرف لوازم
با توجه به هدف تحقیق تحلیل رفتار مصرفی لوازم آرایشی
سال اصلی این است که چرا زنان لوازم آرایشی قاچاق
۱ عوامل موثر بر مصرف لوازم آرایشی قاچاق در میان زنان
که در برگیرنده افراد و آنچه خرید میکنند» چرا و چگونگی
سیازون از موارد ممکن اسستت افراد مختلف در این روند
در مورد رفتار و ارزشهای رفتاری مردم بیان میکند [۲۱].
مبتنی برنیاز؛ یعنی مصرف با میل آمیخته میشود و سلیقه
و میل افراد در جامعه برنوع آن تأثیرمیگذارد. در جامعهای
تقاضا برای محصولات زیبایی را ایجاد میکنند که به کاهش
و از ابتدا برای انسان وجود داشته» سن مصرف لوازم آرایشی
در کشور به ۱۵ سال رسیده است. برخلاف گذشته که آرایش
مختص زنان مسنتر يا نازیبا بود» امروزه به نیاز ضروری
بهعنوان یک نیاز اجتماعی است که گاهی نیاز به زیبایی از
دیدگاه متفاوتی دارند. بهعبارتی برخی از آنها استفاده از لوازم
آرایشی رانهتنها به عنوان ابزاری در جهت افزایش اعتمادیه نفس»
[۲۳۴]. بسته به هدف میتوان لوازم آرایشی را به محصولات
تقسیم کرد [۲۴]. در حال حاضر کشور ایران یکی از بزرگترین
که این امرناشی از افزایش مصرف لوازم آرایشی در میان زنان
ایرانی از دهه گذشته تاکنون است. گرچه ایران بهطور کلی
از لحاظ قانونی و مذهبی مجاز نیستند که بدن خود را به جز
چهره و دستان (به زبان سادهترن درست همانند پوشش مردان
بپوشند) نشان دهند که این موضوع میتواند کمک زیادی در
درک مصرف بیش ازحد لوازم آرایشی به ما ارائه دهد [۶].
عراق و افغانستان» منجر به افزایش قاچاق کالا از مرزهای
این کشورها شده است. در مرزهای پاکستان و ترکیه هم
انواع کالا نظیر پارچه» ظروف و لوازمآرایشی و قاچاق زنان و
بهجای برند اصلی» ولو اینکه به مرحله فروش نرسد» جرم
آرایشی و بهداشتی يا مواد خوردنی و آشامیدنی و دارویی
تقلبی را در معرض فروش قرار دهد» مرتکب جرم شده است
با توجه به اینکه قاچاق کالا و ارز یک پدیده چندوجهی
عوامل به ارائه راهکار مناسب جهت برخورد با این پدیده شوم
میتوان علل موربرتشدید قاچاق کالا را به شرح ذیل برشمرد
[۲۸] ۰ [۲۹]» [۳۰] [۰]۲۵ [۳۱] و [۳۲]: تقاضا برای کالای
تأثیر متفی آن در امفیت ملی است [۳۴] ی [۱۷]. تخستین
است که ناشی از عدم توازن در سیاستهای یارانه یا
ارزشها و نظام فرهنگی آن کشور را مورد حمله قرار میدهد
بازار مصرف را در این مییابد که کالاها را به بهای هرچه
پایین عرضه دارد و از اینری ابایی از این ندارد که اجناس
تقلبی و بیکیفیت را وارد کند [۳۳]. از آنجاییکه لوازم
مصرف» ایمنی آن بررسی شود تا جایی که در سراسرجهان,
در جدول (۱) به پژوهشهای انجامشده در حوزه قاچاق و
یافتههاانشان دادند که متغیرهایی از قبیل تنوعطلبی» مصرفگرایی» سرمایه فرهنگی» مصرف رسانهای» هویت
بازاندیشانه و طبقه اجتماعی» گرایش به آرایش» سن؛ مقطع و ترم تحصیلی رابطه معنیداری با میزان استفاده از لوازم
پرسشنامه | آرایشی دارند: متغیرتنوغطلبی» بهترین پیشبینی کننده میزان استفاده دانشجویان دختراز لوازم آرایشی |
پنج عامل گرایش به آزایش عبارتان از فقدان اعتمادبهنفس,» نیاز به تأیید دیگران» اعتقاد به زیبایی زنان به منزله
شرط انتخاب همسربرای مردان» تمایل به نشان دادن موقعیت طبقاتی بالاترو اعتراض به سختگیریهای جامعه و
بین پول و زیبایی در جامعه معاصر پیوند محکم؛ تغییرداده شده و ایدئولوژیکی وجود دارد. اگرچه خواست خود
نان وغاملیت آنان نیزذرآن تأثیرذاردولی این حاملیت تحت غود بسیارزیاد ساختازازقبل طراحی اشنده واّائما
درحال تداوم سرمایه دازی است. همچنین در حوزه واردات فرهنگ زیبایی به ایران مطبوعات» تجار دولت و خود
بین ارزشهای فرهنگی» فرصتهای اجتماعی» گروههای دوستان؛ خانواده» تبلیغات» رسانههای جمعی» دینداری
و تصور از بدن با میزان عمل وتمایل به آرایش رابطه معنیداری وجود دارد.
گرایش به مد ازدیدگاه جامعهشناختی با عوامل زیردرارتباط است: الگووفرهنگ مصرف» سبک زندگی» رهبران مد»
بین تعداد افراد مشغول به قاچاق در روستاها و میزان فاصله از مرز رابطه معنیداری مشاهده شد. به این صورت که
اثرگذاری قاچاق درروستاهای مرزی به نسبت» بیشتراز روستاهای دورتراز مرزاست.
پژوهش حاضر از لحاظ نوع هدف اکتشافی و در زمره
با توجه به بدیع بودن این حوزه» پژوهشهای کمی در این
حوزه انجام شده است . همچنین دراین پژوهش بهعلت فقر
ادبیات در مورد مسأله پژوهش» روش کیفی به کار برده شده
پژوهش براساس دو مرحله کیفی و کمی نوشته شده است؛
در مرحله کیفی نمونه بهتعداد ۲۰ نفر با روش هدفمند و
در مرحله کمی تعداد ۱۵ نفربه روش هدفمند میباشد. با
گردآوری دادهها در مرحله کیفی مصاحبه و در مرحله کمی
مرحله کیفی» با استفاده از روش تحلیل تم و در مرحله کمی
با استفاده از روش آماری و ریاضی استفاده گردید. در یک
مصاحبه» معمولا میتوان با حدود ۱۲ تا ۲۰ شرکتکننده به
نقطه اشباع رسد [۴۹]ن انتخاب نمونهها تا رسیدن به اشباع
و۱ نفردکترا داشتند. با توجه به اینکه در روشهای تحقیق
این اساس در این تحقیق نیز برای انتخاب نمونه» از روش
قاچاق و اصل» نیزداشتن دانش کافی در مورد خرید لوازم
آرایشی در زنان بوده است. شیوه گردآوری دادهها در یک
مرحله با استفاده از مطالعات کتابخانهای و در مرحله بعد
[۴۲]. در مرحله کیفی جهت بررسی روایی» با ارائه بازخورد
به مصاحبهشوندگان و قرار دادن آنها در مسیر تحقیق و
شد. به این صورت که بخشی از دادهها در اختیار استاد
و خبره در مسائل بازار که ارتباطی با حوزه مطالعه (لوازم
آرایشی) نداشته و به منزله ناظر خارجی بوده است» گذاشته
شد تا مشخص اگوی آیا او نیز درک مشابهی از دادهها دارد
یا خیر. همچنین بهمنظور پایایی» محقق تلاش نموده تا در
در جدول (۲) مفاهیم و تمهای شناسایی شده از مصاحبه
برخی از کالاهای قاچاق جنس بدی دارند ولی به خاطردر
تلگرام که یک سری محصولات را تبلیغ میکنند که بهصورت
کالاها وجود ندارد به سبب وجود ارزان سراها که لوازم آرایشی
زنان قادر به تشخیصر کالای اصل از ته تقلیی نیسای
زنان خرید لوازم آرایشی قاچاق را راحتترقبول میکنند. به خاطر
مصرف زیاد و بی رویه لوازم آرایشی باعث میشود که به لوازم
بهدلیل اقتصاد نابسامان و قدرت خرید پایین به خرید و
کار خود را با ترسیم سلسله مراتب کلی تصمیم خود شروع
تصمیم باید در نظر گرفته شود را مشخص میکند. سپس
این روش ساختار دادن به مسأله تصمیم گیری با تشکیل
است که تصمیمگیرنده را قادر میسازد تا مسأله مورد نظررا
در این بخش با استفاده از آزمون دوجملهای به بررسی نظر
شد. سپس با استفاده از اطلاعات بهدست آمده از بخش
مورد محاسبه قرار گرفت. در روش ۸11۳ مقایسه زوجی بین
هرکدام از سطوح معیارها انجام میگیرد و به کمک نرمافزار
جدول ۳- شاخصها به همراه وزن مورد نظ رآنها از نظر خبرگان
سوال اول: عوامل موثربرمصرف لوازم آرایشی قاچاق در میان زنان
عواملی که بر مصرف لوازم آرایشی قاچاق در میان زنان
- اعتمادبهنفس پایین یکی دیگر از عواملی است که بر
که روابط اجتماعی خود را با آرایش کردن بهبود بخشند. تا
جایی که بههمراه داشتر شتن لوازم آرایشی باعث اطمینان خاطر
و آرامش آنها میشود. این امرمتأثر از جامعه امروز ما نیز
- سطح اقتصادی پایین و قدرت خرید خانوار نیز در
خرید لوازم آرایشی قاچاق در زنان موثر است. با توجه به
اینکه کالای قاچاق از مبادی غیررسمی وارد میشود و این
پایینتری نسبت به کالای اصل خود دارند که همین امر
سرایت باور است چرا که ظاهر برخی از نوجوانان در هنگام
آراوشی را به منظور عقب ماندن از اطرافیان خود به آنها القا
کردند. پس از مدت زمانی شروع به استفاده از لوازم آرایشی
همآنطوز که در متن اشاره شد» در یک نگاه کلی» ایران
آرایشی موجود در بازار وارداتی هستند که این کمبود عرضه
یافتهها نشان میدهد که معیار «نقش دولت» در رتبه اول و
گرفتهاند. در اینجا هر کدام از این سه معیار بهصورت جدا
در رتبه اول و معیارهای «قیمت» و «محصول» بهترتیب در
رتبههای دوم و سوم قرار گرفتهاند. معیار «نظام توزیع» در
جایگاه آخر قرار گرفته است. در بعد «نقش دولت» یافتهها
نشان میدهد که زیرمعیار «نظارت و کنترل» در رتبه اول و
زیرمعیار «عوامل درونی فرد» در رتبه اول و معیار «سبک
زندگی» در جایگاه دوم قرار گرفته است. در بعد «قیمت»»
یافتهها نشان میدهد که زیرمعیار «ارزان بودن» در رتبه اول
و معیار «مناسب بودن» در جایگاه دوم قرار گرفته است.
«سهولت دسترسی به کالای قاچاق» در رتبه اول و معیار
اول و معیار «عرضه محدود تولید داخلی» در جایگاه دوم
کالاهای قاچاق» در رتبه اول و معیار «کیفیت پایین تولیدات
داخل» در جایگاه دوم قرار گرفته است. در بعد «نظارت و
«نبود فرصتهای شغلی در مناطق مرزی» در رتبه اول و
دوم و سوم قرار گرفتهاند. در بعد «عوامل درونی فرد»» زیرمعیار
«عدم دانش کافی در شناخت کالای قاچاق» در رتبه اول و
در رتبههای دوم و سوم قرار گرفتهاند. دربعد «سبک زندگی»»
نقس [۳] میشود. در عصر حاضر افزایش سوق به سمت
استفاده از لوازم آرایشی قاچاق موراست [۲۸]» [۲۹] و [۳۰].
ارائه بازخورد به مصاحبهشوندگان و قرار دادن آنها در مسیر
و بررسی پایایی تحقیق توسط خبرگان مورد سنجش واقع شد.
در مرجله بعد ماتزیس مقایسه زوجی ۸11۳ در اختیار گروهی
از خبرگان قزاز گرفت تا اولویت آنها را مشخص نمایند. نتایج
دارای اهمیت کمتری نسبت به بقیه عوامل میباشد. در بعد
نقش دولت زیرمعیار "نظارت و کنترل" با وزن ۰/۸۷۴» دراولین
دارد. زیرمعیار "قیمت" با وزن ۳۰۱,*» در اولویت دوم قرار
دارد که معیار "محصول" با اختلاف اندک با وزن ۲۹۵,*» در
اولویت سوم قرار دارد. "نظام توزیع" نیز با وزن ۰۶۳ در رتبه
"عوامل درونی فرد" و "سبک زندگی" بهترتیب با اوزان ۰,۸۶۶
و ۱۳۴ در رتبه اول و دوم قرار گرفته است. قاچاق معضلی
ولی شواهد و بررسیها نشان میدهد که عمق پدیده قاچاق
را فراگرفته است. عمدتا محورهای اصلی قاچاق کالا از مرزها
شروع میشود و بهسوی مرک زکشور و مراکزشهری بزرگ کشیده
هیچگاه جرم صفر نمیشود. با این همه میتوان :با شناخت
عوامل اصلی میزان آن را کاهش داد. لذا پژوهش حاضردر این
زمینه عوامل دخیل را شناسایی و معرفی نموده که میتواند
بهینه از توانمندی افراد را بهبود بخشد. همچنین قاچاق کالا
به خصوص لوازم آرایشی بیشترین سود را در بردارد؛ که جدا از
- مجهز کردن مرزهای کشور و گمرکات به استفاده از
تبعات و عوارض منفی موضوع و بهرهگیری از نظارت و
- استفاده از رسانهها برای بیان نتایج مخرب و پیامدهای
جوان از طریق رسانههای ملی میتواند تا حد امکان بر
آزاد و بازارهای مرزی پشتیبانی از تولید ملی و اصلاح
جوانان و افزایش نرخ بیکاری در جامعه یکی از دلایل
وزارت بهداشت" بر کالا و "برچسب اصالت کالا" که به
بهداشتی و آرایشی» استانداردهای لازم را برای ورود و مصرف
این اقلام» در مرحله اول شرکت واردکننده و درجه اعتبارآن را
اشرف زاده» حمیدرضا (۷ ۱۳۸)» «فقر و اقتصاد»» تهران: انتشارات سمت .
اصغری» مهدی (۱۳۸۸)» «مصرف کالای داخلی و مبارزه با قاچاق»» مجله
کبری» محمد؛ داریوش بوستانی و الهام زیدآبادی (۱۳۹۴)» «بررسی عوامل
مور بر میزان استفاده دانشجویان دختر از لوازم آرایش»» فصلنامه زن در
میرپور مهناز؛ پریوش ایمانطلب و سعیده عنایتی (۱۳۹۱)» «عوامل موثر بر
قاچاق در شهرهای مرزی (انسان» اشیا کالا)»» همایش ملی شهرهای
بلالی» اسماعیل و جواد افشار کهن (۱۳۸۹)» «زیبایی و پول: آرایش و جراحی»
نشریه مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)»» دوره ۰۱۲ شماره ۴۷» ص
کالا و روشهای مبارزه با آن (در برخی کشورهای اروپایی» آسیایی و
پورابراهیم» احمد (۱۳۹۱)» «رویکردی به پدیده قاچاق کالا و ارز در پرتو نظام
تقنینی و سیاست جنایی»» سال دوم دوره جدید. شماره ۰۳ ص ۲۶۸-
تاری» فتحاللّه و سعید غلامی باغی (۱۳۸۹)» «تأثیر متقابل فرهنگ و قاچاق
کالا علوم اجتماعی: مهندسی فرهنگی»» شماره ۴۱ و ۰۴۲ ص ۰۴۸-۶۲
جلیلی» سعید (۱۳۹۵)» «اهمیت مبارزه با قاچاق کالا در تحقق اقتصاد
حسینی» مریم (۱۳۸۸)» «بررسی زمینههای اجتماعی و روانی مرتبط با آرایش
رحمانیپور» علیار و میلاد مرادی دیزگرانی (۱۳۹۴)» «تبیین عوامل موثر
بر گرایش به قاچاق کالا در استانهای مرزی؛ مطالعه موردی استان
رفعت جاه» مریم (۱۳۸۶)» «هویت انسانی زن در چالش آرایش و مد»» نشریه
مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)» دوره ۰۱۰ شماره ۳۸ ص ۱۷۹-
هنجارهای ذهنی و کنترل رفتاری بر قصد خرید کالاهای قاچاق (مورد
سیاسی مصرف کالای خارجی و قاچاق»» اولین فراخوان مقالات سالم»
صادقی, علی و رضا ساعی مهربان (۱۳۹۳)» «تحلیلی بر پدیده قاچاق در
مناطق "مززی ایران و پیامدهای امنیتی آن»» همایش ملی مرزنشینی
قاچاق کالا بر توسعه نواحی روستایی موردپژوهشی: مناطق تجاری ده
قلیزاده» ابراهیم؛ عباس علیپور و کاظم ذوقی بارانی (۱۳۹۰)» «علل و
پیامدهای قاچاق کالا در ایران پس از انقلاب اسلامی»» فصلنامه دانش
کیانی, مژده و فریبا موگویی (۱۳۹۲)» «عوامل اقتصادی- اجتماعی موئر
بر میزان استفاده از لوازم آرایش توسط دختران زیر ۲۰ سال یزدانشهر
نجفآباد»» مقاله پژوهشی پوست و زیبایی دوره ۰۴ شماره ۰۱ص ۰۱-۹
لقماننیا مهدی و طیبه احمدی یگانه (۰)۱۳۸۷ «علل قاچاق کالا؛ تلاش
برای ایجاد فرهنگ مقابله با قاچاق کالا علوم اجتماعی: مطالعات
مرادی» اسماعیل و محمد زراعتکار مقدم (۱۳۹۵)» «قاچاق کالا»» اولین
مقصودی» سوده؛ مژده آراسته و سمیرا تندولی (۱۳۹۲)» «بررسی عوامل
موثر بر گرایش زنان و دختران دانشجو به آرایش چهره (موردمطالعه:
موحد» مجید؛ نوراله محمدی و مریم حسینی (۱۳۹۰)» «مطالعه رابطه بین
رسانهها تصویر بدن و عزت نفس با عمل و تمایل به آرایش»» مطالعات
موسی زاده» مهدی (۱۰)۱۳۹۶ نقش مدیریت جهادی و مبارزه با قاچاق کالا در
تحقق اقتصاد مقاومتی با محوریت تولید و اشتغال»» پنجمین کنفرانس
مهری» بهار (۱۳۹۴)» «مطالعات فرهنگی اصول و مبانی»» چاپ ششم» نشر
میرابی» وحید رضا و مصطفی ابراهیمی (۱۳۹۵)» «بررسی تأثیر بستهپندی
موردی عطر و ادکلن در شهر تهران (منطقه ۱ تا ۵ شهرداری)»» فصلنامه
پژوهشهای جدید در مدیریت و حسابداری» شماره هفتم» ص ۲۶۰-
,(2014) .ی ,۳۵۳6 فص .۸ مناصمصنن۸ .۸ ,8100 .ظ ق5806
۵ اانظ 2۳۵۶۲ ۵ دز عصنایع 5 بصعت هه کامم6
,4 370 ,4 .3۵1 ,5006065 0صه [۵ 306 ۵1 مهوت مصنلص0
,(2013) .10 ,10608 300 ۰ ,166 وتان وطلا و٩:۷۷ وقافآ
-238 .00 ,1-2 :5عل ,58 ۹۵1۰ وقصنا[3/006 +عانا هم مه
,(2017) ۰ ,3/38 300 .7 م18 و1 10 و.ل1 مفقظ ومکذ ,1/168
|
از چالش های فراروی ایران در مسیر توسعه، مسأله قاچاق کالا است که در این بین قاچاق لوازم آرایشی که با سلامت مصرف کنندگان مرتبط است، اهمیت به سزایی دارد. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل رفتار خرید و مصرفی لوازم آرایشی قاچاق در بین زنان است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش آمیخته است. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان دانشگاه حضرت معصومه (س) در شهر قم در سال 1397 است. در مرحله کیفی، نمونه به تعداد 20 نفر با روش هدفمند انتخاب شده و داده های پژوهش در مرحله کیفی با استفاده از روش تحلیل تم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای گردآوری داده ها در این بخش از مصاحبه استفاده شده که تا رسیدن به اشباع نظری، به گردآوری داده ها از آن پرداخته شده است. در بخش کمی نیز تعداد 15 نمونه به روش هدفمند انتخاب شد. ابزار گردآوری داده های کمی نیز پرسشنامه محقق ساخته است. تحلیل این داده ها به روش AHP مقایسه زوجی است که با استفاده از نرم افزار spss انجام شده است. نتایج پ ژوهش نشان می دهد که به ترتیب آمیخته بازاریابی محصولات قاچاق، نقش دولت و نقش مصرف کنندگان مهم ترین عوامل در تحلیل علت مصرف لوازم آرایشی قاچاق در زنان است.
|
1,824 |
517274
|
میزان بدهی در سیستم با بازپرداختهای
دانشجوی دکتری اقتصاد دانشکده,اقتصاداو مدیزیت؛ واچد شیراز دانشگاه/آژاد"اسلامی» شیراز ایران؛
استادیار گروه اقتصاد» دانشکده اقتصاد و مدیزیت» واحد شیراز دانشگاه آزاد اسلامی؛ شیراز ایران
استادیار گروه اقتصاد» دانشکده اقتصاد و مدیریت. واحد شیراز, دانشگاه آزاد اسلامی شیراز ایران.
استادپار گروه اقتصاد. دانشکده اقتصاد و مدیریت. واحد شیرازن دانشگاه آزاد اسلامی؛ شیراز»
عطا ۵۶ عصطعئ 6ط موس 0عهطخطعنل ملعنسه دعمع۸ 006 صه کز کنط 1 ,2018 6 اداون رد0
از تاک ,۵۶۵ عنطغ وونل ما عطاه انوم حلنطام ,اهصوخامصعاصا 4.0 صصناطخط۸ کصمصصم) عفدعی
6۰ 20۲ 1۵۳ هنعام در عط امهلو۸ وصد کعطاه از
۸ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
بیشتر کاهش مییابد چرا که هرچه نرخ بازپرداخت بدهیها بیشتر باشد. کارگزاران ملزم به
بازپرداخت نسبت بیشتری از بدهیهای سررسید شدهی خود بوده که منجر به از بین رفتن
بدهی ها و کاهش حجم پول می گردد. همچنین افزایش نرخ بازپرداختها به دلیل
پرداختهای بیشترکارگزاران؛ منجر به افزایش سرعت گردش پول نیز میگردد.
کلیدواژهها: خلق پول, بدهی» بازپرداخت بدهی, ضریب فزاینده پول» سرعت گردش پول.
طبقه بندی 781 : ۳47 , 551 , 852 , 053 ,۰251
در دنیای امروز بخش مهمی از نقدینگی در جریان, وامهای پرداختی توسط بانکها
میباشد. این موضوع که دارایی بانکها به عنوان پول در جامعه جریان پیدا میکند بانکها
را از سایر موسسات مالی متمایز می نمایل*وجود چنین"شاختاری در بانکها این قدرت را
به آنها میدهد تا با استفاده از ساختار خاص ترازنامهای خود"و قبول سپردهها(به عنوان
بدهی بانک در ترازنامه) و پرداخت تسهیلات(به عنوان دارایی بانک در ترازنامه) به صورت
پول و بدهی دو روی یک سکه هستند. برااساس فرایند ایجاد اعتبار پانکی» هم پول و
هم بدهی از ایجاد اعتباری ناشی می شوند که در آن بانکهای تجاری نقش اصلی را ایفا
میکنند(مکلی و دیگران(.21 4 2عآ۸40)» ۲۰۱۴ ورنر(۷76۲6۲)» ۰۲۰۱۴ شیونگ و دیگران
( .له 6۳ 208 ۲۰۱۷ و دیچ(800ا10(6)» ۰۳۱ هم پول و هم بدهی به وضوح در فرآیشد
ایجاد اعتبار با یکدیگر متقارن هستند و میتواند با تغییرات همزمان در ترازنامه بانکها به
وجود آمده و یا از میان بروند. هنگامی که یک بانک تجاری مقدار مشخصی وام (خلقی
بدهی) اعطا میکند. همان میزان سپرده (خلق پول) را به طور همزمان ایجاد میکند(مکلی و
اگرچه موضوع چگونگی تاثیر بدهی بر اقتصاد مدت زمان طولانی است که مطرح شده
است اما تا همین بحرانهای اخیر برای اقتصاددانان جذاب نبوده است. شواهدی از تاثیر
زیاد بدهی در اقتصاد را میتوان در همه بحرانها پیدا کرد و زمان حال نیز از این امر
مستئنی نمی باشد. نگرانی اقتصاددانان پس از بحرانهای مالی اخیر به این دلیل میباشد که
بدهی نقش اصلی را در ایجاد بحران داشته است (رینهارت و روگوف ( :8 736100271
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۲۹
80)» ۲۰۱۱ ۱ و برون(8۳۵)» ۲ ۳۰). به عنوان مثال رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ نه
تنها بر اثر کاهش پایه پولی بلکه به دلیل کاهش اعتبار نیز بود(برنانک(861۵/16)» ۱۹۸۳:
۴). بحران مالی سال ۲۰۰۸ و بحران بدهی سال ۲۰۰۹ اتحادیه اروپا نیز بار دیگر نشان داد
که یک رابطه علت و معلولی بین بحرانهای مالی و افزایش سریع بدهیها وجود
دارد(رینهارت و روگوف, ۲۰۱۱: ۳۸). هم در زمانهای بحرانی و هم در زمانهای عادی,
همبستگی قوی بین تغییر در بدهی و تغییر در فعالیتهای اقتصاد کلان وجود
دارد(فریدمن(13304۳۵0)» ۱۹۸۲). علیرغم اهمیت موضوع بدهی و اثر آن بر متغیرهای
اقتصاد کلان, این مهم مورد توجه اقتصاددانان قرار نگرفته لیکن با توجه به تاثیرگذاری آن
بر متغیرهای همچون حجم پول به طور جدی در سالهای اخیر مورد توجه اقتصاددانان
برخی از دلایل نادیده گرفتن موضوع بدهی در علم اقتصاد را میتوان به شرح زیر
عنوان نمود؛ در اغلب الگوهای اقتصادی, اقتصاددانان بیشتر بر روی ارزش معاملات مربوط
به اقتصادهای واقعی متمرکز بوده که در آن پولآذارای نقش اصلی و بدهی فاقد نقش
میباشد (بوریو و لو(1.0۷/6 :6 3010) ۲۰۰۴: ٩). همچنین بر مبنای برخی از فرضیات
موجود در اقتصاد کلان, افزایش بدهیها نمیتواند.ارژژش داراییها را افزایش دهد زیرا
میزان بدهیهای همهی وام گیرندگان همواره با داراییهای همه وامدهندگان مطابقت دارد؛
بنابراین بدیهی است که این بدهیها تاثیرات واقعی اندکی خواهند داشت. در نتیجه بدهیها
و داراییهای مالی به عوامل مختلف اقتصادی ارتباط داده میشوند و این عوامل تاثیر خود
را بر اقتصاد از طریق کانالهای مختلف اعمال خواهند کرد. این موضوع منجر به عدم توجه
به میزان بدهیها و عدم لحاظ نمودن تاثیر آن بر متغیرهای اقتصادی میگردد. بنابراین عدم
ارزیابی تأثیر بدهی در سیستمهای اقتصادی همواره با بی توجهی همراه بوده است(سچتی و
دیگران(.1ه 6ع60))» ۳۲:۲۰۱۱). در واقم» موسسات مالی نقشش اصلی را در خلق
اعتباری ایفا می کنند که در آن بدهی و به میزان مشابه دارایی مالی به طور همزمان ایجاد
میشوند (ورنر(۷/0۳۵۲)» ۲۰۱۴: ۱۲). لیکن تاثیر آنها در متغیرهای کلان اقتصادی لحاظ
نمیگردد. در نهایت تمرکز بر معاملات در بازارهای کالا به جای معاملات در بازارهای
اعتباری» دلیل دیگری برای نادیده گرفتن بدهی است. حتی در برخی از موارد علیرغم توجه
اقتصاددانان به بازارهای اعتباری, اما در محاسبات اقتصادی به قیمت نهایی کالاها بیشتر از
جریان اعتبار و خلق بدهی توجه شده است(گادلی و لاوی(8:1.27016 604107)» ۲۰۱۲ و
۰ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
توبین(108010)» ۱۹۶۹). همچنین در محاسبه حجم نقدینگی که از پول (اسکناس و
مسکوکات و سپردههای دیداری) و شبهپول (سپردههای کوتاهمدت. بلندمدت و پسانداز)
استفاده می گردد نیز میزان بدهیها محاسبه نگردیده و نقش آن نیز مبهم مانده است. مبهم
ماندن میزان بدهیها در محاسبه حجم نقدینگی» منجر به ابهام در محاسبه نشرعنگ گردش
پول نیز میگردد؛ آنجا که بسیاری از تحقیقات در زمینه سرعت پول(3/067 0۶ اف 7۵10) بر
اساس تشوری مقداری پول (3/0۳67 ۶٩ 1۳60۲۲ 0207 136) فیشر(۴96۲) عوامل
تعیین کننده آن را بررسی میکنند لیکن نقش بدهی در فرآیند سرعت گردش پول نیز مبهم
مانده است(شیونگ و دیگران (.21 ۵ 2008 ۲۰۱۷ ۴۲۶). اما در علم حسابداری موضوع
بدهی بسیار حائز اهمیت میباشد؛ بدهی یک ساختار حسابداری است که در آن روابط
مالی میان کل افراد جامعه را به صورت قانونی بیان میکند» چه کسی, به چه کسی و به چه
مقداری و در چه زمانی بدهکار(مدیون) است. تعریف بدهی در علم حسابداری» پیگیری و
ردیابی بدهی میباشد (کاپادیا(2ن1)202۵)» ۴۳۳۰:۲۰۲۲) چرا که برای هر بدهی» یک اعتبار
وجود دارد لیکن ساختار بدهی و اعتبار در بسیاری از نظریه های اقتصادی لحاظ نگردیده
است(بزمر(362006۲) ۲۰۱۶: ۱۳۷۶). بر اساس سیستم خاص حسابداری و ساختار ترازنامه
و اشکال مختلف پول(بدهی) در ترازنامه بانک» بانکها میتوانند همزمان با پرداخشست
وام(ایجاد بدهی) سپرده نیز خلق نماید چرا که در زمان پرداخت وام» دارایی بانک افزایش
یافته و همچنین پس از واریز وام به حساب امشتری»:بدهی بانک نیز افزایش یافته است. این
اضافهشدنها در دو طرف ترازنامه و افزایش همزمان داراییها و بدهیهای بانک» به بانکها
اجازه میدهد به شیوهای خارقالعاده خلق پول کنند. اما موضوع حائز اهمیت محاسبه میزان
سپردههای بانکی در متغیرهای اقتصاذ کلان (حجم پول) بر اساس ساختار ترازنامهای بانک
و عدم لحاظ نمودن بدهیهای موجود در ساختار ترازنامه در این متغیر مهم می
اکنون آنچه مسلم است اهمیت موضوع بدهیها در علم اقتصاد میباشد و علیرغم
اهمیت آن, عدم محاسبه بدهیها - که ماحاصل فعالیت سیستم بانکی و علیالخصوص
بانکهای تجاری میباشد - در متغیرهای کلان اقتصادی, اهمیت این موضوع را دو چندان
مینماید. بنابراین با توجه به اهمیت نقش بدهی و تاثیر آن بر حجم پول و سرعت گردش
پول در زمان ایجاد بدهی و بازپرداخت بدهی, در این مطالعه میخواهیم به بررسی این مهم
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۳۱
در این پژوهش مکانیسم خلق پول توسط سیستم بانکی با استفاده از سیستم ذخیره
جزیی(5(/51600 696۳۷6 ۳۳3000۵1 106) با تاثیرپذیری از پارامترهای اقتصاد خرد و کلان در
قالب یک اقتصاد اعتباری" و ایجاد بدهی از طریق پرداخت وام با الگوبرداری از وضعیت
یک دنیای واقعی با استفاده از برنامه نویسیهای کامپیوتری شبیهسازی می گردد.
شبیه سازی(51۳1210) کامپیوتری تلاشی برای الگوبرداری از وضعیت واقعی یا فرضی
یک پدیده درون برنامههای کامپیوتری میباشد به گونهای که بتوان کارکرد سیستم در
مواجه با پدیدهها را مطالعه و از چگونگی فعالیت سیستم» اطلاع حاصل کرد. در یک
شبیه سازی, با تغییر در پارامترهای ورودی» نتایج نیز تغییر میکند بنابراین شبیه سازی»
کاربران را به نوعی قادر به پیشبینی رفتار سیستم در دنیای واقعی میکند همچنین با توجه
به اینکه شبیه سازی دنیای واقعی و پیاده سازی تمامی متغیرهایی که بر روی یک پدیده»
اثرگذار باشد, غملا امکان پذیر نمی بانهد بنابرایهعی شدا است با الگوبرداری از دئیای
واقعی, مدلی را ارائه دهیم تا در حد امکان بتواند عوامل موثر در موضوع پژوهش راشرح
دهد. بر این اساس خصوصیات و مولفه های مورد نیاز(بانک مرکزی, بانک تجاری
وکارگزاران) و قوانین(فرضهای) حاکم» با استفاده از برنامهنویسیهای کامپیوتری مبتنی بر
هوش مصنوعی و بر اساس قوانین دنیای واقعی تعریف و پیادهسازی میگردد. در اینجا یک
مدل مبتنی بر رفتار کارگزاران باهدف ترسیم پویاییهای فرآیند تحلق پول و گردش پول در
یک اقتصاد اعتباری طراحی و پیادهسازی شده؛است..ظرفیت وامدهی بانکها محدود به پایه
پولی و نسبت ذخایر مورد نیاز میباشد. در مقایسه با تئوری متعارف خلق پول» دو تعمیم به
این مدل داده شده است: تعمیم اول: درنظر گرفتن رفتار بازپرذاخت.کارگزاران و اثر آن در
فرآیند خلق پول و تعمیم دوم اشتفاده: از وامهای پرداختی توسط بانک تجاری در جمت
تامین مالی مخارج, که خود به خلق پول و شتاب در سرعت. گردش پول میانجامد.
از طریق شبیهسازی کامپیوتری و شیوه خاصی از نمایش نتایج تاثیر رفتارهای فردی و
مکانیزمهای نهادی را ترسیم نموده که در قالب سه متغیر حجم پول» ضریب فزاینده پول و
سرعت گردش پول قرار میگیرند. بیان نظری جدیدی از ضریب فزاینده پول و سرعت
گردش پول در یک چارچوب مبتنی بر رفتار کارگزاران اقتصادی نسبت به بدهی ارائه
میگردد. ضریب فزاینده پول به صورت مستقیم تحت تاثیر پارامترهای نرخ ذخیره قانونی و
نرخ بازپرداخت بدهی و غیر مستقیم تحت تاثیر میل نهایی به مصرف از ثروت و میل نهایی
به مصرف از درآمد کارگزاران میباشد. سرعت گردش پول نیز تحت تاثیر میل نهایی به
۲ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
مصرف از ثروت و درآمد. نرخ بازپرداخت بدهیها نرخ سود وامها و نرخ ذخیره قانونی
میباشد. به بیان دیگر می خواهیم نقش بدهی در ضریب فزاینده پول در یک اقتصاد
اعتباری را به گونهای مورد بررسی قرار دهیم تا بتوانیم پویاییهای فرآیند خلق پول و
گردش پول را در قالب یک اقتصاد اعتباری و بر مبنای اقتصاد خرد با دقت بیشتر به تصویر
بکشیم. خهت آتمایش نتایج از شنیوه سعتی مقایسه اغداد استقاده نشده پلکه بااهدف قشم
عمیق و آسان نتایج در نمودارهای دو بعدی و سه بعدی به صورت طیفی از رنگها
رولنیک و دیگران(1998 .له :6 16عنطاه1)» خلق پول خصوصی در سیستم بانکی شهر سافک
را مورد مطالعه قرار دادهاند. کار بانک شهرسافک سپردهگذاری و پرداخت وام به بانکهای
دیگر بود که در طی این مدت این :کار را در انحصار خود داشست"و سود خارقالعادهای از
خلق نقدینگی برای بانکهای دیگرآغایدش میشد. بسیاری از محققان غالبا به سیستم
بانکی سافک به عنوان مثالی از یک سیستم کارآمد خحلق پول خصوصی اشاره میکنند.
راشن (1999 .دمم )یز و اش اسر لا کشردش آن را سه صورت
درونزا(۳۹0860۰۱۶) و پویا مورد بررسی قرار داده و نشان داده که تئوری گردش پول نه
تنها تئوری خلق پول» بلکه تئوری توزیع و جمعآوری پول نیز میباشد.
تقوی و لطفی (۱۳۸۵)» اثرات سیاست پولی بر حجم سپردهها تسهیلات اعطایی و
نقدینگی نظام بانکی کشور (طی.سالهای, ۱۳۸۲- ۱۳۷۴) از طریق کانال نرخ بهره و کانال
اعتباری را مورد بررسی قرار دادهاند. بر اساس نتایج کاهش حجم پول منجر به افزایش نرخ
بهره شده و به دنبال آن سرمایه گذاری.و تولید ملی کاهش مییابد. کارکرد کانال اعتباری
بدین صورت است که کاهش ججم پول(سیاست پولی انقباضّی) موجب کاهش سپردههای
بانکی میشود و بدین ترتیب قدرت وامدهی بانک ها کاهش مییاید. با کاهش وامهای
بانکی» سرمایه گذاری کاهش یافته و لذا تولید ملی کاهش مییابد. نتایج حاصله حاکی از
این است که شاخص سیاست پولی(نرخ سپرده قانونی) تأثیر منفی اما بسیار ناچیزی بر نرخ
رشد حجم سپرده بانک ها و مانده تسهیلات اعطایی آنها میگذارد.
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۳۳
صمصامی و دیگران(۱۳۹۳)» هزینههای خلق پول در نظام بانکداری متعارف و راهکار
تامین مالی اسلامی را مورد بررسی قرار دادهاند. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که با
کاهش نرخ ذخیره قانونی» زیان اجتماعی و بیثباتی افزایش مییابد به عبارت دیگر افزایش
نرخ ذخیره قانونی در فرآیند خلق پول نظام بانکی موجب کاهش هزینه اجتماعی و بیثباتی
شاهچرا و طاهری(۱۳۹۴)» با استفاده از روش گشتاورهای تعمیم یافته و نمونه آماری
۷ بانک بزرگ کشور طی سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۱ به بررسی ارتباط میان خحلق نقدینگی و
سرمایه بانکها پرداختهاند. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که بانکها با تامین مالی
داراییهای غیرنقد از بدهیهای نقد باعث خلق نقدینگی در اقتصاد میشوند. افزایش ثبات
بانکی به افزایش نقش بانکها در اقتصاد کمک میکند و اندازه بانکی نیز دارای تاثیر منفشی
بر خلق نقدینگی است و بانکهای کوچک بیشتر از بانکهای بزرگ اقدام به خلق نقدینگی
نمودهاند. بانکهای بزرگ بیشتر از طریق بدهیهای خود از بانک مرکزی و وامدهی به
دولت اقدام به خلق حجم عظیمی از نقدینگی دز جامعه نمودهاند که آثار تورمی زیادی را
مکلی و دیگران(2014 .21 2 8/127.62)» به بررسی و مطالعه خلق پول در یک اقتصاد
مدرن پرداختند. بر این اساس در یک اقتصاد مدرن. بخش اعظم پول به شکل سپردههای
بانکی است. اصولا اين سپردهها از طریق.وامذهی توسط بانکهای تجاری ایجاد میشوند.
هرگاه یک بانک وامی را پرداخت میکند. همزمان سپرده مربوطه را در حساب بانکی
وامگیرنده ایجاد کرده و بدین وسیله, پول جدید ایجاد میشود.
حیدری و یوسفیزادهفرد (۱۳۹۵)» به بررسی کارایی ابزارهای سیاست پولی و اعتباری
در جهت کتترل نقدینگی و تورم.پرداختهاند. نتایج نشان می دهد 7۱ افزایش در نرخ ذخیره
قانونی, منجر به کاهش نقدینگی به اندازه۰.۶۵/ و کاهش تورم به اندازه ۰.۲۳/ میگردد.
همچنین ۱/ کاهش در میزان تسهیلات اعطایی سیستم بانکی. نقدینگی را به اندازه ۰۵۱/ و
به تبع آن تورم را به میزان ۰.۱۸/ کاهش میدهد. بنابراین بانک مرکزی میتواند از طریتی
سیاستهای پولی و اعتباری (نرخ ذخیره قانونی و میزان تسهیلات اعطایی سیستم بانکی)
۴ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
سبحانی و درودیان(۱۳۹۵)» به بررسی نظرات و دیدگاههای موافقان و مخالفان خلقی
پول بانکی و همچنین خلق پول در نگاه اندیشمندان مسیحی و خلق پول در ادبیات اقتصاد
اسلامی و ارزیابی توجیهپذیری خلق پول به وسیله سیستم بانکی در نظام بانکداری اسلامی
پرداختهاند. در جهت آبادانی کشور و گسترش تولید, خلق انعطافپذیر پول توسط سیستم
بانکی یک امکان بالقوه معرفی شده است لیکن موفقیت این طرح را در مقصد تخصیص
کمیجانی و دیگران(۱۳۹۷)» به نقد دیدگاههای رایج و دلالتها بر ماهیت بانک و فرآیند
خلق پول بانکی در اقتصاد ایران پرداختهاند و به روش تحلیلی - توصیفی رویکردهای
سهگانه (دیدگاه واسطه گری مالی دیدگاه ضریب فزاینده و دیدگاه خلق پول انفرادی) را
مورد بررسی قرار دادهاند. در دیدگاه نخست. بانکها تنها واسطههای مالی هستند که منابع
سپرده گذاران را گردآوری کرده و سپس آن رابه متقاضیان وام تخصیص می دهند؛ فرآیند
پرداخت وام» با جمعآوری سپرده های افراد شروغ و با پرداخت این منابع به متقاضیان پایان
میپذیرد؛ در رویکرد دوم بانک ها برخلاف.دیگر نهادهای مالی و براساس مدل بانکداری
مبتنی بر ذخیره جزئی و با تکرار وامدهی و سپردهگذاری» میتوانند به صورت تجمعی خلق
پول کنند؛ در دیدگاه سوم يا دیدگاه خلق پول,انفرادی بانک. کارکرد اصلی بانک ها «خلقی
قدرت خرید جدید برای یک شخص از طریق وام») است.» که آن شخص, همزمان هم
قرض گیرنده و هم سپرده گذار است. بینش اسناسیآدز.این دیدگاه آن است که بانکها
میتوانند منابع خود را به طور آنی خلق کنند و فرآیند پرداخت وام توسط بانک هابا
سپردهگذاری و پساندازها همواره ادامه خواهد داشت و متوقف نخواهد شد.
شیونگ و دیگران(2017 .2 ۲ 20۳8)» خلق و گردش پول دز یک اقتصاد اعتباری را
مورد تجزیه و تحلیل قرار دادهاند. بر این اساس ضریب فزاینده پول نه تنها توسط رفتار
استقراض, بلکه همچنین با رفتار بازپرداحت بدهیها نیزاتعیین میشود. یافتهها نشان
میدهد که سرعت گردش پول متاثر از عوامل مرتبط با پول مانند عادتهای مصرف
کارگزاران با توجه به درآمد و ثروت و عوامل مرتبط با بدهی, مانند رفتارهای استقراض و
بازپرداخت بدهیها و الزامات ذخایر پیش روی بانکها بوده است.
بخشی دستجردی و دیگران (۱۳۹۸)» به بررسی تاثیرات پویایی سیستمی خلق پول
درونی بر پدیده تورم در اقتصاد ایران پرداختهاند. نتایج حاصل از طراحی سناریوهای
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۳۵
مختلف در این پژوهش نشان میدهد که افزایش نرخ ذخیره قانونی در ازای سپردههای
کوتاهمدت تا مرز ۱۰۰ درصد و حذف قدرت وامدهی بانکها از محل این سپردهها و
همچنین افزایش نرخ ذخیره قانونی در ازای سپرده های بلندمدت و تعیین یک نرخ تعادلی
توسط بانک مرکزی» قدرت خلق پول بانکها را کاهش داده و منجر به ثبات عرضه پول.
ثبات سطح قيمتها و هزینههای تولید در درازمدت می گردد. همچنین طراحی سناریوی
تغییر در نرخ بهره نشان داد که کاهش نرخ بهره بانکی منجر به بهبود متغیرهای اصلی مدل
مانند تور عرضهی پول» قدرت خلق اعتبار و هزینههای تولید میگردد.
رفیعی و دیگران (۱۳۹۸)» به بررسی شناسایی عوامل تاثیر گذار سیاست پولی بر سیستم
بانکی پرداختهاند. نتایج حاکی از آن است که با بروز یک شوک مثبت نرخ بهره» به علت
کاهش تقاضای وام» نرخ وام دهی و در نتیجه سود بانکها کاهش می یابد و بر اثر شوک
مثبت نفتی حجم نقدینگی افزایش, نرخ وام دهمی کاهش وامیزان سرمایه گذاری نیز افزایش
محمودینیا و دیگران(۱۳۰۰)» به تبیین مفهوم خلسق.پول در نظام بانکداری متعارف
پرداختهاند و تئوری واسطه گری مالی,بانکها تئوری اصل ذخیره,جزئی و تشوری خلق
اعتبار را مورد بررسی قرار دادهاند. نتایج حاکی از آن میباشد. که تئوری سوم» بر تثوری اول
و دوم ارجحیت دارد و الگوی.بانکداری ذخیره کامل برای اضلاح نظام بانکی که توسط
اقتصاددانان غربی و اسلامی نیز مورد تأیید.اسنت.» پیشنهاد میشود. در بانکداری ذخیره
کامل» بدهیهای دولت میتواند در بللدمدت به سمت صفر حرکت کند و متغیرهای کلان
اقتصادی در وضعیت پایای خود قرار گیرند. از این رو حرکت به سمت بانکداری ذخیره
کامل و بانکداری اسلامی, نقش مهمی در جهت اصلاح نظام بانکی و دست یابی به یک
ون ایگن (2021 .368060 ۷20)» به تبیین نقش بانکها به جای واسطهگری مالی در
خلق پول پرداخته است. بر این اساس توانایی خلق پول در بانکهای تجاری از این واقعیت
سرچشمه می گیرد که آنها اعتبار خودشان را با سپردههای تازه صادر شده به جای پول نقد
سپرده شدهی قبل, همانطور که واسطهها انجام میدهند., تامین میکنند. به طور کلی
اقتصاددانان دانشگاهی با این واقعیت کنار آمده که چگونه بانکهای تجاری تا حد زیادی
هنوز هم مثل واسطهها در مدلهای اقتصاد کلان و مدلهای بانکداری اقتصاد خرد رفتار
۶ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
می کنند ولی متخصصان بانک مرکزی در مورد این موضوع صادقانه تر عمل میکنند و
میدانند بانکها میتوانند هم پول و هم اعتبار خلق کنند. آنها این کار را با اعطای تسهیلات
یا خرید سایر داراییها و نوشتن آنها در دو طرف ترازنامههای خودشان انجام میدهند.
بررسی مطالعات پیشین حاکی از نقد همه دیدگاههای (واسطه گری مالی» اصل ذخیره
جزئی و خلق اعتبار سیستم بانکی) رایج درباره ماهیت بانکها و عملکرد نامطلوب دو
دیدگاه اخر در سیستمهای اقتصادی و اثبات خلق پول توسط سیستم بانکداری و ارائه
راهکارهای توصیفی و تحلیلی در خصوص اصلاح سیستم بانکداری میباشد. در مطالعه
حاضر فرآیند خلق پول و گردش پول در سیستم بانکی متاثر از پارامترهای اقتصاد
کلان(نرخ ذخیره قانونی و نرخ سود) و اقتصاد خرد (میل نهایی به مصرف از ثروت و
درآمد و نرخ بازپرداخت بدهی) مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از سیستمهای
کامپیوتری شبیهسازی میگردد. در مدل ارائه شده ضریب فزاینده پول با استفاده از رفتار
کارگزاران در ایجاد بدهی» شکل جدیدی به خود گرفته و بر اساس نرخ ذخیره قانونی و
نرخ بازپرداخت بدهی تعریف میگردد؛ اين,تعریف منجر به تغییر در شیوه محاسبه سرعت
گردش پول بر اساس میل نهایی به مصرف از ثروت و درآمد» نرخ بازپرداخت بدهی, نرخ
بانکهای تجاری در شکل سپردههای بانکی و با وامهای جدید. خلق پول( ع1/400
) میکنند. (ون ایگن» ۲۰۲۱: ۳). وقتی بانک وامی را ارائه میدهد. به عنوان مثشال
وامی برای خرید خانه, این کار را با دادن اسکناس نقد به فرد وامگیرنده انجام نمیدهد.
بلکه به حساب بانکی او به اندازه میزان وام» اعتبار میدهد که در این زمان, پول جدیدی
خلق میشود. این پول افزوده شده به حساب وامگیرنده از حساب سپردههای قبلی,
پرداخت نشده و موجودی ذخایر بانک را نمیکاهد. بلکه این قدرت خرید (پول) به تازگی
خحلق شده است(ریان کولینز و دیگران(.21 4 عصنلاه)-2)» 1۲۰۱۲ ۱۱). از جمله مباحثی
است که اندیشمندان منتقد بانکداری ذخیره جزئی به آن توجه دارند بحث در مورد
تفاوتهای سررسیدی میان سپردهپذیری و وامدهی, خلق پول اعتباری از هیچ و تأثیرات آن
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۳۷
بر سطح عمومی قيمتها در کنار ناپایداری اقتصادی میباشد(مجاهدی موخر و دیگران»
۰ ).بر اساس دیدگاههای موجود در خصوص سیستم بانکی» این واقعیت که
بانکها منابع خود را با وامدهی خلق میکنند و خلق وام و سپرده به صورت هم زمان و
بدون نیاز به جذب سیرده پیشینی انجام میشود. در بیان ویژگیهای بانکهای مرکزی
پیشرو سیاستگذاران پولی و برخی اقتصاددانان؛ از جمله : اقتصاددانان بانک مرکزی
انگلستان(بری و دیگران (2007 .21 6۱ 30)» رئیس پیشین بانک مرکزی انگلستان (کینگ.
(2012 1608۰ رئیس پیشین مقام خدمات مالی انگلستان(ترثر» (2013 .۸ 10۵۲))» عضو
هیئت مدیره فدرال رزرو(البرتسون» (1958 ۸106۲80۰)» کارپنتر و دمیرالپ ( :6 602700016۲
(00۵109.2009) بانک مرکزی اتحادیه اروپا(۲۰۱۲) و مسسه استاندارد اند پورز (5120027۵
3 .09نفاق۳آ 20075 80)) پذیرفته شده است(کمیجانی و دیگران, ۱۳۹۷: ۱۴).
بانک های تجاری در چهارچوب سازوکار خلق اعتبار» پول خلق کرده و به عنوان یکی
از عوامل تغییر حجم پول محسوپ می شوند زاین رو این,بانکها کنترل موثری بر عرضه
پول اعمال میکنند(ریان کولینز و دیگران» ۲۰۱۳ ۸). در برخی موارد نیز مقامات دولتی با
فشار بر بانک مرکزی نسبت به دزیافت پول(اعتبار) از آن بانک اقدام مینمایند(فاور و
گرسباخ(6۵/80260 ۳۵۲۵) ۲۰۲۱: ۲۶۷) دریافت چنین اعتباراتی منجر به خلق پول
میگردد. در نهایت وقتی وامگیرندگان بدهی خود زا بازپرداخت(027۳6۳1ع017ع0) میکنند»
باعث ازبین رفتن پولهای خلق شده در زمان اعطای وام میشوند بنابراین پول و بدهی
همزمان با هم بهوجود میآیند و همزمان با هم از بین میروند(زینگ(2108)» ۲۰۲۰: ۷۲۴)
از پیامدهای خلق گسترده پول توسط بانکهای تجاری در نظام سرمایهداری که مهد
نظام بانکی متعارف است. می توان به بیثباتی اقتصادی(رکود و رونق)» بیثباتی در عرضه
پول» افزایش تمایلات تورمی» رشد اجباری» تخریب محیط زیست. استثمار کارگر فساد
فرآیند دموکراتیک» افزایش نابرابری و نقض عدالت, محرومیت اجتماعی, ورشکستگی
بانکها تحمیل بیمه: سپر دم سخاطره آخلاقی, سرمایهگذاری بیفایدم و خباب داآرایی آشاره
کرد.(صمصامی و کیانپور ۱۳۹۴: ۱۱۰) همچنین کاهش رشد اقتصادی, بیثباتی اجتماعی,
تورم افسارگسیخته و نابرابری از جمله پیامدهای نامطلوب کاهش ارزش پول از طریق
۸ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
فعالیتهای بانکی و احتباری میباشد.(محمودی نیا و دیگران:: ۱۴:*۰: ۳۴) بانگذاری ذغیرهی
جزئی در بستر خلق اعتبار» همواره سودی سرشار از فعالیت وامدهی دریافت میکند. این
در حالی است که جامعه باید هزینهی این سود سرشار را از ناحیهی تورم خودافزا و کاهش
ارزش حقیقی قید بودجه در زندگی تحمل کند(مجاهدی موخر و دیگران» ۷۲:۱۳۹۰) و
این در حالی است که با وجود پیشرفت دانش علم اقتصاد و حرکت روبهجلوی آن در
بسیاری از شاخهها به نظر میرسد که نظام بانکی و نظام پولی در حال حرکت به یک مسیر
بامطلورب و بیثبات کننده است که میتوانن سبب تشدید پسیازی از نایسامانیهای اقتصادی
و عدم تعادل متغیرهای کلان اقتصادی شود(محمودی نیا و دیگران» ۱۴۰۰: ۳۴). علاوه بر
موارد مذکور سیستم بانکی در فرآیند خلق پول تمایلی به رعایت عدالت در توزیع پول
خحلق شده نداشته و آن را نادیده میگیرد. کسانی که به وثیقه دسترسی دارند. در دریافشت
اعتبار(بدهی) که نمایانگر شکل اصلی.پول امروزی است. موف بوده و سایر افراد جامعه از
آن محروم میمانند(دیچ(016)800)» ۲۰۲۱: ۱۷۲) دز حالی که می بایست در جهت کنترل
خلق پول بانکی کاری انجام شود و اصلاحاتی صورت پذیرد(فینیگ(ولن«اه۳). ۲۰۲۰: ۱۲) با
این حال, اولین کار» درک مفاهیم خلق پول مدرن, هم به صورت.فنی و هم هنجاری در
۶) لذا قبل از همه این اقدامایظ درو حاای پگ ملیف ا یود در خصوص ساختار
بانکها و نحوه فعالیت آنها در کتشب درسی از هم پاشیدهاند. اقتصاد
کلان(1/]20۳06000۳۶) به یک نظریه پولی مدرن(1۳60۷ 3/0۳61۵ ۸/10040۲) نیاز دارد که
در آن نقشش بانکها و اعتبارات(بدهیها) بانکی در آن به خوبی لحاظ شده
۳ شیوه سنتی محاسبه نقدینگی کل و سرعت گردش پول
علیرغم اهمیت موضوع بدهی و تاثیر آن در مبحاث اقتصاد کلان, نقش بدهیها در محاسبه
نقدینگی کل مبهم مانده است. در محاسبه حجم نقدینگی که از پول (اسکناس و مسکوکات
و سپردههای دیداری) و شبه پول (سپردههای کوتاه مدت. بلندمدت و پسانداز) تشکیل
می گرد میزان وامها (بدهیها) محاسبه و لحاظ نگردیده است و اين در حالی است که
بخشی اعظمی از نقدینگی» حاصل پراخت وامهای بانکی میباشد. همچنین بر اساس
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۳۹
تئوری مقداری پول(3/06۲۷ ۵۶ 1۳00۷ اواا«منا() 1۳6) فیشر (۳1916۲)» سرعت گردش پول
در این معادله ۸4 حجم پول» ۷ سرعت گردش پول» ۳ میانگین سطح قيمتها و ۷ تولید
کل است. بسیاری از تحقیقات عملی و نظری در زمینه سرعت گردش پول بر اساس این
معادله» عوامل تعیین کننده آن را بررسی میکنند اما در این معادله نیز برای محاسبه سرعت
گردش پول» نقش بدهیها و عوامل موثر بر آن در این فرآیند لحاظ نگردیده و مبهم مانده
هنگامی که سخن از بدهی به میان آورده میشود بلافاصله موضوع بازپرداخت بدهیها
نیز مطرح میشود. چرا که رفتار وامگیرندگان در زمان بازپرداخت بدهیها نیز مهم و قابل
اهمیت میباشد و این بازپرداختها است که منجر به از بین رفتن بدهیها و به تبع آن از
بر اساس تئوریهای موجودادر علم اقتصاد برای محاسبه حجم پول 8 از میزان
اسکناس و مسکوکات در دست مردم 2 واسپردهها 0 بر اساس رابطه زیر استفاده میشود:
پایه پولی 110 نیز از مجموع بدهیهای پولی بانک مرکزی شامل اسکناس و مسکوک در
جریان و ذخایر بانکها نزد بانک مرکزی که شامّل ذخایر قانونی 88 و ذخایر اضافی 8
تشکیل میگردد. بنابراین میتوانیم پایه پولی را به صورت زیر تعریف کنیم:
چنانچه دو رابطه ۲ و ۳ را بز اساس نسبتهایشان بازنویسی کنیم ضریب فزاینده پول
۰ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
چنانچه: از نسبت وجوهنقد و ذخایر اضافی صرف نظر کثبم(فرض کتی اسکناس و
مسکوکی در جامعه وجود نداشته و ذخایر اضافی نیز برابر صفر باشد(0 *< و 0 <ه)
آنگاه ضریب فزاینده پول به فرم ساده زیر تبدیل میشود:
بررسی روابط ۲ تا ۵ صرفا بازتابی از چگونگی محاسبه مقادیر حجم پول و پایه پولی
بر اساس ساختارهای طبقهبندی آنها بوده و محاسبه آنها در هر مقطع زمانی در طول یا پس
از فرآیند خلق پول» میزان دقیق حجم پول را نشان میدهد. این روش محاسبه حجم پول و
ضریب فزاینده پولی روشی ایستا بوده و قادر به انعکاس روند پویای چگونگی خلق پول
نمیباشد. به عبارت دیگر بیان ضریب فزاینده پولی به شکل مذکور فقط اطلاعات
ساختاری را منعکس میکند و رویههای مبتنی بزارفتار افراد را نشان نمیدهد. علاوه بر اين؛
به راحتی میتوانیم یک نقص منطقی دز ابو دامتان میتی /پیدا کنیم. تکرار پرداخست وام
توسط بانک تجاری تحت محدودیت سیاست ذخیره جزئی» در هر دوره منجر به کاهش
قدرت وامدهی بانک تجاری گردیده تا جایی که در نهایت وجوه:قابل وام تمام شود. به بیان
دیگر, بانکها باید برای رسیدن به مقدار پوّل بر اسامن ضریب فزاینده رابطه 4۵ میبایست
تمامی وجوه قابل وام را پرداخت نموده تا جایی که:قدرت وامدهی آنها به صفر برسد.
صفر شدن قدرت وامدهی بانک تجاری عملا به معنی تعطیلی سیستم بانکی میباشد.
سول ی که ی شود این است با آبنی کل سمل می ضوت پاسخ در
بازپرداخت بدهیها میباشد. آنچه که سیستم را پویا و زنده نگه میدارد و رفتار وامدهی را
پایدار میکند. بازپرداختها میباشد؛ که به سیستم بانکی اجازه پرداخت وام مجدد را
میذهد. با پرذاعتها میتوانند سیستم را به یک سطح تعاذل پرسانند؟ آنجا که در حالت
تعادل مقدار پول تغییر نمیکند و تمامی بازپرداختها مجددا به عنوان وام به چرخه پولی
سیاست پولی مجموعه تدابیری است که بانک مرکزی برای تغییر در حجم پول و نقدینگی
در راستای تثبیت اوضاع اقتصادی اعمال میکند. مسئولیت اخذ تصمیمات سیاست پولی و
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۴۱
اجرای آنها بر عهده بانک مرکزی است(دادگر و رحمانی, ۱۳۸۲: ۳۰۰). بر همین اساس
یکی از سیاستهای بانک مرکزی در جهت کنترل نقدینگی» تعیین نرخ ذخیره قانونی مورد
نیاز میباشد. بر این اساس با افزایش نرخ ذخیره قانونی» قدرت وامدهی بانک تجاری
کاهش و با کاهش آن قدرت وامدهی بانک تجاری نیز افزایش مییابد. در حالت ساده
ضریب فراینده پول بر اساس رابطه ۵ محاسبه میشود که معکوس نرخ ذخیره قانونی
میباشد؛ در اینجا نیز برای محاسبه ضریب فزاینده پول نقش بازپراخت بدهیها لحاظ
مصرف بخش خصوصی از متغیرهای کلان موئر بر ساختار اقتصادی کشورهاست که خود
تحت تأثیر سیاستهای دولت و بانک آمرکزی:از یک سواو عادات و رفتارهای مصرفی فرد
از سوی دیگر قرار دارد(عاقلی و امامقلی»,۱۳۹۱: ۱۲۵)..این موضوع که مصرف افراد تحت
تأثیر چه عواملی میباشد» موضوع پژوهش حاضر نمیباشد.اما انچه که در اینجا مورد
اهمیت میباشد و در این پژوهش به.آن پرداخته میشود» بررسی آزابطه بین دو پارامتر میل
نهایی به مصرف از درآمد و ثروت:افراد درمکانیسم.طراحی«شده خلقی پول در سیستم
بانکی میباشد. بر اين اساس هرچهمیل نهایی به مصرف از:دزآمد و ثروت در افراد بیشتر
باشد. این موضوع منجر به افزایش تقاضای وام بیشتر از سیستم بانکی در جهت تامین
مخارج مصرفی در دوره حال و بازپرداخت بدهیها در دورههای آتی میگردد. بنابراین با
افزایش میل نهایی به مصرف از درآمد و ثروت و درخواست وام بیشتر از سیستم بانکی,
ضریب فزاینده پول تحت تاثیر قرار میگیرد. همچنین با توجه به اینکه بدهی ابزاری است
که منجر به فست بافتن افراد جلوعه به,بول سشتر میباغلی گابراین هرچه میزان بدهیها
بیشتر شود موجب افزایش مخارج مصرفی,افراد جامعه خواهد گردید؛ امسری که بدون
دریافت وام از سیستم بانکی غیرممکن میباشد به بیان دیگر خلق بدهی» معاملات بیشتری
را به دنبال خواهد داشت و بر سرعت گردش پول نیز تاثیر خود را خواهد گذاشت.
۲ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
در این پژوهش مدلی معرفی میشود که در آن خلق پول و گردش آن بر اساس
بدهی(وامهای بانکی) و تحت تاثیر متغیرهای اقتصاد کلان(نرخ ذخیره قانونی و نرخ سوه)
و خرد(بازپرداخت بدهیها توسط کارگزاران و میل نهایی به مصرف از درآمد و ثروت) در
قالب یک اقتصاد اعتباری( ۳00۳ 1ن۵ع6۳) توضیح داده میشود. بر این اساس جامعهای
شبیهسازی میشود که یک اقتصاد بسته شامل 37 کارگزار(۸800)» یک بانک
مر کزی(:8321 [06۵) و یک بانک تجاری(3216 [00۵۲۵[2) میباشد. بانک مرکزی
مسئول تعیین مقدار پایه پول(3296 3/0267 0۶ ۸:۳۵۷۲)» نسبت ذخیره مورد نیاز( 1601760
ماه ۶6۳۴ع8) و نرخ سود(1۵10 1010۲691) است. توجه ویژه ما به بدهی(وامهای بانکی)»
رفتار کارگزاران در بازپرداخت بدهیها و عوامل موثر در میزان درخواست وام یعنی میل
نهایی به مصرف از ثروت و درآمد و اثرآنها:ذر ضریبفزاینده پول و سرعت گردش پول
در فرآیند مذکور میباشد. دبس رانا ( ال طهفلرییواسطهی مالّی باشد به
عنوان مرکز خلق پول تحت نظارت.بانک مرکزی مورد توجهقرار میگیرد. بانک تجاری بر
خدمات وامدهی به وامگیرندگان را فراهم میکند. به" کار گزازان» مقدار مشخصی پول در
آغاز مدل ارائه میشود و سپسن به ظور+تصادفی با یکندیگر معافله میکنند.کا رگزاران»
مخارج خود را نه تنها از طریق درآمد»بلکه :از طریتآوامهای بانکی تامین میکند.
کارگزاران شروع به فعالیت نموده و در انتهای هر دوره نسبت به بهروزرسانی متغیرهای
موجود اقدام مینمایند. از طریق محاسبات ریاضی و شبیهسازی کامپیوتری, ما با استفاده از
متغیرهای اقتصادی به شناسایی عوامل تعیین کننده در حجم پول و سرعت گردش پول بر
تعداد افراد جامعه (کارگزاران) یکهزار نفر در نظر گرفته شده است (77-۱,۰۰۰) و زمان
فعالیت افراد در سیستم (جامعه) ۰ دوره (سال) مشخص گردیده است (۲-۵۰). هیچگونه
اسکناس و مسکوکات در جامعه وجود نداشته و افراد تمامی پول خود را در بانک تجاری
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۴۳
نگهداری مینمایند. میزان پول پایه (ثروت اولیه) که به صورت تصادفی بین افراد جامعه
تقسیم گردیده است مبلغ ۱,۰۰۰,۰۰۰ واحد میباشد( ۱,۰۰۰,۰۰۰ -1/0). دسترسی به بانک
تجاری برای همه افراد جامعه به صورت یکسان میسر میباشد. بانک تجاری در زمان
پرداخت وام تفاوتی مین افراد جامعه قائل نمیشود و بر اساس میزان وجوه قابل وام؛ اقدام
به پرداخت وام به تمامی متقاضیان مینماید. بانک تجاری در صورت وجود تقاضای وام»
کلیه وجوه قابل وام را به افراد متقاضی پرداخت مینماید. افراد جامعه در سررسید وام»
در این مدل زمان گسسته است و در هر دوره شش مرحله وجود دارد: مرحله اول مخارج
برنامهریزی شده» مرحله دوم تقاضا برای وامها مرحله سوم ایجاد اعتبار, مرحله چهارم
مخارج حقیقی, مرحله پنجم تخصیض درآمد و مرحله ششم:بازپزداخت بدهی. در ابشدای
هر دوره زمانی» هر کارگزار تصمیممیگیرد که برنامه مخارج خود را برای همان دوره
تعیین کند. این مخارج برنامهریزی شده میتواند به عنوان تابعی از ثروت(پول) فعلی و
درآمد مورد انتظار خود باشد. هنگامی که مخارج برنامهزیزی شده او از ثروت جاری بیشتر
باشد» این مخارج اضافی را با درخواست وامهای بانکی"تامین میکند. از سوی دیگر پس
از دریافت تمامی درخواستها برای وام بانک, تجاری تصمیم میگیرد که چه میزان از
تقاضاهای وام قابل اجابت است و این مقدار را میتوان با مقایسه تقاضای کل وامها با مبلغ
کل وجوه قابل وام بهدست. آورد. پس از گام ایجاد اعتبار, تمامی کارگزاران» مخارج خود را
با پول خود و وامهای بانکی در معاملات با یکدیگر تامین میکنند. برای اقتصاد بسته به نظر
میرسد که مخارج کل تبدیل به درآمد کل در اقتصاد میشود. سپس درآمد به طور تصادفی
برای کارگزاران تعیین و تقسیم میشوّد.,هر کارگزار سهم خواد را دارد. افراد میتوانند درآمد
خود را برای بازپرداخت بدهی به بانک و يا جمعآوری ثروت استفاده کنند. در پایان هر
دوره دو متغیر کلیدی اقتصادی برای هر کارگزار از جمله میزان پول و میزان بدهی
پرداخت نشده به همان ترتیب بهروزرسانی میشوند و روند اقتصادی وارد دوره بعدی
۴ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
ابتدا فرض میکنیم مقدار مشخصی از پول پایه 0 توسط بانک مرکزی منتشر شده و
به طور تصادفی به همه کارگزاران اختصاص داده شده است. ثروت تنها در قالب پول در
ملل ما وجره ذاره و بر آساس,فروهی ملل,هیچگرزنه اسکناس ومسکوکات در جایعه
وجود نداشته و افراد تمامی پول خود را در بانک تجاری نگهداری مینمایند. درنتیجه هر
فرد مبلغی پول :۳ را به عنوان ثروت اولیهاش دریافت میکند. با درنظر گرفتن اینکه ثروت
فعلی(موجودی نزد بانک) :۳ است و انتظار میرود درآمد انتظاری :9 باشد, مخارج
برنامهریزی شده ۲ کارگزار 1 در زمان ۴ بصورت زیر میباشد:
مخارج برنامهریزی شده بر اساس:دو پارامتر پرونزای .۹ و 8 محاسبه میگرددکه » میل
نهایی به مصرف از ثروت و 6 میل نهایی به مضرف از درآمد میباشد.
مقدار پولی که کارگزار [میتواند در این دوره مصرف کند. بهوسیلهی ثروت (پول) او
و همچنین وامهایی که از بانک دریافت میکند. تامین میشود. اگر مبلغ فعلی پول را برای
برآوردن نیازهای مخارج برنامهریزی شده کافی.پاشد» یعنی (0) 6۲ < (۰1:)۲ او دقیقا میزان
پول خود را صرف مخارج برنامهریزی شدهاش میکند. بدون اینکه به وام نیاز داشته باشد.
اگر مخارج برنامهریزی شده او بیش از میزان پول او باشد. (2) 2۲ > (0) :۰1 او باید به دنبال
اعتبار از بانک تجاری باشد. وام برنامهریزی شده ۲ (مقدار وامی که کارگزار تصمیم دارد
درخواست بدهد) کارگزار به عنوان تفاوت بین مخارج برنامهرزیزی شدهاش و مقدار فعلی
پس از اینکه هرکس درخواست وام خود را ارائه کرد بانک تجاری با تقاضای کل وامها
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۴۵
در برخورد با کل مبلغ وامهای برنامهریزی شده» سیستم بانکی درباره میزان تحقق آن
تصمیم میگیرد. وجوه قابل وام ۲ یا حداکثر میزان وامهایی که بانک میتواند در دوره
جاری ارائه دهد و بر اساس سیاست ذخیره جزئی تنظیم میشود. نباید بیش از ذخایر
اضافی باشد که شکل ساده آن بصورت زیر فرض میشود:
۲)( > ])1-(.)1+ 6 + 9(.1)0([ - ])1 + ۲(۰1)8([ (۹
که در آن ۷ نرخ ذخیره قانونی است. (1/)0 مجموع پول است. و )1 مجموع
بدهیهای سررسید نشده در زمان ۲ است. 6 نرخ سود سپرده 0 درآأمد بانک تجاری از
پرداخت وام و نرخ سود وامهای پرداختی میباشد. در خصوص نرخ سود وام» نرخ سود
به عبارت دیگر سود دریافتی ۸ از وامهای پرداختی؛ میان سنپردهگذاران تحت عنوان
سود سپرده 6 و بانک تجاری به عنوان درامد حاصل:از پرداخت وام 0 تقسیم میشود. در
اینجا فرض میکنیم بانک تجاری درآمد خود را تحت عناوین مختلف میان سهامداران»
کارکنان, و سایر افرادی که به نوعی خدماتی را به؛بانک ارائه میدهند» تقسیم میکند. بر این
اساس درآمدهای حاصله بانک؛ مجدمابه کارگهللاان پردانگت شده و به حساب های بانکی
آنها واریز میشود. بنابراین برای محاسبه وجوه قابل وام از مجموع سپردهها بعلاوه سود
پرداختی به آن و عایدی برگشتی به حساب. کارگزاران از.درآمد بانک پس از کسر سپرده
قانونی منهای مجموع بدهی(وام)های سررسید نشده بعلاوه سود آنها استفاده میشود. اگر
وجوه قابل وام برای برآورده کردن تقاضای کل واها کافی باشد. 8۳۵ < )۰۴ تمام
درخواستهای وام برآورده میشود. در غیر این صورت. اگر (ع)80 > (۰3)۲ بانک فقط
میتواند بخشی از درخواست وام را تامین نماید. ما در اینجا فرض میکنیم که بانک وامها
را به افراد به نسبت نیازهای آنها اعطا میکند یعنی:
۶ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
که در آن 1 یک ضریب نسبی است و (:):۳ نشاندهندهی وام تحققيافته کارگزار 1 در
همانطور که در بالا ذکر شد. اگر کارگزار 1 نیازی به استقراض از بانک نداشته باشد.
مخارج حقیقی وی دقیقا به میزان مخارج برنامهریزی شده است؛ در غیر این صورت.؛
مخارج حقیقی او برابر با مجموع پول فعلی و پول استقراض شده است. که بصورت زیر
با جمع مخارج حقیقی تمام کارگزاران, مخارج کل در اقتصاد در زمان ۲ را میتوان
از آنجا که مخارج یک نفر, درآمد فرد دیگری است. در نتیجه درآمد کل به طور دقیق
برابر مخارج کل است. پس از جمعآوری تمام مخارج, درآمد را با توجه به توزیع
در اینجا (7:)0 درآمد؛ کار گران 3 ره قوره۲۰ است:
پس از دریافت درآمد کارگزاران باید بدهی خود را بازپرداخت کنند. آنها ملزم به
بازپرداخت بخشی از بدهی به میزان 2 (نرخ بازپرداخت وامها) مطابق قرارداد هستند. مقدار
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۴۷
که در آن 1 نرخ بازپرداخت وامها نسبتی از بدهی است که سررسید آن رسیده و باید
پرداخت شود. (1:)۲ بدهیهای ذخیره شده از قبل و (1:)۴ سس میزان سود وامهای سررسید
شده که توسط کارگزار به صورت وام دریافت شده است.
برای خاتمه مدل, ما نیاز به معادلات پویای زیر برای بهروزرسانی متغیرهای اقتصادی
در زمان 1 + داریم. برای کارگزار 1 پول با کسب درآمد, سود سپرده و وامها افزایش یافته
و با پرداخت مخارج و بازپرداخت بدهی کاهش مییابد یعنی:
۹9 (0) :3 - (ن) ره - ()زط + () رو + [ ).6 ] + )یس < (1 +۲) بط
بطور مشابه بدهی کل کارگزار 1 با وام دریافتی افزایش و با بازپرداخت بدهی کاهش
مییابد. بنابراین بدهی کل کارگزار 1 بصورت زیر بدست میآید:
۸ (۲) ۳ - (۲)رط + (1:)0 < (1 +۲)ا
در نهایت. ما میتوانیم مجموع مقدار پول و بدهی را با جمع پول و بدهی تمامی افراد
سپس کارگزاران با موجودی(پول) جدید و بدهیهای سررسید نشاهی (و پرداخت
نشده به بانک تجاری) وارد دوره بعدی شده و این چرخه ادامه پیدا.میکند.
فرآیندهای اقتصادی شرح داده شده در بالا شامل دو نوع تعاملات است. تعامل اول میان
کارگزاران و سیستم بانکی است که فرآیند خلق پول را تشکیل میدهد و تعامل دوم میان
کارگزاران که تشکیل دهنده فرآیند درآمد - مخارج میباشد» را شکل میدهد. به علت
رفتارهای مربوط به بدهی» این دو فرآیند مستقل از یکدیگر نیستند. بلکه با حلقههای
بازخورد پیچیدهای گره خوردهاند. رفتار وامدهی سیستم بانکی نه تنها ذخایر پول و بدهی را
۸ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
از طریق فرآیند خلق پول تغییر میدهد(تعامل اول)» بلکه وامگیرندگان را به تامین مالی
مخارج با استفاده از بدهی علاوه بر درآمد یا ثروت شخصی, قادر میسازد که منجر به
تغییر در جریان درآمد برای بقیه کارگزاران میشود(تعامل دوم). از سوی دیگر رفتار
بازپرداخت که با جریان درآمد کارگزاران بدهکار در ارتباط درآمد-مخارج میان کارگزاران
مبادله می شود» به طور همزمان با از بین بردن پول و بدهی, بر روند ایجاد پول تاثیر
میگذارد. بنابراین» هنگامی که عوامل تعیینکنندهی ضریب فزاینده پول و عوامل مرتبط با
سرعت گردش پول را مطالعه میکنیم» نمیتوانیم این دو فرآیند را مجزا بررسی کنیم.
برای اینکه بتوانیم اثر پارامترهای ورودی را بر حجم پول و سرعت گردش پول نشان
دهیم نسبتهایی را معرفی نموده و مجددا تئوریهای سنتی محاسبه حجم پول و سرعت
ابتدا تغییر در میزان بدهیها در طول زمان را با استفاده از وامها و بازپرداختها محاسبه
با توجه به رابطه ٩ و بر اساس اینکه وامهای بانکی نباید بیشتر از وجوه قابل وام باشد.,
تسش [0,1] ۴ ر را به عنوان نسبت وامهای بانکی به وجوه قابل وام تعریف میکنیم:
زمانی که تمام وجوه قابل وام» به کارگزاران پرداخت شود اين ,نسبت به حداکثر 1 - ,»
و زمانی که هیچگونه وامی پرذاخت نشود به.حداقل 0 < ر» میرسد. هرچه این نسبت از
یک کمتر شود و به صفر نزدیک شود به معنی کاهش تمایل و تقاضا به دریافت وام توسط
کارگزاران علیرغم دردسترسبودن وجوه قابل وام و قدزت بانک تجاری در پرداخت وام
به همین قرقیب بازپرداختها یز بخقی از بازپرداخت موره نباز میباشد گدمی تواند.با
معرفی نسبت [0,1] ۴ و به شرح زیر بیان شود:
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۴۹
چنانچه 1 < و باشد بیانگر این موضوع میباشد که میزان بازپرداخت وامها برابر با
میزان بدهیهای سررسیدشده بر اساس قرارداد میباشد؛ که خود نشان دهنده محقق شدن
درآمدها و قدرت کارگزاران در بازپرداخت بدهیهای آنها میباشد. هرچه این نسبت از
یک کمتر شود بیانگر بازپرداخت بخشی از بدهیهای سررسید شده بر اساس قرارداد
همانطور که قبلا نیز بیان شد وامهای دریافتی به حساب کارگزاران نزد بانک تجاری
واریز میشود بنابراین میتوانیم حجم پول را به صورت ۸10 +1 < 11 تعریف کنیم و با
توجه به اینکه 8/10 در طول زمان ثابت است بنابراین:
تعادل در سیستم زمانی محقق میشود که در آن تغییر در میزان بدهیها برابر با تغییر در
میزان حجم پول باشد به عبارت دیگر تعادل زمانیی حاصل میشود که تمامی بازپرداختها
توسط کارگزاران مجددا توسط بانک تجاری به عنتوان وام به کارگزاران پرداخت شود
8 > و به چرخه پولی بازگردد. پنابرایق در زمان تعاذل, حجم.پول به یک سطح ثابت
میتوانیم با حل روابط بالا به حجم پول در حالت تعادل برسیم:
همانطور که قبلا عنوان گردید بر اساس رابطه ۰ 6+0 ۲ میباشد؛ در نتیجه:
بر این اساس» ضریب فزاینده پول به نوعی توسط نسبت ذخیره قانونی و نرخ
بازپرداخت بدهیها تعیین میشود و به شدت تحت تأثیر نرخ بازپرداخت بدهیها قرار
۰ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
میگیرد. هنگامی که نرخ ذخیره قانونی افزایش پیدا میکند. قدرت بانک تجاری در
پرداخت وام کاهش و بدست آوردن وام توسط کارگزاران سختتر میشود؛ از این رو
ضریب فزاینده پولی کاهش مییابد. همچنین با افزایش نرخ بازپرداخت بدهیها. وامهای
بیشتری از طریق بازپرداخت از بین رفته و موجب کاهش ضریب فزاینده پولی خواهد شد.
بنابراین هرچه نسبت ذغیره قانونی کمتر باشد» ضریب فزاینده پول نیز بیشتر میشود.
وابستگی ضریب فزاینده پول به نسبت بازپرداختها پیچیده به نظر میرسد زیرا هم در
صورت و هم در مخرج در معادله ۲۸ ظاهر شده است. میتوانیم با بازنویسی معادله ۸و
یک محاسبه ساده ضریب فزاینده پول را به صورت معادله ۲۹ نشان دهیم:
بر این اساس ضریب فزاینده پول ارتباط معکوسی با نسسبت بازپرداختها دارد. یعشی
رفتار بازپرداخت, منجر به از بین رفتن پول میشود و به طور طبیعی ضریب فزاینده پول را
کاهش میدهد. معادله ۲۸ نشان میدهد میزان سود وامها و سود سپردهها تاثیری در ضریب
فراینده پولی ندارند اما در ادامه نشان خواهیم داد میزان سود وامها و سود سپردهها اثر مثبت
اگر فرض کنیم که هیچ جریان بازپرداختی در اقتصاد وجود ندارد (یعنی 0 <2)»
بنابراین ضنریب فزاینده پول معرفی شا دیدب ۳۸و ۲۹ به فرم ساده زیر تقلیل می
همانطور که قبلا نیز بیان گردید مخارج کل 5 شامل دو بخش میشود؛ بخشی از آن
توسط موجودی حساب ۸ کارگزاران و بخش؛دیگر توسط وامهای بانکی 8 تامین شده
از آنجا که میزان وجوه برداشت شده از حساب کارگزاران بابت تامین مخارج ۸ نباید
بیش از مخارج برنامهریزیشده »۳ باشد, ما نسبت سوم [0,1] 6 و را معرفی میکنیم
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۵۱
چنانچه 1 < و باشد بیانگر این موضوع میباشد که مخارج برنامهریزیشده تماما از
طریق وجوه بانکی موجود در حساب کارگزاران تامین شده است و وامها نقشی در تامین
مخارج برنامهریزیشده نداشتهاند. هر چه این نسبت کاهش یابد» بیانگر سهم بیشتر وامهای
همانطور که قبلا نیز عنوان گردید تعادل در سیستم زمانی محقق میشود که در آن
تمامی بازپرداختها توسط کارگزاران مجددا توسط بانک تجاری به عنوان وام به آنها
پرداخت شود و به چرخه پولی بازگرد(1 < 8). بر این اساس میتوانیم با استفاده از
روابط ۲۳ ۳۱و ۳۲ درآمد کل را بر اساس حجم پول و بدهی کل محاسبه کنیم:
همچنین میتوانیم میزان بدهیها و خجم پول را بر اساس روابط زیر بازنویسی کنیم:
همانطور که قبلا غنوان گرد یل وهای وواطه 96 هب6 ) میباشد پنابرایخ رابطه
اکنون با داشتن معادلات جدید میتوانیمسرعت گردش.پول را بر اساس پارامترهای »
8 2 1و ۲و همچنین نسبت های ر> :6 و بر اساس تشوری مقداری پول فیشر
(۳۷۷ > ۸4۷) و با فرض اینکه سطع عمومی قیمت ها برابر یک باشد(1 > ۳) محاسبه نمود:
۷۳ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
از مجموعه معادلات فوق می توان نتیجه گرفت که درآمد نه تنها بر اساس میزان حجم
پول 11 و بدهی با بلکه بر اساس پارامترهای رفتاری کارگزاران در مخارج مصرفی » و 6
و همچنین جریان بازپرداخت 2و نرخ سود ۲ تعیین میشود. در وضعیت تعادل, مقادیر
پول و بدهی با یکدیگر همبستگی دارند و خروجی تعاملات عوامل هستند در نتیجه»
سرعت گردش پوله به تمامی پارامترهای معرفی شده وابسته میباشد. با افزایش پارامترهای
0 2 و ۷ سرعت گردش پول افزایش مییابد اما پارامتر 7 ارتباط معکوسی با
در معادله ۳۸ نشان دادیم که سرعت گردش پول به چه عواملی بستگی دارد. اما محاسبه
سرعت گردش پول در زمانی که هیچ وامی پرداخت نشود (که در ادامه به آن, ناحیهی عدم
پرداخت وام تعبیر میشود) بر اساس رابطه ۴۱ تعیین میشود. بر اساس رابطه ۳۱ در زمانی
که هیچگونه وامی پرداخت نشود مخارج؛کارگزاران صرفا پر اساس مخارج برنامهریزیشده
و سرعت گردش پول بر اساس رابطه زیر محاسبه میشود:
اکنون می خواهیم سرعت گردش پول را در زمانی که سیستم به تعادل رسیده و درآمد
کل به حداکثر خود رسیده است و در حجم پول تغییری به وجود نمیآید را محاسبه نماییم.
همانطور که قبلا در معادله ۲۵ بیان شد در زمان تعادل, تمامی بازپرداختها توسط
کارگزاران مجددا توسط بانک تجاری به عنوان وام به کارگزاران پرداخت شود و به چرخه
۳( + 3 > 8 + 10 > ریسا > برد
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۵۳
با جایگذاری روابط ۲۳ و ۳۳ در رابطه ۳ میتوانیم سرعت گردش پول را در زمانی که
به حداکثر خود رسیده است و سیستم در حالت تعادل میباشد بر اساس روابطه زیر
۳( ری + 1) یره + 1۷ او +0 ن2بیه +14 میا
با توجه به اینکه حداکثر سرعت گردش پول در زمانی اتفاق میافتد که نسبتهای
(1 < و < ر) به بالاترین حد خود رسیده باشند؛ بنابراین حداکثر سرعت گردش پول بر
سرعت گردش پول رابطه مستقیمی با نسبت پازپرداختها 2 و نرخ سود او رابطه
معکوس با نرخ ذخیره قانونی ۷ دارد چرا که هر چه نسبت بازپرداختها و نرخ سود وامها
بیشتر شود؛ کارگزاران ملزم به بازپرداختهای بیشتر به بانک تجاری میباشند و این
موضوع منجر به افزایش سرعت گردش پول میگردد. کاهش نرخ ذخیره قانونی نیز منجر
به افزایش قدرت وامدهی بانک تجاری» افزایش درآمد کل وابه تبع آن افزایش سرعت
بر اساس مدل ارائه شده میتوان نتیجه گرفت که در وضعیت تعادلی اقتصاد» ضریب فزاینده
پولی توسط چهار پارامتر برونزای میل نهایی بهمصرف از روت و درآمد 8 نسبت
ذخیره قانونی ۷ و نسبت بازپرداخت بدهی .2 تعیین میگردد. اما سرعت گردش پول علاوه
بر پارامترهای مذکور به نرخ سود وام ۲۸ نیزوابسته میباشد. بسرای مشاهده اینکه چگونه
مقادیر این پارامترها بر ضریب فزاینده پول و سرعت گردش پول تاثیر میگذارد. با استفاده
از مقادیر مختلف پارامترهای برونزا به شبیهسازی مدل میپردازیم و سپس اثر آنها را بر
ضریب فزاینده پول و سرعت گردش پول با استفاده از نمودارهای دو بعدی و سه بعدی با
استفاده از طیفی از رنگها و بدون مقایسه عددی, نتایج را نشان میدهیم.
۴ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
در نمودارهای 0 6 واشسته بودن نسبتهای . 2 و و را به دو پارامتر ج و 6 و در
نمودار ۲ تاثیر نسبت 62 را در حجم پول نشان میدهیم:
نمودار ۳- نسبت ر -نسبت میزان بازپرداخت نمودار ۴ - نسبت و - نسبت وجوه بانکی (بدون
وامها به بدهیهای سررسیدشده محاسبه وام دریافتی) به مخارج برنامهریزیشده
در چهار نمودار فوق شبیهسازی با پارامترهای 0.1 > ۷ * 1 و 0 > ۸ صورت پذیرفته
است-ذر نسودای۱ در تاجیهپایین» مسق چپ 0 رب میباننهباین نی که رقتی .ار
8 در این محدوده هستند. هیچگونه وامی پرداخت نشده است و بدهی کل صفر میباشد
0 > با و عدم پرداخت وام در این منطقه بدین علت میباشد که به دلیل پایین بودن میل
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۵۵
نهایی به مصرف از ثروت و درآمد کارگزاران و عدم نیاز به وام بانکی در جهت تامین
مخارج مصرفی می باشد؛ بنابراین این منطقه را به عنوان ناحیه عدم پرداخت وام نامگذاری
میکنيم. با حرکت به سمت راست و بالا هرچه غلظت رنگ بیشتر میشود. تاثیر دو پارامتر
و 8 در نسبت رع بیشتر شده است. به عبارت دیگر با افزایش میل نهایی به مصرف از
ثروت و درآمد. تقاضا برای وامهای بانکی افزایش یافته و بانک تجاری نیز بر اساس این
افزایش تقاضا اقدام به پرداخت وام بر اساس قوانین و الزامات بانک مرکزی نموده است.
میتوانیم تاثیر نسبت ر در حجم پول را در نمودار ۲ نشان دهیم. افزایش نسبت ,ع» نشان
دهندهی پرداخت بیشتر وجوه قابل وام توسط بانک تجاری به کارگزاران و به تبع آن
در نمودار ۳ در ناحیه پرداخت وام» کارگزاران مبلغ دقیق وامهای سررسیدشده را که
میبایست بر اساس قرارداد بازپرداخت نمایند.پرداخت نمودهاند. در ناحیه عدم پرداخشت
وام» هیچگونه وامی پرداخت نشده است 0 -< ز بنابراین میزان بازپرداخت 0 < 3 و بدهی
کل 0 * با میباشد که در این حالت برای محاسبه نسبت و» به یک عبارت صفر تقسیم بر
صفر خواهیم رسید که نتیجه آن مبهم و فاقد معنی و مفهوم میباشد بنابراین در ناحیه عدم
پرداخت وا نسبت و را نمیتوانیم محاسبه کنیم که این ناحیه با رنگ سبز مشخص شده
است. در نمودار۴ نیز در ناحیه عدم پرداخنت وام :1 < و میباشد زیرا تمام مخارج
برنامهریزیشده افراد با میزان وجوهی که .هم:اکنون؛در اختیار دارند تامین شده است و
نیازی به دریافت وام نبوده است. با حرکت به سمت بالا و راست» نسبت و کاهش یافته
است و بیانگر کاهش نقش میزان وجوه در دسترس افراد در تامین مخارج برنامهریزیشده
میباشد. به عبارت دیگر مخارج برنامهریزیشده توسط حخسابهای فردی به طور کامل
قابل تحقق نیست و بخش تحققیافته با افزایش پارامترهای 0 و 0 کوچکتر میشود.
همانطور که قبلا نیز عنوان شد ضریب فزاینده پول به پارامترهای ۰ ۰8 ۷و 2 بستگی
دارد. شبیهسازی بر اساس مقادیر مختلف پارامترهای مذکور به نحوی صورت پذیرفته است
که با ثابت نگهداشتن دو پارامتر و 6 و تغییر در پارامترهای ۷ و ۰1 اثر پارامترهای ۷و 2
۶ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
درنمودار ۵ شبیهسازی با پارامترهای: 0.1 >< 7 * 1 و:0 < مر صورت پذیرفته و نشان
داده شده که ضریب فزاینده پولی در ناحیه عدم پرداخت وام یک میباشد. در واقع بیانگر
این موضوع است که از طریق پرداخت وام هیچ پول اضافی در سیستم ایجاد نگردیده
است(تقاضایی برای دریافت وام از طرف کارگزاران نبوده و به تبع آن بانک تجاری وامی
پرداخت ننموده است). در ناحیه پرداخت وام» میتوانیم افزایش ضریب فزاینده پولی را با
افزایش پارامترهای » و 6 و اینکه چگونه ضریب فزاینده پولی به حداکثر مقدار خود
میرسد. مشاهده کنیم. نمودار ۶ با پارامترهای 0.1 * ۰۷ 1 * ۸و 0 > ۸ شبیهسازی شده
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۵۷
است. نرخ بازپرداخت وامها 2 به حداکثر میزان خود رسیده است 1 < 1و کارگزاران باید
در پایان دوره نسبت به بازپرداخت کلیه وامهای دریافتی اقدام نمایند. افزایش نرخ
بازپرداخت به شدت ضریب فزاینده را تحت تاثیر قرار داده است. در نمودارهای ۷ و ۸
حجم پول بر اساس ضریب فزاینده پولی متناظر با دو نمودار ۵ و ۶ نمایش داده شده است.
دلیل اينکه در نمودار ۶ در منطقه وام ضریب فزاینده پولی افزایش يافته است ولی در نمودار
۸ حجم پول تغییر نکرده است. به حداکثر رسیدن میزان بازپرداختها به بالاترین سطح
خود 1 * 2 میباشد چرا که حجم پول در طول دورهها با پرداخت وام افزایش مییابد
لیکن در پایان همان دوره با بازپرداخت کلیه وامها عملا حجم پول به سطح اولیه خود (پول
نمودار ٩. تعیین ضریب فزاینده پولی از طریق ۱ نمودار ۱۰. تعیین ضریب فزاینده پولی از طریق
نرخ ذخیره قانونی و نرخ بازپرداخت نرخ ذخیره قانونی و نرخ بازپرداخت
و افزایش میل نهایی به مصرف و کاهش میل نهایی به مصرف
نمودار ۱۱- حجم پول متناظر با نمودار ٩ نمودار ۱۲ - حجم پول متناظر با نمودار ۱۰
۸ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
در نمودار ٩ شبیهسازی بر اساس 1 < 6 > » و 0 > ۲ انجام شده است. زمانی که نرخ
بازپرداخت و نرخ ذخیره قانونی در کمترین میزان 0.05 * ۷ < 2 میباشند» ضریب فزاینده
پول به حداکثر خود میرسد. با افزایش نسبت های مذکور ضریب فزاینده پولی نیز کاهش
مییابد. نمودار ۱۰ با پارامترهای 0.9 < ۸ . 0.8 > 6 و 0 > لا شبیهسازی شده است. با
کاهش میل نهایی به مصرف از ثروت و درآمد. میزان تقاضای وام کاهش یافته و اثر خود را
بر ضریب فزاینده پولی گذاشته است. کاهش تقاضای وام منجر به کاهش وامهای دریافتی و
در نهایت کاهش حجم پول گردیده است. در اینجا افزایش نرخ ذخیره قانونی تاثیر بیشتری
بر کاهش ضریب فزاینده پولی خواهد گذاشت و علت آن کاهش میزان وجوه قابل وام نزد
بانک تجاری میباشد. این تاثیر در قسمت پایین و راست نمودار ۱۰ قابل مشاهده میباشد.
در نمودارهای ۱۱ و ۱۲ حجم پول بر اساس ضریب فزاینده پولی متناظر با نمودارهای ٩ و
همانطور که قبلا نیز عنوان شد آسرعغت گردش پول نیز غلاوه بر پارامترهای ۰۹ ۰8 ۷ و 2
به ۲ نیز بستگی دارد. شبیهسازی.بر اساس مقاذیر امختلف:پارامترهای مذکور به نحوی
صورت پذیرفته است که با ثابت نگه داشتن دو پارامتر و 8 و تغییر در پارامترهای ۰۷ 21 و
۸ اثر پارامترهای مختلف را مورد بررسی قرار می دهیم و برعکس.
نمودار ۱۳. تعیین سرعت گردش پول از طریق نمودار ۱۴. تعیین سرعت گردش پول از طریق میل
میل نهایی به مصرف از ثروت و درآمد نهایی به نضرف از توت و اذرآند
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۵۹
نمودار ۱۵. تعیین سرعت گردش پول از طریق نمودار ۱۶. تعیین سرعت گردش پول از طریق میل
میل نهایی به مصرف از ثروت و درآمد نهایی به مصرف از ثروت و درآمد
در نمودارهای ۱۳ و ۱۴ شبیهسازی بر اساس پارامترهای 0.1 * ۷و 1 < 2 صورت
پذیرفته است. در نمودار ۱۳ پارامتر نرخ سود وام 0 و در نمودار ۴ نرخ سودوام
2 > میباشد. میتوانیم تاثیر افزایش نرخ سودوامها را از صفر درصد به ۰ در
نمودارهای ۱۳ و ۱۴ مشاهده نماییم چرا که با افزایش نرخ سود وامها کارگزاران پر اساس
قرارداد میبایست علاوه بر اصل وام» سود آن را نیز پرداخت نمایند و این موضوع منجر به
پرداخت بیشتر وجوه و در نهاپیشافزایش نبترعت گودش_ یله گردد. افزایش سرعت
گردش پول متاثر از افزایش نرخ سود وامها دز قسمت.پالاا و راست نمودارهای ۱۳ و ۱۴ به
خوبی نمایش داده شده است. در نمودارهای ۵ و ۱۶ پارامتر نرخ بازپرداخت بدهیها را
تغییر میدهیم 1 > 1 و مجددا شبیهسازی را انجام میدهیم. در نمودار ۱۵ پارامتر نرخ
سود وامها 0 و در نمودار ۱۶ پارامتر نرخ سود وامها 2 | میباشد. تغییر نرخ
بازپرداخت بدهیها 2 از 7۱۰۰ در نمودارهای ۱۳ و ۱۴ به ۱۰/ در نمودارهای ۱۵ و ۱۶
منجر به کاهش سرعت گردش پول گردیده است. در زمانی که نرخ بازپرداختها برابر
۰ میباشد 1 < 2 کارگزاران تمامی وامهای دریافتی را در پایان همان دوره تصفیه
میکنند و در ابتدای دوره بعد دوباره درخواست وام میدهند که در این حالت سرعت
گردش پول به حداکثر خود رسیده است اما در زمانی که 1 <* 2 میباشد کارگزاران ملزم
به بازپرداخت 7۱۰ از وامهای دریافتی(و در صورت وجود سود اصل وام و سود آن)
میباشند؛ بنابراین هرچه نرخ بازپرداخت وامها بیشتر باشد سرعت گردش پول نیز بیشتر و
هر چه این نسبت کمتر باشد سرعت گردش پول نیز کمتر خواهد بود.
۰ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
نمودار ۱۷. تعیین سرعت گردش پول از طریق نمودار ۱۸. تعیین سرعت گردش پول از طریق
نرخ ذخیره قانونی و نرخ بازپرداخت نرخ ذخیره قانونی و نرخ بازپرداخت
در نمودارهای ۱۷ و ۱۸ شبیهسازی با پارامترهای ۰00.9 0.8 < 8 انجام شده است.
در نمودار ۱۷ پارامتر نرخ سود وامها.0.>* و در نمودار ۱۸ پارامتر نرخ سود وامها
2 > ۲ میباشد. در نمودارهای فوق نیز.بهخوبی تاثیرافزایش نرخ بازپرداخت و نرخ
همانطور که قبلا شرایط تعادل در سیستم را در بخش ۴-۲ بیان کردیم؛ در نمودار ۱۹ حجم
پول در زمان تعادل در سیستم بر اساس پارامترهای مختلف را به تصویر میکشیم. نمودار
۹ به پنج ناحیه مختلف تقسیم شده است که پارامترهای ورودی هر ناحیه بر اساس جدول
۱ میباشد. در ناحیه یک میل نهایی به مصرف از ثروت و درآمد در بالاترین حد و نرخ
ذخیره قانونی ۱۰/ میباشد. آنجا که حجم پول به بیشترین میزان خود رسیده است 0.1 * 2
میباشد. به همین ترتیب در ناحیه های بعدی از میزان میل نهایی به مصرف از ثروت و
درآمد کاسته شده و همچنین نرخ ذخیره قانونی را افزایش دادهايم. در هر پنج ناحیه نتایج
شبیهسازی حجم پول با پارامترهای مختلف جدول ۱ و نرخ بازپرداخت (از ۱۰ تا ۱۰۰/)
نمایش داده شده است. میتوانیم تعادل برقرار شده در سیستم» تاثیر میل نهایی به مصرف از
ثروت و درآمد. نرخ ذخیره قانونی و نرخ بازپرداخت را بر حجم پول به صورت یکجا در
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۶۱
نمودار ۱۹. تعادل در سیستم و نمایش تاثیرپذیری حجم پول از میل نهایی به مصرف.
نرخ ذخیره قانونی و نرخ بازپرداخت بدهی به صورت همزمان
بر اساس تحقیقات صورت پذیرفته» رویکردهای سهگانهی واسطهگری مالی بانکها تئوری
اصل ذخیره جزی(دیدگاه ضریب فزاینده) و تئوری خلق اعتبار مورد بررسی قرار گرفته و
در دو رویکرد آخر, خلق پول توسط سیستم بانکی متاثر از عواملی همچون نرخ ذخیره
۲ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
قانونی» استفاده از سیستم ذخیره جزئی» نرخ سود و همچنین ساختار خاص ترازنامه بانکها
به اثبات رسیده و همواره مبحث خلق پول توسط سیستم بانکی به دلیل آثار مترتب آن با
بر اساس فرآیند ایجاد اعتبار بانکی» هم پول و هم بدهی از ایجاد اعتباری ناشی
میشوند که در آن بانکهای تجاری نقش اصلی را ایفا میکنند. در سیستم بانکی هم پول و
هم بدهی با یکدیگر متقارن بوده و هنگام پرداخت وام(خلق بدهی) همان میزان
سپرده(خلق پول) ایجاد و با تغییرات همزمان در ترازنامه بانکها به وجود آمده و یا از میان
میروند. نقش بدهیهای ایجاد شده توسط سیستم بانکی در وقوع بحرانهای اخیر
اقتصادی و تاثیرگذاری آن بر متغیرهای همچون حجم پول, منجر به نگرانی اقتصاددانان و
در مدل ارائه شده در این پژوهش نقش بدهی و بازپرداخت بدهی در فرآیند خلق پول
توسط سیستم بانکی بر اساس رفتار کارگزاران و همچنین در سرعت گردش پول نمایش
داده شد. بیان جدیدی از ضریب فزاینده.پولی براسلاف,مدل ستتی و بر اساس رفتار
کارگزاران در دریافت وام و همچنین نرخ بازپرداخت پدهیها و نرخ ذخیره قانونی ارائه
گردید. همچنین در بیان جدید محاسبه سرعت گردش پول نیز از پارامترهای میل نهایی به
مصرف از ثروت و درآمد. نرخذخیره قانونی, نرخ بازپرداخت:بذهیها و نرخ سود وامها
استفاده شد. اینکه چگونه یک اقتصاد به,اقتضاد اعتباری تبدیل میشود به میل نهایی به
مصرف از ثروت و درآمد بستگی خواهد داشت؛ آنجا که ناحیهای تحت عنوان ناحیهی
بدون وام معرفی شد. به علت پایین بودن تمایلات کارگزاران به مصرف از ثروت و درآمد
و نهایتا عدم درخواست وام در جهت تامین مخارج مصرفی بوده است. در ناحیه عدم
پرداخت وام» به دلیل عدم ایجاد بدهی, موضوع خلق پول از طریقی ایجاد اعتبار و خلق
بدهی و همچنین موضوع بازپرداخت بدهیها مفهومی نخواهد داشت. بنابراین مجددا
اهمیت میل نهایی به مصرف از ثروت و میل نهایی به مصرف از درامد را در تشکیل اقتصاد
اکنون زمان آن رسیده که در بیان و ارائه نظریههای اقتصاد کلان و همچنین نحوه
محاسبهی حجم پول و سرعت گردش آن نقش بدهیها محاسبه و لحاظ گردد چرا که
بدهیها محصول کارکرد بانکهای تجاری و به نوعی به جز لاینشک سیستم بانکی در
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۶۳
جوامع کنونی تبدیل شده است. بدهیها توسط بانکهای تجاری زمانی خلق میشوند که
میل نهایی به مصرف(از ثروت و درآمد) در جامعه افزایش می یابد و نتیجه آن افزایش
تقاضا برای وامهای بانکی در جهت تامین مخارج مصرفی, دست یافتن افراد جامعه به پول
بیشتر افزایش مخارج مصرفی آنها معاملات بیشتر و در نهایت افزایش سرعت گردش
پول میگردد. مهمتر از موضوع بدهیها بازپرداختها و الزامات پیش روی آن میباشد.
بازپرداختها(که به نوعی به درآمد افراد نیز وابسته میباشد) هستند که عمر بدهی را تعیین
میکنند. عمر بدهی در سیستم با بازپرداختهای بیشتر کاهش مییابد و برعکس. نتایج
حاصله نشان می دهد میل نهایی به مصرف از ثروت و میل نهایی به مصرف از درآمد اثر
مستقیم در تقاضای وام و در نتیجه ایجاد بدهی و نهایتا خلق پول دارد. نرخ بازپرداخست
وامها را میتوانیم پارامتر عمر بدهی در سیستم بنامیم. هرچه نرخ ب بازپرواجت ,وا فا مر
باقمعاادگازی بدمی بر میم بر میگونود: بخ بازپرداخت وامها بیشتر باشد.
کارگزاران ملزم به بازپرداخت نسبت بیشتری از بدهیهای سررسید شدهی خود بوده و این
موضوع منجر به از بین رفتن بدهیها و به تبع آن کاهش حجم پول میگردد. افزایش نرخ
بازپرداختها به دلیل پرداختهاقی بیشترا منجر به افزایش سرعت.گردش پول نیز میگردد.
نسبت ذخیره قانونی اثر معکوس بر حجم پول و سرعت گردش پول دارد و با افزایش
نسبت ذخیره قانونی توسط بانک مرکزی» میزان وجوه قابل وام نزد بانک تجاری کاهش
یافته و ضریب فزاینده پولی را نیز کاهش میدهد. افزایش نرخ سود وامها نیز منجر به
بازپرداختهای بیشتر توسط کارگزارا و در نتیه افزایشآسرعت گردش پول میشود.
۱. منظور از بدهی, بدهی ایجاد شده توسط سب سیستم بانکی در قالب پرداخت وام به افراد میباشد.
۲. در خصوص اقتصاد اعتباری دو جنبه مطرح میباشد؛ جنبه اول : اعتبار موجود در حسابهای
بانکی افراد به منزله قدرت خرید بوده و هیچگونه اسکناس و مسکوکات نزد سب سیستم بانکی و
مردم وجود ندارد. جنبه دوم: افراد جامعه در جهت تامین مخارج خود علاوه بر درآمد به
اعتبارات(وام های) پرداختی توسط سیستم بانکی نیز نیاز داشته و به آن وابسته می باشند. در این
پژوهش منظور از اقتصاد اعتباری هر دو جنبه آن میباشد.
۴ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
بخشی دستجردی,» رسول, طالب باغبانی» محمدرضا مجاهدی موخر محمدمهدی و احمدنیا
محمدصالح. (۱۳۹۸). نگرش پویایی سیستم به اثر خلق پول بالکی ب رتورم در اقتصاد ایران.
تقوی» مهدی و لطفی» علی اصغر. (۱۳۸۵). بررس ی انرات سیاست پولی بر حجم سپردهها
تسهیلات اعطایی و نفدینگی نظام بانک یکشور (طی سالهای ۱۳۷۴-۱۲۳۸۲). پژوهشنامه
حیدری, علی عباس و یوسفی زاده فرد. حسین.(۱۳۹۵). کارایی ابزارهای سیاستهای پولی و اعتباری
در کنترل نقدینگی و تورم. اولین همایش ملی اقتصاد خلاق, دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران
دادگر یداد و رحمانی» تیمور.(۱۳۸۲). مبانی و اصول علم اقتصاد. قم» بوستان کتاب» ۱۳۸۲ چاپ
رفیعی» ثریا امامی» کریم و غفاری» فرهاد.(۱۳۹۸). شناسایی عوامل تاثیرگذار سیاست های پولی بر
سبحانی» حسن و درودیان, حسین. (۱۳۹۵). ارزیابی توجیه پذیری خلق پول به وسیله سیستم
شاهچرا مهشید و طاهری, ماندان(۱۳۹۴)+تأثیر ساختار سرفایه بانکی بر نقش خلق نقدینگی
عاقلی, لطفعلی و امامقلیپور» سارا. (۱۳۹۱) اهمیت ثروتهای مالی در مصرف بخش خصوصی
کشور: نگاهی استراتژیک در راستای اصلاح الگوی مصرف. فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد
صمصامی, حسین و کیانپور» فرشته. (۱۳۹۴). بررسی امکان,خلق پول توسط نظام بانکی در نظام
صمصامی, حسین, داودی,» پرویزو جهانی گوروان, جلال. (۱۳۹۳). هزینه های خلق پول در نظام
بانکداری متعارف و راهکار تأمین مالی اسلامی. پژوهشنامه اقتصادی» ۵۵(۱۴) ۰۱۰۳-۷۱
کمیجانی, اکبر ابریشمی, حمید و روحانی» سیدعلی.(۱۳۹۷). ماهیت بانک و فرآیند خلق پول
بانکی؛ نقد دیدگاههای رایج و دلالتها. جستارهای اقتصادی, ۲۹(۱۵)» ۳۸-۹
شبیهسازی مکانیسم خلق پول ... (محمد رئیسی و دیگران) ۲۶۵
مجاهدیموخر, محمدمهدی, دلالی اصفهانی, رحیم, صمدی, سعید, و بخشی دستجردی» رسول.
(۱۳۹۰). مدل سازی الگوی رفتار بین نسلی از عملکرد بانکداری ذخیره ی جزئی با تاکید بر
محمودینیا داود» حسینی کندلجی, میرهادی و برهانی. لیلا. (۱۴۰۰). تبیین مفهوم خلق پول از هیچ
در نظام بانکداری متعارف و حرکت به سمت بانکداری اصل ذخیره کامل: کاربردی از مدل
6 ۶ 0۳۵۳۵8205 عطا صز نی اممصقص عط) و کاعاگه جهاعدمصحصوا3 «ر1983) .5 .ظ ,عکاصمص 80
6 200 وصفاصهط ووعدمد 00 0۷ عنام" هه 102005 .(2016) بل 0 ,8626106
-1275 ,(40)5 ,ک 607101 ]۵ 70۵ 00۳1096 ۵0۲۰ مکعفتنم 6۳ وطماکنط :1300600
1 م5۳ : بونازطاماک ۳۳6 عاط نتفگ عصاسه56 .(2004) ۷۰ 8۰ ,106 200 ۰ 8۰ 0۰ ,80۲0
۶ 0۵۳200 عط حصنطازی وعصمص اصخم ۵ ص16 ج توصفماصهط هی 0 .(2022) 36۰ ۳۰ و8۳9
9 81۶ .اطعل 1و کاعااه ام 1۳6 .(2011) ۳۰ ,فااه م23 :6 م5 3 3/0 ی .5 مفااعطعع۲0
0۰ حل نادقف صومدم/ قلمدلسی صکد همه // قاط تظاتا «(68)352 روط
,۳36071077165 یچ 2۳105 میزازا20 +ععناعاز 0صه ماطا6ل مصصناهی و3056 .(2021) .2 ماع
10609100-8 1۵۳ فکمص09ع خطونط 156 اووعط 1 306 310060 .(2022) .0 مافصططظ
۸۳۹۱۶ وصفاصهط ما تمه صمناقعی وعصمص عط 05۵ (2021) .۶ مطقطاقعی عم یگ ,۳3036
۰ لگ 620۳6 8 که 3/056 2 ۲عط ۵0 که مدع اتمه خ 102۳0 .(2020) .7 مونصنه۲
65 0۳۵۵۲۷ ۲۵16 طنانوه فوصت عمقدی کلمخصعوم +ععص1۳ .(2003) .0 م8۵00 ۸۶ بط ,۳1906۲
605-6۰ ,(321)3-4 ,ک0عز امش از ۵۵ که 1/6 ما5 ۸ معنکعرطاطظ
6 0۳ ۳۳0[60 (ع 0962۳ 31۵۳5 6 ۵۶ 00۳۶ صش۸ ,ط0 13000 .(3982) 36۰ .8 ۳۳۵۵۵
9 7۳6 30۳۵0۰ لقانمه) کت هصنممقصنط صز وسوط مصه 0666 ععامط عصنوصقطا
4 بوازو 1700۵۳ .(1-14 00۰) ۳۵۳۵۸۵۲ آهازمه) کت و2۵۳ ۵ وضسوط ۵ص اطع ۵۲ ععامط
65 ۳۹۵۳۵۵۱ 0۲ 06/۵۲ .0620007 و006 کلصدط 3ط ۷۷ .(2022) .5 ,7612066 6۶ 13 66۲902
ماف0ع0 1۵ (ع200۳0۵ 6160 از هه تکنهمص60 ق3006 .(2010) 34۰ ,عزوه1 ۸ ۷7 و6۵۵6
[[2010.00644.2/20. 1475-4932 ز/111 10/101 /ص رم ول بو دنام صنلص0://0ط
۶ بررسی مسائل اقتصاد ایران. سال 4 شماره ۱ بهار و تابستان ۱۴۰۱
0 3020۳0 مره 0معاصع دوعص م۸ نصمناهی وعصمصه حطعلومصه وصنصنصهط «(2022) م۸ 13۵۵
6 ۲206 نداد کاز 00 کد0ع ۲۵۶1 عصو5 0ص وعصمص کم ووعط) خنوعی؟ عطا کم دمناهمنلهنعنی
.(433-446 00۰) بروها وم ۸۸۳ 6030/۳ ]0 70۵00006 ۸ 7 اطعل کز نوک .(2022) بش۸ 1۵0۵0۵
66003 006۳3 ع6ظ) هز صمناقعی 3/06 .(2014) 8 ,کق1509 عم بش۸ ,8۵0۵ ,36 1/1062
01 ,زک 06۳۲ ما کدی اقمصمص ۳۳۵۵۵ .(2011) .5 کل مگا۵ع8۵ ۸ 3 ۰ ما۵۳ ص8۵
۳ ۸ :3۵۵۵۷ کنامص6عو000ه ۶و صمنهانهن فصه صمناععی عط71 (1999) .طظ سل ,ص800
0265 902-120۳6 نها ۵ ۳۵ کدمععع]آ .(1998) 8۰ ۷۰ ,۷۷۵06۲ ۵ .0 .ظ وطانط5 ول بش۸ وهلنط1م8
کنو جره 1/16 ]٩ 3004 60۳۷۵ ۳۲۵00۲۵ .(1825-58) صعکرک مصفماصدط ملزماکنگ 156 نصعاکرد
6 ۵۳۵۷ 0065 ۷۷۳۵۲۵ .(2012) م۸ ,136809 :6 بط ,۷۷6۵۲۵۵۲ 7 ,0۳66033 ول وقطنا۲۵1-ص و۸
۳005 216۷ :100009 باکر وطفاصوط 00۵ م۳۵ کا ۳۵ ما عضو ۸ ۲۵
زاط2 156 ص06 0ص و3006 .(2021) . ,6۵ 06 ۵ م۸ باعنط ۷۵۵ ول ق7100 06 مظ مققصنااع5
806۳6۲ 1۵۳ افصام اکناصعنی کوصد 3700۳ عط 2700۳6۰ مود درک +عماصه8 1و عام8
,13307162 ۵ ]70۳۵ 60/۰ 0۵۵۲۰ ۵ حلعهم تمه ادنوه لمعصمع م۸ .(1969) بل مصنط10
4 عع20لهط روصنلو۶ طاعقع تعلصقط عصنامعی- ص30 06و۳۵ ر2021) 33 .8 مصعطاق3۳۵ 1۷۵۳۵
۳3۵۵1 ۰۲ ۵۷,۵ 71116۳۵0۳۵۱ ۰ افتکقاه ومصعسه ۵۶ وقتقط آذمص عط هه عصنوص!
65 ع6 71 ود نطامد ۵۶ ناه عصمه عهعی راما توص علصقط صقع .(2014) ۸ 8 ,۸6۳۵6۲
1-۰ ,36 وکلولر ۸۵ [ ۳2۵۵/۵ ۵۲ ۵۷0۳ ,1300۳۳۵0۵ +عع له امعضامصه عط وه
مزا 00۳ صمنادعی 00006 .(2020) بط بقل ووعاههاک ۵ لا ,ق۷۷۵2 36 ,۷۷۵08 یک م8قصن2
۹001 06 0۵ 7ازکه 0 #معحاک معصملقط کم اعهمصن ۲5۵ +عصونهاموم فاص
ا۲نلوع0 و هز دمنقلون هه صمنقعی و3106 .(2017) ۷۰ ,۷۷۵۵8 ۵ لا ۷۶ا۳ ۷۷.۰ 20008
425-7 ,465 رک 0امش کاز 0۵ 1/6065 ما5 ۸ معنکعرطاط
|
هدف این پژوهش شبیه سازی مکانیسم خلق پول توسط سیستم بانکی در قالب یک سیستم پویای اقتصاد اعتباری بر مبنای پارامترهای اقتصاد کلان و خرد می باشد. به همین منظور یک شبیه سازی کامپیوتری طراحی و پیاده سازی شده است. توجه ویژه به نقش بدهی و عوامل موثر در ایجاد و از بین رفتن آن می باشد. بیان جدیدی از ضریب فزاینده پولی و سرعت گردش پول ارائه می شود. جهت نمایش نتایج از شیوه سنتی مقایسه اعداد استفاده نشده بلکه با هدف فهم عمیق و آسان، نتایج در نمودارهای دوبعدی و سه بعدی به صورت طیفی از رنگ ها نمایش داده شده است. بر اساس نتایج هرچه میل نهایی به مصرف از ثروت و درآمد بیشتر شود، منجر به افزایش مخارج برنامه ریزی شده کارگزاران، درخواست وام بیشتر و درنهایت افزایش حجم پول می گردد. میزان بدهی در سیستم با بازپرداخت های بیشتر کاهش می یابد چرا که هرچه نرخ بازپرداخت بدهی ها بیشتر باشد، کارگزاران ملزم به بازپرداخت نسبت بیشتری از بدهی های سررسید شده ی خود بوده که منجر به از بین رفتن بدهی ها و کاهش حجم پول می گردد. همچنین افزایش نرخ بازپرداخت ها به دلیل پرداخت های بیشترکارگزاران، منجر به افزایش سرعت گردش پول نیز می گردد.
|
697 |
490117
|
کتاب طباشیرالحکمه در دورانی نوشته شدهه که جامعه ایران عصر بازگشت به
گذشته ادبی و ساده نویسی را تجربه می کرده است. به نظر میرسد که این رویکرد عمومی
نویسنده طباشیرالحکمه را به سوی تأثیرپذیری از کتب تاریخ اسلام از جمله کتاب تاریخ
سیستان سوق ذاذه است و نویسنده با تلفیق سنتآهای اذبی آذوار مختلف این اثر را نوشته: و
در نوشتن بخش مربوط به تولّد پیامبر اسلام(ص) به تاریخ سیستان نظر داشته است. نویسنده
طباشیرالحکمه هرچند در حین تأثیرپذیری از تاریخ سیستان از برخی از تکنیککهای روایی
از جمله: استفاده از راویان مورد وثوق» روایت شگفتیها از زبان ضد قهرمان» تنوّع بخشی
در کانون روایت» استفاده از صداهای قدسی» دکر تاریخ دقیق رخدادهای شگفتانگیز
زندگی حضرت رسول(ص)» شخصیت پردازی دقیق افراد تاریخی مانند: آمنه» حلیمه
عبدالمطلب و بهرهمندی از زاوبه دید آنها در روایت حوادث شگفتانگین استفاده از
روا ییگری راویان مورد وی مانند: علّامه مجلسی» ابومعشر» محمد بن موسی الخوارزمی»
علمای معرّز دینی و... » توصیف دقیق مکانها بیان دقیق زمان رویدادن حوادث حضرت
رسول(ص)» بهرهمندی از عنص رگفت وگو و... بهره برده امّا به گوهر زبان روایی تاریخ
سیستان پی نبرده است. از اینرو» تفاوت معناداری در روایت این دو اثر به چشم میخورد.
از مواردی که نشان میدهد» نویسنده طباشیرالحکمه گوهر زبان تاریخ سیستان را به
خوبی درک نکرده» تفاوت ساختار جملهها در دو کتاب مذ کور است. مطالعه تطبیقی این
دو اثر نشان میدهد که نویسنده گمنام تاریخ سیستان در مقایسه با نویسنده طباشیرالحکمه
از جملههای کوتاهتر و موجزتری بهره برده است. وی به کارکرد هنری لحن اشراف
بیشتری داشته و با توجه به شرایط و حالات روحی شخصیتها از لحنهای مختلفی استفاده
کرده است. این توانمندی موجب شده تا خواننده با مطالعه مولود محمد مصطفی,» زمان را
در نوردد و خود را در آن فضا حس کند و باورپذیری وقایع شگفتانگیز چندان مورد
توجّه مخاطب نباشد اما در کتاب طباشیرالحکمه از تکنیک لحن مناسب خبری نیست.
از ویژگیهای دیگری که به نثر تاریخ سیستان جذایّت خاصی بخشیده» استفاده از
قیدهای بیشمار در پایان جمله است که متون دوره قاجار از جمله کتاب طباشیرالحکمه از
آن بیبهرهاند. تکنیککهای روایی داستان مولود مصطفی در کتاب تاریخ سیستان بدینجا
ختم نمیشود. نویسنده برای باورپذیر کردن شگفتیهای زندگی پیامبر اسلام(ص) گاه از
طریق استفاده فراوان از حرف واو ربط به نثر, شتاب میبخشد تا مخاطب را به سرعت و با
آهنگی خاص از فضاهای تردیلامیز عبور#اهد تا خرصت/مکه, و تردید نداشته باشد امّا
نویسند طباشیرالحکمه با تبعیّت از نویسندگان دورهقاجار از حرف واو عطف بیشتر
استفاده کرده و ناخواسته جملههای اثرش طولانیتر شده و از شتاب نثر نیز کاسته شده
است. این مولفهها از نکاتی* هستید رکه نشان میدهند» اراز شیرازی مق زیباییهای زبانی
تاریخ سیستان را درک نکرده» با وجود اين» توانسته در مواردی که ذکر شد» از تاریخ
سیستان تأثیر بپذیرد و وقایع شگفتانگیز زندگی؛پیامبر اسلام(ص) را به زیبایی روایت و
۱ احمدی, بابک. (۱۳۹۱). ساختار و تاویل متن. تهران: نشر مرکز.
۲ اخوّت. احمد. (۱۳۸۹). دستور زبان داستان. تهران: نشر صدرا.
۳ اسداللهی» خدابخش. (۱۳۹۳). «روایتشناسی منظومه نشانی سپهری بر اساس دیدگاه ژنت».
مجله شعر پژوهی دانشگاه شیراز سال ششم» شمار۴» صص ۱-۲۲.
پاییز و زمستان ۱۶۰۰ روایتشناسی تطبیقی نور محمّدی در تاریخ سیستان و طباشیرالحکمه 1۷
بهار» محمد تقی. (۱۳۸۱). سب شناسی فثو. جلد دوم. تهران: انتشارات زوار.
بی نام. (۱۳۶۶). تاریخ سیستان. تصحیح: محمد تقی بهار. چاپ دوم. تهران: انتشارات
حقشناس» علی محمد. (۱۳۸۳). «آزادی و رهایی در زبان و ادییات». فصلنامه مطالعات و
حقشناس» علی محمد. (۱۳۹۰). زبان و ادب فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته.
خزاعی فر علی.(۱۳۸۴). «رثالیسم جادویی در تذکره الاولیا». نامه افرهنگستان» ش۴
زاس وی 00 پایههای هنرشناسی علمی. ترجمه م. پیوند. تهران: ؟.
شفایی» احمد. (۱۳۶۳). مبانی علمی دستور زبان فارسی. چاپ اول. تهران: انتشارات
شفیعی کدکنی, محمد رضا. (۱۳۹۲). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: انتشارات سخن.
شمیسا سیروس. (۱۳۸۷). سبکک شناسی نثو. چاپ یازدهم. تهران: میترا.
صداقت کیش, جمشید. (۱۳۸۵). «عارفان و صوفیان فارس». مجموعه مقالات عرفان: پلی
میان فرهنگکها بزرگداشت پرفسور آن ماری شیمل به اهتمام شهرام یوسفی» موسسه
صفوی» کوروش. (۱۳۸۰). از زبان شناسی به ادبیات. جلد دوم. تهران: نشر مرکز.
گرین» کیت و جیل لیهان. (۱۳۸۳). دزسنامه نظریه و نظريه ادبی. ترجمه لیلا بهرانی
گلشیری» احمد. (۱۳۸۶). گابریل کارسیا مار کز. چاپ چهارم. تهران: نگاه.
مشرّف» مریم. (۱۳۸۵). شیوه نامه نقد آدبی. تهران: انتشارات سخن.
. میر صادقی» جمال. (۱۳۸۰). عناصر داستان. چاپ چهاردهم. تهران: ققنوس.
|
یکی از کتاب های قابل توجّه دوره قاجار طباشیرالحکمه راز شیراز است که با رویکرد بازگشت ادبی و ساده نویسی خلق شده. هرچند این اثر یک متن عرفانی به حساب می آید امّا در بخش روایت نور محمدی با تاریخ سیستان موضوع مشترکی دارد و به نظر می رسد که تحت تأثیر آن نوشته شده است. از این رو، مطالعه تطبیقی آن با تاریخ سیستان روش مناسبی برای شناخت این اثر است. در تاریخ سیستان داستان مولود مصطفی(ص) مملوّ از وقایع شگفت انگیز است که با تکنیک های روایی باورپذیر شده اند. آیا نویسنده طباشیرالحکمه توانسته از تکنیک های روایی برای باور پذیر کردن وقایع شگفت انگیز بهره ببرد؟ این مقاله برای یافتن پاسخ مناسب به روش توصیفی- تحلیلی و با تأکید بر نظریه های روایت شناسی، نور محمّدی را در این دو اثر مقایسه کرده است. نتایج نشان می دهد، نویسنده تاریخ سیستان با تنوّع بخشیدن به زبان روایی، بهره مندی از روایت نقلی و نمایشی، تغییر مدام کانون روایت، استفاده از شخصیّت های موثّق تاریخی و مذهبی، بهره مندی از زبان رواییِ شخصیّت-های اصلی با دیدگاه اوّل شخص، استفاده از دیدگاه رواییِ ضد قهرمان، صداهای قدسی، تنوّع در وجه روایی برای ایجاد زبان عاطفی، گفت و گو و...توانسته داستان مولود مصطفی(ص) را هنری و باورپذیر نماید.
|
44,950 |
422078
|
پس؛ لازمه عشق به کامل مطلق,» وجود کامل مطلق
منطق جدید فلسفی در صور پیشرفته آن (که منطق موجهات جداید از مهمترین نظامهای آن است) اگر
نتواند به عنوان ابزاری برای پشتیبانی علوم عقلی (به طور مشخص فلسفه و الهیات) به کار رود» جنبه آلی بودن
هویّت منطق, دستکم در شکل نظامهای پیشرفته جدید را به صورت جدی محل تأمل قرار خواهد داد. از
اینرو منطق جدید کاربردی به معنای دقیق آن» یعنی «به کار بردن نظامهای پیشرفته منطق جدید در حل مسائل
فلسفی و الهیاتی» اهمیّتی فراوان مییابد. جستار پیشرو امکان به کار گیری منطق موجهات جدید در پشتیبانی
یکی از براهین اثبات وجود خدا در سنت حکمی اندیشمندان مسلمان را بررسی میکند. دلیل انتخاب برهان
فطرت عشق به کمال حکیم شاه آبادی نیز شباهت آن به برهان سنت آنسلم» موسوم به برهان وجودی است» که
فیلسوفان دین غرب از جمله پلانتینگا در صورتبندی موجهاتی جدید از آن همت گماردهاند. در این بررسی ما
به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که «آیا منطق موجهات جدید» چنانکه فیلسوفان دین معاصر غرب از آن
برای تبیین خردپسند برهان آنسلم کوشیدهاند» میتواند پشتیبان برهان فطرت عشق به کمال باشد؟» مسئلهه
مهمی که به پشتیبانی منطقی جدی نیاز دارد» مربوط به اشکالی است که ناظر به ذهنی بودن نتيجه برهان است؛
از اینرو محوریت بحث در این جستار پشتیبانی منطقی بهوسیله منطق موجهات جدید به وجهی است که
برهان فطرت عشق به کمال آیت الله شاهآبادی چنین صورت بندی میشود:
در طول تاریخ تفکر عقلی درباره وجود خداوند (جلجلاله) استدلالهایی شبیه به برهان فطرت عشق به کمال
مطرح شده است. در این براهین» که موسوم به براهین وجودی هستند» حضرت حق(جلجلاله) چنین معرفی
میشود: «چیزی که بزرگتر از او را نتوان تصور کرد» و منظور از بزرگتری» بزرگتری در کمال و خیر و نیکی
است. بنابراین مراد» کمالی است که فراتر از آن متصور نباشد؛ یعنی کمال مطلق. از اینرو میتوان صورتبندی
مشهور این برهان را به این شکل تقریر نمود: «انسان؛ کمال مطلق (چیزی که بزرگتر از آن را نتوان تصور کرد)
را تصور میکند» پس کامل مطلق وجود دارد.» برهان وجودی» ابتکار سنت آنسلم! در اثر مشهورش؛
پروسلوگیون (۱۰۷۸م) میباشد. این برهان در طول تاریخ پیدایش خود؛ موافقان و مخالفانی جدی داشته
است. مشهور این است که خود آنسلم دو روایت از برهان وحودی مطرح نموده است. جان هيک این دو روایت
روایت اول: خداوند چیزی است که بزرگتر از او را نمیتوان تصور کرد. اينک اگر آنچه بزرگتر از آن را
نمیتوان تصور کرد. تنها در ذهن موجود باشد. آنگاه چیزی خواهد بود که بزرگتر از آن را میتوان تصور کرد
// بررسی اشکال ذهنی بودن نتیجه در برهان «فطرت عشق به کمال» بر پایه منطق موجهات جدید
(چیزی که افزون بر وجود ذهنی وجود عینی هم دارد) و این خلاف فرض استه از اينرو چیزی که بزرگتر از
او را نمیتوان تصور کرد. هم در ذهن وهم در عالم خارج وجود دارد. (هيک, ۱۳۷۶: ۴۳)
روایت دوم : آنسلم در روایت دوم به وجوب وجود خداوند اشاره مینماید و در صدد اثبات این نکته است
که نمیتوان تصور کرد چیزی که بزرگتر از او را نمیتوان تصور کرد وجود خارجی ندارد. مقدمهای که این
روایت. مفروض انگاشته این است که میتوان تصور کرد چیزی وجود دارد که نمیتوان تصور کرد وجود ندارد.
بر این اساس اگر بتوان تصور کرد چیزی که بزرگتر از او را نمیتوان تصور کرد وجود خارجی ندارد. آنگاه
چیزی که بزرگتر از او را نمیتوان تصور کرد همان چیزی که بزرگتر از او را نمیتوان تصور کرد نیست وان
خلف است. بنابراین تصور وجود خارجی نداشتن چیزی که بزرگتر از او را نمیتوان تصور کرد محال است.
اولین معترض و منتقد نسبت به برهان وجودی آنسلم. راهب معاصر وی؛ گانیلو بوده است. گانیلو در اشری
با عنوان به نمایندگی از طرف ابله (ملحد) از روش آنسلم در اثبات وجود خدا برای اثیات اموری نامعقول
استفاده میکند و به این ترتیب میخواهد نشان دهد که اگر روش آنسلم درست است باید به لوازم غیرمعقول
آنآفیز پایبعد پودای اگر این روش بهانتایجی امعقول میانکامن: قابلامساد نیسته اسقاده نهر کنانیلو او
روش آنسلم» در اثبات وجود جزیرهای است که بزرگتر از آن راانتوان تصور کرد. (هيک, ۱۳۷۶: ۴۵؛ پترسون.
شباهت دو برهان (برهان فطرت عشق به کمال آیتالله شاهآبادی و برهان وجودی آنسلم) از جهات ذیل است:
۲ در اخذ وجود بیرونی" کامل مطلق از يک حالت درونی " انسانی» مشابه هستند.
تفاوت مهم دو برهان نیز در مورد ذیل مشهود انتت:
> حالت درونی انسان در برهان آیتالله شاهآبادی(ره) از سنخ گرایش است (عشق به کمال مطلق) و
حالت درونی انسان در برهان آنسلم از سنخ دانش است (تصور کمال مطلق).
۲. معرفی اشکال ذهنی بودن درباره برهان فطرت عشق به کمال
اشکال ذهنی بودن بر برهان از این قرار است که هر چند عشق از حقایق اضافی است و تحقق آن بدون تحقق
متعلق ممکن نیست ولی متعلّق بالذات در آن» همان معلوم بالذات است» یعنی صورت علمی کمال مطلق که
در صقع نفس وجود دارد؛ نه معلوم پالعرض. گر معلوم بالذات» حقیقت داشته باشد وبا عالم واقع مطابق
باشد. قبل از استدلال از راه اضافی بودن عشق» مطلوب - یعنی وجود خداوند - اثبات شده خواهد بود و اگر
معلوم بالذات» پنداری و بافته خیال باشد بر تحقق خارجی متعلّق دلالت نخواهد داشت. (غفورینژاده
۳ آشکال نمی بردن در اما بر ان ساس است که آچه بالذانت ترد نقسن حاضشر اسکموقس
بدان علم دارد». صورتی علمی است و این صورت علمی خارج از نفشس نیست. در اینجا ذهنی بودن یعنی
معشوق بالذات- که همان معلوم بالذات است- چیزی جز صورت علمی و ذهنی کمال مطلق نیست. این
صورت علمی از دو حال خارج نیست: الف) با عالم خارج مطابقت داشته و مابازائی در خارج دارد که در این
صورت» هیچ نیازی به اثبات وجود خارجی آن از طریق اضافی بودن حقیقت عشق نداریم» چون در رتبه قبل»
وجود کمال مطلق احراز شده است. ب) اينکه صورت علمی بافته نیروی خیال است و مابازائی در خارج
ندارد. از اینرو اگر بپذیریم که این استدلال وجود خارجی متعلق عشق را اثبات میکند. لازم است بپذیریم که
بر همین سیاق» هر آنچه انسانها بدان میل و رغبت دارند پاید وجود خارجی داشته باشد. بنابراین به واسطه این
برهان باید بسیاری از امور نامعقول و موهوم به دلیل ماهیت تضایفیق عشق» ضرورتا وجود خارجی داشته باشند
(نه بالامکان)؛ همچون کوه طلا دریایجیوه, نشستن بر بال سیمرغ برگشتن به گذشته يا سفر به آینده. اسان
عاشق, به دلیل تضایفی که میان عاشق و معشوق برقرار است. ناگزیر چیزی را دوست دارد؛ ولی این سسخن,»
واقعیت خارجی و عینیت شی محبوب و معشوق را ثابت نمیکند؛ زیرا برای دوست داشتن» وجود ذهنی شی
در اثبات مبدا متعالی از راه فطرت نیاز به دو مقدمه نظری مطرح بود: یکی آن که درنهاد همگان کمال
// بررسی اشکال ذهنی بودن نتیجه در برهان «فطرت عشق به کمال» بر پایه منطق موجهات جدید
مطلق خواهی وجود دارد. دیگر آن که هر چه درنهاد يک نوع وجود داشته باشد برابر با مقتضای آن نیز در
خارج موجود است. اثبات آن دو مقدمه نظری تام نیست» مگردر حد گمان و تخمین که از بحث فلسفی
۳ کاربرد نظام 85 " در دفع اشکال ذهنی بودن نتیجه برهان
کمترین چیزی که میتوان درباره نتیجه برهان فطرت عشق به کمال آیتالله شاهآبادی بر آن اتفاق نظر داشت
امکان وجود عینی (تحقق) کامل مطلق است. یعنی وجود ذهنی آن محرز است؛ زیرا اگر انسان از چیزی
تصوری نداشته باشد» میل و رغبت هم نسبت به آن معنی و مفهومی ندارد؛ اما وجود عینی (تحقق) آن محرز
نیست؛ زیرا ممکن است آنچه که در ذهن انسان صورت بسته امری خیالی باشد. بنابراین ممکن است آن
صورت ذهنی ما بازای خارجی هم داشته باشد؛ زیرا بدیهی است که ادعای امتناع وجود عینی (تحقق) کامل
مطلق دلیل میطلبد و از طرفی ضرورت وجود عینی (تحقق) آن نیز محل نزاع است و جز ضرورت و امکان و
امتناع» شق دیگری قابل تصور نیست؛ بنابراین درباره امکنان آن میتوان اتفاق نظر داشت. از طرفی طبق
تعریف» این قطیه شرطی (ولو به کذب مقدم) صادق است که «اگر کمال مطلق وجود عینی (تحقق) داشته
به طور خلاصه تا این بخش از بحث میتوان گفت: ااشان دازگکه جر زرد ضروریای" تحقی داشته
باشد.» این نقطه شروع و به منزله پلی است که میتوان میان برهان مورد نظر و منطق موجهات جدید پیوند
برقرار نمود؛ یعنی 18آ0." یکی از قضایای مهم سیستم منطق موجهات 55 عبارت است از : 78آج-070
(موحد» ۱۳۸۱؛ نبوی» ۱۳۸۳) با مفروضات مناسب درباره ماهیت رابطه دسترسیمیان جهانهای ممکن (رج:
کریپکی, ۱۳۸۱)» برهان فطرت عشق آیتالله شاهآبادی در نظام 55 کاملا قابل دفاع است و اشکال ذهنی بودن
نتیجه آن مرتفع است؛ زیرا در این نظام منطقی از امکان وجود کامل مطلق» ضرورت وجود کامل مطلق قابل
در برهان فطرت عشق به کمال آیتالله شاهآبادی» با توضیحاتی که در ادامه خواهیم دید کاربرد منطق
موجهات جدید در تبیین بسیار روشن و پذیرفتنی برهان, کاملا مشهود است. استفاده از این سیستم منطقی
جدید در غرب برای دفع اشکال ذهنی بودن از برهان آنسلم نیز سابقه دارد. (۳1201182,1974,221) بنابراین
برهان فطرت عشق به کمال آیتالله شاهآبادی توسط سیستم 55 قابل پشتیبانی است.
در سیستمهای منطقی جدید باید علاوه بر اثبات صحت صوری یک استدلال» اعتبار معنایی !" آن را نیز
ثابت نمود. (رج: موحد» ۱۳۷۴ نگ نبوی» ۱۳۷۷) در خصوص مباحث معنایی آن باید گفت تنها جهان ممکنی
میتواند برهان فطرت عشق به کمال آیت الله شاهآبادی و استنتاج صوری او را معنا ببخشد که از حیث رابطه
اثبات اعتبار معنایی 7ت180آ0 به روشنی در مدل سمانتيک منطق موجهات کریپکی به شکل ذیل صورت
توضیح کاری که به صورت نمودار برای اثبات اعتبار سمانتیکی 1۳ ات1۳ 0۲ رسم شده به این شرح است:
روش اثبات اعتبار» خلف است؛ یعنی ما فرض گرفتهایم که یه فوق معتبر نیست. وقتی معتبر نباشد بدین
معنی است که نقیض آن معتبر است و نقیض قضیه فوق عبارت است از: -1۳6600 0 (که به شکل ذیل اثبات
// بررسی اشکال ذهنی بودن نتیجه در برهان «فطرت عشق به کمال» بر پایه منطق موجهات جدید
اگر قرار باشد عبارت فوق صادق باشد باید هر دو مولفه آن در جهان ممکن مفروض» که ۷۷1 مینامیم؛
صادق باشند؛ یعنی۳[ا0 و 0۳. معنای صادق بودن18۳آ0 در جهان ۷/1 (طبق سمانتيک منطق موجهات
حدید) این است که باید جهان ممکنی (مثلا [۷۷) باشد که ۲10 در آن صادق باشد و ۷1 به 1۷ دسترسی داشته
باشد. همچنین معنای صادق بودن 0-7 در ۷/1 این است که باید جهان ممکنی (مئلا ۳1) باشد که ۳- در
6 صادق باشد و ۷/1 به 1۷16 دسترسی دارد. اينک 11۳ در جهان [۲ صادق است و چون رابطه جهانهای
ممکن در سیستم 55 اقلیدسی است ۳ در جهان 1 صادق است و [/۷ به ۷/16 دسترسی دارد. در اینجا به
جهانی میرسیم (۷/10) که در آن دو گزاره متناقض تحقق یافته است واین محال است. بنابراین نقیض عبارت
در معارف توحیدی اهل بیت اثّه عقل و فطرت همگام و در پیوند با یکدیگر مورد تأکید هستند. برهان فطضرت
عشق به کمال آیتالله شاهآبادی (ره) و امام خمینی(ره) از مصادیق تلاش در توسعه اين بخش از آموزههای اهل
بیت(ع) است. این برهان از جهاتی شبیه به برهان وجودی آنسلم قدیس و از جهاتی متفاوت با آن است. اشکال
مشترکی که درباره هر دو برهان مطرح شده است مربوط به امکان ذهنی بودن نتیجه برهان است. با سیستم
منطق موجهات جدید 55 میتوان از امکان وجود کمال مطلق ضرورت آن را نتیجه گرفت و این اشکال را دفع
// بررسی اشکال ذهنی بودن نتیجه در برهان «فطرت عشق به کمال» بر پای منطق موجهات جدید
4. به نقل از : جوادی آملی» ۱۳۷۸: ۳۱۴-۳۱۲؛ همق ۱۳۷۲: ۰۱۱۲-۱۱۱
۵. منطق موجهات جدید شامل ۱۵ سیستم متمایز نرمال است. سیستم نرمال سیستم موجهه اي است که داراي اصول
موضوعه منطق گزاره اي باشد؛ شامل اصل موضوع 1۴ باشد؛ واجد قواعد استنتاج وضع مقدم» جانشيني و ضرورت
باشد. 1۴ نام پایه ايترین سیستم منطق موجهات جدید است و اصول موضوعه آن عبارتند از:
اصل موضوع چهارم از اصول موضوع فوق به نام ال 1 معروف است. همه سیستمهاي منطق موجهات که از افزودن اصل یا
اصولي به سیستم 1۴ به دست ميآیند سیستم نرمال هستند . برخي از مهمترین سيستمهاي نرمال عبارتند از:
سیستم ] < سیستم 16[ + اصل ۳ : ۳2۳
سیستم 55 < سیستم [ + اصل ۵: 0۳ 002
سیستم منطق موجهاتي که برای پشتیبانی برهان فطرت عشق به کمال آیت الله شاه آبادی در نظر گرفته شده است همین
5 است. نام دیگر سیستم ۰85 1۳75 ميباشد و يکي از قضاياي مهم آن عبارت است از : ۱۳
7 بديهي است کامل مطلق (به فرض تحقق) اگر ممکن بود.و از بوته امکان به زیور وجود عيني آراسته شده بود» متضمن
نقص و نیاز بود و دیگر وصف کمال مطلق بر اوصدق نمي کرد.
۷ ضرورت در تعریف «کامل مطلق» اخذ شده است. به تعبیر دیگر «کامل مطلق» يا وجود ندارد یا اگر وجود دارد
واجب است. از اینرو امکان در خصوص کامل مطلق امکان خاص است.
۸. عملگر 0 نشانه امکان و عملگر 1ا نشانه ضرورت است (رج: موحد» ۱۳۸۱؛ نبوي ۱۳۸۳) و ۳ نمادي براي گزاره
«کامل مطلق وجود دارد» میباشد. (رج : موحد» ۱۳۷۶؛ نبوی ۱۳۷۷)
٩ رابطه دسترسی 761311010 ]۸2068510111 که در سمانتيک منطق موجهات جدید 1 نامیده میشود.» نشاندهنده
يک نسبت دو موضعی خاص است که بر روی عناصر مجموعه جهانهای ممکن (که با ۷ نشان داده ميشود) تعریف
ميگردد و به عبارت دقیقتر مجموعهای از زوجهای مرتب از عناصر 7 میباشد. حال در سمانتيک منطق موجهات» 14
نسبت دوتایی دسترسی است. گاهی به 14 نسبت اشراف يا رویت هم میگویند. معنای شهودی 6[ اين است که احکام
جهان 1۷2 براي 1۷1 قابلشناخت باشد» يعني در جهان ۷71 بتوان احکام ۷۷2 را مورد شناسایی قرار داد و در موردش
صحبت کرد؛ در این صورت در سمانتيک منطق موجهات جدید میگویند 1۷114۷2 یعنی جهان ۷71 به جهان 1۷2
۰ نکته قابل توجه این است که چنین استنتاجی يعني اخذ ضرورت از امکان در منطق ارسطویی قابلدفاع نیست؛ از
اینرو منطق ارسطویی قابلیت پشتيباني از برهان فطرت عشق به کمال را ندارد.
// بررسی اشکال ذهنی بودن نتیجه در برهان «فطرت عشق به کمال» بر پایه منطق موجهات جدید
۱ ابنبابویه قمی» محمدینعلی (۱۳۸۹)» عیون اخبارالرضا ترجمه محمدصالح بن محماباقر قزوینی»
۲. پترسون» مایکل و دیگران (۱۳۷۶)» عقل واعتقاد دی ترجمه نراقی و سلطانی» تهران: طرح نو.
۳ جوادی آملی» عبدالله (۱۳۷۲)» ده مقاله پیرامون مبد/ و معاد. تهران: الزهرا.
4 (۱۳۷۸) فطرت درقرآن (جلد دوازدهم از تفسیر موضوعی قرآن)» قم: اسرا.
۵. شاه آبادی» محمد علی (۱۳۶۰) الانسان و الط ره در: رشحات البحار» تهران: نهضت زنان
٩ غفوری نژاده محمد (۱۳۹۰)» «نقش فطرت در اثبات مبدا در منظومه معرفتی حکیم شاه آبادی»»
۷ کرییکی, سول (۱۳۸۱)» نا مگذاری و ضرورت. ترجمه کاوه لاجوردی» تهران: هرمس.
۸. موحده طیا (۱۳۷۴)» درآمدی به منطق جدید. تهران, سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
۰ موسوی خمینی» روح الله (۱۳۷۱)» شرح چهل حدیث, تهران: مسسه تنظیم و نشر آثار امام.
۱ نبوی» لطفالله (۱۳۸۳) مبانی منطق موجهات. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
۳ هيک, جان (۱۳۷۶) فلسفه دین» ترجمه بهزاد سالکی, تهران: الهدی.
5۰ زک نت 0070 :060۳0 مواعحه 0۲70 20006 17۳۵ ,(1974) ۸ مدعصتاصه2[1 .14
|
آیت الله شاه آبادی(ره) در تاکید بر فطرت در خداشناسی سعی بلیغ نموده است. یکی از تجلیات مهم این مساعی، برهان فطرت عشق به کمال ایشان است. از مهم ترین اشکالات مطرح شده درباره برهان مذکور مشکل امکان ذهنی بودن نتیجه برهان است، که امام خمینی(ره) در تقریر خود از برهان استاد بدان عنایت داشته و سعی در دفع اشکال نموده است. در این مقاله نشان خواهیم داد که چگونه می توان به کمک منطق موجهات جدید این اشکال را دفع نمود و تلاش عالمانه دو حکیم معاصر را بر کرسی اثبات نشاند. این مهم بر اساس نظام S5از منطق موجهات جدید نشان داده خواهد شد. آیت الله شاه آبادی(ره) در تاکید بر فطرت در خداشناسی سعی بلیغ نموده است. یکی از تجلیات مهم این مساعی، برهان فطرت عشق به کمال ایشان است. از مهم ترین اشکالات مطرح شده درباره برهان مذکور مشکل امکان ذهنی بودن نتیجه برهان است، که امام خمینی(ره) در تقریر خود از برهان استاد بدان عنایت داشته و سعی در دفع اشکال نموده است. در این مقاله نشان خواهیم داد که چگونه می توان به کمک منطق موجهات جدید این اشکال را دفع نمود و تلاش عالمانه دو حکیم معاصر را بر کرسی اثبات نشاند. این مهم بر اساس نظام S5از منطق موجهات جدید نشان داده خواهد شد.
|
8,428 |
412759
|
واژگان کلیدی: قیود. نظريه سیستمهای پویا رشد حرکتی, الگوهای پرتاب
الگوهایی که یک کودک برای انجام یک حرکت مانند پرتاب توپ استفاده میکند» گوناگونی و تغییرات
فراوانی دارند (۱). نظریهپردازان بومشناختی» شاخه سیستمهای پویا (۲-۴) بر ريشه این گوناگونی و
تغییرات متمرکز شدهاند و آن را به قیود! فرد» محیط. و تکلیف. و برهمکنش این سه قید نسبت
میدهند طبق مدل پیشنهادی نیوول؟ (۵ ۶) قید مرتبط با تکلیف, قیدی است که بیرون از بدن و
وابسته به هدف تکلیف., قواعد تحمیلی/ آموزشی حاکم بر انجام تکلیف یا ابزارهای مورداستفاده در
انجام یک تکلیف یا مهارت ویژه است؛ بهعنواننمونه» در بسکتبال» هدف پرتاب توپ بهسوی حلقه,
بدون برداشتن گامهای اضافه است. قید مرتبط با فرد شامل ویژگیهای فیزیکی یا رفتاری فرد است.
قیود محیطی شرایط مرزی فیزیکی بیرون از بدن و مربوط به جهان پیرامون هستند. در حرکتی مانند
پرتاب توپ» دقت یا نیروی موردنیاز (۷)» اندازه توپ (۸-۱۰)» یا وضعیت هدف (۱۱) نمونههایی از
قیود تکلیف هستند. ویژگیهای جسمانی فرد مانند جنس» قد» وزن و شکل فرد بههمراه ویژگیهای
اندامهای حرکتی پرتابکننده مانند قدرت و انعطاف پذیری, از جمله قیود مرتبط با فرد هستند. گرانش,
روشنایی محیط. دما ویژگیهای زمین» محیط (مانند جهت يا سرعت باد) يا عوامل فرهنگی- اجتماعی
مانند پشتیبانی خانوادگی» گروههای دوستان» ارزشها و توقعات اجتماعی قیود محیطی هستند.
اندازه توپ یکی از قیود تکلیف است؛ که میتواند باعث ایجاد تغییراتی؛در الگوهای پرتاب شود (۹»
۰ تنها در چند پژوهش میتوان ردپاهایی.از آثار دستکاری اندازه توپ در الگوی حرکتی پرتاب
در کودکان را پیگیری کرد. برتون" و همکاران (٩) تغییرات الگوی پرتاب برحسب اندازه توپ را براساس
پنج مولفه پیشنهادهای روبرتن؟ (۱۲)» برای پرتاب از بالای شانه شامل تاب دستبهعقب. بازو ساعد.
تنه, و پاها تحلیل کردند. این پژوهش روی ۲۰ شرکتکننده (از هر دو جنس) در چهار گروه سنی
الف (پنج تا شش سال)» ب (هفت تا هشت سال)» ج (نه تا ۱۰ سال)» و د (۱۸ تا ۳۳ سال) با توپهایی
با شش قطر مختلف انجام شد. نتایج پژوهش آنها نشان داد هنگامی که نسبت قطر توپ به اندازه
دست (وجب) فرد بزرگتر بود» تکنیک پرتاب افت کرد. بهطور ویژه» بیشترین افت مربوط به مولفه
تاب دستبهعقب و مولفه ساعد بود. هنگامیکه قطر توپ از وجب تجاوز میکرد. شرکتکنندگان با
کوتاهکردن تاب دستبهعقب. اندازه دست خود را دربرابر اندازه بزرگ توپ اصلاح میکردند.
شرکتکنندگان در این وضعیت تخیر حرکت ساعد را با اتخاذ شیوه متفاوتی برای پرتابکردن ازمیان
بردند و از دو دست برای کنترل توپ بهره گرفتند. برتون و همکاران (٩) به این نتیجه رسیدند که
توپهایی با اندازه متفاوت باعث پیدایش الگوهای گوناگون میشوند و اینکه شاید نسبت قطر توپ به
وجب یک عامل مهم (ارزش بحرانی) در این دگرگونی باشد. درهمینراستا برتون و همکاران (۱۰)
نشان دادند که اگر نسبت قطر توپ به وجب کودکان کمتر از ۱/۵ باشد. الگوی ترجیحی کودکان.
پرتاب یک دست از بالای شانه است و اگر این نسبت بیش از این معیار باشد در انتخاب الگوی
ترجیحی بیثباتی رخ میدهد و الگوی پرتاب بین پرتاب یک دست و دو دست متغیر خواهد بود.
لانندورفر! (۷) و روبرتن (۱۳) دو پژوهش دیگر را درراستای بررسی اثر دیگر قیود تکلیف بر الگوهای
مورداستفاده برای اجرای پرتاب از بالای شانه انجام دادهاند. لانندورفر (۷) تغییرات بهوجودآمده در
مولفههای پرتاب از بالای شانه دراثر تغییر هدف تکلیف و از تأکید بر دقت به تأکید بر اعمال نیرو را
در کودکان چهارساله و بزرگسالان بررسی کرده است. دز شرایط تأکید بر دقت. به شرکتکنندگان
گفته شد از فاصله ششمتری (کودکان) و ۱۰ متری (بزرگسالان) باتوپ تنیس بهسوی مرکز هدفی
با قطر ۲/۴۴ متر نشانه گیری کنند. در وضعیت تأکید بر بهگارگیّری؛بیشترین نیرو به شرکتکنندگان
گفته شد از همان فاصلهها توپ,زا با بیشتژین"نیروی ممکن بفسوی همّان.هدف پرتاب کنند. نتایج
نشان داد که در شرایط تأکید بر بهکارگیری بیشترین نیرو از پنج مولفه پرتاب» سطح چهار موّلفه
(بهجز تاب دستبهعقب) در افراد مذکر افزایش یافت؛ ولی تنها اثر تغییر به تکلیف نیرو در
شرکتکنندگان مونث دیده شد؛ به این شکل که.در مولغه پاها و تنها در دختران چهارساله, افزایش
روی داد. لانندورفر (۷) معتقد است که آثار متفاوت دستکاری تکلیف بر دختران و پسران شاید
بهدلیل تفاوت جنسیتی در نیروی نسبی موردنیاز برای پرتاب به فواصل برابر باشد. ارزش این
دستاوردها از آن جهت است که نشان داد قیود مربوط به نیازهای تکلیف» مانند هدف تکلیف. اثر
زیادی بر سطح موّلفههای الگوی پرتاب دارد. روبرتن (۱۳) پرتاب کیسههای نخود (با تأکید بر
به کاربردن بیشترین نیرو) را در دختران و پسران سه تا هشتساله از فواصل ۲/۴۴ متر (کوچکترها)
و ۳/۳۵ متر (بزرگترها) بهسمت چهار وضعیتبدون هدف. هدف ثابت. هدف با تغییر مکان دربین
کوششها و هدف با تغییر مکان درهنگام انجام هر کوشش, بررسی کرد. نتایج این پژوهش نشان داد
که دراثر دستکاریهای انجامشده» سطوح مولفههای بازو ساعد. تنه و پاها تغییری نمیکنند.
بررسیهای دقیقتر نشان داد در وضعیتی که جایگاه هدف درهنگام انجام کوششها تغییر میکرد.
تعدیل اندکی در سرعت پرتاب توپ دیده شد؛ ولی این تعدیلها بهاندازهای نبود که باعث تغییر حرکتی
آشکاری در سطح هریک از مولفههای الگوی پرتاب شود. محدودیتی که در پژوهش روبرتن (۱۳)
وجود دارد این است که معیارهای ارزیایی مولفهها اغلب کیفی هستند. چوی» هاوکینز و لانگلی!
(۱۱) الگوی پرتاب از بالای شانه با یک دست چهار کودک چهار ساله را درنتيجه تغییر ارتفاع هدف
(حلقهای به قطر حدود ۵۰ سانتیمتر) نسبت به دید افقی درطول هفت هفته و با یک طرح
تکآزمودنی بررسی کردهاند. نتایج این پژوهش نشان داد که بیشتر این کودکان برای پرتاب توپ
بهسوی هدفی که در ارتفاع بالاتر (۱۹۰ سانتیمتری در برابر ۵۶ سانتیمتری) قرار داشت. با بالاآوردن
بازو نسبت به سطح شانه در دست پرتاب و موقعیت آرنج الگوی بالیدهتری از خود نشان دادند؛ ولی
در این وضعیت» کودکان بهجای گامبرداشتن میپریدند و روی پنجه بلند میشدند.
چوی و همکاران (۱۱) نشان دادند که وضعیت هدف (تغییر ارتفاع هدف زير و بالای دید افقی) یک
قید اثرگذار بر الگوی پرتاب کودکان است. محدودیت این پژوهش آن است که در آن تغییرپذیریهای
احتمالی الگوهای انتخابی]/ ترجیکوونودها الا اه #امجاچسنله کمتوجهی به اهمیت
اندازه توپ و ویژگیهای هدف در پژوهشهای رشد حرکتی تنها این نیست که در بخش روششناسی
درخصوص ویژگیهای هدف و اندازه توپ به کاررفته در اندازه گیریها توضیحاتی ارائه شود. يا اینکه
در پژوهش بدون هیچ زیربنای نظری» تنها یک یا چند چیز (مانند اندازه توپ يا هدف تکلیف) را تغییر
داد و آثار این تغییرات را بررسی کرد؛ بهجای آن» نخست نیاز است یک دیدگاه یا مدل رشدی دراختیار
داشت تا به یاری آن بتوان فرضیههای روشن مرتبظ با تغییر این عوامل را بهصورت تجربی آزمود. در
پژوهش حاضر کوشش میشود که این محدودیت ازمیان برداشته شود؛ بنابراین» با وامگرفتن از رویکرد
نظری سیستمهای پویا (۲-۴) و مدل قیود نیوول (۵» ۶)» فرضیههای قابلآزمون نوشته شدند و آزمایش
شدتد. اذر این ادیدگاه نظری لینفاخیف کلاارمغزح پاست/ ایا ریک اگوی خرکتی ويژه در دامنه
مشخصی از قیود فردی» محیطی و تکلیف (که به آنها پارامترهای کنترل میگویند)» باثبات خواهد
ماند؛ ولی اگر تغییراتی در یک يا چند قید ایجاد شوند شاهد بروز تغییرات کیفی در پاسخهای حرکتی
خواهیم بود. توضیح بیشتر اینکه. با پیدایش بیتباتی گذرا برای چیرگی بر مشکل حرکتی پیشآمده
از یک الگو به یک راهحل بهینه جدید (الگوی حرکتی جدید)» گذار (انتقال)۲ صورت میگیرد. در این
بیثباتی» شاید نسخههای گوناگونی از یک الگوی حرکتی يا چند الگوی حرکتی متفاوت مشاهده
افزونبر آنچه گفته شد محدودیتهای پژوهشهای مرورشده پیشین میتوانند انگیزه و زمینه انجام
پژوهش دراینزمینه باشند. ازجمله این محدودیتها آن است که تاکنون در پژوهشی آثار وضعیت
قرارگرفتن هدف بر الگوهای پرتاب کودکان بررسی نشده است. نکته قابلتوجه دراینارتباط آن است
که در آزمونهای ارزیابی وضعیت رشد مهارتهای حرکتی درشت. به ویژگیهای بومشناختی مرتبط
با ویژگیهای هدف (مانند وضعیت/ موقعیت قرارگرفتن» اندازه یا شکل) کمتوجهی شده است؛
بهعنواننمونه» در آزمون پرتاب توپ که یکی از مهارتهای زیرمقیاس کنترل شی در آزمون رشد
حرکتی درشت (۱)767/1 (۱۴) است. کودک موظف است توپ تنیس را از فاصله ۶/۱۰ متر (۲۰
پایی) با شدت بهسوی دیوار پرتاب کند. روشن است که معیار ارزیابی تنها شدت ضربه (تولید بیشترین
نیرو) است و دقت در انجام تکلیف (هدف پرتاب) اهمیت چندانی ندارد و آثار احتمالی تغییر ویژگیهای
هدف در این آزمون دیده نشده است. بهکارگیری معیارهای ارزیابی کیفی (بهجز بخشی از پژوهش
چوی و همکاران (۱۱))» دیگر محدودیت آشکار در پژوهشهای مرورشده پیشین است.
هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی تغییرات الگوهای پرتاب کودکان درنتيجه تغییر دو قید مرتبط
با نیازهای تکلیف بود. بدینمنظور» :در طرح پژوهش با دستکاری:(الف) وضعیت قرارگرفتن هدف و
(ب) اندازه توپ» افزونبر ارزیابی الگوهای مورداستفاده برای پرتاب در کودکان پنج و ششساله
پارامترهای سینماتیکی ملفههای پرتاب: ترجیحی این کودکان:اندازهگیری و تحلیل شدند. منطق
نظريه سیستمهای پویا و مدل قیود نیوول حکم میکند. که با تغییر قیود تکلیف (در این پژوهش,
ویژگیهای فیزیکی هدف شامل وضعیت قرارگرفتن هدف و اندازه/ قطر توپ)» کودکان الگوهای پرتاب
گوناگونی از خود نشان دهند و شاید در رما هط پیراول آشکاز شوند. جستوجوی ماانظان
داد که پیش از این پژوهش» در پژوهش دیگری بهطور همزمان آثار تغییر این دو قید بر الگوهای
ترجیحی و ویژگیهای سینماتیکی پرتاب کودکان بررسی نشده است. ازسویدیگر پژوهشهای
گذشته دانش کافی فراهم نکردهاند تا با بهرهمندی از آن بتوان درباره آثار این قیود بر الگوهای پرتاب
کودکان به نتیجهگیری قطعی رسید. با بررسی تغییرات پویا در رشد مهارتهای حرکتی پایه.
ازیکطرف بینش خوبی درباره ویژگیهای هماهنگی و کنترل این دسته از حرکات در کودکان فراهم
میشود و ازسویدیگر شاید بتوان شرایط و متغیرهایی را که ظرفیت پیشرفت یا پسرفت روند رشد
حرکتی دارند» تعیین کرد و محیط رشدی مناسبتری را برای رسیدن به مراحل پيشرفته مهارتهای
در چهارچوب یک طرح درونآزمودنیها ۲۴ کودک (۱۳ دختر و ۱۲ پسر) پنج یا ششساله از کودکان
مهد کودک و پیشدبستانی دانشگاه اصفهان» در این پژوهش بهصورت داوطلبانه مشارکت کردند. تنها
کودکانی گزینش شدند که جز بینایی اصلاحشده (استفاده از عینک)» مشکلی برای انجام آزمونهای
پژوهش نداشتند و وضعیت انجام مهارتهای حرکتی پایه آنان متناسب سن آنها بود. برای ارزیابی
وضعیت رشد حرکات درشت این کودکان» از معیارهای خردهآزمون مهارتهای کنترل شی» در آزمون
رشد حرکتی درشت. (701/0-3) استفاده شد که در پژوهشهای گذشته برای جامعه ایران
روانسنجی شده است (۱۵). پیش از شرکت کودکان در پژوهش, از والدین آنها رضایتنامه گرفته
شد. اطلاعات آماری مربوط به سن» جنسیت. طول قامت.» طول ساعد وجب و نسبت قطر توپ بزرگ
به وجب نمونه» در جدول شماره یک خلاصه شده است.
جدول ۱- سن. قامت. طول ساعد. وجب. و نسبت قطر توپ به وجب شرکتکنندگان (تعداد -۲۴).
سر ۳۱۲۲ ۵۸۳ ۹ ۰ ۹۱۰۴/۹۲ ۸/۶۷ ۱۲۴۲۴۵۸۹۳ ۱۳۲ ۸ ۶
دختر ۱۲ ۵/۹۲ ۹ ۱۳۵۰ ۶/۷۴ ۲۴۹۲ ۲۳۱ ۱۱۷۷ ۹۴ ۱۹۹
کل ۲۴ ۵۸۸ ۴ ۱۰۴۲۱ ۷۶۳ ۲۴۷۵۶ ۱۸۲ ۱/۹ ۰ ۸
با توجه به هدف پژوهش» شرایط به این شکل دستکاری شد. که از یک حلقه هولاهوپ پلاستیکی به
قطر یک متر استفاده شد که در دو وضعیت افقی و عمودی و درراستای دید افقی (سطح/ ارتفاع چشم)
کودکان تنظیم و ثابت میشد. از توپهایی با قطرهای شش سانتیمتر و ۱۲ سانتیمتر استفاده شد.
با توجه به نتایج پژوهش برتون و همکاران (۱۰) و براساس اطلاعات جدول شماره یک. نسبت قطر
این توپها به وجب کودکان شرکتکننده در پژوهش کمتر از معیار ۱/۵ بود. توپها پلاستیکی و به
رنگ قرمز ولی با وزن یکسان انتخاب شدند. در طرح پژوهش چهار وضعیت فراهم شدند: (الف) حلقه
افقی- توپ کوچک؛ (ب) حلقه افقی- توپ بزرگ؛ (ج) حلقه عمودی- توپ کوچک؛ (د) حلقه عمودی-
توپ بزرگ. از هر کودک خواسته شد از نقطهای که فاصله آن از مرکز حلقه هدف سه متر (نزدیک
سه برابر طول قامت کودکان) بود توپی را که درکنارش روی زمین قرار دارد بردارد و با دست
ترجیحی بهسمت حلقه پرتاب کند. به هر کودک گفته شد توپ را طوری پرتاب کند که از مرکز حلقه
عبور کند؛ ولی از جای خود حرکت نکند (شکل شماره یک). ابتدا, هر کودک در هریک از شرایط دو
پرتاب برای آشنایی با شرایط کار انجام داد و سپس» هر کودک در هر وضعیت ۱۰ کوشش و درمجموع,
یرتاب را با افاسله انتقراحت مان کونشی رما ۰ انیای جرا کرد ترقیب وقمیتها به ,روش
متوازنسازی متقابل (مربع لاتین) همتاسازی شد. درمیان انجام کوششهای اصلی و با یک توالی
تصادفی» هشت کوشش مچگیری (دو کوشش برای هر وضعیت) ارائه و اجرا شدند که در آنها برای
پرتاب از یک توپ تنیس خاکی و یک حلقه با قطر ۰/۵ متر استفاده شد. تنها در کوششهای تمرینی
توضیحاتی مختصر درباره شرایط آزمون داده شد. پیش» درهنگام یا پس از انجام کوششهای اصلی,
بهجز آنچه کودک خود اجرا و تماشا میکرد. هیچ شیوهنامه یا بازخوردی درباره الگو یا نتیجه اجرا
شکل ۱- چیدمان انجام تکلیف (در این شکل برای پرتاب از توپ بزرگ و حلقه افقی استفاده شده است.)
از اجرای همه پرتابهای کودکان با استفاده از یک دوربین دیجیتال سونی سرعتبالا مدل -156
0 فیلم گرفته شد. سرعت دوربین روی ۶۰ فریم بر ثانیه تنظیم شد. دوربین روی یک سهپایه
در فاصله ششمتری هر کودک و در حالت اپتیکال زوم! قرار گرفت. دوربین روی سهپایه جابهجا
میشد تا محور عدسی آن بر بدن کودک عمود باشد و بهطور ویژه در صفحه ساجیتال تصویر تنه و
دست پرتاب» مسیر پرتابه و حلقه هدف ثبت شود (شکلهای شماره یک و شماره دو). برای
کالیبراسیون طول و زاویه بهترتیب از یک متر و یک گونیای استاندارد استفاده شد. فیلمهای ضبطشده
با آستتناده از ترمافزار ذارکقیش کانکتتسری حرقفای تسه ۱۶(1۷) تجربذوتحلیل شقاتت:
پرتابهای ناموفق که در آنها توپ وارد حلقه (هدف) نشد بود (پنج درصد)» حذف شدند و تنها
پرتابهای موفق (۹۵ درصد) ارزیابی و تحلیل شدند. ارزیابی بدینشکل انجام شد که روش
مورداستفاده هرکودک برای پرتاب توپ بهسمت هدف. شامل پرتاب با دو دست. پرتاب یک دست از
زیر شانه و پرتاب یک دست از بالای شانه بهعنوان الگوهای پرتاب ثبت میشدند و نسبت هر نوع
پرتاب به کل پرتابهای موفق, بهعنوان عملکرد (برحسب درصد) درنظر گرفته شد.
با استفاده از روشهای معمول در نرمافزار دارتفیش (۱۶) فیلم اجراهای موفق کودکان که در آن
الگوی ترجیحی پرتاب یک دست از بالای شانه بود» در صفحه ساجیتال تجزیهوتحلیل سینماتیکی
شد. برای محاسبه زوایا و فواصل, از کالیبراسیون دوبعدی در اصفحه ساجیتال استفاده شد. با
درنظرگرفتن شرایط اعمالشده .در شیوه اجرا و محدودیتهای فیلمبرداری از اجرای شرکتکنندگان؛
ازبین پنج مولفه پیشنهادی روبرتن (۱۳)» برای پرتاب یک دست از بالای شانه ویژگیهای سینماتیکی
سه مولفه تاببهعقب, بازو و ساعد استخراج شدند. تجزیهوتحلیل سینماتیکی بدینصورت انجام شد
که با بازبینی لحظهبهلحظه فیلمها در نرمافزار دارتفیش» برای هر پرتاب» زمان پرتاب (۸1» برحسب
)از لحظه شروع پرتاب ساعد به جلو (شکل شمالفادو الف) گارلحظه رهایی توپ (شکل شماره دو
ب)» مشخص و ثبت شد. درطول زمان پرتاب» زاویهسنجیها در بازههای زمانی ۰/۰۱۷
(ثانیه۰/۰۱۷ - ۶۰ + ۱) ثانیهای .انجام رشدند. مسافت, زاویهای پیخودهشده (*۸0. برحسب درجه)
درطی زمان پرتاب (۸1) برای هر پرتاب محاسبه شد و بهعنوان موّلفه تاببهعقب ثبت شد. دو زاویه
شامل زاويه بازو نسبت به تنه در لحظه رهایی؛توپ (٩۲)11۸ و زاويه ساعد نسبت به سطح افق در
لحظه رهایی توپ (۳۸۶)؟ تعیین شدند و بهترتیب بهعنوان دو موّلفه مربوط به بازو و ساعد ثبت شدند
(شکل شماره دو ب). دیگر ویژگیهای سینماتیکی مربوط به مولفه ساعد به این شرح اندازه گیری
شدند. سرعتهای زاویهای ساعد با یک بار مشتقگیری زمانی (در بازههای زمانی ۰/۰۱۷ ثانیهای) از
مسافتهای زاویهای پیمودهشده ساعد درطول زمان پرتاب (۸4) محاسبه شدند و از روی آنها سرعت
زاویهای ساعد در لحظه رهایی توپ (۵» برحسب درجه بر ثانیه) بهدست آمد. با یکبار مشتق گیری از
سرعتهای زاویهای ساعد در طول زمان پرتاب (۸1) و درنظرگرفتن لحظه رهایی توپ» شتاب زاویهای
ساعد در لحظه رهایی توپ (0» برحسب درجه بر مجذور ثانیه) محاسبه و ثبت شد. فاصله نوک انگشت
بزرگ دست تا زائده آرنجی (برحسب 2) محاسبه شد و بهعنوان طول ساعد (۲) ثبت شد. سرعت
خطی, ساعه: قر لحظه رای وب ( بوجسب سانتیمقر بر تایه ما انتفاده از ووابط حاکم بین
متغیرهای خطی و زاویهای (۵ * ۲ < ۷) محاسبه و ثبت شد.
شکل ۲- زاویهسنجی در پرتاب از بالای شانه. شروع پرتاب ساعد به جلو (الف). لحظه رهابی توپ (ب)
میانگین (و انحراف استاندارد) اطلاعات سینماتیکی پرتابهای هر کودک در هریک از وضعیتهای
طرح پژوهش محاسبه شدند و بهعنوان متغیرهای وابسته درنظر گرفته شدند. طرح پژوهش از نوع
درون آزمودنیها با دو عامل اندازه توپ و وضعیت قرارگرفتن حلقه در سطح دید افقی کودکان بود.
برای تحلیل آماری اطلاعات جمعآوزیشده از آزمون ۳ به روش تحلیل واریانس و آزمون ۲ استفاده
شد. برای تعیین اندازه اثر از شاخص مجذور آیتای سهمی (,۱)۵ (۱۷) استفاده شد.
مشاهده و ثبت الگوهای مورداستفاد کودکان برای پرتاب نشان داد که ازمجموع ۲۴ کودک
مشارکتکننده در پژوهش» ۱۰ کودک (شش پسر و چهار دختر) در کوششهای اوليه خود از الگوی
پرتاب دودستی (درکل» هشت درصد از کل پرتابها بهویژه هنگام استفاده از توپ بزرگتر: شش
از زیرشانه (درکل» ۱۳ درصد از کل پرتابها) استفاده کردند؛ ولی پس از
چند (حداکثر چهار) کوشش اولیه. تغییر الگوهای حرکتی ازبین رفت و همه کودکان از یک الگوی
واحد برای پرتاب استفاده کردند؛ بهطوریکه پاسخ حرکتی ترجیحی الگوی پرتاب یک دست از بالای
اطلاعات مربوط به مقادیر متغیرهای سینماتیکی الگوی حرکتی پرتاب یک دست از بالای شانه.
برحسب اندازه توپ و وضعیت قرارگرفتن حلقه در کودکان موردبررسی در جدول شماره دو خلاصه
جدول ۲- ویژگیهای سینماتیکی پرتاب از بالای شانه برحسب وضعیت حلقه و اندازه توپ (تعداد - ۲۴)
(درجه) (درجه) (درجه) (درجه بر ثانیه) (سانتیمتر بر ثانیه) (درجه بر مجذور ثانیه)
7 استاندارد 7 ۲ استاندارد استاندارد یانگین استاندارد استاندارد یانگین 7۳ استاندارد
کوچک ۵۴/۲۱ ۲۱/۹۰ ۱۱۲/۱۴ ۹۱۴/۶۵ ۱۴/۳۵۸۹/۱۵ ۱۳/۹۵ ۵/۸۳۳ ۳ ۱/۵۹ ۱۱۳۵ ۶۲
بزرگ ۵۳/۳۷ ۱۸/۵۴ ۱۱۶/۷۶ ۱۲/۰۸ ۶۸/۶۳ ۱۸/۵۷ ۱۳/۳۹ ۳۸۴ ۳۲ ۰/۸۳ ۱/۱۸ ۵۸۳
کوچک ۶۱/۷۴ ۲۲/۷۹ ۱۰۶/۱۷ ۱۵/۰۸ ۵۱/۱۸ ۱۷۶۶۰۱۵/۴۴ ۵/۹۷ ۴۲۳۸ ۱۳۲ ۱۸۵ ۴
کابزرگ ۶ ۱۶/۰۰ ۱۰۶/۰۶ ۱۶۲۰ ۵۵/۲۱ ۱۴۱۴۶۱۷/۹۴ ۳/۴۳ ۴ ۰/۹۴ ۱/۵۶ ۵۵
توضیح: مسافت زاویهای پیموده شده در طی پرتاب (4۸0) زاويه بازو در لحظه رهایی توپ (1۸]» زاويه ساعد در لحظه رهایی توپ
(۳۸)» سرعت زاویهای ساعد در لحظه رهایی توپ ((0)» سرعت خطی ساعد در لحظه رهایی توپ (۷)» و شتاب زاویهای ساعد در لحظه
پیش از بررسی متغیرهای الگوی پرتاب یک دست از بالای شانه لازم بود مشخص شود آیا دو عامل
جنسیت و رده سنی تفاوتی در اندازه قامت. طول ساعد و وجب نمونه داشتهاند یا خیر. بررسی آثار دو
عامل جنسیت و رد سنی در انداژههای بدیل نمونه با تفاکه"ازاتحلیل واریانس عاملی دو (دختر يا
پسر) * دو (رده سنی چهار یا پنج سال) نشان داد که برای هیچیک از سه متغیر اندازه قامت. طول
ساعد و وجب» آثار دو عامل جنسیت و رده سنی معنادار نیستند (برای تمام موارد
5 <, ما > (22 ,5)1)» بنابراین» اطمینان حاصل شد که نموئه انتخابی از این نظر همگن بوده
برای بررسی آثار وضعیت قرارگرفتن هدف (حلقه) و اندازه توپ بر هریک از شاخصهای
اندازه گیریشده الگوی حرکتی پرتاب یک دست از بالای شانه, از یک طرح تحلیل واریانس دو (انداز
توپ: کوچکه بزرگ) * دو (وضعیت حلقه: افقی, عمودی) با تکرار سنجش روی هر دو عامل استفاده
نتایج تحلیل واریانس برای مسافت زاویهای (۸0)» نشان داد تنها اثر اصلی وضعیت حلقه
9 ,۳-0.029 ,543-(23 مل) معنادار است و دیگر آثار شامل» اثر اصلی اندازه توپ
1 ,7-0.64 ,5.43-(23 م3)1 و اثر تعاملی 0.002-,ق1 ,870.85 ,23(70.04 ,7)1 معنادار
نیست. در نتیجه» زاويه پیموده شده دست کودکان در پرتاب به سمت حلقه عمودی ( ,60.70-/71
5-4) بیشتر از وضعیت حلقه افقی (50-17.01 ,53.79-]۸) بوده است. و اختلاف! زاویهای
این دو وضعیت ازنظر آماری معنادار است (۳-0.001 ,6.91+6.14 :1016۳۷۵1 9590604106066 + 0).
نتایج آزمون تی تکنمونهای» که در آن زاويه بازو در لحظه رهایی توپ (13۸) با مقدار ثابت (زاويه بازو
نسبت به تنه در سطح شانه: *90<-۳1۸) مقایسه شد نشان؛دادآدر هر یک از چهار وضعیت طرح تحقیق
(جدول شماره دو) بازوی کودکان در لحظه رهایی توپ به میزان معنادار از سطح شانه بالاتر بوده است
(3.>0.001 ,23(<4.86)ا)» و در کل*جهارز وضعیت نیز بازوی+کودکان در لحظه رهایی توپ
(*11۸۳110.28+12.26) بالاتر از سطح شانه قرار داشته است (7>0:001 ,8.11-(1)23 + 4٩
258 :116۳۷۵ 95900001100066). نتایج تحلیل واریانس: برای زاويه بازو در لحظه رهایی
توپ (۴1۸) نشان داد تنها اثر اصلی وضعیت حلقه 1۳۳0.40 ,270.001 ,23(715.20 ,1)1 معنادار
است و دیگر آثار شامل, اثر اصلی اندازه توپ 12.0.05 ,770.28 ,23(71.24 ,3)1 و اثر تعاملی ,۳)1
2 ,770.09 ,3.16-(23 معنادار نیست. در نتیجه زاويه بازوی کودکان در لحظه رهایی توپ
به سمت حلقهای که در وضعیت افقی (51-11.67 ,11-114.45) قرار داشته است بیش از زمانی بوده
که حلقه هدف در وضعیت عمودی,.(510<14.80 ,11-106.11) بوده است و اختلاف زاویهای این دو
نتایج تحلیل واریانس برای زاويه ساعد در لحظه رهایی توپ (۳۸) نشان داد تنها اثر اصلی اندار
توپ ۳0.23م1۳۴ ,۳-0.015 ,6.86-(23 ,۳)1 معنادار است و دیگر آثار شامل اثر اصلی وضعیت حلقه
۱۳2 ,2۶0.49 ,0.49-(23 ,)۳ و اثر تعاملی 1۸0.04 ,۳-0.34 ,23(70.96 ,۳)1 معنادار نیست.
بهاین ترتیب» زاويه ساعد در لحظه رهایی در پرتاب توپ بزرگ (510*12.70 ,17-57.92) از نظر آماری
بیش از هنگام پرتاب توپ کوچک (510-12.70 ,۸-50.67) بوده است ( 959000:06 + ۸
نتایج تحلیل واریانس برای سرعت زاویهای ساعد در لحظه رهایی توپ (0) نشان داد تنها اثر اصلی
وضعیت حلقه 12۶-0.27 ,370.008 ,23(7<8.57 ,۳)1 معنادار است و دیگر آثار شامل» اثر اصلی اندازه
توپ اثر اصلی اندازه توپ 0.10-,2( ,270.12 ,2.63-(23 ,8)1 و اثر تعاملی ,۳70.08 ,23(*3.28 ,1) 7
1212 معنادار نیست. بهاینترتیب» سرعت زاویهای دست کودکان در لحظه رهایی توپ در هنگام
پرتاب به سمت حلقه عمودی (570<3.04 ,81-16.15) نسبت به وضعیت حلقه افقی ( ,13.17-/1
50-9) افزایش داشته است (7-0.008 , 2.98+2.11 :1016۳۷۵ ۵06066 9596 +0)
نتایج تحلیل واریانس انجامشده برای سرعت خطی ساعد در لحظه پرتاب (۷) نشان داد تنها اثر اصلی
وضعیت حلقه 72۳0.27 ,۳۶0.007 ,23(78.65 ,۳)1 معنادار است و دیگر آثار شامل» اثر اصلی اندازه
توپ 12۳0.10 ,۳-0.12 ,23(72.60 ,)3 و اثر تعاملی 1200.11 ,770.10 ,23(7*2.96 ,7)1 معنادار
نیست. بهاینترتیب» سرعت خطی دست کودکان در لحظه رهایی توپ پرتابشده به سمت حلقه
عمودی (517-0.85 ,4.01-/۸) نسبت بهاوضعیتی که حلقه افقی (57<1.00 ,1-3.27/) بوده افزایش
نتایج تحلیل واریانس انجام شده"برای شتاب زاویهای ساعد در لحظه رهایی توپ (») نشان داد اثر
اصلی وضعیت حلقه 1200.37 ,0<0.001 ,۳)1,23(7213.26 و اثر اصلی اندازه توپ ,23(74.80 ,7)1
7 ,70.04 معنادار است» ولی اثر تعاملی 1۳۳0.01 ,270.68 ,23(70.17 ,3)1 معنادار
نیست. در نتیجه شتاب زاویهای دست کودکان در لحظه رهایی توپ پرتابشده به سمت حلقه عمودی
(50-0.44 ,1/1-1.70) بیش از زمانی بوده که توپ به سمت حلقه افقی (517-0.42 ,1.26-<۸) پرتاب
شده است ( ۳-0.001 ,0.44+0.25 :116۳۷۵1 ۳۵6۵ دم 6 -* 0). همچنین» شتاب زاویهای دست
کودکان در لحظه رهایی توپ. کوچک (51-0.42 ,۸-1.60) نسبت به زمان پرتاب توپ بزرگ
(510*0.38 ,3/171.37) بیشتر بوده است (7-0.001 ,0.23+0.22 :1016۳۷۵1 ۵06006 9596 + 0).
تحلیلهای تکمیلی برای بررسی اثر عامل جنسیت بر هر یک از شاخصهای اندازه گیری شده برای
پرتاب یکدست از بالای شانه با استفاده؛از طرخ*تحلیل واریانس مخلوط ۲(جنسیت: دختر پسر) *«
(اندازه توپ: کوچک. بزرگ) * ۲(وضعیت حلقه: افقی عمودی) با تکرار سنجش روی دو عامل آخر
نشان داد اثر اصلی جنسیت و آثار تعاملی مرتبط با عامل جنسیت در هیچیک از شاخصهای
اندازه گیری شده معنادار نیست (برای تمام موارد: 8۳0.05 ,22(>1 ,۳:)1).
در پژوهش حاضر آثار قیود بر پاسخهای حرکتی پرتابکردن در کودکان بررسی شدند. در
روششناسی» دستورالعملی درخصوص روش اجرای پرتاب داده نشد و شرایطی ایجاد شد که کودکان
به تصمیمگیریهای خاص مجبور نشوند. قیود مربوط به ویژگیهای تکلیف شامل توپ و هدف عبارت
بودند از: (الف) اندازه توپ» (ب) وضعیت قرا رگرفتن هدف, (پ) فاصله تا هدف (ت) شکل هدف و (ث)
انداز هدف. قیود مرتبط با فرد (پرتابگر) عبارت بودند از: (الف) سن (ب) جنسیت. (پ) انداز وجب
و (ت) شرایط دید افقی/ قرارگرفتن هدف در ارتفاع چشم. الگوهای انتخابی کودکان برای پرتاب
بهعنوان پاسخهای حرکتی ارزیابی شدند و مولفههای الگوی ترجیحی تحلیل سینماتیکی شدند.
همان گونه که در مقدمه نیز بیان شد» نسبت انداز توپ به اندازه دست یک عامل تعیینکننده در
انتخاب الگوی پرتاب در کودکان است (۱۰). با درنظرگرفتن این مهم» در طرح پژوهش این ویژگی
بهعنوان یک قید مرتبط با ویژگیهای فردی کنترل شداو توپهایی با قطر متناسب با انداز دست
کودکان (نسبت قطر توپ به اندازه دست کمتر از ۱/۳) انتخاب شدند. با ثابتکردن اهداف در سطح
دید افقی (ارتفاع چشم) هر پرتابگر نسبت به زمین» که با قامت کودکان متناسب بود این ویژگی نیز
بهعنوان یک قید مرتبط با فرد کنترل شد. با انتخاب کودکان پنج یا ششساله دیگر قید مرتبط با
ویژگیهای فردی؛ یعنی سن نیز کنترل شد. با تعیین فاصله سهمتری برای پرتاب و استفاده از
حلقههای هولاهوپ به قطر یک متر که بهعنوان هدف استفاده شدند» علاوهبر کنترل قیود فاصله.
شکل و اندازه هدف اينگونه فرض شد که کودکان تجربه و آشنایی قبلی با این تکلیف نداشتهاند و
درنتیجه. پرتاب توپ بهسمت این حلقهها در این فاصله تکلیفی جدید برای آنها خواهد بود. تلن!
(۳. ۴» همچنین گیجن و گچل۱۸(۲):تأکید کردهاند که در بررسی روابط پویا بین قیود» جدیدبودن
تکلیف: بسیاز مهم آست؟ زیراد هذف: آشکارسازی فرایی است که پیام/ نیج تجربیات گذشته
نباشد. درهمینراستا در طرح پژوهش» وضعیت قرارگرفتن حلقههای هدف بهصورت افقی و عمودی
در سطح دید افقی کودکان تغییر کرد. هدف, پرتاب توپ به مرکز حلقه بود. با تغییر وضعیت قرارگرفتن
حلقه» مشخص است که شعاعهای نور برای تشخیص و ادراک مرکز هدف دو نمای ویژه و متفاوت
دارند. پیشبینی این بود که تفاوت در وضعیت ادراکی هدف بههمراه تغییر اندازه توپ, به شکلی پویا
ارزیابی الگوهای پرتاب نشان داد که معدودی از کودکان و تنها در کوششهای اول از الگوی پرتاب
دودستی يا پرتاب یک دست از زیرشانه (بیشتر درهنگام استفاده از توپهای بزرگ) استفاده کردند؛
ولی پس از چند کوشش,» همه کودکان برای پرتاب از الگوی پرتاب یک دست از بالای شانه استفاده
کردند. مشابه پژوهشهای پیشین (۱۱-۹)» نتایج پژوهش حاضر نیز نشان داد که اغلب کودکان در
زسان استقاده از قوپهایی که نسیت قطر قوب به پهنای وجب کستر از ۱/۲ استه کانیتی از پرقاب
یک دست از بالای شانه استفاده میکنند؛ باوجوداین, برخی از کودکان در کوششهای اولیه از الگوی
پرتاب زیرشانه و پرتابهای دودستی نیز استفاده میکنند. از دیدگاه سیستمهای پویا شاخه
بومشناختی (۲-۴ کوذکی که تجربه زیادی در پرتاب: نداشته است» وقتی ذر شرایط پرتاب: قرار
می گیرد برای رسیدن به ثبات پویا بهسمت جاذب قویتر سیستم متمایل میشود. همان گونه که نتایج
پژوهش نیز نشان داد و اغلب ما نیز شاهد بودهایم» الگوهای حرکتی ناهماهنگی در رفتار کودکان دیده
میشوند. تغییرپذیریهایی که در اجرای الگوهای حرکتی بروز میکنند ممکن است نتيجه تلاش برای
دستیابی به تعادل میان قیود یا نشانه وجود یک جاذب قویتر در سیستم برای رسیدن به ثبات باشند.
براساس آنچه درمورد ویزگی دایوه یه حرکتی اه ول شگهست (۲-۴) مشاهده آینگه
برخی از کودکان در برخی از کوششهای اوليه خود از پرتابهای زیر شانه یا الگوی پرتاب دودستی
استفاده کردهاند. میتوان اینگونه تبیین کرد که کودکانآدر موقعیتهایی که با وضعیت هدف جدید
روبهرو شدهاند (مثل قرارگرفتن حلقه در وضیتهای افقی و عمودی یا توپهایی با اندازههای بزرگ
و کوچک) در تلاش بودهاند که در حرکت پرتاب به نظام دینامیکی باثباتتری دست یابند. پرتاب از
زیر شانه مناسب وضعیتهایی است که هدف در زیر دید افقی است؛ مانند هنگامیکه هدف روی زمین
پهن شده است. ازطرفدیگر بهنظر.میرسد. که استفاده از. توپهای کوچک متناسب با اندازه دست
میتواند باعث ترغیب کودکان به استفاده از پرتاب یک دست از بالای شانه شود و انگیزه آنها را برای
پرتابهای ذودستی مانند شوت سگکتلان کزفرومیکنن و جطبه آنچه بیان شد:و با فرنظ رگرقتن
نتایج حاصل از پژوهش, بهنظر میرسد که وقتی اندازه توپ متناسب با دست کودکان باشد و برای
پرتاب هدفی درراستای دید افقی کودکان درنظر گرفته شود. الگوی پرتاب یک دست از بالای شانه
پژوهشها نشان دادهاند که سرعت در از بالای شانه بیشتر از پرتاب از پایین است؛ چون» در
پرتاب از بالای شانه با دامن حرکتی بیشتری میتوان دست را تاب داد و اندامهای بیشتری میتوانند
در یک لحظه به تولید گشتاور نیرو برای پرتاب کمک کنند (۱۹). شاید کودکان نیز مانند پژوهشگران
کشف میکنند که الگوی پرتاب از بالای شانه برای دقت بالاتر» سرعت بیشتر و برد طولانیتر مناسبتر
است: ارطرفدیگر, این آنگای نیز وجوه داره که یرتاب از بالای شاند یگ اگوی ای آست که کودگان
درطول دوران رشد حرکتی آن را کسب میکنند. بیشک» نمیتوان پذیرفت که عمل دست کودکان
برای پرتاب توپهایی با اندازههای مثفاوت بهسمت حلقههایی که در دو وضعیت عمودی و افقی
قرا رگرفتهاند» کارآمدترین روش برای پرتاب و دستیابی به هدف بوده است؛ اما این روش جزو یکی از
راهحلهای ممکن است؛ بهویژه برای کودکان پیشدبستانی که هنوز در مهارتهای پرتابکردن به
بالیدگی و سطح پیشرفته نرسیدهاند. از دیدگاه آموزش غیرخطی (اکتشافی) مهارتهای حرکتی» نتيجه
به کارگیری قیود مختلف درهنگام اجرای چند تکلیف هميشه به انتخاب بهترین نتیجه در اجرای فرد
منجر نمیشود (۲۰). درهمینراستا رویکرد تحلیل تکلیف بومشناختی نیز تأکید میکند که هنگام
اعمال چند قید روی چند تکلیف, باید به نوأموز فرصت داد تا به شکل اکتشافی با الگوهای مختلف
آشتا شود و الگوی مناسب را کشف کند ( ۷0
از دیدگاه سیستمهای پویا بدون داشتن تجربه بسیار زیاد بهآسانی.نمیتوان ویژگیهای یک تکلیف
(مثل پرتاب بهسمت حلقه افقی) را بهتکلیفی دیگر (مثل خلقه؛عمودی) تعمیم داد. بهبیاندیگر,
انتخاب و تولید مسیر پرتاب توپ مناسب برای تکلیف حلقه افقی با جاذب مربوط به تکلیف حلقه
عموذی که از قبل به ثبات کافی رسیواست ای نعلوط ال یچااب یک وضعیت. ذامنهای خاص
از پیامدهای رفتاری است که میتوان.آن را به ایک چاهک تشبیه:.کرد. که در آنجا یک ارگانیسم به
قبانت دینامیکی, میزسد (۴). بهآسانی نمراتی که یت یستمی که به حالت جاذب: باقبانت
خود رسيده است زچاهک سیق) را تفییرشاده اما مکشتمی که گر وظنیت جاذب باقبات: کم امک
کمعمق) قرار دارد». مستعد تغییر است و وقتی در یک تکلیف تازه با مجموعهای جدید از قیود روبهرو
میشود. تغییرات اغلب اجتنابناپذيرند. ازطرفدیگر بهنظر میرسد که پرتاب یک توپ کوچک
بهسمت یک هدف بزرگ (نسبت به قطر توپ) راحتتر از پرتاب یک توپ بزرگ است و ممکن است
باعث ظهور الگوی متفاوتی در اجرای عمل هدفگیری شود. نتایج حاصل از بررسی ویژگیهای
سینماتیکی مولفههای الگوی پرتاب این«پیشگیشهای دیدگاه سیشتمهای پویا تأیید میکند. نتایج
پژوهش بهطور مشخص نشان داد که کودکان پنج تا ششساله برای پرتاب توپهای بزرگ و کوچک
پسمت خلقه عمودی و آفقی, از الگوهای, پرتاب از بالای شانه یکت دست با ترقیبی از امولقههای
سیتماتیکی مثفاوت استفاده کردهاند. کوذکان وقتی نیاز میشد توپ را بفسمت حلقههای غمودی
هدف گیری و پرتاب کنند» همواره بازوی خود را بالاتر از شانه آوردهاند؛ همزمان دست خود را بیشتر
به عقب کشیدهاند و سرعت زاویهای و خطی بیشتر ولی شتاب زاویهای کمتری را به دست خود
دادهاند. این کودکان در زمان استفاده از توپهایی با اندازه کوچکتر به دست خود شتاب زاویهای
بیشتری دادند. يافته مهم این بود که بیشترین تغییرات در ویژگیهای سینماتیکی مرتبط با مولفه
ساعد و آن هم در زمان دستکاری وضعیت قرارگرفتن هدف اتفاق افتاده بود. با توجه به تفاوت هدف
و روششناسی بهکاررفته در پژوهش حاضر امکان مقايسه نتایج پژوهش حاضر با یافتههای
پژوهشهای قبلی که در آنها آثار دستکاری اندازه توپ (برتون و همکاران (٩۰ ۱۰) بینگام و همکاران
(۸)) و وضعیت هدف (تغییر ارتفاع هدف توسط چوی و همکاران (۱۱)) بررسی شده بود» میسر نشد.
يافته اختصاصی پژوهش درخصوص موّلفههای بررسیشده نشان میدهد که با قیود مشخصشده در
روششناسی پژوهش حاضر و در زمان دستکاری وضعیت قرارگرفتن هدف و اندازه توپ, علاوهبر
توجه به موّلفههای تاببهعقب و بازو باید به موّلفه ساعد توجهی ویژه کرد.
تفاوتهای جنسیتی ازجمله قیود فردی اثرگذار بر عمل است: کمابیش اغلب پژوهشها برتری وضعیت
پسرهای پیشدبستانی نسبت به دخترهای این سن را در الگوی.پرتاب از بالای شانه کودکان
پیشدبستانی گزارش کردهاند (برای نمونه هاردی» کینگ. فارل» مکنوین» و هاولت! (۲۳)» اسپساتو
گابارد» والنتینی» و رادیسیل ۲ (۲۴)» يا فولکز و همکاران (۲۵)) (برای نمونه:هاردی و همکاران اسپساتو
و همکاران (۲۴)» فولکز و همکاران (۲۵))؛ ولی نتایج پژوهش.حاضر نشان داد که ویژگیهای
سینماتیکی مرتبط با موّلفههای تاببهعقب. بازو و ساعد در الگوی.پرتاب از بالای شانه کودکان پسر
و دختر پیشدبستانی پنج تا ششساله؛ تفاوت قابلتوجهی نسبت به هم ندارند. دلیل تفاوت بین نتایج
پژوهش حاضر و یافتههای پژوهشهای یادشده این است که در این پژوهشها برای ارزیابی پرتاب از
بالای شانه, معیارهای آزمون رشد حرکتی درشت (۱۴) ملاک قرار گرفتهاند. همان گونه که در مقدمه
نیز بیان شد» در این آزمون کودک باید توپ تنیس را از فاصله ۶/۱۰ متر با شدت بهسمت دیوار پرتاب
کند. مشخص است که معیار فقط شدت ضربه (تولید بیشترین نیرو) است و قت در اجرای تکلیف
اهمیت چندانی ندارد. ازطرفدیگر اندازه توپ بسیار کوچک و برای پرتاب هدف (حلقه يا چیز دیگری)
درنظر گرفته نشده است. بهنظر میرسد که دلیل ازبینرفتن تفاوتهای جنسیتی در مولفههای پرتاب
از بالای شانه در کودکان سنین پنج و ششساله, لحاظکردن فاصله پرتاب کمتر استفاده از اندازه توپ
در متون تخصصی رشد حرکتی,» اطلاعاتی درخصوص نحوه دستکاری اندازه توپ در فعالیتهایی که
برای کودکان ترتیب داده میشوند و در آنها پرتابکردن گنجانده شده است. ارائه شده است؛ ولی
این اطلاعات بیشازحد کلی است و قابلیت استفاده از آنها کم است؛ برای نمونه, هر کویتز! (۲۶) بیان
کرد که در فعالیتهای پرتاب کردن کودکان باید بهتدریج از توپهای سنگینتر و با اندازه بزرگتر
استفاده شود؛ اما هدف این دستکاریها بهطور واضح مشخص نشده است. آیا افزایش تدریجی اندازه
و وزن توپ برای بهبود برد» دقت يا الگوی پرتاب است. یا تنها هدف این است که شرایطی برای کودک
فراهم شود تا با اندازههای مختلف توپ آشنا گردد؟ همچنین» مبانی نظری و تجربی و نیز اندازههای
(معیار) دقیقی برایاینمنظور ارائه نشدهاند. نتایج پژوهش حاضر علاوهبر ارائه زیربنای نظری و تجربی
دراینزمینه, اطلاعاتی را درخصوص آثار قیود بر الگوهای پرتاب کودکان ارائه میکند. یکی از نتایج
ضمنی یافتههای پژوهش این است که معلمان نباید در کلاسهای تربیتبدنی اندازه توپ و ارتفاع
اهدافی را که برای پرتاب درنظر میگیرند. بهعنوان یک معیار مطلق درنظر گیرند؛ بلکه باید ارتفاع یا
وضعیت هدذف و قطر توب مناسب: کود کی رو ات۳ انتغاب کنند:قا تقاوتهای جسمانی
موجوه بین کودکان کنترل شونت موی شک کارت سگرن ها سید زباد باشد لحاظ کردن این
ویژگی برای فعالیت پرتابکردن دشوار است. راهکاری که میتوان با توجه به یافتههای پژوهش ارائه
کرد این است که میانگین ابعاها کیان انداره کسوس باگقامت) برای یک گروه ستی
میتواند معیاری مناسب باشد. همچنین, باید به کودکان فرصت داد تا الگوهای پرتاب مختلف را تجربه
کنند. با توجه به یافتههای پژوهش؛ بهنظر میرسد که کودکان قادرند خواص پویای سیستم حرکتی
خود را درک کنند و با توجه به این ویژگیها بهسرعت الگوی مناسبی برای پرتابکردن برگزینند.
معلمان باید درنظر داشته باشند که وقتیط اندازه توا با اندازه گست کودک متناسب باشد (نسبتی
کمتر از ۱/۲ داشته باشد) و هدف در فاصلهای تقریبا سه برابر قامت و درراستای دید افقی کودک قرار
داشته باشد» الگوی پرتاب. یکدست از بالای شانه یک جاذب برای تکلیف" پرتاب است.
در پژوهش حاضر آثار قیود بر الگوی پرتاب کودکان پیشدبستانی بررسی شد. یافتههای پژوهش
مزایای آموزشی استفاده از قیود برای تولید حرکات مطلوب/ ترجیحی را تأیید کرد. بیشک. نمیتوان
آن دسته از پاسخهای حرکتی که کودکان آنها را درنتيجه شرایط آزمایشی و دستکاریهای تجربی
از خود نشان میدهند اثربخشترین الگوی مهارت پرتاب دانست؛ زیرا هیچ دستورالعمل ویژهای
درمورد پاسخهای حرکتی کودکان داده نشد؛ اما با شرایط فراهمشده در طرح پژوهش کودکان قادر
بودند ویژگیهای فیزیکی را بهعنوان قیود ساختاری تشخیص دهند و براساس آن پاسخهای خود را
تعدیل کنند. استفاده از تکالیفی که مجهز به مجموعهای از ویژگیهای فیزیکی باشند. بسیار مهم
است و میتواند باعث ارتقای توان آموزشی- تربیتی کلاس شود. ساختار کلاسهای تربیتبدنی برای
کودکان پیشدبستانی باید طوری طراحی شود تا به کودک کمک کند به شکل فعال و مثبت حرکات
مختلف را کشف ,و تجربه کتد. کلاس فعال جایی است که حرکتهای کودک به آنچه مربی به او
میگوید» (آموزش داده شده است) محدود و منحصر نشود. در کلاس فعال باید نقش مربی طراحی
تکالیف حرکتی باشد و نیز مربی تسهیلکننده شرایط اجرا و ایجاد شرایط تجربه و اکتشاف برای
شرایط طبیعی (بومشناختی) که کودکان در آن عمل پرتاب کردن (برای نمونه» پرتاب توپ در بازیها
یا ورزشهای مختلف) را تجرید میکنند» مسئلزم آين است. که توپهایی با اندآزههای مختلف را
بهسمت هدفهایی در وضعیت متفاوت پرتاب کنند. کاربرد مهارت پرتاب برای کودکان در ورزشهای
قدرتی مانند هندبال بسکتبال, بیسبال یا استفاده در برخی از اسباببازیهای توپی است؛ اما حتی
در این فعالیتهای حرکتی نیز درجهای؛از دقت در هدفگیری مهم.است و موقعیت یا وضعیت هدف
میتواند الگوی پرتاب را تحتتأثیر خود:قزارههن؛ برای نموّنه"ذاروززشهایی مانند هندبال بسکتبال
و بیسبال. پرتاب با توپهایی بلاژقازه ده اف بهسمت توا ماوت (براتی تموند. در هندبال
دروازه عمودی و در بسکتبال حلقه افقی) اجرا میشود. در این پژوهش, اندازه توپ و وضعیت قرارگیری
هدف بهعنوان دو قید مرتبط با ویژگیهای تکلیف تغییر داده شدند و نتيجه این تغییرات روی الگوهای
حرکت کودکان بررسی شد. طبق نتایج پژوهش حاضر توجه به این متغیرها بهصورت کمی افق دید
تازهای را برای بررسی نقش قیود تکلیف در اجرای مهارتهای حرکتی پایه و کاربرد آنها در آموزش
مهارتهای حرکتی برای کودکان, فراهم میکند. دستاوردهای این پژوهش میتوانند برای پژوهشگران
حيطه رشد حرکتی و مربیان و معلمان تربیتبدنی جالب باشند. ازیکطرف, اعتبار مفاهیم اصلی
دیدگاه سیستمهای پویا در رشد حرکتی آزمون شد.ارطرفدیگر با توجه کم به قیود و متغیرهای
اثرگذار بر الگوهای حرکتی» زاويه دید متفاوتی؛برای بررسی مهارتهای حرکتی پایه فراهم شد. از
دستاوردهای پژوهش میتوان بهعنوان راهنمایی برای تغییر شرایط اجرای تکلیف پرتابکردن در
کلاسهای تربیتبدنی استفاده کرد؛ بدینشکل که مشخص شد ازطریق تغییر يا تثبیت قیود مرتبط با
تکلیف. فرد و محیط میتوان شرایط بهینهای برای آموزش و ارتقای الگوهای برخی از مهارتهای
حرکتی پایه (بهطور خاص, پرتاب کردن) فراهم کرد. همچنین, بهنظر میرسد که با لحاظ کردن وضعیت
هدف و اندازه توپ بتوان شاخصهای ارزیابی مهارتهای پرتابی کودکان را تعدیل کرد و ارتقا بخشید.
در پژوهشهای آینده میتوان آثار دیگر قیود را بر تغییرپذیریهای دیگر الگوهای حرکتی و در دامنه
سنی وسیعتری از کودکان و همچنین آثار تعاملی قیود را بررسی کرد.
نویسندگان وظيفه خود میدانند از تمامی کودکان شرکتکننده در این پژوهش تشکر کنند.
همچنین» از کمکها و همکاریهای ارزنده مدیریت مهدکودک و پیشدبستانی دانشگاه اصفهان
65 بصعتللنط ههار صز دعقم «مامص که عم 30010 بکانآ 11۵16۳505
27 ۵۶ صمقصنودمم فصه آمجصی عط 0۵ 3/1۰ ۳6۶ ,کل ماع ,803 16و
1 0 060۵1006۲ 156 .0000 ,کل 6احقلا0 کل معاعک1 نصا ری عصزم1 00
50)2(:79-5 :1995 .امطل و2 ۸ +عزدع رو عط ۸ اصعص م10 عل 3/007 ۰ 0ع1عط 1
65 75165٩ 602 :9965ع ومع م10 عل ها صمنام دهع 5011-0۳ ۰ 60[عط 1
40 06۷61006۲ صنظ 6000۳5 ,0 ع+مصلنک و هافلم30 ,3/73 700805 نصا ۷0۳۴۰
.336-7 .0 .2002 :6۳ و2001 313010611 :3۸ مصماد0ط .60 2 صمننصعی
۸ :0۳83012200 0660۲ وه کاصنه عم عاعج 1 .لگ 30۳2 ,136 270611
6 (لع00703ه آمعنزعم[م6 ۸ کانلوه م6 ۳۵۵05020 ,۷۷ کزه3 نصا بععهتع م1
:160665 13۵۵۵ ناآ مدعنهمصقطا عنام 200 36660 ومع داهن :0666
8 ,3/6 ۷۷۵۵06 :10 00۳012000 0۶ 006100601 عطا 00۵ کاصنه ید00 1۳3/۰ 2707611
00 0صه دمفاهصنومم و کاهمعظ +صعسللنط ص اصعص م0061 31010۳ دنله م117۸
:10 مکحاهاک 06۲۵1006۵ 0۵۳ اصنعصم ه که همع 6لعقا-3/010۳ .5 12086000167
5 :۵۳ 310۷ .1 باصعصم10ع۷عل امه صهز کعصد ۸0 نله ما7 06ط0 ۲ ,کال
عع 120 کنل ححنخد 0 ج ۶۵۳ 1۵۶۵8 .1 عمط کط ااونصطک ,ی صسحطوصنط
:989 86۲۲۵۳۳۵۰ 86۳۵0 ۳ امطوو2 مجط 7 مصعنصقطاعص لههمع 06۳ احقصی ۸
۵ که 03116۳5 5008 0صقطع0۳ جز عععصقحا 020 ۷6۶6 ما جعع۳ی ,۸7 صماحاظ
۵ 5 021165 ۲308 200 8 که ۳ع صز کدمناهسه ۷ 02/۰ ۷۷16۶۵ ما3 ۳667 ,۸۸7 ۳10ناظ
2 25 03116۳ ۳0۵8 ز کععصقحا) مه مک[ وعاوصها نت۸ کصلا م1 و نمطح
4 :2008 بطمنازدو مد هه ص00۳ لمصد0ج1< ۸۸۵772۳۲3 2008 بصدمناهامد ماقم و
۰ ول فقط09ط1 نصا مفممطفلنط عصنست مادم امه عصنعصقا بخ31۸ دما م8
5۰ مب 76 بط 0عنع/ع0ع16م0ه فصه مممطفلنط عصنسل 6ص م10ععل 1/010۳
:10 60۷106 ع6هنومصصز عطا و فاص ه که [۵ 16 هدعم 100610 3۸۰ 6۳0 0
:04 210 1 06۷610060 جمامه حز دععصد ۸0 کانلوه ,کال م۳۳ ,ال فلع
168۲ ۲۳۵ ۵۶ ۳00۳6 عفن اعصمحل دم عطا و صمناهناه۷ 0۸ اسان مکلط جعاد0طع 1۷
0 200 16208 3/010۳ ۵1 فص 30 دنله 130۵1006-3۳0 3/00 فعوجی
6 م۵۶ ۳۷۵1۵005 ۳۰ ننفقطی م0۸ طعضاتا بت نززدا۵ط1 م۸ صححطقط بط نحص 2/0
۳ 8۲095 ۵۶ ۵۵۲ عطا ۵۶ ص0ن۷۳۹ صقنعم عطا کم نموم عفعصمحل کم
:2019 1067610066 فص هدمآ 3060۳ که لفصوت دنله 30ص م0010
5۰ ۵اه ما۸ ن6۸ .60 7 معاندفمعم امعصصمه طاکس 13 .برع ما مصطع ص1۲ نگ
6 ,0651605 2003 1300۳ ۵0 جز نومه امعم وصه موه 7 صعطمع
ع 2 00۷۵1006۵11 معزععل ما "تقد" عصنزدنا .+ ااعطاع6 باه صعهع0
:6 .7 ۳۵6 فلنط) واحفط صمناف 60 موم فلنط. واجده 1۵۶ کعنانناعه 10۷66۵۲
:8 انم وصقط موه وصه فصقط 0۳ که دمعضسعصصم 0006 هصق عمصعصگ 7 +عصعی
0) بواز عبت داش نعص0 06و۹6 1-0-۵ سوم ما کصمناهناص]
و 6[ 156 .0 مزنه۸ با 832دع 3 8 110065 ناگ و 8۸۵5 مک 2020108 ,7 #مط60
۰ 77)3(:251 :2007 865 ۳006 8۵۷ مصمناق 60 آهعزدوطام صذ مولعم حعمصنلص0
[هعزتچطم وصنطه] ۵ حاعدو مه م۸ تعاواهصه ماه مزع ۳۵010 ۷۷۳۰ کزه0 ,626 صقلطظ
۲۵8 ۶٩ 00۷۵1006۵1 ۵طا ۵ حاعو مه کصعافری عنصهص رل ۸ بط طانصهک و 156160
6 .0 .1994 :87655 3/171 عط1 :175 ,3۸ ,00۳1086 0اه 200
وا[ ما5 0۷6601 [3ا ۳۵0360 .5 11016 و 3/2060 ما ۳۵۳611 مسآ 8صنک ملناآ 11۵707
۳۵20 صز 5ع0ع۳ع]1نل 00067 .34 اانعنوط ,3 نصناصعلد۷ م فحقططاه6 کظ ماهکعع م50
203 0۵۳6 206۷ فلنط6 واسدط بععصمصصوعم اناد خصعصمص و۶ کصعسفلنای
باق 61 ,3710 018675ن8 ,36 01067 ,6 5021100 ,رلک طاعناملجند۳ ,2 1600165 ,71 5ع6لن۳۵
1 300 ده 0۳/65۲ صز صعحغلنطل اممطوعمم غو کللفاد خصعصعمص آماص6 ۳۵۵۵۵
5 :10 .8۳0۵05 جقام هه ادص موه 0 عمصنوصه انما عم 10610 .3 ما13
صالحی حمید. کلانتری پریسا. آثار قیود تکلیف بر الگوهای پرتاب
8 0۵ کاصنه 005۶ م1 اه علاط .2 اسعاصهلم۳ ,3 نطعلد5
:(36) 11 :2019 +«عصصنگ من معط +300 مصعحفلنط) که عصعاد ۳
ادا 0۶ بونوه نصتا مرمفقطع8 2/010۶ ۵۶ جموعه ]2۳0 عاعن م۸9 1۰
1913۵ ۶ بواز 706۳ معنصقط 8106 وک هل 3.5 .2
0اه ۷۷۵۳۵ جعحغلنط ۶و کصمناهسد۷ عصعاهم عصنممحط عط مصمناهو ناه از عنطا 10
65 12) 0۳6لنط 24 ۶و لماما ۸ +کاصنعصم علعه صز وصتعصعط ۵۶ کاصقاآنیم عطا که
6 .و500 6طا صز 160 02نا عم اولسهاص ۷۵1 ۵10 کقعر 6 فصه 5 فعهه ,رکعلقصع1 12 200
5 13۳866۲ هز ک6عمقل مزا عص0ل ک۵ کصنهعدی عاعها ۶ د ق1۵00
6 0 (۳5ع1ع صقن هت 12 .5 هت 6) کععزو الط هه رکمممط م۷6 .کب لقاصممطمط)
انا ۶و کص ام عصنم معط عاطه تمه عط1 کاصنهعصی صنقص عطا که #معغزعصی
0 6۳ ا ۵1 کاصعص و0۳0 عط) که کععصعطا عنامصعصطا عطا فص معاهن اد ۷۷676
۰۹۳-0 ۵ -۵ 1۳6۵۵ کدمنااعصد0 مطع 150 بوع 2 اههه ۷6۳۵ صعاخهم 13۳0۵8
6 30 0صقط-ع00 0۵۷6۳۵00 ما وصعط هت 1۳۵۵ عصنطنبی فصه 1۳۳0۳۹5
عطا ماع ,(عللهط جمعوزط عطا عسزتمحطا جز دمص علعنس 1۳ اع عطا هنز 0ع 0۳6۳
ا 6 156 عصنم معط وصعطع 0 مصفقطععده 56 ما ۶0۵۵ که هم 0۳160
7 6 ,10۳۵۳ ,ملق عطا اه وا اعد و ععصعاکنده عطا 0عل2 ۳۵۷ کنو همه
ماد 0560مطز هط ۵/۵۳۵ عم وصزمحطا وصعطا-عصه فصقطعه که کاصعصوصصم 8۳
06۵6 عطا جز ععهام ۵۵ کععصقا اکمصه اقطا ۵صم؟ معله ۵8 1۳ +کصنهجاعصم
6 ۲۵0۳۵۹۵۵۲ کعصنوص عط1 اصعصمصصهی 1۳ عطا ما الم کع 0۳006
4 کععصقل جتقاصته ۵ معط عصعافری لمعنصقص۵ 1۵۳ کعصعلنبه نامه
65 0016۵1 عطا ۵عععنهکنل ۷۵ امعصم ملع تغل «مامص صذ مادم 3066۲
هنک رام صز کموعع 6م دمناتعند وج الاک مهم وم مه 16۳ کاصنداعصی عصنکت
|
در این پژوهش، تغییرپذیری های الگوهای پرتاب کودکان درنتیجه تغییر قیود تکلیف بررسی شد. روی هم رفته، 24 کودک (12 پسر و 12 دختر) پنج و شش ساله، داوطلبانه در پژوهش شرکت کردند. دست کاری های قیود تکلیف شامل تغییر در موقعیت هدف (حلقه های افقی و عمودی) و اندازه توپ (قطر 6 و 12 سانتی متر) به عنوان قیود اصلی درنظر گرفته شدند. الگوهای قابل مشاهده ای که کودکان استفاده کردند، ارزیابی شدند و تغییرات ویژگی های سینماتیکی مؤلفه های اصلی الگوی پرتاب ترجیحی شرکت کنندگان بررسی شدند. انتقال از الگوی پرتاب دو دست به یک دست و تغییر از پرتاب زیرشانه به بالای شانه در انگشت شمار کوشش های نخستین دیده شد (بیشتر در پرتاب توپ های بزرگ تر)؛ ولی پاسخ حرکتی ترجیحی الگوی پرتاب یک دست از بالای شانه بود. تحلیل سینماتیکی نشانگر حساسیت مؤلفه های تاب به عقب، بازو و ساعد الگوی پرتاب از بالای شانه درنتیجه اِعمال قیود تکلیف موردنظر بود و بیشترین تغییرات در ویژگی های سینماتیکی مرتبط با مؤلفه ساعد رخ داد. یافته های پژوهش شواهدی تجربی برای توجیه تغییرات الگوهای حرکتی در رشد حرکتی برای نظریه سیستم های پویا فراهم می کنند. همچنین، درباره مزایای بالقوه کاربرد قیود برای بهبود فرایند اکتساب مهارت در زمینه های تربیت بدنی بحث شد.
|
45,533 |
401956
|
هانا آرنت» تکثر» حیطه عمومی» حيطه خصوصی؛ پدیدارشناسی» حیات سیاسی.
* دانشجوی دکتری فلسفه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران؛ ایران (نویسنده مسئول) 0770ع.8070211 1061200610۳01202
** استادیار دانشکده فلسفه و الهیات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران» ایران ۰ 070ع.810211 2 78 دص [ه .512
۵۵۵0 40 ۸۵۲۳۳۹۳ ۲۵/۳۵۳۶ 062006 ۳6 ۵1 ۲۵۳۳۳۵ ۵۵ +علوس #وعاطا وال وا عاعز۳ وزط7 کح
هنر» حيطه عمومی؛ تلاشی برای دستیابی به فلسفه هنر آرنت | ۱۹۹
پرسش اين است که اگر آرنت بر آن می شد تا بخش مجرّا و مدوّنی» معطوف به حوزه زیبایی شنا سی به
نگارش درآورد» این بخش چه ابعاد نظری و مدعیّاتی را در بر میداشت. باید اذعان کرد که در نسبت با
حجم کلّی آثار و تألیغات آرنت» بخش مرتبط با حوزه هنر حجم اندکی را تشکیل میدهد؛ امّا اين
بخش؛ حتّی به ذسبت نظریّههای مرتبط با فلا سفه سیا سی او اهمیّت زیادی دارد. آرنت عمیقا به حوزه
هنر» بهویژه ادبیّات و شعر, تعلّقی خاطر دارد. او بخش عمدهای از مطالعات نظری خود را معطوف به
مطالعه نقد سوم کانت نقد قوه حکم کرد؛ اثری که منبع و مأخذ اصلی زیبایی شناسی و تفکر فلسفی در
زمینه هنر در دوران مدرن است. آرنت» در کتاب حیات ذهن (184 .0 ,1978 ,۸۲۵۵) نادیده گرفته شدن
هنر را در آثار فلسفی بزرگ غرب به اندازه نادیده گرفتن و حقیر شمردن امر سیاسی توسّط این فیلسوفان»
شرمآور و مهلک میخواند. یادداشتها و نامههای شخصی آرنت سرشار از اشاراتی به آثار هنری
گوناگون» از جمله اشعار و داستانها و قطعات موسیقی است؛ اگر این اشارات در متن آثار منتشر شده او
دیده نمیشود» هرگز از اهمیت جایگاه و نقش تأثیرگذارحوزه هنر نزد آرنت نمیکاهد.
در این مقاله سعی ما معطوف به اثبات وجود نظریّهای زیباییشناسانه در آثار آرنت است که با شکلی
از خوانش نظاممند» قابل بازیابی ومشاهده خواهد بود. بنا براین» موضوع مقاله این است که اگر به جای
اشارات پراکنده و غیر متمرکز نظریّه زیبایی شناسی آرنت در قالب اثری مدوّن و جداگانه تألیف می شد
آنچه از سوی آرنت «هنر» خوانده می شود واخد کارکردی سیاسی است؛ امّا اين کارکرد سیاسی
نشنتگرفته از محتوا یا معنایی سیاسی از جنس مقولاات علوم سیاسی يا فلسفه نیست. اثر هنری
پدیداری است که به صرف پدیدار شدن» حیطه و قلمرویی خلق میکند که در آن امر سیاسی محقق شده
و تبعاتی سیاسی نیز ایجاد میشود. در این مقاله به بیان چگونگی شکلگیری این سازوکار و بررسی ارتباط
میان قلمرو يا حيطه ظهور هنر (حيطه عمومی) و پدیدارهای هنری» از دیدگاه آرنت میپردازيم. رابطه میان
حيطه عمومی و اثر هنری» رابطهای دو سویه است؛ هر آن چه در حیطه عمومی (با تعریف آرنت از آن) رخ
بدهد سیاسی و هر آن چه در حیطه خصوصی عرضه شود» غیر سیاسی خواهد بود.
به عبارت دیگر» حيطه عمومی و امر سیا سی بهو ضوح در هم تنیدهاند و این درهمتنیدگی در آثار
آرنت چنان نمایان است که نیاز به توضیح ندارد. مطالعات ما بر روی نوشته های پراکنده و
درسگفتارهای آرنت نشان میدهد که امر هنری و پدیدارهای هنری و نیز امر اخلاقی» از آنجا واجد
کارکرد سیاسی میشوند که با حیطه عمومی میآمیزند. البتّه در این مقال» صرفا به مبحث
درهمتنیدگی حیطه عمومی با اثر هنری پرداختهايم و در شرح اين رابطه به مفاهیم دیگری» ازحمله به
1۹ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی - کلامی» سال بیست و یکم» شماره اول» بهار ۱۳۹۸» شماره پیاپی ۷۹
مفهوم تمایز» نظر داشتهايم. نتیجه آنکه تأمل و تعمّق در باب حیطه عمومی و نقش هنر در بر پا داشتن
حيطه عمومی که به نوعی آرمان سیاسی آرنت است» همان فلسفهه هنر آرنت تلی شده است؛
با بررسی آثار موجود آرنت» به اشارات و تأملات اندکی در باب هنر معاصر و هنرهای تحشمی
برمیخوریم؛ بیتوجهی آرنت به این مقولات» شگفتآور است که ابتدا به توضیح آن میپردازیم. آرنت
در فضایی احتماعی زیسته که در حال تجربه تحوّلاتی پرشتاب بوده و این زمینه در حال تغییر» بخش
عمدهای از توجّه اورا به خود جلب کرده است. پاره نخست زندگی او در اروپا میگذرد و پاره دوم»
به صورت تبعید در ایالات متحده و نیویورکی میگذرد که از سال ۷ به بعد به صحنه ازدحام
رویدادهای اجتماعی و تجلّی آوانگارد در حوزه هنر تبدیل شد.
در این دوره» هرگز شاهد ورود آرنت به قلمرو زیباییشناسی فلسفی زمانه خود نیستیم. او هیچ
واکنش و پاسخی به مباحث تئودور آدورنوا آرتور دانتو" ویا مباحثات جاری کلمنت گرینزبرگ" نشان
نمیدهد. البته بهرغم اشارات اندک آرنت به موضع و موضوع هنرهای معاصر مصادیقی از بیانات
آرنت در باب هنر نشان میدهد که او به شذّت"متوخّه آثاز هنری و تحوّلات هنری پیرامون خود است.
اتخاذ موضع انتقادی نسبت به کاپیتالیسم؟ و تبعات آن که بخش عمدهای از تلاشهای حوزه هنرهای
آوانگارد را به خود اختصاص داده بود» با تلاشها و نظریههای فلسفی آرنت همخوانی عمیقی دارد.
وجه تمایز دیگر» در توجّهآرنت و هر آوانگارد بهرویدادها و پدیدّههای پیرامون است. تلقی از اثر
هنری» به عنوان ساحتی فیزیکی و در خود فروبسته که باید به خریدار عرضه شود و در حيطه خصوصی"
او به مصرف برسد» از سوی هنرمندان آوانگارد مورد تردید و نقد جدّی قرار گرفت. این هنرمندان تمایل
داشتند تا اثر هنری را به شکل رویدادی باز و در جریان ارائه دهند که در سازوکار عرضهاش» حيطهه
هنر» حيطه عمومی؛ تلاشی برای دستیابی به فلسفه هنر آرنت | ۱۹۸
عمومی! و حطور مخاطب نقشی اساسی و کلیدی ایفا کند؛ به عبارت دیگر این هنرمندان در
جستوجوی شکل تازهای از بیان زیباییشناسانه بودند تا جایگزین تلقّی قبلی شود. هنر چیدمان۲ و هنر
اجرا" به جای تأکید بر شکلدهی یک فرم در خود فروبسته قطعی,» به جنبههایی همچون برخورد تأملی
فهم آنی و درجریان» رویکرد پروسهای و فرایندی در مواجهه با اثر هنری و ایجاد ساحتی رویداد محور
تأکید میکردند. به اين ترتیب» به نظر میرسد اين هنرمندان با ایجاد تغییرات رادیکال در حوزه شکل اثر
هنری و آرنت با اتخاد نگاهی نو به سه مقوله حیطه عمومی» امر سیاسی و اثر هنری» هریک به نوعی در
تلاش هستند تا حیطه و قلمروی نو برای امر سیاسی متصوّر شوند.
میتوان ادّعا کرد که زیباییشناسی آرنت و نگاه او به حوزه هنر و نگرش فلسفی به این پدید» در
همین حیطه و قلمروی نو قرار میگیرد. آرنت در این زمینه دست به اقدامی اساسی زده است که به نظر از
هر تلاش دیگری در این حوزه ضروریتر و کلیدیتر است. کنار هم قرار دادن دو واژه «زیباییشناسی» و
(امر سیاسی»» هرچند در فلسفه آرنت بارها تکرار میشود و در مباحثات زمانه آرنت تا اندازهای جاری و
رایج است» اما همچنان کلیدی و شگفتانگیز باقی میماند. والتر بنيامین" نخستین کسی است که به
پیوند وهمپستگی غیر متعارف فاشیسیم و پات از یاشنا انهالشاره میکند. به اعتقاد بنيامین» فاشیسم
با لذت ناشی از خشونتورزی و میل به تخریب حیات بشری همراه و همگام شده است و به این نحو
از این میل غریزی» یعنی تخریب» برای زیباییبخشی به اعمال و اقداماتخود بهره برده است. همچنین»
به زعم بنيامین (242 .0 ,2006 ,1360[2010) کمونیسم هم» سعی در سیاسیسازی هنر کرده است. این
دو اقدام» یعنی زیبا کردن سیاست و سیاسی کزدن زیبایی؛ الببّهدو رزوی یک سکهاند.
برای آرنت چگونگی اين رابطه همچنان مجهول و حل ناشدنی است؛ رابطهای که در شرح انتقادی
آدورئو نسبت به تقلید و در مباحثات هایدگر هم به نتیجه نر سیده |است. به واقع» میتوان مدّعی شد که
تضادّ و تعارض میان ساحت زیباییشناسانه و امر سیاسی» در تعارضات نظری آرنت و آدورنو از یکسو
و سرپیچی آرنت از برخی نقطه نظرات هایدگر در باب امر سیاسی از سوی دیگر نمود پیدا میکند.
به زعم آرنت» نگرش و نظریههای آدورئو به شکل ناامیدکنندهای غیر سیاسی هستند و هایدگر هم در
زمینه انديشه سیاسی یک ابله تمام عیار است؛* امّا برای فهم این رابطه» باید چگونه عمل کرد؟
۵. برای آگاهی بیشتر» به این دو منبع مراجعه کنید:
006 310۷ 5و ۷۷۳۵ «اعاوع7 76 صز . جناده۸ اصه و2 .(انصش ب1942) .17 مااصهن۸
:1050زا ۵۵6۲۲۱ 0۳۵ 3761069967 .(0) 36 ووقس 3 صز دون اد جمعع 1۵00 .(1978) .13 م۸
۹ ۱ فصلنامه پژوهشهای فلسفی - کلامی» سال بیست و یکم» شماره اول» بهار ۱۳۹۸» شماره پیاپی۹ ۷
نقطه آغازن بیشکه مبتتی بر این گزاره اسست که هنر در اصل؛ متعلّق به حیطه عمومی است.
هنرمندان در حیطه عمومی دست به آفرینش نمیزنند» بلکه محصول آفرینش خود را در حیطه عمومی به
نمایش میگذارند. در اینجا ناگزیر با عداوتی دیرینه میان شاعری و سیاست مواجه می شویم که بسیار
جدیتر قدیمیتر و | سا سیتر از عداوت میان فل سفه و شاعری است. هنر به سبب استمرار و تداوم
ارزشهای فرهنگی, به قلمروی تعلّق دارد که هنوز وارد حوزه ارزشها و نهادهای فرهنگی نشده است و
تثبیت نیافته است؛ به عبارت دیگر در حوزه ارزشهای موجود و نهادی جامعه نیست.! پیدایی اثر هنری
در چنین زمینهای» سبب می شود که مقاومتهایی پدید آید. اثر هنری» چه آثار بصری» چه آثار ادبی یا
موسیقایی» میتواند به پدید آمدن اقدامات متقابلی بیانجامد که برگرفته از تعارض با تعصّبهای
اجتماعی و هنجارهای تثبیت شده باشد و پا دستکم» به سردرگمی در پیروان اين هنجارها منجر شود.
بسیاری از آثار هنری معاصر اساسا معطوف به تنوع و تعدّد دیدگاهها و حتّی» برای ایجاد تردید در
این تعارض که گویی با ذات هنر آمیخته شاه است و تمابلی که پدید میآورد» در نظریه
زیبایی شنا سی مد صوّر آرنت» نقشی کلیدیایفا خواهد کرد. در عرض مفهوم | سا سی و کلیدی هنر و
حيطه عمومی» مفهوم تکثر" نقشی اساسی در تکوین نظريه مذکور خواهد دا شت. الببّه, باید بدانیم نزد
آرنت حیطهه عمومی به معنای اجتماع و تکثر به معنای تعدّد کلی در جامعه نیست. اين مفاهیم» بیشتر
دلالت بر صورت و شکل درک و دریافت ما دارند: به عبارت دیگر نظریه زیباییشناسی آرنت که در
صدد تدوین آن هستیم» بیش از هر چیز معطوف به پرسشن از درک و دریافت ما بهویژه دریافتهای
حسّی است و بر این اساس؛ آثار هنری باید براساس ظرفیّت: شکلدهی به یک درک» دریافت و تجربه
در اين زمینه» آرنت تلاش میکند تا چالشها و تعارضات نهفته در تاریخ زیباییشناسی و نظریههای
معطوف به دریافتهای حسّی را تجدید و احیا کند و مورد بازنگری قرار دهد. تأکید آرنت پر شکل
پدیدار شدن آثار هنزی و قبعات آن بکیل دریاضغ عواتیر] ز کف میت پافتن یک اثز هنزی» ذرکنار ذو
مفهوم | سا سی حیطه عمومی و تکثر» موجب می شود زیبایی شنانسی نزد آرنت» در واقع» همان شکل
ظهور و بروز اثر هنری و واقع شدن آن در حیطه عمومی باشد."
293-34 .00 .8۳685 بجازو هخآ علد لا :1106 310 معرهعکه امس
۱ آرنت در کتاب میان گذشته و آنده (نک: ص ۲۱۸-۲۱۹) مدّعی شده است که یونانیان با نگاهی مظنون به هنرمندان نگاه
میکردند؛ چرا که به زعم آنان» هنرمندان | شیا را برای اهدافی خاص می ساختند؛ حال آنکه» یک انسان آزاد هرگز | شیا را به
۳ هایدگر در کتاب هنر و فضا(ص ۲۱۰-۲۰۳ به تفاوت فضایی که به وا سطه هنر بر پا می شود وفضا در نسبت با وه طبیعی
هنر» حیطه عمومی؛ تلاشی برای دستیابی به فلسفه هنر آرنت | ۹ ۲۰
اگر فلاسفه از تأثیر پدیدارها بر احساسات ودرک حسّی ما از آنها غافل ماندهاند وآن بخش مهم از
تشخص جهان, یعنی ساحت به حس در آمدني آن را از حوزه نظریههای و مطالعات خود حذف
کردهاند به این دلیل است که هرگاه سخن از دریافتهای حسّی و نحوه عارض شدن ساحت محسوس
پدیدارها بر حواس بشر به میان میآید» تکثر همچون سدّی در برابر رویه اصلی وستّتی فلسفی,
برهم نهاد کردن و سنتزسازی! قرار میگیرد. در فلسفه» دامنه تقریبا لایتتاهی تنوّع و تعدّد پدیدارها به
گزارههایی که اصطلاحا (مدعای صدق» خوانده میشوند. تقلیل مییابد. این غفلت ستّتی فلسفه
مع طلاتی فراتر از بیتفاوتی سنّت متافیزیکی غرب به ساحت م< سوس جهان را دامن میزند. به تبع
همین نقد مهم آرنت یک ادّعای اونتولوژیک مهم پدید میآید: پرسش از وجود به جای «چه هست»"
تنها باید در حالت جمع مطرح شود «هستند»" (20 .0 ,1978 ,ا۸6۵).
وارد کردن بعد تکثر در بعد اونتولوژی؟ به سادگی به تکثر و تعدّد موجودات ب شری ختم نمی شود؛
این مسئله» با همان اهمیّت وارد حوزه آیژههای زیبا هم خواهد شد. اگر چه در بدو امر به نظر میر سد
که مفهوم تکثر به طور طبیعی محدود و معطوف به انستانهاست میتواند مصادیقی در پدیدههای
غیرانسانی يا به بیانی بهتر در پدیدههای مصنوع انسانی یز داشته باشد.* تکترگرایی مدّ نظر آرنت» بیش
از هر چیز با این گزاره همگراست که جهان انسانی ما مملو از پدیدارهای متعلّد و متنوّع است. اين بعد
پدیداری تکثر نتایج و تبعاتی در شکل تلقّی ما از جامعه و آرایش آن دارد. اشکال متکتر و متنوّعی که
جهان ما را ساختهاند» خود گواهی هستند بر تکثر تنیده شده با وود *اهمیّت تکتر در نظریههای آرنت
تا آن حد است که نزد او هر پدیداری بر اسبتاس آن تهشی ریشود. هنر در تمام گونهها و انواع خود
اشاره میکند. به زعم هایدگر» اثر هنری فضنایی را که درون آن قرار میگیرد به نوعی از نو برپا میکند و به نمایش میگذارد؛ حال
آنکه. ابژه طبیعی یا علمی صرفا به سادگی در فضایی قرار میگیرند.
6 نمعهنط۲ .(ط000ه 28۵) ,60۵00 ۵ س۳7 7۳6ص عهصنط 1 که نحص ۸ .(1998) مق مااصعح۸
۶. خاصیّت هستیشناسانه تکثر نزد آرنت» قابل قیاس است با بحث «طبیعت متکتّر مسئله وجود» نزد ژان لوک نانسی. به زعم او
تغیّر و تکثّر ذاتی مسئله وجود است. برای آگاهی بیش نک:
#ناه۲ ,ب۲کصها5 .(ف0 1 بعص 8 0 بش صمعلحقطاعنط ۰) امساظ ممابودنک و50 .(2000) ساع3 هه
۲۰۱ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی - کلامی» سال بیست و یکم» شماره اول» بهار ۰۱۳۹۸ شماره پیاپی ۷۹
دربردارنده کیفیّتی است که تکثر و تنوّع و تعدّد در حیات بشری را گواهی میدهد و این را نمیتوان از
مفشّران و منتقدان مواضعی متفاوت نسبت به نظریههای آرنت درباره مسئله تکثر داشتهاند؛ چنانچه
بخواهیم خوانشهای موجود را طبقهبندی کنیم» به سه دسته اصلی: خوانش هنجاری يا مبنایی!» خوانش
در تطبیق دلالتهای این سه دسته» درخواهیم پافت که دادههای حاصل از این سه خوانش به تبعاتی
متناقض با یکدیگر میرسند. خوانش نوع اوّل» یعنی خوانش هنجاری» به یک خصلت نظری در آثار
آرنت» یعنی ارجاع ندادن اوبه اصلی مشخص يا زمینهای روشن بازمیگردد. با بررسی فکر و نظر آرنت
درمیيابیم که هر ضاد و تعارض سیا سی» از آن روکه راه حلّی هنجارگرایانه ندارد و يا امکان 3 ضاوت
ارزشگذارانه درمورد آن نیست» به سادگی» تبدیل به دعوا و جنجالی ریشهدار خواهد شد. تلقی آرنت از
حیطه عمومی» فضایی است که حاضران در آن» فارغ از هرگونه طبقهبندی خاص» اعم از جنسیّت.
ملعات ,وی اگرق هم آمدهاند واین همان بیارجاعی و فقدان زمینه خاص در آرای آرنت است. در باب این
دیدگاه باید به کته دیگری نیز اشاره کرد: این جنبه مکتوم میتواند. اصلی بالادستی باشد که آرنت تعمدا؛
از تدقیق آن سرباز زده است» تا بتوانددامنهای گستردهتر؛و فراگیّر تربرای مضامین کلانی همچون
متفکران دیگری» از جمله ریچارد. جی. برنستاین؛» بر آن هستند که دیدگاه آرنت و مراد او از تکثّر
هرچند در ظاهر فاقد زمینه هنجاری روشن است. اما در بطن خود دلا لت های هنجاری و مبنایی
واضحی دارد که ابعاد نظری کار او را تا حذّ زیادی به متفر هموطنش» یعنی یورگن هابرماس نزدیک
میکند. به عقیده برنستاین (182-223 .00 ,1983 ,41301081610 هم آرنت و هم هابرماس تلقّی خاصّی
از حیطه عمومی ارائه میدهند که با افقهای فردی و منافع معطوف به شخص, زمینهای مناسب برای
۴ برای درک بهتر مفهوم جهانشمول حقوق بشر به اثر زیر نگاه کنید:
آجمنطاممدمانط2 0۶ ممسه 1 :م10 مروطممعوانط2 آهمناناه۳ 5 اوصع۸ جر عجاه 7٩ ۵ که جانامسا2 ماگ متا
هنر» حیطه عمومی؛ تلاشی برای دستیابی به فلسفه هنر آرنت | ۲۰۲
نهاد سیاست فراهم میآورد. در مقابل این خوانش» سیلا بن حبیب! (-205 .00 ,1996 ,000200
46) معتقد است که آرنت حیطه عمومی را قلمروی برای پاسداری و بر پا داشتن اصول دموکراتیک
میداند؛ او بر آن است که غیاب و فقدان بنیادهای هنجاری و ارزشی در آرای آرنت» زمینهای مناسب
برای خوانش آرای او فراهم میکند که به معنای خاص» مجهّز به شکلی از «اذسان شنا سی کلّی وعام»
باشد. این ادّعا اینگونه تقویت میشود که در آرای آرنت» تمایلی برای ارجاع مفهوم انسانیّت به هیچ
زمینه و هنجار تاریخی يا فرهنگی خاصّ و جزیی دیده نمیشود (195 .0 ,1996 ,0لط2ط0ه8).
از سوی دیگر دانا ویلا" (712-721 .00 ,1992 ,1/111)» آرنت را با فوکو و لیوتار مقایسه میکند که
حيطه عمومی را همچون ذضایی از همگ سیخته و منف صل تلقّی میکنند؛ این البته به این معنا ست که
تکثر موجود در این فضا مانع از تحقق امر رایج و متداول و اصل مورد اجماع در حیات اجتماعی مدرن
خواهد شد. به عقیده او تکثّر اصل مهمی است که در حکم نوعی ابزار سیاسی» محرک تأسیس نهادهای
سیا سی است که تحمّق حيطه عمومی را ممکن میکنند (253 .۲ ,1992 ,هل1ذ/). اگر چه برخی برآنند
که خا صیّت تمایزافکن و تمایزگذار تکتر»ه سبب می شود تا حیات تودهای به شکلی استقرار و قوام یابد.
بانی هانیگ"(159 .00 ,1995 ,۳10۳8) بر آن است که نکثر آرنتی. هم به برابری وهم به تمایز دلالت
میکند. با تمرکز آرنت بر جزنیبودن (منحصربه فرد بودن) امر سیاسی, آرنت تمایز و تفاوت را مکد
میکند. در همینحال» تکثر و خاصیّت تحقّق آن در اعمال موجب میشود که امکان به اشتراک گذاشتن
این تکثّر میان افراد» با وجود تمایز همیشگی؛ محقّق شود.
جودیت باتلر*(151-180 .00 ,2012 ,3410۲) معتقد | ست نکر حاوی این نکته | ست که ما هرگز
نخواهیم توانست زمینه سیاسی» اجتماعی» فرهنگی و مذهبی حیات خود را به عنوان زمینه و بنیادی
قطعی و مشخص برای امر سیاسی و حیات اجتماعی جعل کنیم؛ چرا که هرگز الزامی برای جامعیّت و
مهمترین مبحث ومحل دعوا در زمینه اخلاق و سیاست» گویی دقبقا همین خاصیّت کلی گریز
است. ما برآنیم خوانشی ارائه کنیم که هم خوانش هنجاری و ارزشگذار باشد وهم خوانش جزئینگر و
معطوف به مصادیق و گونههای جزنی و متمایز. تکثر تنها محدود به از سانها وا شکال متفاوت و متنوّع
حیات ب شری نی ست. تکثّر میباید به شکلی از دیالکتیک تمایزمحور منتهی شود که دامنهاش به حوزه
اونتولوژی نیز وارد شود و به تعدّد و تنوّع لشکال ظهور پدیدارها نیز اشاره کند. جستوجو و پرسش
۲۰۳ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی - کلامی» سال بیست و یکم» شماره اول» بهار ۱۳۹۸» شماره پیاپی ۷۹
فلسفی از معنای وجود در همان گام نخست باید با خاصیّت متکتّر مفهوم وجود روبهرو شود.
بعد از این فرگز ممکن نتخواهد بوذ پرسش از معنای وجود را مجذدا به حالت,مقرد و وحذتانگار آن
بازگردانیم. اگر ان خاصیّت مهم و کلیدی فراموش شود. ما به سرعت به سوی دیدگاهی کلّینگر و
جهانشمول پیش خواهیم رفت که بیش از هر چیز با ذاتباوری نزدیک و همگراست. خوانش هنجاری
و ارزشگذارانه مفهوم کیره میتواند موجب غنای نگرش سیاسی و اخلاقی ما شود وبه این پرسش که
جامعه میتواند تبدیل به چه چیزی شود. پاسسخی دقیق دهد. خوانش کلّینگری نیز میتواند ما را یاری
کند تا برای تبیین وجود انسانی مسائلی طرح کنیم. به نظر میرسد» تأکید موکّد آرنت بر سرک کشیدن
مدام به پیش فرضهای اونتولوژیک» به این منظور | ست که وهم کلّینگر این پیشفرضها را اذشا و خنی
کند. اين تلاش و این مدّعای اونتولوژیک» تبعات و تأثیراتی جدّی در حوزه زیباییشناسی خواهد داشت.
تکثر مورد نظر آرنت» بهو ضوح دارای ابعاد و مسیر پدیدار شنا سانه است. اشاره به این مطلب» در
بخشهایی از کتاب حیات ذهن مشاهده میشود: تکثر همواره در سطح درک و دریافت عمل خواهد
کرد. به عبارت دیگر» تکثر هرگز ذات و ماهیّتی روشن از خود معرّفی نخواهد کرد و به نظر میرسد» تکثر
مفهومی قابل تدقیق و تحدید نیست. به عبارت دیگر تکتر؛ همواره تکثر کسی يا چیزی خواهد بود. تنوّع
اعیان و تعدّد لایتتاهی منظرها و دیدگاهها» هموازه در نگرش ما تحقق مییابد.
البتّهه اینگونه نیست که نگرش و دیدگاه ما صرفا در قالب تجشّد یافته محسوس دریافت شود بلکه
پیکرها و دیدگاههای کسان دیگری که در نگرش ما متجشّد و محسوس شدهاند نیز به خلق یک کالید یا
پیکره خیالانگیز محدود و متوقّف نمیشود. حقیقت این استت که در کنار همه این موارد» ذهن و قوای
فاهمه ما پراکندگی» آزار و وحشتی را تجربه خواهد کرد که حاصل عجز و ناتوانی ما در خلق تصویری از
جهان» به مثابه کل است. نگرش ما همیشه مشروط به شرط نکثر خواهد ماند و این» خود به این معناست
که ذهن و تصوّر ما هرگز پيکرينگي یکسان, یکدست و قائل به کلیتی را جز در وهم تجربه نخواهد کرد
(22 .۲ ,1978 ,۸۲۵0۵). این از همگسیختگی و تخزیب کلیّت ناموجود تنها از طریق مداخلهای
آشکار و مستقیم روی نمیدهد؛ اعغمال» حرکات واژگان و تحرکات دیگران نیز» تجربیّات حسّشی مارا
شکل میدهند. به عبارتی» تمایزات و تفاوتهایی که از پیکرهای انسانی دیگر متجلّی و ظاهر میشود و
نگرش دیگران که در نگرش فرد تأثیر و تحرک ایجاد میکند. در کیفیّات حسّی دریافتی فرد از محیط
با همین کیفیّت» نکثر» تصوّر مارا از جهان میسازد و مشروط به تکثّر است که اعیان به طرق
مختلف دیده میشوند (57 .۳ ,2013 ,ا۸۲6۵). مفهومی که آرنت از جهان مراد میکند پیوستگی و
ارتباط معنایی روشن و انکارناپذیری با قلمرو «مصئوعات بشری) دارد والبته که بخشی از این
هنر» حيطه عمومی؛ تلاشی برای دستیابی به فلسفه هنر آرنت | ۶ ۲۹
مصنوعات ابژههای هنری به شمار میروند (133-134 .00 ,1999, 171118). (جهان) به زعم آرنت» چیزی
| ست که در«بین مردم) متجلّی می شود و اثر هنری نیز چیزی | ست که در میان مردم ااست ( ۸
در حیات ذهی, این ایده متمایز است که تکثتّر حاوی انبوهی از نظرگاهها تاریخها و زندگینامههایی
است که در شکلی پدیدارشناسانه متجلّی میشوند؛ عمل» تفکّر و قضاوت هم انواع اقداماتی هستند که
به خودی خود مشروط به شرط تکتر هستند. این سه شکل از فعالیّت و آرای آرنت در این سه پاب» به سه
اثر بزرگ و مهم آرنت ختم میشود: وطع بشر به (عمل»؛ حیات ذهن, به (تفگر) و سخنرانیهای ناتمام
او تحت عنوان در باب فا سفه سیاسی کانت» به «حوزه ضاوت و داوری» مربوط می شود. در این سه
فصل مشترک» مفهوم حیطه عمومی است که به واسطه حضور دیدگاهها و تمایزات محقّق میشود. همین
فصل مشترک. دریچهای را میگشاید که در افق آن تکثر رانه در تعّد تمایز افراد که در حضور متعدّد و
متنوّع ابژههای زیباییشناسانه تجربه خواهیم کرد (188 .0 ,2013 ,ا۸700۵).
حيطه عمومی فضایی معطوف به رویدادها و تصادفات است؛ این خبظه» فراتر از تعلّی يا تعلّقات فردی»
به شاخصههای هویّت ساز وابسته است. شاخصههای قراردادی نیز در این حیطه نقش مهم و کلیدی
دارند. در مدرنیته؛ حیطه و قلمرو مسائل عمومی» به سادگی» محدود به مکان و یا جغرافیایی خاص»
نظیر میدان شهر ویا محل گردهمایی م شخ هی نی ست. ارتباطات مجازی و گ ستردهای که به و سیله
رسانههای دیجیتال محقّق میشود.» ابعاد تازه و نوینی را پیش رو می گذارد؛ افراد در حیطه عمومی
پذیرفتهاند: با در اختیار گرفتی متحصولات فناورا تاو در چارچوب أمورمو قواعد اجتماغی ارتباط
برقرارکنند. حيطه عمومی هرچند میتواند با ضوابط قانونی مقبّد شود و یا در چارچوب نهاد و مژسسهای
مستقر محدود ماند؛ امّا هرگز وابسته به انتتخاب و گزینش حاضران نخواهد بود. این همان چیزی است
که تفاوت میان حیطه عمومی و اجتماعی را رقم میزند. اگر قرار است بعد تصادفی بودن قلمرو عمومی
را جدّی بگیریم و فرض کنیم که میل به حضور داشتن» برخاسته از غریزه تمام جانداران است» باید
پپذیریم که بعد اجتماعی و آرایش جامعهشناسانه آن کمتر از ساختار پدیدارشناسانه این پدیده» جذّاب و
وقتی آرنت درباره حیطه عمومی» از باب آشکال ظهور حیات بشری سخن میگوید» توجّه او کمتر
به مسائلی نظیر طبقهبندیهای قومیّتی یا جدسیّتی و یا اجتماعی جلب می شود؛ او بیشتر بر این متمرکز
است که چگونه این آشکال ظهور بر حواس ما عارض می شوند. اين» البنّه؛ به این معنا نبست که از نظر
۳۰۰ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی - کلامی» سال بیست و یکم» شماره اول» بهار ۰۱۳۹۸ شماره پیاپی ۷۹
ای هماهنگیها و تناسبات اجتماعی نمیتوانند نقشی در حیات و اهداف سیاسی ایفا کنند. از منظر
پدیدارشناسانه تحلیل اشکال ظهور پدیدهها همواره در نسبت با ارکان و آشکال زمینهای حیات اجتماعی
همکن است؛ خواه این تحلیلها در تأیید یا تتاسب با شکلی اجتماعی باشند: خواهپر خلاف آن ریا در
داد وستد با سازوکارهای اجتماعی. آشکال وجود يا به بیان بهتر» موجودات. تنها در خلال جنبشها
حرکتها صداها صورتها و دیگر جنبههای عینی است که توسّط ما دریافت می شود. این جنبههای
عینی میتوانند هویّت اجتماعی را تثبیت کرده يا از اهمیّت ساقط کنند.
هنر نیز متعلّق به جهان پدیدارهاست؛ حتی میتوان پیشتر رفت و گفت هنر چیزی است «پدیدار شده
به صرف ظاهر شدن». آرنت نیز مانند والتر بنيامین بر آن است که هر مباحثه و گفتوگویی در باب
فرهنگ باید از تأمل در پديده هنر آغاز کند (210 .0 ,1968 ,۸۵۵1). آثار هنری نقشی حیاتی و لاینفک
در گسترش و توسعه حيطه عمومی ایفا میکنند. در قرنهای هجده و نوزده میلادی» حیطه عمومی صرفا
از طریق ساخت فیزیکی مکانها و نقاط فرهنگی» رشد و گسترش مییافت. مکانهایی از جمله موزهها
و گالریها بنیادهای نوین و زیربناهای شکلگیری جامعه متأر را فراهم آوردند. محدود ساختن گزینش
و حذف هم البّه» بخشهایی جداناشدنی از ساز و کار درونی حیطه عمومیاند و باید اذعان کرد که
این سازوکارها هم در مدرنیته و هم در حیات باستان که در آن حیطه عمومی به میدان شهر محدود
میشد. وجود داشتهاند (27 .0 ,2013 ,۸۲6۵). هرچند ممکن است درب یک موزه همیشه باز باشد و
پذیرای چیزهای متفاوت؛ امّا به شکلی نامرئی و مرزهایی محدودیّتساز بر اساس ایدئولوژیها
تمایزات اجتماعی و تعصّبات فرهنگی وجود خواهد دا شت که سازوکارهای محدودکنندهاش گزینش و
در دوران مدرن از حیات عمومی, قرار بود ايده میزان مشارکت در حیطه عمومی براساس معیار
تساوی محقّق شود و مرزهای تمایزات طبقهای و تعلّقات قومی نیز تلطیف شود. به هرحال» تمایزی که
خود آرنت در کتاب وضع بشر طرحریزی میکند» به شکل فزایندهای بر اساس تحوّلات متأخّر فلسفی او
غیر قابل دفاع مینماید." زمانی که اهمیّت (مصنوعات دست بشرا» در توصیف او از شکلگیری جهان
در میان انسانها طرح میشود پاسخ و واکنش کمی نسبت به خلا میان وجه درونی و وجه بیرونی»
ظهور میکند (133-134 .0۳ ,1968 ,ا۸6۵). حیطه عمومی در بستری پدید میآید که مشروط به
حطور آثار هنری و فرهنگی | ست. اين نکته هرگونه تمایزگذاری بین دو حوزه عمومی و خصو صی را
مختل میکند و این واقعیتی است که آرنت به خوبی از آن آگاه است. تمایزی که آرنت میان حیطه
4۰ *327 ,(9)3 ,و1۳60 [0ع0نا20 عزاط۳۵ وصه 6اه 2 وصنهام2۸ 05 +ععناعدل .(1981) ۳۰ .17 معط
هنر» حیطه عمومی؛ تلاشی برای دستیابی به فلسفه هنر آرنت | ۲۰۹
عمومی و خصوصی قائل است» هرگز دارای بار ارزشگذارانه نیست؛ به این معنا که او مدّعی با شد که
حيطه خصوصی بیارزش يا حیطه عمومی والاست» بلکه آرنت با آگاهی از اينکه در مدرنیته» حیطه
عمومی با انگیزشها و علایق تجاری و تهدید دانمی کالا شدگی محا صره شده است با هوشمندی از
چنین ارزشگذاری سر باز میزند. ک شش و گرایش هنجاری که در ارزشگذاری آرنت ذسبت به حیطه
عمومی مشاهده میشود. با پدیده مشابهی که در متن کوتاه کانت ذیل عنوان «روشنگری چیست» آمده
است: کاملا تفاوت دارد. اگانت عدم علقه و عطف فردی در حيطه عمومی را به عنوان ساختاری
استعلایی در نظر میگیرد که خود را از طریق خرد تداوم میبخشد. توسعه و گسترش حیطه عمومی
به زعم کانت» شکل جدیدی از اشتیاق را موجب می شود که در آن» گرایش به آزادی ريشه در خرد دارد.
الزاما؛ در حیطه عمومی است که یک سوژه میتواند از آزادی بیحد و حصر محظوظ ماند و متکی به
خرد خود وبر اساس صلاحدید خود سخن بگوید (57 .0 ,1۵01,1970). غایت نهایی حیطه عمومی
نزد کانت این است که آن شکل از حکومت را که متکّی بر شکل کلّی و جهانشمول خرد است» تحقّق و
بر این اساس, باید اذعان کرد میان آن چه کانت تحت عنوان خرد(عقل مشترک بشری)» به عنوان
هنجار و معیار توجیه کننده حیطه عمومی» ارائه میکند و آن چه آرنت ذیل عنوان تکثر مراد میکند»
ارتباط و همگرایی سهل الو صولی وجود ندارد؛ چرا که یکی به وجود قوایی م شترک در میان ابنای ب شر
معتقد است و دیگری (آرنت)» درست در همین باب یعنی الزام وجود هر شکل مشترک عقلی و نگرشی
مردد است. همانطور که خواهیم دید؛ آرنت نیازمند دستهبندی دوباره و چینشی مجدّد از نقد سوم کانت
خواهد بود تا بتواند ارزیابی قانعکننده و شیواتری از خاصیّت جمعی حیات بشری و به تبع آن حیطه
به نوعی» حيطه عمومی را میتوان نتیجه فرایندی اقتصادی و اجتماعی دانست که به کالاشدگی ختم
می شود (220-222 .0 ,1968 ,۸۲۵۵). هنگامی که سرمایهداری به مجموعهسازی محیطهای شهری
از یک سو و محیط خانگی و داخلی خانوادهها از سوی دیگر دست زده است» به سادگی اين دو حیطه با
هم تداخل مییابند و مفاهیم و کارکردها نیز با یکدیگر خلط میشوند؛ نتیجه این خواهد بود که هم
حیطه عمومی و هم حيطه خصوصی در برابر فرآیند و هجوم همه جانبه کالا شدگی از پای در میآیند.
اندیشه انتقادی متفگران مکتب فرانکفورت به ما نشان میدهد تولیداتی که در چارچوب برخی
احساسات و تقاضاهای تودهای خلق میشوند تا چه حدود استعداد تبدیل شدن به تجسّدی کالاگونه را
دارند. حساسیّت زیبایی شناسانهای که در بطن حيطه عمومی در قرنهای ۱۸ و ۱۹ میلادی شکل گرفت
و قوام یافت» در گام بعدی» جنبههای قراردادی خود را افزون بر تحقق بخشیدن در ظاهر بیرونی» در
سازوکارهای درونی تولید آثار هنری نیز استحکام بخشید. در این وضعیّت» زمینه تقلیل ابژههای
۲۰۷ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی - کلامی» سال بیست و یکم» شماره اول» بهار ۰۱۳۹۸ شماره پیاپی ۷۹
زیباییشناسانه به ابژههایی فرهنگی و افتادن به دامن ابتذال فراهم آمد. الب مطالعه تحقّق این فرایند در
زمینه تولیدات هنری» بدون توجّه به تحوّلات اقتصادی و اجتماعی» اقدامی ناکارآمد خواهد بود.
آرنت در برابر این فرضیه که جنبه هنجاری موجود در حيطه عمومی» امری است ریشهدار و برخاسته
از قوای عقلانی مشترگ» مقاومت میکند. افزون بر این؛ او از اينکه وجود بشری را در نسبت با مسائلی
همچون فرایند شکلگیری مالکیّت خصوصی, پدیدار شدن فردگرایی و کالاشدگی وشی شدگی
بفهمد. ایستادگی میکند. به زعم آرنت» گویی فردگرایی چندان هم به ايده لیبرال و شرح لیبرالیستی از
آزادی مربوط نیست و بیشتر ملازم یک بار منفی معنایی و مقارن غوطه ور شدن فرد در جامعه است. اين
مفهوم غالب فردگرایی در برابر نوعی از فردگرایی نظری اقامه می شود که آن را به معنای تسلط اراده فردی
در تبعیّت يا نافرمانی از فرآیندهای اجتماعی میداند (279 .0 ,1960, ۸۲6۵۲). از نگاه آرنت» به این
ترتیب» صححنه يا منظرهای کاملا پنهان و خ صو صی در یک رمان, میتواند همچون دیدگاهی سیا سی
مورد تفسیر قرار گیرد تا جنبه های شیشدگی و کالاشدگی یک اثر فرهنگی و خطر وقوع چنین
آرنت در تحلیل خود از مدرنیته» شکل جدیدی از منطق روابط میان امر خصوصی و امر عمومی را
به ما نشان میدهد. هایدگر, فلاسفه و نویسندگان را به عنوان موجوداتی جدابافته و متمایز مطرح کرده
بود. آنری برگسون! در جستوجوی نوعی بیان «خود بنیا؛ در شرح تمایز امر خصوصی و فردی و حیات
احتماعی بود. دابلیو. اچ. اودن؟۲ او ضاع را از این قرار میدید که سخن سلیم و متین به نعرهای مکانیکی,
مهیب» مخدوش و دنی تبدیل شده است؛ اما برای آرنت هنر و ادبیّات واجد جایگاهی ویژه در آرایش
حيطهه عمومی است و این به این معنا نیست که حيطه عمومی» جهان یکپارچه قابل اطمینان و در
دسترسی ارائه میدهد که در آن» آرایش حمعی در برابر اشکال شکننده امور فردی قد علم کند
(620 .0 ,200۷29,1985))» بلکه به این معناست که اساسا قوای ادراکی ما از خلال مواجهه با هنر
رشد وگسترش مییابد. اهمیّت هیر دل ماما کشا لالتهایی خاص به واقعیّتهایی که.ما
دریافت میکنیم» مرتبط میشود و به نشکلی اعجازآمیز عناصر جهان خیال را به قلمرو جهان حیات وارد
میکند. اساسا هنر به امید پدیدار شدن و ظهور خلق میشود. حتّی اگر گاهی این ظهور از طریق شکل
خا صی از نامرئی بودن تحقّق یابد. کیفیّات محسوس هنر در نهایت» حیطه عمومی را به عنوان پدیدهای
حسّانی طرح میکند که گویی دال بر وجود شبکهای نادیدنی از فرمهای وجودی است و به ما در
شکلگیری ادراکمان یاری میرساند. زمانی که حیطه عمومی نحیفتر» کوچکتر و آسیبدیدهتر شود
هنر» حیطه عمومی؛ تلاشی برای دستیابی به فلسفه هنر آرنت | ۲۰۸
به تبع آن» هنر نیز بیشتر و بیشتر به جزییات فردی و خصوصی گریز میکند؛ امّا در همین حال» این
جزییات به ظاهر فردی و خصوصی را تبدیل به نوعی از پایداری عمومی میکند.
میتوان به قاطعیّت گفت اگر حیطه عمومی وجود نداشت. هنری نیز در کار نبود. آرنت» اما مسئله را
از منظر دیگری هم نگاه میکند؛ به زعم او حیطه عمومی» بدون هنر میتوانست بسسیار منحطتر و
زوالیافتهتر از این باشد. در مواقعی که حیطه عمومی مورد تهاجم و تهدید قرار میگیرد» آشکال مختلف
عمل سیاسی يا آثار هنری» شکل و شمایلی گذرا کمرنگ و شبحسا به خود میگیرند؛ گویی در شرایط
ضعف حيطه عمومی, عمل سیاسی و آثار هنری به جای آنکه موقعیّتی مرکزی و کانونی در آگاهی ما
بیابند, به گوشههای دورافتادهای از بینش وفهم ما تبعید میشوند. خط ممیزه ویژگیهای هنر در حيطه
عمومی ملازمت با وهم و خیال است. هنر» نقشی محوری و حیاتی هم در کارکردها و کارمایهها و هم
در بقای خاصیّت حیات جمعی ایفا میکند. هنر و ادبیّات میتوانند طریق و مسیری را که از خلال آن»
خاصیّت جمعیبودن و عمومیّت دریافت و تلّی میشود. تغییر داده و یا حتی آن را با نوعی وهم» از
درگام نخست باید اذعان کرد برای د ستیابی به دادههایی مدوّن از انبوه نامنسجم نوشتههای آرنت در
باب هنر» ضروری است تا در مبانی و مباذی از پیش موجود در معلومات خود تجدیدنظر کنیم. از
مهمترین این ضروریّات. بازنگری در مفاهیمی چون امر سیا سی» حیطه عمومی و حيطه خصوصی و
البته» مفهوم تکثر است؛ کما اینکه به نظر میرسد آرنت نگاه به هنر را نیز از همین نقطه آغاز میکند و
واضح است که این تردید در مبادی یا پرسش از بدیهیّات. روشی است که از استاد خود مارتین هایدگر
حیطه عمومی» به زعم آرنت» گمشده وضع فعلی بشر است. به عبارت دیگر آن چه را امروز
حیطه عمومی میخوانیم و اعمالی که در این حيطه عمومی انجام میدهیم» به هیچ وجه واجد خصلتی
عمومی نیستند. آرنت به ما ذشان میدهد چگونه موقعیّت و مصادیق حیطه عمومی و خصوصی دچار
جابهجایی و دگردیسی شدهاند. حيطه خصوصی که در پولیس! یونانی محلی برای بروز و ظهور نیازهای
مشترک با حیوان و امور معیشتی بوده» امروزه تبدیل به محلی برای بروز و ظهور تمایز و تفاوت (معادل
۱. پولیس» اصطلاحی است که آرنت برای اشاره به آتن و شهر و شهرنشینی یونانی و تأکید بر تمایزش با شهر و شهرنشینی و حدود
۹ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی - کلامی» سال بیست و یکم» شماره اول» بهار ۱۳۹۸» شماره پیاپی۹ ۷
از طرفی» حیطه عمومی که محل تجلّی حیات سیاسی بوده است» امروز محل ظهور بروز و
جولانگاه نیازهایی مشترک و عمومی است که در پولیس یونانی هیچ انسان آزادی آنها را در گردهمایی
جمعی و جز در خلوت خصو صی برملا نمیکرد. سئله خلط مصادیق و محتویّات حیطه عمومی و
خصوصی به زعم آرنت» البته, منشا رویدادهای تکاندهندهتری نیز هست.
اگر بپذیریم حیطه عمومی تبدیل به عرصهای برای تجلّی نیازهای معیشتی و مشترک (سوخت وساز
با طبیعت) شده است» باید بدانیم که این نیازها از رد تاکلان, در ابنای بشر مشترک است. همچنین؛
باید توجّه داشت که پیچیدهترین نیازهای معیشتی انسان در روزگار ما باز هم مشتقی از همان عنوان کلّی
مسوخت,وساز باظبیعمت خوا قد بو بر آیق اسساس آرنت تروتمتلاترین سرمایهدان جهان را نیز
«حیوان زحمتکش)» میخواند. تبدیل شدن حیطه عمومی به عر صهای برای تجلّی وجوه دشترک حیات
انسانی موجب می شود که در این عر صه» با از میان رفتن تمایز که گوهر وجودی حیات انسانی است.»
مواجه شویم؛ به عبارت دیگر, با خلط حیطه عمومی و حيطه خصوصی, تمایزات و عناصر تمایزآفرین
آنچه نزد آرنت» هنر را تبدیل به حیظه و قلمروی برای احبای خیطه عمومی و به تبع آن» اقامه حیات
سیاسی میکند» حاصل بازنگری و بازاندیشی جسورانه او در باب امر سیاسی است. بهزعم آرنت» انسان»
حیوان سیاسی است؛ او بر اين نکته تأکید میکند که امرستیاسی بر خلاف تلقی عام» هیچ ربطی به
حاکمیّت و مملکتداری و منا سبات بین رجل صاحبمذصب ندارد. امر سیا سی بیش از هر چیز در
بطن خود. به معنای مشارکت انسان در حیطهای است که به مسائل مربوط به حیات جمعی در معنای
کلان آن مربوط است انسان از آن وز موجوفی سیاسرلااست که ولا مسمایر است؛ بهعبارتی: خصایضص
و ویژگیهای انسان در هیچگونه تفکّر سنتزسازی که سعی دریکسان سازی و انسجام نظری در تعریف و
تحدید داشته باشد» جمع نخواهل شد؛ ثانبا با دیگر جانداران هم متفاوت است و برای تحقّق امکان حیات
جمعی» نیازمند تدبیری است که امکان هم زیستی و تعامل پدیدارهای انسانی وغیر انسانی را فراهم کند.
آرنت مذّعی است که هنر به عنوان یکی از مهمترین مظاهر پدیداری حیات بشری» از آن روی که به
تمایز دامن میزند و همچنین» از آن رو که برای دیده شدن و پدیدار شدن نیازمند وجود حيطه عمومی
است. نجاتبخش | ست؛ چرا که هم به امر سیا سی دامن میزند و هم حيطهه عمومی را احیا میکند.
به زعم آرنت» اثر هنری به دلیل آنکه توأم با آغازیدن است و هم تاریخینگر عالم نظریّه را درهم میشکند
و تمایز را آشکار و نقش گوهرین آن را هویدا میکند. به همین اعتبار است که آرنت مدعی است که اثر
هنری به امر سیاسی دامن میزند. برای برقراری این پیوند میان اثر هنری و امر سیاسی هرگز نیاز نیست که
اثر هنری نسبت به موضوعی سیاسی اعلام موضع کند يا به شکل مستقیم به حوزهای از حوزههای مربوط به
سیا ست دلالت کند. برای فهم دقیق اين پیوند میبایست نخست به صورتبندی تازه آرنت از مفهوم امر
هنر» حیطه عمومی؛ تلاشی برای دستیابی به فلسفه هنر آرنت | ۲۱۰
سیا سی دقت کرده و سپس نقش هنر را در اقامه حیطه عمومی وتحقّق حیات سیا سی برر سی کنیم. اثر
هنری از آن رو سیاسی است که جز در حیطه عمومی و در قلمروی که خارج از نیازهای خصوصی و
معیشتی فردی تعیّن یابد» ظاهر نمیشود و حیطه عمومی از آن رو به اثر هنری وابسته است که به زعم آرنت
در دنیای امروز هیچ پدیدار دیگری یاد آور تکثر و به تبع آن برپاکننده حیطه عمومی نیست.
عاقلانه نیست گمان کنیم» آرنت از همسویی بخش انبوهی از تولیدات هنری با غرایز مشترک بشر و
نیازهای فردی و غیر سیاسی آگاه نبوده است. بیشک» او آگاهی داشته است که بخش عمدهای از
تولیدات و آثار هنری» به همان نظام از نیازها و مقتصیّاتی دامن میزنند که مقارن سوخت وساز با طبیعت
است و در پولیس یونانی به حيطه خصوصی رانده میشد. پس» بیگمان آن چه را که آرنت «هنر»
میخواند» بر اساس نوعی نظام داوری و ارزیابانه» از دیگر تولیدات و محصولات مشابه تمیز داده شده
است. روشن است که این موضوع نیز نیازمند پژوهش و پرسش است که چگونه میبایست آثار هنری را
که به زعم آرنت» واجد چنین کارکرد يا اعجازی هستند را تشخیص و از دیگر انواع موجود تمییز دهیم» اما
به زعم آرنت» آثار هنری را ستین با پنهان شدن در.پس نقابی که او آن را نقاب بیم صرفی میخواند از فرو
غلتیدن به چرخه کالاشدگی گریخته و به بیان دیگر» از گرفتار شسدن در چرخه بازار نجات مییابند.
البتّه دشواری امر این است که در هیچ بخش از یادداشتها؛ مطالعات» کتب و درسگفتارهای
آرنت» مبانی ارزیابی و نظام ارزشگذارانه او روشن و دقیق نیست. به نظر میرسد این مبنا در آرای
آرنت» چندان تفاوت با مبانی و مبادی مطرح شده دز باب داوری امر ذوقی نزد کانت» ندارد. مطالعات
گسترده آرنت و مشغولیّت مدام ذهنی او به نقد سوم کانت» نشان از این دارد که آنچه نزد کانت
به عنوان ویژگیهای مقوّم داوری امر زیبا طرح می شود تا حدود زیادی با آن چه توانش سیا سی هنر
اینکه آرنت در گام نخست» فراموشی هنر در آثار فلسفی بزرگ غرب را به اندازه فراموشی امر
سیا سی و تحقیر آن وقیحانه و رقّتانگیز میداند» گویی در نهایت» به این انگاره میانجامد که این دو
لازم و ملزوم یکدیگرند. در فقدان و غیب شدن حیطه عمومی» نه از هنر خبری خواهد بود ونه از امر
سیاسی. آرنت نیز مانند هایدگر از اينکه به دور تسلسل بیفتد» باکی ندارد و اذعان میکند حیطه
عمومی با امر سیاسی شکل میگیرد و امر سیاسی واثر هنری نیز با حیطه عمومی. با تحقیر دادههای
حشّانی و دریافتهای غیر نظری» آن بخش از قوای انسانی که آشکارکننده گوهر وجودی او یعنی
تمایز است» حذف شده و به جای آن به عالمی عقلانی و نظری که با بنیادهای متافیز یکی غرب
یکد ست و مدسجم و تمایز ستیز شده» فروکا سته می شود. هنر وهم تنیده شده در نظریّه را که داعیه
جامعیّت و تمامیّت دارد اذ شا و آ شکار میکند و با کارکردی که بیگمان یادآور تفگر انتقادی ۱ ست.
نارساییهای تفکر خردباور را به ما یادآور میشود. در مجموع» میتوان گفت که همبستگی و وابستگی
۲۱۱ | فصلنامه پژوهشهای فلسفی - کلامی» سال بیست و یکم» شماره اول» بهار ۰۱۳۹۸ شماره پیاپی ۷۹
متقابل امر سیاسی» حيطه عمومی و هنر در فلسفه آرنت از بدیعترین نکات نگاه او هم به هنر وهم به
فلسفه سیاسی است. از سوی دیگر میتوان نتیجه گرفت که آرنت موفق شده است که نهاد هنر را
بدون | ستناد به دیگر حوزهها و نهادها و در | ستقلالی برر سی کند که در عین حال نشاندهنده تأثیرو
تانر متقابل هنر و دیگر حوزهها از جمله حوزه سیاست باشد.
هنر» حیطه عمومی؛ تلاشی برای دستیابی به فلسفه هنر آرنت | ۲۱۲
- ۸600 17. )1968(. 36062 205 0۵ ۳06 376۷7 ۵۳6: 8۰
7 278 ,(89)2 ,کط40ع76 .عسطل هه جاعنم5 .(1960) .17 ۸۲6006 -
۷73708 ۵۶ 56066۲ :1.۳000 ۷8 .1 ا۵0 3/0۰ ۲۵۵٩ 16 7۳36 .(1978) 17۰ ۸۲۵۳۵۶ -
۷38 6۶ 56066۳ :100000 ولاز .(2 00۰ 0۲۸۵1/2۵۰ 6 7۳۵ .(1978) .7 ۸۳۵۵۵6 -
۵۳۵ 376۷ مگ 76۳06 (20) بی0نا20 ۳۲٩ 2۳056 76 .(2005) 17۰ م۸۵۵6 -
5۰ 0ع28عن 0 0۶ راز 0ت] 00۳۵0 ۳۵ .(2013) 3۰ م۸۰۵۵ -
6۰ :10۵05 ۸۵6۵۵۰ 0۲۳0۵3 1006۲151 616101 7۳6 .(1996) .5 وطازط ص56 -
+۵ 31۵00 110۵۳۵ ,کعدنصطص76 ۷۰ اعق 3/0 ,کل و۷۳1۵ 0ععع1عک .(2006) ۷۷۰ مصنصهزدط -
40 :3/۸ بععلطاصق6 متعطاه هه عصماععمنناآ وعصلمط معصقت مطانصگ آصقه6
:1,00 .201068 ,و7۳60 راکنا ومع ۳۵ ۰۲ 2۳۳ 7۳6 .(3995) 1۰ 360066 -
۶ رازه۲70 تعنطماموحانط2 هماع 00 وع00زط0 (1983) .ظ مطتعاق 560 -
6 370061 003۵011010012 ]۵ 01190005 ۵ 00 6 ۳۳۵0۳۵ .(2012) .7 صعلاظ -
]0 0۳1-0۵ 1۳۵ 0۳۵ 701313655 :۷۷۵5 و2۵۳۳ .ملظ 2011 ما3 +صامطل ما5
و0 مصلدع 260 عطا وصه اوصعس۸ ق۲۳00 +عسعلنت) که وعناناه۳ .(1985) 36۰ ,هصق -
تاگا م۳۳ .13 ع وک 6630 هل هت ۳عل0 وه اعصما 306 .(1969) .36 ,ق1106 -
5۰ 706 عاهاگ ع 30 1۸۷ م3060 ما20 روط ۳۶ و0۳ .(1999) .7 ,1165 -
2011065 ۵ 0۳۵ ۸۵۲۵۵۸ ۳7۵۳۵ :۳۵۹/۹۳ ۸9001506 ۵۱ 70۵۳۵ .(1995) .8 110008 -
36۳ قلطم 01 هلنط3 ۵۸00۸ 70۵ 0۳ 71۵۲0۳۵۵0۹ ۳۵۱/۹ (0) موهنط1۲۵ هن 100۶۰
86 0200861 ماعطاعا< .8 .17 عصه وکع 1 (هع 2۵/0 :م5 .(1970) .1 اقا -
بچاز نی هزطاصسام) ۵۳۵ 3100 باهو ۵ ۷۵ ماع م۸ و20 .(2015) مه مصاهمطاوزک -
66 ۳۵/۲ ۸1۵۲160 .امک عناط۳ عطا وصه صکنصعلمصای20 .(1992) ۰ب .0 ,قللذ/ -
7ازد 7506۳ 2۳06610 :377 ,206610 760۳0۲۰ مطوام ۲۸1050 ق۶006 .(3999) 0 مقللذ٩ -
5۰ ااد 796 3۳6610 :377 20610 ۳۳600۰ عناطط .(2008) .0 مقللذ٩ -
|
هانا آرنت فیلسوفی سیاسی ای است که هنر را به عنوان امکانی برای تحقّق نوعی حیات سیاسی می فهمد و تلاش می کند تا با استفاده از مبنای رهایی بخشی به نام هنر، نوعی از حیات سیاسی را که به زعم او در دوران جدید مخدوش و مفقود شده احیا کند. با توجّه به آن که آرنت هرگز اثری مجزّا و مدوّن ذیل عنوان زیبایی شناسی سیاسی یا فلسفه هنر ننگاشته است، در این مقاله، با گردآوری، تدوین و بازاندیشی و تحلیل آرای پراکنده آرنت در کتب، مقالات، درس گفتارها و یادداشت های او، به نظریّه زیبایی شناسی آرنت که در افق نوعی فلسفه سیاسی طرح ریزی می شود، دست خواهیم یافت. مخدوش شدن و ناپدید شدن خاصیّت سیاسی حیات بشری در فلسفه آرنت پیوند و ارتباطی بسیار نزدیک به مخدوش شدن، گشت و استحاله حیطه عمومی دارد. از این رو، حیطه عمومی و برپا داشتن آن به نوعی آرمان فلسفه سیاسی آرنت به حساب می آید.
|
8,449 |
412862
|
پژوهش حاضر از نوع همبستگی و با توجه به هدف
از نوع کاربردی میباشد و جمعآوری اطلاعات به شکل میدانی انجام
گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر افراد مراجعه کننده به اماگن
و مراکز تفریحی - ورزشی استان آذربایجان شرقی در سال ۷٩
و همکاران (۱۳۹۵)؛ علوی شاد (۱۳۸۷) استفاده شد. نتایج حا صل از
آزمون فرضیهها را با نرمافزار 52/]۸77-71.5 و با استفاده از
آزمون ۲ و ضرایب مسیر (0) نشان داد. یافتههای پژوهش نشان داد؛
ارتباط مستقیم و معناداری بین موّلفههای مدیریت ارتباط با مشتری
(درک و تفکیک مشتری, ارتباط متقابل با مشتری» جذب و حفظ
مشتری,» توسعه روابط) با رضایتمندی در سطح معنادار ۰/۰۰۱ وجود
دارد (۰/۶۱ * 0 41۱۶/۷۷۰۰ همچنین تأثیر مثبت و میانجیگری
ر ضایتمندی بر وفاداری م شتریان تأیید شد (۰/۷۸ < 0) ازاینرو
تغییر فضای تجاری و تحول بازاریابی از طریق مدیریت ارتباط با
ورزشی امری ضروری است. بنابراین ارایه خدمات با دقت و توجه به
نیازها و علایق مشتری مهمترین عوامل جذب و حفظ مشتری در
عدا ۵۶ 00۳60000 عط) عوصقط ما ۵۵۵0 عطا ,نع ۳۵۲۵۵۲ 13
6 9۶ 311601 136 ۵۶ ۵۶5 برو5 عنطا ۶و ععومسم 156
۶ ۲۵20 220 200 ناگ ددع6 ع 3/0 منطعد من [م
6 1۵00 67 عم کعل کم عصعع ح 0صه 00۳0056
6 03 156 ۲۰۱۸۳۲۰۱۹۰ ۷6۵۳ 6 ) هز ععصن موم صفزنده ۸
1 نونک 0صق اعع۳نل ه 5۵۵ حلججموم عط که دق 0
2 وز 136۲6 ,|16۷6 ا هن انموزد ۵ ۸۲ ۱۶.۷۰۰ ۵4 عناعناهاد ۵ 270
6 8دنع 22 ,130۳۵10۲6 .(۰۷۸ > 8) ناش نهد +عصماعه
و 005106۲ 36 ۵1 کاکع از 0ص کوع0د عطا ما صمناصعااه 0ص
۹۸ مدیریت ارتباطات در رسانههای ورزشی, سال ششسم» شماره ۰۲۶ تابستان ۱۳۹۸
امروزه سازمانها جهت باقی ماندن در عرصه رقابت و ادامه حیات
باید شناخت صحیح و دقیقی از محیط بیرونی خود بهخصوص
مشتریان که رکن اصلی محیط بیرونی به شمار میآیند. داشته
باشند تا با درک بهموقع نیازها و خواستههای مشتریان در چهت
خدمترسانی بهتر و جلب رضایت بیشتر و درنهایت حفظ ماندگار
و طولانی آنان گام بردارند. همین نیاز سبب شده است که در
رویکرد سازمانها تغییر ایجادشده و با عبور از شکل سنتی مفاهیم
پی آن افزایش انتظارات و توقعات آنها رقابت را بهگونهای رقم
زده است که بقای سازمانها بستگی به ایجاد و افزایش مزیتهای
امروزه در دنیای مدرن تجارت» شواهدی از رقابت رو به افزایش
گسترده میباشد که سبب ایجاد روابط هدفمند با مشتریان می-
گردد تا به دست آوردن مشتری» بازگشت دوباره مشتری و
سودآوری را بالا ببرد (سویفت ۲۰۰۱). به بیانی دیگر بازاریابی
رابطهای یک رویکرد بازاریابی جامع را با مدیریت انواع روابط با
که امروزه بهعنوان یک پدیده نوین مطرح گردیده» به دهه ۱۹۹۰
برمی گردد. مدیریت ارتباط با مشتری یک راهبرد کسبوکار برای
۶ از طرفی رشد فزاینده ورزش در دو دهه اخیر آن را به
یک صنعت فعال در قرن حاضر تبدیل کرده است. چنانکه در میان
علوم مختلف صنعت ورزش طی سالهای اخیر در عرصه علم و
۲۳ در این خصوص» شناختن و آشنایی با ویژگیهای خاص
و یکتای محیطهای ورزشی در جهت موفقیت در تجارت ورزشی
باشگاههای ورزشی باید مشتریان راضی خود را شناخته و برنامه-
های لازم را در جهت نگهداری و رضایت بیشتر آنها بهکارگیرند
جلوگیری از گرایش یافتن مشتری به سمت رقبایشان بیش از
هرزمانی میبایست در پی درک خواسته و نیازهای مشتریان باشند
تا بهتر بتوانند نیازهای آنها را برآورده کنند و روابط بلندمدت
تجاری با آنها برقرار نمایند که این خود در امر رضایت و وفاداری
مشتری بسیار حائز اهمیت است که یکی از بهترین رویکردها در
این زمینه مدیریت ارتباط با مشتری است (چیو و همکاران "4
بلندمدت با مشتری» فعالیتهایی را که از دید مشتری مهم و
ارزشزا میباشند را شناسایی» تقویت و بهبود بخشید و مشتریان
را جذب و رضایت آنها را فراهم آورد (محمودی و همکاران»
موفقیت سازمان هم به چگونگی مدیریت ارتباط کارا با مشتری
طی یک سده اخیر مدلهای بازاریابی از فاز محصولگرایی به فاز
درحالی که زمانی خدمت به مشتری در درجه پایینی از اولویتهای
سازمانها قرار داشت امروزه سازمانها مشتریان خود را در قلب
تمام فعالیتها قرار داده و در استراتژیهای بازاریابی و فروششان
بر این اساس تجدیدنظر میکنند. آنچه اکنون در حال تغییر است»
وسعت دادن اختیار به مشتری است (رشیدی» ۱۳۸۸). در این میان
تأثیر مدیریت ارتباط با مشتری بر رضایتمندی و وفاداری مشتریان ... 1۹
مشتریان و تصمیم در جهت ادامه رابطه با سازمان یا شرکت
ارائهدهنده خدمات يا کالا را تحت تأثیر قرار دهد (ندوبیشی و واح»
و مستمر یک محصول يا خدمت ترجیح داده شده است و دلیل
دارایی محسوب میشوند زیرا مشتریانی که از شما خدمت دریافت
میکنند به شما سود میرسانند. بنابراین مدیریت باشگاه باید سعی
در جذب و نگهداری بیشتر مشتریان داشته باشد (محمودی و
همکاران, ۱۳۹۵). نتایج تحقیقانی که در اين رابطه انجام شده به
) با وفاداری مشتریان ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد
همچنین از بین موّلفههای مدیریت ارتباط با مشتری» جذب و
یافتههای عبدوی و پاشایی (۱۳۹۵) حاکی از این بود؛ تمامی ابعاد
نتایج حاصل از آزمون فرضیات تحقیق آنت و همکاران (۱۳۹۶)
همچنین نتایج حاکی از اين بود که «عدم تعهد کافی مدیران
مشتری در اماکن ورزشی شهر تهران است. همچنین نتایج یافته-
های موّدی و همکاران (۱۳۹۶)» نشان داد که بین مزیت مشهود
مزیت پایداره مزیت پویا مزیت متجانس و مزیت مرکب با
مدیریت ارتباط با مشتری ارتباط مستقیم و معناداری وجود دارد.
بات و درزی (۲۰۱۶)» به این نتیجه دست یافتند که ابعاد مدیریت
وفاداری مشتری دارد و وفاداری مشتری نیز بر مزیت رقابتی
دارای تأثیر مثبت بر روی کیفیت روابط بودند. درنهایت رابطه
میانجی کیفیت روابط در رابطه مدیریت ارتباط با مشتری و
مشتری در نظر گرفته میشود که خود میتواند اهداف میانمدت
دیگر را تحت تأثیر قرار دهد (مودی و همکاران» ۱۳۹۶).
خاقی از این نبوده اززش آدارک قده مشتری: کیت :دارگ ده
مشتریان را در پی خواهد داشت و درنتیجه وفاداری آنان به شرکت
کوالهو؟ (۳۰۰۳۴)؛ بال و دیگران» (۲۰۰۴)؛ آیدین و ازار» (۲۰۰۵)؛
بدیهی است در این راستا توجه عمیق و مسئولانه به ساخت و
تمرین و مسابقات بسیار ضروری است. لذا شناسایی عواملی که
میتواند رضایتمندی و وفاداری بیشتر این قشر را فراهم آورده
بسیار حائز اهمیت میباشد که جدیدا در این زمینه مدیریت ارتباط
با مشتری بهعنوان راهکاری در جهت این امر مورد توجه قرار
گرفته است. بدین منظور و با توجه به موارد بیان شده» محقق
برآن شد تا تأثیر مولفههای مدیریت ارتباط با مشتری (0۹36)
۷۰ مدیریت ار تباطات در رسانههای ورزشی» سال ششم» شماره ۲۶ تابستان ۱۳۹۸
پژوهش حاضر, از نوع همبستگی و با توجه به هدف از نوع
گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر را افراد مراجعهکننده به
اماکن و مراکز تفریحی - ورزشی استان آذربایجان شرقی تشکیل
جامعه آماری با توجه به تعداد موجود که هر ماه از اماکن استفاده
مکنون است. از طریق این رویکرد میتوان قابل قبول بودن مدل-
توجه به هدف تحقیق حاضر از پرسشنامه محمودی و همکاران
امتیازدهی شد. روایی این پرسشنامه توسط ۱۰ تن از اساتید
متخصص در یک آزمون اولیه» پرسشنامه را از لحاظ محتوا و
برخی سوّالات مطرح نمودند و پس از جمعبندی نظرات» پرسش-
نامه نهایی پژوهش با شش سازه اصلی یعنی موّلفههای مدیریت
ارتباط با مشتری (درک و تفکیک مشتری (۶ گویه)» ارتباط متقابل
با مشتری (۶ گویه» جذب و حفظ مشتری (۷ گویه)» توسعه روابط
(۵ گویه))» رضایتمندی (۶ گویه) و وفاداری (۷ گویه) تنظیم شد.
برای بررسی همسانی درونی و پایایی» مقدار آلفا کرونباخ و
داخلی است که این مقدار باید بالاتر از ۸۷۰ باشد. از طرفی مقدار
آیتم همبستگی کلی متغیر مشاهده شده بزرگتر از ۳ پذیرفته
کرونباخ برای کل پرسشنامه برابر با ۰/۹۰ بود. تجزیه و تحلیل
دادهها در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام گرفت؛ همچنین
مفهومی استفاده شد. در تحلیل دادهها با استفاده در بخش
توصیفی از نرمافزار 5۳55 و در بخش استنباطی از مدلسازی
مار مارب قابلیت اطمینان ساختاری ؟ عابنل ذیگزی است که
قابل استفاده است. مقدار این ضریب نیز از صفر تا یک متغیر
است که مقادیر بالاتر از 1۷۰ پذیرفته شده و مقادیر کمتر از 7/۶۰
سازههای دیگر نشان میدهد که در مدلهای سنجش باید ارزیابی
از ۸۵7/۵ استفاده میشود. مقدار این ضریب نیز از صفر تا یک
متغیر است که مقادیر بالاتر از ۵۰/ پذیرفته شده است. اعتبار
تأثیر مدیریت ارتباط با مشتری بر رضایتمندی و وفاداری مشتریان ... ۷۱
تشخیصی, بیانگر وجود اعتبار تشخیصی, بیانگر وجود که در مدل-
های سنجش باید ارزیابی شود. معیار فرونل- لار کر اشاره به این
مسئله دارد که ريشه دوم مقادیر واریانس شرح داده شده (:۸۲7۳)
هر سازه» بزرگتر از مقادیر همبستگی آن سازه با سازههای دیگر
(قبل از آزمون فرضیه بهتر است تا کیفیت مدل درونی یا ساختاری
ارزیابی شود. کیقیت مدل ساختاری به سنای آن است که آیا
خیر؟ در این حالت از معیار وارسی اعتبار افزونگی استفاده
میگردد). شاخص حشو پا اعتبارافزونگی؟ با در نظر گرفتن مدل
حشو مثبت باشد نشاندهنده کیفیت خوب مدل اندازه گیری است.
لذا از میزان واریانس تبیین شده" جهت آگاهی از ذرصد تغییرات
نتایج جدول )۱( نشان میدهد همه سازههای مدل دارای اعتبار
پس از ارزیابی مدلهای سنجش, نوبت به ارزیابی مدل ساختاری
میرسد. در این مرحله» محقق» باید علامت جبری ضریب اندازه
و سطح معناداری ات را بررسی نماید. اندازه ضریب مسیر
نشاندهنده قدرت و قوت رابطه بین دو متفیر نهفته است (شگل
۳ برخی محققین بر این باور هستند که ضریب مسیر بزرگ تر
از 7۱۰۰,.یک میّزان, مشخصی از تأثیر در مدل را نشان میدهد.
نتایج بهدستآمده برای ضرایب مسیر و سطح معناداری (آماره تی)
آنها در شکلهای دو و سه نمایش داده شده است» همانطوری
که مشاهده میکنید ضرایب مسیر و آماره تی معنادار است.
۷۲ مدیریت ارتباطات در رسانههای ورزشی» سال ششسم» شماره ۰۲۶ تابستان ۱۳۹۸
حقیقت مقدار «آر.دو» بیانگر میزان برازندگی مدل است و نشان
در نرمافزار «پی.ال.اس»» ارزش 1۳ »» معنادار بودن اثر متغیرها
را برهم نشان میدهد. در این پژوهش این مقادیر بالاتر از ۱/۹۶
میباشد یعنی اثر مثبت وجود دارد و در سطح ۰/۰۱معنادار است
است. با توجه به نتایج بهدست آمده طبق شکل چهار و جدول
یک این مقدار آمار بالاتر از ۲/۵۸ است نتیجه میگیریم که همد
مسیر موجود در این پژوهش بالاتر از ۰/۳ است» بدین معناست
که ارتباط قوی و متوسطی میان دو متغیر وجود دارد (شکل ۳).
مقدار «آر.دو» نشاندهنده توانایی مدل در توصیف سازه است در
میدهند که چند درصد از تغییرات متغیر وابسته توسط متغیرهای
مستقل تبیین میشود. این مقدار هرچه قدر به یک نزدیکتر باشد
برازش بیشتری را نشان میدهد. در این پژوهش این مقدار بالاتر
از ۰/۶۰ میباشد که نشان از برازش مطلوب مدل پژوهش است
بنابراین با توجه به نتایج جدول (۲) میتوان نتیجه گرفت ضرایب
یر موجود در مدل پیشنهادی همگی در سطح ۰/۰۰۱ معنادار
تأثیر مدیریت ارتباط با مشتری بر رضایتمندی و وفاداری مشتریان مراجعه کننده به اماکن ورزشی ۷۳
با توجه به نتایج شکل چهار نتیجه میگیریم که بین موّلفههای
مدیریت ارتباط با مشتری (درک و تفکیک مشتری» ارتباط متقابل
با مشتری» جذب و حفظ مشتری» توسعه و ویژهسازی) با
رضایتمندی مشتریان با ضریب تأثیر ۰/۶۱ و اماره ] ۱۶/۷۰۰ در
مشتریان بر وفاداری آنان با ضریب تأثیر ۰/۷۸ و اماره 1 ۱۹/۲۶
با استفاده از مدیریت ارتباط با مشتری» میتوان نیازها و خواسته-
های مشتری را حتی پیش از آنکه بیان شوند شناسایی کرد و با
استفاده از این مزیت اماکن ورزشی و سازمانها قادر به افزایش
سازمانهای خدماتی در حوزه ورزش کشور است که اموفقیت آن
منجر به بهود عملکرد ورزش کشور میشود. ازاینرو همان گونه
که نتیجه پژوهش نشان داد وضعیت در این بخش به لحاظ
در این سازمان است. بنابراین برای حفظ این روند باید با
به کارگیری متخصصان آگاه در اين زمینه» ضمن حفظ روند فعلی
از رویکردهای نوین در زمینه حفظ و جذب مشتریان در انواع
نیازها نیز بهره گرفت. با این حال نتایج حاصل از پژوهش بدین
نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که بین موّلفههای
مدیریت ارتباط با مشتری (درک و تفکیک مشتری» ارتباط متقابل
با مشتری» جذب و حفظ مشتری,» توسعه روابط) با رضایتمندی
مشتریان رابطه مثبت و معناداری در سطح معناداری ۰/۰۰۱ وجود
دارد. .با این وجود مدیریت ارتباط با مشتری توان اثرگذار
دارد. این نتیجه بیانگر آن است که اماکن ورزشی استان آذربایجان
شرقی که در فکر رشد فعالیتهای خود برای سودآوری و رضایت
از جمله شناسایی و تحلیل مشتریان بازاره حفظ و تعاملات با
مشتریان باارزش و ظرح ارتباط با مشتریان تأکید کنند. گارتنر
(۲۰۰۱)» در پژوهش خود اشاره میکند که سازمانهایی که قادرند
از مدیریت ارتباط با مشتری به نحو اثربخش بهره گيرند یقینا
رهبران بازار خواهند بود. کیفیت ارتباط با مشتری در سازمانهای
خدماتی ورزشی به سرعت در حال افزایش و دارای رقابتپذیری
بسیار نزدیکی با یکدیگر هستند. زیرا اگر شما یک خدمت بی-
کیفیت را به یک مشتری ارائه نمایید و رابطه ضعیفی یا مشتری
هم داشته باشید در اینصورت مشتری به احتمال زیاد رضایت
کمی از خود نشان میدهد و مشتری ترجیح میدهد که از سازمان
دیگر که همان خدمت را ارائه میدهد» خرید کند. طبیعی است
مشتریان از خدمات را به دنبال خواهد داشت. ازاینرو میتوان
درذکر اهمیت داشتن ارتباط خوب با مشتری اذعان کرد در صورتی
که ارائه خدمات مورد نظر مشتری مناسب نباشد ولی روابط خوبی
با مشتریان وجود داشته باشد این احتمال وجود دارد که مشکل را
۷ مدیریت ارتباطات در رسانههای ورزشی» سال ششسم» شماره ۰۲۶ تابستان ۱۳۹۸
اصلاح کنید و رابطه خود را دوباره با مشتری مستحکم کنید.
کسب اطلاعات با کیفیت مشتری و خلق و توزیع دانش حاصل
شده از مشتریان و منشا ایدههای بهبود فرایندهای اماکن ورزشی
است. نتایج این قسمت از پژوهش یافتهها با پژوهشهای خو و
(۲۰۱۲) آتا و توکر (۲۰۱۲) و وانگ و فنگ (۲۰۱۲) رودساز و
آذربایجان شرقی (۰/۷۸ 1*۶ ,۲۶۱۹/۲۶ ) تأثیر مثبت و معناداری
در سطح ۰/۰۰۱ وجود دارد. رضایت مشتری را میتوان پیامدی
ویژه از فعالیت بازاریابی دانست که به تصمیمات خرید توسط
روابط اجتماعی با دیگران شکل گرفته, بسیار مفید خواهد بود. از
سوی مشتریان» روی آوردن آنها به کالا و خدمات و سایر
رقبا و در نتیجه کاهش سهم بازار شرکت را به دنبال
با توجه به اینکه مشتریان امروزی دارای قدرت انتخاب خدمات
ورزشی هستند و در رابطه با دریافت خدمات مطلوب آگاهی و
دانش کافی دارند لذا مدیریت مراکز ورزشی باید با توجه به
نظرسنجی و پایش عملکرد و خواستههای مشتریان از نیازها و
سلائق آنان آگاهی کسب کند و در جهت برآوردن انتظارات
تأثیرگذار باشد. لذا با توجه به اینکه وقت و زمان در عصر حاضر
دارای اهمیت است و مشتریان امروزی صبر و حوصله زیادی
ندارند» سرعت عمل در ارائه خدمات بهعنوان یکی از عوامل مهم
میتواند علاوه بر حفظ مشتریان» در جذب مشتریان جدید نیز
موّئر باشد که این امر هم تابع عواملی نظیر وجود کارمندان فعال
دقیقتر بر عملکرد کار کنان» ایجاد انگیزههای مختلف در کار کنان
از طریق پاداشها میسر است. درک و تفکیکپذیری مشتری و
برقراری ارتباط مناسب با مشتریان از مهمترین دلایل جذب و
مختص مشتریانی باشد که بیشترین ارزش و سودآوری را دارند.
باید بین مشتریان رابطهای با مبادلهای تمایز قائل شوند. توانایی
حفظ ایجاد ارتباط با مشتریان نیز بسیار حائز اهمیت میباشد؛ زیرا
برقراری ارتباط درست و مناسب با مشتریان فعلی در مراکز
بازگشت سرمایه است بهعبارتی اولین باری که یک مشتری را
بهدست میآوریم» باید کاری کنیم که او را حفظ کرده و تجارب
خود را با او گسترش دهیم, زیرا این کار با صرفهتر از پیدا کردن
مشتریان جدید است. رفتار و برخورد کارکنان اماکن ورزشی در
اولین مواجهه با مشتریان میتواند یک قضاوت کلی را در مورد
باشگاه در ذهن مشتریان شکل دهد. لذا برقراری ارتباط مناسب و
دائمی با مشتریان و افزایش سطح و کیفیت امکانات رفاهی از
مهمترین عوامل جذب و حفظ مشتری در این اماکن میباشد.
جذب و حفظ مشتری است. علاوه بر این ارایه خدمات با دقت و
توجه به نیازها و علایق مشتری مهمترین عوامل جذب و حفظ
مشتری در اماکن میباشد. بنابراین از دیدگاه مشتریان نقش مهم
را نشان میداد که باید مدنظر مدیران و مسئولان این اماکن قرار
تأثیر مدیریت ارتباط با مشتری بر رضایتمندی و وفاداری مشتریان مراجعه کننده به اماکن ورزشی ۷۰
01 136 ۲۰۱۲(.۰) .۸ 10667 6 2 .7آ مها۸ .۶
7 ع هه 36 صز عععاصه 30 ع ۷ نخاعصصم
۴ ,8 0اع 2/3۳ علحصد۵ هه همست نم دم 1302
۷۹ مدیریت ارتباطات در رسانههای ورزشی» سال ششم» شماره ۲۳ بهار ۱۳۹۸
|
در سال های اخیر نیاز به تغییر جهت از نگرش مبادله ای به ارتباطی در مدیریت ارتباط با مشتری بسیار مورد توجه قرار گرفته است. هدف از انجام پژوهش، مدیریت ارتباط با مشتری بر رضایت مندی و وفاداری مشتریان مراجعه کننده به اماکن ورزشی استان آذربایجان شرقی می باشد. پژوهش حاضر، از نوع همبستگی و با توجه به هدف از نوع کاربردی می باشد و جمع آوری اطلاعات به شکل میدانی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر افراد مراجعه کننده به اماکن و مراکز تفریحی – ورزشی استان آذربایجان شرقی در سال 97 بودند. جهت جمع آوری داده ها از پرسش نامه های استاندارد محمودی و همکاران (1395)؛ علوی شاد (1387) استفاده شد. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها را با نرم افزار SMART-PLS و با استفاده از آزمون t و ضرایب مسیر (b) نشان داد. یافته های پژوهش نشان داد؛ ارتباط مستقیم و معنا داری بین مؤلفه های مدیریت ارتباط با مشتری (درک و تفکیک مشتری، ارتباط متقابل با مشتری، جذب و حفظ مشتری، توسعه روابط) با رضایت مندی در سطح معنا دار 001/0 وجود دارد (61/0 b = 700/16t=)، همچنین تأثیر مثبت و میانجی گری رضایت مندی بر وفاداری مشتریان تأیید شد (78/0 b =). ازاین رو تغییر فضای تجاری و تحول بازاریابی از طریق مدیریت ارتباط با مشتری به منظور افزایش رضایت مندی و وفاداری مشتریان اماکن ورزشی امری ضروری است، بنابراین ارایه خدمات با دقت و توجه به نیازها و علایق مشتری مهم ترین عوامل جذب و حفظ مشتری در اماکن می باشد.
|
39,782 |
419725
|
061 آهصوزی عطا که عمط عبهط عم ۳۲و عمصعلاهط
0606۴ قنطا ۵ 6ا1ق560 6606 ۵6 حصصادبید آهد تامهم عطا هه صمزع1۳6
41 16 ۵۶ 0۵6 کل صعا ۳و عزاطبامط عنصعاها 156 اعناکدمه 0ص 00۵۳
عطا مصه صمزعع عطا نز امعم 06610 #مقنصمص واهعماه ۵ ماع 100۵۵۳
مه صمنانعوم قنط صنعاه ۵ «علجو 0 حعلمه اهدمتاهصط عطا که عس2 عط) صهز
[10۵ 2 04090۳10116-2 2 معا 0۶ عناطاا معط عنصمادز عطا 20۳ دعنانا نمی عزع 521
326 و1360 00/6۳ ۳ 100 کصها عاعناهه ج 10۳ 0/6 ه فص 161300
1 00۷/۵۴ ۳٩ +6 اقصد عطا داعم 30/6 ۵۶ معط عطا ما عمنلوممعم۸ .1860
0 00/6۲85 06101 رنا5 ۲ اصعم هه ۵ط 0۵ 0ععهط کز 10۵ لماع وصه مزع
۵ ۵ 00۷۵۲۹ امعصنصمل عطا که صوناندهمر ده عطا طان ۵۳ ,00۷65 عصنع تسه
4 ول 1۵8626 قنطا ۵۶ صمناععن نم عطا معط 1 ععصعااهطه عصنع همه
عطا 1۵۶ معا ۵۶ عتاطاناط عنصمادا عطا ۶ ماع توص اهناصاکصز صنقصد عطا عنه
عط 965 عنعنل ماه مهم کنطا صل مارد هد ماه عطا ۶و غامد عسس0ب2
0 ۳۵۷۷۵۴۲۴ عمتفد موه طامومرصه اهنا واه مه تمعن چ هل موز
۳06 عصزعمهانها ه که 0 .1 عطا :006 فاانهم 6ط1 .(۳31) و60ط1
[660۵ 2 2006 ۵ 566 ,کعنانمدمقه آهمگایه فص مساو آهصعاصا ها عصاکن
,5006006 لهعناناو2 مه ما3 اه عمصعنهگ نمعناناو2 ۳ «معام۳ اصمادزدکه +
دو فصلنامه علمی دانش سیاسی؛ سال شانزدهم, شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹ صص. ۱۹۸-۱۶۵
مقاله برای بازنگری به مدت ۵۰ روز نزد نویسنده بوده است.
جمهوری اسلامی ایران ازجمله مهمترین بازیگرانی است که به دقت تحولات منطقه و نظام بینالملل را
رصد نموده و به دنبال ارتقا بیشتر جایگاه و منزلت ژئوپلیتیکی خود در آینده نظم بینالمللی است.
جهت تبیین این جایگاه و ظرفیتهای استراتژیک پیش روی جمهوری اسلامی ایران؛ از روش توصیفی
- تحلیلی و چارچوب نظریه رثالیستی انتقال اقدریگ تیاه آیده است. براساس نظریه انتقال قدرت.
جابجایی قدرت در سطح منطقهای و جهانی یا بر اساس توافق قدرتهای برتر با قدرت نوظهور
صورت میگیرد. یا با مخالفت و برخورد قدرتهای مسلط با قدرت چالشگر نوظهور. نگارنده به دنبال
پاسخ به این سوال اصلی است؛ که: مهم ترین شاخصهای نقشآفریتی, منطقه"و بینالمللی جمهوری
اسلامی ایران چیست؟ نتایج پژوهش نانوی دهیهکبازایگران. مسلط ظام بینالملل به دلیل تعارضات
ناشی از قدرت نوظهور جمهوری اظلامی ایران» این جابجایی,و انتقاک#رآآدر تعارض با منافعم و قدرت
شود تلقی نمنوده و از ابزارهای منعدد جهت) یا گا ز هاش ارت ایران استفاده میکنند. از ری
دیگر با عنایت به اراده ایران مبنی بر ایفای نقش جهانی و مخالفت با هنجارهای مسلط بازیگران
قدرتمند زمینه برخورد و تقابل سیستمی به صورت محسوسی افزایش مییابد.
واژگان کلیدی: انتقال قدرت, جمهوری اسلامی ایران؟"خاورمیانه» سلسله مراتت منطقهای» سیاست
* استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه لرستان» لرستان» جمهوری اسلامی ایران. ۳ 010 اه اع هام2
۱:۹ رو سال شانزدهم, شماره اول (پیاپی ۳۱ بهار و تابستان ۱۳۹۹
بیان مسئله: به نظر بسیاری از تحلیلگران قدرت کلید فهم سیاستهای بینالمللی به
شمار میرود و بر همین اساس عنصر مرکزی نظریههای روابط بینالملل نیز است
(25 .0 ,1967 ,۸/101800102). در این میان قدرت منطقهای مفهومی است که پس از
پایان نظام دو قطبی بیش از پیش مورد توجه صاحبنظران قرار گرفته است. قدرت
منطقهای به معنی قدرتمندترین دولت در سطح منطقه یا زیرسیستمهای تابعه است. اما
رسیدن به چنین موقعیتی با داشتن شاخصهای کمی و سختافزاری» و همینطور
کاربست قواعد ظریفی امکانپذیر است که میتوان از آنها به عنوان قدرت نرم یاد کرد
(خرمشاد و مرادخانی» ۰۱۳۹۶ ص. ۶). در نوشتار حاضر چیستی و کیفیت رسیدن به این
موقعیت برای جمهوری اسلامی ایران به عنوان مسئله اصلی,» انتخاب شده است.
اهمیت: با توجه به جایگاه راهبردی خاورمیانه در سیاست بینالملل و همچنین جایگاه
بلامنازع جمهوری اسلامی ایران درااین منطقه» مشخص میشود که طرح مباحث مربوط
به قدرت منطقهای ایران» دازای اهمیت راهبردی بوده و لازم استلاژ دستور کار مستمر
ضرورت: ایران دارای ظرفیتهای بالقوّه"و بالفعل زیادیپرای ارتقا جایگاهش به قدرت
منطقهای است. پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تفوق آرمانگرایی اسلامی فرصت مناسبی
برای بالفعل شدن این ظرفیتها ایجاد کرده که میطلبد مورد توجه قرار گرفته و در
سیاست عملی به آنها پرداخته شود. بر این اساس عام توجه لازم به مژلفه قدرت
منطقهای ایران میتواند. الگوی مدیریت سیاست خارجی کشور را تضعیف و تحصیل
اهداف: هدف اصلی پژوهش حاضر برجستهسازی موقعیت عنصر قدرت (نرم و سخت)
در مناسبات بینالمللی است تا از این طریق به تحقق اهداف راهبردی سند چشمانداز
سوالها: سوال اصلی پژوهش حاضر این است: مهمترین شاخصهای نقشآفرینی منطقهای
و بینالمللی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ از این منظر پرسش از منابع اهداف و
ظرفیتهای ایران در محیط منطقهای, به عنوان سوّالهای مقدماتی طرح و بررسی شدهاند.
نظریه «اتقال قدرت» و سیاست خارجی جمهوری اسلام یایران /مهدی دواشتاری ظ ۱۶۷
فرضیه: موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی» منابع عظیم انرژی» قدرت نظامی بومی,
خودکفایی علمی و فناوری و حوزه نفوذ اسلامی و تمدنی ایران» مهمترین شاخصهای
نقشآفرینی جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت منطقهای و بازیگری موثر در نظام
روش پژوهش: این پژوهش از حیث هدف. از نوع کاربردی و روش انجام آن روش
توصیفی - تحلیلی میباشد. روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای و از روش کیفی برای
دارای اهمیت ویژهای میباشد که نظریه انتقال قدرت انتخاب و مبنای تحلیل قرار گرفته
اول. بررسی شاخصهای تأثیرگذار نش آفرلیی پنظقهای و بینالمللی جمهوری
اگرچه تعداد زیادی مقال کتاب و رساله راجع به سیاست خارجی ایران به چاپ
رسیده» اما از منظر نظریه انتقال قدرت و توجه به شاخصهای قدرت ملی ایران» متون
علمی - تخصصی معتبر راجع به این مسئله؛اندک است. آثاز این حوزه را میتوان در دو
۱-۱. منایعی که با تأکید بر عامل ژئوپلیتیک به تببین منطقه کرایی ایران پرداختهاند.
جاودانی مقدم (۱۳۹۱)» به اهمیت نقش تحولات جدید ژئوپلیتیک منطقه بر نظم نوین
سیاسی, اجتماعی و امنیتی خاورمیانه پرداخته و در این بین به اهمیت راهبردی
ایدئولوژی تشیع برای ساخت نظم نوین مورد نظر ایران اشاره میکند. سیدعباس
احمدی و همکاران (۱۳۹۹)» به مراحل تحول نقش قدرتها از منظر ژشوپلیتیکی اشاره
میکند. وی معتقد است که مناطق ژئوپلیتیکی در رقابت بین قدرتها بتدا ماهیت
1۸ سال شانزدهم» شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹
طبیعی داشته» سپس ماهیت ایدئولوژیک يافته و در دوره کنونی مناسبات قدرت
بینالمللی بر اساس جغرافیا مورد بررسی قرار میگیرد. اطاعت (۱۳۸۷) ایران را
بازیگری با ظرفیتهای ژئوپلیتیک منطقهای و بینالمللی میداند. اگرچه چالشهای
بسیاری در مسیر تحقق قدرت نوظهور ایران قابل تصور است. از این نظر مهمترین
چالش و مانع تحقق قدرت منطقهای و جهانی ایران» تعارض منافع با ایالات متحده
۳-۱. منابعی که بر عامل ایدئولوژی جهت تببین راهبرد منطقه گرایی ابران تأکید دارند.
از دیدگاه این نویسندگان نوعی تحول محتوایی از ژئوپلیتیک به سمت ایدئولوژی را
شاهد هستیم. در این خصوص سمیعی اصفهانی و امیربیک (۱۳۹۰)» در ار خود به
قدرت منطقهای ایران از نظرگاه ایدئولوژیک پرداخته و چالشهای پیش روی سیاست
خارجی ایران در مواجهه با آمریکا و قدرتهایامعارض نظام بینالملل را بررسی
مینماید. جاودانی مقدم (۱۳۹۱) در مقاله خود به نقش حمایتی جمهوری اسلامی ایران
نسبت به خیزش ایدئولوژیک واشیعی درآجهان پرداخته و معتقد است که ایران از این
رهگذر به دنبال نقشآفرینی در نظام منطقهای وبالتبع سیاستهای جهانی است.
سمیعی اصفهانی و امیربیک (۱۳۹۰) نیز بهانقشش"سیاست خارجی غیرمنعطف تحت
تأثیر انقلاب اسلامی ایران در دهه ۷۰ پرداخته و معتقد است که مخالفت با روند جاری
سیاست آمریکا در خاورمیانه و نامشروع قلمداد کردن دولتهای عربی از جمله موارد
تأثیرگذار در راهبرد قدذرت افریّنی ایران؛ در منطقه او نظام بینالملل است.
بیشتر متون مذکور فقط از دو جنبه ژئوپلیتیک و یا ایدئولوژی به سطوح رقابت
منطقهای جمهوری اسلامی ایران؛پرداختهاند. در خالی که نگارنده در پژوهش پیشرو
با مدنظر قراردادن نظریه انتقال قدرت و کاربرد این نظریه در سطوح رقابت منطقهای
توانسته با نشان دادن شاخصهای قدرت منطقهای جمهوری اسلامی ایران» انگیزه
چالش گرانه سیاست خارجی ایران را توضیح دهد و سپس سناریوهای قدرتهای
مسلط نظام بینالملل در مواجهه با قدرت نوظهور ایران را تبیین نماید. نقطه قوت نظریه
انتقال قدرت که مورد توجه نگارنده است. قدرت تبیین چگونگی ظهور قدرتهای
جدید نظام بینالملل و نحوه رفتار رقبای ژئوپلیتیک و ایدئولوژیک است.
نظریه «انتقال قدرت» و سیاست خارجی جمهوری اسلام یایران /مهدی ذوالفقاری یس 14۹
قدرت را میتوان به صورت توانایی کنترل یا اثرگذاری بر دیگران ( 46 81060
236-58 .۵0 ,2006 ,1/6۶۵۵۰) یا به عنوان منابع مادی و دارایی خاص در اختیار
دولت در نظر گرفت (57 .0 ,2001 ,۸/0278106167). هر چند هنوز در خصوص
مناسبترین راهبرد برای تعریف قدرت. اتفاقنظر کامل وجود ندارد. اما توجه به هر دو
تعریف» نظریه انتقال قدرت و سیاست خارجی ایران مزایای تبیینی بسیاری دارد که
زئواستراتژی علم روابط متقابل جغرافیا استراتژزی و قدرت است. بنا به تعریف
ژئواستراتژی از منظر سیاست خارجی عبارت است از: «سیاست خارجی اتخاذ شده از
سوی دولتها و سازمانهای بینالمللی مبتنی بر عامل سرزمین و توزیع جغرافیایی
قدرت. در شرایط کنونی تمامی "تحولات نظامی, سیّاسی, اقتضادی و ژئوپلیتیکی بیش از
سار مسائل با اصول و مبانی ژئواستراتژیک ارتباط دارد و به همین دلیل در بسیاری از
راهبردهای اعلامی و اعمالی از سوی کشورها و تجزیه و تحلیلهای سیاسی و امنیتی.
موقعیت و وضعیت ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی یک منطقه یا یک واحد سیاسی در
کنار هم مورد توجه قرارمیگیررد»: (یزدانی و تویسرکانی» ۱۳۹۰ رضرو ۱۵۳):
تلاش یک دولت برای شکست و یا موفقتر شدان از دیگر دولتها رقابت نام میگیرد.
در رقابت منطقهای, منافع مشترک مادی و عینی جای خود را به منافع تقابلی میدهد.
زیرا که از منافع مشترک» همکاری, ائتلاف و ژئوپلیتیک صلح حاصل؛ اما از منافع
متقابل» رقابت, منازعه و جنگ به دست میآید. رقابت منطقهای از اشکال مختلفی
برخوردار است: رقابت بین دو یا چند قدرت همتراز؛ رقابت بین دو قدرت ناهمسطح
درجه یک و دو؛ رقابت مداخلهای. حوزه و منشا رقابت میتواند سرزمین» ناسیونالیسم»
کمبود منابع, قدرت و اقتصاد باشد. از درون این رقابتها اشتلاف و رقابتهای
۱۹۰ سال شانزدهم؛ شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹
تسلیحاتی شکل میگیرد (احمدی؛ بدیعی و حیدری, ۱۳۹۹ ص. »*1). در صورت
وقوع رقابت منطقهای» دو یا چند قدرت رقیب دست به سلسله اعمالی میزنند که از
قدرت نفوذ و منابع رقیب کاسته و بر نفوذ و منابع خود به طرز قابلتوجهی اضافه کنند.
از سوی دیگر شکست و پیروزی در رقابت منطقهای منجر به ایجاد نظم جدید
منطقهای و جهانی میشود. به عبارت دیگر آینده نظم جهانی را بازتابهای ظهور
یکی از نظریات مهم سیاست بینالمللی» نظریه انتقال قدرت! میباشد که توسط
ارگانسکی(1968 ,ل0۲82086) تدوین شده و در مقابل نظریه توازن قدرت قرار دارد.
کانون مرکزی این نظریه را «قدرت» و «تحولات قدرتی» شکل داده و این که نظام
بینالملل اصولا متأثر از قدرت است (1996 ,66لطم1 ی 0۳[عگ1).
نظریه انتقال قدرت با این فرض شرّوعآمیشود که کاملا از انواع دیگر واقع گرایی
متفاوت است. ابتدا اینکه در این نظريه نظام بینالملل به#جای آنارشی» سلسلهمراتبی در
سلسهمراتب در قالب هرمیان.قندزوت,ترسیم شده اسبت که دزآنمودار شماره (۱)
مشاهده میشود. در قسمت فوقانی سلسلهمراتب دولت غالب قرار دارد که قویترین
دولت موجود در جهان میباشد. از زمان جنگ دوم جهانی به بعد ایالات متحده دولت
غالب جهان بوده است؛ قبل از آن انگلستان این مقام را در اختیار داشت. بعد از ایالات
متحده نیز قدرتهای بزرگ قرار دارند» دولتهای قدرتمندی مثل روسیه» چین» فرانسه
و آلمان که ممکن است روزی بدل به قدرت غالب شوند نیز در مرتبه بعدی میباشند.
در سطح بعدی قدرتهای میانه جای دارند که به لحاظ منطقهای قدرتمند هستند. اما
در سطحی یکسان با قدرتهای بزرگ قرار ندارند و نمونههای عصر جدید این
دولتها عبارتاند از: جمهوری اسلامی ایران» برزیل و هند. در نهایت» پایینترین
نظریه «نتقال قدرت» و سیاست خارجی جمهوریاسلام یابران /مهدی ذوالفقاری ش ۱۹۱
سطح نیز قدرتهای کوچکاند که بزرگترین گروه کشورهایی نظیر بلژیک. کامرون و
تایلند را دربر میگیرد و در نظام بینالملل قدرت یا اثرگذاری کمی دارند
رضایت یکی از اجزای کلیدی استدلال انتقال قدرت محسوب میشود؛ زیرا انتقالهای
قدرت تنها در صورتی خطرناک است که دولت در حال اوجگیری ناراضی باشد.
بنابراین انتقال قدرت بین بریتانیای کبیر و ایالات متحده صلحآمیز یوقهاسته زیر
ایاللات متحده از بابت انتقال قدرت رضایت" داشت. دولت مسلط قواعد و هنجارهای
نظام بینالملل را تثبیت میکند که بهنوبه خود وضع موجود را مشخص میسازند و
همین قواعد و هنجارها مطلوب برخی دولتها بوده و برخی دیگر نیز از آن رضایت
ندارند. ایالات متحده به عنوان دولت غالب از زمان جنگ دوم جهانی به بعد قواعد و
نرمهای مختلف بینالمللی را در نظام بینالملل وضع "کزده,است. به عنوان مثال نظام
برتون وودز رژیم پولی که«بعد ازهجنگ دوم جهانی تغیین شداه:است؛ توافقنامه کلی
بر سر نرخ تعرفه و تجارت" و سازمان"تجازت. جهانی* رژیمهای تجاری هستند که از
زمان جنگ دوم جهانی به بعد توسط.قدرت مسلط وضع شاهاند و تمرکز آنها بر از
میان برداشتن موانع تجاری و افزایش تجارت آزاد دراجهان میباشد. به علاوه ایالات
متحده هنجارهای قدرتمندی را در روابط بینالمللی برای ترویج نهادهای دموکراتیک و
۱۹۲ سال شانزدهم» شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹
نمودار شماره (۱): نظام بینالملل و سلسلهمراتب قدرت بر اساس نظریه انتقال قدرت
جنگ سرد که از ۱۹۶۵ الی ۹۸۹ #یم«ظطوّل انجامید؟ دورف طقولانی از تنش را شامل
میشد که شاخصه آن به چالش کشیده شدن جایگاه ایالات متحده به عنوان قدرت
غالب توسط اتحاد جماهیر شوروی است. واضح اسنت که بسیاری از قواعد و
هنجارهای ترویجیافته توسط ایالات متحده آمریکا در صورت پیروزی شوروی در
رقابت بینابین و بدل شدن به هژمون جهانی کنار گذاشته میشد. افزون بر این وضع
موبخوک که اتوسظ: ابالارت موهخلای یت شدم اسمت تفاوت بسبار فمالع با گذشته راانشان
میدهد. قواعد و هنجارهای بینالمللی قبل از جنگ دوم جهانی بسیار متفاوت با
بعدازآن بوده و بخشی از نظام وضعشده توسط بریتانیای کبیر قدرت غالب سابق به
هرم قدرت که در نمودار شماره (۱) نشان دادهشد. شامل دولتهای راضی و
ثارآمبی الق میشود: دولنت قالب همیشه,راضی است, آیسخ قرخالی ات له نیت
دولتهای ناراضی به موازات پایین آمدن از هرم افزایش پیدا میکند. زیرا دولتهایی
که قدرت کمتری دارند اثر کمی روی وضع موجود به جای میگذارند. در نظریه انتقال
قدرت عقیده بر آن است که دولتهای راضی, به منظور تقویت قواعد و هنجارهای
نظام» در قالب ائتلاف برنده به دولت غالب ملحق میشوند.
نظریه «نتقال قدرت» و سیاست خارجی جمهوریاسلام یابران /مهدی ذوالفقاری ۱۹۳
احتمال وقوع منازعه بیشتر از همه زمانی است که دولت چالشگر ناراضی» به میزان
لازم در سلسلهمراتب هرم اوج بگیرد تا بتواند دولت غالب را به چالش کشیده و یا
حتی از آن عبور نماید. نمودار شماره (۲)» قدرت دولت غالب و طرف به چالش
کشاننده را در حال اوجگیری به مرور زمان نشان میدهد. دوره زمانی با شکاف بزرگی
در قدرت بین دو طرف شروع میشود. جمهوری اسلامی ایران به عنوان دولت چالش
کننده» به نسبت دولت غالب, هنگام اوجگیری خود سریعتر رشد میکند و در نهایت
بهموازات قدرتمندتر شدنش در قیاس با سایر دولتهای همتراز در منطقه میتواند از
آنها رد شود. در نظریه انتقال قدرت منازعه بیشتر حولوحوش «نقطه انتقال» رخ
میدهد» یخنی هنگامی که دولت نارای تقریا رن قهارت رشد میکند. منازعه صرفا
وقتی محتمل است که طرف چالشگر در حال اوجگیری ناراضی باشد.
نظریه انتقال قدرت به منظور شرح جنگهای بزرگ همانند جنگ اول و جنگ دوم
جهانی تدوین شد و محوریت آن قدرت مسلط در نظام بینالملل و دولتهایی است که
دولت غالب را به چالش میکشند. اما در ادامه با تحولات جدید و ظهور قدرتهای
متوسط نظریه انتقال قدرت توسعه یافت تا بتواند روابط درون مناطق را هم تجزیه و
تحلیل نماید. بر این اساس لمکه" این مسئله را مطرح میسازد که افزون بر
۱۹ سال شانزدهم؛ شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹
سلسلهمراتب جهانی» سلسلهمراتب منطقهای هم وجود دارد و در منطقه قدرت غالب و
طرفهای دیگری که قدرت آن را به چالش بکشند هم وجود دارد (2002 ,۵866]). بر
اساس استدلال پیش گفته. در حالی که ایران در نظام بینالملل یک قدرت میانه
شاخصهای نقش آفرینی منطقهای و بینالمللی نظامهای سیاسی متنوع و گسترده
میباشند. در تعیین و تعریف این شاخص ها ویژگیهای فضایی - جغرافیایی کشورها
و مناطقی که در آن واقع شدهاند. مهمترین نقش را ایفا میکنند. با این وجود میتوان
آنها را در دو حوزه سخت (منظور نگارنده در اینجا قابل اندازهگیری) و نرم (قدرت
این شاخصها عینی» کمی*قآبل ششالشایی و قابل ارژیابی"ل,,اندازهگیرّی هستند. برخی از
آنها از عوامل طبیعی نشأت گرفته بر خی نیرز تولیذات کشّورها در حوزههای مختلف
موقعیت جغرافیایی کشورها و دسترسی به شاخصهای جغرافیایی قدرتآفرین, اثر
بسیار مهمی را در نقش آفرینی.منطقهای و جهانی, آنها دارد. به گونهای که هر کشوری از
موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی بهتری برخوردار باشد» نقشآفرینی بیشتری نیز
خواهد داشت. زیرا یکی از مهمترین اتعیینکنندههای سیاست خارجی آن کشور و نوع
نگاه منطقه و جهان به آن می باشد. در این میان جمهوری اسلامی ایران به دلیل واقع
شدن در چهار راه استراتژیکی جهان, سواحل دریایی طولانی و دسترسی به دریاهای
آزاده جزایر سوقالجیشی و قرار گرفتن در مجاورت تنگه استراتژیکی هرمز از موقعیت
ژئوپلیتیکی برجستهای در جهان برخوردار است. این امر موجب ایجاد ظرفیتی بزرگ
برای نقشآفرینی آن در مقیاسهای مختلف جغرافیایی (ماکرو تا میکرو) شده است.
پتانسیلهای ژئوپلیتیکی ایران به صورت بالقوه شرایطی را فراهم میکند که در صورت
نظریه «انتقال قدرت» و سیاست خارجی جمهور ی اسلام یایران /مهدی ذوالفقاری سور ۱۹۰
مدیریت مناسب و کارآمد میتوان ایران را به صورت قدرت منطقهای و حتی جهانی
مشاهده کرد. نقشه شماره (۲) کاملا نشاندهنده اهمیت ژئوپلیتیکی ایران» سواخل
قدرت نظامی از مهمترین ملزومات دولتها در فضای آنارشیک سیستم بینالمللی
است. افزایش روزافزون تهدیدات سخت و مسابقه تسلیحاتی دولتهای همسایه و
رقبای استراتژیک ایران موجب توجه به این بخش از مولفههای قدرت ملی شده است.
اگرچه حجم تهدیدات پیرامونی ایران از ابتدای انقلاب تاکنون روبه افزایش بوده اما با
این حال قدرت بازدارندگی ایران موجب ایجاد ثبات و امنیت داخلی و بینالمللی شده
است. مطابق اطلاعات پایگاه معتبر گلوبال فایر پاور ایران توانسته با توجه به افزایش
روزافزون قدرت نظامی و کیفیت تجهیزات و زیرساختهای نظامی و با توجه به
ابزارها و فناوریهای نوین و تعداد کازکنان نظنامی«دوسال ۲۰۱۹ رتبه ۱۶ از ۱۳۷
اکشور را باقسنت آوزرذ (۷۷۷۷۷/.81002[117600/2۳.600). مر کز مطالعات استراتژیک و
بینالمللی, در خصوص قدرت نظامی و تأنی زگذارژی بو نسیاشتهای جهانی در گزارشی
از موشکهای کوتاهبرد و دوربرد ایران» به عنوان مهمترین ابزار نظامی اعمال قدرت این
کشور اشاره میکند. نقشه شماره ۱ تأبودکشده این آمدعاست. این سطح از توانایی
بازدارندگی در عرصه منطقهای و بینالمللی علیرغم وجود تحریمهای بینالمللی و
فشارهای اقتصادی قابل توجه در سالهای اخیر نشان از قدرت مولد و امنیت درونزا و
قابلیتهای بازیگری چالشگرانه و ایفای نقش بینالمللی جمهوری اسلامی ایران دارد.
۱۹۹ سیر سال شانزدهم؛ شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹
جمهوری اسلامی ایران از منابع عظیم طبیعی به ویژه انرژی برخوردار است. به گونهای
که چهارمین دارنده بزرگ منابع نفتی جهان و نخستین دارنده ذخایر گاز جهان میباشد.
این امر باعث شده تا در ژئوپلیتیک انرژی نیز جایگاه بسیارمهمی را در منطقه و جهان
داشته. باشد و از تأثیرگذاری بالایی در بازارهای نفت و,گاو برخوردار است. همچنین
موجب ارتقا جایگاه ژئوپلیتیکی ایران و نقشآفرینی بینالمللی آن شده است. علاوه بر
این دستیابی به فناوری صلحآمیز هستهای باعث شده تا قدرت ملی جمهوری اسلامی
آیرات بیش از.پیش آرها یاید. این قشآفرینی ذققا فسات ضرورت:وجوذقی براق
قدرتهای نوظهور است که به باور کامران و دیگران (۰۱۳۸۹ ص. ۱۹) میتواند حلقه
تأثیرگذاری ایران بر جهان خارج باشد. جایی که انرژی و تمام ابعاد آن, سه پارامتر
جغرافیا قدرت و سیاست جهانی را تحت تأثیر قرار میدهد. بر اساس اطلاعات آژانس
انرژی آمریکا مجموع ذخایر نفت خام ایران در سال ۹ بالغ بر ۱۵۸ میلیارد بشکه
نظریه «اتقالقدرت» و سیاست خارجی جمهوری اسلام یایران /مهدی دوافتاری لل ۱۵۷
ارزیابی میشود که تقریبا معادل ۱۰ درصد کل ذخایر شناخته شده نفشت جهان است.
همینطور ایران با داشتن رتبه دوم مالکیت گاز جهان» دارای ذخایری بالغ بر ۱۳۲۰۰
تریلیون فوت مکعب است که معادل ۱۷ درصد کل ذخایر شناخته شده گاز جهان
اگرچه در حوزه قدرت نرمافزاری نیز تنوع بسیاری قرار دارد اما مهمترین آنها در
قدمت تاریخی, وجود پیشینه, زبان و تجارب تاریخی مشترک با بسیاری از همسایگان
و تأثیرگذاری فرهنگ پارسی در این جغرافیا (نقشه شماره ۳)» از غوامل تأثیرگذاری
1۹۸ سر سال شانزدهم» شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹
ایران بر نظام منطقهای و بینالمللی است. به این مسائل میتوان قرابتهای نژادی» دینی
و یا فرهنگی را نیز اضافه نمود. وجود سنتهای باستانی مورد علاقه ملتهای پیرامونی
نظیر تکریم عید نوروز و یا علاقمندی به شخصیتهای اثرگذار فرهنگی و علمی ایران
نظیر ابنسینا حافظ و مولوی و یا وجود آیینهای مشترک مذهبی نظیر اعیاد فطر و
قربان و اعمال حج از جمله مواردی است که میتواند حوزه تمدنی جمهوری اسلامی
ایران را توسعه داده و قدرت ژئوپلیتیک ایران را تقویت نماید.
اصول سیاسی مصرح در قانون اساسی ایران؛ در حقیقت بیانکننده ویژگیهای اساسی
نظام سیاسی در ایران است و مبتنی بر اصول و ارزشهایی هستند که جمهوری اسلامی
ایران رسالت تحقق و پیگیری آنها را بر عهده دارد. مهمترین اصولی که میتواند بر
جذابیت قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در جهان کنونی بیافزاید عبارت است از:
«سعادت انسان در جهان امروز» و «مسئولیتپذیری نسبت به وحدت جهان اسلام»
(اصل ۱۵۲)» «مبارزه با سلطهگری و سلطهپذیری» (اصل ۲ بند ج) و «عدالتطلبی و
نظریه «انتقال قدرت» و سیاست خارجی جمهوری اسلام یایران / مهدی ذوالفقاری ش ۱۹۹
دفاع از مستضعفین» (اصل ۲). اگرچه قدرت انگارهپردازی برآمده از این اصول (نمودار
شماره ۳)» از منظر قدرت نرم انقلاب اسلامی» تابعی از آرمانهای سیاسی و اهداف
متعالی جمهوری اسلامی ایران با توجه به مقتضیات زمان است. اما بررسی این اصول
به شناخت و تحلیل انگیزه نقشآفرینی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک بازیگر
چالشگر و ناراضی از وضع ناعادلانه توزیع قدرت در نظام بینالملل کمک میکند.
مهمترین بار ارزشی و هنجاری ناشی از انقلاب اسلامی ایران؛ برجسته نمودن ااسلام»
در برابر سایر ارزشهای رایج و مسلط غربی در نظام بینالملل بود. توجه به این بعحد
جهانی اسلام که هدایتکننده ارزشهای نظام سیاسی ایران است موجب ایجاد
تعارضاتی گسترده با فرهنگ و ارزشهای غیراسلامی میشود که در بطن خود
بحرانهای متعدد سیاسی» هویتی و مشروعیت ساختاری را در میان قدرتهای غالب
1۹۰ سال شانزدهم؛ شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹
دامن میزند. به همین دلیل است که قدرتهای مسلط از ناحیه قدرت نرمافزارانه
جمهوری اسلامی ایران احساس خطر نموده و ایران را کشوری در مقابل نظم مبتنی بر
لازمه بازیگری در نظام بینالملل توانایی رقابت در تمامی سطوح قدرت است. یکی از
موژلفههای قدرتهای نوظهور توانایی علمی و پیشگامی در تولید و کاربست فناوری
نوین است. یافتههای پژوهشی محمدیان و عبادی (۱۳۹۹» ص. ۳۱) این مسئله را تأیید
میکند اکه: آیرآن از سال ۲۸:۹۷ به آینسو فر پیق کشورهاق اسلامی و منطفه خاورسباند
جایگاه نخست تولید علم و حوزه فناوری نانو را در دست دارد. علاوه بر این در چند
سال اخیر ایران به باشگاه کشورهای دارای فناوری فضایی و نیز هشت کشور دارای
فناوری پرتاب ماهواره پیوسته است. علاوه براین» بر.اساس اطلاعات ثبت شده در
مرکز منطقهای اطلاعرسانی علوم وفناوری وزارت علوم» تحقیقات و فناوری,» تا سال
۸ آثار منتشر شده ایران به رقم ۵۱.۱۵۲ عدد رسیده است. همینطور بر
اساس آمار قابل استناد این پایگاه در.بین کشورهای اسلامی» ایران رتبه اول تولید علم
با وقوع انقلاب اسلامی در ایران صحنه معادلات جهانی تغییر یافت: و نه تنها سیاست
داخلی و خارجی ایران/8جار دک زگو ی عمط لها صولات:مقطتهای و بینالمللی
نیز از انقلاب ایران اثر پذیرفت. دولت انقلابی جدید. با تعریف رسالتی جهانی و انگیزه
بازیگری در آغاز به سیاست عدم تعهد و وابستگی بهه دو قطب مسلط روی آورد و
سپس پا را فراتر نهاده و داعیهدار رهبری جهان اسلام شد. سیاستهایی که ایران
انقلایی در این مسیر پیگیری میکرد. زمینه مخالفشت جدی قدرتهای مسلط نظام
بینالملل را ایجاد مینمود. این سیاست همان چالشگری موجود در نظریه انتقال قدرت
است که حاجی یوسفی (۱۳۸۱» ص. 1۸) به ماهیت ایدئولوژیک و انقلابی آن اشاره
کرده و نتیجه آن را ناسازگاری و مخالفت با عمده روندهای جاری منطقهای و
بیخ المللی ,میداند: با آیق حال انشان, قسرزت قراصر آر مبالخمت آبدتولرزیک آنلرشیده.و
نظریه «اتقال قدرت» و سیاست خارجی جمهوری اسلام یایران /مهدی دواشتاری له ۱۹۱
ظرفیتهای قدرت مادی را نیز مد نظر قرار داده است.در پیش گرفتن سیاست خارجی
رادیکال و چالشگران» منجر به مطرحشدن ایران به عنوان بازیگری ناراضی و
تجدیدنظرطلب در نظام بینالملل شد که در قالب نظریه انتقال قدرت قابل توضیح بود.
گفتمان اسلامی گرایی در سیاست خارجی» بهرهمندی و تأکید بر قاعده نفی سبیل؛
مبارزه با نظام دوقطبی, جهانیسازی مبارزه با اسرائیل و حمایت از خیزشهای شیعی و
جنبش های ضدامپریالیستی. نامشروع دانستن دولتهای عربی, حمله به تفکرات
ناسیونالیستی و سکولار دولتهای همسایه و تأکید بسیار بر لزوم وحدت امت اسلامی
در مبارزه با استکبار از جمله نمونههای چالشگری جمهوری اسلامی ایران در نظام
بینالملل و تمایل به جابجایی قدرت و ایفای نقش منطقهای و جهانی است.
بر اساس نظریه انتقال قدرت تحلیلی از رفتاز بازیگر چالشگر به دست آمد. جمهوری
اسلامی ایران در مدار قدرت جهانی برااساس شاخصها و ظزفیتهای سخت و نرم به
دنبال ایفای نقش منطقهای و بینالمللی اننت. انگیزه انتقال قذرت موجب کاهش قدرت
بازیگر رقیب و تلاش قدرت مسلط به جلوگیری از برهم خوزدن شرایط است. چنان
که نشخص است بازیگر قالب رفتار/سحاکشهگ ایا انشاذ نموده ز بازیگر نوظهور
رفتار چالش گرایانه را برای انتقال مناسب میبیند. تئوری انتقال قدرت قابلیت پیشبینی
رفتار بازیگر غالب را نیز به وضوح روشن میکند. بدیهی است ظهور قدرت منطقهای
ایران در این ژئوپلیتیک با مقاومت قدرتهای برتر نظام بینالملل همراه خواهد بود. هر
چه بازیگر از قدرت بیشتری در این نمودار برخوردار بانسد ظرفیتهای مقابلهای و
بازدارندگی بیشتری در اختیار خواهد داشت. به همین"دلیل در این بخش به سناریوهای
قدرت نوظهور ایران در هر سطحی مهمترین چالش برای بازیگران غالب نظام بینالملل
اسست. یه طوری که هنجارهای مسلط جهانی که تضمینکننده سلسلهمراتب قعلی قدرت
جهانی است. با حمایت آمریکا و متحدان آن پابرجا میباشد. این در حالی است که عرصه
۱۹۲ سال شانزدهم» شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹
تصمیمگیری در ایالات متحده با روی کار آمدن تندروهایی نظیر ترامپ» پنس و تیم
محافظه کار وی با جمهوری اسلامی ایران از در تقابل درآمده و از سه حوزه امنیت ملی,
حقوق بشر آزادی و فرهنگ آمریکایی» ایران را در مقابل خود ترسیم نموده و تمام تلاش
خود را برای مقابله به کار میگیرد. جنگ لفظی سالهای اخیر در روابط ایران و آمریکا
حضور ناوگان تهاجمی دریایی آمریکا در آبهای نزدیک خلیجفارس و خروج نیروهای
غیرضروری آمریکا از عراق و افغانستان این گمانهزنی را به ذهن متبادر میکند که مقامسات
کاخ سفید برای مقابله با قدرت نوظهور ایران در نظام بینالملل اقدام به جنگ مستقیم و
برخورد نظامی را اگرچه به صورت محدود در دستور کار خود قرار میدهند.
بنابراین تحلیل ایران باقدرت بهدست آمده از ناحیه فناوری هستهای به دولی
غیرقابل کنترل و مسئولیتناپذیر تبدیل شده و.این قدرت زمینه بهکارگیری سیاستهای
تهاجمی میت به: آبریکا را انرا انشا یال کیان" برای سیاستمداران
آمریکایی تأمل در این باره است کبآثاومی توانن بهانیابتوایسرا اعتماد کشد و در مقابل
ایران راهبردی که مبتنی بر.بریخلاردنظطامی. و جنگی,ناخونطا یتست را بپذیرند. البته
تیمرمان از بعد انگیزهای نیز به موضوع تقابل ایران او آمریکا:نگاه میکند و معتقد است که
رهبران ایران در تقابل هویتی و فکری با.ارزشهای آمریکایی هستند و این موضوع را
بیشتر از توانایی نظامی ایران دارای اعتبار تلقی میکند (129 .0 ,2005 ,11061۵).
در شرایط متغیر و نابسامان خاورمیانه که سرشار از بیثباتی"ناشی از مداخلات بازیگران
فراملی و واکنشهای سختافزارانه گروههای فروملی است میتوان قدرتیابی و
قدرتطلبی ایران را بستری برای ایجاه بلوکهای "جدیّدی از نظم منطقهای در مواجهه
با قدرت ژئوپلیتیک آمریکا و اسرائیل دانست. بیداری اسلامی و تغییرات سالهای اخیر
در منطقه تحت تأثیر هویتهای اسلامی ملتهای منطقه در عرصه سیاسی و اجتماعی
بوده که باعث به چالش کشیدن سیاستهای غربی سکولار شده است. این نوع مواجهه
سیاسی و ایدئولوژیک منجر به شکلگیری قطببندی جدیدی توسط قدرتهای بزرگ
در مقابل جمهوری اسلامی ایران شده است. استفاده آمریکا از سیاست موازنهساز در
رقابت منطقهای خاورمیانه که منجر به اتخاذ رویکردهای تهاجمی توسط عربستان و
نظریه «اتقال قدرت» و سیاست خارجی جمهوری اسلام یایران /مهدی دوافتاری ۱۹۳
رژیم صهیونیستی شده این دولتها را در برابر ایران قرار داده است» به طوری که
عربستان و رژیم صهیونیستی به نیابت از آمریکا چالشهای منطقهای با ایران را هدایت
و دنبال میکنند. از دیدگاه آمریکایی جنگهای نیابتی و تنشهای منطقهای میتواند
نیروی پیشبرنده ایران را دچار کندی نماید و جمهوری اسلامی ایران که نماد با زگریق
چالشگر و ناراضی از توزیع قدرت جهانی و منطقهای است را دچار مشکلات زیادی
نماید. سناریوی جنگهای نیابتی با هدف ایجاد اصطکاک و فرسایش قدرت ژئوپلیتیکی
در سیاست خارجی ایران به دنبال جلوگیری و ممانعت از قدرتیابی ایران است.
مشغول نمودن ایران به بحرانهای ژئوپلیتیک پیرامونی» و تصور تهدید جنگهای
مستقیم میتواند عاملی بازدارنده در مسیر رشد و ظهور قدرت ایران باشد.
سیاست تغییر رژیم به یکی از مهمترین دستور کازهای کاخ سفید در دوره جنگ سرد و
پس از آن تبدیل شد و بهنوعیتضمینکننده منافع ایالات متخده در قبال دولتهای
متخاصم و متعارض به شمار میرفت (2010 ,۳1288). پس از پیروزی انقلاب اسلامی
ایران و دنبال کردن سیاست تقابل گونه با ایالات متحده آمریکا مقوله تغییر رژیم در
فضای تخاصمآمیز میان دو دولت از جایگاهویژهای برخوردار شد. در واقع» بر مبنای
راهبرد کلان مهار ایران؛ به عنوان قدرت تجدیدنظرطلب نظام بینالملل» تغییر رژیم به
عنوان مهمترین دستور کار دولتهای مختلف آمریکا مبنای عمل قرار گرفت.
دولتمردان آمریکا مخصوصا نومحافظه کاران معتقدند با پافشاری بر راهبرد تغییر رژیم»
مهار نظام انقلابی ایران که در طی چهار دهه گذشته پیگیری شده» در حال نتیجه دادن
است و این سیاست به کمک عوامل جانبی (تحریم اقتصادی» تهدید نظامی) بهتدریج
میتواند زمینههای بروز نوعی «تغییر رفتار و در مرحله بعد تغییر رژیم» را در ساختار
داخلی ایران فراهم آورد. مسئلهای که امروزه به عنوان راهبرد مهم دولت ترامپ در حال
پیگیری است» تغییر رفتار و دست کشیدن جمهوری اسلامی ایران از آرمانها و نفوذ
منطقهای و بینالمللی خود و سپس اجرایی کردن فاز دوم که منجر به فروپاشی داخلی
و تغییر رژیم شود. این همان بیانی است که «هاس» در مقاله خود با عنوان «تغییر رژیم
1۹۶ سال شانزدهم» شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹
تعدادی از کارشناسان آمریکایی (2010 ,71:01601۵) به دلیل ناکامی ایالات متحده در
شکستها و پیامدهای ناشی از جنگ مستقیم در عراق و افغانستان بر این باورند که
گزینههای نظامی در خصوص ایران به هیچوجه نتیجه مطلوب را حاصل نمیکند.» بلکه
پیشنهاد میدهند که آمریکا تحریمهایی سختتر و بیشتر از آنچه بعد از بحران موشکی
کوبا در سال ۱۹۹۲ به بعد بر این کشور وضع کرد را در خصوص ایران اعمال کند. صدف
تحریم و فشار بر ایران» افزایش هزینه همکاری اقتصادی با ایران توسط تحمیل جریمه بر
شرکای اروپایی» چین و هند و روسیه در راستای راهبرد جلوگیری از ظهور هژمونی
در نظریه انتقال قدرت فرض بر این است که برشتی دولتها راضی و برخی دیگر
ناراضی هستند. دولت مسلط قواعد و هننجارهای نظام#بینالمال را تثبیت میکند که
بهنوبه خود وضع موجود را مشخص میسازند و همین قواعد و هنجارها مطلوب
برخی دولتها بوده و برخی!دیگر نیزاز آن روضایت ندازند و درصدد چالش و
برهمزدن نظم موجود و به دست آوردن جایگاه امناسب در نظام منطقهای و بینالمللی
هستند. در این نظریه دولت غالب: هفیشه رازگلا است» ان در حالی است که نسبت
دولتهای ناراضی به موازات پایین آمدن از هرم افزایش پیدا میکند» زیرا دولتهایی
که قدرت کمتری دارند اثر کمی روی وضع موجود به جای"مبی گذارند. در نظریه انتقال
قدرت عقیده بر آن است که دولتهای راضی, به منظور تقویت قواعد و هنجارهای
نظام» در قالب ائتلاف برنده به دولت غالب ملحق میشوند و دولت چالشگر برای بالا
آمدن در سیستم بینالمللی ناچار به برهم زدن شرایط و تحمل مشکلاتی است.
چمهوری اسلامی, ایران با اسففاده ا چا رچوب سباست شارچی, سسققل: اسالامی از
به دلیل برخورداری از مولفههای درونزای قدرت و شرایط ژئوپلیتیک به دنبال تحول
در ساختار نظام بینالملل و ایفای نقش جهانی است. شاخصهای سختافزاری و
نرمافزاری قدرت ایران و دسترسیهایی که منجر به افزایش سطح رقابت منطقهای ایران
و آمریکا و برخی دولتهای محافظهکار عربی میشود. از سوی دیگر چالشگری و
نظریه «انتقالقدرت» و سیاست خارجی جمهور ی اسلام یایران /مهدی ذوالفقاری سور 1۹
تجدیدنظرطلبی ایران منجر به افزایش احتمالی برخورد با قدرتهای برتر (آمریکا)
سیستم بینالمللی میشود که بر طبق یافتههای پژوهش, از جنگ نظامی مستقیم تا
سناریوی تحریم و تغییر رژیم را شامل میشود. این برخورد نیز بر اساس یافتههای
حاصل از نظریه انتقال قدرت قابل تبیین است که قدرتهای بزرگ تحمل پذیرش
قدرتهای چالشگر منطقهای که نظم مورد نظر و تأیید شده آنان را برهم بزند» ندارند و
تمام تلاش خود را در راستای حفظ وضع موجود و عدم ظهور قدرت چالشگر و
۲ در خصوص تحلیل رضایت قدرت غالب نسبت به نظم جدید بینالمللی مطالعات
گستردهای توسط اندیشمندان روابط بینالملل انجام شده است که میتوانید به نمونههای ذیل
6۰ ,۷۷۵6۲ مه 66ل 1 :2001 ,۵60 فصه لمآ :1998 مصنکل :2007 مصوقصهظ
احمدی, سیدعباس؛ بدیعی» مرجان و ازنداهی و حیدری» طهمورث (۱۳۹۹). «تبیین نظری تغییر
ماهیت مناطق ژژئوپلیتیک در رقابت بین قدرتها» فصلنامه ژئوپلییک. ۳(۱۳). ۵۵-۷۸.
اطاعت, جواد (۱۳۸۷). «ایران و آمریکا» رویازویی .یا تعامل ؟»» مجله سیاسی اقتصادی. ۶(۲13۳).
جاودانی مقدم, مهدی (۱۳۹۱). «ژئوپلیتیک نوین تشیع در خاورمیانه و سیاست خارجی
حاجی یوسفی, امیرمحمد (۱۳۸۱). سیاست حارجی ایران در پرتو تحولات منطفهای. تهران:
1۹ سال شانزدهم» شماره اول (پیاپی ۳۱)» بهار و تابستان ۱۳۹۹
خرمشاد. محمدباقر و مرادخانی» حمید (۱۳۹۶). «بررسی جایگاه قدرت منطقهای جمهوری
اسلامی ایران بر اساس الگوی سوآت (۷7017٩)» فصلنامه علمی پژوهشی رهیافت اتقلاب
سمیعی اصفهانی, علیرضا و امیربیک» علی (۱۳۹۰). «قدرت منطقهای ایران و چالشهای
کامران» حسن؛ غلامی, بهادر؛ یاری» اسلام؛ حسینی» سیدحسن و خالدی, حسین (۱۳۸۹).
«جغرافیا و قدرت ملی»» نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 3()) ۵-۲۸.
محمدیان, علی و عابدی, هانی (۱۳۹۹). «تحلیلی بر ارتقا جایگاه ایران در خاورمیانه با تأکید
یزدانی» عنایتاله و تویسرکانی» مجتبی (۱۳۹۰). «تحلیلی بر رقابت ژئوپلیتیکی قدرتها در
۶و مگ کصامین0 مضه کمم ۳۵ ما فههاک" .(2007) علاعطن/2 مصوقص8
320 ۳01268 710۵0۵7 07 ۳۳6 .(2006) عمط معاندو2/65 عل مصظ
0 ۷۷۸۹۲ 0۵2۷۷ 1778 ک1 ط6اجهت0 3۳۵1/۳ .(2010) با فحمطعنط مدقه
-ولو-ع 2 لمع هه / ماع بط ناه اجه 5102
,فاصنا ها هه ععصقطع عصنومط" .ر2005 اعون۸ ات .٩ ف#حقطنط ,دق۵
8 1۲۵۰ ۵۵ :2۶0۳ .(1996) (605) فقاع30 ,ماما فصه 1206 ,لوط
5۰ نع 2/0 0۲ جاا ده نامع نع ۰ ع 72 ره ماو هه
لسع +ععل ناهد بععوع 2 040 و۶ مسومنیع .(2002) فعای30 ,ععلصم]
4 2052 لاهن وصه ۷۷۵۳" .(2001) سع ۷/1 ,عم وصه ععاید10 ,ععلهم]
۵ ۲096۲ مرواه۳ ۵۷۵۳ .(1996) عصففشهگ بحع ۷۷ وصه کمعای10 ,ععلصع]
235-۰ .00 «(40)2 00716710۰ جع 51 1110۵/10۵ ۷۷۵۰ فصه مععصقطش
۷ ,۳۵/169 20۵۲ 6۵ 7٩ 708200 76 .(2001) بل حول تعصتعطاعنی/2
0 51۷8812 716 :72701008 ۸۰۳۵8 207160 .(1967) .7 ص11 محقطاصع 2/0
0 :۷۵۶ 310۳۷ 60 200 .201168 7107/0 .(1968) ۸.۳.۴ مفافصهع0
:80 2000۰ ۲۵ 776 .(1980) 066و[ ایوگ هه کلا۸ ,اقصهع0
نظریه «تقال قدرت» و سیاست خارجی جمهوری اسلام ی ابران /مهدی ذوالفقاری سر ۱۷۷
6 0 51۵/28168 :7۳۵۵1108 20۵۲ .(2000) لها هه عامنه, ناه ما۸
:30 عطا 668 صنقتا +عکده و22 156 .(2005) بک دمک ,1106۵۵
68040888111۳۸۷۸۳ 2 / مناد نا انم اعد هط م6 0//: 8108
۵ 06118 ۳۳۵۵ ۳۵۵ 500 ۵ کعا5 3 .(2010 ,25 6صت) 8۰ 3/06 مصفصصعای 2
دح اجه ع ۳7 7 طاحدوطا یه 6 1 عهسم-ع سا 6ع مد گ -صه -مماوا-م- ۸6/25/3
08021602020 :08 6 /ح و /کع انا /ع و عص ند مه مهن ۳۳ //: اکط
-6 2860-0-13 0 -68 ها 0-20-60 10-10 هم هه 10/1۳ اکن // :08
0 1<ووز 2 مطا ی ,دز هس / هد و ناه ها ها / نع 6۵ ۳ //: ۳08
|
قدرت کلید فهم بسیاری ازنظریات روابط بین الملل ازجمله واقع گرایی است.در طول چند دهه گذشته تحولات مهمی در خاورمیانه به وقوع پیوسته است و ساختار و توازن قدرت در سطح منطقه ای تغییر یافته است.جمهوری اسلامی ایران ازجمله مهم ترین بازیگرانی است که به دقت تحولات منطقه و نظام بین الملل را رصد نموده و به دنبال ارتقاء بیشتر جایگاه و منزلت ژئوپلیتیکی خود در آینده نظم بین المللی است. جهت تبیین این جایگاه و ظرفیت های استراتژیک پیش روی جمهوری اسلامی ایران، از روش توصیفی-تحلیلی و چارچوب نظریه رئالیستی انتقال قدرت استفاده شده است. براساس نظریه انتقال قدرت، جابجایی قدرت در سطح منطقه ای و جهانی یا براساس توافق قدرت های برتر با قدرت نوظهور صورت می گیرد، یا با مخالفت و برخورد قدرت های مسلط با قدرت چالش گر نوظهور. نگارنده به دنبال پاسخ به این سؤال اصلی است که: مهم ترین شاخص های نقش آفرینی منطقه ای و بین المللی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ از این منظر پرسش از منابع، اهداف و ظرفیت های ایران در محیط منطقه ای، به عنوان سئوالات مقدماتی طرح و بررسی شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که بازیگران مسلط نظام بین الملل به دلیل تعارضات ناشی از قدرت نوظهور جمهوری اسلامی ایران، این جابجایی و انتقال را در تعارض با منافع و قدرت خود تلقی نموده و از ابزارهای متعدد جهت ممانعت از افزایش قدرت ایران استفاده می کنند. از سوی دیگر با عنایت به اراده ایران مبنی بر ایفای نقش جهانی و مخالفت با هنجارهای مسلط بازیگران قدرتمند زمینه برخورد و تقابل سیستمی بصورت محسوسی افزایش می یابد. قدرت های مسلط ابزارهای متعددی را برای جلوگیری از ظهور قدرت ایران بکار می گیرند که عمده ترین سناریوهای محتمل برای ممانعت از ظهور ایران به عنوان یک قدرت نوظهور عبارت است از: تحریم،تغییر رژیم، و تهدید به جنگ های مستقیم و نیابتی.
|
52,369 |
328564
|
* کارشناس ارشد مدیریت صنعتی, عضو هیشت, علمی#وشه آموزش عالیآشرق گلستان
دانشجوی دکتری آیندهپژوهی» دانشگاه تهران 60 انم 81۳ 2) ننهن مدع
۸ کارشناس ارشد مدیریت صنعتی, دانشگاه آزاد اسلامی سمنان /1.60ن02زع ۱۳ 0 انطهر
کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی» عضو هیئت علمی موسسه آموزش عالی شرق گلستان
۴ رتبهبندی عوامل موّثر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
نگاهی به آمارهای ارائهشده کشور در سه دهه گذشته نشان میدهد که به علت وجود موانعی
اجتماعی (همچون بیسوادی و پایینبودن سطح سواد و تبعیض جنسیتی)» موانع قانونی
(نظیر قوانین ناظر بر خانواده و قوانین مربوط به اشتغال زنان)» عوامل اقتصادی (مانند رکود و
رونق اقتصادی)» مهاجرت از روستا به شهر اعتقاد به غیر اقتصادیبودن نقش زنان» کمتنوعی
فرصتهای شغلی, بالابودن هزین نیروی کار زنان برای کارفرمایان, و محدودیتهای
فرهنگی و ستتی سهم مشارکت زنان در اشتغال و بازار کار بسیار کمتر از مردان است. توجه
به وضعیت اشتغال زنان و هدایت آنها به بازار کار میتواند زمینه بهرهگیری بهتر جامعه از
این نیروی بالقوه را فراهم آورد. به همین دلیل, شناخت عواملی که زمینهساز مشارکت هر
چه بیشتر این جمعیت توانمند در عرصههای اجتماعی و اقتصادی کشور باشد از اولویت
در زمینه علل و عوامل مورذر گرایش زنان به اشتغال تاکتوّن تحقیقات مختلفی انجام
شده است.» هرندی و جمشیدی (۱۳۸۷) به این نتیجه رسیدند که با افزایش سن و سطح
تحصیلات احتمال اشتغال"زنان به نخو معناداری افزایش ی یابد؛"ضادقی و عمادزاده
(۱۳۸۳) با مطالعه الگویی در دوره ۱۳۸۰-۱۳۶۵ با استفاده از روش 018 نشان میدهند که
افزایش تحصیلات عالی زنان.ااختمال یافین اشغل,در بازار کاریزا:بگرای آنان بالا میبرد.
همچنین» افزایش تولید ناخالص داخلی و.حجم سرمایهگذاری سهم اشتغال زنان را در بازار
کار افزایش میدهد. عزیزی و آذرکمند (۱۳۸۹) شا استفاده از روش میدانی و اسنادی به
تحلیل و بررسی وضعیت آموزش و اشتغال زنان بهمنزل عنصری مهم در ایجاد و پیشرفت
تمدن: پرداختهاند. همچیم وگ ۵۸ () بط فررسی وشات اشتغالسونان استان مازندران
در بخش صنایع دستی میپردازد و تأثیر تحصیلات, موقعیتهای اجتماعی, فرهنگی, و
اقتصادی را در کیفیت حضور زانان در این:بخش ارزیابی آمیکند.
با توجه به روند کلی یک تحقیق علمی»باید گفت تحقیق.حاضر نیز پس از بررسی
ابعاد مختلف گرایش زنان به اشتغال, آن را به صورت مسئله تحقیق درآورده و سعی کرده
است عوامل موثر در گرایش زنان به اشتغال را با استفاده از تکنیک تاپسیس در بخش تعاون
استان خراسان رضوی بررسی و رتبه بندی کند. از آنجا که تاکنون تحقیقی با این روش
عوامل موثر در گرایش زنان به اشتغال در بخش تعاونی را بررسی نکرده است؛ این پژوهش
بدیع است و دامنه متغیرهای مورد بررسی در این مطالعه نیز گسترده است. تا به حال اکثر
محققان بر چند عامل محدود. که در گرایش زنان به اشتغال موثر بوده» تمرکز داشته اند» ولی
در این پژوهش تأثیر ۱۲ متغیر در زيرمجموعهه چهار عامل کلی در گرایش زنان به اشتغال
زنان در بازار کار از نظر نوع شغل» موقعیت اشتغال, و میزان درآمد با شرایط متفاوتی نسبت
به مردان مواجه اند. برای تحلیل و تبیین این تفاوتها نظریههایی شکل گرفته است؛
نظریه هایی که اصلی ترینشان نظريه نئوکلاسیک» نظریه تفکیکشدن بازار کار و نظريه
نظريه نئوکلاسیک برای تبیین تفاوتهای جنسیتی و اختلاف درآمد بین کار زنان و مردان
به متغیرهایی نظیر مسئولیتهای خانوادگی؛ نیروی.جمعیتی» آموزشهای عمومی» غیست. و
جابهجایی از کار اشاره میکن"و ای عوامّل ارا در میزان بهرهوژی"نیژژی کار موثر میداند.
نظریههای تفکیک بازار کار بر؛آناند که بین دو گروه از مشاغل تفاوت وجود دارد: ۱.
مشاغل گروه اول که از نظرزداخت"هزد» تأمین بیشتر»او فرظنت هاقبیشتر وضع نسبتا
خوبی دارند؛ ۲. مشاغل گروه دوم که با مزد کم تر تأمین کم تر»او محدودیت در زمينه امکان
پیشرفت مواجه اند. در مشاغلگروه اول ثبات کارگ: در کار«بترای کارفرما اهمیت دارد
بنابراین» عامل جابه جایی در کار زنان احتمالجذب,آنها را به مشاغل گروه دوم بیشتر
نظریههای مبتنی بر جنسیت بر آناند که موقعیت تابعی زنان در بازار کار و خانواده با
یکدیگر مرتبط و جزئی از.یک سیستم:اجتماعی است؛ سیستمی؛ که در آن زنان تابع
درباره اشتغال زنان دیدگاههای مختلفی مطرح است که برخی از این دیدگاهها مخالف
اشتغال زنان و برخی مرافق آنآند. #ریخی ازسطحققان و نظربه پژدازان با بیان دلایلی» جنبههای
منفی اشتغال زنان را بررسی کرده اند. این گروه با تأکید بر وظایف فطری مادری و مسئولیت
زن در قبال خانواده و فرزندان به لزوم شاغل نبودن زنان و حضور دائم آنان در خانه تأکید
میکنند. به طور کلی, نظریات و نتایج تحقیقات این گروه را میتوان در دو دسته جای داد:
الف) عدهای از آنان معتقدند که زنان رسالتی فطری دارند و آن تربیت فرزنده
شوهرداری» و رسیدگی به امور خانه است و پدر خانواده با داشتن شغل و درآمد رهبر
۶ رتبهبندی عوامل مور در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
اصلی خانواده محسوب میشود و اگر زن شغل نانآوری را به عهده گیرد. خطر رقابت با
شوهر به میان میآید؛ مسئلهای که برای وحدت و هماهنگی خانواده زیانآور است
ب) از سوی دیگر تحقیقات بیانگر این امر مهم است که با افزایش اشتغال زنان درصد
باروری و میزان موالید و تولید نسل کاهش مییاید. در این باره کلر (۱۹۹۱ ,:6۵1000)
می گوید: چنین به نظر میآید که کارکنان ۲۰ میلیون شغل در معرض خطرهای تولیدمثلی
هستند؛ خطرهایی که بیشترشان ناپیداست و اثر آنها ممکن است سالها بعد ظاهر شود. به
طور مسلم خانمهای باردار و جنین آنها از اینگونه عوارض در امان نخواهند ماند
اورلانیس در گزارشی که به کنفرانس جهانی در سال ۱۹۵۸ ارائه داد این بحث را به طور
جدی پیگیری کرد که اشتغال زنان در شرایط مساویپاامردان موجب کاهش نرخ موالید
میشود. وی میگوید: در میاناعوامل اجتماعی که در نرخ موالید اثرامی گذارد مهمترین آنها
وضع زنان است. وی اضافه می کند: که نرخ باروری در میان زنسان کارگر شوروی ۱۳۸ در
هزار و در میان زنان کارگی.بیکار ۱۹۹۹ درهزار است.او از؛این ارقامانتیجه می گیرد که
ورود زنان به کار اجتماعی عامل اصلی کاهش موالید.است (انصاری» ۱۳۸۰: ۱۰۵).
ساروخانی و مجدآبادی (۱۳۷۶) در مطالغهای بیان؛کردند که.اشستغال در بیرون از خانه
سبب بروز مشکلاتی از قبیل نگهداری فرزند»غیاپ زن در خانه, و مشکلات روانی و
حاتمی و اخوی راد (۱۳۹۲) در پژوهشی نتیجه گیری کردند که اکثر افراد اثشر کار زن را
در میزان باروری تأیید میکنند؛ مسئلهای که غامل اصلی آن کمبنود وقنت برای مراقبت از
نکن دیگر اين که زنان امروز با وجوه؛استقلال مالی قشارهایی را
زندگی زناشویی تحمل میکردند. نمیپذيرند و اغلب به خود.می گویند: (من مجبور نیستم
چنین شرایطی داشته باشم. من میتوانم یک زندگی را اداره کنم» (اسلون فیدر ۱۳۷۷: ۹۸).
گروه دیگر از مخالفان اشتغال زنان معتقدند که به علت تعدد نقش, افزایش وظایف
زنان, الحاق کار خارج از خانه به کار منزل» و ایجاد تحمل و خستگی ناشی از این سنگینی
مسئولیت سلامت روانی و جسمانی مادر به خطر می افتد. بارج و بارفت (۱۹۸۹) طی
در این رابطه طرفداران فرضيه کمبود معتقدند ایفای نقشهای مهم و گوناگون مثشل
نقشهای مادری و همسری و شغلی» موجب فرسودگی و فشار در زنان شاغل شده» در
نتیجه سلامت روان آنان و حوزههای مربوط به آنان را تهدید مینماید. همچنین بر اساس
این فرضیه هر نقش اضافه به افزایش فشار بر وقت و انرژی فرد منجر میشود. نقشهای
عمده مانند نقش مادری» نقشهای شغلی و همسری نیاز به امکانات. تلاش و زمان اساسی
دارند فرد نمیتواند تمامی تقاضاهای نقشهای متفاوت را برآورد. بنابراین احساس میکند
فقط به یکی از حوزهها می تواند تعهد قوی داشته باشد. بنابراین بر اساس این تفوری
اشتغال به ویژه اشتغال تمام وقت برای زنان پیامدهای منفی جسمانی و روانشناختی از قبیل
طرفداران اشتغال زنان معتقدند که باید مقدمات لازم برای فعالیت و اشتغال زنان در
عرصههای مختلف فراهم شود. اشتغال زنان از مسائل مهم همه جوامع است؛ چراکه اگر
زنان در امور جامعه مشارکت داشته باشند؛ هم بهمنزله نمی از جمعیت غیر فعال میشوند.
هم با دیدی دیگر به تربیت فزازندان خوه" که آیندهسازان سل فردا هستند. می پردازند.
همچنین به علت نیاز جامعه» سطج؛داننش و آگاهی آنان بنالاامیرود و در نتیجه نقش
به طور کلی در قرون اخیر, به.علت شرایط خاص اقتصادی - اجتماعی» بسیاری از
محققان معتقدند که اشتغال زنان درا ار یار رن )نوی ضروری است» زیرا
در رفع مشکلات بی سوادی» افزایش بی رویهه جمعیت. متعادلکردن درامدها رفع مشکلات
و شکاف درآمدی, و غیره بسیار موثرااست (یزدواستی» ۱۳۷۲: ۷۵).
همچنین» پیشبینی طرفداران اشتغال زنان در زمینه تأثیر اشتغال در خودپنداری زنان
متأهل این است که اشتغال زنان و ایفای این نقش مهم منابع متعددی برای احساس رضایت
و پاداشهای شخصی زنان فراهم میآورد و موجب شکلگیری خودپنداری مثبت و
برخی پژوهشها بیانگر آناند که:اگر زنان قادر به برقراری.تعادل بین مسئولیتهای
خانگی و شغلی خود شوند. در مقایسه با زنانی که تمام وقت به خانهداری می پردازند.
جواهری و همکاران (۱۳۸۹) در تحقیق خود به تحلیل اثر اشتغال زنان در کیفیت زندگی
آنان پرداختهاند. یافتههای تحقیق آنان نشان میدهد که بین معرفهای مختلف وضعیت
شغلی» تنوعپذیری,» و تناسب شغل با مهارت و تخصص با کیفیت زندگی رابطهای مثبت
۸ رتبهبندی عوامل مور در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
برقرار است. در واقع افرادی که از وضعیت شغلی مناسبتری برخوردارند کیفیت زندگی
مناسب تری هم دارند. علاوه بر اين» رابطه میان خشنودی شغلی و کیفیت زندگی زنان نیز
تأیید شده است. جعفرنژاد و اسفیدانی (۱۳۸۶) در مقاله خود وضعیت زنان در اشتغال و
مدیریت (مطالعه موردی ایران) را بررسی کردهاند. بررسی آنان نشان داد که یکی از مهمترین
شاخصهایی که بهمنزله معیار توسعهه جنسیتی و نیز توانمندسازی زنان مورد توجه قرار
میگیرد. میزان مشارکت زنان در تصمیمگیریهای کلان کشور و همچنین حضور آنان در
پستهای مدیریتی است. بهرغم برنامهریزیهایی که در این حوزه انجام شده است. زنان در
مسیر پیشرفت شغلی خود در سطوح مدیریتی با مسائل و مشکلات بسیاری مواجهاند. این
موضوع نهتنها در کشورهای در حال توسعه, بلکه در کشورهای توسعهیافته نیز هنوز در حد
یک مسئله باقی مانده و صاحبنظران نتوانستهاند آنگونه که باید پاسخی برای آن بیابند.
باقری (۱۳۸۵) به بررسی مهمترین عوّامل اجتماعی اقتصادی تأثیرگذار در اشتغال زنان
در ایران طی چهار دهه پرداخته و ایس اعوامل را در قالشب.دو.دستته عمده اجتماعی و
اقتصادی مورد توجه قرار داده است»"وی در نتایج خود بیان کرده است که تحصیلات زنان
با میزان اشتغال آنان رابطه معناداری.داشته است. صادقی و عمادزاده (۱۳۸۳)» در مقاله
«تحلیلی بر عوامل اقتصادی موئر در اشتغال زنان ایران» نشان دادند که افزایش تحصیلات
هادیان و حیدرپور (۱۳۷۸) عوامل موثر در؛اشتغال زنان را در سه سطح: فردی (سن و
تحصیلات)» خانوادگی (وضعیت تأهل, تعداد بچههای زیر شش سال و ..)» و محیطی
بررسی کردند. نتایج پژوهش آنان نشان داد که در سطح فردی بین سن و تحصیلات زنان و
احتمال اشتغال آنان رابطه مستقیم برقرار, است. احتمال اشتغال در زنان مجرد بیشتر از زنان
متأهل است. تعداد کل بچه های در حال حاضر زنده و تعداد بچه های زیر شش سال با
اوپنهایمر (۱۹۷۳) به مطالعه اثر متغیرهای جمعیتی در اشتغال زنان ایالات متحده امریکا
پرداخت و اينکه چطور عوامل اقتصادی» اجتماعی, و جمعیتی طی زمان و در تعامل با
هم الگوهای مشارکت زنان در نیروی کار را تغییر میدهند. وی نشان داد که بیشتر
مشارکت اقتصادی زنان قبل از ازدواج و همچنین قبل از فرزندآوری بوده است. از سن
۵ سالگی و با بزرگشدن فرزندان و به مدرسهرفتن آنها زنان دوباره فرصت حضور در
لیونز (۱۹۹۲) معتقد است که تجربیات تحصیلی زنان برای گسترش دامنه شغلی آنان در
آینده ضروری است. بر اساس رویکرد وی» موفقیت شغلی و حرفهای زنان در گرو کسب
تجربیات تحصیلی است (هاشمی, ۱۳۸۱). هاشیمو تو و میلر (۱۹۹۹) به نقل از مختاریپور
و دیگران (۱۳۸۹) در نتایج تحقیق خود دریافتند که عامل تعیینکننده در وضعیت بازار کار
تحصیلکردهها ویژگیهای شخصی آنان از جمله سطح تحصیلات است. در برخی از
مطالعات انجامشده در خصوص اشتغال زنان (علیزاد» ۱۳۷۵؛ ولزره 4۱۹۸۸ نحوه
تأثیرگذاری رشته تحصیلی متفاوت ارزیابی شده است. علیزاده (۱۳۷۵) در تحقیقی که با
عنوان «بررسی وضعیت اشتغال دانشآموختگان عالی و فنی - حرفهای در ایران» انجام داد
به این نتیجه رسید که وضعیت بازار کشور به گونهای است که اگر تعداد بسیاری از
فارغالتحصیلان رشتههای فنی و مهندسی, کشاورزی» و پزشکی میزان دستمزد و حقوق
جاری را بپذیرند. میتوانند شاغل شوند ولی در گروهعلوم انسانی و هنر با پذیرش میزان
دستمزد و حقوق جاری نیز مشکل بیکاری خواهد بود. ولزر(۱۹۸۸) در تحقیق خود با
عنوان «بیکاری و فرصتهای شغلی افارغالتحصیلان) به این نتیجه رسید که بیکاری در بین
فارغالتحصیلان رشتههای ادبیات و فیزیک نسبت به سایر رشتهها بهمراتب بیشتر است.
در برخی از مطالعات انجام شده در خصوص اشتغال زنانانحوه تأثیرگذاری عامل سن
متفاوت ارزیابی شده است (باقری» ۱۳۸۵؛ هرندی و اجمشیدی»:۱۳۸۷؛ سیان موره ۹3۰۱۰
کولیک. ۲۰۰۰). باقری (۱۳۸۵) در مطالعه خود به این نتیجه رسید که با افزایش سن احتمال
اشتغال زنان افزایش می یابد و میزان بیکاری درآگلوه سنی ۲۶-۱۵ ساله از همه بیشتر است.
کولیک (۲۰۰۰) بیان میکند که زنان مسنتر به علت فارغیودن از بسیاری از مسائل
خانوادگی» که زنان جوان.با آنها مواجهاند. با فزاغت بیشتری به؛برراسی.فرصتهای شغلی
در بازار کار می پردازند و بنابراین» اشتغال بیشتری دارند. هرندی و جمشیدی (۱۳۷۸) بیان
می کنند که با افزایش سن» احتمال اشتغال زنان افزایش مییاید. سیان موره (۲۰۱۰) در
مطالعهای در مورد زنان انگلستان" نشان داد,افزایش سن, سبب,محرومیت بیشتر زنان در
متغیرهای سن وضع تأهل» داشتن فرزند» و تعداد فرزندان بهمنزله عوامل جمعیتی
تأثیرگذار و متغیرهای سطح تحصیلات, رشته تحصیلی, مهاجرت. و طول عمر بهمنزله
عوامل اجتماعی تأثیرگذار در اشتغال زنان فارغالتحصیل در نظر گرفته شدهاند. انتخاب این
متغیرها بر اساس مطالعات پیشین و دادههای در دسترس انجام گرفته است. با توجه به
۰ رتبهندی عوامل موّثر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
مطالعات مرتبط با سن و اشتغال» نظریه انتخاب عقلانی, نظریات مرتبط با سرمايه انسانی, و
-زنانی که هرگز ازدواج نکردهاند» نسبت به سایر زنان از فرصت اشتغال بالاتری برخوردارند؛
- زنان فارغالتحصیل در رشتههایی که برای آنان دارای بازار کار بهتری است (نظیر علوم
تربیتی)» نسبت به زنان فارغلتحصیل در سایر رشتهها از فرصت اشتغال بالاتری برخوردارند؛
-احتمال اشتغال زنان مهاجر بیشتر از زنان غیر مهاجر است؛
- بین میزان اشتغال زنان و میزان باروری آنها رابطه معکوس برقرار است.
گلرد (۱۳۸۶) در تحقیق خود عوامل موثر در توسعه کارآفرینی زنان ایرانی را بررسی
کرد. نتایج بیانگر آن است که زنان کارآفرین با شبکه اوليه ارتباطی رابطهای قوی دارند و
عوامل و شرایط محیطی کشور برای توسعه کسب و کازازنان شرایط مساعد و
سوقدهندهای محسوب نمیشوداو زئان ایرانی در توسعه کازآفرینی با موانع محیطی
مرکز امور مشارکت زنان (۱۳۸۰) در پژوهشی به بررسی سازوکارهای مناسب در ایجاد
فرصتهای اشتغال زنان در بخشهای دولتی طی دوره ۱۳۸۰-۱۳۷۹ پرداخته است. در اين
تحقیق ارتقای کمّی و کیفی اشتغال زنان در بخشهای دولتی از طریق بازنگری سیاستهای
فعلی اشتغال زنان و مهندسی مجدد ساختار آن آبثرآورد و ارزشیابی شده است (وزارت
براون و هرسی طی مطالعه ای نشان دادند که, علاوه بر داشتن شغل» ارتباط صمیمی
و مطمئن با اشخاص دیگر از استرس منجر به افسردگی پیش گیری میکند (موسوی.
محققان کاهش بار تکفل فرد نانآور خانواده را از دیگر نتایج و آثار مثبت اشتغال زنان
در کشورهای صنعتی هر فرد متکفل زندگی یک نفر است. در حالی که در کشورهای در
حال توسعه هر فرد متکفل زندگی چهار نفر میباشد. کاستهشدن بار تکفل میزان درآمد
سرانه را بالا میبرد و یکی از شاخصهای توسعه میزان بار تکفل است (عربی» ۱۳۸۰).
افشاری و شیبانی (۱۳۸۰) با استفاده از روش داده -ستاند» ضریب اشتغال زنان را در
بخشهای مختلف اقتصاد (در دو بخش دولتی و خصوصی) بر پایه میزان سواد و مهارت
محاسبه کردند. یافتههای اين پژوهش نشان میدهد که تداوم فرایند خصوصیسازی در
ایجاد شغل برای زنان با تحصیلات عالی محدود است. اما اثر آن در ایجاد شغل برای زنان
دارای آموزش متوسط و پایینتر مثبت است؛ به گونهای که زنان بیسواد در بخش صنعت
(منسوجات)» زنانی که تحصیلات متوسط دارند در بخش بهداشت. و زنان دانشآموخته در
دو بخش آموزش عالی و آموزش و بهداشت بالاترین ضریب اشتغال را دارند.
افشاری و شیبانی (۱۳۸۲) همچنین ضریب اشتغال زنان (با سطوح مختلف تحصیلی و
مهارتهای مختلف) را در بخشهای مختلف صنعت و در سه بخش دولتی» خصوصی, و
تعاونی با استفاده از تکنیک داده - ستانده محاسبه کردند. نتایج این پژوهش نشان میدهد که
بالاترین ضریب اشتغال به زیربخشهای ماهی و آبزیان؛ قند و شکر پوشاک» محصولات
دارویی» و برق اختصاص دارد و زیربخشنهای ماهی؛ پوشاک. برق» توتون» تنباکو و
سیگار به ترتیب دارای بزرگترین"ضریب اشتغال زنان دز بخش,دولتی است.
نوروزی (۱۳۸۳) با بررسی ابعاد جنسیتی ساختار شغلی (تنوع شغلی,» ارتقهای شغلی, و
درآمد حاصل از کار) در ایران؛ با اسستفاده از روش توصیفی"و تحلیتلهای آماری نتایج
سرشماری ۰۱۳۷۵ آمارگیری از هزینفدرآمدیخانررار ۱۳۹۷۵۵ ای آمارگیری از اشتغال و بیکاری
۲۳ نشان میدهد که تنوع شغلی و فرصتهای ارتقای شغلی:برای زنان محدود است و
درآمد حاصل از کار زنان» حتی در سطوح تحضیلی بزابر با مردان؛ بسیار کمتر است. این
تفاوت درآمدی در روستاها و در سطوح تحصیلی پایین» بیشتر دیده میشود؛ به گونهای که»
متوسط درآمد سالانه مردان در مناطق روستایی و شهری, به ترتیب ۲/۲ و ۸/۱ برابر درامد
صادقی و عمادزاده (۱۳۸۳)» با بررسی عوامل اقتصادی موثر در اشتغال زنان ایران در
باه زمانی ۱۳۸۰-۱۳۶۵ نشان"میدهند که ,افزایش, تحصیلات عالی احتمال یافتن شغل در
بازار کار را برای زنان بالا میبرد؛ یعنی افزایش تولید ناخالص,داخلی و حجم سرمایهگذاری
سهم اشتغال زنان را در بازار کار افزایش خواهد داد.
تاریخ تشکیل نخستین شرکت تعاونی بانوان در خراسان رضوی به سال ۱۳۹۷
بازمی گردد که شرکت تعاونی تولیدی خدماتی با ۱۶ نفر عضو پا به عرصه فعالیت گذاشت.
تشکیل تعاونیهای بانوان با رشدی نهچندان مطلوب ادامه داشته اما پس از تشکیل وزارت
تعاون و شکلگیری ادارات تعاون استانها تعاونیهای بانوان از رشد چشمگیری برخوردار
۳ رتبهبندی عوامل موّثر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
شده است؛ به نحوی که تا پایان سال ۱۳۸۳ تعداد ۹۷۳ تعاونی فعال و در دست اجرا با
۷ نفر عضو فعالیت داشتهاند. در حال حاضر و پس از تفکیک استانهای خراسان,
تعداد تعاونیهای بانوان استان خراسان رضوی ۱3۸۹ شرکت تعاونی با ۳۳۳۹۵۰ نفر عضو
است که نشاندهنده علاقهمندی بانوان به فعالیت در عرصه تولیدی و خدمات. بهویژه در
بخش تعاون, است. در حال حاضر مجموع اعضای زن در کل تعاونیهای استان بیش از
۲ نفر است. حضور بانوان در تعاونیها علاوه بر کمک به رونق اقتصادی» راهی به
سوی استقلال فرهنگی, اقتصادی, و اجتماعی بانوان بوده که صد البته در این راه مسائل و
نیهار رآن جان و سآن جای کومار (۲۰۰۳) در مقالهای با عنوان «الگوی نقش نیروی کار
در ایالت ها و مناطق هندوستان» نشان دادند که ایلیتهای فقیرتر تمرکز بیشتری بر کازگران
دارند. در بخش کشاورزی حضور زنان بشیار چشمگیر بوده است. با وجود این» به رغم
لینگ یانگ (۲۰۰۰) در مقالهایابه برزسی آموزش, میزان تتشارکت زنان متأهل» باروری
آنها و رشد اقتصادی پرداخه است+انتایخ نشان میدهد کهافزایندهپژژدن هزینههای داشتن
فرزند باعت کاهش تمایل زنان بهیمادروشدذپو افزایشی تمایلی آنها به فعالیت اقتصادی شده
میدهد که در مراحل مختلف توسعه اقتصادی "هر چه هزینههای آموزش بیشتر باشد میزان
مشارکت زنان بالاتر است و افزایش مشارکت زنان سهم مهمی در رشد پایدار اقتصادی
دارد. امیل دلبونو (۲۰۰۲) در تحقیقی به مطالعه میزان کل باروری و مشارکت زنان در
انگلستان و ایتالیا پرداخیه است مدز لش ,یرنه اف رضیفارائطه بیکاریغ کاب ران مشارکت و
باروری زنان در دو کشور ایتالیا و انگلستان آزمون شده است.
همان گونه که ملاحظه میشود. نظرها درباره موضوع اشتغال زنان بسیار متفاوت است.
همچنین, مطالعات قبلی درباره حللموثر کوهگرایش زنان به اشتغال» عموما بر یکسری از
متغیرهای سطح کلان تمرکز کردهاند يا متغیرهای محدودی را برای تبیین گرایش زنان به
اشتغال در نظر گرفتهاند. این مطالعه هم با طرح این سوال که عوامل اصلی موثر در گرایش
زنان به اشتغال کدام است آغاز شده و هدف اصلی آن مطالعه و اولویتبندی عوامل موئر
در گرایش زنان به اشتغال است. در این پژوهش دوازده متغیر در چهار بعد اقتصادی,
اجتماعی» روانی» و قانونی با استفاده از تکنیک تاپسیس رتبهبندی شده است.
با توجه به مطالب بیانشده در مورد ضرورت و اهمیت اشتغال زنان» اهداف اصلی این
۲ رتبهبندی عوامل موثر در اشتغالزایی زنان کارآفرین» با استفاده از روش تاپسیس.
روش تحقیق در این مطالعه روش توصیفی - کاربردی و کمّی (تحلیلی - ریاضی) است. به
این صورت که اطلاعات جمعآوریشده نخست. با روشهای آماری و با استفاده از
نرمافزار 5۳88 تحلیل میشوند سپس, با استفاده اروش تاپسیس (که در ادامه درباره آن
توضیح داده میشود) عوامل موثر در اشتغالزایی زنان در بخش تعاونی رتبهبندی میشود.
امروزه یکی از روشهایی که در اولویتبندی کاربرد فراوانی دارد و در زمینههای مختلف
-معیارهای کمّی و کیفی در ارزیابی به صورت همزمان دخالت دارند؛
- مطلوبیت شاخصهای مورد نظر در حل مسئله, به طور یکنواحت افزایشی یا کاهشی
است (یعنی هر چه مقدار شاخص بیشتر میشود و بالعکس)؛
- اطلاعات ورودی را میتوان تغییر داد و نحوه پاسخگویی سیستم را بر اساس این
- روابط مورد استفاده برای نرمالیزهکردن اطلاعات, محاسبه فواصل, و روش تعیین اوزان
شاخصها به صورت اختیاری بوده» قابل تطبیق با نوع اطلاعات موجود در مسئله است؛
- اولویتبندی در این روش با منطق شباهت به جواب ایدئال انجام میشود. بر این
۴ رتبهبندی عوامل موّثر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
اساس که گزینه انتخابی کوتاهترین فاصله را از جواب ایدثال و دورترین فاصله را از بدترین
- اگر بعضی از معیارها از انواع هزینهای باشند و هدف کاهش آنها و برخی دیگر از
نوع سود باشند و هدف افزایش آنها باشد روش تاپسیس بهآسانی جواب ایدئال را - که
ترکیبی از بهترین مقادیر قابل دستیابی همه معیارهاست - مییابد؛
- روش تاپسیس فاصله بهترین جواب و بدترین جواب را با درنظرگرفتن نزدیکی مبنی
جامعه آماری این تحقیق مشتمل است برزنانافعال؛در بخش تعاونی استان خراسان که
موسس شرکت تعاونی تولید.بوده اند واز مسائل و مشکلات زنان در این بخش آگاهی
دارند. همچنین» برخی از متخصصان واساتید دانشگاهی,که از مسائل اشتغال زایی زنان در
چون اندازه جامعه آماری بزرگ بود در.این پژوهش آنمونه ای از زنان کارآفرین در استان
خراسان رضوی انتخاب شدند. با استفاده از فرمول کوکران اندازه نمونه مورد نیاز تخمین
زده شد. تعداد جامعه آماری در این تحقیق ۳۳۷۹۸۲ نفر است که بر اساس خطای ۰/۰۵ و
دقت ۰/۹۵ تعداد ۳۸۶ نفر به"منزله نمونه مورد نیاز اشت. به همین سبب ۳۸۶ زن شاغل در
بخش تعاونی در استان خراسان رضوی انتخاب شدند و پرسشنامهای تنظیم شد که در آن
از عوامل موثر در گرایش زنان به اشتغال در بخش تعاونی سوّال شد.
تعداد نمونه مورد نیاز برای پژوهش ۳۸۶ پرسش نامه است. به منظور پوشش تعداد
نمونه مورد نیازن ۰ پرسش نامه در بین زنان توزیع شد که از این تعداد ۳۸۵ پرسش نامه
برگشت داده شد و قابل استفاده بود. بنابراین» نرخ برگشت پرسشنامه ۹ درصد است.
با منابع تحقیق و مباحث مربوط به عوامل کارآفرینی و اشتغالزایی زنان, درخست
تصمیم گیری زیر طراحی و تدوین شد. در این درخت تصمیم گیری,» عوامل کارآفرینی و
اشتغال زایی زنان در بخش تعاونی استان خراسان رضوی به چهار عامل اصلی و دوازده
-عوامل اقتصادی که دارای دو زیرمجموعه امنت:.۱. نیاز اققصادی» ۲. ارتقای سطح زندگی؛
-عوامل روانی که دارای سه عامرلفرعاا اسگف: ا#خلیگه بر تحقیرگرایی: ۲ افزایش
-عوامل اجتماغی دارای پا رمحولعه است: ۱* اش نا#هتحصیل کرد ۲. ترس
-عوامل قانونی که:دارای هار یرم مرعاالت۱. فأفون آاسی؛ ۲ قانون مدنی: ۳
۶ رتبهبندی عوامل موّثر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
قبل از اجرای مراحل محاسباتی روش تاپسیس بر اساس مبانی نظری تحقیق, نخست باید
ضرایب اهمیت شاخصها تعیین شود. در این تحقیق برای وزندهی به شاخصها از روش
آنتروپی شانون (/(ط130۸:0 510800) بر مبنای ماتریس تصمیمگیری ذکرشده استفاده
میشود. وقتی که دادههای ماتریس تصمیمگیری به طور کامل مشخص شده باشند. روش
آنتروپی در نظریه اطلاعات یک معیار عدم اطمینان است که به وسيله توزیع احتمال
مشخص :بیان میشود. اندازهگیری این عدم اطمینان به وسيله شانون به صورت زیر بیان
رابطه ۱ و ی و۲ وی 1 رطرطا رحرر2 5-۴ ( روط ورظ) کک رظ
در اين رابطه» مقدار ثابت است.:ازآنجا که رابطهفوق ,در محاسبات آماری به کار
میرود. آنتروپی توزیع احتمال :8 نامیده.میشود. واژگان؛آنترویی و عدم اطمینان در یک
مفهوم به کار میروند. زمانی.که :0ها,مساوی با یکدیگر باشند(برای مقادیر زو 1 داده شده)
در این صورت -۸ - ۸ ۶ افو رده 9۹
در یک ماتریس تصمیمگیری 7 میتواند برای ارزیابی گزینههای مختلف به کار رود.
در ماتریس تصمیمگیری این تحقیق 10 گزینه و شاخص (معیار) مد نظر است.
و 1۴ بهمنزله مقدار ثابت به صورت زیر محاسبه میشود:
که مقدار زت را بین صفر و یک نگه میدارد.
در ادامه مقدار ز (درجه انحراف) محاسبه میشود که بیان میکند شاخص مربوطه ()
چه میزان اطلاعات مفید برای تصمیمگیری در اختیار تصمیمگيرنده قرار میدهد. هر چه
مقادیر اندازهگیریشده شاخصی به هم نزدیکتر باشند. نشاندهنده آن است که گزینههای
رقیب از نظر آن شاخص تفاوت چندانی.با یکدیگر ندارند. بنابراین» نش آن شاخص در
سپس مقدار وزن :۷ محاسبه میشود که در آن بهترین وزن انتخاپ میشود:
با تنظیم ماتریس تصمیم گیری, با استفاده از معیارهای درخت تصمیم گیری و نظر
پاسخگویان, وزن هر یک از شاخصها و معیارها با استفاده از روابط ۳الی ۵ محاسبه میشود.
هوانگ (۲1/28) و یون (۷00) اين روش را در سال ۱۹۸۱ آرائه کردند. در این روش 18
گرینه به وسیله شاخص ارزیابی میشوند.و هر سال را میتوان بهمنزله یک سیستم
هندسی شامل 1 نقطه در یک فضای 1 بعدی در نظر گرفت. این تکنیک بر این مفهوم بنا
شده است که گزینه انتخابی باید با راهحل ایدثئال مثبت (بهترین حالت ممکن, ۸) کمترین
فاصله و با راهحل ایدثال منفی (بدترین حالت ممکن, ۸) بیشترین فاصله را داشته باشد.
فرض بر این است که مطلوبیت هر شاخص به طور یکنواخت افزایشی يا کاهشی است.
حل هر مسئله به روش تاپسیس شامل شش مرحله است که به شرح زیر مشخص شدهاند:
۸ رتبهبندی عوامل موّثر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
۱ ماتریس 1 به کمک نرم اقلیدسی به یک ماتریس بیمقیاسشده تبدیل میشود؛
که در آن ۷7 ماتریس بیمقیاسشده موزون و ۱7 یک ماتریس قطری از وزنهای
۳ راهحل ایدثال مثبت (:۸) ز راوحل ابدتالاشفی (به) فشخص میشود:
ان کت #|(د > ۱7 ره ,(رزعزا 0( < 8
انذازه فاصله پر اساس رم اقلناسی به ازاگ رال ابگلتال نی و گریته قاری
همین اندازه به ازای راهحل ایدئال مثبت و گزینه منفی به صورت زیر محاسبه خواهد شد:
۵. نزدیکی نسبی :۵ به راهحل ایدئال به صورت زیر محاسبه میشود:
چنانچه ",۸ ۸ باشد. آنگاه ۰ < بل و 0-۱ میشود و در صورتی که ,۸۸ باشد.
آنگاه *< ۲ و *< () خواهد شد؛ بنابراین» هر گزینه ۸ به راهحل ایدئال نزدیکتر باشد.
٩ رتبهبندی عوامل کارآفرینی و اشتغالزایی زنان در بخش تعاونی در این مرحله انجام
میشود. بر اساس ترتیب نزولی :می توان عوامل کارآفرینی و اشتغالزایی زنان در بخ
تعاونی را بر اساس بیشترین اهمیت رتبهبندی کرد (همان: ۱۲۸-۱۲۹).
در این پژوهش روش جمعآوری دادهها به صورت میدانی خواهد بود که با استفاده از ابزار
پرسش نامه که محقق آن را ساخته است. و با مراجعه به پاسخ گویان نمونه آماری,
جمع آوری خواهد شد. این پرسش نامه حاوی دوازده سوال درباره عوامل کارآفرینی و
اشتغالزایی زنان در بخش تعاونی است که در جداول ۲ و ۳ نشان داده شده است.
همچنین» ابزار اندازه گیری این پرسش نامه اطیف لیکرت"۵ درجهای است که از خیلی کم تا
در تحقیق حاضر به منظور محاسنبه.و برآوزد میزان پایایی؛پرسشنامه از روش آلفای
کرونباخ استفاده شده است. اگر مقدار آلفای گرونباخ از ۰/۷۰ بیشتراباشد. پایایی سوالات
قابل قبول است. به منظور محاسبه پایایی پرسشنامه, پس از آمادهشدن آن تعداد ۱۰
پرسش نامه در بین زنان کارآفرین توزیع شد و پش از جمع آوری مقدار آلفشای کرونباخ آن
محاسبه شد. مقدار آلفای کرونباخ پرسش نامه برابر با ۰/۸۵۳۳ است که نشاندهنده درجه
در این تحقیق با استفاده از روش آنتروپی شانون و بر مبنای ماتریس تصمیمگیری» این
ضرایب محاسبه شدند و ۳ بهمنزله مقدار ثابت - که برابر است با ۰/۲۹۶۱ - به صورت زیر
۰ رتبصندی عوامل موّر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
که مقدار زتا را بین صفر و یک نگه میدارد.
بر اساس نتایج, عامل نیاز اقتصادی زنان با وزن ۰/۰۳۹۱ در پایینترین رتبه از نظر وزن
قرار دارد. وزن کمتر نشاندهنده این است که اثر عامل برای همه گزینهها و پاسخگویان
یکسان و اهمیت آن در تصمیمگیری برای انتخاب گزینه ناچیز است. در ادامه وزن هر یک
-عامل ارتقای سطح زندگی زنان با وزن ۰/۰۵۹۱ در رتبه دوم؛
-عامل زمینه مناسب اقتصادی با وزن ۰/۰۹۱۳ در رتبه سوم؛
- عامل افزایش زنان تحصیلکرده با وزن ۰/۰۹11 در رتبه چهارم؛
-عامل غلبه زنان بر تحقیرگرایی بااوزن ۰/۰۷۰۱ در رتبه پنجم؛
-عامل افزایش عزتنفس زنان با وزن ۰/۰۸۱۲ در رتبه هفتم؛
-عامل ترس زنان از آینده و طلاق با وزن ۳ در رتیه دهم؛
-عامل جلوگیری از افسردگی در ژانان با وزن ۱۲۱۵/*در رتبه بازدمم؛
3 وزن نرمالشده هر شاخص ۱ 07 درجه انحراف هر شاخص | 133 آنتروپی هر شاخص عوامل
به منظور حل این مدل نخست., ماتریس تصمیمگیری به کمک نرم اقلیدسی به ماتریس
بیمقیاس موزون 374 تبدیل شد. سپس بر اساس ضرایب شاخصهای بهدستآمده
ماتریس قطری ۷۷ ماتریس بیمقياسشدهه موزون (۷) محاسبه شد. پس از محاسبه ماتریس
بیمقیاسشده» ضرایب وزن عوامل که به کمک روش آنتروپی شانون به دست آمده بوده بر
عوامل اعمال شد و ماتریس بیمقیاسشده موزون (۷) محاسبه شد. پس از انجامدادن
مراحل فوق» میبایست راه حل ایدثئال مثبت و رامحل منفی تعیین میشدند که با استفاده از
روابط تشریحشده» محاسبات مورد نیاز این امر انجام شد. گام بعدی برای رتبه بندی عوامل»
محاسبه اندازه فاصله بر اساس نرم اقلیدسی به آزای راهحل ایدئال منفی و راهحل ایدئال
مثبت است که نتایج محاسبات در جدول ۳ نشان:داده شده است.
گام آخر در تکنیک تاپسیس محاسبه مقدار 6 هر یک از عوامل است. با استفاده از
۲۳ رتبصندی عوامل موّر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
انداز فاصله بر اساس نرم اقلیدسی به ازای راهحل ایدئال منفی و راهحل ایدئال مثبت مقدار
شاخص محاسبه شد. درنهایت بر اساس شاخص :بح عوامل موثر در اشتغالزایی زنان در
در جدول ۶ مقدار :0 هر یک از عوامل مشخص شده است. امتیاز هر عاملی بیشتر باشد
تأثیر و اهمیت آن عامل در اشتغالزایی زنان بیشتر است. بر اساس نتایج مشخص شد که در
بین عوامل اثرگذار در اشتغال زایی زنان استان خراسان» عامل نیاز اقتصادی زنان با شاخص
۹ در رتبه اول اهمیت قرار دارد. رتبه دیگر عوامل به شرح زیر است:
-عامل افزایش زنان تحصیل کرده با شاخص ۰/۶۷۵۲ در رتبه سوم؛
-عامل ارتقای سطح زندگی زنان با شاخص ۰/۶۷۲۵ در رتبه پنجم؛
-عامل ترس زنان از آینده و اطلاق با شاخص ۰/۶۲۸۵ در رتبهه ششم؛
-عامل زمینه مناسب اقتصادی با شاخص ۰/۶۲۶۸ در رتبه هفتم؛
-عامل افزایش عزتنفس زنان با شاخصض ,۰/۳۹۳۷ دز رتبه نهم؛
-عامل غلبه زنان بر تحقیرگرایی با شاخص ۳۱۹۸/*در رتبه یازدهم؛
-عامل جلوگیری از افسردگی در زنان با شاخص ۰۳۰۸۲ رتبه آخر را در بین
همان گونه که گفته شد. عوامل روانی کمترین اهمیت را دز اشتغالزایی زنان دارند و
عوامل اقتصادی و اجتماعی بیشترین تأثیر را در اشتغالزایی,زنان در بخش تعاونی استان
خراسان رضوی دارند. در جدول ۵ اولویت بندی عوامل به تفکیک عاملهای اصلی
اشتغال زنان با ایجاد دگرگونیهای بنیادی در ساخت جامعه. نظام
نقشها و پایگاههای زن و مرد در روابط خانوادگی» ثبات خانوادگی» تضعیف خانوادگی» و
از جمله در مسائل مربوط به کودکان تأثیر بسزایی بر جای گذاشته است. تقسیم وظایف و
۴ رتبهبندی عوامل موّر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
نقشهای افراد خانواده و تسخیر فضاهای اجتماعی به دست آنان به دگرگونی خانواده منجر
شده و تعادل جدیدی در خانه و خانواده به وجود آورده است (دانش, ۱۳۸۲). تغییر
ساختار فرهنگی به همراه تغییر اجتماعی در رابطه با اشتغال زنان بسیار ضروری است و به
تغییر نگرش زنان و مردان به خانه» خانواده» و تربیت فرزندان در جنبههای مختلف منجر
میشود. همچنین, اشتغال زنان در خانواده نقشش مهمی را در جنبههای عاطفی و
سازگاریهای کودکان ایفا میکند و میتواند در رشد و شخصیت آنها موثر واقع شود
در اشتغال زنان, نگرشهای اجتماعی رایج به زنان نقشش موثری را در خانواده ایفا
میکند. به عبارت دیگر دامنه این عوامل نهاد اجتماعی را دربر میگیرد. از مهمترین
نهادهای اجتماعی میتوان بر کانون خانواده تأکید کرد که طیف وسیعی از فرایندهای
اجتماعی را رقم میزند. بنابراین» آموزشهای"خانواده,میتواند موجبات بهسازی نگرش به
در گذشته» بیشتر مادران خانهداربودند و تعداد ماذران"شاغل اندک بود؛ به همین علت.
اشتغال مادران از جمله عواملوهاسات,کهآآمووزه توجه چامعیشناشافوبه خود جلب کرده
است. بنابراین» از آنجا که مادران کمتر در محیط خانواده حضور دارند و در جامعه بهمنزله
نیروی شاغل در نظر گرفته میشوند» تلاش.میکنند که از ظرفیتها و توانمندیهایشان
استفاده کنند و محیط مساعدتری را برای تربیت فرزندان فراهم کنند (جارالهی» ۱۳۷۱).
دستاوردهای مادی و معنوی تمدن بشری فرهنگ نامیده امیشوند و تمامی نمادهای
مرتبط با ساختارها و کارکردهای اجتماعی بهمنزله معرفهای از فرهنگ شناخته میشوند.
فرهنگپذیری به اقدامی اطلاق میشود که در آن یک فرد مهاجر میآموزد که چگونه باید
دستاوردهای مادی و معنوی یک تمدن را شناسایی کند و الگوهای مورداقبول جامعه را
پذیرا باشد؛ در حقیقت میآموزد که ارزشها و رغبتهای اجتماعی در چه زمینههایی نهفته
است (نیکجی ۱۳۷۹). تربیت نسل:جوان از,فرهنگ و مطالعات.بومشناسی مستقل نیست؛
چنان که در مباحث جامعهشناختی از تأثیرگذاری فرهنگی بهمنزله عامل زمینهای یاد میشود.
نظريه فون برنر در زمینه تأثیرات ساختارهای اجتماعی بهمنزله سیستمی کلان در نهاد
خانواده و سیستم جزئی حائز اهمیت است و معرف این حقیفت است که ساختارهای
اجتماعی از طریق فرهنگ شکل میگیرند و کارکردهای اجتماعی را بر مبنای ارزشها
این مسئلهای است که در زمینه اشتغال زنان باید به آن پرداخت و تعیین کرد که چه
عواملی میتواند زمینهساز گرایش زنان به اشتغال خارج از منزل باشد. تحقیقات متعددی
در حيطه گرایش زنان به اشتغال خارج از منزل انجام شده است. از جمله تحقیق
ساروخانی (۱۳۷۰) که درباره عوامل احتمالی موثر در اشتغال زنان است؛ تحقیق وی نشان
میدهد که عوامل اقتصادی یکی از عوامل است که میتواند در گرایش زنان به اشتغال
خارج از منزل موثر واقع شود. همچنین, در تحقیق مسجدیان (۱۳۷۱) ارتباط بین وضعیت
آنتغال و آحسان وضبایت زان بروسی شنده آسبت که انقغال ازتان میتواند بافت آحسنای
رضایت شود از سوق دیگن در تقیق دانش (۱۳۷۱) نیز به:ارتباط اشتغال ازنان,با قواملی
همچون تصمیمگیری در خانواده و هدایت خانواده پرداخته شده است. بنابراین» با رجوع
به تحقیقات و منابع در حيطه موضوع اين پژوهش, میتوان نتیجه گرفت که در گرایش
زنان به اشتغال خارج از منزل عوامل متعلادی دخالتدازند. از مهمترین آنها میتوان به
رویکرد روانشناسی - اجتماعی به اشتغال زن اشاره کرد.دراین رویکرد به موانع
شخصیتی» فیزیولوژیکی» فرهنگی» اقتصادی» و اجتماعی در زاهاشتغال زنان در خارج از
از سوی دیگر از دیدگاه جآمعهشناسی,پشغل انقشی ایجتماعی به شمار میرود که فرد
از طریق آن میتواند در برابر ارزشها هنجارها و الگوهای رفتاری مشخص ایفای نقش
کند و به انتظاراتی که از وی میرود پاسخ:دهد. ازادیدگاه روانشناسی نیز شغل رفتاری
در برابر پاسخ به نیازهای فرد محسوب میشود که مجموعهای از سلیقهها انگیزهها و
تمایلات را دربر گرفته است و در صورت کسب قدرت و هدفا موجب فعالیت در فرد
میشود. با تأکید بر نظريه عدالت» مطرح میشود که در این دیدگاه استقلال مالی زن
بسیار مهم تلقی شده است و زنان از جمله شرکتکنندگان فعال در فرایّند توسعهاند و از
طریق نقشهای تولیدی, باروزی» نگهداری» و پرورش نیروی انسانی نقش بسزایی را در
همچنین» نظریههای توسعه نیز - که مانند نظريه عدالت به استقلال مالی زنان تأکید
میکند - حقوق سیاسی را مطرح میکنند؛ به این معنا که زنان باید از برنامههای توسعه
منفعت ببرند. درنهایت, با مرور منابع» رویکردها نظریهها و پیشینه تحقیقات انجامشده در
داخل و خارج از کشور میتوان گفت: در زمینه عوامل مژثر در گرایش زنان به اشتغال
۶ رتبهبندی عوامل موّر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
بر اساس نتایج مشخص شد که در بین عوامل اثرگذار در اشتغال زایی زنان استان
خراسان, عامل نیاز اقتصادی زنان با شاخص ۰/۹۱۳۹ در رتبه اول اهمیت قرار دارد. به نظر
میرسد با توجه به وضعیت اقتصادی اکثر خانوادهها و نیاز اقتصادی شدید آنها کسب
رب اول دور از انتظار نیست. همان گونه که ملاحظه می شود» نیاز اقتصادی از اهمیت
بیشتری در احراز شغل برخوردار است. این نتیجه مید نتایج خدیجه سفیری (۱۳۷۷) و
اکبر شعارینژاد (۱۳۷۱) است. همچنین, عامل قانون کار با شاخص ۰/۵۰۲۹ در رتبه دوم
اهمیت است. تأثیر قانون کار در اشتغالزایی زنان میتواند بسیار تعیینکننده باشد. قانون کار
میتواند در محدودکردن فرصت اشتغال یا برعکس, در جهت بازکردن مسیر اشتغال زنان
تحقیقات نشان میدهد که زنان شاغل نسبت به زنان خانهدار تحصیلات بالاتری
داشتهاند. به این معنا که تحصیلات بالاتراشانس دستزستی به شغل را افزایش میدهد.
همچنین» میتوان گفت اشتغال؛نیز«در ابجّاد. انگیزه برای؛اذامهتحصیل و ارتقای شغل نقشش
موئری دارد (خسروی, ۱۳۷۸). در.این تحقیق عامل افزایش زنان تحصیلکرده با شاخص
7۳ در رتبه سوم قرار,دارد افزایش زنان تحصیلکردهاعاملی اننت.در جهت کارآفرینی
و اشتغالزایی زنان بهویژه در بخش تعاونی که در این پژوهش این عامل رتبه سوم را کسب
کرده است. نتیجه نظر علیاکبر شعارینژاد (۱۳۷۱) ومایکل تودارو (۱۳۹۸) را تأیید میکند.
عامل قوانین اجتماعی با شاخص ۰/۶۷۶۶در رتبه چهارم قرار دارد. این عامل هم
میتواند در جهت اشتغال زنان به صورت عامل محدود کننده فرصت اشغال عمل کند. در
بسیاری از مواقع باورها و هنجارهای اجتماعی در مقابل کار و پیشه زنان بازدارنده است.
بنابراین» تغییراتی که در باورها و هنجارهای اجتماعی در رابطه با اشتغال زنان ایجاد میشود.
میتواند در اشتغالزایی زنان موثر باشد. رتبه عوامل دیگر به ترتیب از این؛قرار است:
عامل ارتقای سطح زندگی زنان با شاخص ۰/۶۷۲۵ در رتبه پنجم؛
عامل ترس زنان از آینده و طلاق با شاخص ۰/۶۲۸۵ در رتبه ششم؛
عامل زمینه مناسب اقتصادی با شاخص ۰/۶۲۶۸ در رتبه هفتم؛
عامل افزایش عزتنفس زنان با شاخص ۰/۳۹۳۷ در رتبه نهم قرار دارد.
همان گونه که ملاحظه می شود عوامل روانی در اشتغال زایی زنان نقش خیلی مهمی
ندارد (حداقل در این تحقیق چنین است) و نسبت به عوامل رقیب دیگر رتبه پایین تری را
عامل قانون مدنی با شاخص ۰/۳۳۵۹ در قباس با عوامل و گزینههای دیگر اهمیت کمتری
در اشتغالزایی زنان در بخش تعاونی استان خراسان رضوی دارد و در رتبه دهم قرار دارد؛
عامل غلبه زنان بر تحقیرگرایی با شاخص ۰/۳۱۹۸ در رتبه یازدهم؛
عامل جلوگیری از افسردگی در زنان با شاخص ۰/۳۰۸۲ رتبه آخر را در بین گزینههای
همان گونه که ملاحظه میشود. عوامل اقتصادی و اجتماعی بیشترین تأثیر را در
راهکارهای ذیل برای توسعه کارآفرینی و اشتغالزانی زنان پیشنهاد میشوند:
- یکی از مهمترین موارد اشتغالزایی در حوزه زنان ایجاد فرصتهای شغلی مناسب با
شرایط زنان جامعه ماست. به نحوی که در حین انجامدادن فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی,
اهمیت نقش آنان در خانواده نیز از نظرنقش مادری و همسری,نادیده گرفته نشود.
- اعتقاد زنان ما بر آن است که "تخولات و شرایط موجودآجهانی سبب شده است که
زمینههای مناسب اشتغال برای" زنان فراهم شود. از سوی؛دیگر؟افزایش آگاهی اجتماعی و
دسترسی به اطلاعات روز از مهمترین نیازهای زنان اجتماع ما محسوب میشود. بنابراین»
با توجه به تغییرات جهانی و اطلاعات نوین روز میتوان زمینه اطلاعرسانی سهلالوصول و
نوینی را برای زنان جامعه فراهم کرد تا بدین ترتیب آنان علاوه بر اشنایی با حقوق
اجتماعی» اقتصادی, و سیانتیخود. امکان آگاهی از وضعیت زنان جهان را نیز به دست
آورند که بر این اساس افزایش علمی و توان عملی انجام کار آنان به گونهای با
استانداردهای جهانی هماهنگ و مطابق شود. بدینترتیب هم امکان بهرهوری بهینه از
قابلیتهای این نیروی عظیم فراهم خواهد شد. هم از ظلم مضاعف و تضییع حقوق
اجتماعی ناشی از ناآگاهیهای فردی (با روشنگری و آگاهسازی و آشنایی آنان با حقوق
حقه و نحوه احقاق آن) جلوگیری به عمل میآید. ضمانت اجرایی این امر نیز در دستان
با توجه به اينکه زنان از اشتغال بهمنزله عاملی برای تعامل اجتماعی نام بردهاند. به نظر
۸ رتبهبندی عوامل موّر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
میرسد نیاز به مراودات اجتماعی و تعاملات گروهی در آنان امسری شایان توجه و
تعیینکننده است. بغابراین؛ ضروری است که محیطهای کاری به گزنهای امکان این
مراودات را برایشان فراهم کند تا از تبدیلشدن آنان به موجوداتی اداری و ماشینی
جلوگیری به عمل آید. یعنی در حین انجام کار زمانی نیز به ایجاد جلسات گروهی» امکان
مشاوره با افراد متخصصض و کارشناسان مسائل خانوادگی: روانشناسی؛ حقوقی و ...
اختصاص یابد و دسترسی به این افراد در محیطهای کاری فراهم شود تادر حین انجام
وظایف» زمانی مناسب به تخليه روانی و بازیابی آرامش فکری آنان اختصاص یابد. بدین
وسیله امکان افزایش توان فکری و عملی کار فراهم میشود روحيه فردی و در پی آن
- یکی دیگر از نتایج تحقیق, نقش اشتغال زنان در افزایش روحيه فعالیتهای جمعی و
گروهی, افزایش اعتمادبهنفس, افزایش امیّد:به زندگی»و".. است. بر این اساس» میتوان
گفت پارهای از تمایلات زنان«به,اشتغال*علاوه.بر, کسب"*3 رآهد,ی,توزان مالی» تقویت بعد
روحی و روانشناسی خودشان است: به"اينآمعنی کلّه آنهنا:اشتغال را زمینهساز ایجاد
مراودات اجتماعی, تقویت.روحیه. ایجاد اعتمادبهنفس»و ... میدانند.:با.توجه به این نکات
و درنظ رگرفتن اهمیت بعد مالی و اقتصادی اشسغاله» باز هم میتوان به اهمیت و نقش
بنیادین دولت در ایجاد تعاونیهای خاص زنان و حمایت از آنان اشاره کرد. این تعاونیها
علاوه بر ارتقای سطح علمی - اجتماعی و ایجاد درآمد و بنيه مالی برای اعضا سبب تقویت
روحيه تعامل جمعی میشود و احساس مفید و موثربودن در جامعه را تقویت میکند و
بالطبع سای روانی و افزایش اعتمادیهنفس را نیز به دنبال دارد. تعاونیهای ویژه بانوان
میتوانند با زمینهیابی موضوع فعالیت در حوزههای گوناگون تأثیرات فردی و جمعی مثبت
بیشتر از دیگر عوامل در گرایش زنان به اشتغال خارج از منزل.تأثیر دارد» توصیه میشود در
ارتباط با اشتغال زنان در خارج از منزل» برنامهریزی اصولی انجام شود.
اسلون فیدر شرلی (۱۳۷۷). بار سنگین زنان شاغل» ترجمه مینا اعظامی» تهران: البرز.
افشاری, زهرا و ابراهیم شیبانی (۱۳۸۰). «پیشبینی تحولات بازار کار زنان در ایران»» طرح پژوهشی.
انصاری, محمداسماعیل (۱۳۸۹). «جایگاه جنسیت در مدیریت و توسعه» مجموعه مقالات دومین همایش
آذر عادل و علی رجبزاده (۱۳۸۸). تصمیمگیری کاربردی (رویکرد 4/4011 تهران: نگاه دانش.
آذر عادل و منصور مومنی (۱۳۸۸). آمار وکاربرد آن در مدیریت. ج ۲ تهران: سمت.
آراستی, زهرا (۱۳۸۵). «زنان کارآفرین» ساختارهای فرهنگی - اجتماعی موثر در ایجاد کسبوکارهای
کارآفرینانه» فصلنامه پژوهش زنان, دور چهارم, ش ۱ و ۲.
پیشگاهیفرد. زهرا و امالبنین پوب (۱۳۸۸). «آیندهپژوهی وضعیت اشتغال زنان در منطقه خاورمیانه با تأکید بر
جایگاه ایرانه زن در توسعه و سیاست»» فصلنامه پژوهش زنان س ۷ ش ۳ (پیاپی ۲۹).
حاتمی» فرزانه و ابوالفضل اخوی راد (۱۳۹۲). «بررسی دیدگاه زنان شاغل نسبت به تأثیر اشتغال بر تربیت و
سلامت فرزندان میزان باروری و انجام وظایف در خانه»» تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران»
خسروی,» زهره (۱۳۸۸). «نقش تأهل و اشتغال بر خوّدینداریآژنان ایرانی» مجموعه مقالات همایش زن در
رستمی, مصطفی (۱۳۸۳). «بررشی وضعیت اشتغال زنان استان مازندران در بش آضنایع دستی (منطقه
شاخص: شهرستان ساری)» پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی».س .لگ ش ۱۳ (ویژه اقتصاد).
ساروخانی» باقر و اسماعیل مجدآبادی (۱۳۸۷). «بررسی امسائل اشتغال زنان» طرح پژوهشی دانشگاه شهید
سرمد زهره و دیگران (۱۳۸۶). روشهای تحقیق در علوم رفتاری, تهران: آگاه.
سکاران, اوما (۱۳۸۱). روشهای تحقیق در مدیریت» ترجمه محمد ضائبی.و محمود شیرازی» تهران: مرکز
صادقی» مسعود و مصطفی عمادزاده (۱۳۸۳). «تخلیلی :بر عوامل/اقتصّادی موثر در اشتغال زنان ایران» زن در
عربی, فرانک (۱۳۸۰). «نقش زنان متخصص در اجتماع» مجموعه مقالات همایش زنان» توسعه و تعدد
عزیزی؛ پروانه و رزا آذرکمند (۱۳۸۹). «بررسی تأثیر آموزش در اشتغال زنان با تأکید بر ایران»آمایش
علاالدینی» پویا و محمدرضا رضوی (۱۳۸۵). «وضعیت مشارکت و اشتغال زنان در ایران». فصلنامه
۰ رتبصندی عوامل موّر در اشتغالزایی زنان کارآفرین ...
موسوی» مرضیه (۱۳۸۸). «زنان و افسردگی» مجموعه مقالات همایش زنان در یافتههای نوین پژوهشی,
نوروزی, لادن (۱۳۸۸). «تفاوتهای جنسیتی در ساختار شغلی»» پژوهش زنان.
هرندی» فاطمه و فرشید جمشیدی (۱۳۸۷). «چگونگی اثرپذیری احتمال اشتغال زنان متأهل نقاط شهری و
روستایی از ویژگیهای فردی و خانوادگی» فصرنامه دانش و توسعه س ۰۱۵ ش ۲۳.
یزدخواستی» بهجت (۱۳۷۲). زنان و تغییرات اجتماعی (نگرشها و بینشها طی ۱۶ سال انقلاب اسلامی)؛
ها 320161021100 3۳۵2۵۵ خباو هآ 1۵6۵ ۵۶ کاممصتص ۰ ۱۹۹۹(۰) تکنا0 بش۸ ب[ هه .17 ۰٩ واه
۰ ۸,310 ۷۵٩ ,116160 ۳011071116 0۵ دجع 881 اه 7620416 هام۸ انعم ۸ نانه ۴۳
0 ۵/ع۳۵۲۹6 , ط امن اجه ۳0۳۵۵ سسوطه]آ علمس ۳ ومنصنا ۰ ۱۹۹۶(۰) ود ماهدقه 8
0۶ 5ا0 1۲ 15۵ :۳۳۵ وهآ عطا 1و دمفاهمنصن۳* .(۱۹۹۹۵) +عل02 .5 لصه 3۰ مومع
0 00اه ,1۳612001 جا تواتاهی و10 مصو6ص1 08صه توآمرمنگ وهآ عاهس۳* ۱۹۹۸(۰) بله اه 1 بصعلعع
,81 111607111068 716 8 0611 100ع3 (مز م2 هو 27 (۲۰۰۱) +عکانصص ۸.۷ هه 8۰ مطماصق۲
۳۳۵0۵۶00۰ هه صطه[ بطعنصسظط #صه معنا ,منامام فص ام .0 بععدوطاهش فص 8062 1001
۳۵۳/۵0۵/0 1/۵۵۱ 1000۳ ۲۹۰۲(۰) جصمزاگ واگ هه هانگ مهوعه۳ هه مع۳ق/1
8 نمطز عاطمانه ۸ بجعمزاوط هنهک 7 معط 748 وا 4 هو
716079 18 ۸2۵01668 4اه 770 ۲۰۰۷(۰) لوط 360 ۵۵ ۷٩ 322896 1۳۵ عسص 13 هد 1۵۳۵۵
601101۰ 01۵ 061107۰ ه نکش ص اصع ودرگ وه 30200 ,۹/۵۵ ۲۰۰۰(۰) .5 1338/668۰[
واگ ساوطاه]آ وصه دمناهمن 20 ۱/0۶۶ ممنصنص36 صعوامع ۳" ر۱۹۹۰) صمصفولون۸ .17 ومد ۲۰ ,ام
۹,۹0۰ ۲ ب[۵ ۷٩ ,1616 011 1و آع0 ۵ ما2 726 ,م۸ صعطاتآ کصمادفام۳ جز کصوزعزم6 1
۸ عمط هز 1و2 عنصمصمع۳ظ کصق ۹ عصمممطصط* ۲۰۰۲(۰) عصناصعند ۲۷ بمصعلهطاع2/0
5۵00 0۱۱۵ ۲6۵/0۱ 6۵10۱۵۸۸۱ «(605۰) 05هصصه12 کسنگم7 وصه 1120002 2 1116 منصونعع ۸
واه نآ م۸ 15۵ :۵۶6 ۷ 310۳۷ ۵00 محنق) مزا 20 0۸۵ هو 2/441 «من روط
14اه 77۵۱ ۲۰۰۰(۰) (0562) م3010 وه جمناومم-0 من مص0 ۵۶ صمفامکنصمع 0۳
13002110 0صه ق1056 هد و3002 03 ع ماه ب رمک و رم آم ماه ۱0 )هوجو
۳2۳6102100 3۳0۳۵۵ وهآ علمصسوط هه ما۳ ۷/۵۳ 2۵۸ ,(۱۹۹۸) بش بعناع 8 5
01 11۵٩1۵۵10 60100116 ۰ م5001 ۲۰۰۱(۰) 1701۳80۸ 204 صو اه +عاص۲ آهعنادناها5
ها ۸10620 16 ۹/0۳ که کاصمصتصصع* ,(۱۹۹۶) علنله/3 بج فصه بناعه٩ .17 ,2 مقصهااناگ
۳۳,۰ ۹۵۰ ,616 0:11 0061001 م2 76 ,نصعاعفاه۳ نوس ۶و کاعزهعز0 ما5
دج ۷/۹۶6 ۵ 360006 ۹/۵60 0 130۳۷ ۲۰۰۲(۰) هماهآ امممطهطاگ هه نوا مسعو 272
71۰ 020602۰ 002 ۱/0065 در دم مره دا 66220 ۳:۰2 رک نس عاطاهانه ۸
مهد باه و 60710:1126 045 ,۳8ص ۱۹/006 0۳ اصعصصروواط* ۱۹۹۸(۰) +ممفصق3 بفقطایها٩ مصد2
|
هدف از این مطالعه رتبه بندی عوامل مؤثر در اشتغال زایی زنان کارآفرین بخش تعاون استان خراسان رضوی است. پس از مطالعة پیشینة تحقیق و بررسی ابعاد مختلف گرایش زنان به اشتغال، نخست درخت تصمیم گیری سلسله مراتب عوامل مؤثر در کارآفرینی و اشتغال زایی زنان شناسایی شد. سپس، با استفاده از تکنیک تاپسیس (TOPSIS) و روش وزن دهی آنتروپی شانون، عوامل مؤثر در اشتغال زایی زنان رتبه بندی شد. نتایج این مطالعه بیانگر آن است که یکی از مهم ترین انگیزه های زنان برای اشتغال، رفع نیازهای مادی است. بر این اساس، شغل درآمدزا برای زنان نیازهای مالی آنان را رفع می کند و کمکی اقتصادی در بهبود وضعیت مالی خانواده است. عامل جلوگیری از افسردگی در زنان رتبة آخر را در بین گزینه های مؤثر در اشتغال زایی زنان کسب کرده است.
|
51,055 |
424146
|
طبیعی است که به دلیل یکسان نبودن ساختار
زبانی,فرهنگ و جهانبینی» ترجمهی بینقص غیرممکن باشد. علیرغم این چالشها
مسیحیت به منزلهی دینی تبلیغی چارهای نداشت جز آن که به ترجمهی کتابمقدس تن در
نخستین ترجمه از عهد قدیم قرن سوم پیش از میلاد و به یونانی صورت گرفت که از
حیث اعتبار با نسخهی عبری برابری میکند.ترجمه مهم دیگر موسوم به ترگوم (7۸۲800)
به زبان آرامی وهنگامی انجام گرفت که عبری جایگاهش را به عنوان زبان رایج میان
یهودیان از دست داده بود.ترجمهی لاتین کتابمقدس قرنینجم میلادی تکمیل شد و بیش
از هزار سال نسخهی معیار مسیحیت کاتولیک باقی ماند..در دوره حاکمیت کلیسابخشهایی
از کتاب مقدس به زبانهای مختلف ترجمه شداما سرانجام در قرن چهاردهم بود که جان
ویکلیف تمام کتابمقدس راپا؛اتکا بهنسخهی لاتین به انگلیسی ترجمه کرد. دو قرن بعد
ویلیام تیندال توانست یکی از بهترین ترجمهها از کتاب مقدس را منتشر کند. تیندال به
حکم کلیسا سوزانده شد اما ترجمهی او مقدمه و الگویی شدبزای ترجمههای بعدی.
تا قرن ۱۹ زبان درباریان و اشراف درانگلشتان لائینو فرانسهبود. در اواخر این قرن و
در زمان سلطنت الیزابت اول(۱۵۵۸- ۱۹۰۳) انگلستان به سرزمینی قدرتمند تبدیل شد و
عصری طلایی برای ظهور اهل ادب و انديشه رقم خورد.به تدریج این باور پدید آمد که
زبان انگلیسی قابلیت ابراز طیف وسیعی از احشاسات واافکار اننتشانی را دارد. به پشتوانهی
قدرت سیاسی و آثار ادبی انگلیسی» نوشتن و ترجمه به انگلیسی وجهه و اعتباری خاص
پیدا کرد. الیزابت با آموزههای پرّوتلتان #زژرگ شگه بودبتاثراین/ پروتستانها که تا آن زمان
تنها مترجمان کتاب مقدس بودند در زمان سلطنت او آزادی عمل پیدا کردند ,6(ع8007)
یکی دیگر از مهمترین ترجمههای انگلیسی با عنوان کینگجیمز شناخته میشود. این
ترجمه به دستور شاه جیمز اول (۱3۰۳-۱3۲۵) و همکاری کارگروهی از اندیشمندان و
مترجمان تهیه شد و تا سه قرن محبوبترین ترجمهی کتابمقدس باقی ماند. در قرنهای
بعدی نیز ترجمهی کتاب مقدس به سایر زبانها ادامه پیدا کرد و در دو قرن اخیر به اوج
خود رسید. هم اکنون نیز ترجمه کتاب مقدس و تصحیحترجمههای موجود به زبان های
پیش از ظهور زبانشناسی و پیش از آن که ترجمه موضوع مطالعات علمیواقم شود.
ترجمهبیشتر یافتنمناسبترین معادل برای واژههای متن مبدا تعریف میشد. اما به تدریج
دغدغهی قابل فهمتر بودن» ترجمه را از قید ساختارهای زبان مبدا رها ساخت ودو دستگی
که با شعار سیسرو ترجمه کردن معنی به معنی نه واژه به واژه آغاز شده بود شکل
جدیتری به خود گرفت(مهدیپور۱۳۸۹۰: ۵۷). به این ترتیب مترجم این آزادی را پیدا کرد
که با هدف مفهومتر شدن ترجمه تغییراتی را در فرایند انتقال متن از زبانی به زبان دیگر
اعمال کند. البته مترجم با این کار خود را در معرض اتهام تحریف و تفسیر بهرای از سوی
لفظ گراها قرار میدهد. زیرا لفظگراها در ترجمه وفاداری به صورت متنمبدا را در الویت
قرار میدهند و کمتر توجیهی را برای اعمال تغییراتی به نفع زبان مقصد میپذیرند.این
تحول در ترجمهی متون مقدس که رعایت امانت و حفظ معنی و روح کلام متن مبدا از
حساسیت بیشتری برخوردار است بسیار نموه پیداامیکند. برخی مترجمان از این آزادی
عمل برای از میان بردن زبان مردانه و انحضارگرایانه کتاب مقدس بهره بردند و حاصل
ترجمههایی شد موسوم به ترجمههای «شمول گرا» (1001091۷0)ترجمههای شمولگرا تلاشی
هستند برای شکستن انحصار جنسیتی و پر رنگتر جلوه دادن حضور زنان درکتاب مقدس.
البته این ترجمهها از سوی مخالفان در معرض اتهام تغییر و تحریف کلام خدا قرار دارند.
ترجمههای کتابمقدس به زبانهایی مانند زبان فارسی که به سبب ضمایر خشی
حساسیتهای کمتری برمیانگیزند. از بحثهای فمنیستی دور ماندهاند اما دور از ذهمن
نیست که با گسترش و نفوذ دیدگاه براپریخواهانه» مخالفت با زبان جنسیتی کتاب مقدس
که ابتدا در نسخه های انگلیسی و آلمانی مورد توجه قرار گرفت» در ترجمه به زبان های
دیگر نیز بازنگریهایی در پی داشته باشد.لازم اسیت پژوهشگران حوزهی دین,» به ویژه
مسیحیت, از تحولات و بحثهای جدید دربارهی ترجمه کتاب مقدس» به عنوان
اصلیترین منبع مطالعاتی مسیحیت. آگاه باشند. هرچند ترجمههای شمولگرا در پژوهش
های حوزه مطالعات زنان و مطالعات ادیانی پیشتر به زبان فارسی موضوع بحث و بررسی
قرارنگرفته است اما مبحثی مهم و همچنان پویا در جامعهی مسیحی به ویژه انگلیسیزبان
است. برای مثال سوزان شولتز(12ه80 582۵) یکی از پرکارترین پژوهشگران حوزهی
الهیات فمنیستی و هرمنوتیک عهد عتیق است که در آثارش به ترجمههای برابریخواهانهی
کتابمقدس نیز توجه داشتهاست. در مقابل» برای مثال نویسندگان کتاب-0:20 716
و0[ 0 آه وناناسکه/2 مز وم ره 00۳ ماطزظ 1۸۵1 با اولویت قرار دادن
دیدگاه مومنانهبه طور مفصل زبان غیرجنسیتی ترجمههای شمولگرا را مورد بازبینی قرار
دادهاند. این آثار و موارد مشابه دیگر معمولا از دو موضع منحصرا فمنیستی یا مومنانه
نگاشته شدهاند و در آنها نگاهی جامعتر که موارد و دلایل اختلاف و پاسخ این دیدگاهها
به یکدیگر را نشان دهد حضوری ناچیز دارد. از سوی دیگر چه در ارزیابی مردسالاری
موجود در کتابمقدس و چه واکنش ترجمههای شمولگرا به آن. اغلب به ذکر موردی و
در سطح واژگان بسنده شده و از توجه به روح حاکم بر بخشهای مختلف کتاب مقدس و
تاثیر ملاحظات شمولگرایانه بر آن غفلت شده است. از این رو مقالهی حاضر در صدد
است» از موضعی پیطرفانهارزیابی جامعتگر آزایت بیحتها و قدها داشته باشندی کرتهاییت
نشان دهد مدافعان برابریخواهی جنسیتی چقدر توانستهاند.از ظرفیتهای ایجاد شده در
حوزهی ترجمه بهرهببرند و در تعدیل مردسالاری حاکم بر کتابمقدس توفیق یابند.
ترجمه به سبب طبیعت آن به عنوانرابط میان دو فرهنگ متفاوت و گاه با فاصله زمانی
زیاد همواره با نقصهایی مظواهالیتاامالظ رز ت وج گهراسطه بینازبانیتر جمه را
اجتنابناپذیر کردهاست. نظریهها و رویکردهای مختلف در حوزهی ترجمه همواره در
جهت رفع این نقصها مطرح شدهاند. وفادار ماندن به متن اصلی در صورت و روح کلام و
در عین حال مفهوم و ملموس بودن برای مخاطب زبان مقصد یا داشتن صورتی زیبا و
شکیل با انتقال بی کم و کاست مقصود نویسنده همواره دغدغه مترجمان بودهاست. رعایت
دقیق همهی این موارد در عمل امکانپذیر نیست. اما ارجح دانستن هر یک از این موارد به
بیشک دغدغه دقت و حفظ امانت در ترجمه کتاب مقدس جدیتر از دیگر متون است
زیرا هر گونه تغییر میتواند خیانت به کلام خداوند تعبیر شود. از این رو ترجمه کتاب
مقدس اغلب به ترجمههای لفظگرایی میانجامد که به نظر طرفدارانش مسئولیت کمتری را
متوجه مترجم میکند. در این ترجمهها اولویت با حفظ صورت متن مبدا است و ترجمه
عبارت است از تلاشی برای یافتن مناسبترین معادل برای هر واژه. در قرن ٩اام این
تعریف از ترجمه مدافعان سرسختتری نیز پیدا کرد. ظهور معرفتشناسی علمی -تجربی
منجر به رد الگوهای هرمنوتیکی شد که تا آن زمان مورد استفاده مفسران پهودی و مسیحی
قرار گرفتهبود. اصلاحات پروتستانی با شعار «فقط متن مقدس» (900070 5012) با تاکید بر
فهم مستقل از سنت تفسیری کلیسا و شکستن انحصار آن, با معرفتشناسی علمی -تجربی
همسو شد. اصلاحگران که خواستار مواجهه مستقیم و بدون دخالت کلیسا با کتاب مقدس
بودندعملا معنای متن را به ظاهرش محدود کردند (2010:3 ,قاهاه8). برای مثال تفسیر
کالوین متمرکز بر متن است و از آن فراتر نمیرود زیرا از نظر او متن مقدس وسیلهای
قابلاعتماد برای انتقال وحی خداوند است» نیازی نیست معنای معنوی يا معنای دومی به آن
افزودهشود و ظاهر متن به تنهایی گواهی است بر خواست خداوند (1995:36 ,۸10016). از
منظر اصلاحات ترجمههای کتابمقدس دستاوردهایی زبانی بودند که متون اصلی عبری,
آرامی و یونانی را به معادلهای صوری آنها در زبانهای مقصد تبدیل میکردند.
فهم از فرایند ترجمه در دهه 1۰ میلادی با مفهوم پیشنهادی جدید یوجین نایدا ۳80۳۶)
(811042 با عنوان «همار زی کار کردی» (0عع60۵1 80110۳۸1)یا «پویا)(ع ۵و0 د گر گون
شد. نایدا اظهار تاسف میکرد از این که بستیاری ترجمه را صرفا عمل انطباق واژهها
میدانند و در نتیجه در ترجمه به دنبال یافتن نزدیکترین تطبیق ظاهری در معنای دو
اصطلاح هستند(۸1142,1991:91). نایدابا بیانی تحقیزآمیز طرفداران این نوع ترجمه را
گناهکارانی میخواند که متن را نمیفهمند و به جای پرستش خدای تجسد یافته در مسیح
واژههای کتابمقدس را میپرستند(13/1600,2005:9). از نظر نایدا ترجمه نزدیکترین معادل
برای انتقال پیام موجود در متناصلیاست و بازتاب ویژگیهای سبکی مثل قافیه در درجه
دوم اهمیت قرار دارد. نکته محوری در نظریه نایدا این است که ترجمه باید در صورت و
محتوا با ملاحظه خواننده و بستر فرهنگی زبان مقصد نوشته شود. زیراترجمه عبارت است
از بازسازی متن به گونهای که مخاطبان زبان مقصد به فهمی مشترکبامخاطبان زبان مبدا از
پیام متنبرسند. اين تعریف بر رابطهای پویا دلالت دازد. زیرا رابطه مخاطبان نهایی با پیام
ترجمه شده باید همواره مشابه رابطه مخاطبانمتن اصلی با پيامش باشد. روشن است که این
دو رایطه اتمیتوانند برابر باقند زیرا من اضلی بو سخاطبانش داستههای مشتزکی دارند که
خوانندگان ترجمه از آن بیبهرهاند. بنابراین لازم است که در ترجمه یا در قالب توضیحات
تکمیلی اطلاعات کافی برای درک پیام به مخاطبان مقصد دادهشود (120 ,119 ,هدر قید
لفظ بودن در مواردی منجر به خیانت به معنا و جان کلام مقدس میشود و تغییر در واژهها
و اصطلاحات متن اصلی گاه برای حفظ معنا و اجتناب از بدفهمی ضروری است. در واقع
مترجم باید به برداشت خواننده توجه کند. اگر خواننده دچار بدفهمی شود ترجمه مشروع
بضراغد بوه حقی اگر در بازآفریتی سیک ی ساخقار من مدا فرست غمل کرفه باشد:
مخالفان نایدا معتقدند که نظریه او مترجم را در وارد کردن نظر و سلیقه شخصی آزاد
میگذارد. نتیجه متنی بیثبات خواهد بود که مرز میان ترجمه و تفسیر در آن نامعلوم است.
در واقع مترجم به جای روبهرو شدن با پرسش «کتاب مقدس چه میگوید) به پرسش
«منظور کتاب مقدس چیست» پاسخ میدهد(16- 600:12/و8). با وجود این انتقادات. نظریه
نایدا غلب ترجمههای اقتابمقادس .پس از تخونه را تخت اناثیر قرآرذافهاست:
در دهه ۸۰ میلادی حوزه مطالعاتی ترجمه با نظریه هانس ورمیر(۷۵۲۲۵۵۲ .7 8ط7۵]) از
نظریات نایدا نیز فراتر رفت. بنابر این نظریه که با نام اسکاپاس(900009)شناخته میشود.
دستورالعمل ترجمه تابع هدف آن است. به عبارت دیگر ترجمه زمانی موفق خواهد بود که
به اهداف کارکردیاش دست پیداکند/,در این ,نظریه متن چیزی است به نام «عرضه
اطلاعات». نویسنده بنابر شناختی که از نیازها دانشتهها و فرهنگ مخاطبان خود داشته
اطلاعاتی را عرضه کردهاست. از آنجایی که مترجم با مخاطبانی با نیازها دانستهها و
فرهنگ متفاوتی روبهرو است باید عرضهآدیگری مطابقآبا آنهاداشته باشد (خزاعیفر» ٩).
این چرخش در فهم از فرایند ترجمه در ترجمههای شمولگرا از کتابمقدس مجال
بروز یافت. عنوان شمولگرا در مغنای خاص»آن شامل ترجمههایی میشود که تلاش
کردهاند تا حد امکان از زبانی غیر جنسیتی (۸1001721-800461-12080280)استفاده کنند» ولی در
معنای عام علاوه بر جنسیت حساسیتهای مربوط به نژاد» ملیت و طبقه اجتماعی را نیز
دربرمی گیرد.تاکید مترجمان شمولگرای کتابمقدس بر بستر فرهنگی زبان مقصد است.
آنها میخواهند به حساسیتهایی پاسخ دهند که احتمالا در زمان و در بستر فرهنگی که
متون عبری» آرامی و یونانی پدید آمدند وجود نداشتهاست. نظریههای جدید در حوزه
ترجمه این اجازه را به مترجمان داد تا تغییراتی ارا به نفع معیارهای فرهنگی زبان مقصد
اعمال کنند. به عقیده موافقان این تغبیرات. در جایی که انحصارگرایی و مردسالاری موجود
در کتابمقدس میتوان بسیاری از مخاطبان را از شنیدن کلام خداوند منصرفکند زبان
پیش از معرفی ترجمههای شمولگرا لازم است معلوم شود که انحصارگرایی چطور در
کتابمقدس نمود پیدا کردهاست و چه مواردی را میتوان نمونههایی از غلبه زبان
در مسیحیت اختلافی بر سر این که مسیح برای نجات و رستگاریانسانها و نه فقط
مردان آمده وجود ندارد. ایمان به این باور اما نمیتواند جبران مردسالاری بارز در کتاب
مقدس و تمامی خطابها روایتها و استعارههایی باشد که زنان را نادیده می گیرزد و به
تولید الگوهایی ذهنی دامنمیزند که زنان را در فرودست و جایگاهی نازلتر از مردان
مینشاند. مردان شخصیتهای اصلی روایتها و داستانهای کتابمقدساند. از همان ابقدا
و در سفر پیدایش هیچ اشارهای به دختران آدم و حوا نمیشود. زنان اغلب فاقد نام هستند
و با عناوینی مانند همسر يا دختر به آن ها,اشاره می:شود.عهد قدیم داستان پدران و پسران
نسلهای متمادی و پیمان میان آنها و یهوه است. زنان وسیله باروری و تکثیر قوم هستند و
در مواردی هم تنها نقش ابژه جنسی,را:دارند: برای مقال"یعقوب دارای دوازده پسر میشود
که دوازده سبط قوم از آنها پدید میاید و کثیر میشود. نام این پسران بارها در خلال
داستان ذکر و سرگذشت آنها به مناسبتهایمختلف روایتمیشود اما تنها یک بار اشاره
میشود که یکی از همسران یعقوب دختری میزاید. هیچ یادی از این دختر نمیشود تا این
که.پس از ساکن شدن در شهری جدبل یس( .هی رزمین به او تجاوز میکند و
ماجرای خشم برادران و قتلعام ساکنان و تاراج شهر رقم میخورد.
علاوه بر اينها احکام و قوانین مربوط به زنان در کتابمقدس اغلب تبعیض آمیز
است.برای مثال زنی که دختر بزاید دو برابر بیش از مان ککهذارای نوزاد پسر شود در
دوران نجاست و خون تطهیر خود باقی میماند." در مجموع زنان به ویژه در عهد قدیم
حقوق و اختیاری از خود ندارند. اگر تعدی به آنها گناه محسوب میشود و مجازاتی در
پی دارد به این خاطر است که در واقع به دارایی پدران و همسران آنها تجاوز شدهاست ؟.
باب ۱۲ سفر اعداد به روایت شکایت مریم و هارون اختصاص دادهشده است. بنابر این
روایت آنها شاکیاند از این که موسی زنی حبشی گرفتهاست. افزون بر این از جایگاه
خاص موسی نزد خداوند خشنود نیستند زیرا به گمانشان خداوند با آنها نیز سخن
گفتهاست. خداوند به آنها به سبب این اعتراضشان خشم میگیرد اما معلوم نیست چرا فقط
مریم مجازات میشود. مریم مبروص میشود و باید تا هفت روز بیرون لشکرگاه محبوس
در کتاب مقدس مرداناند که طرف خطاب قرار میگیرند. درموارد معدودی هم که زنان
مخاطب یا موضوع سخناند پیام متن اغلب تحقیرآمیز است. از آن جملهدر افسسیان آیه
۲۳-۶ : ۱:۵ ای زنان» شوهران خود را اطاعت کنید چنانکه خداوند را. زیرا که شوهر سر
زن است چنانکه مسیح نیز سر کلیسا...» یا در جای دیگری آمده:
میخواهم شما بدانید که سر هر مرد» مسیح است و سر زن» مرد و سر مسیح خدا... مرد
صورت و جلال خداست اما زن جلال مرد است. زیرا که مرد از زن نیست بلکه زن از
مرد است و نیز مرد به جهت زن آفریده نشد بلکه زن برای مرد .
دست کم از معنای ظاهری این عبارات این طور برداشت میشود که زن انسان یا مومنی
درجه دوم است.باب دوم نامه تیموتاوس نیز تعلیم دادن و مسلط شدن بر مرد را برای زن
جایز نمی داند و در عوض از او میخواهد که ساکت بماند. دررساله اول به قرنتیان نیز بار
دیگر حرف زدن زنان در کلیسا تشه است؟. زنان در کاب مقدس بیش از آن که به
اطاعت از خدا دعوت شوند به اطاعت از شوهران خود فرمان داده منیشوند.مطیعم شوهر
در توجیه این تبعیضها معمولا زنانزا به داستان آفرینش آنسان و نقش حوا در هبوط
از باغ عدن ارجاع میدهند. بر اساس یکی از دو روایت آفرینش حوا از دنده آدم و برای او
آفریدهشدهاست" افزون بر این ترتیب آفرینش که تفاوت جایگاهزن و مرد از آن منتج شده»
آفرینش حوا از دنده دم و بای همراهی او (تا آذم تنها نباشد)گویی خاکی از آن است که
زن طفیلی وجود مرد است و آفرینش او هدف مستقلی را دنبال نمیکند+در روایت گناهکار
شدن و هبوط نیز نخست حوا است که فریپ میخورد و سپس آدم را به سرکشی ترغیب
مسئلهی دیگری که اذهان حساس به نابرابریهای جنسیتی را به خود مشغول کرده
شدت گرفتن انحصارگرایی مردانه در ترجمهها نسبت به نسخههای معیار یعنی عبری و
یونانی است. به نظر میرسد که پیشفهمهای مردسالارانهی مترجمان در روند ترجمه موثر
بودهو باعث تنزل بیش از پیش جایگاه زنان شده است(97-105 : ۸/01160160).در مواردی
نیز مترجمان امکان انتخابهای مناسب برای انتقال مفاهیم به زبان مقصد را داشتند اما از
انتخاب واژگان خنثی صرف نظر کردهاند و به انحصارگرایی مردانه دامن زدهاند. مواردی از
این دست در عصر جدید سبب واکنشهایی به نابرابری جنسیتی در کتابمقدس شده
است. خطر دلسرد شدن زنان از کلام الهی و بیاعتمادی به خدای مسیحیت عدهای را به
چارهجویی واداشتهاست. از این رو در حال حاضر ترجمههای جدید با هدف تصحیح
ترجمههای سنتی انجام میشوند و بسیاری از آنها پررنگتر کردن حضور زنان در کتاب
زبان تبعیضآمیز کتابمقدس تاکنون دو واکنش عمده را در پی داشته است. عدهاینه تنها
این فرض را که کتابمقدس توسط مردان نوشته شده و مشروعیت یافته میپذیرند بلکه آن
را اثری مردسالارانه می دانند که به ادامه سلطه مردان دامن میزند و بر برتری اجتماعی
آنها صحه میگذارد. به عقیده این گروه؛کتابمقدس محصول فرهنگی مردمحور است که
به تدریج فرهنگهایی را که زنان در.آنهادر مقام خدا رهبر یا برابر با مردان تکریم
کتاب مقدس را زیر سوال میبرند واتنها راه از میان بردن اینن تبعیض و نابرابری را کنار
دستهای دیگرمعتقدند که غلبه بان مردانه در کتابمقدس نتیجه تاثیر فرهنگهایی
مردسالار و تفسیرهای دورههای بعد است از این میان برخی بر این باورند که در دوره پس
از تبعید ودرادبیات اشعیای ثانی بینشی الهیاتی ظهور کرد که در آن هر دو تصوير مادرانه و
پدرانه از خدا وجود داشت و هیچ یک از این تصاویر دیگری را نفی انمیکرد. اما روند
تفسیر کتاب مقدس به گونهای پیش رفت که تصوير زنانه از خّذا آگاهانه یا ناآگاهانه محو
شد(014,077]). عدهای این چرخش را شاهدی میدانند بر نقش تعیینکنده فرهنگهای
مردسالار در تنزل جایگاه زنان. ترجمههای شمولگرا واکنشی هستند به مردسالاری و
تبعیض شاید تحمیلی در کتابمقدس و تلاش برای بازگرداندن کلام خداوند به پیام اصلی
آن که به گفته پولس:" هیچ ممکن نیست که یهود باشد يا یونانی و نه غلام و نه آزاد و نه
مرد و نه زن» زیرا که همه شما در عیسی مسیح یک میباشید"*
برخی مورخان ترجمه انگلیسی جولیا اسمیت(10ن:5 1۸ا7) در سال ۱۸۷۹ رابا وجود اینکه
فاقد زبان شمولگراست» نخستین ترجمه فمنیستی میدانند. ویژگی منحصربهفرد این
ترجمه این است که تمامی مراحل ترجمه و تایپ و ویراستاری و توزیع آن به وسیله زنان
انجام شدهاست. از سوی دیگر این ترجمه از این لحاظ که برای نخستین بار از دیدگاهی
ترجمه انگلیسی آدولف ارنست ناخ (0 16:06 091 «اه۸۵) در ۱۹۳۰ نخستین تلاش
برای استفاده از زبان شمولگرا بود. ناخ متوجه شد که لفظ (۳۸» شامل زنان, دختران و
پسران نمی شود. بنابراین هر جا به طور خاص به جنس مذکر اشاره نداشت (۳۵» را
پس از ترجمه ناخ برای چند دهه هیچ ترجمه شمولگرایی منتشر نشد تا این که از دهه
۰ میلادی,با موج دوم جنبش فمنیستی»*شمول گرایی. پاز"دیگر وباین بار با حساسیتهای
بیشتر به بحث ترجمه کتابمقدس واردشد و هیئتهایی از مترجمان تلاش کردند زبان
شمولگرا را در ترجمه کتابمقدس به کار ببرند. نتیجه این تتلاشهنا.سه ترجمه کامل و
شمولگرا از کتاب مقدس با عناوین ([00ع31 :7080/00 در ۹۸۵ زاع 0960
(8ظ80) ع0اطن8 و (1۷ ۰۰0۵1070188 :510120 ۰ ۰70/964 300در سال ۱۹۸۹بود.
مترجمان 31181در مقدمه از انحصار جنسیتی در ترجمههای انگلیسی کتابمقدس با عنوان
خطری یادکردهاند که پیام متن اصلی را در ابهام فرو میبرد. بنابراین زبان غیرجنسیتی را
راهی دانستهاند برای حفظ امانت و جلوگیری از بدفهمی. در اين ترجمه بیش از چهارهزار
بار تغییراتی به نفع زبان غیرجنسیتی اعقال/ شکخاا یت خواننده اب ترجمه به واژههای
پدر» پسر و برادر کمتر برمیخورد. در موارد زیادی ضمایرامذکربا ضمایر جمع یا دوم
شخص جایگزین شدهاند و در مواردی که از واژهی 10۵0 معنای عام انسان برداشت میشده
با واژههایی مانشدوطته قبط لمامم » معط یا اسم جمع 0606جایگزر ین
شدهاست "مترجمان 7781 معتقدند که در بسیاری موارد شمول گرایی با این روشها به
دست آمدهاست. البته شخصیتهای حکایات و تمثیلها مشمول این تغییرات نشدهاند
با وجود این اقدامات هیچ یک از این ترجمهها شمولگرایی را در الویت کار خود قرار
ندادند. تا این که در فاصله سالهای ۱۹۹۵ و ۲۰۰۹ ترجمههایی با الهام از ارزشهای
فمنیستی و با هدف شکستن انحصار مردانه کتابمقدس منتشر شد. همه این ترجمهها به
جز ترجمه آلمانی 8(۱) 6 ۰ 31016 ترجمه بخشهایی از کتاب مقدس
شمولگرایی در 88ز#معنایی گستردهتر از به کار بردن زبان غیرجنسیتی پیدا کردهاست.
در اين ترجمه الگوهای انحصارگرایانه قدرت در سطحی وسیعتر به چالشکشیده میشوند
و تبعیضهای قومی» نژادی و طبقاتی و گفتگوی بینادیانی را نیز شامل
نمونه دیگریکه نسبت به تبعیضهای نژادی و اجتماعی بیتفاوت نماند ترجمهی 70۷
۷۵ 91۷ص هه +عصا8۵ 200 ا0عصمادهااست. برای مثال علاوه بر این که برای اشاره
به خحداوند اصطلاح را جایگزین 1۳8106۲ کرده از به کار بردن لقب 12816۲
برای عیسی مسیح خودداری کردهاست/,و با آگاهی/از این که شرایط یک انسان تمام هویت
او را تعریف نمیکند به جای 512۷0 از 0۵۲۹0 ۵812۷64 و به جای 000۲ 116 از 060/016 0001
یکی از بخشهای کناب مقل ۷ اکن موجه الم اف ریا گرا بوذه.و قر بیشتر
ترجمههای شمولگرا دستخوش تغییر شده داستان آفرینش است. در اوایل سده نوزده
هنگامی که زنان به تبعیض جنسیتی که علینه آنهاروا میشد اعتراض میکردند. به
کتابمقدس ارجاع داده میشدند و کتاب مقدس نیز,آنها را به داستان آفرینش آدم و حوا
ارجاع میداد. ۱۳ مری کورساک 1۳07۹۵0 لات۸/8)» مترجم آگلیسی مسفر یداش (۱۹۹۳)زو
انجیل یوحنا(۲۰۱۰)» یکی از مترجمانی است که راه حل این مشکل را در بازنگری
ترجمههای سنتی از داسفتال-افطییت یافت. کورساک توضیح میدهد که به استناد
واژهشناسی کتاب مقدس (آدم)((سهه)با وازه (مّه) (20480۵0)به معنی «خاک» مرتبط است ۱۳
بنابراین منظور از دم انسان است نه مزد. از آنجایی که.در زبان انگلیسی امروز 20 تا حد
زیادی معنای عامش, یعنی انسان, را از دست داده معادل مناسبی برای ادم نیست. کورساک
نع را معادل ادمقرار میدهد تا علاوه بر متکی نبودن بر سلسله مراتب جنسیتی.
ریشهشناسی واژه در متن اصلی را نیز منتقل کند(00012:199,200)). به این ترتیب نخستین
روایت پیدایش انسان *" از موجودی فاقد جنسیت سخن میگوید و تنها در روایت دوم و
پس از جدایی است که زن و مرد پدید میآیند,*" در غیر این صورت دست کم در ظاهر دو
برای نمونه دیگری از ترجمههایی که بر اساس اصول و ارزشهای فمنیستی انجام شده
میتوان از (1871) 1091۵0001 210۷۷ 10081۷6 ع15 نام برد. در این ترجمه نیز خواننده به
نوآوریهای منحصر بهفردی برای مقابله با فرهنگ مردسالار حاکم بر متن برمی خورد. از
جمله این که هر جا حذف زنان در متن اصلی ناشی از مردسالاری تشخیص دادهشده زنان
در ترجمه گنجانده شاهاند. برای مثال در یوحنا (۸ ۶۰-۳۳) و بسیاری موارد دیگر
«فرزندان ابراهیم» در ترجمه به «فرزندان ابراهیم و ساره» تغییر پیداکردهاست. نمونه دیگثر
جایگزینی (0) با عنوان غیرجنسیتی 136801 و0 7۳6) (یگانهزاده شده) برای اشاره به
عیسی مسیح است. مورد جالب توجه دیگر ترجمه آیه (۱۸:۳) کولسیان است. در متن
اصلی و ترجمههای سنتی زنان به اطاعت از شوهران خود امر شدهاند اما در1017 همسران
مطاه جامعه ما ۵ تایه 06 ,ناهام 0مااتصصمه جز که مار ۹۵۵
۴ خیانت یا پایبندی به متن مقدس در ترجمههای شمولگرا
ترجمههای شمولگرا نتیجه جنبش فمنیستی؛دز دهه۷۰ میلادی و خواسته زنانی است که
قصد دارند از جایگاهی که خداوند به آنان داده بگریزند.در خالی که چاره ای جز پذیرفتن
محوریت مرد در کتاب مقدس ندارند. واین سوال را فظرح میکنند که آیا سخن خدا باید
بر اساسمعیارهای زمانه تغییر کند؟ و اگر چنین است اين تغییر تا کجا پیش خواهد رفت؟ )
عذهای ترجمههای شیمول گرا را برامدم از بل فمنسی کوداگادایله سیحیت رابا
خطریجدی روبهرو کردهاست» زیرا ترجمهها تلاش میکنندالگوهای فرهنگی و زبانی راکه
در تضاد با برنامهها و اصول فمنیسم قرار دارند حذف کنند.مترجمان نسخههای شمولگرا
آنچه را که فکر میکنند کتاب مقدس باید میگفت عرضه می کنند. درحالی کهتنها یکی از
این دو گزینه میتوانددرست باشد: « ما تنها از کتاب مقدس پیروی میکنیم» یا «ما آن را
مطابق الگوهای فکری جدید بازآرایی میکنیم» به عبارت دیگر ترجمههای شمولگرا که
سخن خدا را بر اساس تحولات فرهنگی اصلاح میکنند. هرگز ترجمههای درست و
دقیقی محسوب نمیشوند. تغییر ترجمه کتاب مقدس و کاهش صحت و دقت آن تنها به
این سبب که نسبت به زنان محترمانهتر به نظر برسده در واقع خیانت به کلام الهی است.
چرا که شاید این عناصر مردسالارانه همان چیزی باشد که روح القدس به عنوان کلام الهی
قصد داشته به گوش جهانیان برساند. بین ترجمه شمولگرا و ترجمه درست تنها یک
انتخاب وجود دارد. در واقع افرادی که دست به تغییراتی در ترجمه کتاب مقدس میزنند
در خارج از دایره ی معتقدان به آن قرار میگيرند. زیرا واژه به واژه کتاب مقدس سخن
خداوند است که بر زبان و قلم نویسندگان آن جاری شده است. بنابراین هر تغییری هر
چند در الفاظ به معنی انکار الهی بودن این کتاب یا دروغگو پنداشتن خداوند
در این میان برخی میپذیرند که در مواردی واژههای مذکر در کتابمقدس به هر دو
جنس اشاره دارند حتی اقرار دارند که درک اين مطلب برای انگلیسیزبانان این عصر
دشوار است و بسیاری از خوانندههای کتاب مقدس نمیفهمند که معنای واژههای مذکر
وابسته به متن است. با این حال حاضر.به پذپرش تغییرات ایجاد شده در نسخه های
شمولگرا نیستند و اصرار دارند که خوانندههای کتابمقدس «باید» بفهمند که زبان انگلیسی
مانند عبری و یونانی فاقد ضمیرهای مفرد خنثی است. از سوی دیگر مفهوم عام برخی
عبارات کتاب مقدس چنان واضح است که هر تغییری در لفظ غیر ضروری مینماید.
گذشته از اينها ترجمه شمولگرا برای مطالّعهی.پژوهشگران حوزه دین و الاهیدانان
مناسب نیست. زیرا برای مثال در بسیاری موارد استفاده از ضمیر جمع به جای ضمیر مفرد
مذکر تاکیدی را که به نظر میرسد متن اصلی بر فرد داشته از میان برده و از دقت ترجمه
کاسته است يا با تفسیر به رای و فروکاستن چند معنایی به تک معنایی متن را تحریف کرده
و امکان شرح و تفسیرهای جدید را از بین برده است.:ترجمه لفظگرایشنتی از آن رو که به
خواننده این امکان را میدهد که از بین واژههای معادل به منظور متن اصلی پیببرد برای
مطالعه جدی وپژوهشی کتابمقدس مناسبتر اسشت (81100,2000,07,8). به عبارت دیگر
مردسالاری بخشی از فرهنگ کتاب مقدس است و پنهان کردن آن با حذف زبان مردمحور
خواننده را از درک این جنبه از متن بازمیدارد. سوال این جاست که چه طور میتوان
مطمئن بود که این عناصر مردسالار عهدین دقیقا همان چیزی نیست که روحالقدس به
عنوان کلام الهی در نظر داشته به گوشل مخاطبان خود برساند(62502089,2003,051 16ع500).
مترجمان شمولگرا در دفاع از شیوه خود همان استدلالی را به کار میبرند که مترجمان
مقصدگرا برای توجیه کار خود دارند. آنها انتقال معنی و جان کاام را به خواننده در
اولویت قرار میدهند و برای رسیدن به این مقصود تغییراتی را در متن اصلی مجاز و چه
بسا ضروری میدانند. ترجمههای شمولگرا به این پرسش پاسخ میدهند که اگر نویسنده
کتاب مقدس در زمان حال میزیست از چه بیانی برای انتقال افکار و مقصود خود بهره می
برد تا برای مخاطب عام قابل فهم باشد؟ در ترجمه های شمولگرا آنچه اهمیت دارد انتقال
روح متن و توجه به نحوه استفاده از واژه های عبری و یونانی است. نه خود آن واژهها در
این دو زبان. اگر متن بیانگر عمومیت است و هر دو جنس با همه نژادها و اقوام زر
دربرمیگیرد ترجمه نیز باید بازتاب همین عمومیت باشد. و اگرنه. در بازگویی به جان کلام
علاوه بر اين» مقایسهی ترجمههای سنتی با نسخه های عبری و یونانی نیز نشان میدهد
که در نخستین ترجمهها از جمله ترجمهی تیندال و کینگ جیمز نیز مواردی از شمولگرایی
دیده میشود. برای مثال در ترجمگوی عهپا#خدید ازاتیندال در آیه ۹ انجیل متی
از«فرزندان» به عنوان معادلی برای «پسران» استفاده شده است (85,59ا50:2 ,6(ع5007).
یکی از مهمترین اهداف ترجمههای شمولگرای جدید حذف تصوریر مردانه از خدای
کتابمقدس بودهاست. برای این امنظور گاه واژههای مرکبی چون۳۸:0۲-3/01[۵۲ ابداع
کردند ضمایرهاو ۶0۵ را توامان به کار بردند یا از ترجمه نامهای عبری کتابمقدس
خودداری کردند. مترجمان اين تغییرات را به.پشتوآنه:آیه ۱۱:۹ کتاب هوشع انجام میدهند
و ترجمههای سنتی و انحصارگرایانه را متهم میکنند به این که در ترجمهی یکی از آیههای
سرنوشتساز کتابمقدس با تفسیر بهرای به کلام الهی خیانت کردهاند. اغلب مترجمان و
مفسران سنتی کتاب مقدس فرض را بر این گذاشتهاند که این آیه فاصله میان خدا و انسان
را بیان میکند يا بر اساس تفسیرمعروف کارل بارت بیانگر «به کلی دیگر» بودن خداست.
حتی در برخی ترجمههای جدید نیز این ایه ۰۲۹۵1 ۰ 80۵ 6000 ۵00 1 ۳۵۶" ( زیرا من خدا
و نامیرا هستم) ترجمه شده که بر تمایزامیان" خدا,ونوع بشر تاکید دارد و مهمترین تفاوت
را در نامیرا بودن میداند(8010012,2014,017). تفسیرهای دیگری نیز با تفاوتهای جزئی از
این آیه وجود دارد و بیشتر آنها همچنان بر تفاوت لاهوت و ناسوت تاکید دارند.اما
پژوهشگران فمنیستبا نگاهی متفاوت به این آیه» تاکید دارند که واژه عبریی که در
ترجمههای انگلیسی کتاب مقدس 10۵0 يا [1۳۵1۵ترجمه میشود۸ 607۹ (ایش) و به معنی
«مرد» (۸10)است. بنابراین منظور از این آیه تمایز میان خدا و بشر نیست زیرا 07۸امعنای
عام نوع بشر را ندارد بلکه به طور خاص به جنس مذکر اشاره دارد. اگر هوشع می خواست
از ویژگی انسانی سخن بگوید واژه های دیگری برای رساندن منظور خود در اختیار داشست.
بنابر این هوشع قصد داشت تفاوت بین خدا و مرد را توصیف کند. در واقع آنچه یهوه نفشی
میکند صورت مردانهای است که به او نسبت میدهند. به باور مدافعان این دیدگاه این آیه
با تاکید بر مرد نبودن خدا به مثابه تلاشی است برای بیاثر کردن روح مردانه حاکم بر
شمولگرا باید به این پرسش پاسخ دهند که چرا ناگهان در اين مورد نگرشی شمولگرا پیدا
کردهاند. ابهام پیام متن را نادیده گرفتهاند. مفهوم را بر لفظ ترجیح دادهاند و از واژه 09لاببی
هیچ نگرانی مفهوم «انسان» را برداشت کردهاند.درحالی که وقتی بار دیگر واژه*0برای مشال
درسرامیر( ۲:۱ تگزار میشردهسقالقان باق :کسرنکرا به استظاده از محادل دقب ی واژه یی
علاوه بر اينها نمونههایی وجود دارد که نشان میدهد انحصارگرایی مردانه در
ترجمهها نسبت به نسخههای معیار +یعنی عبری و یونانی» شدت گرفته است. ترجمهها با از
بین بردن ظرافتهای معنایی متن اصلی از حضور زنان و جنبههای زنانه متن کاستهاست.
برای مثال در مفهوم خدا چون «حکمت». حخماه(11010۸0) در عبری و سوفیا(90) در
یونانی هر دز موئث هستند؛ درگبلا کافوانکلیسی مالک #وفانهایی که آسامی فاقد
جنسیتاند این ویژگی حذف میشود(97-105 : ۸/10110060). در مواردی نیز مترجمان
امکان انتخابهای مناسب برای انتقال مفاهیم بهازبان مقصد را داشتند اما انتخابهای زنان
را حذف کرده و به انحصارگرایی مردانه دامن زدهاست. واژهی یونانی (7260/0۷)۱۵۹
نمونه روشنی از این دست است. 2/0۷تبه معنی فرزند است و به هر دو جنس اطلاق می
شود اما در کینگ جیمز به(پسر»(500) ترجمه ام سنگان. کینگ جیمز ترجمهای لفظ گرا
شمرده میشود اما در این مورد دخالت رای و بردآشت مترجمان زنان را که نیمی از پیروان
مسیح و فرزندان خدا بودهاندحذف کردهاست.در ترجمههای 38۷۱ و !3188۱ نیز موارد
فراوانی از ترجمهی ضمیر نامعین و خنثی (8])واتبه 20یا 1320 لوط وجود دارد " آدرحالی که
گذشته از این گاه هنگامی که در متن اصلی واژهای یکسان برای اشاره به زنان و مردان
به کار رفته در ترجمه انگلیسی آن معادلهای متفاوتی انتخاب شده به نحوی که لفظ به کار
رفشه درساره اسان از فان استساغی .باینسری برهسورقان اسست,بسراق منسال ار
گذشته(216009ن060۷۵)۵اقبه افرادی گفته می شد که به سایرین خدمت میکردند و در
حال حاضر منصبی از سلسله مراتب کلیسا است.در کینگ جیمز هنگامی که به مردی در
این جایگاه اشاره شده معادلهای آن 9)6۲نطنه يا 40000۳قرار گرفته!؟ اما زمانی که زنی
سظور بردهوازه اومهطاشغاب شنه است". نواردی از این هست: در کتار اسطاده معتول
از معادلهایی چون 1076 136۳0806 ,۱۷۵۸10۵6 و 0002/13260ا۵0 181100۷ که همگی زنان را
نادیده میگیرند. مترجمان شمول گرا مدعیاند که با تصحیح این موارد متن مقدس را از
پیش فهمهای مردسالارانه و انحراف در ظاهر و معنا حفظ کردهاند.
همانطور که شرح دادهشد. در اغلب ترجمههای شمولگرا تغییری فراتر از محدودهی
انتخاب واژگان زبان مبدا روی ندادهاست. مترجمان تلاش کردهاند برای مثال با به کار بردن
ضمایر خنثی یا اسمهای فاقد جنسیت زبان تکجنسیتی.متن را به زبانی خنثی نزدیک کنند.
به: نظر میرسد این تغیبرات دسززیت املاسی زر .اهنا به مقصودشان رسانده
و زبان خنثی و غیرجنسیتی را محقق؛ساختهاست. زیرا اناجیل». که بازگوکننده زندگی عیسی
مسیح هستند» بیش از سایر بخشهای؛کتابمقدس با مطالیتات برانتریخواهانه همسواند.
اناجیل چهارگانه نه تنها با تحقیر رنادپيامک فیق ناه مایت آنها را جریجهدار نمیکنند
که روایت آنها از نوع رفتار عیسی با زنان پشتوانه مترجمانشمولگراست برای اعمال
تغییراتی به نفع مطالبات برابرخواهانه در بخشهای دیگر کتابمقدس. عیسی در محیطی
ظهور کرد که زنان چندان در جامعه به حساب نمیآمدند. یهودیت در آن زمان سرشار از
خصومت علیه زنان بود. به مردان توصیه میشد که حتی با همسران خود زیاد سخن
نگویند. تا حد امکان از حضور زنان در اجتماع و محیطهای عموّمی ممانعت میشد. زنان
در معبد تنها به مکان ویژهای دسترسی داشتند و به شیوهای یکسان با بردگان عبادت
میکردند و وظایف دینی رابه جاامیآوردند(168,2001:2). در این فضا بود که
روایتکنندگان اناجیل از سخنگفتن از رابطه عیسی با زنان خودداری نکردند. بنابر این
روایات در واقع عیسی از سنت محروم و مستئثنی کردن زنان سرپیچی میکند. نسبت به
آنها محبت و علاقه نشان میدهد و پذیرای حضور و همراهی آنهاست" اناجیل هیچ
نشانهای از توهین و تحقیر زنان از سوی عیسی گزارش نمیکنند. زنان بسیاری پیرو و
حامی عیسی مسیح بودند که نام برخی از آنها در اناجیل آمدهاست*. زناناند که تا پای
صلیب با عیسی باقی میمانند و هنگام تدفین او حضور دارند*" درحالی که حواریون
متواری میشوند و عیسی را از ترس جان خود انکار میکنند!". بنابر گزارش اناجیل عیسی
سنت عیسی در برخورد با زنان تا حدودی در مسیحیت ادامه پیدا کرد و در کلیسای
اولیه زنان توانستند در نقشهای دینی و اجتماعی اثربخشی ظاهر شوند. برای مثال درست
است که عیسی جمع محدود دوازده نفری خود را تنها از میان مردان برگزید اما عنوان
«رسول)(2008110) در عهد جدید تنها برای این دوازده نفر به کار نرفتهاست بلکه شامل
جمعی گستردهتر از مردان و زنانی میشود که پیام رستاخیز مسیح را تبلیغ میکردند".
فهرست درودهای پولس به رسولان و خادمان کلیسا در پایان نامهاش به رومیان, نشان
میدهد که کلیسای اولیه را باید اجتماعی از برادران و خواهران دانست» زیرا ٩ تا از ۲۹ اسم
بنابراین میتوان گفت اناجیل موانع,چندانی بر سر راه برابریخواهی عصر جدید ایجاد
نمی کنند و حتی به مترجمان با دیدگاههای شمولگرا جسارت میدهند که علیه تبعیض
جنسیتی دست به نوآوریهایی بزنند. با این حال؛اناجیل تنها بخش کوچکی از کتابمقدس
را تشکیل میدهند. روح حاکم بر کل کتابمقدس که شامل عهد جدید و عهد قدیم است
تا برابریجنسیتی فاصله زیادی دارد و انتخاب واژگان خنثی و تصحیح ترجمههای سنتی به
تنهایی این فاصله را جبران نمیکند. برای مثال هیچ تغییری در محدودهی واژگان نمیتواند
حضور زنان را در اسفار پنجگانه که بخش بزرگی از.آن داستان پسران اسرائیل است پررنگ
کند. برخی احکام درباره زنان (همانطور که پیشتر به نمونههایی از آنها اشاره شد) نه
زبان مردسالارانه که حاکی از سلطه فرهنگی مردسالار است. یا برای سازگاری عباراتی
چون «شوهر سر زن است»» «مرد: از زن نیست و زن از مرد است» یا «زن به جهت مرد
آفریده شده) با انتظارات برابرخواهانه بیش از تصحیح ترجمه به تفسیری مفصل احتیاج
است. همانطور که گفتهشد برخی پژوهشگران این /عدم.یکپارچگی زبان و اختلاف تصاویر
از جایگاه زنان را حاصل غلبه فزهنگهای مردسالار میدانند. به هر حال به نظر میرسد
برای شکستن انحصار جنسیتی به تغییراتی بسیار بنیادیتر در ظاهر آیات نیاز است و این
همان چیزی است که مخالفات ترجمههای شمولگرا از آن بیم دارند» نسبت به آن هشدار
میدهند و دغدغه خود را با این پرسش مطرح میکنند که شمولگرایی در ترجمههای
کتاب مقدس با بیشترین تعداد ترجمه و چاپ در صدر پرمخاطبترین کتب مقدس
قراردارد. به نظر میرسد این صدرنشینی برخی مترجمان, به ویژه مترجمان زبان انگلیسی را
در سالهای اخیر بر آن داشته تا بابه کارگیری زبان خشی و با در نظر گرفتن حساسیت
هایجنسیتی»نسل جدیدبه ویژه زنان را معتقد و علاقمند به کتاب مقدس نگهدارند. با تحول
در تعریف ترجمه از نمونهای ادبی-زبانی به محصولی برای تبادل فرهنگی, سیاسی و
اجتماعی, مترجم کتاب مقدس نیز اختیارات و آزادی عمل بیشتری پیدا کرد و نقش او فراتر
از یافتن معاذلهایی برای واژهغای متن مبدا تعریف شند: این تغییرذر ترجماهای جدیذ
کتاب مقدس به ویژه ترجمههای شمولگرا نمودبیشتری پیدا کرد اما با انتقادات شدیدی از
سوی مخالفانی روبه رو شد که ترجمههای شمولگرا را به تحریف کلام الهی متهم میکنند.
مخالفان معتقدند در یک ترجمه درست و دقیق عناصر فرهنگی نیز باید به ترجمه متقل
شود. ترجمههای شمولگرابا ادعای ترجیح جان کلام بر ظاهر متن و با تکیه بر قرینههایی
از برابری زنان و مردان در خود کتابمقدس» از جایگزینی ضمایر عام به جای برخی
ضمایر و اسامی مذکر آغان فظ یگ ماد حطانی چیه هبنش پیش رفند تا
به نظر میرسد که ادعای تغییرظاهر یات براسامن معنا وجان کلام را نمیتوان به
آسانی در مورد ترجمه کتابمقدس مجان,دانتلت. برا,رکه مشخصهی هر متن مقدسی
پیچیدگی» رمزآمیزی و چندلایه بودن آن است. به باور مومنان, متن مقدس تمام سطوح
معناییاش را در همهی زمانها برای همگان آشکار نمیسازد. البته واژه به واژه سخن خدا
دانستن کتابمقدس روق دیگری نی داره و آن ضنروزتآبازنگژی درا ترجمههای سنتی
است به سبب انحرافهایی که در اين ترجمهها از یونانی یا عبری به انگلیسی اتفاق افتاده
با وجود تمام این تلاشها به نظر میرسد روح مردسالارانه حاکم بر کتاب مقدس
گریزناپذیر است و هیچ اصلاح و توجیهی آن قدر دلگرم کننده نیست تا زنان به هنگام
خواندن کتاب مقدس خود را همتراز با مردان؛ به قدر آنها مخاطضب کلام خدا و مورد
عنایت او احساس کنند. چرا که علاوه بر واژگان تعابیر و اصطلاحات, داستانها و
حکايتها نیز دارای روحی انحصارگرایانه است که زنان را ناگزیر به حاشیه میراند.
6 2سا1 :و5 ما0 عاطانط و0 عط ,2000 ملس عصو ۷۷۵ عگ ۳۵/۷۵ 1۰
دابا حم 11۵ عک ق ص20 80 ,۱۹/۵۳۹ 5 6000 ۶و بوانصنانهکم/2
* برای نمونه نگاه کنید به سفر خروج ۱۹:۲۲ و ۱۷
۲ رساله اول پطروس ۳:۱ رساله به کلوسیان ۳ ۰۱۸ قرنتیان(اول) ۱۶ : ۳۵
8 برای مثال ترجمه 3188۷ از سفراپیدایش ۱ م0 3۵ ۵ بوامخا ما معط ماممعم 1/۵00
مقایسه کنید با تر. جمهکینگ جیمز: :اما ۶ مم! عطا ده بوامقالیهد ما ققعهط حعص صعطی
سر بیدایشی ۳ :3 سس آقم را از خاک زمیق سوشتی"
*. سفر پیدایش ۱: ۲۷: "پسن.خدا آدم را به صورت خود آفرید. او را به,صورت خدا آفرید. ایشان
۶و آعسامه عطا صز امد لاله کقط صعص عط دز 16۵0 0:18 مسلط بعاط 8 کهس[ وم 1۹۰
ما 6 0ع10 ۵ هد وطادمگ موعلوم عط) او علعزد عطا ما منعه عط مطانط زعطا ب۷ه5 کول ۹۹۵۵
برای مثال لوقا ۹:۲۳ در ترجمه 381۷ و یوحنا ۹:۵۰ در7788
. برای مثال تیموتاوس (اول) ۳:۱۲ در ترجمه کینگ جیمز:
66هام 0۳0 تعطا وصه محسلوانطه عتعطا مناد بککز عصه که کفصهطاعتط عطا ۵ کدمعععل عطا ام
۲62 اه کز نطاب اعسطاه عط او اه بصوک ج کز حاعنطن عاوژد شاه ع اعط2 جامبر ماس مه ۹۲
خزاعیفر ۰۱۳۹۳ علی, «تعادل یا کارکرد:بحثی در باب روش ترجمه ادبی در ایران»» فصلنامه مرجم
مهدیپور فاطمه» ۱۳۸۹ نظری بر روند پیدایشن نظریه های ترجمه؛کتاب ماه ادبیات» شماره ۶۱
8 1۷۲۲٩ ,5101057 :0 15و11 2/00 +عاطنظ 0 0ع77 776 ,۴2008 مصطدمصصعی
۲ مساو[ ۸ ععنصد 212 مها و1 عاطنظ مواعسو 7 اعن ۲ 2010 صالخ مقامصمی6
6806۰ 000 7٩۰ 101۸80 ان 716 :0106 م220۵ 76 ,1994 مقنصنع۷ مامعلص2/011
۵ اب5۵ 0۶ واعز500 عاطانظ عطا ورمنواعه 7 بعکوعک ,جرونک ,1991 معصععبط ,2108
0-] ,۳۳۵55 مزع نانآ 7۳0810110 810/6 4 02008 ,2000 صطولمطزظ
6 1108 :۲0۱۵۵۵۹ از مه 0020 76 ,2000 ملس عصود امک ۵۵ ۷ ,دکععطابو۳۵
۳ اقز ۳۵ ما13 عک م8020 ,0۳ ٩ مه ونواس م2
300 005۳۵ برط ۵عطعتاطام بع1زظ ۵ م00 ,2005 بفصقاما مصعکاوط
6 آ 7۳۵081۵10 16 ۵۵ ۳۵۳9۱ 10۳۵2 2/0 جه ماطنظ 776 ,2010 ,عصصفکنگ بقامطای5
اتصن۳ 1۵۳ لول اتصنصه۳ صمعم مس ونان تنل مناعا ما7 0 /عاطنط موعوطع77
ومتطادتاطا۳0 بوساطاع 3100 بعاظ 17606۵ 1۵۵ 6 11ع ما 2014 معصصهکناگ ما5
1 1۵ 116300736 ۸ :ع/0طع 2 000-286 ۱۵ ۵ کعموها اه 60 ,2003 مسق مذکنه 5
0 بکفتاها5 با علع/۸, عنع50 6 صعل0 ن+حمانله لمعصعع موعسس عسه ۳ مه جح ارو
720060 مصقعنط ۸/1 مد مناهاعصعی عاطانظ ۶و عوصعالقط عط1 ۷۵۵۰ 34۰ ص510
8 واز 5 70 3/0061 ,م11 که 7700810110 ,1991 محصعنا ۷/1 مانمگ
|
کتاب مقدس به منزله ی متن مبنا در دو دین یهودیت و مسیحیت از اهمیت بسیاری برخوردار است. در قرن بیستم ظهور نظریات جدید در حوزه ترجمه راه را برای ورود نگرشی نو، مبتنی بر اصول و ارزش های برابر خواهانه، به ترجمه ی کتاب مقدس هموار کرد. در برخی ترجمه های جدید مترجمان کوشیدند با حذف عناصر جنسیتی، بازنگری در الگوهای قدرت و به کاربردن زبانی شمول گرا مطابق با معیارها و ارزش های عصر جدیداز انحصارگرایی و مردسالاری حاکم بر کتاب مقدس بکاهند.پژوهش پیش رو، ضمنبررسی اجمالی مبانی نظری در حوزه ترجمه، بر آن استبا ارائه توضیحات و مثال هایی عینی ورود اندیشه برابری خواهی را به حوزه ترجمه ی کتاب مقدس و بازتاب آن را در ترجمه هایی موسوم به ترجمه های شمول گرا نشان دهد و در نهایت توفیق آن را از منظربرابری خواهی جنسیتی بررسی کند.
|
4,311 |
418952
|
با توجه به این امر تلاش
برای ایجاد انضباط مالی در دولت و پرهیز از اعمال سیاستهای مالی غیرمنتظره و
پیش بینی نشده از اهمیت زیادی در بازار سهام ایران برخوردار است.
روش شناسی (صادل قمومی .پر بای تصادفی»" تحولات کلی اقمادانظیر رشن
اقتصادی, چرخههای تجاری و تأثیر سیاستهای پولی و مالی در اقتصاد را بر
مبنای الگوهای اقتصاد کلانی که از اصول اقتصاد خرد مشتق شده است. مورد
تجزیه و تحلیل قرار میدهد. این الگوها ابزار مناسبی برای ایجاد چارچوبی منسجم
در بحثهای سیاست گذاری و تحلیلی محسوب میشوند و توانایی پاسخگویی به
مسائلی همچون تغییرات ساختاری» پیشبینی و پیشگویی اثرات تغییرات سیاستی را
دارا میباشند. نگرش تعادل عمومی پویای تصادفی سعی در الگوبندی تمام متغیرها
در اقتصاد بهصورت همزمان دارد. بنابراین در این الگوها اغلب به توضیح چگونگی
رفتار بنگاهها مصرفکنندگان, دولت و مقام پولی پرداخته شده و این موضوع
بررسی میشود که چگونه این عملکردهای جدا از هم نتیجه و دستاورد کل اقتصاد
زا تغیین میکند. همانطور که از نام این الگوها پیداست. عنصر کلیدی موجود در
آن پویایی است و با این عنصر قصد دارد نشان دهد که چگونه اقتصاد در طول
زمان تغییر میکند. به علاوه این الگو تضادفی است؛ یعنی در نظر میگیرد که
اقتصاد در هر دورهای از زمان تحت تأثیر شنوکهای تصادفی قرار دارد. از جمله
این شوکها هم میتوان به تغییرات تکنولوژیک» نوشانات قیمت نفت و تغییرات
در این پژوهش چون هدف تحلیل؛آثار اسیاستهای مالی و لحاظ کردن بازار
سهام در مدل میباشد. تبیین رفتار بخش خارجی کنار گذاشته میشود و ارتباط
اقتصاد با دنیای خارج فقط از کانال صادرات نفت در نظر گرفته میشود و لذا
الگوی طراحی شده شامل سه بخش عمده خواهد بود. بخش خانوار که رفتار آن
از طریق خداکثر سازی نطلز یال يد" بر سل #قهرار ی گیرد. بنگاه هدف
حداکثرسازی سود را دنبال میکنند و دولت و مقام پولی هم به دلیل عدم استقلال
بانک مرکزی از دولت در اقتصاد ایران به عنوان یک هویت واحد در نظر گرفته
مدل اقتصادی به وسیله طیف وسیعی از خانوارهایی که با نماد [12]0.1 نشان داده
میشوند شاخصبندی میشود که همگن فرض میشوند. این افراد رفتار مالیاتی
دولت و استقراض آن را پیشبینی و درونی میکنند و در پی به حداکثر رساندن
سود خود در «طول دوران زندگی»! با توجه به «محدودیت بودجهای بیندورهای) ۲
فرض میشود که خانوار فوق از مصرف کالاها و نگهداری مانده حقیقی پول
مطلوبیت کسب میکند و به دلیل کار کردن مطلوبیت از دست میدهد. ارزش حال
مطلوبیتهایی که این خانوار نماینده در طول دوران زندگی خود به دست میآورد
تابعی از مضرف کل خانوار مانده حقیقی پول و عرضه کار میباشد که به صورت
که در آن8 عملگر انتظارات شرطی زمانی» (86)0.1 «عامل تنزیل»" ذهنی
مصرفکننده: (2:)1 مصرف حقیق گساان و - (0, مانده حقیقی پول و
(1.0 معرف نیروی کار عرضه شده توسط خانوار نماینده برای استفاده در تولید
هدف خانوار این است کماگقافا ول یی اسف. نیروی کار و ذاراییهای
مالی را به گونهای اتغاب کند که لا یکاش حطذاکتر شرد. داراییهای سالی
خانوار شامل پول» اوراق بدهی و سهام میباشد که به پول هیچ سودی تعلق
نمی گیرد ولی به اوراق امشارکت سود با بهره با نرخ :۲۵ تعلق میگیرد که نرخ بهره
بدون ریسک میباشد و به سهام سود تقسیمی (در صورت وجود) و عایدی
سرمایه ناشی از تغییر قیمت تعلق میگیرد. بنابراین خانوار نمونه از یک سو در
ابتدای دوره دارای (1),-ع11 واحد از پول است که از دوره قبل انتقال مییابد و از
سوی دیگر دارای درآمدهایی است که از محل عرضه نیروی کار سرمایه و
نگهداری اوراق بدهی و سهام به دست میآورد. فرض میشود که خانوار
ریکاردویی دارای سبدی از سهام (۸/)1 است که توسط بنگاه واسطهای ؟ام منتشر
شده است و قیمت بازار هر سهم در دوره ۲ برابر (8:)81 است و سود تقسیمی هر
سهم دارای ارزش (0۷:)51 میباشد. بنابراین در شروع هر دوره منابع درآمدی
خانوار از خالص اجاره سرمایه, دستمزد و سبدی از ثروت مالی دوره قبل تشکیل
خواهد شد. برای الگوسازی دارایی سهام در این پژوهش از مطالعات «نیستیکو»
(۲۰۰۵ ۲۰۱۰ و ۲۰۱۵) استفاده خواهد شد. لذا سهام خانوار ام که از دوره قبل به
همراه داشته است به صورت رابطه ۲ تعریف خواهد شد :
بنابراین خانوار مواجه با قید بودجه بین دورهای بر حسب قیمتهای حقیقی
0 9 1 1 + (0).ط + (ن) یگ + ره + ما + 0( +1)
)1 1 اس ۸ + (0) ان (7)0 من 1( سا
یور اه یره سرد +[ میزان سزمایهگذاری حقیقی» ,۳ مانده حقیقی پول.
۸ بیانگر اوراق دولتی در دست خانوارها ]7 و 5 و 7 به ترتیب. بیانگر نرخ
مالیات بر مصرف نرخ مالیات بر درآمد ناش از عرضه نیروی کار و نرخ مالیات بر
درآمد ناشی از سرمایه. بیانگر پرداخت انتقالی دولت به خانوارها :۲ سطح
عمومی قيمتها بر اساس شاخص قیمت مصرف کننده ۲۴ نرخ اجاره سرمایه. ,1
موجودی سرمایه. :۷۷ دستمزد حقیقی پزداختی به ساعات کار و 2 شوک قیمست
با بد آلبه گد دابیات تال عمرس پیبای ماش مرسیم السخ هرید پوروف از
«آیرلند» نرغ تورم را بر بر اساس شاخص قیمت مصرفکننده و به صورت
سنج 7,۳ تعریف میکنيم. همچنیر اافراضی میشود که معادله انباست سرمایه به
صورت رابطه ۵ باشدکه 6 نرخ استهلاک را نشان میدهد:
)0۵ (1.)7 + (ن) ری گا(6 - 1) > رگا
مسأله پیش روی خانوار حداکثرسازی تابع مطلوبیت نسبت به قید بودجه خواهد
بود و در فرآیند بهینهیابی خانوارها میزان مصرف» نگهداری پول» اوراق قرضه»
سرمایهگذاری در سهام» عرضه نیروی کار و موجودی سرمایه را تعیین خواهند
(1)رط + (۳۸)1 + (1)0 + )ی (72 + ( ما
از حداکثرسازی فوق شرایط مرتبه اوّل به صورت زیر به دست خواهند آمد:
0 0 < ۴( - 1) رب 5:8۹ + (۵ - 1) بی ۹ 8رت + ۴-842
)۱ ((80) +0 + الا ۳ < سس +2 :(گ)17
اقتصاد در نظر گرفته شده شامل دو نوع بنگاه است. گروه اول بنگاه هایی هستند
که کالاهای نهایی تولید میکنند و گروه دوم بنگاههایی هستند که کالای واسطهای
تولید میکنند که در یک فضای رقابت انحصاری اقدام به تولید میکنند که کالاهای
آنها جانشین ناقص یکدیگر بوده و تحت جمعگر دیکسیت-استگیگلیتز با
یکدیگر ترکیب شده و کالای نهایی را شکل میدهد. بنگاه تولید کننده کالای
نهایی از (ز):1 واحد از هر کالای واسطهای برای تولید :۷ واحد از کالای نهایی
طبق بک تابع تولید دارای بازدهی ثابت نسبت به مقیاس استفاده میکند. لذا
جمعگر دیکسیت-استگیلتز را میتوان به صورت رابطه ۱۳ تعریف کرد:
کالای واسطهای در سطح قیمت اسمی (ز):3 و کالای نهایی در سطح قیمت اسمی
به فروش میرسد که در این سطح قیمت بنگاه تولید کننده کالای نهایی دست
به انتخاب .لا و (۷:0 برای تمام [0.1]عز میزند تا سود خود را با توجه به قیود
اعمال شده بر تابع تولید حداکثر کند. بنگاه تولیدکننده کالای نهایی که در شرایط
رقابت کامل فعالیت میکند با توجه به قیمت کالای واسطهای مقدار خرید خود را
از کالای واسطهای به گونهای تعیسی"متی کند* که تتودش را حداکثر کند و یا
هزینهاش حداقل شود. با حل مسأله بهینهیابی برای بنگاه تولید کننده کالای نهایی
تقاضا برای کالای واسطهای رابه صورت ۱۴ به دست. میدهد:
که در آن (():۳ قیمت کالای واسطهای زام و :5 شاخص قیمت میباشد. معادله فوق
یک تابع تقاضای دیکسیت- استیگلیتز استاندارد برأی کالا.واسطهای است.» با
افزایش قیمت نسبی آن کاهش و با.افزایش,محصول کل افزایش مییابد. همچنین
با جایگزینی روابط میتوانیم ترابطه بین قیمت کالای واسطهای و شاخص قیمت را
فرض میشود که اقتصاد از یک زنجیره از بنگاههای رقابت انحصاری در بخش
تولید کالاهای واسطهای تشکیل شده است که در دامنه [1 ,0] شاخصبندی
میشوند (0.1] 6[) هر یک از این بنگاهها با به کارگیری نیروی کار و سرمایه
اقدام به تولید کالاهای متمایز میکنند که هدف آنها حداقل کردن هزینههای تولید
با توجه به مقدار مشخصی از تولید میباشد. بهینهیابی بنگاه تولیدکننده کالای
واسطهای تابع هزینه نهایی بنگاه را بر حسب قیمتهای واقعی به دست میدهد.
بر اساس مطالعات آیرلند (۱۹۹۷)» کیم (۱۹۹۶) و دیب (۲۰۰۱) فرض میشود که
در بخش کالاهای واسطهای, بنگاه (۷:0 واحد از کالا را به صورت رابطه ۱۶
که ,۸ یک شوک بهرهوری مشترک در میان تمام بنگاهها است و تابع تولید از نوع
کاب-داگلاس با بازدهی ثابت نسبت به مقیاس میباش و شوک بهرهوری به
که در آن (1.1-)»۸م» برع یک شوک که«بّه طور"شریالی ناهمبسته است که دارای
توزیع نرمال با میانگین صفر و انحراف معیاز 6۸ میباشد و ۸ سطح با ثبات
مسأله دیگری که بنگاه تولیگکناهکایجی#اراسگلهای با آن مواجه است» فرآیند
تعدیل قيمتها میباشد. در چارچو الگوهای رقّابّت انحصاری» پول خنثی است؛
مگر اینکه یک سری چسبندگیهای اسمی ثه الگو اضّافه شود. برای لحاظ کردن
چسبندگیهای قیمت در .رویکرد تعادل اعمومی دو رویکرد کالو و روتمبرگ وجود
دارد. فرآیند تعدیل کالو به این صورت است که در هر دوره رصدی از بنگاهها
قادر خواهند بود تا فرآیند تعدیل قيمتها زاابه صورت بهینه انجام دهند و سایر
بنگاهها بر اساس قیمتهای گذشته» شاخصبندی قیمت را انجام میدهند و قادر
نخواهند بود که در دوره جاری قيمتها را به صورت بهینه تعیین کنند. در این
شرایط هدف بنگاه آن است که ارزش حال جریان سود مورد انتظار دورههای
آینده را با توجه به تقاضای تولیدکنندگان کالای نهایی حداکثر کنند.
از طرف دیگر مطابق رویکرد روتمبرگ (۱۹۸۲) بنگاههای واسطهای با
چسبندگی اسمی قيمتها مواجه هستند که این چسبندگی از وجود هزینه تعدیل
قيمتها ناشی میشود. دیب (۲۰۰۱) برای لحاظ کردن چسبندگیهای اسمی,
فرض میکند که بنگاههای تولیدکننده کالای واسطهای برای تعدیل قیمت های
اسمی خود با هزینه های تعدیل درجه دوم به صورت رابطه ۱۸ مواجه هستند:
که در آن 0 < م0 پارامتر هزینه تعدیل قيمتها میباشد. اگر 0 * و0 باشد.
قيمتها کاملا انعطافپذیر بوده و هزینه تعدیل قیمت برابر با صفر است اما در
لذا مسأله پیش روی بنگاه واسطهای انتخاب سطوحی از سرمایه» نیروی کار
تولید و قیمت است که مجموع تنزیل شده جریان سود انتظاری وی را در زمان
0 -ت به.خدآکثر برسد و بنابزاین با مسأله: بهینهیایی بصضورت رابظه: ۱۹مواخه
که در آن پ8۲2 عامل تنزیل بنگاه بوده و .7 فطلوبیت نهایی ثروت حقیقی است که
(0۷:0 تابع سود بنگاه است که به صورت رابطه تعرایف میشود:
)۳۰ (۳:6:0 - (0عبل6۱(۷۷ - 1) - رز کلام - 1) - (2:0(0 > 0۳0
بنابراین تابع لاگرانژ حداکثر سازی سود بنگاه واسطهای را به شکل رابطه ۲۱
با توجه به این نکته که در اقتصاد ایران درجه استقلال بانک مرکزی پایین است لذا
نمیتوان دولت و بانک مرکزی را به عنوان دو بخش مجزا در الگوسازی در نظر
گرفت و به همین دلیل دولت و:بانک مرکزی را در یک چارچوب در نظر
میگيريم. دولت مخارج خود.را از طریق درآمدهای حاصل از مالیات یکجا و
درآمدهای نفتی تأمین میکند ک۱۹گدر این حالیت تژّازن بودجه برقرار باشد., در
این شرایط بانک مرکزی قادر خواهد بوّد که بدون در نظرگرفتن توازن در بودجه
دولت سیاست پولی را اعمالنماید. در احالتی که.با وجود منابع درآمدی مالیات و
نفت دولت قادر نباشد مخارجش را تأمین کند وادچار کسری شود. در اين شرایط
دولت از طریق استقراض از بانک مرکزی سعی خواهد کرد تا کسری بودجهاش را
تأمین نماید. البته باید تشه کال که فرزشداضا اطاصل ار شنآمدهای نفتی دولت
نیز در پایه پولی منعکس خواهد شد. لذا قید بودجه دولت را بهصورت رابطه ۲۶
(۲۶) 8 + 11 + 7 78+ 01) + بل +6
که در آن مخارج اسمی دولت» ,7 مجموع درآمدهای مالیاتی دولت است که
دولت آن را از کارگزاران اقتصادی دریافت میکند. .011 درآمدهای اسمی حاصل
از صادرات نفت میباشد. در الگوی حاضر پایه پولی 1۸ تابعی از خالص سپردههای
دولت نزد بانک مرکزی و ذخایر خارجی بانک مرکزی :42 در نظر گرفته شده است.
همچنین فرض شده ذخایر خارجی بانک مرکزی تابعی از مقادیر با وقفه خود و
درآمدهای حاصل از فروش نفت میباشد که فرض میشود درآمدهای نفتی به
صورت برونزا تعیین میشود و از یک فرایند اتورگرسیو مرتبه اول نظیر روابط زیر
۳۹ پرزوگ + 07 (بروم -1) + وه > رازه
که در آن رروم و و6 یک شوک به طور سریالی ناهمبسته است که دارای توزیع
نرمال با میانگین صفر و انحراف معیار ,زه0 میباشد. و-ما1ه سطح درآمد نفتی دوره
گذشته و 7اسطح درآمدهای نفتی در وضعیت تعادل پایدار است.
سیاستگذار مالی که مسئول اجرای سیاستهای مالی است چهار ابزار شامل
نرخ مالیات بر مصرف, نرخ مالیات بر درآمد ناشی از عرضه نیروی کار نرخ مالیات
بر درآمد و مخارج دولتی برای اجرای یابیت ممالی در اختیار دارد که به صورت
بانک مرکزی که مسئول اجرای سیاست پولی است» نرخ رشد حجم پول رابر
اساس شکاف محصول از مقادیر تعادلی آن و انحراف شاخص کل قیمست سهام از
سطح تعادلی آنرا بصورت رابطه ( ز لو کین
(۳۴) رگ + ۶و یبرم + ارم + دس آآروم ان
که در آن نرخ رشد ناخالص پول در دوره 4 (1.1-)رم »رع شوک عرضه پول
میباشد که از نظر سریالی مستقل بوده و دارای توزیع نرمال با میانگین صفر و
انحراف معیار 7 میباشد. همچنین 4 نرخ رشد ناخالص پول به صورت رابطه
با توجه به بهینهیابی انجام شده و معادلات استخراج شده از شرایط بهینهیابی شده
با یک دستگاه ۲۵ معادلهای مواجه خواهیم بود که الگوی لگاریتم-خطی شده آن
(وبع تا < عجی۲ظ ی .1 1 پا 7 بو > 6 .1
(من7 ی 107 ی - م7 + تیمک ما .4
دجع۷ا4 ۳ 7 اجولل[ ص 7 71۵4 بجع + 22 > بو[ :6
(۳۶) 0 0 1 جع ۳و۵ 8 نی ی 7( )+ ایس 14
( + بآ) نم - ریت + بج) نک سح رو ,20
- )ور -<) سا 1 35 نت 3 27 3 2
دادههای مرورد.استفاده در این پژوهشی قامل داههای قسصلی یل شته تولید
ناتخالسی داغلی ربذرننشگه بای پولی شا جس ,اقس مس رقاکقته سعرف
خصوصی, سرمایه گذاری خصوصی, درآمد نفتی و مخارج دولتی در دوره زمانی
۱۳۹۵-۴ میباشد که از سایت بانک مرکزی ایران استخراج شده و با استفاده از
فیلتر هادریک -پرسکات روندزدایی شدهاند. با توجه به شکل لگاریتم-خطی شده
معادلات» اضرایب متغیرهایی که به شکل انحراف لگاریتم متغیرها از مقدار باتباتشان
توشتهشلاند هم قامل یگ سرق نسبتفا هستند کت از سقادیر وضمعیت بپایدار
متفیرفا سجاسیبه میشبوند و هم شامل یک سرق از پارامترها هستند که ییاز به کالییره
از مطالعات انجام شده را دارند. پارامترهای مدل که بر اساس مطالعات پیشین
0 عکس کشش جانشینی بین زمانی مصرف 152 توکلیان ۱۳۹۱
۰ سهم سرمایه خصوصی در تولید خصوصی 0412 شاهمرادی ۱۳۸۷
۸ ضریب اتورگرسیو فرایند درآمدهای نفتی 06 فخر حسینی ۱۳۹۰
»۸ ضریب اهمیت تولید درتابع عکسالعمل بانک مرکزی 23 نیستیکو ۲۰۱۰
0 ضریب اهمیت قیمت سهام در تابع عکس العمل پانک مرکزی 0118 نیستیکو ۲۰۱۰
و6 ضریب اهمیت تولید درتابع مخارج دولت 024 باتاری ۲۰۱۸
0۸ ضریب اتورگرسیو فرایند مالیات بر مصرف نی صمیمی ۱۳۹۶
سس ضریب اهمیت تولید درتابع مالیات بر مصرف 015 باتاری ۲۰۱۸
0 ضریب اتورگرسیو فرایند مالیات بر سرمایه ۳۸۸۷ صمیمی ۱۳۹۶
903 ضریب اهمیت تولید درتابع مالیات بر سرمایه 056 باتاری ۲۰۱۸
:۸ ضریب اتورگرسیو فرایند مالیات بر دستمزد ۳۹۸ صمیمی 1396
۹3 ضریب اهمیت تولید در تابع مالیات بر دستمزد 005 باتاری ۲۰۱۸
بررسی توابع عکسالعمل آنی قدم آخر در فرآیند الگوسازی تعادل عمومی پویای
تصادفی میباشد. در این مرحله بر اساس مبانی نظری و شواهد دنیای واقعی در
مورد نحوه عکسالعمل متغیر نسبت به تکانه قضاوت میشود. توابع عکسالعمل
آنی. رفتار پویای متغیرهای الگو در طول زمان را هنگام وارد شدن تکانهای به
اندازه یک انحراف معیار به هر متغیر نشان میدهد. در ادامه اثر تکانههای سیاست
در شکل شماره یک توابع واآکتشی ای اشسپت به تکانهی مخارج دولت (به
قیمت حقیقی) به میزان یک انحراف معیار نشان داده در اثر یک تکانه مثبت وارده
به مخارج دولتی (به قیمت حقیقی) در ابتدای.تکانه شاهد کاهش مصرف به
سطح پایینتر از مقدار تعادلی«بلند: ملات آن خواهد شد.اما پس از آن با افزایش و
روند صعودیای که میگیرد به سطحی بالاتر از اوضعیت اولیه میرسد و سپس در
بر اساس نتایج به دست آمده از«توابع راگ یا اثر تکانهی مثبت مخارج
دولتی بازدهی یا به عبارت دیگر سود بنگاهها کاهش پیدا میکند که همین موضوع
سرمایهگذاری خصوصی پس از تکانهی مثبت مخارج دولت منجر به کاهش
0 30 20 10 0 30 20 10 0 30 20 10
0 30 20 10 0 30 20 10 0 30 20 10
0 30 20 18 0 30 20 1۵ 0 30 20 10
در شکل شماره دو توابع واکنش آنی,نسبت به تکانهی مالیات بر مصرف به میزان
یک انحراف معیار نشان داده شده است. وقوع یک تکانهی مثبت مالیات بر
مصرف, در شروع تکانه سبب افزایش تولید میشود اما روند تولید به سرعت به
سمت تعادل بلند مدت برگشته و پس از آن شروع به کاهش میکند و در دورهای
بسیار بلند مدت به مسیر تعادل بلندمدت برمیگردد. این مطلب نشان میدهد که
سیاستگذار در زمینه مالیات بر مصرف باید فوقالعاده: حساس و هوشیار باشد
چون آثرات مالیات بر مصرف در دورههاي پسیاه طرّلانی از بین میروند. تأثیر
تکانه مالیات بر مصرف بر وضعیت اشتغال اگرچه در ابتدای دوره اشتغال روند
صعودی میگیرد و پس از آن سریع به وضعیت تعادل بلندمدت برگشته ولی
مجدد از تعادل خارج و شاهد افزایش بیکاری خواهیم بود» اما تعدیلات فوق
بر اساس نتایج به دست آمده از توابع واکنش آنی بر اثر تکانهی مثبت مالیات
بر مصرف بازدهی يا به عبارت دیگر سود بنگاهها در ابتدای رخداد تکانه کاهشن
پیدا میکند اما پس از روند صعودی گرفته و در سطحی بالاتر از تعادل بلند مدت
قرار میگیرد و پس از آن به سمت تعادل بلند مدت همگرا میشود. در همان حال
سطح سرمایهگذاری خصوصی اگر چه در شروع تکانه افزایش مییابد اما پس از
آن به سطحی پایینتر از سطح تعادل بلندمدت میرسد و پس از آن میرا میشود.
دلیل اصلی اين مورد که علیرغم افزایش بازدهی شاهد کاهش سرمایهگذاری
هستیم» این است که در مدل طراحی شده این فرض در نظر گرفته شده است که
از سود سهام نیز مالیات دریافت شود که به این معنی است با وضع مالیات بر
مصرف و يا تکانه مثبت مالیات بر مصرف سود نهایی که به دست مصرفکننده
میرسد کاهش پیدا میکند. اما همان گونه که مشاهده میشود با افزایش بازدهی
سهام و سود بنگاهها شاخص قیمت سهام افزایش پیدا میکند.
0 30 20 10 8 30 20 10 5 39*۴ 20 10
0 30 20 10 0 20 10 0 30 20 10
۵ 30 20 10 ۶ 40 30 20 1۵ ۳ 4۵ 30 20 10
ر شکل شماره سه توابع واکنش آنی نسبت به تکانهی مالیات بر سرمایه به میزان
یک انحراف معیار نشان داده شده است. وقوع یک تکانهی مثبت مالیات بر
سرمایه, به صورت خیلی جزئی تولید را کاهش میدهد ولی انحراف تولید از
مقدار تعادلی بلند مدت خیلی سریع برطرف میشود. اما در همان حال تکانهی
مثبت مالیات بر سرمایه منجر به افزایش سطح مصرف میشود.
سبب افزایش تولید و اشتغال میشود اما روند تولید به سرعت به سمت
تعادل بلندمدت برگشته و پس از آن شروع به کاهش میکند و در دورهای بسیار
بلندمدت به مسر تعادل بلندمدت برمیگردد. این مطلب نشان میدهد که
سیاستگذار در زمینه مالیات بر سرمایه باید فوقالعاده حساس و هوشیار باشد
چون اثرات مالیات بر سرمایه در دورههای بسیار طولانی از بین میروند. تأثیر
تکان: قالیات بر سرمایه بر وفعیت افقان آگرییه دز سای ,دروه اشستان بورکاه
صعودی میگیرد و پس از آن سریع به وضعیت تعادل بلندمدت برگشته ولی
مجدد از تعادل خارج و شاهد افزایش بیکاری خواهیم بود. اما تعدیلات فوق
بر اساس نتایج به دست آمده بر اثر تکانهی مثبت مالیات بر سرمایه بازدهی یا
به عبارت دیگر سود بنگاهها افزایش و در سطحی بالاتر از تعادل بلند مدت قرار
میگیرد و پس از آن به سمت تعادل بلند مدت همگرا میشود. در همان حال
سطح سرمایهگذاری خصوصی نیز افزایش مییاید و همان گونه که مشاهده
میشود با افزایش بازدهی سهام وانشود: بنگاههاشانخص قیمت سهام افزایش پیدا
0 20 20 10 0 30 20 10 0 30 20 10
10 20 30 40 ۹10 20 30 40 ۳۹ 10 20 30 0
توابع واکنش آنی نسبت به تکانهی مالیات بر دستمزد به میزان یک انحراف معیار
تشان,داده شده استاز وقوع یک تکانهی مثبت مالیات بر دستمزد. در شروع تکانه
سبب افزایش تولید میشود اما روند تولید به سرعت به سمت تعادل بلند مدت
برگشته و پس از آن شروع به کاهش میکند و در دورهای بسیار بلند مدت به
مسیر تعادل بلند مدت برمی گردد.. تأثیر تکانه مالیات بر مصرف بر وضعیت اشتغال
اگرچه در ابتدای دوره اشتغال روند صعودی میگیرد و پس از آن سریع به
وضعیت تعادل بلند مدت برگشته ولی مجدد از تعادل خارج و شاهد افزایش
یکازین خواهیم بود. اما تعدیلات فوق بسیار زودتر از تعدیلات تولید رخ
بر اساس نتایج به دست آمده بر اثر تکانهی مثبت مالیات بر دستمزد بازدهی
یا به عبارت دیگر سود بنگاهها کار وگل پایینتر از تعادل بلند مذت
قرار میگیرد و پس از آن به سمت؛تعادل بلند.مدت.همگرا میشود. در همان حال
با کاهش بازدهی سهام و سود پنگاهها شاخص قیمت سهام کاهش پیدا میکند.
۵ 30 20 10 5 30۲ 10:20 80 30 20 10
0 30 30 ۳۱0 40 30 7 و ۶ ور و04
10 20 30 0 10 20 30 0 10 20 30 0
پژوهش حاضر در جهت بررسی و آگاهی از قابلیت کاربرد الگوهای تعادل
عمومی پویای تصادفی برای اقتصاد در حال توسعهی ایران و به منظور بررسی اثر
تکانههای سیاستهای پولی و مالی بر بازار سهام تدوین شده است. در این
پژوهش شده است تا با آگاهی نسبت به پژوهشهای انجام شده در زمینه مورد
نظر الگوهای موجود توسعه داده شوند تا با توسعه الگو امکان مشاهده واقعیات
بیشتری از ارتباط موجود بین بخش مالی و واقعی اقتصاد فراهم شود و همچنین
اثرات تکانههای سیاستهای مالی بر بازار سهام را ارزیابی کرد.
نتایج توابع عکسالعمل آنی نشان میدهد که تکانه مخارج دولتی» شوک
تکانه مالیات بر سرمایه و همچنین تکانه مالیات بر دستمزد منجر به کاهش سود
بنگاههای واسطهای و شاخص قیمت سهام میشوند. اما در مقابل تکانه مالیات بر
مصرف منجر به افزایش سود بنگاههای اواسطهات و شاخص قیمت سهام میشود.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد. که اثرگذاری سیاستهای مالی بر
شاخص قیمت سهام و لذابازار سهام و همچنین سود بنگاههای واسطهای انکار
ناپذیر است و ضروری است که سیاستگذاران حوزه سیاست مالی به نحوه و
میزان اثرگذاری سیاستهای مالی بر بازاز هام آگاهی پیدا کرده و در فرآیند
دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی و همچنین ثبات در تولید. اشتغال و
تورم در کنار توسعه بازارهای مالی همواره مورد مقامات کشور و تصمیمگیران
اقتصادی در کشور بوده است که در سالهای اخیر ثبات بازارهای مالی و توسعه
آن نیز بیشتر مورد توجه قرار گرفتهاند که همین موضوع لزوم بررسیهای زیاد در
مورد ارتباط بین بخش واقعی و مالی را آشکارتر مینماید تا بر اساس آنها بتوان
سیاستهای کارایی را برای کشور طراحی نمود. همچنین به تأثیر تکانههای نرخ
مالیات بر مصرف» سرمایه و دستمزد بر بازار سهام, لازم است که در تدوین
برنامههای بلند مدت جایگزین درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای نفتی,
تأثیرپذیری بخش مالی از مالیاتها مد نظر سیاستگذاران قرار گیرد.
۱ دارایی که بازده آن همبستگی (07761200۳)) مثبت با مصرف (0۶100)) یا به
طور کلی ثروت (۷۷۵۵[10) داشته باشد. دارایی ریسکی است و برای داشتن آن
باید انتظار بازدهی بیشتر از نرخ بهره بدون ریسک وجود داشته باشد که به آن
بهرامی؛ جاوید. قریشی؛ نیره سادات(۱۳۸1) )فحالشاست.پولی در اقتضاد ایران با
استفاده از یک الگو تعادل عمومی پویای تصادفی». فصلنامه الگوسازی اقتصادی,
حسنزاده, علی. نظریان, رافیک. کیانوند. مهران (۱۳۹۰)..«اثر شوک های سیاست پولی بر
تقوی» مهدی .محمدزاده, امیر (۱۳۸۱). «واکنش بازار سرمایه نسبت به متغیرهای کلان
توکلیان» حسین. کمیجانی) اک (۲۳۹۱):«سیاست گذاری پولی تحت سلطه مالی و تورم
هدف ضمنی در قالب یک الگو تعادل عمومی پویای تصادفی برای اقتصاد ایران».
پدرام» مهدی. حری, عبدالرحمن (۲۱۳۹۳). «بررسی رابطه بین اندازه دولت و عملکرد
بورس اوراق بهادار تهران». فصلنامه علمی پژوهشی دانش مالی تحلیل اوراق
فخرحسینی» سیدفخرالدین (۱۳۹۰). «الگوی تعادل عمومی پویای تصادفی برای ادوار
تجاری پولی اقتصاد ایران». فصلنامه تحقیقات الگوسازی اقتصادی, سال اول.
حیدری» حسن. بشیری, سحر (۱۳۹۱). «بررسی رابطه بین نااطمینانی نرخ واقعی ارز و
شاخص قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران: مشاهداتی بر پایه الگو -۷۸۹
دادگنر, یداله. رحمانی. تیمور 0 مبانی و اصول علم اقتصاد. قم: بوستان کتاب.
شاهمرادی, اصغر. ابراهیمی, ایلناز (۱۳۸۹). «ارزیابی آثار سیاستهای پولی در اقتصاد
ایران در قالب یک الگو پویای تصادفی نیوکینزی». مجموعه مقالات بیستمین
کنفرانس سالانه سیاستهای پولی و ارزی» پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی
شهرستانی,. حمید. آاربابی. فرزییق (۳۸۸)). «الگوی تعادل عمومی پویا برای ادوار تجاری
اقتصاد ایران»» فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی,» دوره 4 شماره ۱: ۶۶-۴۳.
شهبازی» کیومرث. رضایی, ابراهیم. عباسی. ابوالفضل (۱۳۹۲). زسیاستهای پولی و مالی
و کارایی بازار سهام: شواهد تجربی در ایران». دانش مالی تحلیل اوراق بهادار,
صمدی, سعید. شیرانیفخر, زهره. داورزاده» مهتاب (۱۳۸۵). «بررسی مبزان اثرپذیری
شاخص قیمت سهام بورس اوراق بهادار تهران از قیمت جهانی نفت و طلا (الگو
سازی و پیش بینی)». فصلنامه اقتصاد مقداری» دوره ۴» شماره ۲: ۵۱-۲۵.
طاهری, حامد. صارم صفاری» حمید (۱۳۹۰). «بررسی رابطه بین نرخ ارز و شاخص
قیمت بورس اوراق بهادار تهران: استفاده از رویکرد .آ۸1۹7». فصلنامه روند
کشاورز حداد, غلامرضا. مهدوی؛ آمید (۱۳۸۴). «آیا بازار سهام در اقصاد ایران کانالی برای
گذر سیاست پولی است؟». مجله؛تحقیقات اقتصادی, دوره ۴۰» شماره ۴: ۱۴۷-
متوسلی, محمود. ابراهیمی. ایلناز. شاهمرادی» اصغر. کمیجانی. اکبر (۳۸۹)). «طراحی یک
الگو تعادل عمومی پویای تصادفی نیوکبنزی برآی اقتصاد ایران به عنوان یک کشور
مهرآر محسن. معینی» علی:.احراری» مهدی (۱۳۸۸). «الگوسازی و پیشبینی شاخص
بورس اوراق بهادار تهران و تعیین متغیرهای موثر بر آن». پژوهشها و
۰ 51066۴ وه عمط وروناوم 2و۳ .(2009) .۴.۵6 مقفناوگ بیش ,۸60080
4 ۳٩ عناوم 136۵1 او داعگکته عطا عم ا۵ط ۹ .(2011) ۸.36 مقفنامگ5 بیش ب0ق0گ۸
۰ 1136۵1 ۶٩ دامطلکه عنصم ص660 مه ۵ط ۲ .(2012) ۸.34 مقکناوگ بیش ب0قط0گ۸
68 .0068 امققه هه بنامم م۳ .(2010) ۴ مققنا50 ک بسا ,۸6110
کل مصنان0 1010 .م30 مل عحلزع متا - 31108 .2010 /25 ,کعزع5 8067
۵ عدزددهوی۸** .(2009) ,.ظ ,68105 نانگ 0.۰ بمققانامصها< مش مفامصعهاد2/10
۰ ]56010۵ 8 نکاعکام ی 51066 ۵۵ عناوم هاعصمده ۳6585 که اعد منز
6 ۰۶ کعلمعزمه مه ام قطط "فاعغاق لهمصقط ۳ .(2009) یگ مقمععل ۸
.37-5 رم :53 ۵0۷ عنصمد0 ص006 ممصماد آهعح عط دز کعهصهیش
5 عناوم جصقاعد0 ۹ .(2008) 7.36 ,306 .6 مصعفصعل .0.۸ بتعطع0ظ
-357 ,31 16۳ آهتمصممز۳۲ ۶و هم ۰ عمهن علع0زد کم 0۳۵0۳5 که
۵ ومع ععلصهظ ادص لماک .(2001) .36 ,تعلا۳عی ۵ بط و ع6لصهم6ظ
0 ۳۵06۲۹ ,1616 م۳0 صعع سا 30637۰ مدش هز کاصع 1/0
15 علع510 عطا فصنعامه ۵۲ط ۹۷ .(2005) بلاط عاانگط پیک.ظ ,عکلصق ۵
:60 3۳3۳۵66 ۵۶ هس70 عط 1 نامهم عمط [3۵00۵ ما ص۳۵0
۳۵۵ مه عصطلصه8 ۶و سول ماع عاع510 عطا هه وعناوم ما0
۵ از 1016۳۵00۹5 1۵1۵ ععمماعه مد وناوم جعاعد/ ۹ .(2008) 11.6 موصقلهوزط
-197 رم :110 5 تساه زموگ ۰ وممصمع6 0060 ألمصد
عطا هز دع۳0م عقامط ۲و مامت 156 .(2008) ۵0.1 م1800 بل مفصقلصوزط
8 ۰ عاصه8 ک6ع 310۳ .5 عطا صز حصاصه ام محه «مزککنصکصه0 37 هع 10
۳ لهدس 70 امد علممای عطا هه وفناوم وعاعصمده. کت 0660
06۷ هه کصمانوصمه امعاحمه 510۵6 .(2010) مگ اقا جطل ب00۵نصافاقه)
135 عنم۳05 که هس70 17.5۰ عطا +10 0061 0568 2 صز نام
۵ 168009۹6 امد 5۲0۵6 .(2013) ۴ بفنلنط 6 .0 .10 وبلگ0 با بمنصماصع معط
(06 0۳ ما10 ماهس م10 عطا هه ونامم آهع25 0۵ *.(1988) مش 128۳۵
,قکا 50 بوان ۳۵۵" .(2013) معناعلا< .5 200 .ی ,وزعجمن6 10
۳00۳ 01 10۵1 ۰ کامعک۸ 3۵۳۵۵۵۵ 366 و کعنصصر2 ۵ هه کعنزا۲۵
۷قع 0 #صنه کصمزانودمه )ماقم علع0اگ5 .(2010) باه ماه 521 ۶ ب م۳6
1265 عنص ومع ۵۶ هم 7.5۰ عطا ۶۵۶ اعومه 32568 2 ۵ عناوم
65 5106 00 کع6لمطه وعناوم جهاعصمد ۶و امه معط .(2009) .34 مفکانه ۳۲
نعاأعرع کفعصزوظ عطا هه مصوناهاکص بوناه۲ وسقاعد/۹* .(2008) بل مفله6
ژد 7036 ۳0100 ۳۳۵0/06 صهزدم مریگ 20 عطا ما د 10۵0
کاع11ه 616 200 ماد 21/006 *.(2013) 3/۰ معصقنل ۶ و3 و130 و۳۰ و68۵
,8 2/0001 ۳0۳0۹6 ۰ هصنطاح ۶و ععی عط ۲ افص ملمماد عصاوعصه صه صز
6 +6 ا1۵ از فص دععمسد بوفناوم جهاع 0 .(2001) نک تعصاانگ
:4 ۳00065 تهاع 2/0 ۵۶ منامام عسبایق وس ۳۵06 عطا 10۵
68 3996۲ ۵۶ ۲۵16 عطا مه صکنصقطا 6ص فنص ۵ط ۲ «(2001) ۳۰ مصفاطان/2
510 عط) ۵صه پوناوم برقاعصمحد 06660 کمعهلصنا عنصصر* 2010۰ .3 ,کن1.20006
-271 طم :35 ما۸0 مصد ععصقص۳ ع همم که معط 0اه
5 ون 02 ام6احقص 6لع0ا5 فصه تيناوم صهاعد2/0 *.(2013) 3 ,120000
3 ۳۵066 0ص و3006 آهدمناهد 13 ۵۴ آمصد7 ۰ " وععصنعع سقاع 0
200 و6 1 :۳65 6ام0ا5 فوصه بوناو2 اعد (ه2005) .5 ۵۶ 211906
0 علصهظ ریناو2 ساعد0< (علم) ما3 .8 فصه منومنی نا .ی صز
[۵س0ام0 فص 1310۵ نو رکاعاگج دام 5001-۸7 (ط2005) .5 ,211860
۵ صذ کن02ر1 2۳66 عل0ا5 مصه ینام2 وهاعد3/0 لفسام0"* .(20131) .5 ماع
-ط0 8 صل تناها تقمصعص فصه ینامم فاعصمص هام0۵ *.(2015).ک ,271500
ناهنهو5 ع2دعن5 خل ماصعصناحه م1 , کحعصه2 ۰۷۵۳۵۵8 مدمه صعنلحین۸
۰ هآ" 0۳۵ 00 نونص5 ناوعل خاندمنصتا ,عط ص00 ۵
۶ 1001۵4806 داعاحهم عطا عسنا ۶۲ .(2000) ملظ بعطققط .۷۷ ,8۵06
-255 وم :18 دوعوم دممزعگ آهزمصمصن۲ و هس و نامم بتهاع 10
40 046۳۵۵۵6 0۳6۶ مطال تممصحص مطکلد ۶ هصند3۵" .(2010) .3.36 مهکناه5
3021 ق۸60۳ 370۳5 156 هعجه مس عطا ۳۵۵ مدمه تنعل ینام
|
بازارهای مالی و به ویژه بازار سهام یکی ازمهم ترین منابع تأمین مالی پروژه های سرمایه گذاری در مسیر رشد و توسعه اقتصادی محسوب می شوند که تحت تأثیر سیاست های مختلف قرار می گیرند. هدف اصلی این پژوهش تحلیل اثر سیاست های مالی دولت بر بازار سهام بوده است که با ارائه یک الگوی تعادل عمومی پویای تصادفی مورد بررسی قرار می گیرد. به همین منظور در طراحی الگو، مخارج دولتی، نرخ مالیات بر مصرف، سرمایه و دستمزد به عنوان ابزار های سیاست مالی در نظر گرفته شدند. نتایج توابع عکس العمل آنی نشان می دهد که تکانه مخارج دولتی، شوک تکانه مالیات بر سرمایه و هم چنین تکانه مالیات بر دستمزد منجر به کاهش سود بنگاه های واسطه ای و شاخص قیمت سهام می شوند، اما تکانه مالیات بر مصرف منجر به افزایش سود بنگاه های واسطه ای و شاخص قیمت سهام می شود.
|
49,400 |
401187
|
مقادیر"پار کانوتی ابعاد تسهیمدانش در دامنه (۰/۳۳۹-) تا (۰/۸۹۹-) قرار
داشت. ابعاد تسهیم دانش قادر به تببین ۴۶/۲ رصد واریانس متغیر تسهیم دانش است. ابعاد یادگیری سازمانی قادر به
تبیین ۷/۷ درصد واریانس متغیر تسهیم دانش» و ابعاد تسهیم دانش قادر به تبیین ۶/۹ درصد واریانس متغیر یادهگیری
سازمانی است. همچنین با توجه به مقادیر اثر معنادار میتوان گفت تنها بعد اهدای دانش دارای اثر مثبت و معنادار
(۰/۳۵۳) بر متغیر یادگیری سازمانی در سطح ۰/۰۱ است. بعد گر دآوری دانش فاقد اثر رگرسیوتی معنادار بر یادگیری
کلید واژهها: دانش؛ نسهیم دانش؛ یا دگیری سازمانی؛ ابعاد یا دگیری؟ همبستگ یکانونی.
* نویسنده مسئول: دانشیار» گروه علوم تربیتی» دانشکذه ادبیات و علوم انسانی» دانشگاهبوعلیسینا همدان» ایران.
استادیار» گروه علوم تربیتی» دانشکده ادبیات و علوم انسانی» دانشگاه بوعلیسینا همدان» ایران.
دانشجوی دکترای مدیریت آموزشی» گروه علوم تربیتی» دانشکده ادبیات و علوم انسانی» دانشگاه بوعلیسینا همدان» ایران.
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
در دنیای متحول و شتابان کنونی» که سرعت تغییر و دگرگونی از سرعت پیشرفت علم چند
برابر بیشتر است» هر گونه سکون و ایستایی جایز نیست. سازمانها برای دستیابی به عملکرد بهتر در
محیط متلاطم کنونی» باید از منابع خود حداکثر استفاده را ببرند. در این راستا پیتر دراکر! (۲۰۰۱)
معتقد است جوامع قرن بیستویکم» دانش بنیان هستند و دانش منبع اصلی کسب مزیت رقابتی
سازمانها است و بهبود بهرهوری دانشگران» مهمترین وظیفه مدیریت در قرن بیستویکم است.
امروزه در کنار دیگر عوامل» نقش منابع انسانی به عنوان منبع تولید دانش و مقصد استفاده از دانش
اهمیت بسیاری دارد. سازمانها تلاش میکنند با تسهیم دانش» عملکرد بهتری داشته باشند و مزیت
رقابتی پایدار کسب کنند (کشاورزی» صفری و حمیدیراد» ۱۳۹۴). این رقابت سازمانی بیشتر از
منابع مشهود به منابع نامشهود و نه ملموس مانند دانش و روند انتقال آن تغییر یافته است (زارعی و
نوامیپور"» ۲۰۱۶). در این میان به اشتراک گذاری انش درگژوههای کاری میتواند عملکرد
گروه و توان نوآوری را افزایش دهد علاوه بر اين» گروههای چند ملیتی به عنوان منبع تولید
دانش شناخته میشوند. آنها میتوانند:اطلاغاتی درباره نیازهای مشتریان پراکنده جغرافیایی ارائه
کنند (نوامیپور و سلطانی " ۲:۱۶). تسهیم دانش موجب افزایش ارزش داتش موجود میشود و
میتواند هزینههای سازمانها را کاهش دهد و در صورت غفلت از آن, هزینههای سازمان به علت
تکرار تجربههای گذشته افزایش مییابد (وانگی" ۲۰۱۲ به تلع از کشاوّرّزی و همکاران» ۱۳۹۴).
فایول ولایلز" (۱۹۸۵) در مورد یادگیری سازمانی معتقدند که آن نوعی فرایند بهسازی
عملکرد سازمانی از طریق دانش و درک بیشتر است. این فرایند با بینشهای مشترکک روی
میدهد. دانش و الگوهای ذهنی از روی دانش و تجربه گذشته که در ذهن باقی مانده است»
ساخته میشود. یا دگیری سازمانی از تعاملات آگاهانه افراد که در نتیجه آن «هوش جمعی»
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
سازمان به وجود میآید و هم چنین از جمله رهیافتهای سیستمی و اقتضایی مدیریت به شمار
میرود. با تأأکید بر این نکته سازمانها نیز مانند ذهن انسانها برای تطبیق با اوضاع متحول بر دریافت
بازخورد متکی هستند؛ از تجربهها درس می گیرند و درگیر فراگردهای ذهنی پیچیدهای مانند
پیشبینی» شناسایی» تعریف» طراحی و حل مسئله میشوند (تورانی» صادقی و نامدار حاجی آقا
۷ از اینرو می توان گفت سازمانهای موفق» آنهایی هستند که پیوسته دانش جدید تولید
میکنند و به صورت گسترده آن را در کل سازمان منتشر و در قالب خدمات و فناوریهای
جدید عرضه میکنند (هادی زادهمقدم» قلیچلی و محبی» ۱۳۹۲). با تسهیم دانش» یادگیری
سازمانی برجسته میشود و در نتیجه» سازمانها میتوانند به توان متمایز دست یابند و فرصتهای
دانش لازم برای تحقیقات مدرن امروزی بسیار پیچیده است. در اقتصاد دانشمحور تقریبا
غیرممکن است که هر واحد تحقیق و توسعه به تنهایی بتواند در زمینهای از تحقیقات پیچیده»
اطلاعات خود را به روز نگه دارد. شبکهها.و ائتلافها منبع اصلی نوآوری است. این شبکهها
تأمینکنندگان» شریکان بنگاهی» توزیع کنشدگان و ذیگنزان را در برمی گیرد. چنین سامانه
همکاری» جریان دانش را بین شبکهها آسان خواهد کرد (میرکمالی, ایزدیان و مصدق» ۱۳۹۰).
نظام آموزشی از بزرگترین و گستردهترین سامانههای درون هنراجامعه است که سرنوشت هر
جامعه را در بلندمدت تعیین میکند. چنانچه آموزش و پروزش از نظر اهداف, ساختار و نتایج
درست طراحی و سازماندهی شده باشد در درازمدت» توسعه جامعه را تضمین خواهد کرد.
آموزش و پرورش باید به گونهای انعطافپذیری داشته باشد که در هر دوره زمانی» خود را با
ضرورتها و تغییرات اجتماعی و بینالمللی سازگار سازد. این هماهنگی» تغییر در اهداف»
راهبردها عملیات» روشها و ساختار آموزشی را شامل میشود. اگر نیاز و ضرورتهای نظام
آموزشی و جامعه» نقل و انتقال از نوعی آموزش و پرورش را به نوعی دیگر بطلبد» باید در
سا زگاری با این ضرورتها تغییرات لازم بهاوجود آید (می رکمالی» ۱۳۸۳)» در این زمینه تسهیم
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
دانش بین کارکنان میتواند بسیار موثر واقع شود؛ بنا به تعبیری تسهیم دانش» ستون فقرات
پادگیری سازمانی است و منافع بسیاری برای سازمانها دارد (کشاورزی و همکاران» ۱۳۹۴).
با توجه به یافتههای تحقیقاتی اخیر به اشتراک گذاری دانش و ذخیرهسازی» سازماندهی و
اعتبارسنجی آن میتواند به نیروی انسانی دانشگر کمک قابل توجه ارائه کند (پارکک» ج» و
گابارد!» ۸ هم چنین برخی از پژوهشگران معتقدند. نتایج رفتارهای تسهیم دانش به طور
غیرمستقیم باعث بهبود عملکرد سازمانی میشود. در دنیای سازمانی و ضرورت انطباق با اوضاع
محیطی» مفهوم دیگری که ضرورت توجه و بررسی پیدا میکند» یادگیری سازمانی است. در
تعریف این نوع یادگیری گفته شده است که فرایند تشخیص نیاز به دانش» کسب و ذخیرهسازی
آن در حافظه سازمانی برای کاربرد در تجربه آینده به منظور انطباق با اوضاع متغیر محیطی و بهبود
مستمر سازمان است. با توجه به مفهوم یاد گیری سازمانی نمایان میشود که تسهیم دانش در این
فرایند از متغیرهای موثر است. در عرصه نظام آموزشی» معلم مهمترین کنشگر تلقی میشود و
عنصری است که توسعه و توانمندسازی آن؛متضمن پیشبرد.اهداف سازمانی است. اگرچه برخی
معتقدند که دانش قدرت است به نظر.میرشد دانش به خودی خود قدرت ندارد بلکه آن قسمتی
از دانش» که با دیگران تسهیم"می شود ؛قدرت می آفریند؛ دراایین رویکنرد» اتکای به دانش و
مهارت فردی شاید پاسخگوی نیازهای علمی نباشد و ضرورت تسهیم دانش در میان معلمان را
بیش از پیش نمایان میسازد. به باور صاحبنظران اگر در ارتباط با فعالیتهای تدریس بین معلمان
رفتار تسهیم دانش صورت گیرد ممکن اسشت برخی از مشکلات کنونی نظامهای آموزشی را
برطرف کند؛ اما بهرغم این مهم» نتایج پژوهشهای جدید بر کم بودن تسهیم دانش بین کارکنان
نظامهای آموزشی اشاره میکند (هو و همکاران» ۹ با توجه به اینکه اگر تسهیم دانش بین
معلمان مور صورت گیرد. متضمن انتشار بهترین روشهای تدریس در مدرسه است و مدرسه را در
حل مسائل و مشکلات آموزشی توانمند میسازد؛ بنابزاین» این فرایند از مدیریت دانش نیازمند
پژوهشهای بیشتری است و نیز با عنایت به اهمیت آموزش و پرورش» این پژوهش در پی آن است
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
که به بررسی و تحلیل کانونی مولفههای تسهیم دانش و مولفههای یادگیری سازمانی در معلمان
تسهیم دانش. دانش مهمترین منبع راهبردی سازمان است که میتواند برای سازمانها مزیت
رقابتی پایدار را فراهم کند. البته مدیریت دانش به تسهیم دانش بستگی دارد. تسهیم دانش در
سطوح سازمانی» گروهی و فردی انجام می گیرد (تنگینگژنگ» ۲۰۱۷). با توجه به اینکه تسهیم
دانش یکی از حوزههای کلیدی در مدیریت دانش به شمار میآید» میتوان گفت شاید یکی از
بر گترین چالشها در مه مدیریت دانش نیز به شمار رود. لی " (۲۰۰۵) تسهیم دانش را فعالیتهای
انتقال يا انتشار دانش از فردی به فرد» گروه یا سازمان دیگر توصیف میکند. براساس نظر گرانت
و لایبسکیند" (۱۹۹۶) تسهیم دانش روشیبرای به اشتراک گذاشتن دانش در درون سازمان است
و موضوع اصلی يا هستهای در مدیریت دانش و با ارزشترین منبع در سازمان در نظر گرفته میشود
(وظیفه دوست, عبدلی و ملازاده» ۱۳۹۱). زیچاو" (۲۰۱۰) تسهیم دانش را مجموعه رفتارهایی
تلقی میکند که شامل تبادل دانش و اطلاعات و کمک کردن به دیگران است. همچنین به اعتقاد
آدم بیانچی» یکی از تحلیلگران مدیریت دانش» غالبا ارزش شما برای هر سازمان در آن است که
شما میدانید و دیگران نمیدانند. در برخی از سازمانها به وراک گذاری دانش» طبیعی است؛ اما
در برخی هنوز این نگرش قدیمی حکمفرمایی میکند که دانش قدرت است. اغلب دانش را منبع
قدرت» اهرم نفوذ و ضامن استمرار شغل خود میپندارند و تمایلی ندارند آن را با دیگران تسهیم
کنند (وظیفه دوست و همکاران» ۱۳۹۱). به باور برخی از صاحبنظران» تسهیم دانش فعالیتی
نظاممند به منظور مبادله دانش» اطلاعات و تجربه در میان اعضای گروه یا سازمان یا
فرایندشناسایی» توزیع و بهرهبرداری از دانش موجود به منظور حل مطلوبتر مسائل سازمان نسبت به
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
گذشته است (یانگ و هوا ۲۰۰۸) و ابزاری بنیادی برای دریافت و توزیع دانش آشکار و نهان از
درون يا بیرون سازمان به منظور نوآوری و بهبود عملکرد است (کشاورزی و همکاران» ۱۳۹۴).
در واقع» تسهیم دانش به عنوان یکی از بخشهای مهم سامانه مدیریت دانش به این معنی است که
هر فرد» گروه و سازمان» دانش را با دیگر اعضا در قالب فعالیتها از راههای مختلف به اشتراک
رفتار تسهیم دانش درجهای است که کارکنان» دانشی را که به دست آوردهاند به اشتراک
می گذارند. در مجموع میتوان گفت رفتار تسهیم دانش به مجموعهای از رفتارهای رسمی و
غیررسمی اشاره دارد که کارکنان برای تبدیل دانش» تجربهها و مهارتهای شغلی خود به دارایی
سازمان انجام میدهند (حسنپور و سجاد ۱۳۹۷). در سطح فردی» مدیریت دانش به افراد این
امکان را میدهد تا مهارتها و تجربیات خود را از طریق همکاری با دیگران» سهیم شدن در دانش
آنها و یادگیری از یکدیگر بهبود بخشند و به رشد حرفهای دست یابند. در سطح سازمانی نیز به
ارتقای عملکرد سازمان از طریق افزایش کارایی» بهرهوری» کیفیت و نو آوری کمسک میکند
واندنهوف و وانوینن(۲۰۰۴) معتقدند که تسهیم دانش فرایندی است که در آن افراد به
طور متقابل» دانش و تجربههای خود زاابا یکدیگر مبادله میکنند و در نهایت به صورت مشت رک
دانش جدیدی را به وجود می آورند؟ از اينارو آنان با تر کیب این دیدگاهها در زمینه تسهیم
دانش بیان کردهاند که فرایند تسهیم دانششامل دو مولفه مهم اهدای دانش و گرد آوری دانش
است. اهدای آذانش» انتقال سرمایه افکری هر خصر] بهاشخصن ذیگر است. گرد آوری ذانش»
مراجعه افراد به همکاران خود به منظور کسب سرمایه فکری آنان است. هر دو مولفه فرایندهای
فعالی هستند. در فرایند اهدای دانش افراد به صورت فعال آنچه را میدانند به دیگران منتقل
میکنند و در فرایند گردآوری دانش افراد به صورت؛فعال به همکاران خود مراجعه میکنند تا
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
یادگیری سازمانی. در دنیای پیچیده کنونی» که شاهد رقابتهای بسیار فشردهای برای دستیابی
به فناوری و منابع هستیم» افراد خلاق و نو آور به مثابه گرانبهاترین سرمایهها هستند که یادگیری
پیوستته,و.قاتمی آین آفراه برای بقای سازمان ضرورق است (شرهی۲۸:۸۱).,بادگیری سازمانی
یکی از الزامات سازمانهای امروزی برای پاسخگویی به چالشهای جدید و عملکرد رقبا
انعطاف پذیری و چابکی و سرعت عمل در پاسخ به تغییرات شدید و مستمر بازارها برای کسب
یادگیری سازمانی در سازمانهای بزرگک بر بهترین شیوه یادگیری در محیط کار به عنوان
راهبرد برای کمک به مدیریت تغییر از طریق دانش و راههای خلاقانه تمرکز دارد (تام و گرای »
۶ پادگیری سازمانی فرایند یافتن خطاها و اشتباهات و رفع و اصلاح آنهاست. این نوع
یادگیری از طریق بینش مشت رک و همذهنی» الگوهای ذهنی و دانش به دست میآید و بر تجربه و
آگاهیهای گذشته و رویدادهای پیشین استوار است. یادگیری سازمانی فرایندی است که با کسب
دانش و بهبود عملکرد در طول زمان رخ میدهد (الوانی۱۳۸۶). در واقع» یادگیری سازمانی
فرایند تشخیص نیاز به دانش» کسب و ذخیرهسازی آن در حافظه سازمانی برای کاربرد در تجربه
آینده به منظور انطباق با اوضاع متغیر مخیطی و بهبود مستمر سازمان است:
یادگیری سازمانی به این موضوع میپردازد که سازمانها دز مسیر توسعه عملکرد و دستیابی
به نتایج اثربخش» چگونه درباره محیط پیزامون خود یاد می گیرند و خود را با آن وفق میدهند
(ون برذا و همکاران "» ۲۰۱۶). سازمانهایی ۹ که یاگرگرق سارانی را دنبال ممی کنند. سازمانهایی
هستند که در خلق, احیا و انتقال دانش و اصلاح رفتارشان برای ارائه تجربه و دانش جدید خبره
هابر (۱۹۹۱) چهار سازه کسب اطلاعات. توزیع اطلاعات, تعبیر و تفسیر اطلاعات و حافظه
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
از نظر پاولوفسکی! چهار بعد اصلی یادگیری سازمانی عبارت است از: ۱) سطح سامانه که
یادگیری در آن اتفاق میافتد. ۲) حالتهای یادگیری ۳) نوع یادگیری ۴) فرایند یادگیری (حسینی
پیتر سنج مهارتهای پنجگانهای را برای ایجاد یادگیری سازمانی ضروری میداند:
شکل ۱. الگوی باد گیری سازمانی (پیترسنج» ۱۹۹۲۳؛ به نقل از محمودی, ۱۳۹۷)
مهارت فردی: بیانگر سطح بالایی از حرفهای بودن در هر موضوع يا در حوزهای از مهارت
ویژه است. مهارت فردی مستلزم تعهد بلندمدت به پادگیری است که به تخصص, تبحر ویژه و
جذاب در زمینهای از وظایف يا مسئولیت سازمانی فرد منجرامیشود (مارکوب» ۱۳۸۵).
۱-الگوهای ذهنی: تصنورات و نگرزش عمیق افرادادربارهاجهان» کار خانواده و
رویدادهاست که بر درک افراد از جهان و چگونگی رفتار آنها تأثیر می گذارد (هیزفیلد» ۲۰۰۰ به
۲- آرمان مشترکه: توانایی ایجاد تصور و آرمانی مشت رک از آیندهای که در پی آن هستیم.
آرمان مشت رک به کارکنان کمک می کند تا حول یکک هویت و حس مشترکک حرکت کنند؛ زیرا
کار کنان را با دلیل قاطع و مجاپ کننده پرای اد گیری آماده می کند.
۳- یادگیری گروهی: سنج بر این باور است که گروهها و نه افراد» پایه و اساس یادگیری در
سازمان پیشرفته هستند. اعضای گروه از راه گفتگو به کسب نتایج مهمی دست مییابند که این
نتایج به رشد و توسعه سازمان منجر میشود (هیزفیلد» ۲۰۰۰ به نقل از محمودی» ۱۳۹۷).
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
۴ تفکر سیستمی: تفکر سیستمی ابزاری بسیار قوی برای آسانسازی یادگیری سازمانی
است؛ راه و روشی برای کل نگری و چارچوبی است که بر دریافت روابط بین پدیدهها تأکید
نیسی و نمکی (۱۳۸۹) در پژوهشی به بررسی رابطه تسهیم دانش و سطوح یادگیری سازمانی
بین کار کنان دانشگاه شهید چمران اهواز پرداختند. نتایج نشان داد بین متغیرهای نشر دانش و
یادگیری سطوح فردی» گروهی و سازمانی ارتباط معنا داری وجود دارد.
کشاورزی و همکاران (۱۳۹۴) در بررسی تأثیر تسهیم دانش بر یادگیری» نوآوری و
عملکرد. نتیجه گرفتند که تسهیم دانش بر یادگیری» نوآوری و عملکرد سازمانی تأثیر مثبت
نتایج پژوهش پوراسدی» و معدنی (۱۳۹۴) در مطالعه رانطه .یا گیری سازمانی با تسهیم دانش
و عملکرد نوآوری نشان داد که ارتباطامثبت و معناداری بین یا گیری سازمانی با تسهیم دانش و
محمدیمقدم و همکاران (۱۳۹۵) در پژوهشی با عنوان برزسی تأثیر تسهیم دانش بر فرایند
یادگیری سازمانی با تا کید بر فتناوری و تقاسّل اجتماعی نثجّه میگیرند که اشتراک گذاری
(تسهیم) دانش و ابعاد آن بر یادگیری سازمانی تأثیر معناداری دارد و همچنین فناوری و تعامل
اجتماعی به عنوان دو متغیر میانجی در یادگیری سازمانی موثر است.
فیلسوفیان و اخوان (۱۳۹۶) در پژوهشی با عنوان بررسی تأثیر رفتار تسهیم دانش بر عملکرد
سازمانی» نشان دادند که تسهیم دانش به نسبت بسیار زیادی بر عملکرد سازمان تأثیر مثبت داشت.
رحیمی و همکاران (۱۳۹۶) طی پژوهشی با عنوان اثر میانجی گری بادگیری سازمانی در
رابطه مدیریت دانش با توانمندسازی کارکنان» نتیجه گرفتند که تأثیر مستقیم مدیریت دانش بر
یادگیری سازمانی معنادار است. یاد گیری سازمانی به عنوان یک متغیر میانجی در رابطه مدیریت
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
دانش و توانمندسازی ایفای نقش میکند. در مجموع, با توجه به نتایج این پژوهش تأثیر مدیریت
محمودی (۱۳۹۷) با بررسی رابطه متغیرهای سرمایه اجتماعی با یادگیری سازمانی با به
کارگیری مدیریت دانش و هوش عاطفی دریافت که بین سرمایه اجتماعی با مدیریت دانش و
هوش عاطفی» همچنین بین مدیربت دانش و یادگیری سازمانی و نیز بین هوش عاطفی با یادگیری
سازمانی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ ولی رابطه سرمایه اجتماعی و یادگیری سازمانی
یانگ! (۲۰۰۷) در تحقیق خود تحت عنوان «تأثیر تسهیم دانش بر یادگیری و اثربخشی
سازمانی» به بررسی نقش تسهیم دانش در یادگیری سازمانی و اثربخشی سازمانی پرداخته است.
نتیجه تحقیق وی نشان داد که تسهیم دانش» تبدیل دانش فردی به دانش سازمانی را بدون کاهش
آن آسان می کند. علاوه بر این تسهیم دانش به بهبود یادگیری سازمانی و در نتیجه بهبود اثربخشی
هسین و لیائو" (۲۰۱۲) طی پژوهشی رابطه مدیریت دانشن, یادگیری سازمانی و عملکرد
سازمانی را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج این مطالعه» نشان داد اد کر سازمانی» نقش میانجی
بین دانش و عملکرد سازمانی دارد وامندیریت داش از طریثق"یاد گیری سازمانی بر عملکرد
سازمانی اثر میگذارد و یادگیری سازمانی به عنوان هماهنگ کننده» میان مدیریت دانش و
هائو" و همکاران (۲۰۱۳) تأثیر تمایل به تسهیم دانش ضمنی و صریح را بر یادگیری سازمانی
مورد مطالعه قرار دادند. نتایج این پژوهش نشان داد تمایل تسهیم دانش در کارکنان در دو بعد
دانش ضمنی و صریح بر یادگیری سازمانی تأثیر معناداری دارد.
گومز و وویان؟(۲۰۱۶) با مطالعه امکان ناد گیری سازمانی» نوآوری و عملکرد در شر کتهای
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
اندازه متوسط و کوچک پرداختند و بدین نتیجه رسیدند که امکان پادگیری سازمانی بر عملکرد
سازمانی نو آورانه شر کتهای اندازه متوسط و کوچک تأثیر می گذارد.
چن و همکاران! (۲۰۱۷) در پژوهشی به مطالعه عوامل موثر بر تسهیم دانش در میان
دانشجویان بینالمللی دانشگاههای چین پرداختند. محققان دریافتند مهمترین عامل انگیزشی در
تسهیم دانش به مهارتهای دانشجویان در شبکهسازی اجتماعی و مهمترین موانع نیز به موانع
مالیک و کانوال" (۲۰۱۸) در پژوهشی تأثیر شیوههای تسهیم دانش سازمانی را بر رضایت
شغلی کارکنان با نقش میانجی تعهد یادگیری و سازگاری بین فردی در موسسات خاماتی در
کشور پاکستان بررسی کردند. نتایج نشان داد که تسهیم دانش بر رضایت شغلی کارکنان تأثیر
دارد و نقش تعهد یادگیری و سازگاری بین فردی به عنوان میانجی تأیید شد.
اثر میانجی گری یادگیری تأثیر مدیریت دانش بر یادگیری سازمانی مستقیم و
سازمانی در رابطه مدیریت معنادار بود. همچنین یادگیری سازمانی به عنوان
دانش با توانمندسازی رحیمی و یک متغیر میانجی در زابطه با مدیریت دانش و
۱ همکاران (۱۳۹۶) | توانمندسازی کارکنان ایفای نقش میکند. در
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
بررسی پیشینه پژوهشی موضوع نشان میدهد که پژوهشهای بسیاری رابطه یا تأثیر تسهیم
دانش را با دیگر متغیرها و همچنین رابطه .یادگیری سازمانی با بسیاری از متغیرهای سازمانی دیگر
را بررسی کردهاند؛ اما کمتر به مطالعه رابطه تسهیم دانش با یادگیری سازمانی پرداختهاند بویژه
تاکنون رابطه کانونی تسهیم دانش با یادگیری سازقائی مورد پژوهش قرار نگرفته که در این
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
پژوهش با توجه به فلسفه پژوهش از نوع کمی با توجه به هدف از نوع مطالعات کاربردی» و
از لحاظ شیوه جمع آوری دادهها و تحلیل آنها توصیفی از نوع مطالعات همبستگی است.
جامعه آماری پژوهش تمام معلمان مدارس ابتدایی ناحیه ۲ شهر همدان به تعداد ۹۵۶ نفر
بودند. براساس جدول کرجسی و مورگان حجم نمونه آماری ۲۷۴ نفر تعیین شد و اعضای نمونه با
استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و مورد مطالعه قرار گرفتند.
پرسشنامه ده سوالی تسهیم دانش واندنهوف و وانوینن (۲۰۰۴) که دارای دو بعد (اهدای
دانش و گرد آوری دانش) و شیوه ارزشگذاری آن به صورت طیف ۵ درجهای لیکرت تنظیم شده
است. پرسشنامه ۲۴ سوالی یادگیری سازمانی نیفه (۲۰۰۱) دارای پنج بعد (تفکر سیستمی» یادگیری
گروهی» چشمانداز مشت رکک» الگوهای ذهنی و مهارتهای فردی) و به صورت طیف ۷ درجهای
برای تعیین رواییابزارها در پژوهش از رواییسازهبا استفاده ازشیوه تحلیل عاملی تأییدی
تحلیل عاملی اکتشافی پرسشنامه ده سوّالی تسهیم دانش واندنهوف و وانوینن
جدول ۲. نتایج آزمون بارتلت و 1)3/0 پرسشنامه تسهیم دانش
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
مقدار آزمون 123/0 هر قدر به یک نزیکتر باشد» نشاندهنده کفایت نمونه گیری است و
حداقل مقدار قابلقبول ۰/۶ است. همچنین در آزمون کرویت بارتلت سطح قابلقبول ۰/۰۵ است.
با توجه به اطلاعات جدول نتبجه آزمون 13/0 با ۸ برابر است و نشان میدهد
نمونه گیری از کفایت لازم برخوردار است و نتایج آزمون کرویت بارتلت با توجه به سطح
معناداری نشان میدهد دادهها از توانایی عاملی شدن خوبی برخوردار است.
جدول ۳. عاملها درصد واریانس خاص, تراکمی و مقادیر ویژه قبل و بعد از چرخش تحلیل عاملی
براساس اطلاعات جدول ۳ با توجه به نتایج تحلیل عاملی دادهها در مجموع دو عامل اهدای
دانش و گردآوری دانش استخراج شد که این دوعامل در مجموع قادر به تبیین ۹ درصد
جدول ۶. ماتریس عاملها و بارهای قبل و بعد از چرخش تحلیل عاملی ابعاد تسهیم دانش
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
با توجه به اطلاعات جدول ۴ تمامی گویهها دارای بار عاملی بیشتر از ۰/۳ و تبیین کننده
جدول ۵. ضرایب مسیر مقادیر تی و مجذور بار عاملی ابعاد تسهیم دانش
جدول ٩. شاخصهای برازندگی تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول ابزار تسهیم دانش
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
با توجه به نتایج شاخصهای برازندگی در الگوی اندازه گیری تحلیل عاملی تأییدی ابزار
تسهیم دانش (جدول شماره ۶) میتوان گفت نسبت خی دو بر درجه آزادی در الگوی
اندازه گیری نیز با توجه به ملاک مدنظر» بیانگر برازش مناسب الگوی مفهومی ابزار با دادههاست.
مقدار شاخص 113/57۸ در الگوی اندازه گیری در دامنه ملاک قابلقبول قرار دارد و این امر نیز
گویای مقدار خطای قابلقبول در تمامی الگوهای اندازه گیری ابزارها است. مقادیر شاخصهای
1 ]0۳ و ۸۳1 در الگوی اندازه گیری نیز با توجه به ملاک مدنظر مطلوب ارزیابی میشود
تحلیل عاملی اکتشافی پرسشنامه ۲۶ سوالی یاد گیری سازمانی نیفه (۲۰۰۱)
با توجه به اطلاعات جدول ۷ نتیجه آزمون 0 با ۰/۸۰۵ برابر است که نشان میدهد
نمونه گیری از کفایت لازم برخوردار است و نتایج آزمون کرویت بارتلت با توجه به سطح
معناداری نشان میدهد دادهها از توانایی عاملی شدن خوبی برخوردار است.
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
جدول ۸ عاملها درصد واریانس خاص؛ تراکمی و مقادیر ویژه قبل و بعد از چرخش تحلیل عاملی
ویژه واربانس , واریانس ویژه | واریانس واربانس
۵ ا مهارتهای فردی | ۴/۱۷ ۴۳۱ ۶۸۳ ۴۸۲ ۴ ۶.۸۳
با توجه به نتایج تحلیل عاملی دادهها در مجموع پنج عامل تفکر سیستمی» یادگیری گروهی»
چشمانداز مشت رکک» الگوهای ذهنی و مهارتهای فردی استخراج شد که این پنج عامل در مجموع
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
جدول ٩. ماتریس عاملها و بارهای قبل و بعد از چرخش تحلیل عاملی ابعاد یادگیری سازمانی
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
جدول ۱۰. ضرایب مسیر مقاد یر تی و مجذور بار عاملی ابعاد یادگیری سازمانی
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
جدول ۱۱. شاخصهای برازندگی تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول ابزار یاد گیری سازمانی
با توجه به نتایج شاخصهای برازندگی در الگوی اندازه گیری تحلیل عاملی تأییدی ابزار
یادگیری سازمانی (جدول شماره ۱۱) میتوان گفت نسبت خی دو بر درجه آزادی در الگوی
اندازه گیری نیز با توجه به ملاک مدنظر بیانگر برازش مناسب الگوی مفهومی ابزار با دادههاست.
مقدار شاخص 13/5۳۸ در آلگری انداز هک در دامنه :هلاک قابل قبول قرار دارد و این امر نیز
گویای مقدار خطای قابلقبول در تمامی الگوهای اندازه گیری ابزازها است. مقادیر شاخصهای
1 0۳1 و ۸0۳7 در الگوی اندازه گیری نیز با توجه به ملاک مدنظر مطلوب ارزیابی میشود
و نشانگر برازش مناسب الگوی آندازه گر ی,است. بنابراین, هیع توآناگفت هر دو پرسشنامه پژوهش
پرسشنامههای پژوهش استاندارد است و در پژوهشهای بسیاری در داخل کشور استفاده شده
و پایایی آنها مورد تأیید قرار گرفته است؛ مثلا پایایی پرسشنامه یادگیری سازمانی را محمودی
(۱۳۹۷)» طاهری گودرزی (۱۳۹۶)» فریدونی و فراهانی (۱۳۹۷)» خراسانی و زمانی منش (۱۳۹۵) با
بهره گیری از روش آلفای کرونباخ به ترتیب: ۰۰/۸۴ ۰/۹۲ ۰/۸۰ و ۰/۸۵ گزارش کردهاند. در این
پژوهش نیز برای تعیین پایایی ابزار پژوهش از روش ؛آلفای کرانباخ استفاده شد؛ لذا پرسشنامهها بر
روی ۳۰ پاسخگو» که به صورت"تصادفی انتخاب شده بودند اجرا و سپس ضرایب پایایی محاسبه
شد و نتایج به شرح جدول شماره ۱۳ به دست آمد.
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
با توجه به نتایج تحلیل ضرایب پایایی آلفای کرانباخ» از آنجا که ضرایب پایایی ابزار
پژوهش در دامنه ۰/۹۲۷ تا ۰/۹۴۵ قرار دارد» میتوان گفت ابزار از ویژگی پایایی مناسب
برای تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم افزارهای آماری 5755 ضریب همبستگی
فرضیه اول پژوهش: ابعاد تسهیم دانش دارای آرابطه کانونی معنیداری با ابعاد یادگیری
جدول ۱۶. ضرایب همبستگی کانونی ابعاد تسهیم دانش و باد گیری سازمانی در توابع دوگانه
تابع | همبستگی کانونی ۱ امقدار ویژه لامبدای ویلکز ۳ 51
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
با توجه به نتایج تحلیل همبستگی کانونی ابعاد تسهیم دانش و یادگیری سازمانی در توابع دو
گانه میتوان گفت مقدار همبستگی کانونی در تابع اول (۰/۴۰۸) و مقدار لامبدای وبلکر!
(۰/۸۰۳) است که این مقدار در سطح آلفای ۰/۰۵ معنادار و بیانگر همبستگی کانونی مثبت و
معنادار ابعاد تسهیم دانش با ابعاد پادگیری سازمانی است. نقدآر هییستگی کنانوین در تابع دوم
(۰/۱۹۲) و مقدار لامبدای ویلکز (۰/۹۶۳) است که این مقدار در سطح آلفای ۰/۰۱ معنادار و
بیانگر همبستگی کانونی مثبت و معنادار ابعاد تسهیم دانش با ابعاد یادگیری سازمانی است. با توجه
به وضعیت همبستگی کانونی در دو تابع» رابطه کانونی بر مبنای تابع اول انتخاب و در ادامه
جدول ۱۵. ضرایب همبستگی کانونی استاندارد» بارهای کانونی و تبیین واریانس ابعاد تسهیم
با توجه به نتایج تحلیل همبستگی کانونی ابعاد تسهیم دانش و یادگیری سازمانی در تابع
معنادار اول میتوان گفت مقادیر بار کانوّنی ابعاد یاد گیریسازمانی در دامنه (۰/۳۹۶) تا
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
(۰/۸۷۶-) قرار دارد و ابعاد یادگیری سازمانی قادر به تببین ۴۱/۵ درصد واریانس متغیر یادگیری
سازمانی است. مقادیر بار کانونی ابعاد تسهیم دانش در دامنه (۰/۳۳۹) تا (۰/۸۹۹-) قرار دارد و
ابعاد تسهیم دانش قادر به تببین ۴۶/۲ درصد وارپانس متغیر تسهیم دانش است. ابعاد یادگیری
سازمانی قادر به تببین ۷/۷ درصد وارپانس متغیر تسهیم دانش, و ابعاد تسهیم دانش قادر به تببین
فرضیه دوم پژوهش: ابعاد تسهیم دانش قادر به پیشبینی یادگیری سازمانی است.
جدول ۱۹. خلاصه الگوی رگرسیونی یادگیری سازمانی براساس ابعاد تسهیم دانش
منبع تغییرات | مجموع مجذورات درجات آزادی | میانگین مجذورات ۳ .58
با توجه به نتایج تحلیل رگرسیون چندمتغیره خطی میتوان گفت ضریب همبستگی چندگانه
(۰/۳۱۳)» ضریب تعیین چندگانه (۰/۰۹۸) او ضریب تعیین اصضلاح شده (۰/۰۹۱) ابعاد تسهیم دانش
با یادگیری سازمانی با عنایت به شاخص ۳ در سطح ۱ معنادار» و بیانگر این است که ابعاد
تسهیم دانش قادر به تبیین معنادار ۰۹/۱/ وارپانش متغیر پادگیری سازمانی است.
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
جدول ۱۷. ضرایب رگرسیونی و نتایج آزمون ] مربوط به متغیرهای پیشبین
با توجه به مقادیر اثر معنادار (بتا) میتوان گفت تنها بعد اهدای دانش دارای اثر مثبت و
معنادار (۰/۳۵۳) بر متغیر پادگیری سازمانی در سطح ۱ است. بعد گردآوری دانش فاقداثر
امروزه سازمانها با توجه به سیر شتابان تغییرات و تحولات محیطی به کارکنان توانمند»
اثربخش و کارامد نیاز دارئل"*قابتواننلترانای پاسخگویی بهاقلازرهای امه را داشته باشند و به
اهداف خود در جهت رشد و توسعه همه جانبه دست یابند. کارایی و اثربخشی سازمانها به کارایی
و اثربخشی کارکنان بستگی دارد و در این راستا تسهیم دانش و ایجاد محیط مناسب یادگیری در
سازمانها از مهمترین عوامل موثر بر عملکرد کار کنانآاست. از بسوی دیگر مدارس به دلیل ماهیت
پیچیده» ظریف و دشوار فعالیتهای آموزشی و پرورشی و تأثیر انکارناپذیر دانش آموختگان آن بر
کیفیت نیروی انسانی دیگر سازمانها از اهمیت قابل توجهی در سطح هر جامعهای برخوردارند. با
توجه به ماهیت وظایف سازمانی برای عرضه خدمات علمی و آموزشی موثره تسهیم دانش و
یادگیری سازمانی بین معلمان مدارس دازای ضروروت و اهمیت مضاعف, و بررسی این متغیرها
بین معلمان از ارزش علمی بسیاری برخوردار است. در این راستا پژوهش با هدف بررسی رابطه
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
نتایج پژوهش نشان داد همبستگی کانونی مثبت و معناداری بین ابعاد تسهیم دانش و ابعاد
یادگیری سازمانی وجود دارد. مقادیر بار کانونی ابعاد یادگیری سازمانی در دامنه (۰/۳۹۶) تا
(۰/۸۷۶) به دست آمد. ابعاد یادگیری سازمانی توان تبیین ۴۱/۵ درصد واریانس متغیر یادگیری
سازمانی را دارد. مقادیر بار کانونی ابعاد تسهیم دانش در دامنه (۰/۳۳۹) تا (۰/۸۹۹-) تعیین شد.
ابعاد تسهیم دانش توان تبیین ۴۶/۲ درصد واریانس متغیر تسهیم دانش را دارد. ابعاد پادگیری
سازمانی قادر به تبیین ۷/۷ درصد واریانس متغیر تسهیم دانش و ابعاد تسهیم دانش قادر به تبیین
۹ درصد واریانس متغیر یادگیری سازمانی بود. همچنین با توجه به مقادیر اثر معنادار (ضرایب
رگرسیونی استاندارد شده)» بعد اهدای دانش دارای اثر مثبت و معنادار (۰/۳۵۳) بر متغیر یادگیری
سازمانی در سطح ۱ بود. بعد گردآوری دانش فاقداثر رگرسیونی معنادار بر یادگیری سازمانی
بود. نتایج پژوهش درباره رابطه تسهیم دانش با یادگیری سازمانی با نتایج مطالعات محمودی
(۱۳۹۷)» رحیمی و همکاران (۱۳۹۶)» محمدیمقدم و همکاران (۱۳۹۵)» کشاورزی و همکاران
(۱۳۹۴)» پوراسدی» و معدنی (۱۳۹۴)» نیسی و نمکی (۱۳۸۹)» هائو و همکاران (۲۰۱۳)» هسین و
لیائو (۲۰۱۲)» یانگ (۲۰۰۷) همخوانی:دازد؛ مثلا نیسی و نعکی:(۱۳۸۹) دریافتند که تسهیم دانش
بر یادگیری سازمانی تأثیری«هثت دازد. یانگ و همکاران۲۰۰۷(7)آنتیجه گرفتند که تشویق
رفتارهای تسهیم دانش در سازمان باعث «انتقال آسان"دانش"*افزاد میشود و بهبود یادگیری و
در تبیین یافتههای پژوهش میتوان به این نکته اشاره کرد که نظام مدیریت دانش از طریق
بهبود توانایی در جمع آوری» سازماندهی و بویژه تسهیم و به اشتراک گذاری دانش و اطلاعات»
پادگیری سازمانی را تقویت. میکند. در این میان تسهیم دانش ستون فقرّات یادگیری سازمانی
است. تام و گرای (۲۰۱۶) در این زمینه» تسهیم دانش را برای یادگیری در محیط کار یکی از
عوامل موثر در اثربخشی یادگیری سازمانی تلقی می کنند. خو و همکاران (۲۰۱۰) نیز معتقدند که
تسهیم دانش» بخش جداییناپذیر فعالیتهای یادگیری سازمانی آست که به درک بهتر نیازهای
محیط و فعالیتهای نو آورانه منجر میشود (به نقل از کشاورزی و همکاران» ۱۳۹۴). منظور از
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
یادگیری سازمانی» بهبود کارایی سازمان از طریق به کارگیری مهارتهای گسترده کارکنان و از
طریق ایجاد و توسعه مهارت فردی» ایجاد الگوهای ذهنی جدید و کارا تدوین و تبیین چشمانداز
مشترکک کارکنان سازمان» بهبود یادگیری گروهی و کار گروهی و ایجاد تفکر سیستمی بین
کار کنان سازمان است؛ بنابراین به منظور افزایش یادگیری سازمانی» سامانه مدیریت دانش باید به
انتشار دانش بپردازد و زمینه مناسب تسهیم دانش را بین کارکنان سازمان فراهم آورد؛ چرا که
تسهیم دانش» نقش مهم و تأثیرگذاری در بهبود اثربخشی و کارایی گروههای کاری و موفقیت
ساقماق, دارد آ(رانکه و زانگ ۸ ۲ سازمانها بدون تسهیم موثر دانش» ممکن است دانش»
مهارتها و تواناییهای حیاتی نیروی انسانی خود را برای کار پیچیده و نوآوری به کار نگيرند
(زانگ و همکاران"» ۲۰۱۳). بنابر آنچه گذشت. میتوان به تأثیر و ارتباط چشمگیر مولفههای
تسهیم دانش با مولفههای پادگیری سازمانی اذعان کرد که اين مهم در سازمانهای دانشگری
همچون آموزش و پرورش و جامعه معلمان نمود بیشتری دارد. این پژوهش نیز همچون هر
پژوهش دیگری» محدودیتهایی داشت» از جمله اینکه دادههای پژوهش با استفاده از پرسشنامه و به
صورت خوداظهاری گردآوری شده.است"و دیگر این" که:جامعه آماری پژوهش به یک ناحیه
آموزشی شهر همدان محدودپوده است و از این نظر باید دز تعمیم آنتایج به سازمانهای دیگر
احتیاط کرد. در ادامه پیشنهادهایی برای بهبود تسهیم دانش و باهگیری سازمانی ارائه میشود:
- در نظام ارزیابی از عملکرد معلمان برای داشتن روخیه تسهیم دانش بین همکاران و به
اشتراک گذاری دانش و تجربیات معلمان امتیّازاتمناشبی درانظر گرفته شود.
- برای ایجاد زمینه مناسب تسهیم دانش بین معلمان به مدیران توصیه میشود حس همکاری
و پادگیری از همدیگر را در مدرسه تشویق کنند و معلمان را برای مشارکت در کارهای گروهی»
مشارکت در جلسات توجیهی» شرکت در کارهای گروهی و ایجاد گروههای آموزشی ترغیب
- به مدیران مدارس پيشنهاد میشود در برخورد با معلمان و دیگر کارکنان مدرسه به
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
دیدگاهها» نظریات» احساسات و عواطف آنها احترام گذاشته شود تا از این طریق جرأت و
جسارت اظهار نظر و پيشنهاد بین کارکنان مدرسه تقویت شود.
- در نظام ارتقا و انتصاب برای اقدامات یاد گیری خودراهبر و داشتن روحیه اشتراک مساعی
و تسهیم دانش و تجربیات معلمان امتیازی در نظر گرفته شود.
- مدیران آموزش و پرورش در جهت استقرار فرهنگ تسهیم دانش در سطوح مختلف
مدیریتی و از همه مهمتر در سطح مدرسه» زمینه بهبود دیون سازمانی را فراهم کنند.
پوراسدی» محمد؛ معدنی» جواد (۱۳۹۶). ارائه الگوی بررسی رابطه یادگیری سازمانی با تسهیم دانش و
عملکرد نوآوری. مطالعات مذیریت انتظامی. ش ۱۰ (۶2): ص 1۲۹1-۹۶۷
تورانی» حیدر؛ صادقی, زینب؛ نامدارحاجیآفا سیدمهدی: (۱۳۹۷). اتأثیر ایادگیری سازمانی بر مدیریت
جانشینپروری با نقش میانجیگری تعهد سازمانی. مدیریت منابع در نیروی انتظامی. ش ٩ (۳): ص
حسنپور» اکبر؛ سجاد» عاطفه (۱۳۹۷). طراحی «ابزار ارزیابی رفتار تسهیم دانش کارکنان. مطالعات رفتار
حاجیان, الناز؛ سردار سهیلا (۱۳۹۹). ارائه الگویی"برای سنجش عوامّل انگیزشی درونی و بیرونی موثر در تمایل
کارکنان به تسهیم دانش. فصلنامه پژوهشگاه علوم و فنّاوری اطلاعات ایران. ش ۳۲ (۶): ص
حسنی» سیدیعقوب؛ چلیسریل, نیا (۱۳۹۲). تأثیر هوش سازمانی بر یادگیری در سازمان. مطالعات مدیریت
دادخواه سپیده؛ عاصمی, عاظفه؛ عابی* مظملزضا؛«مشهدای *فرشقه: (۱۳۹۷).ارزیابی میزان زیرساختهای
مدیریت دانش در شرکت پالایش نفت اصفهان. مدیریت راهبردی دانش سازمانی. شر
رحیمی» ابراهیم؛ عباسیرستمی» نجیبه؛ صفریشاد. فرانک؛ نوروزی, مهدی (۱۳۹1). اثر میانجیگری یادگیری
سازمانی در رابطه بین مدیریت دانش با توانمندسازی کارکنان. رسالت مدیریت دولتی. ش ۸ (۲۸): ص
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
رضاییپوربیاره» بهروز (۱۳۹۹). رابطه مدیریت دانش و یادگیری سازمانی با خلاقیت مدیران متوسطه آموزش
و پرورش شهر یاسوج. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد» واحد مرودشت.
طاهری گودرزی» حجت (۱۳۹۹). تأثیر هوش سازمانی بر یادگیری سازمانی با توجه به نقش تعدیلکننده خود
فیلسوفیان, مریم؛ اخوان, پیمان (۱۳۹۹). بررسی تأثیر رفتار تسهیم دانش بر عملکرد سازمانی. فصلنامه پژوهشگاه
علوم و فناوری اطلاعات ایران. ش ۳۲ (۳): ص ۷۱۳-۷۳۰
کریمی» جواد؛ عباسی, همایون (۱۳۹۹). تبیین رابطه یادگیری سازمانی و مدیریت دانش با تفکر استراتژیک در
کارشناسان وزارت ورزش و جوانان. مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش. ش ۶ (۱۶): ص ۲۱-۲۸
کشاورزی, علیحسین؛ صفری,» سعید؛ حمیدیراد» جواد (۱۳۹۶). بررسی تأثیر تسهیم دانش بر یادگیری.
نوآوری و عملکرد سازمانی. چشمانداز مدیریت دولتی. ش ۲۳: ص ۱۰۳-۱۲۸
محمدیمقدم, یوسف؛ ولیاصل» جواد؛ عابدی, معصومه (۱۳۹۵). بررسی تأثیر تسهیم دانش بر فرایند یادگیری
سازمانی با تأکید بر فناوری و تعامل اجتماعی. مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت. ش ۷ (۲۸): ص
محمودی؛ عمر (۱۳۹۷). معادلات سالقتازی سرمایهاجتماعی«او" باد گیری"لارّمانی با به کارگیری مدیریت
دانش و هوش عاطفی در اداره شهرواری, مطالعات دانششناسی. ش 8 (۱۹): ص 4۷۸۱
میرکمالی» سیدمحمد؛ ایزدیان» زینب؛ مصدق» هادی (۱۳۹۰). بررسی وضعیت مدیریت دانش در شرکتهای دانش
بنیان مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان. فصلنامه پارکها و مراکز رشد. ش ۷ (۲۸): ص ۲-۹
هادیزادهمقدم, اکرم؛ قلیچلی» بهروز؛ محبی, پروین (۱۳۹۳). بررشی رابطه بین تسهیم دانش و نوآوری در
سازمانهای خدمات مالی: بانک رفاه کارگران. پژوهشهای مدیریت در ایران. ش ۱۷ (۱): ص ۲۰۱-۲۲۰
نیسی» عبدالحسین؛ نمکی. ارسلان (۱۳۸۹). بررسی رابطه نشر دانش و سطوح یادگیری سازمانی بین کارکنان
دانشگاه شهید چمران آهواز. علوم تربیتی شن ۹ (۳وه): ۱۷۱۱۹۲
نکوییمقدم» محمود؛ بهشتیفر» ملیکه (۱۳۹۱). سازمانهای یادگیرنده. تهران: وزارت بهداشت. درمان و آموزش
وظیقهدوست» حسین؛ عبدلی, مریم؛ لازادهاردکلی زهرا (۱۳۹۱). پشتیبانی فرهنگ سازمانی در تقویت تسهیم
دانش براساس روند آینده. پژوهشهای مدیریت. ش ۹۹: ص ۳۷-۵۰
تحلیل رابطه کانونی تسهیم دانش با یاد گیری سازمانی (نمونه پژوهش: مدارس ناحیه دو شهر همدان)
5 ۳10۳۳۶ .(2017) ما م3۵ 200 ۳۰ منشا :بل وقطقط0 بش۸ صاصق نیک ,ق3260 :2 مصعطاح
5 عوعصنط) که کدی دوعص گم هداد عو لام وصنص از
بل ,50۳086۲ .(521-530 00۰) و نف6 3 اس 0 0 00۵۳۵۵۵ 1۵۳۳۵0۵
40 100۷۵0۳ ونانانطدمی مصنصمع1 آمدمناممنصهع 0 .(2016) 36 بط مصطهز۵ ۷۷ ۸ و ,60565
6 م3005 .(52/85) کععم 6016۳ 0م2ن-ص نع فص القصد صز وهی تععصقص 06
0 کط 020 مدز نز ۶و کاعگاه 6ط1 .(2013) .ی .لا ملگ 8 ول ب6عآ ومظ تفگ ریگ لا و1188
عصخقحاد عو لاملا خنمنامه هه مها دععرومامهه ۵۵ لقانمی هنود
5 ۳۵2866۲ 10۳1۵086 .(2010) .۷ بصعت وصقطح 2 7 ,1۳۳۵08 ۷۷6۵ 6۰ مصعط6 0عل
3021 (۵ 1366۳۵05 ,ت5۳ هصق عاقفصئل لمدمخاممنصمونه کم غامد عط ص130
0۳820220021 هه دع5 و8۳0 ,۳۵16۲5 امدعصععد 3/30 عع0م1 مگ .(2003) .ظ منط) بقل ععا
1 0 700۵ 20و1۹ امه فصه معز عناهع ماه هه نعوع1 مگ
۳۵0665 تقد 1006 م م0 لمدونهمنصموه که ک2م ۳ .(2018) 36۰ ماعتصف رک .34 ,هاناد/2
هدوز وصه خصعص نصصصه عمنص1 موم فعاود و۵ نصمناگتدناهد دامز کععومامه
3/۵ هصنصوع.] آمدمنهنصدع0۳ کم کاعبعا دمص .(2001) عحهطعع0 عصعنط ,260۲6
بازانا عنع۸20) هدن نوه- و310 عغ م1۳۵0 صوناهمن نع کعنانوهجنصتآ وص۸ دعوعلامع
۲۴۵۵/۳ ۳0://۷۷/۷۰۵۹۲۵ط قاتا [عصناصم] کعکعع و2 وتو ۸ رعزم 2 10۳066۲
40 وعنانانطاهم02 6۲ 0ع2 ۰3/30 101۵086 (2016) ٩ ,فناصهو8 ۵ وچ مفق] مس وط282
8 156 ننوط00 ۵۶ بو ما۸ 1۳۵500۳ هه کوحمط هز ععصفص ۳۳ نمدمناهمنصدع0
184-3 ,(23)3 خطع 3/0286 عدی م2۳ وصد 10086 مصکل دمناقعنصمع 0۳ عصنصدعآ ۵1 ۳۵1۶
40 ع01306ععع3 و۵108 مادص ۵۴ اعومصهذ 156 .(2016) 7 مفصفاامک ۸ بل .2 212100
مرنطاعدوها۲۵ +عصماعنن عنصماعله عطا کم دحعصناگنه عطا ده انامه کععرومامه
6210۳ هداد عع100 ما کاکناصعن5 ماک ا۵طا ۳۵0۳۹ .(2018) سا .7 ,6۵00200 ۵ ول ولعه8
اننامطط وصه انامه صععمعط کمع اند نععن نم حلق۳656 ععصعنی عکنا وصه علاط
و م0۶ ۵00۳طعط فص صمناصعاصز عصنفخط ,(2010) مططمعل ,ع ۷۷506 ,قآ واقطلرع8
00.285-0 310.2 ۷۵1.14 31302866 10086 مک اه افص سوت و هساک
6 500 0۳820122000 ۵۳ ووع غاد بونانود صعع6ط دمنطعصونهاعج .(2008) .8 ناگ
6 تعلن علنا امدمنامکنصدوه عط وصه وصنصهعز لمدمنمعنصدع0۳ 2016(۰) .0 وزوقتی فصه .5 م1
8 آگعه [۵ 70 ۳۵۳۵06۵۵ .52/85 صز منطکصوخج۳۵1 3160 ععاص صح و کاوعمعد تمصع گنل
آهنه5 ۵۶ م30 ص006 وداک عععا مگ ۵۳ عز م۸ عسههانا ۸ «ر2017) هصعط7 عصناعد 1
,163۳8 کنامتاص۳م بعقان سدع .(2016) 34 متعوطازع13 ۵ متا مصزف8۳۵0۵-۷۳۵ ۷۵۳5
-123 ,(48)3 مقصنصنه1۳ امن عصص0) فصه اهنآ اعزعمامممحطخصه عصنصع1 تمدمناممنصدهجه
6۰ 1 200 00۷۵00 عصهداد عع 0۳۱۵ .(2012) .٩ ,۷۷۵۵8 ۵00 و2 ,۷۸/358
نشریه علمی مدیریت راهبردی دانش سازمانی» سال دوم» شماره غ بهار ۱۳۹۸
مزع 160010 .ددع0۳ صه صز هصخهناک عع0 1010 .(2008) 1.01۰ ,۷۷ 00 سا.ق1 و۷۵08
8 0 آما و6006 عنصواعاه ۵۶4 عهمصز 15۵ .(2016) بل با محاممنهنها3 ه .ظ معفعجج72
۰ ,59 ,86132010۲ 1۳۵۵۵۵ صذ معا م0 بعاممعم که کم حمطعط آهاصعصطد وا هه عط 00
بوازازطنعز عصخهده عع1۵ ما 4و الط .(2013) .7 منامط7 2 .0 .8 ,ق0اطق2 06 م2 ,قصقط7
3 م,(29)2 ,863010۲ فص صز کمعا م۲ نامع ناکه صز معساصصه
|
پژوهش با هدف بررسی رابطه کانونی تسهیم دانش با یادگیری سازمانی در جامعه آماری معلمان مدارس ناحیه دو شهر همدان انجام شد که از این جامعه با روش نمونه گیری تصادفی ساده و بر مبنای جدول مورگان نمونه ای به حجم 274 نفر انتخاب گردید. روش پژوهش کمی، توصیفی و از نوع مطالعات همبستگی و ابزار پژوهش نیز پرسشنامه تسهیم دانش واندن هوف و وان وینن (2004)، یادگیری سازمانی نیفه (2001) است. برای تعیین روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات از شیوه های تحلیل عاملی تأییدی و آلفای کرانباخ استفاده شده، ضرایب پایایی پرسشنامه تسهیم دانش، 945/0 و برای یادگیری سازمانی، 927/0 به دست آمده؛ هم چنین با توجه به نتایج تحلیل عاملی تأییدی، ابزارهای پژوهش از برازش مناسب و قابل قبول (روایی سازه) برخوردار است. برای تحلیل داده ها از همبستگی کانونی و رگرسیون خطی چندگانه با استفاده از نرم افزار SPSS 25 استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که مقادیر بار کانونی ابعاد یادگیری سازمانی در دامنه (396/0-) تا (876/0-) قرار دارد؛ ابعاد یادگیری سازمانی قادر به تببین 5/41 درصد واریانس متغیر یادگیری سازمانی است. مقادیر بار کانونی ابعاد تسهیم دانش در دامنه (339/0-) تا (899/0-) قرار داشت. ابعاد تسهیم دانش قادر به تببین 2/46 درصد واریانس متغیر تسهیم دانش است. ابعاد یادگیری سازمانی قادر به تببین 7/7 درصد واریانس متغیر تسهیم دانش، و ابعاد تسهیم دانش قادر به تببین 9/6 درصد واریانس متغیر یادگیری سازمانی است. هم چنین با توجه به مقادیر اثر معنادار می توان گفت تنها بعد اهدای دانش دارای اثر مثبت و معنادار (353/0) بر متغیر یادگیری سازمانی در سطح 01/0 است. بعد گردآوری دانش فاقد اثر رگرسیونی معنادار بر یادگیری سازمانی است.
|
12,129 |
518640
|
با توجه به اینکه پژوهش
حاضر در زمان پاندمی بیماری کرونا انجام گرفته است تعداد گردشگران کمتری در دو هتل بوتیک
اقامت داشته اند و احتمال می رود که این برداشت گردشگران با توجه به شرایط کرونایی» صورت
گرفته و شاید میزان آشنایی شان با مسائل اقتصادی و زیست محیطی هتل بوتیک ها به حد کافی
آدرس: استادیار گروه برنامه ریزی گردشگری,» دانشکده ایمیل: +1.ع2.ع 11671018
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
: ۵). از طرفی شهرها تصویر تفکر نوع زندگی و
چنان جذابیتی را به دست آورده اند» که هر ساله
هستند( حاتمی نژاد و شریفی ۱۳۹۴ : ۲)۶۲. یکی از
ب) . حمل نقل» رستوران» غذا و نوشابه و ...
زیرساخت ها در شهرها به وجود می آیند» از این رو
برای اقامت در هتل های گران قیمت از سوی دیگر
روزافزونی برای انواع مختلفی از هتل ها (به غیر از
هتل های لوکس 9 گران قیمت) به وجود آمده است؛
مانند: هتل های بوم گردی؛ اکولوز ها هتل های سبز
معماری و طراحی منحصر به فردی دارند که غالبا بر
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
تجربه می کنند. با توجه به اینکه این ظرفیت ها در
نقاط مختلف کشور ایران» به حد کافی وجود دارد و
این پتانسیل در مناطق ۱۱ و ۱۳ تهران» مورد توجه
قرار گیرد و تاثیری که این نوع هتل ها می توانند بر
مطرح می شود که هتل بوتیک های حنا و نظامیه
منحصر به فرد است, که با ارائه خدمات متفاوت از
هتل بوتیک ها به دلیل معماری خاص و سبک هنری
نوع از هتل ها بخشی از یک زنجیره نیستند و
خدمات منحصر به فرد و جالبی را فراهم می آورند.
۵) پس از آن ها سومین هتل بوتیک توسط دو
شد. هتلی که صضنعت هتلداری را تغییر داد و مفهوم
به تخت خواب و صبحانه است. از طرفی برای هتل
های آن است که میتواند آن را تعریف کند. ظهور و
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
کاظمی هفت علت را ذکر کرده اند که سبب می
از نظر مکان قرار گیری» هتل بوتیک ها را می توان
به دو دسته تقسیم کرد الف). هتل بوتیک هایی که
به دلیل ویژگی های شهری» که اینگونه هتل ها درآن
هتل بوتیک ها حدود ۱۰ سال است که در سطح
جهان فعالیت می کنند اما در آیران از سال ۱۳۹۷
جلب شد و هم اکنون از این ظرفیت برای تبدیل
ایران و وجود تعداد زیادی از بناها و ساختمان های
قدیمی» که بارکلی تاریخ و سنت را به دوش می
کشند., باعث شده تا هتل بوتیک هایی که در کشور
که این هویت در جهان مطرح شود. قطعا چیزی به
نی کمجود این تفکر ذر آیرآن را اقبات می کند,
۴). از آن جایی که کشور های در حال توسعه به
به عنوان یکی از مهم ترین اجزای گردشگری به شمار
رفته و با تمرکز بر مقاصد شهری» یکی از رو به رشد
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق» گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
جاذبه های شهری و يا دیدار اقوام و دوستان در شهر
و یا ترکیبی از هر دو انگیزه است. با این همه به نظر
جاذبه ها و یا اقوام و دوستان» رفتن به شهرهای
کوچک» روستاها و ییلاق اطراف و یا پیرامون آن شهر
اصلی نیز می باشد. برخی از محققین این نوع از
به لحاظ تمرکز جمعیت در آن ها و فشار ها و
خستگی های ناشی از کار» تلاش و فعالیت, به عنوان
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
و صلح بین جوامع و افراد می شود(کومار» ۲۰۱۷ :
در جدول شماره ا مهم ترین منابع داخلی و خارجی
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
جدول ۱ پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی مرتبط با هتل بوتیک ها و توسعه گردشگری شهری
رحمتی و شناسایی پیشران های کلیدی , سرعین تاثیرگزارند. که زیبا سازی» توزیع مناسب امکانات,
پاشازاده ۱ گردشگری شهر سرعین ۶۴۲ *"رسانه هاخدماتدرمای"واتتوع بخشی بالاترین رتبه ها را
حسام و بررسی وضعیت پراکنش هتل به دلیل تنوع سلایق وبنیه مالیگردشگران شهر ها به انواع 5
مومن های شهری در ایران هتل ها بر حسب درجات مختلف نیاز دارند.
تازیکه و | متل بوتیک جاذبه گردشگر ساریل ات پر مه اسب برای زود وت | رد۱۳
7 ها کسادی بازاز هتل ها و رونق اقتصاد گردشگری هستند.
و ۹ اهبردهای منطقه به راهبردهای تدافعی نزدیک است و
جهانیان و 8 مسئولین باید سعی کنند با شناخت نقاط ضعف تاثیر
همکاران تهدیدات را کاهش يا حذف نموده و به سمت این راهبردها
معماری پایدار در طراحی هتل , سیر ماکن وی م تل:هایی با طراحی پایدار در کنار
" دیگر عوامل در نزدیکی جاذبه های گردشگری مهمترین راهبرد
در توسعه بوم گردشگری پایدار بندرکیاشهر میباشد و احداث ۰ ۱۳۹۴
باز زنده سازی خانه های تاریخی و تغییر کاربری به هتل
بوتیک به عنوان یک راهبرد حفاظتی برای این اماکن تاریخی ۱ ۱۳۹۷
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و ۱۹۶
فغفوریان تیک صخرهای کندوان تأثیر اقتصادی آن بر ث ۱۳۹۱
فغفوریان اقتصادی شهرها, نمونه موردی: بوتی ای کندو داوس ات ی ان بر شهر
همه مشتریان بر این نظر توافق داشتند که هتل بوتیک
ایرینی ارزش مهمان نوازی در هتل هميشه با هدف ایجاد صمیمیت و گرمی ارزش مهماننوازی . |پرپ
آنجلو پولو های بوتیک خوب را در زمینههای مختلف ترویج میکند البته موارد منفی
نیز وجود داشت که در خصوص آن ها توصیه هایی ارائه شد.
احیای ساختمان قدیمی یای مجدد ان های قدیمی به عنوان هتل بوتی 7
۹ ام ۹ اضافه کردن امکانات عمومی برنامهریزیشده همچون کافی
راهمایانتی کرتانیگا در جاکارتا به عنوان 5 : ۳
یک هکل یتیگ شاپ می تواند علاوه بر حفظ میراث قدیمی» در رشد و توسعه
آراقه خذماث غالی شخصی ,و ذر غین ال استفاده از میراث
لی و لام مهمان نوازی اصیل در یک فرهنگی غنی و اصیل که هتل از نظر معماری و طراحی ارائه دای
هتل بوتیک محلی می دهد. میتواند تجربه لوکس و مقرون به صرفه را برای
۶ بوتیک با سیستم مدیریت ** " گواهی پایدار یاادارای سیستم مدیریت زیست محیطی تاثیر
5 دستیابی به مزیت رقاین باشد و هتل بوتیک ها با اعمال
هتلهای بوتیک سبز بازاریابی و ۱ ری : را ۳۰۱۹
مالچوا ارا, اقتصاد ا شیوه های مدیریت سبر علاوه بر صرفه جویی, به منافع
ویژگیها و توانمندیهای هر مقصد تعیین می کند که چه
سبک از هتل بوتیک در نا احداث |< | کند
دال آجنول هتل بوتیگ, یادداشت ما ۱۱۱ اسبک از هت بوتیک در ناحیه مقصد احداث و روا پید ۳۸
رو ۱ در واقع هتل بوتیک ها در مقاصد مختلف با استفاده از
اطلاعات و داده ها از روش های اسنادی و میدانی
منطقه ۱۲ و ساکنان محله شیخ هادی در منطقه ۱۱
ب). مدیران و پرسنل دو هتل بوتیک حنا و نظامیه
منبع: بررسی مقالات و پیشینه مرتبط با موضوع توسط نگارندگان
و ج). گردشگرانی که تجربه اقامت و یا بازدید از این
که جمعا با استفاده از جدول مورگان؛ ۰ نفر حجم
جامعه آماری مدیران و پرسنل دو هتل بوتیک نیز به
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
و بقیه سوال ها شامل: ۴۴ سوال جامعه محلی, ۴۷
سوال مدیران و پرسنل هتل بوتیک ها و ۲۳۹ سوال
به طور کلی در این پژوهش سه فرضیه به شرح
زیر مطرح شده» که در بخش یافته ها مورد بررسی
فرضیه ۱). هتل بوتیک های حنا و نظامیه در بعد
های سه گروه جامعه آماری شامل متغیر ها و گویه
هایی که هزکذام از متغیر ها را می سنجد» به تفکیک
جدول ۲ نتایج پایایی پرسشنامه ها با استفاده از آلفای کرونباخ
جدول ۳ متغیر ها و گویه های مورد بررسی در آهر سه پرسشنامه
رضایت ساکنان» توسعه فرهنگی محله؛ رواج نوگرایی و الگو های غیر بومی» تغییر ساختار محله, افزایش
رفتارهای غیر اخلاقی, رعایت احترام متقابل جامعه محلی و گردشگران افزایش ناهنجاری و بی توجهی به
افزانت هویت ملی» افزایش دزدی و سرقت, افزایش مشارکت مردم محلی» رواج فعالیت های بومی و سنتی»
اجتماعی بهبود روابط بین مردم محلی_ گردشگران و پرسنل هتل بوتیک, افزایش پوشش نامتعارف و مدگرایی,
9 ارتقا امنیت افزایش فعالیتهای فرهنگی_ اجتماعی,» بهبود امکانات رفاهی و خدمات عمومی؛ رونق
فرهنگی بازدید و حفاظت از آثار تاریخی» احیای سنت ها و آداب و رسوم» افتخار مردم محلی به هویت تاریخی
محله » استقبال مردم محلی » رواج استفاده از پوشاک سنتی و تاریخی, استقبال گردشگران از
اثرات افزایش درآمد جامعه محلی» ایجاد شغل های جدید. رونق کسب و کارها و کمک به بهبود اقتصادی
اقتصادی محله, خلاقیت و نوآوری در کسب و کار ها افزایش قیمت ها جذب سرمایهگذاریهای جدید؛ تامین
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰ 1 20 08ن00ا2 عنسا0 1 ۵1 م10
کالا و تولیدات هتل بوتیک از منابع محلی؛ افزایش فرصت اشتغال زنان» تنوع بخشی به اقتصاد محلی:
افزایش درآمدهای مالیاتی برای دولت, افزایش مشاغل غیررسمی همچون دستفروشی, برگزاری تورهای
جدید. نشت درآمد. انتخاب دوباره هتل بوتیک در سفرهای بعدی, معرفی هتل بوتیک توسط گردشگر
پارکها 9 فضاهای اجتماعی؛ ایجاد سروصدا در محله, توجه به منظر 9 زیباسازی محله؛ مدیریت
اثرات پسماند و زباله» توجه به لایروبی کانال های فاضلاب و جویها کاهش زیبایی و اصالت بافت تاریخی و
زیست سنتی محله» تراکمجمعیت, آگاهی های زیست محیطی, استفاده از انرژی های تجدیدپذیر» رعایت
محیطی مصرف بهینه انرژی» تغییر کاربری خانه های مخروبه اطراف هتل به فعالیتی مرتبط با گردشگری, دفع
زبالههای هتل بوتیک به روش تفکیک» بررسی کیفیت مواد غذایی هتل بوتیک توسط کارشناس» مقاوم
منطقه ۱۲ تهران است» که در منابع قرون ۶ و ۷
رسیده و بیش از این میزان» آثار دارای ارزش تاریخی
یکی از محلات قدیمی که در منطقه ۱۲ تهران قرار
وااز طرفی به علت احتمال نوسازی که بنا را تهدید
توت اند 0 < هتل بوتیک نظامیه زره بلج لک
شکل ۱ نقشه موقعیت جغرافیایی هتل بوتیک نظامیه محله بهارستان واقع در منطقه ۱۲
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
۴ به ثبت آثار ملی رسید. بنای این عمارت» پس
از مرمت در شهریور ۱۳۹۸ به هتل بوتیک تبدیل و
گرفت منطقه ۱۱ کلان شهر تهران است که به علت
موزه و کلیسا در این منطقه همگی نشان از اهمیت
ّ دوزه ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱, صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
شهرت دارد. به این صورت که در برابر هر پنجره»
پنجره دیگری و در برابر هر درب» درب مشابه دیگری
دو کوچه لولاگر در سال ۱۳۹۵ آغاز شد. خانه پلاک
دو این کوچه» که تاریخ ۹۰ ساله اش را در خود نمایان
دارد در سال ۱۳۹۷ به هتل بوتیک حنا تبدیل و
شکل ۲ نقشه موقعیت جغرافیایی هتل بوتیک حنا محله شیخ هادی واقع در منطقه ۱۲ تهران تهران
11061 80۵6 (ع/ون 316220 ۶و عاز ۷ آهنمزاژه 1۵6 1
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
از جمله دلایلی که موجب شد هتل بوتیک های حنا
سشوچه: 0 آین کل بوتیگ ها بر چهت جفاظیت: و
صیانت از مکان هایی تاریخی که به ثبت ملی رسیده
اند» مورد بازسازی قرار گرفته و به هتل بوتیک تغییر
کاربری دادهاند که این امر یگی از مواردی است که
میتواند نقش این هتل بوتیک ها را در بعد اجتماعی
بوتیک است که در دو محله بسیار قدیمی و تاریخی
انیت "تا قاری که این هل بوتیگ هاامی اتوانید از
یافته های پژوهش در دو بخش تنظیم شده اند در
دو هتل بوتیک حنا و نظامیه, ۴۶/۲۹ درصد را مرد و
مربوط به پاسخگویانی است که بین ۲۵ تا ۳۵ سال,
و با استفاده از آزمون کای دو و آزمون کروسکال
تحقیق می پردازیم. با توجه به اینکه در نرم افزار
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
01 220 86 ص210 جدک 10 ۵۶ هس10 دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
جدول ۴ رتبه ها و میانگین رتبه ها برای سه عامل مورد نظر از دیدگاه جامعه های آماری پژوهش
مدیران و پرسنل دو هتل گردشگران جانعه ,مطلی قامل ها
۳۹/۲۹ ۱۴ ۷۲۳/۸ ۳۰ ۴۳۳۹/۸۸ ۳۸۰ رت هد عی ٩(
۱۹/۵۴ ۱۴ ۳۳/۰۷ ۳۰ ۷۱۰۹/۲ ۳۸۰ اثرات اقتصادی (گروه ۲)
۱۹/۶۸ ۱۴ ۴۷/۴۵ ۳۰ ۴۹/۰ ۳/۸۰ اثرات زیست محیعی (گروه
در جدول ۵» رتبه ها و میانگین رتبه ها را برای
جدول ۵ جدول آماره های آزمون کروسکال والیس از نظر سه گروه جامعه آماری پژوهش
مدیران و پرسنل دو هتل بوتیک , گردشگران یشان آماره های آزمون
بر ۱۱ آضا */ فقو هر | اس ۱ ز
در جدول ۶ با توجه به مقدار معنی داری آزمون یعنی بین عامل ها اختلاف معنی داری وجود ندارد 9
کروسکال والیس از نظر جامعه محلی و گردشگران» دو هتل بوتیک حنا و نظامیه تاثیر یکسانی بر عامل
که برابر با ۰/۰۰ و کمتر از ۰/۰۵ * 2 می باشد فرض ها دارند.
نظامیه تاثیر یکسانی بر سه عامل ثدارند. اما از تظر اختلافی بین عامل ها وجود ندارد :و7
مدیران و پرسنل این دو هتل بوتیک, با توجه به اختلاف بین عامل ها وجود دارد :77
مقدار معنی داری آزمون؛ که برابر با ۰.۵۲ 9 بیشتر
از ۶۰/۰۵ 2 می باشد. فرض صفر پذیرفته می شود؛
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق» گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و 0
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
هر سه گروه جامعه آماری» با توجه به مقدار سطح
۰.۰ 9 کمتر از مقدار ۵ > 2 می باشد. فرض صفر
رد می شود و می پذیریم که بین نقش هتل بوتیک
یج سبل درجه یج یج ۱ پشط اه ۹ ۱ نم ۱ یماح درچه ی
بررسی معنی: ۱ -. مقدار بررسی قعنی 7 مقدار بررسی معنی مقدار
فرضیه . داری فرضیه , داری ۱ از فرضیه . داری
تایید ۸ ۱۳۹۲ تایید ۷ ۱۷۵۸ تایید ۶ ۲ ۱۸۴۱۰۳۶ را
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
با توجه به جدول ۸» از نظر جامعه محلی و
۰ و کمتر از مقدار ۰/۰۵< 2 می باشد. فرض صفر
را رد کرده و می پذیریم که بین نقش هتل بوتیک
شهری رابطه وجود دارد و در واقع می توان گفت
از مقدار ۰/۰۵ 2 می باشد فرض صفر را تایید کرده
و می پذیریم که بین نقش هتل بوتیک های حنا و
رابطه وجود ندارد و در واقع می توان گفت متغیر
فرضیه ۳). هتل بوتیک های حنا و نظامیه در بعد
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
بر طبق جدول ٩ از نظر جامعه محلی و مدیران
و پرسنل دو هتل بوتیک, با توجه به مقدار سطح
۰ و کمتر از مقدار ۰/۰۵* 2» می باشد. فرض صفر
را رد کرده و می پذیریم که بین نقش هتل بوتیک
از مقدار ۰/۰۵ 2 می باشد فرض صفر را تایید کرده
و می پذیریم که بین نقش این دو هتل بوتیک و بعد
وجود ندارد و در واقع می توان گفت متغیر مستقل
نتیجه سطح درجه مقدار نتیجه سطح* ۲*ذرجه ا مقدار ۳۳ نتیچه سطح | درجه | مقدار
بررسی معنی . . آزادی بررسی ..معنی ... آزادی بررسی.. معنی . آزادی
تایید ۰ ۱۵۸/۰۱ ۸۰ ۵۶۵۳.۹۲ تایید ۱ ۰۰۹/۰ 3 ۲ منایید ۰۹۹/۰۱۰ ۵۴۶ 2۶۸۷۹۳ ضریب
۹۰ ۸۵ ۷۷۵/۵۶ ۰ ۴ ۱۷۱/۳۹۰ ۱ ۵۴۶۱۲ ۲۸۱/۴۳۹ نسبت
تواند علاوه بر جذب گردشگر, تاثیر زیادی را بر ابعاد
شد که, هتل بوتیک های حنا و نظامیه در ابعاد
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
آنان» هتل بوتیک های حنا و نظامیه» فقط در بعد
ندارند. علت این امر را می توان به دلیل عدم اطلاع
علت را می توان در اثر همه گیری بیماری کرونا و
خلوت بودن هتل ها در این ایام دید. لازم است در
طور تاثیرات اقتصضادی آن ها در منظقه اشاره و تم
این نوع از هتل ها با هتل های بزرگ تررا از نظز
این هثل ها ذر راستای تحقق به اهداف پای۷۹ <:0
و نظامیه تاثیر یکسانی بر سه عامل ندارند. ولی از
برای این اماکن تاریخی است و در نتیجه در بعد
امر نقش هتل بوتیک ها را در بعد زیست محیطی
در راستای توجه هر چه بیش تر به بخش هتل
چ) . توجه به مزیت رقابتی این بخش در مقایسه
با بوم گردی ها در جهت اشتغال و کسب درآمد برای
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق» گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
. مدیران و پرسنل محترم هتل بوتیک های حنا و
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
.() ۸ منز هاگ بصنه 17088 ,0 2زع 1٩ نت۲1
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
بک ,لا معع6 6 36 ,1 بق820 ع بش 208110۵
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
دوره ۱۱. شماره ۴۰. بهار ۱۴۰۱. صفحات ۱۸۷ تا ۲۱۰
دکتر سیاوش ایمنی قشلاق, گیتا اشقلی فراهانی. نقش هتل بوتیک ها در توسعه گردشگری شهری,نمونه موردی: هتل بوتیک های مناطق ۱۱ و
|
اماکن شهری اغلب طیف وسیعی از جاذبه ها، مراکز اقامتی و سایر امکانات گردشگری را در خود جای داده اند، که بخش مهمی از بافت شهری را تشکیل می دهند. از جمله این مراکز اقامتی می توان به هتل بوتیک ها اشاره کرد که با توجه به استقبال گردشگران از این نوع هتل ها و تاثیراتی که بر جامعه مقصد دارند، می توانند در توسعه گردشگری شهری نقش موثری ایفا کنند. برای نمونه دو هتل بوتیک حنا و نظامیه واقع در بافت تاریخی مناطق ۱۱ و ۱۲ شهر تهران، به دلیل بهره مندی از ارزش تاریخی، پتانسیل زیادی در توسعه گردشگری شهری دارند. پژوهش حاضر، در پی بررسی نقش این دو هتل بوتیک در سه بعد توسعه گردشگری شهری (اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی) می باشد. این تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی بوده و جمع آوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و مطالعات میدانی همچون توزیع پرسشنامه، انجام گرفته است. نتایج آزمون کای دو نشان می دهد که از نظر جامعه محلی و مدیران و پرسنل، این هتل بوتیک ها بر هر سه بعد توسعه گردشگری شهر تهران، تاثیرگذارند، اما از نظر گردشگران، فقط بر بعد اجتماعی_فرهنگی تاثیر دارند و بر ابعاد اقتصادی و زیست محیطی توسعه گردشگری این مناطق تاثیری چندانی ندارند.
|
9,476 |
374161
|
براساس یافتههای پژوهش حاضر گروه تمرین هوازی افزایش معنادار انسولین سرم و عدم تغییر
معنادار گلوکز سرم» و در نتیجه افزایش معنادار عملکرد سلولهای بتا را نشان داد. همچنین براساس
یافتههای حاضر بین میزان تغییرات آدیپونکتین و عملکرد سلولهای بتا ارتباط معناداره مثبت و تقریبا
قوی مشاهده شد. بهطوریکه همراه با تمرینات هوازی, با افزایش آدیپونکتین» عملکرد سلولهای بتای
پانکراس مردان چاق افزایش یافت. نتایج مطالعات انجامگرفته نشان میدهد تزریق آدیپونکتین میزان
فعالیت انسولین را در آزمودنی حیوانی افزایش و مقادیر گلوکز گردش خون را بدون تحریک ترشح
انسولین کاهش میدهد. یکی از سازوکارهای اصلی درگیر در خصوص اثر آدیپونکتین در کاهش مقادیر
گلوکز آن است که آدیپونکتین میتواند با تنظیم منفی آنزیمهای کلیدی فرایند گلوکونئوژنز مانند
فسفوانول پیرووات و کربوکسی کیناز گلوکز ۶ فسفاتاز از تولید گلوکز کبدی جلوگیری کرده و بدین
طریق تأثیرات انسولین را تقویت کند (۱۹). آدیپونکتین از طریق فعالسازی ۸/۴ کیناز در عضله باعث
تحریک مصرف گلوکز و اکسیداسیون اسید چرب میشود و عمل انسولین را بهبود میبخشد. فعالیت
بدنی نیز از طریق فعالسازی ۸3/۳ کیناز در عضله موجب بهبود مصرف گلوکز و اکسیداسیون اسید
تأثیر یک دوره تمرین هوازی بر فاکتور رشد فیبروبلاست ۲۱ و آدیپونکتین در مردان چاق ۱۷۷
چرب میشود (۲۸). بهعلاوه آذاییونکتیق بر عملکرد درونسلولی انسولین اثرگذار است. زیرا نشان داده
شده است که کاهش فسفوریلاسیون تیروزین گیرندههای انسولینی سلولهای عضلانی با غلظت پایین
آذایپونکشیرغ پلاسما مرتبط است که نشانه شروع دیابت است (۲۳). علاوهبر اين» یک دوره تمرین هوازی
سبب افزایش معنادار فاکتور رشد فیبروبلاست ۲۱ (۳0721) سرم مردان چاق شد. فاکتور رشد
فیبروبلاست ۲۱ (۳60۳21)» نقش مهمی در متابولیسم کربوهیدرات و چربی و تعادل انرژی ایفا میکند
(۱۷). فعالیت بدنی لیپولیز را از طریق اثر آگونیست اپینفرین بر رسپتور بتا آدرنرژیک در بافت چربی
افزایش میدهد (۶). فعالیت بدنی با شدت و مدت کافی یک پاسخ آدرنرژیک را ایجاد میکند. نشان
داده شده است که سطوح پايه قند خون اسیدهای چرب. اپینفرین» ضربان قلب و 81۳75 با افزایش
همخوان با یافتههای حاضر, همبستگی مثبت سطوح ۳6۳21 با مقدار فعالیت جسمانی نشان داده
شده است (۴). بهعلاوه نشان داده شده است که سطوح سرمی 36۳21 پس از یک دوره فعالیت بدنی در
افراد بزرگسال سالم افزایش ميبائد (۵)آنتانج پژوهش کوواش ا۲وهمکارأق(۲۰۱۳) نشان داد سطوح
سرمی ۳0۳21 پس از دو هفته تمرین آژوزانه بهطور معناداری افزایش یافت. اما بعد از فعالیت حاد
تغییری مشاهده نشد. پاسخ ۳8۳۸ شاید سیگنال عمده برای افزایش غلظت ۳6۳21 باشد. در پژوهش
حاضر غلظت ۳۳۸ اندازهگیری نشد. آزاینرو نمیتوان در این مورد با اطمینان بحث کرد. در هر حال
درصد چربی بدن با تمرین هوازی کاهش یافت که خود شاخصی غیرمستقیم از افزایش 3۳3۸۶ در خون
جهت سوختن است. تمرین هوازی موجب تغییر معنادار 16121 سرم در مردان چاق پژوهش حاضر
شد. بررسیهای دقیقتر در پژوهشهای آینده میتواند در این زمینه کمککننده باشد. ژن ۳6۳21
دارای یک عنصر پاسخ ۳۳۸۹ آلفاست که بهوسيله مجموعه 2100۵/877 ۳۳۸/۳۳۸۹ فعال میشود
(۱۴). نقش مرکزی ۳۳۸۹ آلفای قعال بهوسيله حذف اثر گرسنگی بر بیان 36721 در 88۸7 موش
نشان داده شده است (۲۱). همچنین افزایش ۳0۳21 در پاسخ به تزریق اسید چرب نیز نشان داده شده
است (۲۲). در هر صورت» در تنظیم سیگنال مناسب بیولوژیکی برای افزایش بیان ژن ۳6۳21 غلظت
بالای فیزیولوژیکی ۳۳۸ مورد نیاز است. این پدیده شاید افزایش غلظت ۳0۳21 گزارششده در
گرسنگی طولانیمدت, شیردهی و هورمون رشد درمانی (۳) را توضیح دهد که این وضعیتها با سطوح
۸ بالای پلاسما مرتبطاند. مشاهدات مشابه شاید همبستگی ضعیف مشاهدهشده بین ۳6۳21 و
1۱۸ علوم زیستی ورزشی,» دوره ٩» شماره ۱ بهار ۱۳۹۶
سطوح پایه ۸ پلاسما را کداهر هو مطالعه گزارش شده است (1۳۶, توضییجادفتد. آیخ اختمال, ورد
دارد که افزایش 38۸ همبستگی قویتری با سطوح سرمی ۳0121 نسبت به سطوح ۸ ناشتایی
داشته باشد. این موضوع شاید وابستگی قوی گزارششده بین سطوح ۳6121 سرم و محتوای چربی کبد
را توضیح دهد (۳۲). اگر فعالیتهای بدنی از شدت و مدت کافی برخوردار باشد. فراخوانی اسیدهای
چرب آزاد بیشتر شده و این عامل میتواند سازوکاری در جهت افزایش ۳0۳21 باشد. در پژوهش حاضر
نیز افزایش ۳60۳21 مشاهده شد. از طرف دیگر مطالعات پیشین نشان میدهد قند خون با سطوح
سرمی 301721 مرتبط است (۴). مطالعات گذشته شواهدی را برای تأیید این مسئله فراهم کردهاند و
نقش برجسته میزان قند خون را در شرایط تحریک لیپولیز نشان داده است (۵). دیگر
پیشگوییکنندههای تغییرات سطوح #6۳21 (مثلپالیفرین: بان قلب و ۸1۳75) نشانگرهای پاسخ
گیرنده آدرنرژیک ناشی از ورزش و سپس افزایش 1۳۸89 هستند. ورزش و فعالیت بدنی گلوکز در
دسترس را بهوسيله افزایش عمل انسولین و از طریق فعالیت مسیر ۸۸/816 بهعلت ترانس لوکیشن
4 در رويه سلول عضله و جذب گلوکز افزایش میدهد (۱). همانطورکه در پژوهش حاضر
وضعیت: گلوکز خون بهبود. پیدا کرد. ماسح 8و8 همچنین بهبود وضعیت: گلوکز خون
ارتباطی با تغییرات 101۳21 در پژوهش حاضر نداشت. با انجام پژوهشهای بیشتر و البته با کنترل دیگر
متغیرهای مداخلهگر میتوان تفسیر جامعتزاو دقیقترعاز نتایج امشاهدهشده داشت. پاسخ 3621 به
ورزش ممکن است در اثر مفید افزایش ناشی از فعالیت در استفاده از چربی و کربوهیدرات. در افراد سالم و
چاق باشد. افزایش در ۳6۳21 شاید.به قصد کاهش سطوح ۳۳۸۶ از طریق بازداری لیپولیز باشد (۲۰).
براساس یافتههای پژوهش حاضر نتیجهگیری میشود که هشت هفته تمرین هوازی موجب افزایش
سطوح آدیپونکتین و تغییرات مطلوب در انسولین سرم شده و در نهایت به بهبود عملکرد سلولهای
بدین وسیله نویسندگان از آزمودنیهای این تحقیق که نهایت همکاری را طی دوره داشتند تشکر
یک دوره تمرین هوازی بر فاکتور رشد فیبروبلاست ۲۱و آدیپونکتین در مردان چاق ۱۱۹
65 ۳6۳21 .له اه مش ۵010660۷ 70 بو 3 ,23 [1عط3/0 م۸ 8366550 ,8 ۸6۳ 1
5609100 صناحعصا ۵۵0 وم ما لصا عاطنععوم ق تکعای منود صفصسط صز کندواو من
1725-7۰ :582 :2008 .1616۲۹ کعناعن م5 من عطمنظ ۳۳06۵۵ ۶و
32606296 .16 1006۵ ,7 عصصماها< ,3 حلنطتا مک نطعمط10 ,3 عطنطاعد وم کل مصدردع۸ .2
بازده 0 صمحلوانط هرز ماع اج آذمعز فص فده ما عل آععل صنعصممنفه صحصعد
۶ 10۷1 هدام طع1 .له 6۳ ملک 0۳8 ,کاآ 12۷ ,لا ۷۷۵-8 ,۸۷ 156 ,82 وصسعط6 ,ی صعطع .3
7 3 نکعاهطاهنل 2 عدی که «مانلع دم 10606066 هه دز 21 مگ امومع اکقاط 16۳0
:(34)9 :2011 بعق60 کماع هن بکاعزطانی موعصنطع جز روک عناممعمخم معط -صوناها 000
۲۳2-8۵51۵ وتا 3/162-۸۵02 ,۳3 662 2-0م ی ,0 21065 ۷-ملومصل۸ ,0 کمصمط-کعق 06 4
6 06 فعقص 0۹۵ط 0صه ,وه ع ,ماع عهنکد؟ ود نموم ولنه0 یله ام
,16۷619 21 1300۳ ط نع احقاطم۳ط صعی ان معاهنمععد عماج 100606061
,667-2 مک 810-06700۷۵ مان هد 3/022۸ ,ظ ۷068 ححومصن۸ ,1 کمصقط-ع 006 ب5
20 .1.065 (۳6۳21) 21 00۳ع3 طام و6 اکقاطام ان مک کعکقعی 1۵ عکن0 6۳ له ۲ ,33
41 ا0 ۸0۳6021106 بله 6۲ بل #اها8۵ مک 000مک1 ,34 2ام2زهظ ,۵ اوتامسفا با ماعصنرهعناع 306 .6
۵5 هز دننام فزمنا #ع نومه کم اصمصنصعاعل کج کز عصزاقد6 0۳20
3393-34 :587 :2009 ۰رعماوندوطم ۶و هدوت 156 عفن ععممنفه کدمعصقانهطانی
۳ 200 عهصنصند 1 [۵ 156 عزداوع۸ که 6اعع ۸۷ 160 ۵1 کات 34 نعمص 3/0 مک نصعطعطع30 .7
3700-۸316165 50601 3/216 هنز آعبعآ صناعدممنو۸ ما2 حه عصنصنه 060 هام1۸
10-8 :7 :2015 .5006065 1/0081 هرز 3696۳5 ۵۶ [۵ 700۳
.000065 200 کناکدعع00 تکزکقهاک0 306 پجوعه فص صناعدممنو۸ 36 کنامد7 رک 30000 .8
باه ۵۲ ,07 00۳۶ 2/2818 ,83 ۵ با[ نمطح م۸ 8000 ,7 نطنگداها ,2۸ 4هط20 .9
و عصمن0ه ع نا طهنو هه عطا وصه واخخوه مصصمع ۸۵ ۳۳ کمندآموم 10۳21 امومع اعقاط م۳ ۳
از ناژعصدعه حطتاحعصذ 65م۳مط عصاصنوی مکنمجم زطامتع۸ اک مصخهاما ,2 مصخعنمگا ,2 عع 60۳ 10۰
5 266۳5 رگد وصه مصناعصممناه مخق؟ و00ط مخطهن توومطص ععوصعطل احامطز
:4 :2005 .هام۳ فص امعنصناک بصعناهطهاعص کناعزع مععداه وصه اطاونه م0
۵06۳056 200/07 0061 او کاعالط .ک8 6لماعصنه ۷۷ م8 اعطق ,روط [ل۵ط۳۵ بآ لام صقن 11۰
6 ۵۲ ۳۵۳۵ 0252 6و0 ۵۶ کاع 10 عصفامای بو مامصصهاکصن وصه عصفامیممنود 6
866-5۰ :54 :2005 .عمط فص امعنصناک صعناه 3/0۵ .حعامطاهنل 2
باه ۵۲ بظ 21۵6066 ملکل 006 اصقها5 ,2 1۵061 ,36 ص560 بل 100 ما۸ 2 وفصطاکهم 0۳۵ .12
,56051111 صنانحعصز مصوناطتصعنه کح روط فصه صناعصممناه حمصکعام معط کمنطعدونهام
5۵۵1 ناهد هعاععله 1۵۳ «عاصی عط تعمصفاعه علزامر صهماعهاد رز کصنعاو۳م100 ههام هه
۳ علوم زیستی ورزشی, دوره ٩. شماره ۰۱ بهار ۱۳۹۶
عم 30 نطالم6ط مقلهکدمنوسی وصه صناعصممنو۸ .۸ 2 ,236 عاحمطصد ۷ بکگ صصا م2 1306
6 له 6۲ ۷ 88۳269۷۵7۵ ما 6۵0۵ ,2 008 ,6 مقط7 ,2 308۵6 و وا ,103824
۳03 10۳01351 ۶و منود مهو م هام ۳۳۸۵۳۵ برط ععصممکع۳ عصناعد؟ عطا اه صمناه نع
عاعاگه وعصنطاهم 156 بک1 اک رگ ۵۵ 13026 ,2 500 3/00 کل 130-700 مصقل ص37 وا[ 00ع7
6 00 ۲ عنه 0۷۵ صز متفه هه عصنصنمحعل فصه عصنصنده ععنجمه نودام ۲و
۵۵1 ۵ کعک ۳6500 30۳0۵6 ککعی وصه صنهعصممنف۸ 1 عمصخت بط ۳86 بل عفص 3
-13 :55 :2006 +صطعناهط3/۵۵ ۳۵۵۳۹۰ عناه صز همکععک عصنصندی معوصعم ما۵ معاکه مصنانید
۵ وه ۳6۳-21 .له ۵۸ بظ 3/1006 ,۸0 ۳۵۳۵ م۸ 106516۲ م7 ۷2مص ناک م۸ ۵۳110660۷ 1
.1627-1635 :115 :2005 دومع ناه جوز امعنصنل و امفصسوت 156 مه موی ناه ماع [00۵
موه دز عصفاممنوه وصناهلنون ده عکنجمم و علاط .3 ناد با نطکه دم ,1 10۵0
(ع8 ده اد امعم ۶و کمتهناوعد مس وه عکنم 8 ب عصفهعه) هه م8 16۵66۲
-232)2(:184 :2007 31/1600006۰ ۵00 رعوامنط هعموص «صخعصوصنوه وصه صناعحطع +ععصعلهط
7( عزور[ومن[ ۶و نادند .له 6۳ ,3/26 ۷6۵1 ,5 نا و 11656 ول ۷۷652۵08 م13 6 و26 1
6۰ طا0/ط0 صز ۳6۳21 روط عکمعناع فص ۳۳۸ فصعقام که صمنهانوم عود عط ما عاسطنصصی
.3230-44 .0 :(583)19 :2009 .و5006 آمعنصعطل ونظ صدعم ۳۵ که ص۳۵0
۵۲۲ ه وز حکله ۳۳۸ .له ام رظ صناعوص۸ بک لقرصد5 باه صمفعلناد 30 1300۳ ,1 10003960
05 عمط آهعزدوطامونظ فصد امن عطمنظ ۳6۳21 عناقمعط که +ماقامع م۳
«روناه دهع انا موه واه ۳۳۵۶ بل اه 3 ا۳ع ص80 رل از ۷۷ مک معط بل کعحوص۸ مک ند/1
2009 ,واه هن 21 120۳ طاممتع اعقاطامطق حدم -صناعدز عط ۶و صمناهاو 0صه
۶و ومنطا ۲۵130 عطا :2005 126 صعام فص , حممفصفممی م5 کاعنص30 ,کل ۷۷۵۵ وقنآ 1/300۳
لاوز 156 :بواندومن0ه هد زک مدز از معط عمع ی ععه کلزمنا وصه صنلعصز ام صفاعصون20
[هزرط2 .له اع و۸ وصنکا ,70 70186 ,2۷ ص20 ,لاک تقاط ,۷/3 فاععهزعط ,268 7276190
و عوعا[م) صممصس۸ عطا ۵ صمناعلودعصصمع تکاله +علله صز طالععط عناطم وصه وه
:۸۹003007 ۳76۵۳۲ ممخعصخ +صمناعنمکع۸ ۳30۵ معخعص۸ عط فص 3/0006 کدوک
۵ بله ۵۲ ,رل عزامعلهزما5 ,17 [قمصهط5 ,6 «عصل۸ بط 1/016۳ بط زوز11076 رگ 812
6 ,3010006 ۵۶ 1065 صحصع5 10۳ انم #عاهنمععه دز کعاندع یز مکعطاه صز کزدم ملع اه
6 -90)8(:4792 :2005 بصکناهطها2/0 فص رعمامصن0 ۳00 آمعنصنا) ۵1 م700۳
40 ۳660-118 کم از ۳۳21 له اه ,7 16 ,2 008 رک ناهمهادک 1 و1 ,363 200۶4
6۰ 51۳۷200 202006 عط) وصسل عناهطهاعص نفد واگ وصه عم نوی کعاهآمع م۳
:2009 ۸۳۵۳۵۰ او کعاهاک معانصتآ عطا او کععدعن5 که جصعلو۸ لمدمن< عطا او کوصنوعع 2۳۵
یک دوره تمرین هوازی بر فاکتور رشد فیبروبلاست ۲۱و آدیپونکتین در مردان چاق
0 ععصفاعزوم۲ اعد 06۵۵ صمناهنمععهه ع6ط1 .کل [اعصهل م6 ق3106 ,0۸ صنزطط
0 لهعنصنا) صکناهطهاع3 عکنمه فصه کههاک خطاهنهی او غامد عط) نکاصععمامو صز کعصفامی
ص0ز30۳655 عطا 0۵ ع0 3 کم علاط سا ۵ ,تاک هصاوودط) ما آه۸تا۷ ,7 12۳8
0 ۵۶ ق3009 کافط 606 0۵ 2 عمو3 هن خاحطص 14 ای وصه خ اه صنهعصوم ۸۵
6۰ 016 6۵ عطا هه کعصفاممناه ده عکنعه که کات .ال هط ,لا صعنزعد10
41 بلق 6۲ بل لزطفناظ رک م)اقمقطک ,3/6 30016 مق صقمل مق عع0ع0قا0) ,3/1 اصقنط ۷
۶ ۲۲دازآ عز1ط2 بععنص صز هام16 فصه ععممنفوه عغنطی هزی کزففاوعممصوط عناهطهاعص 0۳۵065
۶ وصدندما0) بل ۵۲ رک هانگ ,7 معنصا٩ بش۸ هلنطه7 لا 10 بل صمصفگط م1 نطحهصد ۷
-762 :423 :2003 31006 بعاعاکه عزاه اعد ناه دنتسه عاهنوعه عطا صمامع۳ صنا 6ص من
1 1300۳ ۳0ع اعقاطم۳ط2 عصنماهن) .له اه مق صعنط بو 2۵ بل عصقط) ,36 هنک مت ۷۵۵
[1ط۳ .برو50 لقطمنم-ععوی ۸ ناصعاصی اه عنادمعط انم 0عاقنمکعد وامعمل عنم کاع 100
۰ 0۳۵۷۵۷۵ که مکنمعه و۳ .55 8۳600 ,0۷۷ آمعزاد ,0 دما اجه 1۸۷
|
هدف این تحقیق، بررسی تأثیر یک دوره تمرین هوازی بر فاکتور رشد فیبروبلاست 21 و آدیپونکتین در مردان چاق بود. بدین منظور، 20 مرد چاق انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه تجربی (سن 34/3±40/29سال، قد 053/0±80/1 سانتی متر، وزن 86/7±10/108 کیلوگرم و شاخص توده بدن 68/1±13/33 کیلوگرم بر مجذور متر) و کنترل (سن 39/2±80/29سال، قد 052/0±79/1 سانتی متر، وزن 16/8±80/106 کیلوگرم و شاخص توده بدن 93/1± 13/33کیلوگرم بر مجذور متر) قرار گرفتند؛ گروه تجربی تمرینات هوازی با شدت 60 تا 75 درصد ضربان قلب هدف را به مدت هشت هفته انجام دادند. نمونه های خون آزمودنی ها پس از 12 تا 14ساعت ناشتایی پیش و پس از هشت هفته جمع آوری شد. داده ها با استفاده از آزمون کوواریانس در سطح معنا داری 05/0P≤ تجزیه وتحلیل شدند. نتایج نشان داد که هشت هفته فعالیت هوازی موجب افزایش معنا دار فاکتور رشد فیبروبلاست 21 (011/0P=)، آدیپونکتین (000/0P=)، عملکرد سلول بتا (008/0P=) و انسولین (000/0P=) در مقایسه با گروه کنترل شد. همچنین سطوح گلوکز پس از هشت هفته فعالیت هوازی در گروه تمرین در مقایسه با گروه کنترل تغییر معنا داری نداشت (05/0P>). براساس یافته های پژوهش حاضر، احتمالاً تمرینات هوازی می تواند با افزایش سطوح آدیپونکتین و فاکتور رشد فیبروبلاست21 و همچنین تغییرات مطلوب در انسولین سرم، به بهبود عملکرد سلول های بتای پانکراس در مردان چاق منجر شود.
|
11,207 |
492460
|
بهطور خلاصه دستهبندی کردهاند. اولین مورد مربوط به شرایطی است که در آن
هدف. درک محیطی باشد که شناخت کمتری از آن وجود دارد یا در گذشته, چندان بهوضوح بررسی
نشده است. مورد بعدی شرایطی است که موضوع تحقیق برای محقق روشن و واضح نیست. مورد بعدی
زمانی است که «هدف از بررسی دستیابی به پیچیدگیهای یک پدیده و درک ۹ در زمینههای متعدد
باشد» که در این صورت محقق به روشی برای سادهسازی و مدیریت دادهها نیاز دارد که در عین حال
ین و زمینه دادهها دستکاری؛نشود. درانهایت شرایطی که استفاده از روش نظريه مبنایی را ایجاب
میکند» زمانی است که «هذف: درک فرایند و شیوه تجربه افراد باشد و اینکه این افزاد چگونه تجزبهشان
۱.۷۸ مدبریت ورزشی, دوره ۱۳ شماره ۰۴ زمستان ۱۴۰۰
جامعه آماری این پژوهش شامل متخصصان و صاحبنظران آشنا با موضوع تجارت الکترونیک و
بازاریابی ورزشی و مباحث مرتبط با آن و دستاندرکاران دخیل در ورزش است که بهدلیل دشواری تعیین
و تعریف درست و همچنین شناسایی و برآورد آن به نهادهایی مثل «مسئولان کمیته بازاریابی
فدراسیونهای ورزشی»» «مسئولان کمينه بازاریابی باشگاههای ورزشی»» «کمیته بازاریابی ورزشی وزارت
ورزش و جوانان»» «متخصصان در امر تجارت الکترونیک» و «اعضای هیأت علمی» برای شناسایی افراد
دارای سابقه علمی و اجرایی و خصوصیات مذکور مراجعه شده و فهرست مقدماتی و اولیه از افرادی که
دارای مشخصات فوق باشند. تهیه شد. شیوه نمونهگیری در روش نظریه مبنایی متفاوت از شیوههای
مرسوم در اغلب روشهای دیگر و منطبق با اهداف و ویژگیهای خاص این روش است. عنوان نمونهگیری
نظرق به ین «خلیلی بد این شنیوهانمونهگیری اطلاقی میشود کدمبتنی آست.بر«مفاهیمی کذ آرتباط نظری
آنها با نظریه در حال تکوین به اثبات رسیده است». در نهایت. بااینکه پس از انجام ۱۲ مصاحبه به این
نتیجه رسیدیم که اطلاعات جدید همان تکرار اطلاعات قبلی است بهمنظور افزایش تنوع و غلظت مفهومی
دغدغه روایی و پایایی در همه شیوههاق پژوهش مورد توجهابسیازی از پژوهشگران قرار دارد. همزمان
با نقد پژوهشهای کمی بهسبب اتکا به اعدا" ارقام» پژوهشهای کیفی نیز از حیث روایی و پایایی مورد
چالش قرار گرفتهاند. یکی از چالشهای پیش روی پژوهشگران کیفی, توافق بر سر ملاکهایی است که
باید در داوری پژوهش کیفی بهکار رود. تعدادی از پژوهشگران پیشتاز در عرصهه تحقیق کیفی ادعا کردهاند
که روایی و پایایی واژههای خاص.پارادایم کمی بوده وبا پژوهش کیفی سنخیت ندارد (۷). گوبا! و
لینکلن ۱۹۸۵(۲) معتقدند در خصوص داوری درباره کیفیت پژوهش کیفی یک دیدگاه واقعی و مستدل
وجود دارد. برای تأیید دقت عملی, در پژوهشهای کیفی"با استفاده از مفهوم قابلیت اعتماد"۲ و عناصر
چندگانه آن» استراتژیهای متعددی مانند بازبینی در زمان کدگذاری؛ تأسیق نتایج با مراجعه به آزمودنیها
تأیید همکاران پژوهشنی؟ و... وجود دارد. در دهه ۱۹۸۰ آنها مفهوم قابلیت اعتماد را بهعنوان معیاری برای
راهبردها و پیامدهای تجارت الکترونیک در صنعت ورزش ابران ۱۳۷۹
جایگزینی روایی و پایایی مطرح کردند که این مفهوم از چهار عنصر قابلیت اعتبارا قابلیت انتقال " قابلیت
قابلیت اعتبار: یک مطالعه وقتی اعتمادپذیر است که افراد معقول بودن و درستی يافتهها را در زمينه
قابلیت انتقال: این اصطلاح جانشینی برای اصطلاح روایی بیرونی و نزدیک به انديشه تعمیمپذیری
است که بر گسترش نتایج پژوهش به سایر محیطها موقعیتها جوامع و شرایط دیگر اشاره دارد (۱۰).
در یک پژوهش کیفی درباره انتقال پذیری» بار بر دوش پژوهشگر اصلی نیست. بلکه بر دوش کسی
است که کاربرد این پژوهش را در شرایط خود مورد توجه قرار میدهد (۱۰).
قابلیت اتکا: یافتههای یک مطالعه قابل انکا دارای دقت ثبات و هماهنگیاند (۱۰.
قابلیت تأیید: قابلیت تأیید یعنی خواننده باید بتواند تصدیق کند که نتایج و تفسیر بهگونهای مستقیم
این شاخص را میتوان زمانی محاسبه: کزد که یک متنق را؛:در؛دو زمان کدگذاری کرده باشد. برای
محاسبه: پایایی بازآزمون از بییها ح هه مساحبه: بدظ رنه ات شدند و در یک قاصله
زمانی دوباره کدگذاری شدند سپس کدهای مشخصشده در دو فاضله زمانی برای هر کدام از مصاحبهها
با هم مقایسه میشوند و از طریق میزان توافقات و عدن توافقات در دو مرحله شاخص ثبات برای آن
شاخص پیشنهادی زیر برای محاسبه پایایی بازآزمون بین کدگذاریهای پژوهشگر در دو فاصله زمانی
در جریان کدگذاری ۶ مصاحبه, بهطور نمونه در یک فاصله ۳۰ روزه کدگذاری مجدد شد و سپس با
مراجعه به کدهای اوليه استخراجشده از آج مصاحبهها و کدهای مجدد جدول ۱ به دست آمد.
۱۳۸۰ مدیریت ورزشی» دوره ۰۱۳ شماره ۰۴ زمستان ۱۴۰۰
همانطورکه در جدول ۱ مشاهده میشود تعداد کل کدها دز فاصله زمانی ۳۰ روزه برابر ۳۸۱ تعداد
کل توافقات بین کدها در این زمان برابر:۰۱۶۵ و تعداد کل عدم توافقات در این زمان برابر ۵۰ بود. پایایی
بازآزمون مصاحبههای انجام گرفتّه در این پژوهش با استفاده از فرمول ذکرشده» برابر ۸۶ درصد است. با
توجه به اینکه میزان پایایی بیشتر از ۶۰ درصد است (۱۰)» قابلیت اعتماد کدگذاریها مورد تین آستنگد
در مطالعات کیفی» تحلیل و تفسیر اطلاعات میتواند طی فرایند جمعآوری دادهها انجام گیرد. چراکه
تجزیهوتحلیل نهایی کار سنگین و دشواری است. غالب مطالعات. الگوی کدگذاری پارادایمی را برای تحلیل
دادههای حاصل از گرندد اتئوری"معزفی: ميکنند. که در قالب فرایند. کدگذاری سیستماتیک شامل سه
مرحله باز محوری و انتخابی به ایجاد این الگو منجر میشود. در کدگذاری باز پژوهشگر با ذهنی باز به
نامگذاری مفاهیم میپردازد. در مرحله بعد که «کدگذاری محورزی» نامیده میشود. فرایند اختصاص کد
به مفاهیم موجود ذر ذاده: از حالت گاملا باز خارج میشود و شکلی گزیده به خود میگیرد. سومین مرحله.
شامل کدگذاری انتخابی یا گزینشی است. در این مرحله پژوهشگر به تکوین نظریهای درباره رابطه میان
مقولههای بهدستآمده در الگوی کدگذاری محوری میپردازد. در حقیقت. این مرحله فرایند
راهبردها و پیامدهای تجارت الکترونیک در صنعت ورزش ایران ۱.۸۱
در نهایت. با استفاده از تحلیل دادهپردازی بنیادی دادهها عمل تلخیص, دستهبندی و نتیجهگیری از
یافتهها انجام میگیرد. در اين روش,» تصمیمات خاص نمونهبرداری در خلال پژوهش شکل میگیرد (۲۲)
و مستلزم جمعآوری و تحلیل همزمان و زنجیروار دادههاست. معیار قضاوت در مورد زمان توقف
نمونهبرداری نظری,» «کفایت نظری» مقولهها یا نظریه است؛ بدینمعنی که اطمینان حاصل میشود که
هیچچیز در یک مقوله باقی نمانده و به کفایت رسیده است (۴). بدینمنظور محقق با انجام مصاحبههایی
نیمهساختاریافته. ضمن معرفی الگوی موردنظر به انجام مصاحبه با گروههای نمونه میپردازد که در ادامه
راهبردهای موردنظر برای حل چالشهای درونی و بیرونی تجارت الکترونیک در صنعت ورزش کشور ارائه
جدول ۳. یافتههای حاصل از کدگذاری باز و محوری راهبردها
۱.ایجاد گروه تخصصی تجارت الکترونیک ورزش در وزارت ورزش و جوانان
۲ایجاد هویت ساختاری برای هریک از مولفههای تجارت الکترونیک در ورزش
مدبریتی ۳ایجاد ساختار مطلوب در ورزش برای توسعه تجارت الکترونیک
۵. به کارگیری مدیران توانمند» خلاق و بهروز در فدراسیونها و باشگاهها
ص ۲ایجاد واحد تجاریسازی محصولات و خدمات ورزش در کشور
قائونی ,-حقوقی زين موش بر : ح لک ور 1
۳تدوین قوانین» آییننامهها و دستورالعملهای اجرایی تجازت؟ الکترونیک در ورزش
زیر اگبری ,جقاکتری از بازازای الکت روکنک فر ماشتگامها و قراسیونها
۲استقرار دفتر ارت الک هر وفیکی|]در فد ای ها و باشگاهها
فنی ۲بهرهگیری ار الکوملی موفقمهجارت الکترونیگ اورواشی در هنیا
۱۸۲ مدبریت ورزشی,» دوره ۱۳ شماره ۰۴ زمستان ۱۴۰۰
۲.استفاده از قهرمانان و مدالآوران برای صحهگذاری در فضاهای تجارت الکترونیک
راهبردهای شناساییشده در چهار حیطه ارائه شدهاند بهطوری که پوششدهنده چالشهای درونی و
بیرونی تجارت الکترونیک در صنعت ورزش کشور باشند. این حیطهها شامل مدیریتی, قانونی - حقوقی,
فتی فرهنگی اجتماعی انیت: دز اذامه: با اراتهه نمونههایی از جملات تقلشده توسط: افران:مصاحبهشونده
خروجی حاصل از به کارگیری راهبردها هستند: با توجه شرایط درونی و بیرونی بررسیشده و همچنین
جدول ۳. یافتههای حاصل از کدگذاری باز و محوری در خصوص پیامدهای حاصل از راهبردها
۳استخدام نیروهای خلاق, نوآور و جوان در باشگاهها و فدراسیونهای ورزشی
۱(رشد و توسعه کسبوکار تجارت الکترونیک و تبدیل آن به یک بخش از صنعت ورزش
راهبردها و پیامدهای تجارت الکترونیک در صنعت ورزش ابران ۱.۸۳
۱.اعتماد مخاطبان و مشتریان نسبت به فضای تجارت الکترونیک موجود در ورزش
مدنظر همانطورکه در جدول ۳ آمده است. در چهار حوزه توسعه اقتصادی, حقوقی.
هنگی دستهبندی شده است. در ادامه.به نتایج حاصل از کدگذاری محوری پیامدهای حاصل
بر این اساس در مولفه مدیریتی ایجاد گروه تخصصی تجارت الکترونیک ورزش در وزارت ورزش و جوانان
بهعنوان مقوله اشاره شد. تشکیل کارگروه تخصصی در وزارت ورزش قدم برداشتن در مسیری است که از
طریق تفکراتی که در این کارگروه شکل میگیرد بتوان در فدراسیونهای ورزشی و باشگاهها استفاده
ای اتجازیت الکتروئیک بسیار فراتر از وبسایت است: بحف شبگههای اجتماهی کهردر بش
شاره شد. پخش بلیتفروشی اییترننی: بخش اناگن الکتروئیک: گردشگری وروشی الکترونیک:
۱.۸۴ مدیریت ورزشی» دوره ۰۱۳ شماره ۰۴ زمستان ۱۴۰۰
بازیهای الکترونیک ورزشی دیگر مولفههای تجارت الکترونیکاند که بسیار هم درآمدزا هستند. با توجه
به اینکه در ورزش کشور ساختاری برای بازاریابی ورزشی و همینطور تجارت الکترونیک وجود ندارد باید
تدبیری اندیشیده و ساختاری برای ورزش کشور ایجاد شود. طبیعتا یک ساختار مشترک برای تمامی
فدراسیونها و باشگاههای ورزشی کارساز نخواهد بود. همچنین مدیران خلاق و بهروز در بدنه فدراسیونها
و باشگاهها میتوانند ایدههای نوینی در امر بازاریابی و درآمدزایی داشته باشند.
با توجه به قانون تجارت الکترونیک. باید تدبیری اندیشید که قوانین» آییننامهها و دستورالعملهای
اجرایی تجارت الکترونیک در ورزش تدوین شود. با تدوین چنین قوانینی از بههمریختگی در این فضا
میتوان جلوگیری کرد. با توجه به کمیسیونهای مثل ماده ۵ در وزارت ورزش که چارچوب کلی را در
تأسیس باشگاههای ورزشی ایجاد کرد و تمامی شرایط واضح و روشن بود» میتوان در وزارت ورزش برای
این فعالیت یک دستورالعمل اجرایی تهیه و تدوین کرد. تصویب قوانین حمایتی و تسهیلگر در این زمینه
یکی دیگر از مقولههای قانونی-حقوقی در قسمت راهبردهاست. با تصویب قوانین مناسب و راهگشا در
زمینه تجارت الکترونیک. میتوان تسهیلگر در راستای رونق اقتصادی و بهبود فضای کسبوکار و نیز
جذب سرمایهگذاری داخلی و خارجی بود و ضمن توجه راهبردی به مسائل و آمور اقتصادی ورزش در
حوزههای مختلف. رفع مشکلاتمالی فدراسیونها و باشگاهها را مدنظر قرار:داد. همچنین برای رونق
اقتصادی و بهبود فضای کسبوکار رفع بعضی,قوانین دستاوپاگیرمغایر و محدودکننده در حوزه تجارت
الکترونیک ضروری است و قوانین مربوط اغلب باید بازنگری شود. همچنین وزارت ورزش با تصویب قوانینی
برای بهرهگیری از مشوقها معافيتها و سایر فعالیتهایی که در نهایت موجب رونق فعالیتهای اقتصادی
در حوزه کار آفرینانه در ورزش میشود.» اقدام کند. بهره گیری حداکثری از بازاریابی الکترونیک در باشگاهها
و فدراسیونها یکی از راهبردها در مولفه فنی است. با توجه به پژوهشهای انجام گرفته. استفاده از این
تجازت ار فراسیونها و کاشگاهها مقفول ماننک: ات یوسفی ,و کارا (۳۳۸۶): با بزروسی دظعیت
بازاریابی ورزشی از طریق اینترنت در ایران به این نتیجه رسید که اینترنت از دید کارشناسان و بازاریابان
ورزشی قادر است تأثیری شگرف بز معادلات؟ بازاریابی ورزشی داشته باشد» اما در حال حاضر سهم این
تأثیر در کشور ما بسیار ناچیز و نامحسوس است. همچنین رحیمیزاده و همکاران (۱۳۹۵) در تحقیق
خود با عنوان «مقایسه بازاریابی آنلاین»؛ محتوای رسانهای و تعامل با هوادار از طریق وبسایت رسمی
باشگاههای فوتبال در ایران؛ آسیا و اروپا» به این نتیجه رسیدند که باشگاههای ایرانی کمترین خدمات
آنلاین را ارائه کردند» همچنین کمترین امتیاز را در موّلفه تعامل با هوادار و کمترین استفاده را از وبسایت
راهبردها و پیامدهای تجارت الکترونیک در صنعت ورزش ایران ۱.۸۵
باشگاه برای بازاریابی و فروش محصولات و خدمات خود داشتند. بهعنوان یک راهبرد باید تدبیری اندیشیده
شود که در باشگاهها و فدراسیونها دفتر تجارت الکترونیک مستقر شود. بیشک وجود دفتر مستقلی با
این عنوان در ارائه راهکار و ایدههای نوین بازاریابی بسیار حائز اهمیت خواهد بود. دفتری که تمامی
فعالیتها حول محور بازاریابی نوین و جستوجو و تحقیق روی روشهای جدید بازاریابی فعالیت کند.
تجارت الکترونیک هنوز برای بسیاری از مردم مفهوم جدیدی است. اما در عصر اطلاعات. هدایت
فعالیتهای کسبوکار از طریق اینترنت. بهویژه برای شرکتهای کوچک و متوسط که میخواهند با
شرکتهای بزرگتر رقابت کنند. بخش جدانشدنی از پیکر فعالیتهای تجاری شماست. با توجه به
پژوهشهای انجام گرفته در این زمینه و الگوهای مناسبی که در پژوهشهای خارجی ارائه شده است.
میتوان با استفاده از این الگوها در مسیر درآمدزایی الکترونیک در ورزش کشور گام برداشت. هور (۲۰۱۱)
در پژوهشی با عنوان «پذیرش وبسایتهای ورزشی؛ یک مدل مفهومی» به این نتیجه رسید که تعداد
مشتریان آنلاین ورزشی در حال افزایش است و بیشتر سازمانهای ورزشی وبسایتهای خودشان را
بهعنوان یک ابزار بازاریابی برای رسیدن به هدفهای تجاری بهکار گرفتند. این پژوهش به این نکته اشاره
داشت که بازاریابان ورزشی باید اطلاعات مربوط به ویژگیهای وبسایت را در جهت جذب طرفداران
ورزشی و همچنین تدوین خریداران آنلاین فراهم: آورند. مانند جستوجوی اطلاعات. خرید آنلاین» ارتباط
میان طرفداران. بائنا (۲۰۱۶) در پژوهشی با عنوان «استراتژیهای بازاریابی آنلاین و تلفن همراه بهعنوان
عامل پیشبرنده برند محبوب در تیمهای ورزشی: مطالعه موردی تیم رئال مادرید» به این نتیجه رسید
که مدیران ورزشی نیاز به استفاده از رسانههای بازاریابی تعاملی برای برقراری ارتباط با مشتریان در زمان
کنونی دارند. با توجه به اینکه ورود به این تجارت به سرمايه زیادی نیاز ندارد» هنوز خیلی از سازمانهای
ورزشی در این تجارت سرمایهگذاری نکردهاند. پاید این تجارت در ورزش کشور حتی با سرمايه کم هم
شروع به کار کند خیلی از شرکتهای موفق در زمينه تجارت الکترونیک در کشور در ابتدای کار به شکل
ال خود نبودند و از سرمايه کم شروع کردند» ولی تجارتشان بهدلیل داشتن بیزنس پلن طی این چند
سال رشد: چشسگیری داشته انستاهاقتی اب تجاربت الکترونیی+خیلی مهم ؛استمولی هم کار نیست.
نیاز به بیزنس پلن و از همه مهمتر منابعی که اين بیزنس پلن رو پیاده کرد از موارد مهم این تجارت
است. مهمترین عنصر این تجارت مشتری است و مهمترین گام در فرایند ایجاد کسبوکار شناسایی
۱.۸۶ مدیریت ورزشی» دوره ۰۱۳ شماره ۰۴ زمستان ۱۴۰۰
واقعیت ملموسی که امروزه تمامی ابعاد زندگی و کار» حتی ابعاد وجودی ما را تحت تأثیر قرار داده
است. فناوریهای جدید است. دیگر بدون فناوری و بهرهگیری از امکانات آن نمیتوان به رشد و توسعه
کسبوکار و زندگی فکر کرد. انقلاب جدیدی که در ده گذشته در کشورهای در حال توسعه برای کسب
و دریافت اطلاعات رخ داده است. در تمام طول تاریخ این کشورها بیسابقه است» در چنین شرایطی
تقاضای دسترسی به فناوریهای جدید برای دریافت خدمات و اطلاعرسانی و روشهای ارتباطی و همچنین
بهسبب ایجاد فضای کسبوکار و درآمدزایی در فضای مجازی روزبهروز در حال افزایش است. بدون شک
عدم استفاده از فناوریهای نوین برای رسیدن به توسعه, بهرهوری» تولید و.» تأثیر منفی بر نحوه عملکرد
مدیران در سازمانهای ورزشی دارد. مدیران و بازاریابان ورزشی در سازمانهای خود هميشه باید بهدنبال
بهروز کردن و استفاده کردن از روشهای نوین بازاریابی باشند. تمرکز بر جذب مشتریان بهعنوان یک
زامکار فرهتگی-اجتماعی اراقه شده اشست. امروزه: با افزایش رقابت در دیا به همان شدت توقغات مشتریان
نیز در حال تغییر است. این تغییر شتابدار سبب خواهد شد زمان تهیه و توزیع سریعتر» مشتری گرایی
بیشتر و سطح خدمات بهتر ملموس بوده و نیازمند ارائه سرویس,بههنگام؛ به مشتریان باشد. با توجه به
محبوبیت ورزشکاران و قهرمانان در بین,اقشار" جامعه؛" پتانسیل,بالایی وجود دارد تا از طریق اين افراد
دست به تبلیغات فضاهای الکترونیک برای درآمدزایی زد. توان ستاره بودن».شخصیت دوستداشتنی»
منبع جذابیت ورزشکار صداقت حرفهای و تیپ شخصیتی؛ از مواردی هستند که تحقیقات داخلی به آن
در مورد صحهگذاری ورزشکاران اشاره کردند:هر روز مصرفکنندگان در معرض هزاران تبلیغ مختلف قرار
میگیرند. شرکتها برای ایجاد موقعیت منحصربهفرد.با استفاده از افراد مشهور سبب ایجاد نگرش مثبت
و منحصربهفرد در مشتری میشوند. در شروع کار تجارت الکترونیک در ورزش» با توجه به آگاهی کم
هواداران از این فعالیت. باید از ورزشکارانی که در فضای مجازی طرفداران میلیونی دارند. برای تبلیغ
فضای الکترونیک خود استفاده کرد. یکی از بهترین میانبرهای موجود در این تجارت» استفاده از همین
روش است. یکی دیگر از مولفهملی "ار نکتر اي یبرع #شگری الکتروتیک است. کزدشگری
الکترونیکی و اینترنت اشیا در دنیا بحث جدیدی انیت که اسان هنوز در ایران وارد نشده است. بحث
اینترنت اشیا از هنگامیکه گردشگر وارد کشور شود. بخواهد از جاذبهها دیدن کند. از آب و هوا لذت ببرد
و مهمتر از آن بخواهد از امنیت خود و سفرش مطمئن شود. مطرح میشود. گردشگران با استفاده از
آبزارهای هوشمه مانند گوشیهای موبایل و با اقضال به ایسترنت میتوانند دسترسی آسانتری به جاذبهها:
امکانات و خدمات گردشگری یذ کسند و برای تأمین افتیت:اموقعیت خود را مشخص سازند. با توجه به
راهبردها و پیامدهای تجارت الکترونیک در صنعت ورزش ایران ۱.۸۷
محدودیتهای موجود در کشور در خصوص ورود بانوان به ورزشگاههای کشور یکی از مواردی که میتواند
این محدودیت را پوشش دهد. استفاده از این موّلفه است. با استفاده از فناوریهای نوین میتوان ورزشگاه
را به داخل منازل برد و از این طریق کسب درآمد کرد: شبکه فاکس آسپرت از آولین شبکههایی بود که
وارد این تجارت شد. اين شبکه با تهيه نرمافزار واقعیت مجازی! شرایطی را فراهم آورده است که فرد در
منزل خوتل ,بای رآ ذر شنرایط واقسینت مجازی مبیبیند. با آستقاده رن ,موارقمی تواق قر,ورزشن قنور
کسب درآمد کرد. یکی از راهبردهای فرهنگی-اجتماعی آموزش تجارت الکترونیک در سطح مدارس و
دانشگاهها بود. این راهبرد دارای چند بعد است؛ یکی از ابعاد آن آشنایی با فضای تجارت الکترونیک و
اعتماد و فرهنگسازی استفاده از این نوع تجارت است. یکی دیگر از مزایای این راهبرد فعال کردن ذهن
این افراد برای ایدهپردازی در تجارت الکترونیک در ورزش خواهد بود. منگ و همکاران (۲۰۱۵) در
پژوهشی با عنوان «تعامل با هواداران از طریق رسانههای اجتماعی: مفاهیمی برای شناساندن هویت تیم»
به این نتایج رسیدند که تیمهای 318۸ از چهار نوع مختلف از انواع ارتباطات برای تعامل با هواداران در
رسانههای اجتماعی شامل اطلاعات. بازاریابی» شخصیسازی و فعالسازی استفاده میکنند.
پیامدهای شناسایی شده حاصل از راهبردها شامل توسعه اقتصادی, توسعهه حقوقی, توسعه ساختاری
و توسعهه فرهنگی است که تا حدود زیادی منطبق راهبردها نیزهستند. توسعه اقتصادی در بدنه ورزش
و برنامهریزان قرار داشته و تلاشهای فراوانی جهت ایجاد آن صورت گرفته است. با عنایت به نتایج
ات و پیامدهای بسیار مثبت لاد دزاایجاد تحولات از دایزباز مورد توجه مدیران و سیاستگذاران
مصاحبههای انجام گرفته» وضعیت درآمدزایی در باشگاهها و فدراسیونها مناسب نیست. و با توجه به
روشهای ارائهشده در راهبردها انتظار افزایش و ارتقای سطح درآمدزایی در این قسمتها را خواهیم
داشت. با توجه به دراهترا یی بالایی که باشگاههای مطرح دنیا از این تجارت دارند و یکی از موّلفههای
مهم آنها در گزارشهای خود حضور در این فضاهاننت. آباید با استفاده از این روشها و الگوبرداری از
سازمانهای ورزشی موفق» در این آزمینه برنامهریزی کرد تا به درآمدزایی مناسب سازمان دست یافت.
یکی دیگر از مقولههای توسعه اقتصادی ایجاد شغل و بهکارگیری نیروهای متخصص مرتبط در باشگاهها
و فدراسیونهای ورزشی بود. با توجه به اینکه این تجارت دارای فضای جدیدی است و نیروی متخصص
۱۳۸۸ مدبریت ورزشی» دوره ۱۳ شماره ۰۴ زمستان ۱۴۰۰
در بدنه ورزش کم است. انتظار میرود با بهکارگیری نیروهای متخصص برای رسیدن به اهداف اقتصادی
ایجاد شغل هم کرد. همچنین در بحث شفافیت مالی با استفاده از فضای تجارت الکترونیک این موّلفه
بسیار پررنگ خواهد شد. شفافیت یکی از بزرگترین زیرساختهای مورد نیاز برای فعالیت در هر اقتصاد
محسوب میشود که تجارت الکترونیک میتواند ابزاری مناسب برای نیل به این هدف باشد. در تجارت
الکترونیک سازمانهای ورزشی تمامی محصولات باید نسبت به کیفیت خود قیمتگذاری شود و همچنین
بهدلیل باز بودن و در اختیار داشتن تمامی مشخصات در این فضا مشتریان قدرت مقايسه محصولات را
نسبت به کیفیت و قیمت دارند. همچنین در بحث بلیتفروشی هم این شفافیت وجود دارد و از ایجاد بازار
سیاه به قدری جلوگیری میکند. تجارت الکترونیک در سازمانهای ورزشی ورودی و خروجیها میزان
دقیق تفکیکشده را مشخص میکند. ازاینرو هر گونه ورودی و خروجی به تمامی حسابها کاملا کنترل
با تدوین برنامههای حمایتی و مقررات تجارت الکترونیک در ورزش سعی بر آن میشود که سازمانهای
ورزشی در این تجارت از حمایت و حاشيه امنیت بالا برخوردار شوند. با وجود شرایط فعلی ورود به تجارت
الکترونیک در ورزش مقداری برای سازمانهای ورزشی دشوار است. باید تدابیری اندیشیده شود که برای
رفع این مشکلات قدمی برداشته شود. هنگامیکه این اتفاقات رخ دهد و سازمانهای ورزشی به تجارت
الکترونیک روی بیاورند. بیشک فضای رقابتی بین این سازمانها.ایجاد خواهد شد که این فضا برای
پیشرفت این سازمانها بسیار راهگشا خواهد:بود. این تجارت ظی چند سال آینده جز لاینفک ساختار
سازمانهای ورزشی خواهد بود. با توجه به رشد چشمگیر این تجارت. و با استفاده از این تجارت در ورزش
کشور و برنامهریزی صحیح اين فضا در ورزش بیگمان یکی از مژّلفههای اصلی درآمدزایی در چند سال
آینده خواهد بود. استفاده از خدمات بهروز اینترنتی یکی دیگر از پیامدهای توسعه ساختاری است. خیلی
از خدمات موجود در ورزش امروزه به سمت فضای الکترونیک رفتهاند. بهطور مثال الآن وبسایتهایی
طراحی شدهاند که کار استعدادیابی ورزشی؛و تغذیه اورزشی را بهصورت آنلاین انجام میدهند. این فضاها
میتواند بهصورت سازمانیافته در ساختار سازمانهای ورزشی شکل گرفته و همچنین مورد استفاده جامعه
آن ورزش قرار بگیرد. با استفاده از فضای الکترونیک میتوان بهراحتی و با برنامهریزی مدون سعی بر ایجاد
بانک اطلاعات رفتار مشتریان کرد که با توجه به این رفتار اهداف بازاریابی را پیش برد. تقویت وفاداری
مشتریان و هواداران ورزشی یکی دیگر از پیامدهای توسعهه فرهنگی است. با استفاده از فضاهای الکترونیک
مثل شبکههای اجتماعی و دنهای بازیهای الکترونیک میتوان مشتریان را به ورزش يا باشگاهی خاص
راهبردها و پیامدهای تجارت الکترونیک در صنعت ورزش ابران ۱۳۸۹
علاقهمند یا هوادار کرد. با توجه به شکل گرفتن سامانه هواداری در چند رشته و چند باشگاه و درآمدزا
بودن این فضاها باشگاهها و فدراسیونها باید بکوشند که این سامانهها را تقویت کنند و ارتباط خودشان
را با هواداران حفظ کنند. درست است که این سامانهها الآن در حال درآمدزایی است. ولی بهدلیل اینکه
این سامانهها بدون خدمات در حال فعالیت هستند و فضاهای دیگر مثل هنر وارد این زمینه شدند کمکم
این فضا دچار کاهش میزان کاربر خواهد شد. این مولفه از سادهترین روشهای درآمدزایی است. بهشرط
آنکه برنامهریزی صحیحی انجام گیرد. با طراحی کارتهای هواداری و دادن خدمات ویژه به هواداران
میتوان هم طرفداران را در این فضا حفظ کرد و هم وفاداری آنها را افزایش داد.
شاید به این نکته باید اشاره میشد که این تجارت و فضای الکترونیک بهترین و سریعترین روش
ارتباط با هواداران را ایجاد میکند. فرض بر این باشد که قرار است اتفاق خاصی بیفتد. با فراخوانی که در
شبکههای رسمی سازمانهای ورزشی و وبسایت درج میشود» آنها بهراحتی و سریع با هواداران ارتباط
برقرار کرده و هواداران را برای آن اتفاق خاص آگاه میکنند. طبق پیشبینیهای انجام گرفته تا سال ۲۰۱۸
بیش از ۸۵ درصد افراد استفاده از اینترنت را .در گوشیهای هوشمند خود خواهند داشت. که این فرصتی
را ایجاد میکند که این سازمانها با طراحی نرمافزارهای خاص:.خودشان به ایمنی دسترسی به هواداران
در عصر حاضر سازمانها بهصورت فزایتدهای با محیطهای یوّیا و در حال تغییر مواجهاند» بنابراین
بهمنظور بقا و پویایی خود مجبورند که خودرا با تغییزاتآمحیطی سازگار سازند. به بیان دیگر با توجه به
عت شتابنده تغییرات و تحولات علمی, تکنولوژیک. اجتماعی, فرهنگی و... در عصر حاضر سازمانهایی
موفق و کارامد محسوب میشوند که علاوهبر هماهنگی با تحولات جامعه امروزی» بتوانند مسیر تغییرات و
دگرگونیها رلاتیزاظار آننده پیشبینی کنند و این تغییرات را در جهت ایجاد تحولات مطلوب برای ساختن
آیندهای بهتر هدایت کنند. چراکه.به گفته تافلر «تنها:باآبهرهگیری خلاقانه از تغییر برای هدایت کردن
خود تغییرات است که میتوانیم از ایب شوگ آینده در آمان بمانیم و به آیندهای بهتر و انسانیتر دست
یابیم». با توجه به اینکه فرهنگ جامعه به سمت استفاده از ابزار تکنولوژیک برای رفع نیازهای خود رفته
است. برای شکلگیری و همسو شدن با تغییرات فناوری نیاز به تغییر در نگرش و دیدگاه مدیران ورزشی
1۳۹۰ مدبریت :وزرشی دوره 1۳ شنماره ۴ اوسستان 16:۶
لح ۲36028 ۵1 برد عط) رومام ماع معط معفوصدونی .(2006) 36۰ معطعهدزم طانو۸
-ط0 00 لقعنصط ۶و ددع1۶ .(2016) .5 منطعصت۷ اما مطکا ماما وتا وطهخمهگاک۸
جوزنهطد۸2 اق۴۵ :000 عقق6) کلممع امد ۵۶ 0-06 کم کعنوفوز امعنصطما
(36۲۹1۵ 13) 95-106۰ ,(12)24 ,وق 36 3/00۳ فوصت اد عصعع 3/0 50۳۲ ۵۴ مص 3 .(عع ص0۳0
8 ]166 1۵ 200۳065 310 .(2005) بش وتقتش 6 بل 36 منصشگل تعطوهط
(36۲۹130 13) .1-27 ,(9)2 1۳۵0۰ 1 ۳۵۶62063 601 86 1/1303 .0نط
۵) .(2010) .۳۵۶62 005 اعد ومنص 0ص ع هی ما حمنا لمح ۸" +کقطاطش۸ مصقع 8022
دننام مدوناهامععنل 00۵[1ل0) وصناعامه مد عصناصه صز 1۳006 .(2012) بش۸ باعغلزظ
0 ععاعاطاه ۶ پووی مزع مدع مصعطام ۸ نکاممک صذ هنوعه آهنفمک .(2014) 3/۰ .ی معصزاعنظ
توانوناه ۷ وصه ونانطهناعط عطا 0۳0ص .(2009) 7 3/02 ۵ مق ب0نق)-120266
۶ 700۵1 .ط2 ۳۵6 وهی نله عطا عصنوط۸ معط ع هناهد ۵۵8660
0 هه م۸" ,(2010) دملناومرمعلمطاهاگ قرعم ۷ وصد کنفهسنسن دمنوعگ بدوعزرگ عسمصمی
-ع ز فصماصعاصاز همعط "ماع ده صمناعهاقن2د فص کناهدی ععزهود اه دامکی عطا ۶و
142-6 (2010) 24/2 ,ع 3/0660 کععزی 5 ۵۶ مصس30 معصنمممحاد
500۳5 06۳505۵ 2 91 06610065۲ عط ها 00 نو ۶و از 156 :(2016) 8 34 م6۳66
- 274 6)3(.820 ,لقد 70 و10۳6 م۸ ناصعصععقصد/3 هد کععصزکظ م50 .0۳۵00
وط210ع11ط30 ا هک بطوع وم عم ناهمو ما عوضسع آهنو م۸ .(2010) م۸ 3۰ ,11009۵9
[2:امع0 0 2 : کعازد ۱/6 5008 ۵۲ ععصما و۸ .(2011) سا بت مطفقنها0 ۶ ,۰ ,۴0 عک اب1۳۵9
209-5 ,(از۳م۸) .منک دوکطد0 م5 چگ 8د 32 کاومک کو مصسوت مد م0 ]1 +0061
65 :۷۷۷ ,30۳82010 500۳ ۵۶ کعنط09ط30 (2001) ,وصمطق< کی 1101 36فا
۳8 10۳ ۳۳۵006 000636106 ۸ ب(2015) .36 مفخطوقط۳ یش ,1/3018
-901 ,(7)4 خط1/13028606 ککعدزکاظ ۵1 مدسا0ت 36100۰ کزععطادوک-3/00 بوط مادص م۲
۳1006 01 3690000 .(2010) 8۰ ,تقگنهعلها مک وطاهکقد نصقاهط ,مگ منصنوه طلج 2/۳
«(1)2 ,69637665 دنا عنصنصمخ کععصنعظ ۵۶ نمدسول ناهانگ اصعصععمص/3 منطعصونج م۸
5۰ 0۳۳۵۲۲۵ عنطو عم 0۶ املموه ۸ .(2005) 0 مخهزا۸ فصه 34 ,0200
-۳ 0۶ 1/0061 [003ز5دع 3-10 ۸ 36۰ نصعطد۳ج۳ نلحله7 ,26 نسعلوممی ,3 5 نوهزدک ,36 طع0همنصنطهط۴
۳۵) 20(:9-20) 6 :2018 .3 .1۳۵90 ها و1۳ مک عطا حز مود انقطا) اصعصم 30010 عم عصصم۲
راهبردها و پیامدهای تجارت الکترونیک در صنعت ورزش ایران ۱.۹
,3/۵668 عصناص0 ۵۶ دمکسم م0 ۸ .(2016) 34۰ مف6000۵2 مک مف0هززد5 .3 وطع0 هن نطهط
کطاحا0 3001621 ۵1 کعانوطا 1۸۷ م0160 داوسوتط) کصع۳ ای صمنا 130 وصه کاصعاصم) 1/003
آ) .109-121 ,(8)2 ,کط0 10۷6582 3/0286 +2 برومامندوط2 م50 ۵۳۵06۰ وصه هزک۸ ,1۳۵0
1 0۳ 058ع]گ۸ ۳300۳۹ عصنمرواهس۸ .(2015) .5 ,52660 ,3 ۳22۵12206 .36 بععناز3۵
1010۳۵0 0ص مرنطعصهسهطنا عنصعوه۸ که آمصسوت بکام0ط-۳ وصناامک دز ککععنگ وصناعا 1/0
0۵۵۵ 1۳۵۳ ۳۷1۵6066 نکامومی صز 0-004 16۳ کعمطادز ۹/6۳ ,(2014) ۷۰ مقعومظ
۰ ,9 ۷۵۱۰ و5 ععلا مگ عطا 16۶ فعودااقط) ما۱ عک اصعصع مس ,۳۵۵۵
6 2 :۷۷6۲ 6 0۵ ۵۳5 500۳5 لهدمزکی2۳۵010 .(.۵.0) .5 1 «ظ087190 8۶ بل ب13 بالفحال5
.ها 000013005 0صه کعک 1۳۵۳۵ ۷۷۵۳1۵ نکناعناهاد عودکن 1316۳۵۲ .(2014) ۷۷۰ .1 مکاقا5 ۰
زد3 :000108 2/0 لدعم عناهانامد0 ۶و کمام ۲0" .(2010) 7 مصنطمم .۸ ,ککنا502
6 0۶ کطوه 21 3/0 علن8 بوط ص1۳ ۰ کووطع/31 وه کعحسوع 2۳0 و1۳60
(8۳6۲۹1 1۵) ۳.101۰ .65و50 سل وصه کعنصم 3 که عانناعد]
۳ برع وامصطع) دمناق 130 .(2002) 7 معط طا۵ ۷۷ 0 .8 وصقعاعق3 0صه 8 ,صقط10۳ ۰
ناجاوهحاع8ظ فنطقطاک بکعزرمع 0صه کامع000 بکوعصزدا-8 .(2005) بش بش۸ ۷320130020۵ ۰
۰ 5007 ۵۶ ععق 2 مصزاص0 +۶ 3/0061 ج کو صمنافصنصهه ۳" .(2014) ععطصنل ۵۵۶
132-۰ بهام65 3/00 ۵1 بونده نی هز وطممعماخطام او «مامل او ععحوعل عط) اه دهع
۷/3 1016۳6 (اع 13۳۵۵ 3/2068 5001 ۵۶ 2000ع 10 7۰ نعهزهحاک ,178 عطج1 وظ 6و0
(26۲۹1۵ 1۳) 2007:5)15(:81-95 .5060665 500۳1 ده حلمعم ۸ و40 05 که م۳
۱.۹۳ مدبریت ورزشی,» دوره ۱۳ شماره ۰۴ زمستان ۱۴۰۰
6 0065 0هه کعزع 5026 ما ۳۵۹ و5 کنطا ۵1 عبناعزداه صنقص 156"
کا۲ع 60 113 10/5 از طامعل-صز وصنکد تجوننی ع تمد او 500۳۲ هز
و معناعصده عط) انم فوصه ععممصم معهاد عطا ععنطه ماع ۵۲۵ کمهزطانه 106
6 27626 101108 عطا صز حلتعمیعت ۲1۵۷0۲ عطا ,لقع کنطا صا عزطاناد
40 106۳۵00۳۶ کا و50 بععااتصصم) عصناعماج/3 علقن0 016 +عصنو دص 106060
,۵۱۲ ۷٩ 200 500۳1 0۶ 2/1 ۲۵ اه ععاا ص60 عصناعاجه/3 کامممک مقطاحا 500۳5
5 360657 و1 0ص ۲ص 6-0 ۶و 0لعط عطا هنز کامع م۳
2 والمست وصه عمونصطاع لامک ما فعحصتاصم فصه کلشنگهعممسم فعع حدم
81760 016۳165 1۳۵۳ ۵عصنهاطاه قاعل عط) ووللقسنط ب0عتععتصز جع عام060
6 06 نم 5616006 وصه لمنجه ,ص006 کععداد ععط عمط هه معط هی
عزو همه ۳عط ۶۲ فوصه صهنک 106011۵00 صذ اعد عصنفی 0065 156 .0ع2 هه
۵1 5۵ کقعجه 4 دز وناز 6عط ع۷هط ععزع ندنک عطا اه عصنلی 0065 که اآنادع۲
4 13057 500۳5 6طظا جز 6-606۵ کم کمع دنق تمصعاجه فص فاص جعبی
نج - [2عع1 ,13/13028606 :0ع0 اه ع6۳ کععجه عوعط1 مهم ۳6
,۲0۳51516 ازآهع 12۳ ۵۲۵ اقا کع 00 فصن بلعنمک-لدسحلنه وصه لمنصاع 1"
1.82 ,1067610066 ۳00006 +عملنا دعزععاداد او صمنای موز عطا علو از
0 - 005۳27 23063 نحص نطمص + مطا۸ 00۳۳60008 *
|
هدف اصلی این پژوهش، تعیین راهبردها و پیامدهای تجارت الکترونیک در صنعت ورزش کشور بود. برای دستیابی به هدف بیان شده و با توجه به تخصصی بودن موضوع پژوهش، مطالعه کیفی با استفاده از انجام مصاحبه های عمیق با نخبگان این موضوع استفاده شد. انجام مصاحبه ها به صورت هدفمند و به شیوه گلوله برفی ادامه یافت و در نهایت 12 نفر مورد مصاحبه قرار گرفتند. داده های حاصل از مصاحبه ها به روش داده بنیاد و از طریق سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تجزیه وتحلیل شد. یافته های مربوط به راهبردها بیانگر چهار حیطه اصلی بود، به طوری که پوشش دهنده چالش های درونی و بیرونی تجارت الکترونیک در صنعت ورزش کشور باشند. این حیطه ها شامل موارد زیر می شود: مدیریتی، قانونی – حقوقی، فنی، فرهنگی-اجتماعی. همچنین پیامدهای شناسایی شده حاصل از راهبردها شامل توسعه اقتصادی، حقوقی، ساختاری و فرهنگی است که تا حدود زیادی منطبق بر راهبردها نیز بودند. براساس یافته های پژوهش، راهبردهای اجرایی ارائه شده می تواند کمک رسان مدیران ورزشی کشور در زمینه توسعه تجارت الکترونیک در صنعت ورزش کشور باشد.
|
836 |
470451
|
واژههای کلیدی: باد زار باور ترس و لرز ساعدی» رثالیسم جادویی» هرمزگان.
بنمايه داستانی نقش اساسی در شکلگیری ظر روایت ایفا میکند؛ بهبیانیدیگر باید
گفت که بدون بنمایه داستانی انیز شکل نخواهل گرفت: باورهای عامه هنگامی که
حوادث اصلی داستان را شکل:میدهند و محتوای آن: را بهتطویر میکشند. بنمايه هر
داستان محسوب میشوند. این باورها و ,عقاید اسطورهای. که گاهی در آثار داستانی
جلوههایی از آن را مشاهده میکنیم» بیشتز ار سبک"رثالیسم جادویی نمود پیدا میکنند.
«رثالیسم جادویی سبکی است که از باورها و رسوم محلی برای احیای جهانبینیها
و فرهنگهای سرکوبشده در جامعه استفاده میکند» (حنیفا ورضایی» ۰۱۳۹۵ ص.
۶) درواقع رثالیسم جادویی از زاويه دید شخصیت.داستان یا نویسنده که عقاید
اساطیری و خارق عادت دارنگ "بکی|ار.رئال و طبیعی"*اشت» اما در دید خواننده» امری
جادویی و فراواقعی جلوه میکند (شمیسا ۱۳۸۱ ص. ۲۴۵). سیدحسینی در کتاب
مکتبهای ادبی» رثالیسم جادویی را سبکی در ارتباط با ذهن ابتدایی ملتهای جهان
سومی و اسطورههای بومی معرفی میکند که با واقعیتهای زندگی امروزی آميخته
میشوند و جهانی خاص را بهوجود میآورند که در عین اختصاصی بودن برای هریک
باور عامه «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
از ملتها در آن ویژگیهای مشترکی نیز پیدا میشود (سیدحسینی» ۰۱۳۸۱ ص. ۳۱۸)»
اما شوشتری معتقد به دو جریان برای رثالیسم جادویی است: در جریان اول.
نویسندگان با بهرهگیری از هنرهای ادبی در بستر رثالیسم جادویی دنیای شگفتانگیزی
را برای مخاطب پدید میآورند که این نوع بیشتر در آثار نویسندگان اروپایی مشاهده
میشود و نوع دوم آن اسطورهای و فولکلوریک است که خاص نویسندگان جهان
سومی است (شوشتری» ۱۳۸۷ ص. ۳۵). در مجموعهداستان ترس و لرز اثر غلامحسین
ساعدی که از شش داستان بههمپیوسته تشکیل شده است. بازتابی از جریان دوم سبک
رثالیسم جادویی دیده میشود که در آن باور عامه «باد زار» باوری غالب است و در
همه داستانهای این مجموعه. ردی اژاینباور؛را.میبينيم. این باور در نقاط مختلف
جهان مانند حبشه, مصر, برزیل و... دیدهمیشود. در ایران نیز در بخشهای جنوبی
بهویژه استان هرمزگان, این باور و آیینی که حول محور آن جریان دارد رایج است.
بشر سه دریافت متفاوت از جهان بهشیوه ادراکی داشته:است : ۱. دریافت علمی, ۲.
دریافت مذهبی» ۳. دریافت مبتنی بر تأثیر ارواخ» یعنی" یسم"( فروید ۳ ترجمه
محمدعلی خنجی, ۰۱۳۹۷ ص.۱۲۴). آنیمیسم ذرباره روح و موجودات غیرمادی بحث
میکند که شاخههایی مانند آنیماتیسم» آنیمالیسم و مانیسم نیز به آن مربوط هستند.
آنچه موجب پدید آمدن این اصطلاحات شده آگاهی از دریّافت اقوام بدوی از طبیعت
و جهان است؛ در این دریافت, جهان محل زندگی تعدادی از موجودات غیرمادی
تعریف میشود که بدخواه یا خیرخواه آدمیاناند (همان صل. ۱۲۲). افرادی که به وجود
اینگونه موجودات باور دارند همه نیروهای نامرئی در فضا مانند پریها دیوها و
ارواح نیک و بد را باد یا هوا مینامند و اعتقاد دارند که فضای درون و بیرون زمین
مملو از این بادهاست. این ارواح یا بادها بیشتر درمیان افرادی که پایینترین طبقه
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
اجتماعی را تشکیل میدهند و فشار فقر» گرسنگی و محرومیت» ذهن و روان آنها را
تخریب و پریشان کرده است. نفوذ میکنند و جسم آنها را به تسخیر خود درمیآورند
(بلوکباشی» ۰۱۳۸۱ ص.۴۱). شریفیان نیز درباره اعتقاد مردم جزیره خارک به اين بادها
می گوید: هرگاه اهل زمین» باد یا جن به هر دلیلی وارد کالبد انسان شود آن را از حالت
طبیعی خارج و به حالت عجیبی گرفتار میکند (شریفیان» ۰۱۳۸۴ ص. ۳۹). درواقع
اعتقاد به الهام یا تسخیر که زار بازتابی از آن است نمودی جهانی دارد. براساس اين
باورها گاهی روح یا خدایی در بعضی از افراد حلول میکند که حضور روح يا باد با
لرزش و تکانهای شدید بدن شخص و با حرکات تند و سرکش, نمایان میشود
(فریزر» ۱۸۹۰ ترجمه کاظم فیروزمند:۰۱۳۸۸ ض.۱۳۴۰). این ارواح یا جن - بادها را
در فرهنگهای مختلف با نامهای متعددی"میشناسند: ۱. بوری: در نیجریه» طرابلس و
درمیان اقوام هوسازبانان غرب آفریقا ۲. آموک: در مالایا:(0.12 ,1934 ,نلل08۵))»
یلیپین و آفریقا (ساعدی» ۱۳۵۵,صی. ۳۷): ۳ بهپو: در کنیا (سارجنت» ۱۹۰۷ ترجمه
رضا جمالیان» ۰۱۳۷۱ ص. ۵۹)» ۴ دمالی و دمال: در خوزه مرکزی بلوچستان
(زندمقدم. ۱۳۸۸ ص. ۲۴۹). این بادها در ایران نیز انواع و نامهای گوناگونی دارند که
زار شایعترین و خطرناکترین آنهاست. زار در ایران تنها در جنوب» یعنی میان ساکنان
بنادر او جزایر خلیجفارس و "دبای /عمازیازه عوی رنه هه آبادان است تا
شرقیترین یعنی چابهار با تفاوتهایی برگزار میشود. شکل کلی زار در همهجا یکسان
است. اما در جزئیات و برخی:از نامگذاریها تفاوتهایی وجود دارد (درویشی» ۰۱۳۸۰
باورهای عامه همواره درمعرض تغییر و گسترش از سوی مردم بوده است؛ آزاینرو
دربار برخی از حواشی باور عامه زار نیز نظرات گوناگونی وجود دارد که مکتوبات
باور عامه «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
علمی را نفی میکند؛ برای نمونه ساعدی در کتاب اهل مو/ انواع بادها را بیش از ۷۲
نوع میداند اما موسی بندری» شاعر و نویسنده بندرعباسی» درباره انواع بادها میگوید:
«درست است که ساعدی از ۷۲ نوع باد زار صحبت کرده است. اما در جمع فامیل که
مینشینیم» مدام از مادربزرگم حرف میزنند و میگویند که ۳۶۰ نوع باد زار داشته
است»: جزفبات: پاززهای عامه. همواره: درحنان آتغییر و تحول برده: استه بهگونهای که
اگر درباره باور مشترکی از افراد مختلف بپرسید, پاسخ یکسانی نخواهید یافت. اما
باوجود همه تغییراتی که باور عامه زار داشته است و عقاید متفاوتی که مردم درباره
جزئیات آن دارند اصل اعتقاد به وجود بادها و مراسمی که حول آن برگزار میشود.
همچنان در برخی از شهرهای جنوبی ایران بهویژه.شهرستانهای استان هرمزگان, رایج
نگارندگان در این جستارکوشیدهاند بازتاب باوز عامه زار را در مجموعهداستان
ترس و لرز اثر غلامحسین ساعادی,پررسی! کنندتا جنبههایی مختلف این باور در این
مجموعهداستان آشکار و سپس چگونگی بهرهگیری"ساغدی از باور زار و آیینی که
حول این باور در جنوب ایران جریان دارد. مشخص شود. درپایان نیز به این پرسمش
پاسخ داده شود که آیا ساعدی در بازتاب فرهنگ جنوب ایران او باور عامه زار در
مجموعهداستان ترس و لرز موفق بوده است یا خیر. انگازندگان برای انجام این کار
تست از طریق شیر کماغانهاول دربرهمامی حانقروان ور تقاط تلف جپان:: مطاله
کردهاند و سپس بهشیوه میدانی به: مشاهده مراسمی که حول محور باد زار در
شهرستانهای میناب و بندرعباس (استان هرمزگان) برپا میشود. پرداختهاند و همچنین
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
درباره «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز تاکنون پژوهشی انجام نشده است. اما
نویسندگان از جنبههای گوناگون به اين پدیده پرداختهاند؛ برای نمونه تقی مدرسی
(۱۳۳۷) در مقاله «گزارشی از سفر جنوب» منتشرشده در ماهنامه صدف» گویا برای
نخستینبار به باد زار پرداخته است. غلامحسین ساعدی (۱۳۵۵) در کتاب اهل هوا به
ابعاد گوناگون باد زار میپردازد که کاملترین پژوهش درباره باد زار و آیینی که حول
محور آن جریان دارد» محسوب میشود. علی ریاحی (۱۳۵۶) در کتاب زار و باد و
بلوچ به باور زار در بلوچستان میپردازد. بازتاب باور زار در آثار داستاننویسان نیز
مشهود است؛ برای نمونه ناصر تقوایی"(۱۳۴۴) برش از زندگی یک جاشوی مبتلا به
زار را در داستان کوتاه «چاه» نمایش میدهد و این نخستینبار است که زار در ادبیات
نمود پیدا میکند. سیمین دانشور (۱۳۵۹) در داستانی بهنام «سوترا» گوشهای از مراسم
معالجه مبتلایان زار را بهتصویر میکشد. مخمد بهارلو (۱۳۸۰) در رمان بانوی لیل ابعاد
پژوهشهای تازهای نیز درباره زار در سالهای اخیر منتشر شده است؛ برای نمونه
محمد جعفری (قنواتی) (۱۳۸۲) در مقاله «باد زار و بانوی لیل» به زار در رمان بانوی
لیل اثر محمد بهارلو پرداخته است و این کتاب را آثری معرّفی میکند که اغلب ابعاد
باور زار در آن توصیف شده است. مریم قرسو (۱۳۹۸) در مقاله «شنود موسیقی در
آیین زار» به موسیقی از منظر مهمترین عنصر در روند درمان مبتلایان زار میپردازد.
حمید جعفری (۱۳۹۸) در مقاله «زار» که در دانشنامه فرهنگ مردم ایران منتشر شده
است. اطلاعاتی درباره انواع بادها بابازار و مامازار» مراحل درمان, تقدس سازها و
مراسم در اختیار خواننده میگذارد. حسامالدین نقوی (۱۳۹۲) در مقاله «مژلفههای
باور عامه «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
بینش اسطورهای در مراسم زار/ نمونه موردی زار بندرعباس» با بهرهگیری از دادههای
تحلیلی» آیین زار را بررسی کرده است. زاویه و اصل مرز در مقاله «مطالعه ریشههای
فرهنگی و روانشناختی آیین زار» (۱۳۹۲) با استفاده از اسناد موجود. مشاهده و
مصاحبه با درمانگران و بیماران به سرچشمههای تاریخی و روانی آیین زار میپردازند.
این نویسندگان در مقاله دیگری «مطالعه تطبیقی آیین زار در ایران و سودان» (۱۳۸۹) با
بررسی و مطالعه نقاط اشتراک و افتراق آیین زار در آفریقا (سودان) و ایران (هرمزگان)
به روند تغییر در حوزه ساختاری و موسیقایی این آیین میپردازند. علیرضا حسنزاده
(۱۳۹۰) در مقال «گفتوگو با حلقه آزار.و تحلیل«مردمشناختی آن» با بهرهگیری از
گفتوگو با مبتلایان به چگونگی شفای مبتلایان«در آیین"ژاز می پردازد. از نویسندگان
غیرایرانی: جانیس بادی (۱۹۹۹) در کتاب زنان» مرذان وین زار به دیرینهشناسی و
شرح مراسم «زار» در کشور سودان: پرداخته,اسنت. کریستین پوشه (۱۹۸۴) در مقاله
«تنبورا» به تنها ساز ملودیک مورداستفاده در مراستم زار در آفریقا ایران و عراق
پرداخته است که همواره منبع معتبر و جامعیدرباره این ساز بهشمار میآید. ژیلبر روژه
(۱۹۹۰) در کتابی موستمی و خحلسه با تکیه بر مطالعات کتابخانهای و پژوهشهای
هم مزجوداتی را که دیده نمیشزند باد و هوا مینانند (ساعدی: ۳۴۵ ض. ۸
براساس عقیده جان هینلز «ایزد باد» در اساطیر ایران شخصیتی دوگانه دارد که هم نوع
بد و هم نوع خوب آن یافت میشود. زیرا باد از میان هردو جهان روح نیک و روح بده
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
عبور میکند (هینلزه ۱۹۷۳ ترجمه ژاله آموزگار, ۰۱۳۸۹ ص. ۳۶). این بادها اگر در
جسم شخصی بروند او را از خود بیخود میکنند و باعث میشوند. فرد رفتارهای
عجیبوغریبی از خود نشان بدهد که این رفتار ارادی نیست؛ درواقع فرد نه به اراده
خویش بلکه به اراده بادی که او را تسخیر کرده است. رفتار میکند. بادها انواعی دارند
که ساعدی در اهل هو/ آنها را به هفت گروه: باد زار باد نوبان, باد مشایخ, باد جن» باد
پری» باد دیو و باد غول (ساعدی, ۰۱۳۵۵ ص.۵). و ریاحی در زار و باد بلوچ, بادهای
پراکنده در بلوچستان را به پنج گروه: زارها بادها جنها دیوها و مشایخ (ریاحی.
۵ ص.۳) تقسیم میکند که هر کدام از اينها نیز انواعی دارند.
باد زار از خطرناکترین و رایجترین؛بادهاست. زارها همگی کافر هستند و فرد مبتلا
را بهشدت آزار میدهند. زارها از مکانهای مختلف سوّاخّل شرقی آفریقا زنگبارن
سومالی» حبشه» عربستان» هندوشتان و از جزایر» کوهقا,و صخراهای ناشناخته به جنوب
ایران میآیند. زارها بیش از ۷۲ :نوع یا بیش از,۳۶۰,نوع هستند که ۱۳ مورد آنها
در مجموعهداستان ترس و لرز ویژگیهای پنج نوع زار دیده میشود که در این
۱-۱-۳. زار بومریوم (013132110170). متوری (173811371) و بابور (02101۳) در داستان اول
در داستان اول» «سالماحمد» به ایوان میرود تا برای زفتن به برکه از خانه خارج شود
که صدای سرفه ناشنایی میشنود و میبیند دریچهه مهمانخانه که مدتها بسته و کسی
به آن وارده نشده بود. باز است. از دریچه نگاه میکند. سیاه لاغری را میبیند که در
مهمانخانه نشسته است و با دیدن او بدحال و گرفتار باد زار میشود. در حالتی که به
باور عامه «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
سالماحمد دست میدهده ترکیبی از سه باد زار دیده میشود که هر کدام بهصورت
۱. بومریوم: بومریوم یعنی پدر مریم. درباره زار بومریوم این باور وجود دارد که
بومریوم سیاه کافری بوده که دختری بهنام مریم داشته است. مریم دلباخته یک جن
میشود و با او ازدواج میکند. پیرمرد سیاه از این وضع ناراحت میشود و بهشکل باد
بادها موجوداتی هستند که دیده نمیشوند. اما باتوجهبه قصههایی که درباره آنها
ساختهاند (مثل قصه بومریوم) بهنظر میآید که ساعدی به دو دلیل» برای باد زار
سالماحمد چهره انسانی تصویر کرده اشست.و سیاهی.که سالماحمد میبیند. همان باد زار
است. نخست.» رسیدن به یک شکل داستانی برای روایت کردن داستان و دوم بهره
گرفتن از شخصیت اسطورهای.بومریوم. میرصادقی یکی از ویژگیهای رثالیسم جادویی
را بهرهگیری از عناصر قصه معرفی.میکند: (میرصادقی».۰۱۳۷۷ ص. ۲۸ ). ساعدی با
بهرهگیری از قصه بومریوم» ویژگی اسطورهای این شخصیت راابا واقعیت ادغام میکند
که اين بهرهگیری سبب کشش داستانی و جذابیت بیشتر برای مخاطب شده است.
ساعدی باد زار سالماحمد را اینگونه توصیف میکند: «سیاه لاغر و قدبلندی کنار
اجاق» نشسته بود که کل ابسیار کویکی دائن و 5شاهجلشدی نش بود» (ساعدی,
۸ ص. ۱۱). توصیفات ساعدی بهگونهای است که با خواندن توصیفات تصور
میشود. فردی که سالماحمد؛میبینل؛انسان است. اما درادّامه. متوجه میشویم که مرد
سیاه» همان باد زار بوده و سالماحمد را مبتلا کرده است: «گفت: هی صالح میرفتم برکه
آب بیارم که گرفتارش شدم. صالح گفت: گرفتارش شدی؟ کجا؟ چه جوری؟ سالم
گفت: اول صدای سرفهشو شنیدم. دست و پام تخته شد و نتونستم تکون بخورم»
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
(همان» ص.۱۱). ویژگی ظاهری زاری که در جسم سالماحمد رفته؛ شبیه زار بومریوم
است. اما تفاوتی با این نوع زار دارد؛ تاکنون دیده نشده است که زار بومریوم مردها را
مبتلا کند, اما در داستان میبینیم شخصی که دچار این باد شده» مرد است.
۲ زار متوری: متوری باد زاری جنگلی است و برخیها معتقدند که صحرایی نیز
است. از سواحل آفریقا میآید و به این دلیل در ایران این باد را سواحلی میگویند
(ساعدی, ۱۳۵۵ ص. ۵۹). ویژگی عمده زار متوری در علائم باد زار سالماحمد دیده
میشود: الف) هرکس گرفتار باد متوری شود بهبود او ممکن نیست. ب) متوری باد
قانعی نیست و چیزهایی از فرد مبتلا میخواهد که او نمیتواند برآورده کند (ساعدی,
۵ ص. ۵۹). در داستان میبینيم بادزاری که/سالماحمد را دچار کرده است. مدام از
او و مردم آبادی چیزهای مختّلفی طلب میکند.زار متوزیی"اغلب اشخاصی را دچار
میکند که توانایی برطرف کردن نیازهایی او را ندازند؛ درنتیجه بیمار بهبود پیدا نمیکند
و وابستگان او که از درمانشدنش ناامید شدهاند«او را :به.حال خودش رها میکنند که
در داستانهای سبک رثالیسم جادویی «تخیل جزیی از واقعیت موجود است»
(اسحاقیان» ۰۱۳۸۵ ص. ۱). ساعدی از این امکان سبک رئالیسم جادویی بهره برده و به
باوری در داستان پرداخته است که مردم "جنوب ایرآ اوبرخی از کشورهای جهان
سومی بخشی از واقعیت زندگی خود میدانند. اما برای مردم نواحی دیگر فراواقعی و
جادویی جلوهگر میشود. زاره متوری؛زاری است که از مردمان تنگدست چیزهای را
طلب می کند که مردم آن ناحیه توانایی برطرف کردن این نیاز را ندارند. بنمايه انتخابی
ساعدی در عین اینکه به حقیقت زندگی این مردمان اشاره میکند» توجه ویژهای نیز به
عقاید اسطورهای و جادویی آنها دارد که هرچند برای مردمان جنوب ایران و مناطقی
باور عامه «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
که این باور در آنها نفوذ کرده» امری طبیعی است, اما از دید مخاطبی که ناآشنا با این
۳ بابور جنی: صفریزاده (مصاحبه با نگارندگان) درباره ابتلای شوهرش به این باد
میگوید: «شوهرم روی دریا کار میکرد به سفرهای طولانیمدت میرفت. یک روز او
را با حال نزار آوردند و گفتند که در دریا افتاده و هوایی (مبتلاشدن به بادها را
هواییشدن میگویند) شده است. از آن موقع به بعد هر چه دوا و درمانش کردیم
در چند قسمت از داستان میبینیم که جملهای تکرار میشود: « سالم را از دریا صدا
کردند» (ساغدی, 1۳۹۸ سن: *۱). میا »با است و اغلب: افرادی را مبقلا
میکند که بهنحوی با دریا در ارتباط هستند؛ مانند؛ کارگران دیا و جاشوهای خیلی فقیر
که مدتها از محل زندگیشان دور میشوند (ساغدی, ۱۳۵۵ ص. ۷۶). سالماحمد و
همه مردان آبادی پیشهای بهغیر از,ماهی گیری وارفتن به.دریا ندارند و از آن جایی که
بابور جنی زاری دریایی است. احتمال"دارد زاری که سالماحمد را مبتلا کرده است. از
این گونه باشد. زندگی در کنار دریا سفرهای دورودراز با لنج برای کسب درآمد
چشمدوختن به دریا به امید مساعد شدن هوا با فرارسیدن فصل صید. همه باعث ایجاد
ترس و خیال میشود و بستری را برای آسیبپذیری و بیمّاری این افراد فراهم میکند
از دیگر ویژگیهای رئالیسم جادّویی که ساعدی در بستر آن به بیان باورها پرداخته.
توصیفات اکسپرسیونیستی است. اغلب این توصیفات مربوط به دریا و ترسناکی و
خروشانی آن است (پورنامداریان و سیدان» ۱۳۸۸ ص. ۵۸). صداهایی که از دریا
میآید. اشاره غیرمستقییم ساعدی به زار بابور جنی و همچنین توصیفات ساعدی از
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
دریا و رازآمیز بودن آن» نشاندهنده بهرهگیری او از ویژگی اکسپرسیونیستی در بیان
یاحقی در کتاب فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی درباره امالصبیان
میگوید: «بیماری روانی یا حالت روانی خاصی است که اطفال بیشتر به آن دچار
میشوند. برخی فرهنگها آن را نام دیوی دانستهاند که به اطفال آسیب میرساند و در
میان اطبا هم نوعی از صرع معرفی شده است» (یاحقی. ۶ ص. ای ساعدی نیز
در کتاب اهل هو/ امالصبیان را بادی: تعریف میکند که مخصوص بچههاست و آنها را
بیمار و مبتلا میکند (ساعدی, ۱۳۵۵ ص.۱۳). اسطورهای بومی و باورها زمینهساز
تخیل در داستانهای سبک رالیسم*جادویی هستند (قتلاخفضل, ۰۱۳۸۵ ص. ۲۵).
تقاضای فطرت انسان این است که باید هميشه به اصولی پایبند و معتقد باشد و
پیمانه فکر او از یک سلسله معتقدات پر شود.. حال اگر از این آمادگی فطری,
بهرهبرداری صحیح شود و یک سلسله ,حقایق به او عرضه شود جایی برای
موهومات و خرافات, باقی نمیماند. اما اگر از تعلیمات و عقاید صحیح محروم
ماند, ناچار به موهومات و خرافات پایبند میشود (بینا» ۱۳۳۹ ص. ۳۶).
بنابراین مردم عامی: که دستمايه علمی ندارند. برای پاسخ به سوالات خود. درمان
ساعدی در داستان دوم از باورهای خرافی مردم درباره باد امالصبیان برای ساخت
شخصیتش بهره برده است که به شرح چگونگی استفادهی او از این باد میپردازیم:
در داستان دوم شخص عجیبی بهنام ملا به آبادیهای مختلف میرود و در هر
آبادی با زنی ازدواج میکند» پس از آن که زن باردار شد. آنجا را ترک میکند و بعد از
باور عامه «باد زار) در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
رفتن او هم زن و هم کودک ازدنیا میروند. به دو دلیل میتوانیم احتمال بدهیم که
۱. هر زنی که با ملا ازدواج میکند. پس از بهدنیا آوردن فرزند میمیرد و بچه نیز
ازبین میرود که ازبین بردن بچهها از ویژگیهای باد امالصبیان است.
۲ امالصبیان جسم ندارد. اما میتواند بهصورت جسم درآید و خود را در
هیئتهای گوناگون پرنده» چهارپا و انسان نمایش دهد (اینبسطام عبدالله و حسین,
۵ ص. ۸۸). بچهای که خواهر زکریا از ملا بهدنیا میآورد» چهره عجیبی دارد که
شبیه به انسان نیست. میتوان گفت ملا همان باد امالصبیان است که خود را بهشکل
آدمیزاد درآورده و زن از وصلت با او"کودکی با این.شمایل بهدنیا آورده است. ساعدی
کودک را اینگونه تصویر میکند: «نوزادککله "بزرگ و پاهای کوتاه داشت و روی
کمرش خال گندهای بود با موهای بلند و سیاه و پایین خال بزرگه برآمدگی نرم و
شفافی بود که مثل چشم گای بیرون,را نگاه:می کزد» (ساعدی» ۰۱۳۹۸ ص. ۶۳).
قاسمی (مصاحبه با نگارندگان) درباره ابتلای نامادریاش به اين باد میگوید: «زاری
شده بود» پیش مامای زار؛که رفت به.او گفت که زارت از" تو میخواهد یک سفره به
اندازه بیست نفر ترتیب بدهی. نامادری من هم این کار را کرد. یک سفرهه غذا به اندازه
بیست نفر آماده کردیم و نامادریم.را ذر.اتاق تنها گذاشتيم. من از پشت پنجره میدیدم
که چطور با ولع همه غذاها را میخورد. انگار خودش نبود و افراد دیگری بهجای او
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
از مهمترین علائم زار امالگاره این است که این باد» شخص را وادار میکند که زیاد
بخورد؛ درنتیجه بعد از مدتی شخصی که به این باد مبتلا شده است. بهشدت چاق
در داستان ششم» افراد عجیب و غریب و ناشناسی وارد آبادی میشوند و مردم
آبادی برای دیدنشان به نزدیک چادرهایی که آنها علم کردهاند. میروند. بوی غذای
مطبوعی میشنوند و از غریبهها غذا طلب میکنند. روزهای بعد بدون اینکه مردم آبادی
طلب غذا کنند» غریبهها خود ظرفهایی مملو از غذا را برای اهالی آبادی میآورند.
مردم آبادی هرچه از غذاها میخوردند. نمیتوانستند از آنها دست بکشند و بهطرز
عجیبی چهره و اندامشان تغییر شکل میداد :و چاق.میشدند: «چند لحظه بعد. زنها از
کوچه روبهرو پیدا شدند. همه آنها تغییز«شکل«داده چاقآشده, گرد شده باد کرده
بودند و بهکندی روی زمین میغلتیدند و به جلو میخزیدند» (ساعدی» ۰۱۳۹۸ ص.
۲) بنابراین» بهطور قطع میتوانیم بگوییم ,کهساعدی.در داستان ششم» برای خلق
بیان کردن بحرانها و مشکلات روحی *و*روانی مردم یکی دیگر از ویژگیهای
سبک رثالیسم جادویی است (آتشسودا و توللی ۱۳۹۰ ص.۲۷). ,ساعدی با بهرهگیری
از این ویژگی سبک رئالیسم جادویی و شیوهای غیرمستقیم به وضعیت خلقی و روحی
مردمان میپردازد. مبتلا شدن "به هر نوع زاری متناسب با ویژگی خاص فرد بیمار
میتواند ناشی از کمبودهای او در زندگی مادی باشد؛ بنابراین میتوانیم احتمال بدهیم
که مبتلا شدن افراد به زار امگاره نیز بهدلیل شرایط سخت زندگی فرد فقر و گرسنگی
باور عامه «باد زار در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
بایدها و نبایدهایی وجود دارد که مبتلایان به باد زار باید رعایت کنند؛ درغیر
اینصورت» موردآزار بادها قرار خواهند گرفت: الف) همیشه باید لباس تمیز و سفید
بر تن داشته باشند. ب) مرتب خود را بشویند و معطر کنند, ج) مرتکب هیچگونه کار
خلافی نشونده د) به مرده دست نزنند» چه مرده انسان و چه لاشه جانوران» ه) از
نجاست دوری کنند و) جارو و لنگهکفش و قلم قلیان را نباید بر بالای سر مبتلای باد
قرار داد ز) نباید شراب بنوشند یا با نامحرم همبستر شوند. در مجالس زار (مراسم
برای درمان مبتلا) نیز باید اعمالی را رعایت کنند: الف) اگر باد فرد مبتلا از نوع کافر
باشد (مانند باد زار) ذکر اسم خدا رسول .و ائمه اطهار حرام است.» ب) در زمان ورود
به مراسم» هیچکدام از حاضران نباید صحبت. کنند. ج) اگر چای یا قهوه آوردند نباید
استکان یا فنجان را روی زمین*گذاشت. د) هیچکس نباید در امجلس بلند صحبت کند
۰) شخص مبتلا به زار باید هميشه.در صدر مجلسن, کنار.بابا و ماما (درمانگران) بنشیند
بایدها و نبایدها قواعدی است که بهوسيله مردم عادی بهوجود آمده و ممکن است
در مجموعه داستان ترس و لرز مواردی را مشاهده میکنيم که شخصیتها هنگام
ترس يا برای تسکین خویش و دیگران آیا؛بنابر شرایطی که دارند بایدها و نبایدهایی را
بهوجود میآورند؛ برای نمونه: ۱. محمداحمدعلی در داستان چهارم دیالوگی دارد که
میگوید: «پس چیکار کنم؟ تو مسجد که نمیتونم بخوابم» هوایی میشم» (ساعدی,
۸ ص. ۱۱). محمداحمدعلی از خوابیدن در مسجد خودداری میکند. زیرا استدلال
او این است که اگر در مسجد بخوابد. باد زاری که در جسم او رفته و کافر است» به
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
آزارش خواهد پرداخت. ۲. در داستان اول» سالماحمد گرفتار باد زار میشود و برای
چارهگری به خانه صالح میرود. صالح که چارهای بهنظرش نمیرسد. برای اينکه
سالماحمد را آرام کند به او پیشنهاد میدهد که قلیان بکشد: «صالح گفت: البته که
خوبه. دود حالتو جا میاره» قلیون برای همه چی خوبه» (همان» ص. ۱۱).
نمیشوند. بلکه تغییر شکل میدهند. ادغام میگردند و با انطباق خود با مسائل و
مضامین تازه» حیاتی نو به خود میدهند. این خاصیت ادغام و تغییرپذیری است که
عامل اصلی ماندگاری آنهاست» (۱۳۸۶ ص. ۶۱). در مجموعه داستان ترس و لرز نیز
میشود و این مردم هستند که این دگرگونیها رابهوجود میآورند.
اطلاعات مرتبط با زار بهمنزله "شکلی از" اگزوریشم. (جنگیری) بیشتر در کشورهای
آفریقایی متمرکز شده است. بندرعباس" قدیم وسایرآشهرهای بندری ایران در گذشته»
محل ورود بردههای سیاهپوستی بود که معاملهگران از بنادر دیگر حوزه خلیج فارس و
اقیانوس هند می خریدند؛(سایجانی ۱۳۹۹ اص. ۲۸):.این؛افراد.شکلی از اگزوریسم را که
همراه با آیین و مراسم خاصی, بود» به شهرهای بندری اجنوب ایران نیز انتقال دادند.
اگزوریسم درواقع امری مرتبط با شمنیسم"است. شمنیسم"شیوهای است که در آن فردی
بهنام شمن با انجام اعمالی خاص, باعث شفای بیمار میشود. از آغاز قرن بیستم
اصطلاح شمن برای افرادی بهکار میرود که دارای قدرت جادویی - مذهبی بوده و در
همه جوامع دیده شدهاند (نداف» ۱۳۸۴ ص. ۱۰۱). شمن تنها یک بیمار نیست. بلکه
باور عامه «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
فردی است که با توسل به تواناییاش» موفق به درمان خود شده است (موسوی
بجنوردی» ۰۱۳۸۹ ص. ۴۷۸)؛ آزاینرو این توانایی را در خود میبیند که به درمان
بیماران بپردازد؛ بنابراین درمانگر در ذهن بیمار بهشکل مادر و پدر معنوی» جلوهگر
میشود (حسنزاده» ۰۱۳۹۰ ص. ۲۳). در برخی از شهرهای جنوبی ایران بهویژه در
استان هرمزگان» افرادی وجود دارند که اعمالی همانند شمنها و جادو - پزشکان انجام
میدهند؛ این افراد را در بندرعباس: بابا زار و ماما زار» در جزيره خارک: دی زار و بابا
زار و در بلوچستان: گواتیمات و خلیفه مینامند (جعفری» ۰۱۳۹۸ ص. ۱). هنگامی که
شخصی مبتلا به باد زار میشود» باید مدتها به دوا و درمان بپردازد و اگر از معالجه او
نتیجهای حاصل نشود. او را نزد دعانویس.می برند.ی«اگر کارگر نشد. در آخر او را نزد
ماما (برای زنان) یا بابای زار (برای مردان)"میبرند. هنگامی که ماما یا بابای زار احتمال
دهد که شخص, مبتلا به یکی.از ازارهااشده است؛ او را به مدت هفت روز در حجاب
و دور از دیگران نگه میدارد. بو ان اینکه هرا ازایدن؛ او بیرون کردند تنها باد آن
در سر بیمار میماند که با نواختن طبل" و گرفتن مراسم» باد را از سر او بیرون میکنند.
این دو عمل یعنی مراسم حجاب و نواختن اطبل شامل اعمالی است که در داستان به
نگهداری بیمار در یک کپر یا اطاق» دوار از آبادی بهمدت هفت روز و ممنوعیتهایی که
برای آنها تعیین میشود. مجموعهای از روشهایی است که از اسطوره مرگ - نوزایی»
مراسم و آیینهایی برای ورود به انجمنهای سری» آیینهای تشرف قبیلهای و آیینهای
بلوغ دختران و پسران که در سراسر جهان دیده میشود.» سرچشمه گرفته است (الیاده»
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
0۱ ترجمه محمدکاظم مهاجری» ۰۱۳۸۸ ص. ۱۳۹). درواقع حجاب» نخستین مرحله
از درمان قرد معل یه باه زار است. تابا یا ناما به. سحفی اینگه: تشغیضی عادئد که پیماز
به زار مبتلا شده است. ابتدا او را چند روز در اتاق یا کپری دوردست و خلوت. بستری
در داستان سوم «عیال عبدالجواد» مبتلا به زار میشود و او را برای درمان» نزد
شخصی در روستای گرزه, واقع در شهرستان بندرلنگه میبرند. درمانگر برای درمان
بیماران» به خارج از روستا رفته و برای خود در بیابان؛ خانه ساخته است که اين عمل
درمانگر در داستان. میتواند بیانگر توجه ساعدی به مراسم حجاب و دور نگه داشتن
ساعدی در داستان» اشارهای به مدت آزمان اهفت روز برّای درمان نکرده است. او
کار درمانگر را کاری سری جلوه میدهد که به غیرااز خودش کسی نباید از جزئیات
کار و مدت زمان آن مطلع شود. «زکریا» یکی از اشخصیتهای داستان از گاریچیای که
آنها را نزد درمانگر آورده اسنت. مدت"زمان درمان را"می پرسد "و گاریچی در جواب او
میگوید: «(من نمیدونم. غیر از خودش هیشکی نمیدونه» (ساعدی, ۱۳۹۸ ص.۱٩).
در تمام مدتی که بیمار در حجاب بهسر میبرد. درمانگر هر شب. دارویی بهنام
«گرهکو» را که معجونی از ۲۱ ماده است. به تن او میمالد (ساعغدی, ۱۳۵۵ ص. ۴۳).
ساعدی در داستان, استفاده از مادههای درمانی "توسط درمانگر را نیز به تصویر
کشیده است. در قسمتی از داستان" سوم «خمیز» که یکی از دستیاران درمانگر است.
مایههای عجیبی را برای درمان, نزد درمانگر میبرد: «آمد توی حیاط و رفت سر یکی از
خمها را برداشت و بو کشید و بعد رفت سر یک خم دیگر و دوباره بو کشید و آنوقت
کاسهای از مايه سیاه» پر کرد و رفت توی اتاق» (ساعدی, ۸ ص. ۹۰
باور عامه «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
پس از آنکه بیمار در حجاب بودن را گذراند» بدن او را تمیز و خاک هفت راه را با
هفت برگ گیاه بیخار مخلوط میکنند و همراه گرهکو به تن بیمار میمالند. درمانگران
پیش از برگزاری مراسم زار (بیرون کردن باد بهوسيله طبل و تأثیر موسیقی)» ابتدا جن
را به این صورت از بدن بیمار بیرون میکند: «بدین ترتیب که بیمار را میخوابانند.»
انگشت شست پاهایش را با موی بز بههم میبندند و مقداری سیفه (روغن کوسهماهی)
را به زیر بینی فردی که گرفتار باد شده است» میمالند و چند رشته موی بز آتشزده»
زیر بینی او قرار میدهند (ساعدی» ۱۳۵۵ ص. ۵۲). در داستان» ساعدی صحنهای را
تصویر میکند که بهنظر میرسد به مراسم بیرون کردن جن از بدن بیمار توجه داشته
است. اما توصیف این صحنه با تخیل نویسنده» همراه است. نویسنده برای خلق یک اثر
داستانی» مشاهداتش را همانگونه که هسنت. واراد داستان"آنمیکند بلکه مشاهدات و
اطلاعات خود را با تخیل خویش میآمیزد تا به جهانی نو برسد که پرداخته ذهن
اوست. ساعدی در فضای تازهای: که به کمک عناصر داستانی و تخیل میسازد». صحنه
بیرون کردن جن از بدن بیمار را اينگوانه تصویر کرده؛است:
هاجر گلابدان کوچکی را آورد و چند قطره مایع روی لبهای مریض ریخت.
مریض تکان خورد و پاها را جمع کرد. اسحاقی خندید و خمیز چهار دست و پا
آمد کنار هاجر, هار قیچی بزرگی را داد «دست.اسحاق. اسحاق موهای شقيقه
راست مریض را قیچی کرد و هاجر دست کرد و؛از داخل ظرف مسی» خرچنگ
زنده و درشتی بیروآن" آورد و,انداخت روی شقيقه مریض (ساعدی,» ۱۳۹۸
پس از انجام دادن این اعمال اولیه برای بیرون راندن جن, بابا یا مامای زار» جن را
تهدید میکنند که از بدن بیمار خارج شود و به تن بیمار با چوب خیزران ضربه
میزنند؛ درنتیجه» جن با جیغ و داد و ناراحتی بدن بیمار را ترک میکند. صدایی که
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
هنگام انجام این اعمال از حنجرهه بیمار بیرون میآید» صدای تغییریافتهای است و گویی
شخص دیگری از درون بیمار» سخن میگوید (جینز ۰۱۹۷۶ ترجمه پارسا و همکاران»
۶ ص. ۵۲). در داستان سوم» از اتاقی که بیمار را در آن درمان میکنند. صداهای
مختلفی میآید که صدای بیمار نیست و میتوان این صداها را همان تغییر صدای بیمار
دانست: «صدای خنده و گریه بلند شد. یکی آواز خواند ... به فاصلهه چند لحظه, سرفه
بخشی از اعتقادات جادویی - دینی بکهمرلوط آبه«عظر نوسنگی و اسطورهای متأس
همواره حفظ شده است. اما بهدلیل ارتباظات. فزهنگی درمعرض تغییرات مداوم قرار
داشته است (الیاده» ۱۹۵۱ ترجمه مهاجری» ۱۳۸۸ ص. ۲۷۷). از گذشتههای دور
رهبران قبیلهها شمنها و جادوگران بهمنزل حکیم و طبیب روحانی» رهبران موسیقی
نیز بودهاند و بهوسيله آن بیماری را؛از جسم بیمار بیروّن میآوزند (نقوی» ۰۱۳۹۴ ص.
۴). بسیاری از مردم در پرو کلمبیا برزیل"و ... به قدرت درمانگری موسیقی» اعتقاد
دارند. مردم باستانی این نواحی نیز از موسیقی برای تجربیات خروج از بدن و شفایابی
مراسم زار بهصورت جمعی برگزار میشود..بابا زار و ماما زار به تجربه میدانند که
انسان تنها آسیبپذیر است "و هنگامی که در جمع قرار بگیرد. میتواند با نیروهای
مرموز بجنگد (جعفری (قنواتی)» ۱۳۸۲ ص. ۷٩). پس از بیرون کردن جن از بدن
بیمار» تنها باد زار در سر او باقی میماند که برای درمان آن نیاز به برگزاری مراسم
رقص و کوبیدن دهل است. مراسم اینگونه آغاز میشود: بابا یا مامای زار با دهلهای
باور عامه «باد زار) در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
مخصوص در صدر مجلس قرار میگیرد. در وسط بساط بابا دهل بزرگ مودندو
(1006۵0) میگذارند. مقداری «کندروک درمانی» در آتش میریزند که بابا دهل را
با آن دود میدهد و آنگاه بابا یا ماما با تکان دادن چوب خیزرانی که دارند» مجلس را
آغاز میکنند. بابا به سراغ یکی از دهلها میرود و شروع به کوبیدن و شعرخواندن
میکند و هنگامی که مجلس گرم شد دیگران نیز با او همکاری میکنند (ساعدی؛
۵ ص. ۱۴۱). در این هنگام باد زار بیمار نیز به حرکت درمیآید و بیمار همراه با
موسیقی» سر و گردنش را تکان میدهد. اگر موسیقی خارج از این چارچوب و بدون
حضور ماما و بابا برای بیمار نواخته شود. نهتنها کارکرد درمانی نخواهد داشت.» بلکه
باعث ایجاد آشفتگی نیز خواهد شد (قوسبو۳۹۸۹(.ظ۷۱.8). در مجموعه داستان ترس
و لرز «زاهد» سیاهپوستی است که به باد زار مبتلا شده التت و ابزارآلاتی مانند دهل,
تنبوره و چوب خبزران که درمانگران "از "آنها استفاده میکنند. در کپر خود دارد اما
چون نواختن او در چارچوب آیین و رعایت اصول نیست» به درمان منجر نمیشود. در
داستان سوم همسر عبدالجواد. مبتلاابه باد زار میشود و کدخدا و اهالی روستا به
عبدالجواد میگویند که برای درمان همسرش زاهد را خبر کنند. اما او قبول نمیکند و
در پاسخ میگوید: «اینا که حرفه کدخدا. زاهد اگه بلده واسه خودش بکوبه. هوای
خودش رو زیر بکنه ... تازه اگه زاهد براش بکوبه. من حتم دارم حالش بدتر میشه»
برای مشاهده مراسم عروسی عدهای از مبتلایان به محله سیاهان بندرعباس رفته
بودیم (نگارندگان). با سازهای بادی و تبلهای بزرگ» موسیقی مینواختند. زمانی که
موسیقی به اوج رسیده به یکی از مبتلایان حالت بدی دست داد بهگونهای که بدنش به
رعشه افتاده بود و در حالت نشسته, سر و گردنش را تکانهای شدید میداد. ناگهان
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
بابای زار بهسمت او آمد پارچهای را روی سرش انداخت تا کسی او را نبیند و سپس
چیزهایی در گوش او زمزمه کرد که بیمار آرام گرفت.
مبتلایان به باد زار باور دارند که بادها با شنیدن موسیقی بیدار میشوند و به مجلس
آنها میآیند (قرهسی ۱۳۹۸ ص. ۷۱)؛ درنتیجه اگر موسیقی خارج از فضای آیینی و
بدون حضور ماما و بابای زار نواخته شود بادها به آزار بیمار خواهند پرداخت و
بهغیر از باور به بادهای زار نوبان؛ مشایخ و... باور"به موجودات اسطورهای دیگر در
جنوب ایران و شهرهای بندری» پررنگ "اسشت:*شرایط زیستی و محیطی مردمان در
گذشته» دسترسی نداشتن بميطزاکز دراماتی یا نداشتن, اطلاتات درباره بیماری سبب
میشد که علت بیمازیها زا ای بش حالس ماهر بادها جنها پریها و...
بدانند. در استان هرمزگان, باور به این موجودات» آنچنان رایج است که برای آنها
زیارتگاه نیز ساختهاند. در شهر بندرعباس» زیارتگاهی بهنام شاه پریان وجود دارد که در
لهجه محلی آن را شاه پرین (0877010) تلفظ میکنند. رضایی (مصاحبه با نگارندگان)
اگر درد لاعلاجی داشته باشی که با دکتر رفتن خوب نشوی, حتما جنهای بد تو
را آزار دادهاند. حالا. باید چه کار کنی؟ باید به زیارتگاه شاه پریان بروی که شاه
جنهاست. وقتی پیش شاه پریان میروی» از دردهایت میگویی و شاه پریان هم
جنهای بد را دور خودش جمع میکند و از آنها میپرسد که کار کدام یکیشان
بوده است و آن جن را گوشمالی میدهد. فقط در آن مکان, نباید بسمالّه بگویی.
اور عامه «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
زیرا جنهای بد با شنیدن آن فرار میکنند و شاه پریان» نمیتواند چیزی از آنها
ساعدی در ترس و لرز نیز به یکی از موجودات اسطورهای دریای جنوب ایران»
گاهی وقتها هنگامی که صیادان, قلاب يا تور ماهیگیری را بالا میکشند. گهواره بچه
شیرخوارهای را میبینند که با دیدن آفتاب, شروع به گریه میکند. ماهیگیران پس از
دیدن بچه. بیمار و خیالاتی میشوند*(ساعدی»,0۳۵۵ ص. ۹۶). در داستان چهارم»
«صالح کمزاری» و «پسر کدخلا»"پس از بازگشت؛ از دریا*کولاک عجیبی را در ساحل
میبینند که از اهالی آبادی نیست. آنها از او سالهایی دربازه هویتش و اینکه از کجا
آمده است» میپرسند و او تنها. پس از.هر پرسشبه«دریا نگاه میکند و چیزی
نمی گوید. به سه دلیل, میتوائیم احتمال دهیم که ساعدی از آویژگیهای بچه بنینگی
۱. پیدا شدن کودک نزدیک دریا و ارتباط نداشتن او با هیچ یک از اهالی آبادی.
۲ بروز اتفاقات عجیب و غریب» پس از بردن" کودک"به آبادی» برای نمونه: «از
همون موقع که بیدار شد» ترس:همه ما رو گرفت. بچه هی دور خونه میگشت و خونه
عین یه لنج رو آب تکون میخورده و ما رو هم تکون مّیداد» (ساعدی» ۰۱۳۹۸ ص.
۳ از ویژگیها بچهبنینگی این است که ماهیگیران بهمحض دیدنش, باید او را در
دریا رها کنند؛ درغیر این صورت آنها را بیمار و خیالاتی میکند. در داستان چهارم
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
ترس و لرز نیز رها نکردن کودک و آوردن او به آبادی» باعث ایجاد ترس در مردم
توصیفات دقیق و جزئی از ویژگیهای رئالیسم است که در شیوه رثالیسم جادویی
برای عادی جلوه دادن وقایع خارق عادت از آن استفاده میشود (بینظیر و رضی,
۹ ص. ۳۳). ساعدی برای بهرهگیری از موجود اسطورهای بچهبنینگی در داستان.
شخصیتی را خلق میکند که در عین عجیب و مرموز بودن» دارای همه ویژگیهای یک
کودک حقیقی است؛ بنابراین او با این شیوه هم موجب باورپذیری شخصیت شده و هم
ذهن مخاطب را بین حقیقت و تخیل معلق نگه داشته است.
یافتههای پژوهش نشان میدها اکه,دال, مجموعهذاستتان نزو لرز اثر غلامحسین
ساعدی به زوایای مختلف باور عایه,بادوزای اجه #شده است: ۱. انواع باد زار که
ویژگی پنج نوع آن در داستان بارز اسنّت: زار بومریوم؟ زار متوری؛ زار بابور جنی؛ زار
امگاره و باد امالصبیان که ساعدی بهگونهای داستانی و غیرمستقیم از ویژگیهای این
زارها در داستانش بهره برده است. ۳. بایدها و نبایدهایی که.مبتلایان به باد زار باید
رغایت کنند. این هنجارها طی شرایط مختفل توسط مردم دگراگون شده است که
نمونههایی از این تغییرات در مجموعه داستان ترس ولرز دیده میشود. ۳. بابا زار و
ماما زار: درمانگرانی که بهوشیله مموشیقی» درمان محلی و کمک گرفتن از نیروهای
ماورائی به درمان بیمار میپردازند. ساعدی ویژگی این درمانگران را با تخیل خود
میآمیزد و شکلی از آنها تصویر میکند که آمیزهای از واقعیت بیرونی و تخیل وی
است. ۴. مراسم حجاب: مراسمی که طی آن و با انجام اعمال مختلف» جن از بدن
باور عامه «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
بیمار» رانده میشود. ساعدی عینا به نمونه بیرونی این مراسم» توجه نداشته است. اما
تصویرهایی که در داستان ارائه میدهد. از مراسم حجاب تأثیر پذیرفته است. ساعدی
با تخیل خود و بهشکلی داستانی از این اطلاعات بهره برده است. ۵. موسیقی: از عناصر
مهم در باور عاميانه زار است. موسیقی هم میتواند درمانگر باشد و هم نواختن آن
خارج از چارچوب آیینی میتواند به بیمار آسیب برساند. اگرچه این عنصر در مجموعه
داستان ترس و لرز نقش کمرنگی دارد و ساعدی کمتر از بقي عناصر به آن پرداخته
است. اما نقش درمانگر آن در داستان» آشکار است و ساعدی به نواختن طبل بهمنزله
شیوهای برای آرام کردن بادها یا ناآرام ساختن آنها توجه دارد. ۶. باور به موجودات
اسطورهای که در مناطق مختلف جهان؛در,گذشته وجود داشته است و امروزه نیز ردی
از آن در فرهنگهای گوناگون؛دیده میشود.ساعدی "ی از اين باور به شیوهای
ساعدی برای بهرهگیری از باور عامیانه باد. زار.از ویژگیهای مختلف سبک رئالیسم
جادویی مانند باورهای اسطورهای و فولکلوریک» توصیفات اکسپرسیونیستی» استفاده از
تخیل در بستر واقعیت» استفاده از موهومات "و باورهای خرافی و بیان کردن مشکلات
درباره این امر که آیا ساعدی در بازتاب باور عامیانه زار" موفق بوده است یا خیر
باید این نکته را بیان کرد که داستان دازای؛عناصر و"تکنیکهایی است و بهرهگیری از
باورها در آن باید در چارچوب این قواعد داستانی» اتفاق بیفتد. بنابراین ساعدی برای
رسیدن به شکلی داستانی از این باور» برخی از ویژگیهای بادها را با هم ادغام کرده یا
به تغییر برخی از وقایع دست زده است. اين تغییرات برای تأثیرگذاری بیشتر و شکل
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
داستانی بخشیدن به باورهاست و او در بازتاب این باور در داستان بهشیوهای خلاقانه.
آتشسودا م.ع.» و توللی» ا. (۱۳۹۰). بررسی تطبیقی رمان صد سال تنهایی و رمان عزاداران
اسحاقیان. ج. (۱۳۸۵). سویههای رئالیسم جادویی در مکانی به وسعت هیچ جهان. جهان
الیاده» م. (۱۹۵۱). شمنیزم. ترجمه م. مهاجری (۱۳۸۸). تهران: ادیان.
بلوکباشی» ع. (۱۳۸۱). هویتسازی اجتماعی از طریق بادزایی #گشتاری. انسانشناسی, |
بینظیر» ن.» و رضی, ا. (۱۳۸۹). درهمتنیدگی: رئالیسم جادویی و داستان موقعیت/ تحلیل
بینا (۱۳۳۹). در اجتماع چه می گذرد/ حکومت .خرافات. درسهایی از مکتب اسلام ۵
پورنامداریان» ت. و سیدان, م. (۱۳۸۸). بازتاب رئالیسم"تجادویی در داستانهای غلامحسین
جعفری (قنواتی)» م. (۱۳۸۲). باد زار و بانوی لیل/تأملی مردمشناختی. کتاب ماه هنر ۰۵۵
باور عامه «باد زار» در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
جعفری» ح. (۱۳۹۸). زار. دانشنامه فرهنگ مردم ایران. تهران: مرکز دائرهالمعارف بزرگ
جینز ج. (۱۹۷۶). خاستگاه آگاهی در فروپاشی ذهن دو جایگاهی. ترجمه خ. پارسا ه. رهنما
ه. صادقی» ا. محیط.ع. ن. رحیم و ر. نیلی پور (۱۳۸۶). تهران: آگاه.
حنیف. م.» و رضایی, ط. (۱۳۹۵). زبان روایت در رمانهای رئالیسم جادویی. نقد و نظريه
حسنزاده ع. (۱۳۹۰). گفتوگو با حلقه زار و تحلیل مردمشناختی آن. تاریخ پزشکی, ۶
درویشی» م. (۱۳۸۰). دایرتالمعارف سازهای ایران. خ ۱ تهران: ماهور.
رستگار فسائی, ر. (۱۳۸۳). پیکرگردانی در اساطیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات
زاویه» س. و اصلمرز س. (۱۳۸۹). مطالعه تطبیقی آیین ار در ایران و سودان. هنرهای زیبا
زاویه س. و اصلمرز س. (۱۳۹۲). مطالعه ریشههای فرهنگی و روانشناختی آیین زار. نشریه
زندمقدم, م. (۱۳۸۸). حکایت بلوج. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
سارجنت. و. (۱۹۰۷). روحهای تسخیرشده. ترجمه س.ر. جمالیان (۱۳۷۱). تهران: امیر کبیر.
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
شوشتری, م. (۱۳۸۷). رثالیسم جادویی؛ واقعیت خیالانگیز. هنر ۰۷۵ ۴۴-۳۲
صبایمقدم, م. (۱۳۸۸). نگاهی به اعتقادات و مراسم زار در میان ساکنان سواحل جنوب غربی
صلاح, ف. (۱۳۸۵). رئالیسم جادویی در آمریکای لاتین. ترجمه ق. غریفی. صحنه, ۴ع ۴۵-۳۶
فروید ز. (۱۹۱۳). توتم و تابو. ترجمه م.ع. خنجی (۱۳۹۸). تهران: نگاه.
فریزر» ج. (۱۸۹۰). شاحه زرین. ترجمه ک. فیروزمند (۱۳۸۸). تهران: آگاه.
قرهسو م. (۱۳۹۸). شنود موسیقی در آیین زار. هنرهای زیبا ۰۲ ۷۷۶۷
ملکرا ع. (۱۳۸۵). آیینهای شفا. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
موسوی بجنوردی» ک. (۱۳۸۹). دایردالمعارف بزرگ اسلام. ج ۱۰. تهران: مرکز دایرهالمعارف
نقوی» ح. (۱۳۹۴). مژلفههای بینش اسظورهای در مراسم"زار. پژوهشنامه هرمزگان. ۶ و ۷
نداف, و. ( ۱۳۸۴). از درمانگران ترکمنصحرا تا جادودرمانگران آسیای مرکزی. معارف. ۵
هینلزه ج. (۱۹۷۳). شناحت اساطیر ایران. ترجمه ژ. آموزگار و ا. تفضلی (۱۳۸۹). تهران:
یاحقی» م. (۱۳۸۱). فرهنگ اساطیر و داستانوارهها در ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
باور عامه «باد زار در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
,0۷615 106 0۶ زود 002206 ۸ .(2011) .۸ منلقلله1 +2 .۸ .3 مقلنقطاعه۸
۶ 50۳۷ وصه نله عزعقد ۵1 هصاد 1016۳ .(2010) بش۸ نتقط 6 ,2 ,581022
-3051077 ]۵ ,70۳۳۵ 6۰ هه ۵ تصقام چ" ۴و وف ععف چ +ععصقاعصتنون
6 007ک5 7270716۲ 1 ال 7207 16 ۵۵ 136۳۰ ,1۵6۵۲ .(1989) .7 و0003ظط
21 و۲۵ عصد حاو ۳00 ناهن تاصعلز لهنفمک .(2002) بش۸ منطاعهط100باظ
12-7 و4 181011 ]۵ 3۵0/006010 7۳۵ .78۳ .(3934) 8۰ مفللنسع0
ب( ۳ 0ز) 181۳۵ 71۳01000 ]۹۵ ۳۵61006۵00 .(2001) 30 مفطقتسه10
۰ ۵/161۲ 7۳6 .(2006) .1 ,30-6-3881 ۵۶ بش ,8ت13 30-6-3883
30۳۳۳۵0 بط نکجه۳۲ ماصذ ۵عماعهه) رکنم اک .(2009) 38 ,811۵06
50 ۵۴ ععند 6ط] ع36ام مه صز ۷۵5 تلم عزعه/3 .(2006) .7 مصعجنوهط۳۹
0۷ زکجه۳ ماصذ ۵عتماعمد) داوسمط 0060و 7۳6 .(2009) ب بل ,۳۳۵2۵3
۸ ۵۳۵0 3/0۳ بط زکه۳ فاص ۵عاهاعسد) ۵۵۵۵ 0۵ 706 .(2019) .5 ,3۳۵۵
انجم۳ مزع صز 2۳206 ۵1 ععقتعصقا 154 .(2016) 1۰ منع7۵ع3 6 .3 ,ص11۵
155-60۰ و2 و7860 ۹۵ 0۳16131 1060۲0۲ ۲٩ ,70۳۵ +کلع 3207
از 00ه 727 مصند عطا طان 000۵۳۵05 ب.ر(2011) بش۸ معلقتصدد 115
دوماهنامه فرهنگک و ادبیات عامه سال ٩» شماره ۴۰ مهر و آبان ۱۴۰۰
۳۵35 ماصز 0عهاعصد) رومام ۳ 1۵۳0 و ۲700۵1 .(2010) .7 موعلص
مزع 010 موحطاصه +اطاهند ۵۶ ره[ وصه ج72 ۵۶ ۷/۵۵ .(2003) 36۰ ما۵ هصد0 احعکطه[
6 ]۹۲٩ ۲۵۵۵0۷۱ط ۳۵ 1 ۲۵۳۹-0565 ]٩ ۵۳191 706 .(2007) .7 ,787868
77686 سل اوطاصام0) .رژکه۳ هل) و۳2۵۱ ۳٩ عامن۴ .(2006) .۸ مطهماعلد/1
.(۳ 0ل) 751070 ]٩ 2۳6100600 01ع۲و 706 .(2010) کل مفلتمصزوط ختهکا2/0
۳6216۳5 عزع۵ ما کم علقعط ححقطهک معصعوا ۳ 3۳۵۵۵ .(2005) ۷۰ ,ق1100
ب(3 ۷0۰ 1505 آهاکس 0۲1 226800 ۳0۷۵ 10۳ 10 70۵3 ب(1984) .6 ,8006
05560 ص01 صز صکنلم۳ عزعوه/3 .(2009) .34 مصعلاعرع5 6 ,1 صقن ق ص800
45-4 ,77011۵7165 0۳۵ 1۵0۲۵۳۶ ]٩ وال۲۳ ,70۵ 110 دک نوعدگ
-67 ,2 ,۸75 710/67 .(۳۵3۹1 هل تصمصعجی جق7 صن عزع31 .(2019) 34 ,027650۵
عاناناقدآ .رو 7۶1010 1 776101070۳0565 .(2004) 8 ,۳866 جع اکم ۳
130 .(ژ ۳ 0ث) 8501063 0۵ 2۵۵ ۵۳۵ 7207 .(3977) .۸ منطهنطظ
5 902۲۵6 1۳۵0۲16 ۳۵ 4 ععتساوکط بع60 ۵ ۵4۲ عاواک م1 .(3990) .ی ماع86تا۳۵
له ب1072ککع 0055 ۵ا ع 6۳ هواک /2 10 ع۵ 2۳ ع وک 1۵ ع0 ۲61080۹
48 723۳ 0 ۳۵5 وصه کاعناعط عط اه 1006 ۸ .(2009) 3/۰ مهو مص ید اد5
,1 ,06لا ]٩ ]700۵ بصعت ۵۶ اعدم جسعا و طام5 عطا ۵۶ کاصقا اهاط 106
۵ات۸ .(ز5 ۳3 ث) 770۵ -ع-/ ۸ .(1976) .6 مناعه5
۷( نکتع۳ ماصذ 0ع12عصد) مععصسم۸ صناهاآ هنز صعنلد< آمزهد/3 .(2006) ۳۰ مطعلد5
باور عامه «باد زار در مجموعهداستان ترس و لرز ... عظیم جباره ناصرو و همکار
4 5607600 ۳ زه۳ مدز 0عهاعهد) از امک 6006۳۵ .(1992) ۷۰ ماصعزندگ5
(۵0) 0۳۵۹۲۵۳ 0100و ۳۵ 0۵ کعطاط۸ 200007 .(2013) بش۸ منصهطاد5
0213-6-۸5 .(ژکه3 صل) 20۳۲۳ ۲۸۳۵٩ 06016 706 .(2005) 36۰ مصهقه 5
,00767 ۸۲۲ نله نومسآ تصعنلده. آهنهد/3 .(2008) .36 مقاطعنام ناک
31683 .(۳۵3۹1 0ل) (1 ب[۷0) کام ماع وه 16۳ .(2002) 8 منصزیهکتت1ع 5
[ 70۳۳۵1 ۳۵۹6۰ 506۳505 / ۶باع 0و5 صذ کصعمصقط ۷۷5۵۲ .(3960) ص17
6 36۲۹10۱ 1 0165 0۵ ۳۶۳۶ ]٩ 3006100606 .(2002) 3/۰ مفوقطه ۷
ولتت ۵۶ انم ک۸ .(زکه۳ هل) و ماک 50/0 .(2009) 36۰ محع04 هو مص9صد7
مزع 10م دروم #وصه لدسعله عط) ۶و رو ۸ .(2013) یک مس تقصلک۸ 6 یگ ,736
,6560۳6 ۸۲۳۵۵/۵9۵ ]۹ 20۳۵ 1000 بجه72 که لقن ۵۶ 1۵۵۹5
ز 7۵7 0۴ منز ۵۶ بروند 26 تقصصهی ۸ .(2010) .5 ,۸10272 6 مگ و786
5۰ 002۳هط مفصمامنل ,66 0ص 0066 ماه عبر 65 .36 مختقلاصدط
5۰ 83002۳ ,فص حاکن مصمناه 600 وعصخم واه کهعر 45 ,36 مذع7ع
|
باورها بن مایه اساسی داستان های سبک رئالیسم جادویی را تشکیل می دهند؛ بنابراین درک درست این گونه از داستان ها نیازمندِ تبیین و تحلیل باور/ باورهایی است که داستان از آن سرچشمه گرفته است. یکی از مجموعه داستان هایی که به سبک رئالیسم جادویی در ایران نوشته شده، مجموعه ترس و لرز اثر غلام حسین ساعدی است که فهم این مجموعه داستان با دشواری هایی همراه است. یکی از دلایل این دشواری بهره گیری غیرمستقیم ساعدی از باور عامه زار است. نگارندگان در این جستار کوشیده اند برای درک دقیق این مجموعه داستان، باور عامه زار را در مجموعه داستان ترس و لرز ، بررسی کنند. برای انجام این کار، نخست به شیوه کتاب خانه ای درباره باور زار در نقاط مختلف جهان تحقیق شده و سپس یافته ها به شیوه میدانی با نمونه موردی آن در استان هرمزگان مطابقت داده شده و با افراد مطلع در این منطقه مصاحبه شده است، سپس به شیوه توصیفی تحلیلی، عناصر باور عامه زار در مجموعه داستان ترس و لرز ، بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که چند عنصر مربوط به باور عامه باد زار در این مجموعه داستان، نقش محوری دارند: 1. انواع باد زار: که ویژگی پنج نوع از آن ها در داستان بارز است، 2. بایدها و نبایدهایی که مبتلایان به باد زار باید رعایت کنند، 3. مامازار و بابازار: درمان گرانی محلی که به وسیله موسیقی، کمک گرفتن از نیروهای ماورائی و داروهای محلی به درمان بیماران می پردازند، 4. مراسم حجاب که در آن بیماران درمان می شوند، 5. موسیقی که یکی از عناصر درمان است، 6. باور به موجودات اسطوره ای (بچه بنینگی).
|
17,908 |
437778
|
با این وجود» بهتر بود قانون گذار از ادبیات
واحدی در تعریف این اصطلاحات بهره میبرد و دست کم بهتر بود در تعریف بند ۶ ماده ی ۱
دستورالعمل افشا از بند ۴ ماده ی ۴۵ قانون تبعیت میشد.
بحث دیگری که در این خصوص مطرح است به تحلیل اثرگذاری بر تصمیم گیری افراد مربوط
میشود. برخی با پذیرش معیاری شبیه معیار «اگر نبود...» اطلاعاتی را مهم میدانند که «اشخاص را
به خرید يا فروش اوراقبهادار ترغیب سازد» به نحوی که اگر اطلاعات یاد شده وجود نداشتند»
سرمایه گذار در شرایط متعارف اقدام به معامله نمینمود» (سلطانی» ۱۳۹۵: ۱۰۰) این تعبیر که نظیر
آن چیزی است که در باب تدلیس گفته شده و برخی حقوقدانان در بیان اوصافی که تعیین آن در
عقد بیع لازم است به آن توجه کردهاند؛ معیاری مضیق است و با ضرورت شفافیت اطلاعاتی در
بازار اوراقبهادار سا زگار نیست. به همین دلیل گفته شده برای مهم تلقی شدن اطلاعات مربوط به
اوراقبهادار» ضرورتی وجود ندارد که اطلاعات حتما بر قیمت اوراقبهادار و تصمیم سرمایه گذاران
اثرگذار باشد پلکه احتمال اثرگذاری آن برای این منظورکافی است. (صادقی مقدم نک نوروزی»
۰ ۳۴) با این حال هر تأثیری در این زمینه موثر نیستولازم است این تأثیر قابل توجه باشد.
بنابراین اطلاعاتی مهم تلقی میشود که اثر قابلتوجهی بر تصمیم سرمایهگذاران و قیمت
اوراقبهادار داشته باشد. (صادقی مقدم نک نوروزی» ۱۳۹۰: ۱۳۶) (جنیدی :8 نوروزی» ۱۳۸۸:
۵) شایان ذکر است» لزوم قابل توجه بودن اثر اطلاعات از تعییر «اثر بااهمیت» در بند ۴ ماده ی
۵ قانون بازار برمی آید. این معیار شبیه معیاری است که فقها از آن به اختلاف غیرقابل مسامحه در
غرائض يا قیمت یاد کردهاند و برخی حقوقدانان نیز به آن توجه کردهاند.
کند می توان اطلاعات را مهم دانست. البته ممکن است رخدادهای دیگر یا افشای سایر اطلاعات نیز در روز افشا بر
قیمت اوراق بهادار موثر باشد و تشخیص مهم بودن اطلاعات بر اساس انعکاس اثر انتشار آن بر قیمت اوراق بهادار را
مطالعهی تطبیقی تعهد ایجایی ناشران اوراقبهادار به افشای اطلاعات در حقوق ایران و آمریکا ۲۷۱
در خصوص رابطه ی اطلاعات مهم در حقوق اوراقبهادار و حقوق قراردادها گفته شده
«اطلاعاتی که بورس اوراقبهادار بر افشای آن نظارت میکند دارای مفهومی مضیقتر نسبت به
اطلاعات مورد نیاز برای انعقاد یک عقد از نظر حقوق قراردادها است. در این اطلاعات که از آن
به اطلاعات نهانی تعبیر میشود وجود چهار ویژگی شرط است: عدم افشا برای عموم(نهانی بودن)»
دقیق و شامل جزئیات بودن» قابلیت تأثیر قابل توجه در قیمت و مربوط بودن به ناشر اوراقبهادار...
. در حالی که در اطلاعات به مفهوم سنتی حقوق قراردادها» وجود چنین قیودی الزامینیست.»
(نوروزی» ۱۳۸۹: ۲۰۷) با این حال به نظر میرسد صرف نظر از بحثهایی که در خصوص پذیرش
تعهد به ارائه اطلاعات در حقوق قراردادها و نیز اعتبار این شروط وجود دارد اطلاعاتی که در
معاملات اوراقبهادار افشای آنها لازم است» موسعتر از اطلاعاتی است که ارائه ی آنها در سایر
قراردادها لازم است. چرا که قلمرو اطلاعات مهم در حقوق اوراقبهادار گسترده بوده و شامل
مواردی میشود که احتمال اثرگذاری آن"بر قیمت اوراقبهادار یا تصمیم سرمایه گذاران وجود
دارد. در حالی که در مواردی که در حقوق قراردادها تعهد به ارائه اطلاعات وجود دارد این تعهد
محدود به اطلاعاتی است که اثر تعبینکننده بر تصمیم طرف معامله دارد. ( نظیر ماده ۱۱۱۲-۱
تعیین زمانی که افشا باید انجام شود دشوار است: از یک سو شرکتها گاه برای تحقیق دقیق و
ارزیابی وقایع و گاه به جهت اهداف معتبر تجاری بهازمان نیاز دارند. از سوی دیگر در طول این
زمان ممکن است سرمایه گذاران بر اساس اطلاعات ناقص تصمیم گیری کنند. به همین دلیل گفته
شده تعیین معیار ارزیابی تصمیمات شرکت در خصوص زمانبندی افشا باید به نحوی صورت گیرد
که شرکت, اگر به نحو مسئولانهای الزامات مربوط به افشای اطلاعات را رعایت کرده باشده از
۲۱۷۲ پژوهشنامهی حقوق تطبیقی / دوره چهارم/ شمارهی ۵/ بهار و تابستان ۱۳۹۹
در حقوق آمریکا در پرونده ی (176 ,81770 1710179787۸7 ۳13۸761۸3
3 ,۲020۸7100 0۲761۸5 -۷.3/007127813) مساله ی زمان بندی افشا مطرح
شدهاست. در این پرونده در آوریل ۱۹۶۶ شرکت مکدونئل» پیش بینیهای عمومیبرای آن سال
مالی انجام داد. یک ماه بعد مدیران شرکت دریافتند که درآمدها به میزان قابل توجهی کمتر از
پیش بینیها خواهد بود و این امر پس از تحقیق فوری شرکت افشا شد. دو هفته ی بعد صورت سود
و زیان سه ماهه نشان داد که زیانی بیش از آنچه قبلا منتشر شده در انتظار شرکت است. یک روز
پس از تکمیل تحقیقات در این خصوص» شرکت با یک بیانیهی عمومیدیگر جزییات دقیق
مشکلات مالیش را منتشر کرد. سهامداری که سهام شرکت را بین دو بیانیه عمومیخریده بود» علیه
شرکت اقامه ی دعوا کرد و مدعی شد که شرکت از طریق عدم افشای کامل کاهش در آمدهایش
قبل از بیانیه دوم» الزامات مربوط به افشای اطلاعات را نقض کردهاست. شعبه ی دهم دادگاه
تجدیدنظر مقرر کرد که شرکت این الزامات را نقض نکردهاست. زیرا تعهد به افشا مادامی که
شرکت اطلاعات کافی برای افشای دقیق را جمع آوری نکرده ایجاد نمیشود. بنابراین» اگر شرکتی
در تحقیق و ارزیابی وقایع مهم با احتیاط عمل کند. عدم افشای اطلاعات موضوع تحقیق در دوره
ی مذ کور نقض قواعد افشا محسوب نمیشود. زیرا قبل از بررسی و ارزیابی کامل» شرکت ممکن
است در انتشار نسخهای از اطلاعات که بهاندازه ی کافی دقیق بوده و به پروزرسانیهای متعدد بعدی
نیاز نداشته باشد» مشکل داشته باشد.درریک وضعیت سریعا درهحال تغییر» انتشار اطلاعات اولیه و
پس از ان تغییر چندباره آن ممکن است سبب نوسانات گسترده در قیمت سهام شرکت شود» که
این امر به جای کمک به سرمایه گذاران موجب آسیب رساندن به منافع آنها میشود. با این حال بعد
از انجام تحقیق و ارزیابی لازم» شر کت مکلف به افشای فوری اطلاعات است» مگر این که بتواند
یک دلیل تجاری معتبر! برای عدم افشا صادر کند.۲ (956 .0 ,1979 ,8۸17۸1۸37)
۲- مهمترین پرونده مربوط به تشخیص دلیل تجاری معتبر در پرونده .۷ 00177 1286ع:۳:2 200 5600365)
(1968 ,.60۵ 5010100۶ 0۵15 16۵8 مطرح شده است. در این پرونده هر چند 765 در اواخر نوامبر ۱۹۶۳ حفاری
هایی انجام داده بود نتایج حفاری ها محرمانه نگه داشته شده بود و ادامه حفاری به تملک زمینهای مجاور مو کول شده
مطالعهی تطبیقی تعهد ایجایی ناشران اوراقبهادار به افشای اطلاعات در حقوق ایران و آمریکا ۰ ۲۷۳
در حقوق ایران با توجه مواد ۴ و ۱۳ دستورالعمل افشای اطلاعات» اطلاعات باید به صورت
فوری افشا شود. منظور از افشای فوری مطابق بند ۵ ماده ی ۱ این دستورالعمل « افشای اطلاعات
بهمحض آگاهی ناشر با رعایت شرایط این دستورالعمل است.» در خصوص مبنای لزوم فوریت
افشا به ارتباط افشا با منافع عموم و نظم بازار» لزوم رعایت اصل سرعت در امر تجارت و قابلیت
تأثیر سریع اطلاعات بر قیمت و کاهش ریسکک وقوع معاملات نهانی اشاره شدهاست. (سلطانی,
برخی با استناد به تعریف فوق معتقدند که منظور از فوریت در این ماده «فوریت ریاضی و در
مقابل درنگ» است و با فوریت در حقوق خصوصی که مفهومیعرفی است متفاوت است.
(نوروزی, ۲۰۸:۱۳۸۹) با این حال به نظر میرسد در این خصوص نیز منظور از فوریت افشا و افشای
اطلاعات به محض آگاهی ناشر» فوریت عرفی است و هر درنگ ناشر پس از آگاهی از اطلاعات
را نمیتوان تخلف از الزامات مربوط به افشای اطلاعات.تلقی نمود. منظور از فوریت عرفی این
است که در نخستین فرصت ممکن و در مهلتی که انسان متعارف :در آن شرایط کاری را بی درنگ
انجام میدهد» اقدامات لازم به عمل آید(کاتوزیان, ۷۱:۱۳۸۷) و قراردادن تکلیفی فراتر از این بر
البته تعهد ناشر در این زمینه مطلق نیست و ناشر میتواند در موارد ضرورت مطابق ماده ی ۱۵
دستورالعمل افشا اطلاعات مهم را با الزام به عدم افشا با تأخیر افشا نماید. این موارد به طور حصری
«الف -افشای فوری موجب زیان يا عدمالنع بااهمیت برای ناشر شود.
ب -ناشر در حال انجام مذاکره بوده و هنوز بر سر اصول آن توافق حاصل نشده باشد.
بود. دو هفته بعد زمین های مجاور تملک شد و خفاری ادامهیافت. در این زمان شرکت اولین گزارش را درباره کشف
منتشر نمود. دادگاه مقرر نمود که «محرمانه نگهداشتن اطلاعات برای توفیق در تملک زمینهای مجاور لازم بوده و این
امر یک دلیل تجاری معتبر است که افشای با تخیر را توجیه می کند.
۲۱۷۴ پژوهشنامهی حقوق تطبیقی / دوره چهارم/ شمارهی ۵/ بهار و تابستان ۱۳۹۹
ج -افشای فوری مزایای قابل توجهی برای شرکتهای رقیب فراهم کند.
در این خصوص گفته شده که با توجه به این که امکان تأخیر در افشا استثنایی بر اصل لزوم
افشای فوری اطلاعات است» موارد مذکور در این ماده باید به طور مضیق تفسیر شود تا شرکتها
نتوانند به هر بهانهای حق سرمایه گذاران عادی بر تصمیم گیری آگاهانه را نادیده بگیرند. (صادقی
مقدم نک نوروزی» ۰ ۳) به همین دلیل در موارد مذکور ناشر مکلف است به محض رفع
البته بهتر بود علاوه بر موارد مذکور به امکان تأخیر در افشای اطلاعات به دلیل عدم قطعیت
آنها تصریح میشد. در هر حال» به نظر میرسد تعهد ناشر به افشای فوری زمانی ایجاد میشود که
دقت اطلاعات نیازمند بررسی بیشتر نباشد. بنابراین» اگر شرکت در تحقیق و ارزیابی اطلاعات
مربوط با احتیاط عمل کند. عدم افشای اطلاعات در دوران تحقیق» نقض تعهد ناشر به افشای فوری
محسوب نمی شود. (956 .0 ,1979 ,13۸17۸1۸3) چرا که انتشار اطلاعاتی که درستی آنها به طور
قطعی برای ناشر احراز نشدهاست نه تنها آگاهی سرمایه گذاران را در پی ندارد؛ بلکه بیشتر زمینه
ساز گمراهی ایشان را فراهم میکند و ممکن است ناشر را در معرض مسئولیت بعدی بابت افشای
اطلاعاتی که از سوی ناشران اوراقبهادار افشا میشود» نباید نادرست يا گمراه کننده باشد. البته
تعهد ناشر محدود به قلمرو علم اوست» هر چند وی مکلف است اقدامات لازم برای راستی آزمایی
اطلاعات را انجام دهد و نهایت سعی خود را در عدم ارائه ی اطلاعات نادرست به عموم معمول
همچنین» ناشران به منظور ایجاد امکان تصمیم گیری آگاهانه برای سرمایه گذاران» علاوه بر این
که مکلفند اطلاعاتی را که از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار و دستورالعملهای مربوطه تعیین
مطالعهی تطبیقی تعهد ایجایی ناشران اوراقبهادار به افشای اطلاعات در حقوق ایران و آمریکا ۲۷۵
شده به درستی افشا کنند متعهدند کلیه ی اطلاعات مهم را افشا کنند. در حقوق آمریکا مطابق
رویکرد غالب رویه ی قضایی» کمیسیون بورس و اوراقبهادار» و نیز مشهور حقوقدانان این کشور
تعهد عامی برای ناشر نسبت به افشای کلیه اطلاعات مهمی که ممکن است بر تصمیم سرمایه گذاران
و قیمت اوراق بهادار اثرگذار باشد(تعهد ایجابی عام نسبت به افشای اطلاعات)» به چشم نمی خورد؛
بلکه تعهد ناشران اوراق بهادار محدود است به این که اولا از افشای اطلاعات نادرست با اهمیت
خود داری کنند و ثانیا کلیه ی اطلاعاتی را افشا نمایند که برای گمراه کننده نبودن اطلاعات افشا
در مقابل در حقوق ایران به دلالت مواد مختلف قانون بازار اوراقبهادار» و دستورالعملهای
مربوط» ناشر هم در بازار اولیه و هم در بازار ثانویه متعهد به رعایت این تکلیف شدهاست. به این
ترتیب صرف عدم ارائه اطلاعات مهم از سوی ناشر و به عبارتی سکوت ناشر میتواند نقض الزامات
قانونی راجع به افشای اطلاعات تلقی شود.رویکرد پذیرفته شده در حقوق ایران از این حیث که
افشای کلیه ی اطلاعات مهم زمینه ساز تصمیم گیری آگاهانه تر سرمایه گذاران میشود» فاصله ی
قیمت سهام با قیمت واقعی آنها را به حداقل میرساند» و امکان سواستفاده دارندگان اطلاعات
نهانی از اطلاعات را کاهش میدهد قابل قبول تر به نظر می رسد. علاوه بر این» عدم افشای همهی
اطلاعات مهم را از این جهت میتوان تخلف از الزامات افشا تلقی نمود که شرکت با افشای بخشی
از اطلاعات مهم به طور ضمنی اظهار نمودهاست که همه ی اطلاعات مهم افشا شدهاست.
با این حال تعهد ناشر بی قید و شرط نیست و تعهد وی مشروط به مهم بودن اطلاعات است.
اطلاعاتی مهم محسوب میشود که بر تصمیم سرمایه گذاران و قیمت اوراقبهادار اثر قابل توجهی
داشته باشد. معیار تشخیص این اثرگذاری نیز نوعی است و برای تشخیص آنها اثرگذاری اطلاعات
بر سرمایه گذار معمولی مدنظر قرار میگیرد و دواعی شخصی افراد در این زمینه مورد توجه قرار
همچنین افشای اطلاعات مهم میبایست به صورت فوری انجام گیرد و ناشر نمیتواند در این
خصوص درنگک کند. البته منظور از لزوم فوریت افشا فوریت ریاضی نیست. بلکه منظور فوریت
مها پژوهشنامهی حقوق تطبیقی / دوره چهارم/ شمارهی ۵/ بهار و تابستان ۱۳۹۹
عرفی است که بر اساس آن لازم است افشای اطلاعات مهم «در نخستین فرصت ممکن و در مهلتی
که انسان متعارف در آن شرایط کاری را بی درنگ انجام میدهد» به عمل آید. علاوه بر این برای
این که ناشر متعهد به افشای فوری اطلاعات شود لازم است که درستی اطلاعات برای ناشر احراز
شده باشد و در مواردی که راستی آزمایی اطلاعات نیازمند بررسی بیشتر است تعهد ناشر به افشای
فوری منطقی نیست و زمینه ساز گمراهی سرمایه گذاران میشود.
البته تعهد ناشر به افشای فوری اطلاعات بدون استثنا نیست و در صورت تحقق موارد مقرر در
ماده ی ۱۵ دستورالعمل افشای اطلاعات درخواست تخیر در افشا را مطرح کند. این موارد خلاف
اصل بوده و میبایست به طور مضیق تفسیر شود و به محض رفع ضرورت ناشر مکلف به افشای
مطالعهی تطبیقی تعهد ایجایی ناشران اوراقبهادار به افشای اطلاعات در حقوق ایران و آمریکا ۰ ۲۷۷
امام خمینی, س. ر. (بی تا). کتاب البیع » دوره ۵ جلدی» ج ۲. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار
امیری قائم مقامی, ع. (۱۳۹۲). حقوق تعهدات» ج ۲. تهران: میزان.
اوصیا, پ. (۱۳۷۷). تدلیس در حقوق فرانسه, انگلیس اسلام و ایران. مجله تحولات حقوق
جعفری لنگرودی, م. (۱۳۷۸). مبسوط در ترمینولوژی حقوی» ج ۲. تهران: انتشارات گنج دانش.
جعفری لنگرودی, م. (۱۳۸۱). مبسوط در ترمینولوژی حقوق» جلد پنجم. تهران: گنج دانش.
جنیدی, ل., تک نوروزی, م. (۱۳۸۸). شناخت ماهیت اطلاعات نهانی در بورس اوراقبهادار,
شهیدی, م. (۱۳۹۲). حقوق مدنی» عقود معین ۱. تهران: مجد.
شهید ثانی , ز. ۱. (۱۴۱۲ هد ق). الروض البهیه فی شرح اللمعه الدمشقی» ج ۱. قم: انتشارات دفتر
شهید ثانی(زین الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جیّعی), ز. ا. (۱۴۲۲). حاشیه المختصر
شیخ طوسی, ا. ج. (۰۱۳۸۷. ق.). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: المکتبه المرتضويه لاحیا الاثار
صادقی مقدم, م. ح., 8 نوروزی, م. (۱۳۹۰). نقد و بررسی نظام افشای اطلاعات در بورس ایران.
عبدی پور فرد, ا. (۱۳۹۳). مباحث تحلیلی از حقوق تجارت. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
علامه حلّی, ح. ب. (بی تا). ت دکره الها» ج ۱۱. قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
علامه حلّی, ح. ب. (۰۱۴۱۳ ق). قواعد الا حکام فی معرق الحلال و الحرام» دوره ۳ جلدی» ج
۲ قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
۷۸ پژوهشنامهی حقوق تطبیقی / دوره چهارم/ شمارهی ۵/ بهار و تابستان ۱۳۹۹
۳ کاتوزیان, ن. (۱۳۸۷). قواعد عمومیقراردادها جلد پنجم» انحلال قرارداد. تهران: شرکت
۴ کاتوزیان, ن. (۱۳۸۸). قواعد عمومیقراردادها جلد دوم. تهران: شر کت سهامیانتشار.
۵ کمپانی,م. ح. (۱۴۱۸). حاشیه کتاب المکاسب» ج ۴. قم: آنوار الهدی.
۶ لوک اوبر, ژ., -ک کولار دوتیول, ف. (۱۳۹۰). حقوق نعهدات» قراردادها- نت رجمه مجید ادیب.
۷ محقق ک رکی, ع. ب. (۱۴۱۴). جامع المقاصد فی شرح القواعد ج ۴. قم: موسسه آل البیت علیهم
۸ محمدی,ع. (۱۳۸۹). بررسی آرا قضایی صادره در خصوص معامله اوراقبهادار با استفاده از
۹ میرزایی منفرد, خ. (۱۳۹۱). حقوق کیفری بازار اوراقبهادار. تهران: میزان.
۰ نجفی کاشف الغطا, م. (بی تا). مورد الأنام فی شرح شرائعالاسلام» دوره ۴ جلدی» ج ۴. نجف
۱ نوروزی, م. (۱۳۸۹). مبانی و اصول تعهد به دادن اطلاغات در بورس. مجله پژوهشهای حقوقی؛
0 ۸۶۳۳۳۵۷۵ 00۳00۵005 136 هه 100-5 6[ :(0979) .0 .7 ,8۸721۸3
ص۸۵۸ ناعماجه/3 5100 عطا فصد عسعما15 معشومط .(1973) بل[ .ی 58628105
۵ 20۷ ۸۶8۳۳۵۵۷۵ .(1985) 8۰ .۸ ,0 1عزا دی ۵۶ وش .2 887105 ول .10 ,هل 10ظ
0 05و00 ق۳220 > عاکو] هصنصهع ۲00 نامه مدآ نمعه/2 ع5مل0 05
1243-5۰ , 4 .20 ,40 ۷۵/۰ 1.0۷767 85ع1116فا8ظ 76 .81305 5و عصزعتاظ
1186105۳60 00۲۵۵۲۵۸۵ ]٩ 000 اسوع2 7۳6 .(1995) 8 بل 58۳0/8
: ۵۳4 376۷7 ب9100011ع3 5ع1عک .(2008) ب بش۸ ,218270 ۵4 ول یگ مففطح
,7 ۳۳۳101۳2۲17 17۳ ۸10 1۷ 3۸1۳:7۸71 .(1984) .7 8 ,12۳210115
۸ ۷/۵۸۲ 3/12۰ 107۸7 1۳۲۳ ۳۵۳۵ ۳۵1۳۳ ۸ 3/0۳ 11۸۵۳۳۳1
6 ۲0۱۳۵۹ 165 005 ۵0 0۳1] 01 1190001 7 (2011) .2 119066
عل ازم 0۳ 6۵ 30060۳ عل علهتع 16 جنصعاطاه سامم 2۳6960166 1۲۳5۳ عم و نع اه
01 ,0165/11۳6 .(2012) .17 .0 )۳1100 ۵ وس .ی بعطنطفعط 0 و2 .3 ,۳۷۳۳۳۹10
مطالعهی تطبیقی تعهد ایجابی ناشران اوراقبهادار به افشای اطلاعات در حقوق ایران و آمریکا
,5۰ 7021 12 :31606 ماگ و1۳00 مه د 1۵ وونغ فیک
7 1۳10/6۴ .0006 ]6 3۳۵060 ۵ 70۵۳۵5 .(2004) ب17 .ظ ,رفن1100
51 800 ۸۳۵۷۵۲ ماگ + کع نز۲56 3910100 .(2016) .8 و16۷
,20716۳۵015 265 ۳۵016015 27011 1۵۷6۵ 16 ماع 3/8 0۰ ها ۸31031۰ 10:10
0 2 1107207۱۱۵۱۶۵ 6۶5 )0118011075 268 00۵ 1۵ 26 61 ,8000 ۳6016 2۶
0۰ عل 6ازد ها نصت] :30006116۳ .(49-53 0۰م) (2016 6۳۵۲
5۰ 3161500 1.0۰ 88171655 .(2002) .7 وتطعلنامگ5 6۶ و.ظ .5 ,تاف3ق/1
5۰ 0 ۳۵۲,65 :100وع کعا سک .(2008) بط بش۸ تعانصاه۳
:۸180 2016۲۰ ۲071۳۹۹ 065 ۵2۲۵(۲ 6 70۷۵۲1۲۵۲۳۵۹ .(2011) 0۰ 800116۷19
6 هرز 0قلود اک وناهزممج/< عطا کم صونفوط عط1 بر2007) 6 8 ,تعناه5
,62 ۷۵/۰ ,1.06۲ 38111655 7106 :1.28 کعقنسه هک [۵00۲3 ۳ ۵ ۵1 ۳10۳660
40 ۶ 1950675 ۵1 65زازازطانوط500ع 3 1.2۷ کعنافهه5 .(1982) 34۰ .7 ما5
6 028 ج که 65اهصن همع +ونناطا +06 فص عمط 1۵
۸ ؟ ۸/۲۳ .1933 0۳ ۸0۲ ۹۳21۳11۳۹ 1۳۳ 0۳ 11 5۳01100
5۰ 00 1065[ط۲0 :۷1010۳وع8 5ع1 هک .(2014) .1 34 ,6۲8 ناک
و 46 ۷۵1۳6 ,6۷16۷ 10 1/0100 37۳۷۹۰ ۸77 ۸۲۲۵ ,131۳0۵۳/۸0
15565 10001 .(2014) ۳۰ ,ما0 ۵ .۳ و06۳2 3 مق 6۲ زاگ
5 96167016 760716 :1 ۷۵1۵ - 0005وناطه 265 م2۳ .(2010) .2 ,۹۸6۳۷
513169 0عانصت] 01 0۲ 6ص ۳صدگ) 78-1202 ,کعاهاک فعانصتآ ۲۰ حلاهحعنطح
و5 للص۸ اننهنن 1015 ,لعمم۸ ۵۶ 0۲)) 514 ۳.20 474 ,00۳20/۸10
00 کعاها5 78100]) .01-1477 ,01-1473 ,وعنماد دوه ۸000 ۲۰ +عطعقالدی
۳۸۰ پژوهشنامهی حقوق تطبیقی / دوره چهارم/ شمارهی ۵/ بهار و تابستان ۱۳۹۹
,0 0060067 اننان 370 مکلدعمرص۸ ۶ 0۲) 83-1846 مزع اط100 ۲۰ 10و۳6 62
0 ۶٩ 0۳ 0۳66 5) 09-1156 ,52۳305200 ۰ 106۰ ,1000265 3/0 63
1 ,296 .370 ,0۵ 00۳ ما5 ای کم ۰ 00 ععمقطارط وصه کعنانسهه5 64
(6 ,13 ۲و۸ انحهمن 200 ,کلدع م۸0 ۵۶ 600۲ ) .30882
و,ولق06م۸ ۵۶ 60۳۲ ) 1194 30 ۳۰ 82 .00۲0 طسو آمانع0 ۳۰ هک 65
,ق۸006 9۶ ام کعاهاگ 00انصتآ) 80-5764 ,۵ 00504 ۷۰ 6۳5ص0ق2 کقع 1 .66
4 ع 700 512165 #عاندتآ ۶و ام 66 0۳گ) 31013۵ ۷۰ 106 ,عنع 130 156 .67
|
مطابق مواد 40 و 45 قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1384 مجلس شورای اسلامی، ناشران اوراق بهادار حسب ترتیبات مقرر توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، مکلف به افشای اطلاعات در بازارهای اولیه و ثانویه شده اند. این تکلیف شامل دو جنبه سلبی و ایجابی است. در خصوص جنبه سلبی این تعهد که شامل تعهد ناشر به عدم افشای اطلاعات نادرست یا گمراه کننده است، تردیدی نیست. اما پذیرش جنبه ی ایجابی این تعهد به طور عام که به معنای تعهد ناشر به افشای همه ی اطلاعاتی است که ممکن است بر تصمیم سرمایه گذاران اثرگذار باشد، محل بحث است. خصوصاً این که در رویه قضایی آمریکا تعهد ایجابی ناشر به افشای همه ی اطلاعات مهم پذیرفته نشده است. در این مقاله این موضوع به صورت تطبیقی در حقوق قراردادها و حقوق اوراق بهادار مورد بررسی قرار خواهد گرفت که آیا در حقوق ایران، عموم تعهد ایجابی ناشر پذیرفته شده است یا خیر؟ علاوه بر این به فرض پذیرش عموم این تعهد، بررسی خواهد شد که چه ضابطه ای برای تشخیص اطلاعات موضوع افشا وجود دارد و افشا در چه زمانی باید به عمل آید؟ اجمالاً به نظر می رسد با توجه به ضرورت های موجود در بازار سرمایه ایران، و نیز با توجه به قانون بازار اوراق بهادار و دستورالعمل های مربوط به افشای اطلاعات در بازارهای اولیه و ثانویه، برخلاف رویه حاکم بر بازار سرمایه ایالات متحده آمریکا، ناشر ایرانی مکلف به افشای فوری اطلاعات است و تعهد وی محدود به اطلاعاتی است که به میزان قابل توجهی بر تصمیم سرمایه گذاران و یا قیمت اوراق بهادار اثرگذار باشد.
|
50,241 |
511276
|
۱ دانشجوی دکتری حسابداری» دانشکله مدیریت "و سابدارزی "*دانشگاه . علامه طباطبائی» تهران» ایران.
۲ رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری» شماره ۸۵ تابستان ۱۴۰۱ ص ۱۷۰۷-۱۷۱۷
به طور کلی مشتقات» قراردادهای مالی هستند که ارزش آنها مشتق از ارزش و قیمت دارایی پایه و زیر بنایی است. یک
مشتق و یا محصول مشتقی یک قرارداد مالی است که ارزش آن از یک (یا بیستر از یکک) دارایی زیربنایی نظیر اوراق
قرضه» نرخ بهره» ارزش خارجی» کالاها شاخصهای بازار و غیره گرفته شده است. تغییرات قیمت هریک از این
ابزارهای مشتقه میتوانند هم برای اهداف تجاری و هم مصون سازی مورد استفاده قرار بگیرند. زیانهی عظیم اخیر
حاصل از مشتقات» نگرانیها درمورد استفاده و افشا مناسب ابزارهای مالی و به خصوص ابزارهای مشتقه را برجسته کرد
(81۳۳.۵۳.۵۱.2013). در سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ دنیا بزرگترین بحران مالی بعد از سال ۱۹۲۹ را تجربه کرد که طی
سالهای بعد به عمیقترین و طولانیترین دوره رکود اقتصادی در تاریخ مدرن تبدیل شد. گرچه توضیحات بسیاری برای
علل بحران فوق مطح شد اما توافق عمومی بر این بود که مشتقات مالی نقش بسزایی در در ایجاد شرایط وقوع بحران و
سپس درر تسریع نکول در صنعت اوراق بهادار مبتنی بر تسهیلات مسکن داشتهاند تا جایی که به انهدام سیستم مالی
جهان انجامید (2015 ,۵۷۹۵۷۵ ع۲۵). افشای ریسک برای کارایی بازارهای مالی و ثبات مالی از اهمیت
استراتژ یک برخوردار است و نقش اساسی در تقویت انضباط بازار و ایجاد اعتماد به منظور بهبود روابط با ذینفعان دارد
برای کمک به افشا و شفافیت بهتر, بعضی "از" کشورها؛استانداردهای تختاتاری برای مشتقات ارائه دادهاند. هیات
استانداردهای حسابداری مالی آمریکا (۳۸۹58)» ۳۸۹133,137,161 و استرالیا ۸۸58103 را منتشر کردند. به علاوه
3 در بریتانیاه ۲۱۳۸3862 در کانادا ۱۸۹32,39 در پرتغال و 24 ۴0 ۱۸۸۹8 در مالزی به منظور بهبود
استانداردهای گزارشگری شرکت در ابزارهای مشتقه و مصون سازی منتشر شدهاند ,]۴۲۱۵۲۲۳۱۵ :8 ۳۵۵)
پس از بحران مالی جهانی سال ۲۰۰۸ انجمن استانداردهای حسابداری مالی (۳۸58) و انجمن استانداردهای حسابداری
بین المللی (۱۸58)» درصدد بودندتا بهبود سودمندی تصمیم گیری در مورد گزارش مالی را به عنوان یکی از ابزارهای
مالی برای سرمایه گذاران به طور چشم گیری بهبود ببخشند؟ که در همین رأستا و در ادامه به بررسی نکات مهمی که در
وجود زبان مشترک در گزارشگری مالی از الزامات ورود به جامعه جهانی است. در دنیای امروز چنانچه سرمایه گذار
خارجی بخواهد اقدام به سرمایه گذاری در کشوری دیگر نماید» در ابتدا نسبت به بررسی وضعیت شرکتهای کشور
مقصد سرمایه گذاری اقدام نموده که در این صورت بررسی صورتهای مالی و وضعیت سود آوری و ارزیابی عملکرد
آن در الویت خواهد بود. حتی برخی از شرکتها برای اخذ اعتبار خارجی مجبور به عقد قرارداد با مشاوران مالی و
حسابرسان خارجی برای تهیه صورتهای مالی خود بر مبنای استانداردهای بین المللی گزارشگری شدهاند که علاوه بر
تحمل هزینه» زمان زیادی را که میتوانست صرف اجرای پروژهها شود را از دست دادهاند (رحمانی»۱۳۹۵). پذیرش
استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی از سوی کشورهای مختلف, سبب میشود اندیشمندان و حسابداران خبره از
سراسر جهان با مطالعه و تمرکز بر این استانداردها نقاط قوت و ضعف آنها را شناسایی کرده و از طریق رفع اشکالات
آن» مجموعه جامعی از استانداردها به دست آید که با اجرای آن و به دلیل کاهش ریسک و نابرابری اطلاعاتی» کیفیت
مروری بر استانداردهای بین المللی حسابداری ابزارهای مشتقه و چالشهای پیاده سازی آن ۳
گزارشگری مالی به میزان زیادی ارتقا یابد (فروغی و اشرفی» ۱۳۸۹). استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی از طریق
کاهش هزینههای تطبیق» هزینه دسترسی به اطلاعات بازارهای سرمایه مختلف را کاهش میدهد. حسابداران با فراگیری
مجموعه واحدی از استانداردها قادر به تهیه و تحلیل صورتهای مالی سراسر شرکتهای جهان خواهند بود. سرمایه
گذاران نیز با درک این استانداردها قادر خواهند بود اطلاعات را به درستی تفسیر و از این رو تصمیمات بهتری را بر
اساس این اطلاعات» اتخاذ نمایند (مهام و همکاران ۱۳۹۱) و با استفاده از این استانداردها نیاز حیاتی بازار» محققان و
بدین ترتیب یکی از الزامات ورود به جامعه جهانی در بحث گزارشات مالی» وجود یک زبان مشترکک است.
استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی به عنوان رکن اساسی گزارشگری مالی در پدیده جهانی اقتصاد و ایفا کننده
وظیفه زبان مشترکک گزارشگری مالی خود را مطرح نموده و به عنوان یکی از مطالبات اساسی استفاده کنندگان
گزارشات مالی در بازارهای سرمایه تلقی شده است. در شرایط فوق» اقتصاد جهانی به استانداردهایی نیاز دارد که در
سطح بین المللی پذیرفته شده باشند» چرا که جهانی شدن روشهای تامین سرمایه» سرآغاز حرکت به سمت جهانی شدن
استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی است» زیرا وجود تفاوت و تعارض در استانداردهای بین المللی در کشورهای
مختلف, معاملات را در بازارهای سرمایه با دشواریهای جدی رو به رو مینماید. رشد تجارت بین المللی و جریانهای
سرمایه و پیوستگیهای اقتصادی فزاینده طی دهه گذشته»:منجر به؛تمایل به هماهنگ سازی استانداردهای حسابداری در
میان کشورها شده است (تو کل نیا و اسدی ۱۳۹۳). مهام و همکاران در سال ۱۳۹۱ با انجام پژوهشی به دنبال بررسی مزایا
و معایب پذیرش استانداردذهای بین المللی به چنوان امتانادرهای .الوا بودیی جامعه آماری تحقیق» حسابداران رسمی
شاغل در نوسسات حسابرسی معتمد سازمان بوک و اوق بهادار تووال و اظای هیئت علمی دانشگاههای شهر تهران با
درجه دکتری حسابداری بوده است. نشان آزمون.خی دواانشان داقه است,مزابای به کا رگیری استانداردهای بین المللی
گزازشگری مالی به عنوان استانداردهای حساباری ایران«شتر از مگایگباین استاندارد ارزیابی شده است.
استفاده از ابزارهای مالی مشتقه در ایران به سال ۱۳۸۹ و راه اندازی معاملات قرارداد آتی به عنوان ابزار مالی جدید در
بازار سرمایه» بر می گردد. طبق آمار و اطلاعیههای موجود در وب سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران» بازارقرارداد
آتی سهام در مرداد ماه سال ۱۳۸۹ و با معرف قرارداد. آتی بانک کار آفرین و بانک پارسیان فعالیت خود را به طور رسمی
آغاز کرد. پس از آن در اسفند ماه ۱۳۹۰ دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله سهام در بورس اوراق بهادار» به
تصویب هیئت مدیره سازمان بورس رسید. در راستای توسعه تدریجی این ابزار» در مرداد ماه سال ۱۳۹۱» سازمان بورس
در ابعاد محدودتر» دستورالعملی را جهت عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق
بهادار تهران به تصویب رساند (دستورالعملهای سازمان بورس و اوراق بهادار» ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱).
به موجب مصوبات سازمان حسابرسی مورخ ۱۳۹۰/۰۶/۲۷ و سازمان بورس و اوراق بهادار ایران مورخ ۱۳۹۲/۱۰/۲۱ و
۸ برخی نهادهای مالی و ناشران بزرگک بورسی و فرابورسی که دوره مالی آنها از تاریخ ۱۳۹۵/۰۱/۰۱ و بعد
از آن شروع میشود» ملزم به تهیه و ارائه یک مجموعه صورتهای مالی سالانه حسابرسی شده بر اساس مجموعه ۱۳۹5
هستند. با پذیرش مجموعه ۱۳۹۹ به عنوان مبنای گزارشگری مالی در ایران» چگونگی شناسایی و اندازه گیری ابزارهای
۴ رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری» شماره ۸۵ تابستان ۱۴۰۱ ص ۱۷۰۷-۱۷۱۷
مالی و افشای اطلاعات مرتبط» موضوع جدید و با اهمیتی است که جامعه حسابداری و حسابرسی ایران با آن درگیر
است (دستورالعملهای سازمان بورس و اوراق بهادار» ۱۳۹۲ و مصوبات سازمان حسابرسی ۱۳۹۰).
ابزارهای مشتقه از جنیههای مدل عملیاتی» حسابداری و مالیاتی نیاز به بررسی و توجه دارد. از طرفی با توجه به پیچیدگی
فعالیتهای مدیریت ریسکک» توسعه یک رویکرد حسابداری برای انعکاس محتوای اقتصادی چنین فعالیتهایی که به
لحاظ عملیاتی امکان پذیر باشد و اطلاعات مفید برای استفاده کنندگان صورتهای مالی فراهم کند» چالش برانگیز
در ایران نیز با توجه به روند رو به رشد استفاده از ابزارهای مشتقه و توسعه بازار این اوراق» پیچیدگیهای موجود در
مباحث حسابداری این اوراق و زیر ساختهای لازم در ارتباط با اندازه گیری و گزارشگری آنها شرکتهای فعال در
این حوزه را با چالشهای جدی مواجه خواهد ساخت (علی رحمانی» شهناز مشایخ» ۱۴۰۰).
در اواسط سال ۲۰۰۵ ۱۳۹57 منتشر شد و همه شرایط افشا ابزارهای مالی را بیان کرد. این استاندارد روشهای پیچیدهای
را الزام کرد تا واحدهای گزارشگر اقدام به کاربرد اندازه گیری و مدیریت ریسکهای حاصل از ابزارهای مالی نمایند.
به صورت همزمان مفاهیم و روشهای جدید مدیریت ریسک جدید پذیرفته شده است. هدف این استاندارد» الزام
واحدهای تجاری به ارائه اطلاعاتی در صورتهای مالی است تا اشتفاده کنند گان بتوانند موارد زیر را ارزیابی کنند:
الف: اهمیت ابزارهای مالی برای وضعیت و عملکرد مالی واحد تجاری»
ب: ماهیت و میزان ریسککهای ناشی از ابزارهای مالی اواحدتجاری طی دوره و پایان دوره گزارشکری در معرض آنها
قراردارد و نحوه مدیریت این ریسکها توسط واحد تجاری (۳۵۲114۳۳57).
7 الزامات افشا ابزارهای مالی را تحت دو گروه گسترده تنظیم می کند:
افشاهای کمی اطلاعاتی را درباره اثر ابزارهای مالی بر وضعیت و عملکرد مالی واحد تجاری نشان میدهد. درحالیکه»
افشاهای کیفی اطلاعات مفیدی در این مورد فراهم میکند که چطور ریسکهای مرتبط با ابزارهای مالی در واحد
7 به دنبال ارائه اطلاعاتی در مورد اهمیت ابزارهای مالی واحد تجاری است» به طور خاص چطور ابزارها بر
وضعیت مالی» عملکرد و جریانهای نقدی اثرمی گذاژند. هدف این استاندارد همچنین» بازتاب ریسککهای مرتبط با آن
ابزارهای مالیو چگونگی مدیریت این ریسکها توسط واحد تجاری است (۷۵۳۵8 8 ۴۲۵51» 2017). این
استاندارد ش رکتها | ملزم می کند که ابزارهای مالی را براساس ماهیت اطلاعات افشا شده در طبقات مناسب» دسته بندی
کنند. اگرچه شرکتها سطح تجمیع لازم را تعیین میکنند» این استاندارد مقرر میدارد که شرکتها نباید اطلاعات با
ویژگیهای اندازه گیری متفاوت را با هم ترکیب کنند. همچنین شرکتها ملزم به افشا رویههای حسابداری هستند به
طوریکه استفاده کنندگان بتوانند صورتهای مالی را درک کنند (2013 ,.6۳ ,8[۲۳).
این استاندارد شرکتها را ملزم میکند که نوع مصون سازی مورد استفاده» توصیفی از مشتقات تخصیص یافته به عنوان
ابزارهای مصون سازی و ماهیت» زمانبندی و میزان ریسکهای مصون شده را افشا نمایند. همچنین شرکتها را ملزم
میکند ریسککهای مالی که در معرض آن قرار دارد» شامل ریسکک اعتباری» ریسک نقدینگی و ریسکک بازار را افشا
مروری بر استانداردهای بین المللی حسابداری ابزارهای مشتقه و چالشهای پیاده سازی آن ۵
کند. شرکتها باید چگونگی ایجاد و اندازه گیری هر ریسک» اهداف مدیریت این ریسککها خط مشیها و فرآیندهای
مدیریت ریسک و وجود تغییرات نسبت به دوره قبل را توضیح دهند (۱۸58 ,2005).
7 بعضی افشاهای خاص کمی فراتر و بیشتر از خلاصه الزامات را الزامی کرده است که شامل اطلاعاتی در مورد
حداکثر معرض ریسک اعتباری» با یا بدون اثر وثیقه» یک تجزیه و تحلیل سررسید بدهی های مالی مشتقه» با
سررسیدهای قراردادی در موارد مربوط توصیفی از چگونگی مدیریت ریسکک نقدینگی و افشای ریسککهای بازار
جینز و همکاران در سال ۲۰۲۰ ارتباط ارزشی افشاهای ریسک مالی الزامی توسط ۱۳۹۹7 را در بخش بانکی مورد
بررسی قراردادند. نتایج رابطه مثبتی میان ارزش بانک و گروههای مختلف افشاهای ریسک را نشان داد.
تهات و همکاران در سال ۲۰۱۶ اثر ۱۳۸۹57 را بر اهمیت افشا ابزارهای مالی مورد بررسی قرار داده و نشان دادند
شرکتها پس از اجرای ۱۴۹57 اطلاعات بیشتری در ارتباط با ابزارهای مالی ارائه میکنند و در بخش بانکی سطح افشا
بالاتر است. به علاوه تجزیه و تحلیل افشاها قبل و بعد از اجرای ۱۳۹57 ابعاد خاصی از سودمندی مثل قابلیت مقایسه
بیشتر اطلاعات را نشان داد. آنها نشان دادند اطلاعات پس از به کارگیری ۱۳۸57 ارتباط قویتری با ارزشهای بازار
دارند و پذیرش الزامات افشای اجبار این استاندارد» صورتهای مالی مربوط تری تولید میکند
هدف این استاندارد ایجاد اصولی برای شناسایی و اندازه گیری داراییهای مالی و برخی قراردادها برای خرید و فروش
اقلام غیر مالی است. در این استاندارد ۴ دسته ابزارهای مالی تعریف شده اند:
دارایی مالی اندازه گیری شده به ارزش منصفانه در سود وازیان
دارایی یا بدهی مالی ای است که يا به عنوان نگهداری: شده برای معامله طبقه بندی شده باشد و یا در شناسایی اولیه
توسط واحد تجاری به ارزش منصفانه در سود و زیان تعیین میشود. طبق این استاندارد دارایی نگهداری شده برای
معامله دارایی است که یا برای فروش یا بازخرید در کوتاه مدت تحصیل شده باشد» یا در شناسایی اولیه بخشی از
مجموعه ای از ابزارهای مالی شناسایی شده باشد که با هم مدایریت میشوند و در کوتاه مدت سود میدهند و یا یک
مشتقه است به جز مشتقه یک قرارداد تضمین مالی يا ابزار قصون سازی (۸5,39ا).
دارایی مالی غیر مشتقه با پرداختهای ثابت يا قابل تعیین و با سررسید ثابت هستند و واحد تجاری قصد و توانایی آن را
دارد که تا سررسید نگه دارد (به جز مواردی مورد قبلی و همچنین داراییهای نگهداری شده برای فروش و یا مواردی
دارایی مالی غیر مشتقه با پرداختهای ثابت یا قابل تعیین و با سررسید ثابت یا قابل تعیین هستند که ر بازار فعال عرضه
۶ رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری» شماره ۸۵ تابستان ۱۴۰۱ ص ۱۷۰۷-۱۷۱۷
آن دسته از دارایی های مالی غیر مشتقه ای هستند که به عنوان آماده برای فروش تعیین میشوند» به عنوان وامها و
مطالباات» سرمایه گذاریهای نگهداری شده تا سررسید و دارایی مالی آماده برای فروش به ارزش منصفانه در سود و
طبق ۱۸539 یک دارایی مالی و بدهی مالی در شناسایی اولیه به ارزش منصفانه به اضافه هزینه های معاملاتی که مستقیما
قابل انتصاب به تحصیل هستند اندازه گیری می شوند. حتی زمانی که واحد تجاری از روش حسابداری به تاریخ تسویه
استفاده می کند. دارایی در ابتدا به ارزش منصفانه در تاریخ معامله اندازه گیری می شود (۸5,39ا).
برای اندازه گیری پس از شناسایی اولیه داراییهای مالی به ۲ دسته تقسیم میشوند» دارایی های مالی به ارزش متصفانه از
طریق سود و زیان و داراییهای مالی قابل فروش که به ارزش منصفانه به اضافه هزینههای مبادله يا تصفیه شناسایی
میشوند و مشمول بررسی کاهش ارزش نیستند. دسته دیگر داراییهای نگهداری شده تا سررسید و مطالبات و وامها
هستند که به بهای تمام شده مستهلک شده با استفاده از روش نرخ بهره موثر شناسایی شده و مشمول بررسی کاهش
شرایط نادری وجود دارد که بتوان دارایی شناسایی شده به ارزش منصفانه را طبقه بندی مجدد کرد. اما در صورت تحقق
شرایط طبقه بندی مجدد» هرگونه سود و زیانی که قبلاادر صورت"شود و زیان شناسایی شده» قابل برگشت نیست؛ و
ارزش منصفانه در تاریخ تجدید طبقه بندی» بهای تمام شده جدید است (۱۸5,39).
واحد تجاری باید در پایان هر دوره گزارشگری بررسی: کند که آیا شواهد عینی مبنی بر کاهش ارزش برای یک دارایی
مالی يا گروهی از دارایی ها وجود دارد يا خیر؟ و شرایط شناسایی کاهش ارزش به این ترتیب شرح داده شدهاند که هم
شواهد عینی ناشی از یک يا چند رویداد که پس از شناسایی اولیه رخ دادهوجود داشته باشد و هم رویدادی که روی
جریانهای نقدی برآوردی آتی تاثیر دارد را به صورت قابل اتکایی"میتوان برآورد کرد؛ و زیانهای مورد انتظار در
نتیجه رویدادهای آینده هرچقدر هم که محتمل باشند» شناسایی نمیشوند (۱۸5,39).
بر اساس این استاندارد هدف اصلی ۳۹5» حفاظت ازسرمایه گذاران با دستیابی به یکپارچگی و شفافیت در اصول
حسابداری است. یکی از مهمترین جنبههای چالش برانگیز امقررات ۴۳۹5 رفتار حسابداری مشتقات و ارتباط آن با
مدیریت ریسک است. این استاندارد الزامات"اصول محوری را برای طبقه بندی ابزارهای مالی معرفی میکند ( ,2014
تمام دارایی های مالی و بدهی های مالی باید در زمان شناخت اولیه به ارزش منصفانه به علاوه یا منهای مخارج معامله
مستقیما قابل انتساب به تحصیل ابزار مالی است» اندازه گیری شوند. این استاندارد ۲ دسته اندازه گیری ارائه می کند:
بهای مستهلک شده و ارزش منصفانه. طبق این استاندارد برای طبقه بندی دارایی های مالی مدیریت باید دو مورد را
۱ مدل کسب و کار واحد تجاری برای مدیریت دارایی های مالی.
مروری بر استانداردهای بین المللی حسابداری ابزارهای مشتقه و چالشهای پیاده سازی آن ۷
با توجه به دو مورد ذکر شده دارایی های مالی به ۳ روش شناسایی میشوند» روش بهای مستهلک شده که در این روش
ابزار مالی به منظور وصول جریانهای نقد نگهداری شده و همچنین جریانهای نقدی صرفا شامل بازپرداخت اصل و
بهره است. روش بعدی روش ارزش منصفانه از طریق اقلام سود و زیان جامع است که در این روش ابزار مالی به منظور
وصول جریانهای نقد و فروش دارایی مالی تحصیل شده و همچنین جریانهای نقدی صرفا شامل بازپرداخت اصل و
بهره است. روش سوم روش ارزش منصفانه از طریق سودو زیان است که در این روش اگر دارایی مالی آزمون مدل
کسب و کار و شرط جریانهای نقدی صرفا ناشی از اصل و بهره را احراز نکند به ارزش منصفانه از طریق سود و زیان
اندازه گیری میشود که مشتقات در این طبقه هستند (۱۸58 ,2014).
طبق این استاندارد بدهیهای مالی دستهاند» بهای مستهلک شده و دیگری ارزش منصفانه از طریق سود و زیان. بدهی
های شناسایی شده به ارزش منصفانه از طریق سود و زیان دو دستهاند: بدهی های مالی نگهداری شده برای مبادله که
شامل ابزارهای مشتقه هستند و دسته دیگر بدهیهای مالی ای که در شناسایی اولیه به ارزش منصفانه از طریق سود و زیان
شناسایی شده اند. طبق این استاندارد تجدید طبقه بندی بدهی های مالی مجاز نیست. بعد از آنکه طبقه بندی اولیه انجام
گردید. تجدید طبقه بندی صرفا زمانی مجاز است که واحد تجاری مدل کسب و کار مدیریت دارایی مالی خود را تغییر
دهد. انتظار بر این است که تغییرات در مدل کسب و کار نادر و غیر ممکن باشد» تغییرات در مدل کسب و کار که
توسط مدیران ارشد تعیین میشود» در نتیجه تغییرات درون سازمانی یا برون سازمانی رخ میدهد که نسبت به عملیات
واحد تجاری قابل ملاحظه بوده و برای اشخاص ثالث به وضوح قابل اثبات است. تجدید طبقه بندی باید از تاریخ تجدید
طبقه بندی با رویکرد تسری به آینده اعمال شود. واحد تجاری نباید هیچ یک از سودها و زیانها يا بهره شناسایی شده
9 مدل جدید و آینده نگر زیان مورد: انتظار را برای کاهش ارزش معرفی و جایگزین مدل زیان تحقق یافته
استاندارد ۱۸539 نموده است؛ و از آنجایی که مشتقات طبق الزامات طبقه بندی و اندازه گیری در طبقه ارزش منصفانه
از طریق سوذو زیان قرار میگیزند مباحث کاهش ارزش در شول حسابداری ابزارهای مشتقه قزار نمی گیرند ( ,2012
یکی از مهمترین چالش های شناسایی و طبقه بندی اوراق مشتقه فعال در بازار سرمایه ایران مربوط به اوراق اختیار معامله
تبعی است از آنجا که این اوراق در ایران و امتناسب با نیازها و شرایط اقتصادی بازار سرمایه و با در نظر گرفتن مسایل
شرعی طراحی گردیده است لذا شناسایی این اوراق در چازچوب استانداردهای بین المللی پیچیده بهاتظر می رسد از
دیگر چالشها در حوزه شناخت» تطبیق ویژگیهای اوراق متنوع موجود با الزامات استاندارد است. از یک طرف
الزامات استاندارد بسیار کلی است و از طرف دیگر در ایران اوراقی وجود دارد که ممکن است در ظاهر به عنوان مشتقه
شناخته نشوند ولی بررسی دقیق ویژگیهای آنها میتواند نشان دهنده مشتقه بودن آنها باشد. بررسی و ارزیابی و بعضا
تغییر برخی از ویژگی های ابزارهای مالی توسط کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس هم می تواند تغییرات و پیچیدگی
هایی را در بحث گزارشگری این اوراق ایجاد کند. تاثیر کمیته فقهی سازمان بورس بر روی ویژگیهای اوراق میتواند
در زمینه اسلامی سازی اوراق و تغییر مسیر گزارشگری اوراق و يا لحاظ نمودن اثرات تغییرات روی گزارشگری و
۸ رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری» شماره ۸۵ تابستان ۱۴۰۱ ص ۱۷۰۷-۱۷۱۷
پیچیدگی ایجاد شده در نتیجه تغییر اساسی در حسابداری مصون سازی» پیچیدگی شناسایی مشتقات تعبیه شده»
پیچید گی الزامات جدید برای حسابداری ارزش زمانی اختیار معاملات و پیچید گی ابزارهای مالی مشتقه که بر اساس اين
پیچید گی های مرتبط با تشخیص و جداسازی اوراق مشتقه تعیه شده
عدم تشخیص ابزار مشتقه و عدم گزارشگری و حسابداری مناسب
تشخیص مصون سازی بودن یا نبودن اوراق مشتقه (علی رحمانی» شهناز مشایخ» ۱۴۰۰).
دشواری طبقه بندی و مشتقات اوراق اختیار معامله تبعی (علی رحمانی» شهناز مشایخ» ۱۴۰۰).
چالش های مرتبط با اندازه گیری ابزارهای مشتقه به ارزش منصفانه
بازار اوراق مشتقه در احراز ویژگی های بازار فعالی طبق 1۴۳۹۹13 ناتوان است»
عدم تقارت اطلاعاتی در بازار سرمایه ایران حتی بیش از عوامل اقتصادی» منجر به غیرقابل پیش بینی بودن و عدم ثبات و
مشکلات نظام ارزشیابی هم از جمله چالش ها در بخش اندازه گیری ارزش منصفانه هم برای ابزارهای مالی و هم برای
بدلیل شرایط بی ثبات و بد اقتصادی امکان انجام تحلیل حساسیت و اندازه گیری ریسک وجود ندارد»
مروری بر استانداردهای بین المللی حسابداری ابزارهای مشتقه و چالشهای پیاده سازی آن ۹
ادبیات مالی و حسابداری مربوط به ابزار مشتقه طی دو دهه اخیر رشد بسیاری داشته اند. با این حال هنوز فرصتهای
بسیاری برای محققان وجود دارد که به ادبیات موجود کمک میکنند. ابزارهای مشتقه به عنوان یکی از ابزارهای نوین
مدیریت ریسکک با وجود جدید بودنشان مورد اقبال نیز واقع شده اند.
شرایط خاص اقتصادی و سیاسی حاکم بر کشور و برنامه ریزی جهت توسعه و دستیابی به نرخ رشد اقتصادی بالا جذب
سرمایه گذار خارجی را به امری اجتناب ناپذیر برای توسعه مبذول نموده است. امروزه اهمیت هماهنگی با استانداردهای
بینالمللی گزارشگری مالی و اجرا و پیاده سازی آن بر هیچ کشوری پوشیده نمیباشد.
رفتن به سمت اجرایی نمودن جدی و گریزناپذیر است. تجربه جهانی شدن» نشان میدهد فرصتها مهم هستند و
چالشها کم اهمیت و برطرف شدنی. خوشبختانه در ایران دولت و سازمانهای ضابطه گذار و ناظر این مهم را
پذپرفتهاند. بدیهی است اجرای این استانداردها نیازمند همفکری و همکاری متقابل سازمانهای مختلف علی الخصوص
سازمان امور مالیاتی کشور جهت رفع تعارضات استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی با قوانین مالیاتی جاری شود و
نیاز به برنامه ریزی و اقدام موثر جهت رفع مسائل و چالشهای آن» ترجمه تخصصی استانداردها و تدوین متون آموزشی
و رهنمودها توجه خاص و ویژه به آموزش کارکنان شرکتها خواهد بود.
۱. توکل نیا اسماعیل» اسدی» زینب. (۱۳۹۳). اشستانداردهای بین؛المللی گووازاشگری مالی تجربههای بینالمللی» مجله
۲. رحمانی» علی. (1395). بازارسرمایه» ضرورت اصلاح و بهبود فضای کسب و کار فصنامه پول و اقتصاد» ۱» ۱۴۵-
۳ رحمانی» علی» مشایخ» شهناز. (۱۴۰۰). شناسایی چالشهای پیادهسازی استانداردهای بین المللی حسابداری ابزارهای
مشتقه: با تا کید بر الزامات افشا فصلنامه بورس اوراق بهادار شماره ۵۵ پاییز ۱۴۰۰ سال چهاردهم.
۴ فروغی» داریوش» اشرفی» مجید."(۱۳۸۹). استانداردهای خهانی حسابداری, چالشها و فرصتها. حسابدار رسمی»
۵. مهام» کیهان» فرزانه» حیدرپور» علیرضا آقایی» قهی. (۱۳۹۱): بررسی مزایا و معایب پذیرش استانداردهای بین المللی
گزارشگری مالی به عنوان استانداردهای حسابداری ایزان» مجله پژوهشهای تجربی حسابداری» ۳(۱)» ۰۱۰۵-۸۷
له :۳۵00۳5 ه ص20 ۳00۳216 هرز عسعملکنل کعه 1306 .(2015) 76160 عصزبست معصص۸ مصقعط8 ۹۰
69627 8هقبط مضه عصتاصامعع۸ ,ککعصایگ هدید ۵۳ کطمنا م06۳6 کاد همه
[هنعصحصت 0صه عک 3072065 .(2013) ,5028 بل صعط6 مق[ع2 2/005 صفملصقط ,عصناعنو 78 ارزطظ ۷۰
.55-83 (53) ععمقسزط فصه عصتاصامع۸ .توص کع ندیه عطا حز عستعملکنل اعد
5 0 ۳۵۷۵۷ ۸ .(2019) ,81676 ب 506667 ,2/2066 .21 1000 سل صطمل (1ع مصع0 ۸۰
(42) 16۵6۳6 هام۸ ۵۶ لقسا0[ ,۷۵۳۵ 2۳6 10۳ کصمناکهع هه فصه امعم صز حلتق 168
115۸ ,ص۳0 ا6) ا0عععهست/2 معنط وصه 16206 1۵ ج م1300 20 (2004) 3/۰ .2 ععقط0 ۰٩
عون عطا صز صمناصنی عم کا ۷6۳ 3۳30066 .(2000) 7.36 وزاع م6 هه کیک ,و۲عصلقط0 ۱۰۰
40-۰ ,(21) 10 و3616 کهصتاصام۸ صعنلدع ۸ 06۳2065 و دمناخطع ۳۵ 500
000۵6 طز 7 1۳8۹5 که مناد 106ص عطا ۵۳ 00962 .(2008) ,۷۵۵۵٩ 6۶ اق۳ ۱۱۰
۱ رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری» شماره ۸۵ تابستان ۱۴۰۱ ص ۱۷۰۷-۱۷۱۷
۳0۵۵ 1۳۵۹5 کعمس اعصا لقمصقهصن۲ ٩ 1۳۵۸۹ جه کدمزک 00 1۵۳ عزعه8 .(2014) 1۸585 01۰
6 ,31۳06 .7 10 بعصع00ه عطا ۶و عنم ۸ معولعط عسط مل ۷/۲ .(2006) .۸ ,1۳۰7086
,1000 .(128-152 .00) نامه2 1/006 فص لممصمطنط صز کعععآ .(ی0) عمط ج
۵۲ بل ,3۵0290806 ول .0ج و1000 و۳ روعنلنگ کات صقالنصهه/< 218۳206 :0صداع۳
ععلصهط برط عهصنطاممصد عصمعصز ۵۳۵ 133 ک؟٩5۳۸ که معمصصن عط1 .(2013) کل مصقصط هسدنه نگ
233-۰ ,(88)1 ,۷اع6ع3 هصتصهم۸ 156 +کدمنعن وم ککم1 ص10 عمط
عطا یز 6020 6ص عاعنر م2 .(0996) 6 مط300ط0عظ8 ۵ .۳ ,166206 ول وت ط ۴۵ .1۶
8 3696۳۷6 [۳۵۵6۲۵ .تساه لماع ج که امعم عاصز تاماقم دناد تغل +عاصنام 06۳36
1010565 106۵6 و۳۵00 که کاصقصنص6ع 10 منطافصهحا0 .8 هه هط 19۵ مقامکل 1۹۰
,۸۲08 صعنعد[ ددع۸ ,26۳0606 و156 صنطکلجد و عن5 ۸ :م3۳0۵ عصنع عصطحه نز
6 70 5۳010 ۵1ط :و90 عط صز ماعز وصنعق3/202 ۲۰۰۹(۰) یک رفطمسنک 6۶ وب 3/06۵ 173۰
3-5 ,(560) و16ع 8 ۳00۵06 وصعاودط 210 +ععبناه تضعل ما0 20 عصماعه
عافنط کادعصساعصاگ نهنمهمصنط 0۳ 80606006 جععت]آ .(2013) مگ ,861678 200 ۷۰ م8808 .17
۸ :ط00م] .کعسعملک1 ععنازبتو۸ وصنع10 فصه 10002065 1۳۳۲۹ معوهند کعسعمل 1
معط جز معلگز هط 3۳۳۵6۵۵ 12۳86 00 .(2019) ,ماع 521 ن2تناه2 ,20ص خللعصصی5 .18
۶6٩ لفه70 عط1 مودک لمعستمصط هم -ع عم ۸ + کععا 2۳ عس ملک 1626
,11032005 هستاصامع۸ .کلتقاوصهاگ ههام۸ 60 25ظ-و6 1ص .(2003) کل متعمصنشک .19
97-0 ,17 ,10۳7028 هصتاصمع۸ منواناف ععصنص۳۵ .(2003) سل ماصععص۷ 2 کل ,ت06 صنطل5
,6 0۶ ق706۵ عصتصمعه ععلعط ۶و دعودعانمن 156 .(0989) ۳۰ بل ماتق516۷ .20
6۵ ۵۵ 7 1۳۳8۹ 1و از 156 .(2016) :0 ,206 6۶ ویک ۳141610 وچ ,100706 وش بل ,۲۱.13۵
-241 ,(29)3 ,لق 70 طلتهع5ع3 عصتصمع۸ عسعملکنل کاصعصححصاعصذ همصحصت کم ععصینگنموند
مروری بر استانداردهای بین المللی حسابداری ابزارهای مشتقه و چالشهای پیاده سازی آن 1
61200 داز او کعومعالندف ع۲)0 وه 5ا 6 کصز 000۵06
عطتاآنادع۳ ,0عک2ع نز هط 5ع 0 0عل هنمصهصا که ععد عط) ,کع0قع04 ۶۵ 0881 عطا 067
5 .87621 ۵۷۵1۷60 عهطاتهط کاصعصسعصز عنهضعل عععطا 1۵۶ وصخاصامه عطا
6 7۵۵6 ۵ صطعطا عکت کعع2 20 هه ,کاعغاحهص نآعازمی عطا جز ۵16 اصعا منز هه قام
6 ا05[عکنل 0667 ۶8 معط 1۵ بععج؟ کعنصعصصی معط خهط ععاعزد ع5 206 که کعصمنان0
7 ۹1۵003708 وصتاصهامعه3 0عع0 منز عه5 کعخصنامی 5006 ,26 0ک330 0صه
211610 ۵۶ 101 ۵ 2۳020160 معله عقط کامعصتسعصز ممصحصط ۶۵۶ عصتصم۸. .کعنه 06
0 ۷6 ,7 1۳۳۸۹5 عمط عناطام 00270 عطا ,ر2005-لونه 1۵ م10۵0 1۳۵۸۹ عطا 1۳۵۵
عطا 1۵ ۳6۶00۳۶6 صذ ومعل۸ +کاصعمحعصط ممصهص ۶۵۳ کاصعصسنن و۳ عسعملعنه عطز له که
هدز عطا ,2014 صز ووالقسن م۸ فحعفصداد 1۸539 عطا ۵عطعنزضام 1۸5۳0 عطا ,کنعنی 2008
8 513002706 هستاهامعه ۶و ما0۷ کنط1 .0عطعناطام که۷ 1۳۳۹59 ۵۳ ۷۳۹105
۶ 6۲۵00 عمط خصقاحممصنز اکمص عطا ما اججه۲ طلکنم موی عنطا هرز ,136۳610۳6"
۹ تاکز ع باعل ۴و کدمننستاعل عطا هزم جعاکه مصول هذ کاصعصحساعصز ع تنعل
0 066 عهط کعودمالقط عستصمصند عطا ,39ک1۸ مه 1۳8۹9 ,1۳8۹7 ۵ هصنفجمد
نهاه ۳0 16 ,عصنا ص۸۲0 0ص 302866۲ که وال۳۵ موصتصمد ۶و اصعلنی [13000۵ .1
|
در طول چند دهه گذشته، استفاده از مشتقات مالی افزایش یافته است، در نتیجه حسابداری برای این ابزارهای مشتقه به میزان زیادی تکامل یافته است. مشتقات در بازارهای سرمایه نقش مهمی بازی می کند و مدیران از آن ها برای کاهش نتایج ریسک های نامطلوبی که شرکت هایشان با آن ها مواجه می شوند، مورد استفاده قرار می دهند. برای کمک به افشا و شفافیت بهتر، بعضی از کشورها استانداردهای حسابداری برای مشتقات ارائه داده اند. حسابداری ابزارهای مالی از طرف بنیاد IFRS نیز توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این هیات در اواسط سال 2005، IFRS7 را منتشر کرد و همه شرایط افشا ابزارهای مالی را بیان کرد. همچنین در پاسخ به بحران 2008 IASB,هم استاندارد IAS39 را منتشر کرد؛ و در نهایت در سال 2014 نسخه نهایی IFRS9 منتشر شد. این سیر تکاملی استانداردهای حسابداری در مورد ابزارهای مشتقه نشان از اهمیت آن در خصوص شناسایی و اندازه گیری ابزارهای مشتقه دارد. لذا در این مطالعه با توجه به اهمین پیاده سازی ابزارهای مشتقه در ایران پس از مروری بر تعاریف ابزارهای مشتقه طبق IFRS7, IFRS9 و IAS39 چالش های پیش رو با توجه به محیط گزارشگری ایران مورد بررسی قرار گرفته است.
|
38,098 |
493763
|
توزیع و
مصرف مطرح است. در بخش تولید. کار و تولید همراه با سختکوشی و خستگیناپذیری برای تأمین
نیازهای خود و دیگران» بهشدت تشویق (حر عاملی؛ ۱۴۱۶: ۲۳/۱۷ ابنشعبه حرانی» ۱۳۶۳: ۲۹۵
کلینی همان: ۵ / ۲/٩ صدوق» همان: ۳ / ۶۶۹ مجلسی» همان: ۱۰۰ / ٩) و تنبلی و راکد گذاشتن سرمایه
(توبه / ۳۴ کلینی» همان: ۵ / ۱٩؛ طباطبائی» همان: ٩ / ۲۵۸ - ۲۶۰) نهی شده است. براساس مضمون
روایات» ارزش کسی که برای تأمین مخارج خانواده» خود را بهسختی میاندازد» همانند مجاهد درراه
خداست (کلینی» همان: ۸۸). در این بخش, مولفهایی که با توجه به شرایط بومی کشور باید به آن توجه
شود هنجار شدن افزایش تولیدات داخلی (بیانات رهبری)» ۱۳۹۱/۱/۱ ۱۳۹۳/۰۲/۱۰) بههمراه بهبود
در بخش مصرف» اسراف (شوری /:۲۷؛ قصص / ۵۸ اسرا / ۱۶؛ ظبرسی,» ۱۳۹۵: ۴ / ۱۷۶؛ مکارم
شیرازی» ۱۳۶۴: ۶ / ۱۴۹؛ مصطفوی» ۱۴۰۲: ۵ / *۱۱) و اقتار (فرقان»/ ۶۷ مائده / ۸۷ اینابی جمهور
۵ کلینی همان: ۱/ ۴۱۰) نهی شده"است.آار مقابل بر مصرف حلال و طیب (بقره / ۵۷/
۶۸ نحخححل / 4۱۱۴ قناعت و در حد کفاف بودن مصرف با هدف تأمین متعادل نیازهای افراد
(کلینی» همان: ۲ / ۱۴۰ نهجالبلاغه: قصار ۴ / حکمت:۴۴؛ ابن شعبه حرانی» ۱۳۶۳: ۷۹؛ قمی, ۱۴۰۴:
۱ تأکید شده است. در این بخش مولفهای که با توجه به شرایط بومی کشور باید به آن توجه شود
مصرف در چارچوب تولیدات داخلی میباشد (بیانات رهبری» ۱۳۹۴/۲/۹ ۱۳۹۷/۰۱/۱؛ ۱۳۹۱/۰۵/۰۳).
در بخش توزیع نیز نهتنها بر رعایت عدالت ذرّنوزیع درآمد و ثروّت تأکید شده (حدید / ۳۵ بیانات
رهبری» ۱۳۹۱/۰۷/۲۲ ۱۳۹۳/۱/۱)؛ بلکه ایتار درراه خدا فراتر از انفاقات واجب (تکافل اجتماعی) (انسان
/1) بهعنوان هنجاری محوری مطرح شده است. در این فرهنگ,» انفاقات به واسطه توانمندسازی افراد
جامعه, باعث کاهش انگیزه کار و فعالیت در میان نیازمندان و عموم جامعه نمیشود و از این طریق به
تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی کمک میکند. ازهمین رو ثواب قرض الحسنه نسبت به صدقه مضاعف
است (کلینی» همان: ۴ / ۳۴ و ۱۰؛ مجلسی, همان: ۱۰۳ / ۱۳۸ و ۱۴۰)؛ چراکه ضمن تأمین نیاز فرد و
حفظ آبرویش» وی را به کار و تلاش برای بازپرداخت آن وامیدارد.
تحلیل سیستمی فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی (دلالتهایی بر برنامه هفتم توسعه) ۵ ۱۵۵
- اولویت متاقع چمعی پر | - کار و تولید همرا پا - نهی از اسراف و اقتار رعایت عدالت در توزیع
منافع فردی سختکوشی و خستگیناپذیری ۲ - مصرف خلال وطیب درآمد و ثروت
عدم پذیرش سلطه وتفوذ | - نهی از تنبلی و راکد گذاشتن - قناعت و درحد کفاف بودن | - ایثار دررا خدا فراتر از
- افزایش ثولیدات داخلی پههمرا | - مصرف در چارچوب کواتمندسازی اقراد جامعه
مرحله دوم مجموعه سیستماتیک فرهنگ اقتصادی مطلوب:در اقتصاد مقاومتی» فرهنگسازی موّلفههای
فرهنگ اقتصادی مطلوب, با استفاده از زابردهای متناسب:با آین فزهننگ میباشد. این راهبردها را
۱ ابتدا باید اقدام به ایجاد سازمانهانی درانهادهای فرهنگلاساز نو سازمانهایی که متکفل آمور
اجرایی فرهنگ سازی اقتصادی باشند. وجود این سازمان ها سبب میشود. که هر نهادی که دارای نقش
مهمی در فرهنگسازی اقتصادی است وظایف مشخض خود را بداند. هر یک از این سازمانهای باید
هماهنگیهای درون سازمانی و ایجاد خطوط ارتباطی برای تدوین برنامههای اجرایی را در دو سطح
موّلفههای عمومی و بخشی,ایجاد نمایند. بهعنوانمثال در معاونت پرورشی آموزشوپرورش يا در رسانه
ملی بخشی بهعنوان معاون فرهنگ سازی فرهنگ اقتصادی به وجود بیاید و متکفل پیگیری مور اجرایی
۲ در مرحله دوم باید اقدام به تهیه متون مرتبط با موّلفههای فرهنگ اقتصادی در اقتصاد مقاومتی
نمود. مطابق با این راهبرد در دو سطح باید به تدوین متون مرتبط با فرهنگ سازی فرهنگ اقتصادی در
یک. ارتقای متون مرتبط با فرهنگسازی موّلفههای بخشی و عمومی: مجموعهای از پژوهشهای
مرتبط با ارتقای متون درسی راجع به فرهنگسازی موّلفههای فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد
دو. انجام مجموعهای از پژوهشهای مرتبط با این موضوع که چگونه میتوان نتایج پژوهشهای
۶ دح فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی, دوره ۰۱۸ تابستان ۱۴۰۰ ش ۶۵
مرتبط با متون فرهنگسازی موّلفههای فرهنگ اقتصادی مطلوب را وارد کتابهای آموزشی نمود. در
این زمینه باید اقدام به ایجاد درسنامههایی مختص متربیان و مربیان نمود. همچنین متناسب با هر
حرفه باید متون و درسنامههای مشخص و سازگار با موّلفههای بخشی و عمومی فرهنگ اقتصادی
مطلوب تدوین شوند و چگونگی اجرای این درسنامهها در اصناف مختلف بررسی شود."
۳ در مرحله سوم؛ بعد از تهیه متون» باید اقدام به آموزش این متون نمود. دو نهاد مهم و اثرگذار بر
فرهنگ جامعه یعنی آموزشوپرورش و رسانه ملی» در خلال برنامههای خود باید از این متون استفاده
رسانه ملی به علت تأثیرپذیری مستمر و مداوم افکار عمومی از آن» میتواند در خلال برنامهها و
تبلیغاتی که ارائه میکند» مخاطبان زیادی را به خود جلب کند. بههمین دلیل رسانه ملی موّثرترین عامل
در فرهنگ سازی و تربیت افراد جامعه است. این رسانه به دلیل قابلیتی که در تغییر فرهنگ موجود و
تولید مولفههای فرهنگی جدید دارد. میتواند در نشر موّلفههای فرهنگ اقتصادی مطلوب جامعه نقش
اساسی ایفا نماید (حسینی» ۱۳۹۱ م). پازنگایاذرهیط اقمادگ یکی پاز عوامل مهم و تأثیرگذار در
تحولات فرهنگ اقتصادی ناشی از رسانه؛ملی "میباشد. در رای بازنمایی مخاطب با تأثیرپذیری از
زسانه: ملی میکوشد با همانندتتار ندموا بازتمایی تست مانندسازی بخشی از باوزها
و هنجارهای اقتصادی خود ازجمله نحوه مصرف یا تولید و یا توزیع» تصویری مثبت از خود به دیگران
ارائه دهد. در این فرایند همانندسازی» مخاطبأن تلاش میکنند فرهنگ اقتصادی القاشده توسط رسانه را
در پیش بگیرنده بدگوتهای کهدهمان کسانیکه قرهنگلاقتسامیگشایر باافرهنگ خود زا متقی ازژیانی
میکردند» به وضعیتی میرسند که بهتدریج به ورود آن فرهنگ اقتصادی مغایر از طریق روشهای
مستقیم و غیرمستقیم» عادت کرده و سپس تلقی و ارزیابی منفی سابق :را نسبت به آن نخواهند داشست
(رفیع پور ۱۳۷۸: ۸). بهعنوانمثال رسانه ملی میتواند با بازنمایی تصوير افراد موفقی که از طریق
فرهنگ کسب درآمد مبتنی بر تولید به موفقیت دستیافتهاند و یا تصویر خانوادههایی که در مصرف و
خرید خود به مقدار خرید و نوع خرید خود یعنی ایرانی يا غیر ایرانی بودن کالا دقت میکنند فرهنگ
اقتصادی جامعه را در راستای موّلفههای عمومی و بخشی فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی
تغییر دهد. گستردگی رسانه ملی به اندازهای است که براساس نتایج مرکز آمار در سال ۱۳۹۶ ۱٩ درصد
۱ بهعنوان مثال در فرهنگ اقتصادی حرفههای مخنلف در کشور ما نظام شاگرد و استادی وجود داشت؛ به گونهای که افراد
تحلیل سیستمی فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی (دلالتهایی بر برنامه هفتم توسعه) ۲7 ۱۵۷
جدول ۲: افراد ۱۵ ساله و بیشتر برحسب وضعیت تماشای برنامههای
مأخذ: مرکز آمار ایرات» تتایج آمارگیری از فرهنگ رقتاري خاتوار-۱۳۹۶
متأسفانه در سالیان اخیر بازنمایی فرهنگ اقتصادی در رسانه ملّی با آسیبهایی ازجمله ترویج
فرهنگ مصرفگرایی: ترویج فرهنگ تجملگرایی و کسب ذرآمد یز مجنای شانس مواجه بوده اس
نهاد آموزشوپرورش نیز بهواسطه گستردگی و شمول آن» تأثیر آن بر تغییر و انتقال فرهنگی
(یونسکو ۱۳۷۵: ۱۴۴)» نقش آشکار و پنهان در انتقال ارزشها و مفاهیم فرهنگی (نوید ادهم» ۱۳۹۴: ۲)
پرورش و رشد کودکان» نوجوانان و جوانان و؛تربیت و تأمین نیروی انسانی جامعه» یکی از مهمترین
کودکان و نوجوانان عمدتا در سنین کودکی,و نوجوانی وقت,خود را در مدارس میگذرانند. در این
دوران آنها از معلم خود الگو میگیزند. شکلگیری شخصیت اقتضادی کودکان در این سنین بستگی به
ارائه الگوی مناسبی از موّلفههای فرهنگ اقتصادی به آموزشدهندگان بهمنظور ترویج در بین کودکان و
نوجوانان است: با توجه به: موّلفههای آرانه سک« رمینگارهنگهاقش دیسا زگار با اقتضاد مقاومتی:
میتوان بهشکل زیر به القای این موّلفهها در آموزشوپرورش پرداخت.
مولفههای | آوررام را فعالیت اقتضادی را باید با نیت | مژلفههای فرهنگ اقتصاذی بهمنظور
فرسنگت ها ری المی و مخلضانه انجام دهد. | تحقق اقتصاد مقاومتی انجام میدهند
اقتصاد را اب ی و منافع فردی در تحقق موّلفههای
ای سلطه و نفوذ تأمین منافع جمعی بر منافع فردی | رم بر با
۸ ح فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی دوره ۰۱۸ تابستان ۱۴۰۰ ش ۶۵
بان بای :با سلطه و قوذ اقتصادی بر تحقق موّلفههای فرهنگ
اقتصادی دشمن مقابله کند. اقتصادی در اقتصاد مقاومتی با ذکر
سرمایه / بهبود اخلی بدا فرایند افزایش تولید داخلی توضیح
بداند تولید داخلی 7" اضلی اوسته بو ارجی نام ببر
تحلیل سیستمی فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی (دلالتهایی بر برنامه هفتم توسعه)
۰ ح فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی دوره ۰۱۸ تابستان ۱۴۰۰ ش ۶۵
میگیرد. همگی ارزشمند هستند. و همچنین تأثیر انفاق بر رفع این
با توجه به موّلفههای اساسی استخراج شده» بهمنظور اثرگذاری نظام آموزشوپرورش در اقتصاد
مقاومتی ابتدا متربیان در مقاطع تحصیلی مختلف باید با مفهوم فرهنگ اقتصادی آشنا شوند تا درک لازم
نسبت به شرایط کشور به وجود آیده سپس مفاهیم موردنیاز را متناسب با هر مقطع تحصیلی استخراج و
نسبت به گنجاندن آنها در برنامههای درسی اقدام نمود. بدین منظور ابتدا باید ویژگیهای متناسب با هر
مقطع تحصیلی شناخته شود تا بتوان به کمک این ویزژگیها بنابر ظرفیتها به سطحبندی مفاهیم
۴ در مرخحله چهارم؛ میتوان با اس تتاگ راما خن نگ و رینی اقدام به فرهنگسازی
سازگار با موّلفههای فرهنگ اقتصادی در آقتضاذ مقاومتی نمود: اقدامات تشویقی احتمال وقوع رفتارهای
متناسب با موّلفههای فرهنگ اقتصادی مطللوب در شاد مگالمتی را افزایش میذهند. ذر مقابل:
سیاستهای تنبیهی موجب محدودسازی رقتار اقتضادی] افراد میشود. این سیاستاههه غالبا هزینهبر
میباشند و هدفشان ایجاد فزهنگ خاصی در؛ افراد بهمنظور تغییر .در رفتار اقتضادی میباشد."
اعمال اقدامات تنبیهی و تشویقی در قالب دو نوع سیاست های مادی و معنوی امکان پذیر است. باید
تلاش شود که این دو نوع سیاست بهصورت سازگار با یکدیگر عمل نمایند و تأکید بر یکی» دیگری را
تخریبانکند. لذا باید موازنه:بیق اینها برقرار باشد تا سیاستهای,مادی» متخریه تخریب سیاستهای
معنوی نشود." در غیر این صورت» توجه صرف به سیاستهای مادی و اقتصادی محض» موجب میشود
۱ بهعنوان مثال برای از بین بردن اسراف در مصرف برق» درصورتی که در زمان اوج مصرف مقدار برق مصرفی افزایش
یاب فرد باید جریمه افزایش مصرف برق را بپردازند و درصورتی که در این زمان مصرف برق را کاهش دهد با اعمال
۲ بهعنوان مثال کارآفرینی که به فعالیتهای تولیدی علاقهمند است را آنقدر با جایزه (سیاست مادی) تشویق کنیم که
دیگر بدون جایزه» فعالیت تولیدی نکند. برای رفع این مشکل باید به تقویت جنبههای باوری و ارزشی این کارآفرین نیز
تحلیل سیستمی فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی (دلالتهایی بر برنامه هفتم توسعه) ۲ ۱۶۱
فرهنگ آقتسادی اقراه جامست: تنها قرصورتی ,با موّلفههای فرهنگ اقتسادی مطلوب: سازگار باشان که
منافع مادی برای آن ها داشته باشد. در این صورت نگاه افراد فقط نگاه بازاری بوده و در انجام کارهای
عامالمنفعه که نفع مستقیم مادی برای فرد ندارد» سستی میورزند. همچنین باید در این سیاستها به
تعیین مقدار و میزان آنها و شمول اثرگذاریشان توجه داشت." چه اینکه گاهی برخی سیاستها باث
بدیهی است که این راهبردها در یک فرایند سیستمی هماهنگ و سازگار عمل مینمایند به گونهای
که بعد از تدوین متون درسی» سازمان يا معاونتی که متکفل امر فرهنگ سازی اقتصادی است» اقدام به
استفاده از این متون و تهیه درسنامه آموزشی مینماید. همچنین سازمان مزبور با ایجاد سازوکارهای
تشویقی و تنبیهی تلاش میکند تا مفاهیم مذکور هر چه بیشتر نهادینه شوند.
۳۵ مکانیسم سیستمی اثرگذاری موّلفههای فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی
همانطور که قبلا گفته شد» هر سیستم از دادهها فرایند واستادهها تشکیل شده است. لازمه توانمندی هر
ساختار سیستمی در بازدهی بالای خروجی آن.سیستم مطابق باهدفهای از قبل مشخصشده» میباشد. زمانی
سیستم فرهنگ اقتصادی کارآمد تلقی میشود که قادر باشد بر محوراپیریزی راهبردهای فرهنگسازی
اقتصادی, منجر به افزایش درجه مقاومت اقتضادی کشور و کاهش آسیبپذیریهای اقتصادی شود.
با حاکمیت موّلفههای فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی» از یکسو افراد جامعه بهدلیل نهی از
تنبلی و بیکاری» ممنوعیت راکد نگهداشتن سرمایه و عبادت دانسته شدن فعالیت تولیدی,» بهدنبال افزایش
فعالیت تولیدی میباشند. از سوی دیگر در فرایند تولید منافع جامعه در نظر گرفته شده و افراد جامعه چون خود
را در شرایط جنگ تمامعیار اقتصادی میبینند و برایشان استقلال اقتصادی کشور مهم است.» فعالیتهای
تولیدی خود را با توجه به افزایش تولید داخلی تنظیم میکنند؛ در نتیجه رشد اقتصادی افزایش مییابد. این
رشد چون درونزاست و در داخل کشور اتفاق افتاد است رشدی با ثبات و پویا میباشد.
با فعالیت اقتصادی, افراد جامعه کسب درآمد میکنند» بخشی از این درآمد یا باتوجه به حاکمیت
ارزشهای اسلامی و حرمت اسراف و اقتار و تأکید بر مصرف کالای داخلی, در چارچوب حد کفاف
پرداخت, تا در صورت فقدان جایزه نیز با انگیزه درونی اقدام به فعالیت تولیدی کند.
۱ بهعنوان مثال, گاهی میزان جرایم رانندگی» تنها بر رفتار طبقه متوسط اثرگذار ولی برای ثروتمندان بیتأثیر است.
۳ به عنوان مثال تعریف جایزه اقتصاد مقاومتی برای نفرات اول میتواند تنها اقویا را برای رقابت بیشتر تشویق کند ولی
۳ ۲ فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی دوره ۰۱۸ تابستان ۱۴۰۰ ش ۶۵
مصرف میشود. مازاد بر حد کفاف يا سرمایهگذاری و يا سراغ انفاق و تکافل اجتماعی میرود. در هر دو
صورت رشد اقتصادی افزایش مییابد. تکافل اجتماعی نیز به بعد توانمندسازی فقرا و نیازمندان کمک
نموده و باعث وارد شدن آنها در چرخه فعالیتهای اقتصادی میشود. در نتیجه رشد اقتصادی همراه با
تفکیک سرمایهگذاری از انفاقات (تکافل اجتماعی) و جهتدهی انفاقات بهسمت توانمندسازی» این
پیام را دارد که در این فرهنگ هیچ تعارضی بین رشد عدالت و افزایش مقاومت اقتصادی وجود ندارد و
این متغیرها بهصورت تصاعدی همافزا میباشند و منجر به حاکمیت ارزشهای اسلامی در جامسه
میشوند. سرمایهگذاری بیشتر» منجر به درآمد بیشتر و درآمد بیشتر» دوباره منجر به مصرف در حد کفاف
یا انفاق و یا سرمایهگذاری میشود. در هر سه صورت رشد اقتصادی همافزا با عدالت و مقاومت اقتصادی
شکل ۲ همافزایی رشد. عدالت و مقاومت اقتصادی همراه با معنویت
ترویج مولفههای فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی؛ همچنین باعث کاهش تولید کالاهای
تجملاتی و واردات کالاهای غیرضروری در جامعه میشود؛ چراکه به لت نهی از اسراف و تأکید بر
مصرف در حد کفاف» درآمد مازاد به اقشار کمدرآمد جامعه منتقل میشود. لذا تقاضا برای کالاهای
برخی شواهد تاریخی چه در صدر اسلام و چه در دوره کنونی نشان میدهد که شکلگیری و تقویت
موّلفههای فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی باعث شده رشد اقتصادی نهتنها همراه با عدالت
اقتصادی باشد؛ بلکه رشدی پایدار و غیرشکننده باشد. چنین فرهنگی اقتصاد را در مسیر اصلی خود قرار
داده و باعث میشود که علاوه بر تحقق اهداف اقتصادی» پیشرفت اقتصادی در خدمت حاکمیت
تجربه مشارکت مردم ایران در جنگ تحمیلی و همچنین مشارکت مردمی که کمک به آسیبدیدگان
تحلیل سیستمی فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی (دلالتهایی بر برنامه هفتم توسعه) ۲ ۱۶۳
حوادث طبیعی همچون سیل و زلزله بیانگر کارایی چنین فرهنگی در دستیابی به اهداف مزبور است.
نهادهایی همچون جهاد سازندگی و بسیج نقش موّئری در تقویت موّلفههای فرهنگ اقتصادی مطلوب در
اقتصاد مقاومتی در کشور داشتهاند. نمونه اخیر اثرگذاری این فرهنگ در کاهش مشکلات اقتصادی
کشور را میتوان در حرکتهای مردمی در مواجهه با بحران کرونا دانست.
۳۵. تحلیل برنامه ششم توسعه از منظر فرهنگ اقتصادی: دلالتهایی بر برنامه هفتم توسعه
آنچه با بررسی محتوای قانون برنامه ششم توسعه کشور به دست میآید. نشاندهنده دو چهتگیری
متفاوت در موضوع فرهنگ اقتصادی است. جهتگیری اول که میتوان آن را فعال ساختن اقتصاد
فرهنگ نامگذاری کرد بهدنبال استفاده از ظرفیتهای درآمدزای این حوزه (ورزش» گردشگری و آموزش)
برای اقتصاد ملی است. جهتگیری دوم سیاست حمایت از فرهنگ است و تلاش میکند با کمکهای
عمدتا مالی و حقوقی از حوزههای فرهنگی» برای تداوم حیات» از آنها حمایت کند. حوزه فرهنگ
قانون برنامه ششم توسعه در حوزه افرهنگ بها(ا لشخصیل تکیل کننده سیاست فسال ساختن
اقتصاد فرهنگ از طریق دو سازوکارواای,واگذاری و حمایت رز جقوق تالکیت فرهنگی است (قانون
برنامه ششم توسعه ۱۳۹۶: بخش هفدهم ماده.۳٩): هرچند در ابتدای این ماده بهصورت گذرا بر
مقاومسازی فرهنگی و اجرای سند مهندسی فرهنگی کشور اشازهشده است ولی در ادامه تمام بندهایی
که بیان میشوند نشاندهنده عدم توجه برنامهریزان به فرهنگسازی اقتصادی و توجه بیشتر به اقتصاد
فرهنگ و رفع موانع کسب درآمد از این طریق میباشد. محورهای مطرح در این ماده نشان میدهند که
مسئله اقتصاد فرهنگ و تکمیل فرآیند واگذاری در حوزه فرهنگ به بخش غیردولتی مهمترین دغدغه
دولت در بخش فرهنگ در قائون برنامه ششم توسعه است. بنابراین مینای پایهای در مباحث فرهنگی در
این برنامه اقتصاد فرهنگ است و دولت بر مبنای هزینه - فایده بهدنبال رفع موانع بازار محصولات
فرهنگی است؛ بدون اینکه برنامه يا آلگوی قابلتوجهی نسبت به ارزشها و باورهای تولیدی توسط این
محصولات, داشته باشد. این برنامه برخلاف تأکید سند مهندسی فرهنگی کشور بر فرهنگ اقتصادی
(سند مهندسی فرهنگی کشور ۱۳۹۳: ۲۹ ۴۲ ۴۶ ۸۵ ۸۶ ۱۱۳) توجه ویژهای به این امر اختصاص
نداده است. هرچند خود سند مهندسی فرهنگی کشور نیز (۱۳۹۱/۱۲/۲۵) قبل از ابلاغ سیاستهای کلی
اقتصاد مقاومتی (۱۳۹۲/۱۱/۲۹) مصوب شده است و در آن به اقتصاد مقاومتی و فرهنگسازی اقتصادی
۴ ح فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی دوره ۰۱۸ تابستان ۱۴۰۰ ش ۶۵
همچنین فقدان رویکرد سیستمی به مسئله فرهنگ اقتصادی» موجب شده که عمده راهبردهای
لایحه از سنخ سیاستهای پولی و مالی باشد و جایی برای راهبردهای فرهنگسازی اقتصادی به چشم
نخورد. این در حالی است که هماینک حتی اقتصادهای پیشرویی همانند اقتصاد آمریکا به ضرورت تعلیم
و تربیت اقتصادی پی برده و بیش از ۶۶ سال است که به برنامهریزی دقیق جهت تقویت فرهنگ
اقتصادی مردم خود مبادرت ورزیدهاند (ر. ک: طغیانی و زاهدی وفا ۱۳۹۱) اهمیت راهبردهای فرهنگ
اقتصادی بهخصوص با توجه به اهمیت مقوله فرهنگ اقتصادی در اقتصاد مقاومتی دوچندان میشود.
جای خالی توجه به مقوله فرهنگسازی اقتصاد مقاومتی در برنامه به چشم میخورد؛ بهعنوانمشال در
بخش راهبرد آموزشی» وظایفی که این برنامه بر عهده صداوسیما گذاشته است عبارت اند از: ترویج
فرهنگ ایثار و شهادت (قانون برنامه ششم توسعه» بند پ ماده ۸۶ تسهیل واگذاری مجوزهای فرهنگی.
نحوه تقسیم درآمدهای تبلیغاتی ناشی از پخش مسابقات تلویزیونی (همان» بند ب ماده 8۲ بسترسازی برای
حضور بینالمللی در عرصههای فرهنگی» هنری (همان»بند چ ماده,۳٩) ترویج ازدواج» ضد ارزش بودن طلاق
و آسیبهای اجتماعی آن برای زوجها و فرزندان؛ فرهنگ افزایش:پایبندی زوجها به خانواده و حفظ حرمت
خانواده را بهعنوان محورهای اصلی سبک زندگی اسلامی - ایرانی (همان» بند ب ماده ۱۰۴) و یا برخی از
وظایفی که بر عهده آموزشوپرورش است» عبارتاند از: اجرای سند تحول بنیادین آموزشوپرورش
(قانون برنامه ششم توسعه» ماده ۳۶) تهیه نظام رتبهبندی معلمان و استقرار نظام پرداختها (همان)»
ارتقای جایگاه آموزشوپرورش بهمثابه مهمترین نهاد.تربیت نیروی انسانی (همان) توسعه و تسهیل
سفرهای فرهنگی دانش آموزی (همان). همانطور که مشاهده میشود. در هیچیک از این موارد به
فرهنگ اقتصادی و تأثیر آن بر مقاومسازی اقتصاد اشاره نشده است.
پیشنهاد میشود با توجه به آسیبهای مذکور ماد زیر به برنامه هفتم توسعه افزوده شوند:
۱. نهادهای فرهنگساز کشور ازجمله آموزشوپرورش و رسانه ملی مکلف به برنامهریزی جهت ایجاد
۲ وزارت آموزش وپرورش موظف است برنامه جامع تعلیم و تربیت عمومی اقتصاد مقاومتی راتا
انتهای سال اول برنامه تدوین و براساس آن کتابهای درسی را بازنگری کند.
۳ رسانه ملی موظف است تا انتهای سال اول اقدام به بازنگری سیاستهای مرتبط با تولید فیلم»
سریال و تبلیغات بازرگانی سازگار با موّلفههای فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی نماید و
شاخصهایی را بهمنظور تعیین میزان اجرای صحیح این سیاستها مشخص نماید.
۴ مجمع تشخیص مصلحت موظف است با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی ملی
تحلیل سیستمی فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی (دلالتهایی بر برنامه هفتم توسعه) ۲ ۱۶۵
فرهنگسازی اقتسافی را ظرف سفت.یک سال» براماسن نظریه سیستمی فرهنگ اقتصادی مسطلوب ذر
اقتصاد مقاومتی تدوین و به نهادهای مربوطه جهت تدوین آییننامههای اجرایی و اجرا ابلاغ نماید.
۵ در طی سالهای ۱۴۰۰-۱۴۰۵ موضوع فرهنگسازی اقتضادی سازگار با اقتصادی مقاومتی؛ در
پروژههای مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در بودجهریزی سالانه از اولویت برخوردار باشد.
آسیبها و مشکلات ناشی از شرایط جنگ تمامعیار اقتصادی و همچنین مخاطرات و عدم اطمینان ناشی
از تحولات خارج از اختیار مانند بحرانهای مالی اقتصادی و سیاسی و ..» موجب شد تا مقام معظم
رهبری اقتصاد مقاومتی را بهعنوان الگوبی بومی و علمی و برآمده از نظام اقتصادی اسلام مطرح نمایند.
سوّال محوری این مقاله اين بود که تحقق اقتصاد مقاومتی و فائق آمدن بر آسیبها و مشکلات
اقتصادی» نیازمند چه فرهنگ اقتصادی است؟.یافتههای مقاله نشان میدهد که باید بهصورت سیستمی
به مسئله فرهنگ اقتصادی در اقتصاد مقاومتی.پرداخته شود. مطابق با رویکرد سیستمی» سیستم فرهنگ
اقتصادی در اقتصاد مقاومتی از سه بخشنورودی (مژلفههای فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد
مقاومتی)» فرایند (راهبردهای اجزاتیسازیلولفهها) و خروجی (مگانیسم نرگذاری مولفهها بر افزایش
مقاومت اقتصادی) تشکیل شده است. مطابق با این رویکرد؛ فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد
مقاومتی دارای مولفههایی است که باعث نهادینه شدن هنجارهایی همچون انجام فعالیت اقتصادی در
راه خدا و برای خدا اولویت منافع عمومی بر منافع فردی» عدم پذیرش سلطه» سختکوشی در طلب
کسب روزی حلال و طیب با تأکید بر افزایش تولیدات داخلی, مصرف در سطح کفاف با اولویت مصرف
تولیدات داخلی و عدالت در توزیع درامّد با تأکیّد بربعد توانمندسازی»میشود. برای فرهنگسازی این
موّلفههای ابتدا باید اقدام به ایجاد سازمانهایی در نهادهای فرهنگساز نمود. سازمانهایی که متکفل
امور اجرایی فرهنگ سازی اقتصادی باشند. سپس اقدام به تهیه متون مرتبط با موّلفههای فرهنگ اقتصادی
نمود. بعد از تهیه متون» باید اقدام به آموزش این متون نمود. دو نهاد مهم و اثرگذار بر فرهنگ جامعه پشی
آموزش وپرورش و رسانه ملی» در خلال برنامههای خود باید از این متون استفاده نمایند. در این میان اعمال
سیاستهای تشویقی و تنبیهی بهعنوان ساختار پشتیبان فرهنگسازی اقتصادی استفاده میشود.
این فرهنگ در جنبه کارکردی منجر به همافزایی رشد» عدالت و مقاومت اقتصادی همراه با افزایش
معنویت و ارزشهای اسلامی در جامعه میشود. با شکلگیری موّلفههای فرهنگ اقتصادی, سختکوشی
و پرتلاشی در بخش تولید داخلی تقویت میشود؛ مصرف در حد کفاف مدیریت میشود؛ و مازاد درآمد
۶ دح فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی دوره ۰۱۸ تابستان ۱۴۰۰ ش ۶۵
افراد برای فقرزدایی و گسترش توانمندسازی و افزایش تولیدات داخلی مصرف میشود. نتیجه شکل گیری
چنین فرهنگی افزایش هماهنگ و همافزای رشد اقتصادی همراه با رشد بهرهوری و تقویت درونزایی»
گسترش عدالت و توانمندسازی» افزایش مصرف کالاهای داخلی» کاهش مصرف کالاهای خارجی؛
محتوای قانون برنامه ششم توسعه کشور در حوزه فرهنگ سازی اقتصادی از دو مشکل فقدان رویکرد
سیستمی به مسئله فرهنگ سازی اقتصادی و عدم توجه کافی به مسئله فرهنگ اقتصادی رنج می برد.
سیاست برنامهنویسان برنامه ششم توسعه بهصورت مشخصی تکمیل کننده سیاست فعال ساختن اقتصاد
فرهنگ از طریق دو سازوکار اصلی واگذاری و حمایت از حقوق مالکیت فرهنگی است و در موضوع
فرهنگ اقتصادی به نقش راهبردهای فرهنگسازی اقتصادی مانند راهبرد آموزشی توجه لازم را
نداشتهاند. پیشنهاد میشود با توجه به آسیبهای مذکور مواد زیر به برنامه هفتم توسعه افزوده شوند:
۱. نهادهای فرهنگساز کشور ازجمله مزشوپروزشی و رسانهآملی مکلف به برنامهریزی جهت ایجاد
۲ وزارت آموزش وپرورش موظف است برنامه جامع تعلیم و تربیت عمومی اقتصاد مقاومتی راتا
انتهای سال اول برنامه تدوین و براشاس آن؛کتابهای درسی را بازنگری کند.
۳ رسانه ملی موظف است تا انتهای سا اول اقذام بهپازنگری.شیاستهای مرتبط با تولید فیلم؛
سریال و تبلیغات بازرگانی سازگار با مولقههای؛فرهنگ اقتصادی مظلوب در اقتصاد مقاومتی نماید و
شاخصهایی را بهمنظور تعیین میزان اجرای صحیح این سیاستها مشخص نماید.
۴ مجمع تشخیص مصلحت موظف است با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی سند ملی
فرهنگسازی اقتصادی را ظرف مدت یک سال» براساس نظریه سیستمی فرهنگ اقتصادی مطلوب در
اقتصاد مقاومتی تدوین و به نهادهای مربوطه جهت تدوین آییننامههای اجرایی و اجرا ابلاغ نماید.
۵. در طی سالهای ۱۴۰۵ - ۱۴۰۰ موضوع فرهنگسازی اقتصادی سازگار با اقتصادی مقاومتی؛ در
پروژههای مصوب ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در بودجهریزی سالانه از اولویت برخوردار باشد.
۱ ابنابی جمهور محمد بن زینالدین» ۱۶۰۵ ق» عوالی اللالی العزیز فی الاحادیث الدینیه» مقدمه
تحلیل سیستمی فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی (دلالتهایی بر برنامه هفتم توسعه) ۲ ۱۶۷
۲ ابناثیرجزری» علی بن محمد» ۱۶۰۹ ق» اسد الغابه فی معرفه الصحابه» بیروت» دار الفکر.
۳ ابنشعبه حرانی» حسن بن علی» ۱۳۹۳ تحف العقول ع نآلالرسول» قم جامعه مدرسین.
۶. بختیاریان» مریم» ۱۳۹۷ نظریه سیستمهای اجتماعی (مطالعه عملکرد سیستم هنر از منظر نیکلاس
٩ بنیانیان» حسن» ۱۳۹۵ «الزامات فرهنگی اقتصاد مقاومتی» راهبرد نوسعه» ش ۱۲ ص ۰۱۰۵-۱۳۱
۸ توکلی» محمدجواد» ۰۱۳۹۶ «چیستی و کارکرد مبانی فلسفی اقتصاد» معرفت اقتصاد اسلامی»
٩ توکلی» محمدجواد» ۱۳۹۵ «نقد لایحه برنامه ششم توسعه ازمنظر اقتصاد مقاومتی»» همایش برنامه
۰ جوادینژاد» فریبا؛ مهرداد نوابخش و علیرضا کلدی»۰۱۳۹۵ «مطالعه سياستها و الزامات فرهنگی
تحقق اقتصاد مقاومتی در ایران»» پژوهشهای انقلاب اسلامی» ش:۰۱۷ ۲٩ - ۷۳
۱ چاونس» برنارد» ۱۳۹۰ اقتصاد نهادی» ترجمه محمود متوسلی» علی نیکونسبتی و زهرا فرضیزاده»
۲ حرعاملی» محمد بن حسن» ۱۶۱۹ ق» وسائلالشیعه. پیروت» دار الفکر.
۳ حسینی» سید عبدالرضا؛ عطاالّه رفیعی آتانی و سید محمدحسین حسینی» ۱۳۹۳ «بررسی جایگاه
فرهنگ در اقتصاد مقاومتی»» پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی»ش: ۰۱۰ص ۰۱۲۱-۱۶۹1
۶ حسینی» سیده صدیقه» ۱۳۹۱ نقش رسانه در ارتقای تولید ملی و توسعهیافتگی, قم مرکز
۵ حمیری» عبدالله بن جعفر ۱۶۱۳ ق» قرب الاسفاد» قم» موسسه آلالبیت
۹ رفیع پور» فرامرز» ۱۳۷۸ آنومی يا آشفتگی اجتماعی» تهران» سروش.
۷ رنجبری» بهزاد و رسام مشرفی» ۱۳۸۲ «تفکر سیستمی و سیستمهای متفکر»» ماهنامه تدبیر» ش
۹ صدر سید محمدباقر» ۱۳۷۵ اقتصادنا قم» دفتر تبلیغات اسلامی.
۸ ح فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی دوره ۰۱۸ تابستان ۱۴۰۰ ش ۶۵
۱ صدوق» محمد بن علی» ۱۳۸۵ ق. علل الشرائع» نجف, مکتبه الحیدریه.
۲ صدوق» محمد بن علی» ۱۶۱۳ ق» من لا یحضره الفقیه» قم» جامعه مدرسین.
۳ طباطبائی» سید محمد حسین, ۱۶۱۷ ق» المیزان» بیروت» اعلمی.
۶ طبرسی» فضل بن الحسن» ۱۳۹۵ ق» مجمع البیان» تهران» مکتبه الاسلامیه.
۵ طغیانی» مهدی و محمدهادی زاهدی وفا ۱۳۹۱ «امکان بهرهگیری از آثار تمدن اسلامی در
طراحی و تدوین الگوی اسلامی -ایرانی فرهنگک اقتصادی» معرفت اقتصادی» ش ۲ ۷۹- ۵۵.
۷ کلینی» محمد بن یعقوب» ۱۶۰۷ ق» کافی» تهران» دار الکتب الاسلامیه.
۸ مجلسی» محمدباقر» ۱۶۰۳ ق» بحارالانوار» بیروت» دار احیا التراث العربی.
۹.محمدی» داوود؛ مجید رمضان و محمدرضنا ابراهیمی» ۱۳۸۹ نجزیه و تحلیل سیستمها (تفکر
سیستمی) با رویکرد نصمی مگیری و حل مسائل سازمانی» تهران ققنوس.
۰ م رکز آمار ایران» ۱۳۹۹ ننایج آما رگیری اژ فرهنگ رفتاری خانوار.
۱ مصطفوی» حسن» ۱۶۰۲ ق النحقیق فی کلمات الق رآن» تهران» مر کز الکتاب للترجمه و النشر.
۲ مکارمشیرازی» ناصر و جمعی از انویسند گان ۱۳۹۶ تفشیو نمونه» تهران» دار الکتب الاسلامیه.
۳ نظرپور» محمدتقی, ۱۳۹۰ «گستره اثر گذازتی فرهنگ انّلامی بر توسعه اقتصادی» اقتصاد اسلامی»
۶ نوری» محمد تقی» ۱۶۰۸ ق» مسند رک الوسائل و مستنیط المسائل» قم» موسسه آلالبیت شد.
۵ نوید ادهم» مهدی» ۱۳۹۶ تبیین نقش آموزش و پرورش در مهندسی فرهنگی کشور» تهران»
۹ یونسکی, اوژن» ۱۳۷۵ «در چالش توسعه نامه پژوهش,» ترجمه محمد فاضلی»» پیش شماره ۱» ص
۷ بونگک» الک. د» ۱۳۹۰ فرهنگ و اقتصاد در باب ارزشها علمم اقتصاد و کسب و کار بینالمللی
6۰ عگ 12ع26 3/1103 ,26 060 ام ۵ بان 0001006 0۳ ,2013 ما ۵۶اع۲ ,38.806
6۰ بآ ۳6163 ۲ ۷/۵۳ هه عانا ۵ط1 نمع لها «مصک ۵۶ وومامنهم5 10۳ ۵ط1 ما ۵۶ا۳
.( ۰تآ) ۰ط00مآ مه (۸ .5 ۰ت]) علمزهعصظ 31007 ,و۳0 11252000"
تحلیل سیستمی فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی (دلالتهایی بر برنامه هفتم توسعه) ۲ ۱۶۹
1 ۱۱۵۲:۵۱۲۰ ,۸1۱۳۵ ۵01۵10۲۹ 20 ,2018 مفععت 1121۵08 ۶ م۴ بنصنلاه) .39
۲-2 ۳٩ رازآ لها بدرمزچه+ نام آه دنهوامنه ما عم واه نومه
۵۱۱۵ ,۲۷1۱۳۵ ,0012006 15001100016 بهرومسا جسسممم م2013 مافنمصدگ بقع 40.6
6 ۵٩ ۳۷18666 :1۵06 2/00۵1 صز کصوانلده) فصد صمتاعاسص ,1989 بش 41.06
0 - 857 .۵ ,4 .310 ,49 |۷۹۵٩ و70 01 07 موم م7 معل 1 اعد
6035 عاها5 - معا م20 ع/2 آمصعاصا" ,1997 مصعگ لفقسطگط یک معط 600۵2 .42.34
,له مه حتفم هه کحعصص0 ۸ تعنوصاآ ۵۶ کعاهاگ عطا هز 60۲ عتصمط۳0 فص
6۰ ,288 - 283 .0 ,(2) 44 ۷۵1 مصقلان3/120 ۳۵10206 م2 پمک 7217
۰ 200 0۳۵6 ,08۵5 مط00م]آ زوم 07 درگ ۸ ,1956 ماخفتاگ صطاول. ,43۰3/01
07166۰ 1001:1011 ۵0071071110 ۵۱ 2086 130۵ ,2۵08 ,1990 1 44.210
6 نز خطع0ط عنصمصمعه گم عم ماه تغل هط ,1990 بل فققامعز< مصقصمطا5 .45
وال( 1دن(گ 17001601 716 .8 م000ظ ,606066 ها مقعنکش۸ عطاباهد ۶و عسقانه عنصمصمعع
40 (۸ .5 بلآ) ب6ا6ز 8 310 ,کتعطاوزاطا۳ 11308200" نموم موم هو
۱۱۸11001003( ۹ا۵:] ۱۱۵ [0 ۸1۵ 16 200048 ,2013 بانع ۷۳ ص1۳ 46.5
۰ گ0۴ ۵۲۹۷ 73۷] 118311100166 20011021110 ۵۱۵ 0۸1۵/۸/۵۵ ,2015 مطااعکط مناهه ]47.1
500 وله +عنصمطد۳ط نعدمنابهاقد1 310 6ط1 ,2000 مطط ناه مطوق ۷/111 .48
- 595 .8 و560 ,2020۷۷11 ,1100006 000 7 امس بفععط۸ عصضاهما
|
اقتصاد مقاومتی به دنبال افزایش قدرت اقتصادی کشور می باشد. مسئله اصلی در این تحقیق آن است که سیستم فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی از چه سازوکارهایی برخوردار است؟ فرضیه پژوهش گویای این است که فرهنگ اقتصاد مطلوب ظرفیت آن را دارد که بتواند زمینه تحقق اقتصاد مقاومتی را فراهم سازد. به منظور اثبات این فرضیه با استفاده از روش سیستمی ضمن تبیین مولفه های اقتصاد عمومی و فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی، به تبیین راهبردهای فرهنگ سازی اقتصادی و مکانیسم سیستمی، اثرگذاری این مؤلفه ها بر تحقق اقتصاد مقاومتی پرداخته شد. شواهد نظری و عملی حاکی از آن است که این فرهنگ منجر به هم افزایی رشد پویا و غیرشکننده، عدالت و حاکمیت ارزش های اسلامی می شود و از این رهگذر به افزایش درجه مقاومت اقتصادی کشور کمک می نماید.
|
43,337 |
502346
|
۱ استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه بوعلی سینا همدان» ایران. (37.ع220290.2) ۳.۳۵[2)
2 8 0 2 د62:ع 7 زونه اه چطم و۶ 10نط2
99-8۰ .0 ,2022 5۴ ۵2 وصف 5 ,(39 آهفهق ما ب0 ۸ ,20 7۵10
ها مهسنفوصیعگ جز وسنفاندط-ع۳۲د معا ,عمط بقصه عصنوانددا- ها وس 1720
عمط طلعزت وسنفلنداط-ع۹۳۵۲ فصد. وسنفلند اتود مهد صععط فععلصز. عتهط
عط ۵۶ کدمتاهدعکتصمدد عطئ ۵۶ عصه که کصوتماهد معط عطئ ۵۶ جمتاسهگدی
۲و 6۳۵۵ هنعط وچ دسط 1 دگل عطغ فص ععماد-صوحی مر عط علنعدملد معاهاد
, صقمصتو ی گ حذ 0ع 0 کی کع 2 هنم قصه عناوم :666 توعسعلنامد
لهنه۳6؛ 2 عمسقع اج عحصحس تمصع عنلد اج عطغ ح م۶۳ عوعطع لد ۶و جمتاع 2+ عط فوصد
بطکتلقط مهد صنقتمصتقوصی گ «واعن 5۵ قنطی ج ععصمه عمج فصد سعلفناهد ۶و [عل مد
هط کز معععه عقطغ فجن عط 1 محعتلهم ود و [ع مد آهنع ی و اه معنگعط ۲
-۹۳۵6 عسگله ۲ عطغ ۶ جمتاعصس6؟ عطغ جه هط وومامعط عناوم صعتکمصتفصی5 عم
۵ عجل وومامعط موم اجنآ عامصص 10 20 ,جوا بصعلع یک حز عصنولندط
عطغ 0۵ /اصع 10 مد منخهد که ععتاو5 2 که مهد عط ۶و جمناخصگعل عطغ ره عع معط از
۶و منوت عطغ بخوطها ۶و جمتوعتصد عطغ که طلعجی کوستووم< هستف نموم فص مفصقط عده
۶ ۵۳۲۵ 2 3۳۵۹ بقصقط معطاه عطع هه مقصنا ۹ موم گو صمزذفتهد عطغ هه ووکنا 0۳۵۵
1518 ۳561 ,عصنواند 50-3 عحگله ۷ ,عاهک ما۸ ,عنلو ۸102 مق تهصتوصی5
,ق۲106 ,انس خآ جنگ ننخ۸-ظ ,خصعحصاعد م16 کععصعنک آونناه ۳ ,وحوع3۳0 خصماعنع۸ 1۰
تأثیر الهیات عملی اسکاندیناوی بر ملتسازی و دولتسازی رفاه ۱۰۱
کشورهای اسکاندیناوی به خاطر دولتهای رفاه فراگیر و نگاه سخاوتمندانه خود نسبت
به شهروندان و تأمین اجتماعی مشهور هستند. مفاهیم «دولت رفاهی نوردیک» وال
برای توصیف سیستمهای رفاه در تمام این کشورها استفاده شده است. در این کشورها
جنیش کارگری در ترکیب با سوسیالدموکراسی قرار گرفت که ویژگیهای برجستهای را
ایجاد کرد: فراگیرگرایی» امنیت و برابری» که در سطوح بالای تأمین اجتماعی قابل توضیح
است. و تأمین خدمات رفاهی عمومی از جمله این ویژگیها محسوب میشود.
پروتستانتیسم یا به تعبیر دقیقتر» لوتریانیسم» به ندرت در چارچوب علتشناسی دولت
رفاه مطرح و بررسی شده است. این یک تغییر مهم در دیدگاه است که «اجماع کلیسا-
دولت» را مبنایی برای توسعه یک دولت رفاهی قدرتمند نوردیک قرار دهیم» نه این که
مذهب را در این کشورها نامربوط بدانیم. کلیساهای لوتری در کشورهای اسکاندیناوی
زمانی که به دولتها اجازه میدادند تا پیرامون مسائل اجتماعی اقدام کنند. به ناظران
منقعل تحولات. دولت رفاه سوقالکهمی با ۷ لاسکی ره تبدیل شدند. با این حال:
مطالعات تاریخی شواهد گستردهای ارائه میدهد که کلیساها و سایر بازیگران مذهبی در
کشورهای اسکاندیناوی به طور فعال در تأمین رفاه مشارکت داشتند و همچنین به طور
فعال بخشی از شکل دادن به بحث سیاست در مورد مسائل رفاهی بودند. به طور کلی
کلیسای لوتری صدایی تأثیرگذار در جامعه اسکاندیناوی محسوب میشده و روحانیون
فعالانه درگیر گفتمان عمومی بودند. برخی معتقدند که نسخه لوتری مسیحیت.» به واسطه
موقعیت هژمونیک آن در کشورهای اروپای شمالی, احتمالا مهمترین عنصر شباهت بین
گفته میشود که نقش فرهنگ لوتری از نقش کلیسا در دولتهای اسکاندیناوی
بیشتر بوده است. اگر به این قائل باشیم که بین رفتار کلیسا و فرهنگ لوتری تمایز وجود
دارد. میتوان اشاره کرد که میراث لوتری.به درک خاصی از اخلاق کاری و برابری کمک
کرده است. ایدههایی که پسزمینه فرهنگی توسعه دولت رفاه در کشورهای اسکاندیناوی
محسوب میشوند. تفوق سدهها هژمونی کلیسا سبب شکلگیری نوعی از «همنوایی» بین
این کشورها نیز شده است. علاوه بر اين» به چندین آموزه اصلی در الهیات لوتری توجه
شده است. همچون آموزه کار به عنوان حرفه و آموزه دو پادشاهی, که مکتب الهیات
موسوم به لوندنز از دهه ۱۹۲۰ آشکارا بر آن تأکید داشته است. همان طور که داگ
۲ پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)» ویژهنامه همایش بینالمللی «الهیات عملی». زمستان ۱۴۰۰
ورکیلدسن خاطرنشان میکند. «حق هر کسی است که از هنجار اخلاقی پیروی کند که
همه باید کار کنند» (161-71 ,2000 173007110496). دکترین لوتری معتقد به دو
پادشاهی است. یکی پادشاهی معنوی و یکی پادشاهی سکولار. در این دومی. دولت.
قانون اجبار و مجازات ابزار لازم برای برقراری عدالت و نظم است. احتمالا دکترین دو
پادشاهی باعث میشود که کلیسای لوتری باز باشد یا رفاه دولتی را بپذیرد. نقش این
دکترین در درک نوردیک از روابط کلیسا و دولت مرکزی ضروری به نظر میرسد. برای
مثال» هارالد هالن! (کشیش و نماینده سوسیالدموکراتها در سوئد از دهه ۱۹۱۰ تا
۰) از گسترش دولت رفاه سوئد حمایت کرد. در حالی که اسقف نروژی ایویند
برگراف!۲ نسبت به دولت رفاه بسیار انتقاد داشت. یکی از اظهارات مهم وی این ایده بود که
دولت رفاه نوعی دولت توتالیتر است. بنابراین اخلاقیات و وظایف انحصاری را که متعلق
به سایر تأمینکنندگان رفاه» همچون خانوادهها است. تضعیف میکند ( 24 2/2712
علاوه بر اين» هنگامی که در خصوص رفاه سخن گفته میشود. یعنی در خصوص
سازمانهایی بحث میشود که این سازمانها در جهت مسائل اجتماعی رفتار میکنند و به
بیان بهتر در خصوص «سازمانهای اجتماعیشده» صحبت میشود. اینها بخشی از قدرت
سیاسی محسوب میشوند. تأثیرگذاز هستند و امکان تحذف آنها وجود ندارد. گوچمن, با
مطالعه تأمین رفاه مذهبمحور یک"مطالعه مقایسهای در پنج کشور بریتانیا. فرانسه»
آلمان» سوئد و ترکیه انجام داده است» که نتیجه میگیرد آنچه در حال حاضر شاهد آن
هستیم یک فرآیند سیاسی است که سازمانهای مذهبمحور با توجه به راهحلهای ممکن
برای مشکلات معاصر جوامع در عرصه عمومی فراخوان میدهند ( ,2010 ص603
بر این اساس, با توجه به مختصات تأثیرگذاری دین و الهیات کلیسای کنونی در
تأمین خدمات رفاهی و نقش آن در زفاهگرایی ابر اسان جهانبینی مذهبی, دین همچنان
نیرویی است که کسانی که میخواهند ذر خصوص دولت رفاه تحقیق کنند باید به آن توجه
داشته باشند. میتوان این استدلال را بیشتر توسعه داد و ادعا کرد که به لحاظ تاریخی
ارتباط محکمی بین دین و رفاه بوده است. در جهت اثبات نیز میتوان به ارائه خدمات
از همین روست که نقطه کانونی دولت رفاه کنونی همین طرح و برنامه دولت-
ملتسازی قلمداد میشود که در ارتباط مستقیم با جنبشهای دینی و از جمله اصلاحات
تأثیر الهیات عملی اسکاندیناوی بر ملتسازی و دولتسازی رفاه ۱۰۳
دینی در اسکاندیناوی بوده است. بنابراین اصلاحات دینی هم در دولت-ملتسازی دخیل
بوده و هم ابتدای مسیر دولت رفاه و دولت مسئولیت مدنی و خدمات اجتماعی بوده
است. این الگوی لوتری همزیستی دولت-کلیسا با پذیرش مسئولیت آموزش همگانی
توسط کلیسا شروع شد و با نهضت قوانین اساسی» نهضت کلیسای آزاده جنبش حق رای
حقوق و آزادیهای مدنی» و نهضت محرومسازی کلیسا همگام شد و روند دولت-
ملتسازی رنگ خاصی را در حوزه نوردیک به خود گرفت. به نحوی که بخش شایان
توجهی از برنامه رفاهگرایی نوردیک در پیوند با دین و آئین لوتری بوده است. دولت-
ملتهای اسکاندیناوی در تجربهای متفاوت از مناسبات اجتماعی بین دولت-کلیسا با
جدال دولت- کلیسا در جوامع خود مواجه نبودهاند و بنابراین هم کلیسا و هم دهقانان در
اسکاندیناوی بخشی از بار دولت در حوزههای آموزشی خدمات اجتماعی را در دوره بعد
از جنبش اصلاحات لوتری بر عهده گرفتهاند و همین موضوع سبب شکلگیری و تقویت
ایده دولت رفاه پا حتی با تسامح کلیسای رفاه یا دهقانان رفاه در منطقه نوردیک شده
است. بنابراین میتوان گفت که دولت-ملت اسکاندیناوی به وأقع دولت-ملت با پیکربندی
۲ کلیسای رفاه» دولث رفاه1 یا دولت رفاهی با جهانبینی کلیسایی؟
برای قرنها کلیساها تأمینکنندههای نهادهای اصلی رفاه در اروپا به خصوص در اروپای
شمالی محسوب میشدند.» تا اين که باگذار به دوره مدرن» دولت به عنوان دولت ملی
مرکزی مقتدر قدرتهای محلی و ناحیهای شبیه به کلیسا را به مرور تحت حاکمیت خود
آورد و این نقش را در اواخر قرن نوزدهم بر عهده گرفت. تأثیر نظریه مدرنیزاسیون بدین
معناست که نظریههای دولت:رفاه مدرن به صورت فزایندهای مذهب و تأثیر آن بر رفاه به
عنوان یادگاری از گذشتههای دور را مورد توجه قرار داده است.
در حالی که برخی از فرقههای پروتستان از جمله کالوینیسم. زوینگلیانیسم و غیره
هر مخربی بر رفاهگرایی دولت ذاشتهان* «کلیسای دولتی*لوتری در اسکاندیناوی هیچ
ملاحظات عمدهای نسبت به ایفای نقش مسلط دولت در حمایت اجتماعی نداشت»
(4 ,2009 جعوجهطاصه 6 ۷۵۳ و4صه ۸/1200۷) و شاید بتوان ادعا کرد که نوعی آشتی و
قسمت عمده این تفاهم به پیشینه رابطه دولت- کلیسا در اسکاندیناوی برمیگردد.
که بر خلاف سنت فرانسوی و حتی انگلیسی رابطه کلیسا-دولت. اسکاندیناویها از همان
۴ پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)» ویژهنامه همایش بینالمللی «الهیات عملی»» زمستان ۱۴۰۰
ابتدای کشمکش در دوره پساروشنگری مرز مناسبات خود را مشخص کردند. بنابراین از
آنجا که درگیری کلیسا-دولت در اسکاندیناوی در همان آغاز حلوفصل شد. بر خلاف
سنت آلمانی, فرانسوی,» انگلیسی و جمع قابلتوجهی از جوامع اروپای قارهای» شکاف
اصلی در اسکاندیناوی شکاف دولت-کلیسا نبود بلکه شکاف سرمایه-کارگر و شکاف
مرکز-حومه بوده است. به همین دلیل است که اسکاندیناوی شاهد ظهور احزاب
در مقابل در اروپای قارهای» جایی که درگیری کلیسا-دولت همراه با کشمکش
سرمایه- کارگر به عنوان شکاف مسلط باقی ماند» دموکراتهای مسیحی ظهور کردند و به
بازیگران تأثیرگذار در قانون رفاه تبدیل شدند ( درو ط2عگ1 ۲۵۵ مد 2/220۲
9 ,2009). البته شکل گرفتن احزاب دموکرات مسیحی برآیندی از رابطه خصمانه
دولتب کلیسا و منازعه برای تقسیم قدرت فیمابین بوده است.
بخشی از علل شکل گرفتن احزاب دموکرات مسیحی در کشورهای اروپای قارهای
عدم پذیرش سیاستهای فراگیرگرایی توننط دولت بوده است. بدین معنا که دولت
نخواسته کلیسا را به عنوان یک نیروی اجتماعی وارد زندگی سیاسی کند و امتیازات سیاسی
به آن بدهد. بنابراین نیروهای مذهبی به دنبال مسیری جدید برای ورود به ساحت زندگی
سیاسی بودهاند و شکلگیری این احزاب در این کشورها به این دلیل بوده است. برای مثال
اگر بیسمارک حمایت اکثریت را برایدنبال کردن ایدههای اصلی خود جلب میکرد. هم
شاید نیروهای اجتماعی و سیاسی کنونی آلمان به این شکل صورتبندی نمیشدند و هم
وضعیت رفاهی امروز آلمان بسیار متفاوت به نظر میرسید (162-5 ,2012 عن17).
اسکاندیناویها تجربهای مخالف آلمان داشتند» یعنی وضعیتی که دولت کلیسا را به عنوان
یکی از ارکان ارائه خدمات رفاهی به رسمیت میشناخت آواوضعیت رفاهی موجودیتی
فراگیر پیدا کرده بود. به همین دلیل در اسکاندیناوی ارزشهای کشاورزی طبقه متوسط
پروتستان با ایدئولوژی سوسیالیستی ترکیب شد و در چنین پیوندی یک سنت اجتماعی
برابریطلبانه و متعاقبا یک نظام توزیع اجتماعی در پیوند قرار گرفتند.
با در اختیار گرفتن کلیسا توسط دولت و ایجاد کلیساهای دولتی در اسکاندیناوی,
ایجاد مسیر مستقل ایمانجویی برای کلیسای پروتستان نه تنها غیرممکن بلکه زاید شد. در
این خصوص کلیسا میتوانست از طریق دولت سیاستهای رفاهی را که مطابق جهانبینی
آن بود وضع کند (1-24 ,2014 6ن77). چون کلیسا بخشی از دولتسازی بود و دولت
ساختاری را به وجود آورده بود که کلیسا به عنوان یکی از کارگزاران حکمرانی به رسمیت
تأثیر الهیات عملی اسکاندیناوی بر ملتسازی و دولتسازی رفاه ۱۰۵
شناخته شود. بنابراین کلیسا میتوانست جهانبینی خود را در رفاهگرایی» خدمات اجتماعی
و... اعمال کند. به همین دلیل در اسکاندیناوی» بر خلاف آلمان, نه تنها یک نیروی موازی
با دولت وجود نداشت که سودای ارائه خدمات اجتماعی به رهروان را داشته باشد. بلکه
در عین حال کلیسا از جهانبینیهای الهیات مسیحی لوتری برای ساخت یک مدل رفاهی
مبتنی بر توزیع عادلانه خدمات و فراگیرگرا کردن دولت رفاه استفاده کرد. نمودار زیر سیر
گذار دولتسازی رفاه با تأثیر جهانبینی مسیحی را به تصویر میکشد.
9 بسیج تمام نیروهای اجتماعی از جمله کلیسا ذیل دولت
در اختیار گرفتن حق کلیسا برای مقابله با دولت در مناسبات سیاسی
ملتسازی در نوردیک در ارتباط محکم با سنتهای اجتماعی از جمله هویت دینی لوتری»
هویت منطقهای اتحادیه «کالمار» و جنیشهای: متعددی شبیه به جنیش قانون اساسی,
طبق مدل «اسمیت». دین منبع هویت ملی تعریف میشود. این امر به ویژه در
بسترهای قرون وسطی مشخص است. در ملل مدرن. اهمیت مذهب اغلب تحتالشعاع
ملیگرایی قرار میگیرد. اسمیت مدلی را ارائه میدهد که طبق آن مذهب منبعی هم برای
ملیگرایی مدنی و هم ملیگرایی قومی است. علاوه بر اين» ملیگرایی خود به صورت
آگاهانهای بر اساس مذهب سنتی ترسیم میشود» چرا که ارزشها نمادها خاطرات.
۶ پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)» ویژهنامه همایش بینالمللی «الهیات عملی»» زمستان ۱۴۰۰
اسطورهها و سنتهای ملی را در هویت ملی مدرن بازسازماندهی میکند ( ,2003 نت5
42-3). از این منظر هویت ملی نوردیک با لوتریانیسم هم به عنوان یک ایمان و هم به
عنوان مسیری از روابط ساختاریشده بین دولت. کلیسا و مردم در ارتباط است
بنابراین دولت-ملت اسکاندینای ابتدا منبع هویتی خود (بعد از اصلاح دینی) را از
کلیسا و مذهب لوتری گرفت (2011 د2[هلامه/۸ :633-6 ,2015 فهزطاه 7)» همان گونه
که اسمیت به آن باورمند است» سپس منبع هویت خود را از جنبشهای متعدد حقوق
مدنی و اجتماعی (از جمله دهقانان, کارگران و...) گرفت. به این ترتیب» شکل خاصی از
همیستگی بین نیروهای سیاسی و اجتماعی در جامعه ایجاد شد که بازتاب همه اين نیروها
در دولت نوردیک تبدیل به مدل خاص همبستگی در این جامعه شده است. از اين رو
ملیگرایی نوردیک مدل منحصربهفردی از ملیگرایی را ارائه میدهد (رحمتی ۰۱۴۰۰
برنامههای رفاهی همگی بیان میکنند: که اقدام رفاهی کلیشسا میباست ترجیحا در پیوند؛
همکاری و ارتباطی ناگسستنی با:اختیارات: دولتی انجام.شود. اگرچه این اختیارات با
هماهنگی نهادهای محلی و دیگر سازمانهای داوطلبانه انجاممیشود. بنابراین اگرچه سایر
بازیگران نیز توان عرضه خدمات اجتماعی زا دارند؛ با این حال این دولت است که آخرین
مرجع يا کارگزار اقدام رفاه محسوب میشود و بنابراین نهادهایی شبیه به کلیسا نهادهای
مردمی و داوطلبانه و... باید در ارتباط محکم با نهاد دولت به عنوان سازمان سازمانها یا
عدهای بر آن هستند که ریشههای دولت رفاه نوردیک را میتوان در دوران بحران رکود
اقتصادی دهه ۱۹۳۰ و همکاری تاریخساز طبقاتی بین کارگران (سوسیالدموکراتها) و
کشاورزان (حزب کشاورزان) ردیابی کرد. این موضوع سوسیالدموکراتهای حاکم را
قادر ساخت تا مالياتها را به منظور افزایش مزایای بیکاری و یارانههای مسکن بالا ببرند.
در حالی که از کشاورزان در زمان کاهش قیمت مواد غذایی حمایت میکرد (آرتر ۰۱۴۰۰
تأثیر الهیات عملی اسکاندیناوی بر ملتسازی و دولتسازی رفاه ۱۰۷
۹). با این حال. دولت رفاه نوردیک را میتوان از منظر قراردادهای متعدد اجتماعی نیز
مورد بررسی قرار داد. بر این اساس بررسی مدل اسکاندیناوی بر اساس شرح فوق نشان
میدهد که دولت رفاه بر اساس مجموعهای از قراردادها به وجود آمده است. اما این که
این قراردادها ريشه در چه منبعی دارند موضوعی است که ما را به الهیات اسکاندیناوی و
به طور دقیق, مدل رفاهی نوردیک, که با تأثیر دوجانبه رشد اقتصادی قوی و
حکومت قدرتمند حزب سوسیالدموکرات يا تحت رهبری سوسیالدموکرات ایجاد شد
(البته با اجماع گسترده بینحزبی)» در دهههای ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ شکل گرفته بود. این مدل
به طور متنوعی مطرح شده است. مدل رفاه نوردیک را میتوان بر اساس مجموعهای از
قراردادهای بنیادین بین دولت و جامعه که ريشه این قراردادها در الهیات مسیحی بوده
استنت ترسیم کرد. در این وضعیت مجموعهای از قراردادها به شرح زیر تبلور پیدا میکنند:
۱ قرارداد کورپوراتیستی» شامل روابط نزدیک بین دولت و گروههای ذینفع
اقتصادی و به ویژه سنت همکاری طبقاتی ین کارفزمایان و کارگران.
۲ قرارداد جنسیتی» شامل بخش عموم بوده که بسیاری از وظایف مراقبتی را بر
عهده گرفته است» وظایفی که پیشتر به وسیله زنان انجام میشد.
۳ قرارداد نسلی که اين وظیفه قانونی را به دولت واگذار میکند تا مراقبت قابل
۴ قرارداد زیانضرری که شامل حراست. دولت: از حقوق اساسی بدترین افراد در
جامعه است. یعنی تعیین حداقل استاندارد شفاف تعریفشده از زندگی برای هر کس.
بدون توجه به دلایل این که چرا کمک خارجی ممکن است ضرورت داشته باشد (آرتر
آرتر» دیوید. ۱۴۰۰. سیاست و حکومت در اشکاندیناوی. ترجه رضا رحمتی. همدان: دانشگاه
رحمتی, رضا. ۰.۱۴۰۰ «صورت بندی اصول بنیادین توسعه در مدل نوردیک». دوفصلنامه مطالعات
له ۷۷ 1/000 واناهنوناه1 غه عفمناه8 عط1* .2010 علعمآ مصعصو۵ی6
00106 عم مام0 که تنس نط7] ,ععتل د7ط2 *.ومزز 8۳0
۸ پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)» ویژهنامه همایش بینالمللی «الهیات عملی». زمستان ۱۴۰۰
عط ۵۶ فصم2و ۳۹۵۹ عنامنوناه عطا نعععل1 هصن م00" .2012 غعدم[ مصعنتا
۳۳0۳۵ تعع ۳10۴ هام1 *+عهاک عسطله ۷7 صعصس فوصد صعتله]
0- ۳ ۶و دملفعو8 عط1 مصمتعناه ۸ ۶و مسنصع هل عط1* 2014 غعدمل مصعن1]3
من تافآ -عل مدا - 2/2 "عو۸ مفعلنع5 و حز جمتعز8۳۵ عمعگله ۷
7) عد مولع دمص دز ماک للفسک 2006 ب مصتعطععد]
و39 جع متطاعه ۷ ۵۶ نی 7 .(فع هنوگ و مهو میکح عد ومع 7
۵ عطغ هصه صمنعناه ۸" 2009۰ +صعوی ماگ 0ه 7 دععگ مضه ,رصتلنطط ,تمصه/2
,تلع هل صذ ,1-38 .0وظ ماد0 لدعنعدمعط1 عطا مادک عمطله ۷
دود دگل 0و۷ ۶ #ععن۹ه ,ماک عنطل ۷۳ مصد عصهعتلومن ععل
عطغ مضه حصعتصومعطغجآ* ب2014 صصعسحه ۴ کل علههدآ مضه بوزعنط بعاهکلاعد/2
0 متا ۰۶ لمصس صمعضصومهم0) صز جعاهک ععغل ۷ عن370۳
0 دا "5 عععکل ۷ عتل له مومع طاختا عط 1 * .2011 معط باعلا عد/2
6 مدآ 14608۰۴ عت0۶9 7٩ فد #صع14 سناهنوناه 1 .2000 عو1 بصعحفلنما روط 1"
0 مه جهعصع مگ 5۳و0۵ بوط ۵عغت ص772 0۶7 مت تصعصم0) لسن
وع 3 باعته قآ جع مصتو 5 :م01 بط و5
۶ عفق) صعاهستوصی5 عط1 موعممک فصد معلنهه5" 2015 عصتلوج1] ,ععنط0 1"
لد 7202 *عممطامک عتاطا فصه ها راطونظط م۲3 میز جرمزعناه +1
|
دولت، ملت و رفاه در سوئد، نروژ، فنلاند و دانمارک، اگرچه وام دار جنبش قانونی اساسی، جنبش حقوق مدنی، جنبش شهروندی و... بوده است، با این حال شدیداً با سنت های اجتماعی گره خورده است، که از جمله آنها جنس خاصی از هویت دینی است. الهیّات عملی اسکاندیناوی به سبب این که توانسته بود، بر خلاف فرانسه و انگلستان و اروپای قاره ای، مانع از منازعهٔ دولت-کلیسا شود، سنت های اجتماعی متعددی را تبدیل به الگوهای سیاسی کرد. به سبب درهم تنیدگی دولت-کلیسا و سایر نیروهای اجتماعی که در حد واسط این رابطه قرار می گرفتند (از جمله دهقانان آزاد و کارگران)، ایدهٔ دولت رفاه یا (حتی با تسامح) کلیسای رفاه در اسکاندیناوی شکل گرفت، ایده ای که سبب صورت بندی دولت نیز شد. بنابراین می توان گفت دولت-ملت سازی و علاوه بر این دولت سازی رفاه در اسکاندیناوی به واقع دولت-ملت و دولت سازی با پیکربندی دولت-کلیسا به عنوان یکی از جلوه های دولت، در کنار دولت-دهقانان و دولت-کارگران بوده است. بنابراین شکل خاصی از همبستگی بین نیروهای سیاسی و اجتماعی در جامعه اسکاندیناوی شکل گرفت که بازتاب همه این نیروها در دولت نوردیک تبدیل به مدل خاص همبستگی و حکمرانی در این جامعه شد. از این رو ناسیونالیسم اسکاندیناوی مدل منحصربه فردی از ناسیونالیسم را ارائه می دهد. سؤالی که اینجا شکل می گیرد این است که الهیات عملی اسکاندیناوی چه تأثیری بر شکل گیری دولت رفاه در سوئد، نروژ و دانمارک داشته است؟ الهیات عملی لوتری به واسطه تأثیرش بر تعریف ملت به عنوان منبعی برای هویت ملی، از یک سو، و به واسطه خوانش هایی شبیه به رسالت کار، رسالت بهره وری و رسالت تولید، از سوی دیگر، منبعی برای دولت سازی رفاه در منطقه اسکاندیناوی بوده است.
|
40,526 |
479054
|
مرشایمر به این موضوع اشاره داشت
که نقش آمریکا در بحرانهای منطقهای پایانناپذیر مر به افزایش هرّیقههای راهبردی این کشور شده است. در تبیین
مقاله از رهیافت نئورئالیسم ساختاری استفاده شده و در تنظیم مقاله نیز از روش تحلیل دادهها و تحلیل محتوا استفاده
# نویسنده مسئول: دکتری روابط بینالملل و پژوهشگر مطالعات راهبردی, استراتژیک خاورمیانه ایران
# دکتری روابط بینالملل و استادیار, واحد رودهن, دانشگاه آزاد اسلامی» تهران» ایران تک الم 60۵ نت ۱
درباره افول آمریکا رویکردهای مختلفی ارائه شده است. چرایی افول آمریکا در رهیافت
نظریه پردازانی همانند مرشایمر» کاپلان» والش» فرید زکریا و گراهام آلیسون ارائه شده است. در
شرایط موجود» برخی از نظریه پردازان آمریکایی دارای رویکرد افول گرا بوده و به این موضوع اشاره
دارند که هزینه های ساختاری آمریکا در سالهای بعد از جنگک سرد در مقایسه با قابلیتهای تاکتیکی
آن افزایش يیافته است. نتیجه چنین فرآیندی را باید در کاهش وزن مخصوص قدرت آمریکا در
مقایسه با سایر بازیگران دانست. نظریه افول آمریکا بر اساس رهیافت «نئورئالیسم ساختاری"» مرشایمر
تابعی از هزینههای پایانناپذیر نظامی و امنیتی خواهد بود. ایالات متحده برای افزایش و ارتقای
موقعیت خود از ساز و کارهای مربوط به جنگک» عملیات نظامی و مأموریتهای پرمخاطره بهره گرفته
است. مرشایمر همچنین به این موضوع اشاره ذارد. که چنین اقداماتی منجر به «اعتیاد آمریکا به جنگک»
شده است. اعتیاد به جنگ بخشی ازاهویت آمریکایی محسوب میشود که مبتنی بر استراتژیهای
بلندپروازانه بوده و در راستای آن حاکمیت و اقتدار سیاسی بسیاری از کشورها را خدشهدار میسازد
اقدامات نظامی آمریکا در محیط پیرامونی» هزینههای راهبردی زیادی را برای واحدهای سیاسی
به وجود میآورد. نظامی گری, بیثباتی سیاسی و بحرانهای پایان ناپذیر را میتوان پیامدهای امنیتی
بحرانهای مبتنی بر یک جانبه گرایی و مداخله گرایی آمریکایی از سوی «جالوتهای لیبرال"» محسوب
نمود. جالوت مفهومی عبری بوده که نماد خشونت و توسعه گرایی محسوب میشود. اگرچه آمریکا با
نشانههایی از بحران اقتصادی و چالشهای امنیتی پایانناپذایز روبهرو شده» اتا لییرالهای آمریکایی
درس عبرت مطلوبی به دست نیاوردهاند. به همین دلیل است که هژمونی لیبرال آمریکایی نهتنها منجر
به شکل گیری بحرانهای منطقهای پایان ناپذیر می شود بلکه زمینه گسترش چالشهای راهبردی بیشتر
برای آمریکا را نیز فراهم میسازد. نشانههای بحران سازی را میتوان در حوزه مرزهای ردوپلیتب
ایران جستجو نمود. کشورهایی همانند ایران در زمره بازیگرانی هستند که در مرحله گذار ژئوپلیتیکی
قرار دارند. چنین کشورهایی برای ارتقای موقعیت خود از قابلیت ریسکپذیری بالایی برخوردارند.
نظریهپردازانی همانند والش به این موضوع اشاره دارند که بحرانهای سیاست خارجی تأثیر خود را در
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یک جانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر /۱۳۹
رقابتهای منطقهای و بینالمللی بهجا می گذارد. به همین دلیل است که هرگاه آمریکا با کشورهایی
همانند ایران روبهرو شود چالشهای بیشتری در حوزه امنیتی و راهبردی پیدا میکند. بحران افول
آمریکا ريشه در گسترش رقابتهای ژئوپلیتیکی دارد که با موضوع موازنه منطقهای و بین المللی
باراک اوباما تلاش نمود تا از طریق چندجانبه گرایی» روند افول آمریکا را کاهش داده و کنترل
کند. الگوی کنش آمریکا در سالهای ریاست جمهوری باراک اوباما و اولین سال ریاست جمهوری
ترامپ مبتنی بر موازنه خارج از ساحل بوده است. چنین الگویی به گونه تدریجی تغییر پیدا کرده و
شکل جدیدی از هژمونی گرایی مبتنی بر مداخلهای پرشدت و نظامی گری در حال ظهور و گسترش
است. ترور سردار سلیمانی در ادبیات نظامی تاکتیکی بهمثابه نماد کنش عملیاتی یک قدرت بزرگک
برای تغییر در موازنه قدرت منطقهای از سوی ایالات متحده محسوب میشود. اهمیت و ضرورت
تنظیم مقاله در آن است که نشان میدهد ابالات متحده دارای چه چالشهای ساختاری است و برای
تحقق اهداف خود از چه سازو کارهایی استفاده می کند. در این مقاله به نشانههایی از سخت افزا رگرایی
آمریکایی اشاره شده و نشان داده شده است که یکجانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر آمریکا در
حوزههای مختلف جغرافیایی عامل اصلی افول آمریکا است. جو بایدن در سند امنیت ملی ۲۰۲۱ به
این موضوع اشاره دارد که نیروهای نظامی خود زا از حوزههای بحرانی جنوب غرب آسیا خارج
خواهد ساخت. پایدن بر ضرورت پایان بخشیدن به جنگهای منطقهای غیرضروری تا کید دارد.
درباره افول ایاللات متحده رویکردهای مختلفی ازائه شده است. هر یکک از نظریه پردازان بر
جلوه ای خاص از افول آمریکا تا کید دارند. بخران امنیتی آمریکا با نشانههایی از بحران ژئوپلیتیکی
پیوند یافته و زمینه شکل گیری مخاطرات امنیتی بیشتر و پایانناپذیری را به وجود می آورد. ژئوپلیتیکک
قدرت در دوران باراک اوباما مبتنی بر نشانههایی از موازنه گرایی بود» درحالی که دونالد ترامپ تلاش
نمود تا یکجانبه گرایی را جایگزین چندجانبه گرایی و اقدامات نظامی را جایگزین سازوکارهای
اقتصادی و دیپلماتیک نماید. شولر موضوع مربوط به یکجانبه گرایی را بررسی نموده و به این مسئله
اشاره دارد که میزان درگیریهای آمریکا در سالهای بعد از جنگ سرد افزایش یافته است. مداخله
گرایی نرمافزاری هزینههای محدودتری برای سیاست خارجی آمریکا در مقایسه با مداخله گرایی
سختافزاری دارد. در نگرش شولر هر کشوری که از سازو کارهای یکجانبه گرایی استفاده کند» به
گونهای اجتنابناپذیر با درگیریهای نظامی و راهبردی فزاینده روبهرو خواهد شد.
شولر در کتاب ناهماهنگی مرگبار! که توسط دانشگاه کلمبیا منتشر شده به این موضوع اشاره دارد
که ایالات متحده محور اصلی سیاست خود در جنوب غرب آسیا را بر اساس یککجانبه گرایی قرار
داده است. سیاستهای یکجانبه گرا عامل اصلی بر هم خوردن موازنه شده و این امر چالشهای
امنیتی آمریکا در محیط منطقهای را افزایش خواهد داد. سیاست آمریکا در سالهای دهه ۱۹۹۰ به بعد
بر اساس یکجانبه گرایی فزاینده شکل گرفته و در نتیجه بحرانهای معطوف به افول آمریکا تحت
وود و مورو نیز به این موضوع اشاره دارند که تحرکک عملیاتی آمریکا منجر به افزایش هزینه های
نظامی و راهبردی آن کشور گردیده است. الگوی کنش تاکتیکی آمریکا در سالهای بعد از جنگ
سرد مبتنی بر منازعات پایان ناپذیر و پرمخاطره بوده است. در چنین شرایطی بحرانهای نظامی به میزان
قابل توجهی افزایش یافته و آمریکا را دچار چالش های امنیتی بیشتری می کند. نظام جهانی در سالهای
بعد از جنگ سرد تحت تأثیر موجهای بحرانساز امنیتی قرار گرفته است (وود و موروه ۲۰۱۵: ۵
مداخله گرایی آمریکا در دوران باراک اوباما دارای ابعاد نرمافزاری و سختافزاری بوده است. به هر
اندازه» مداخلات آمریکا به حوزه نرمافزاری عرصههای نظامی» امنیتی و راهبردی تسری پیدا کند.
پیامدهای مخاطره آمیز بیشتری خواهد داشت. امنیت ملی آمریکا تحت تأثیر نشانههای بحران با چالش
های بیشتر و فزایندهای روبه رو میشود. عبور.از الگوهای نرمافزاری منجر به ظهور چالشهای بیشتر در
روند افول آمریکا خواهد شد. علت آن را میتوان در افزایش هزینههای آمریکا برای ایفای نقش مبتنی
گرام وود و ادوارد موری در مقاله «داعش واقعا چه میخواهد» که در نشریه آتلانتیک منتشر شده
به این موضوع اشاره دارد که شاخصهای مداخله گرایی نرمافزاری را میتوان در سازو کارهایی همانند
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یکجانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر ۱۹۷
تحریم اقتصادی» دیپلماسی سازنده و «مسئولیت حمایت» جستجو نمود. هریکک از الگوهای یاد شده
بخشی از سیاست اقتصادی و اجتماعی آمریکا در قرن بیست و یکم را منعکس میسازد. باراک اویاما
از سازوکار نرمافزاری برای کنترل سیاست در غرب آسیا بهره گرفت. الگوی رفتاری باراک اوباما در
سوریه مبتنی بر جنگکهای نیابتی و حمایت غیرمستقیم از داعش برای مقابله با حکومت بشار اسد بوده
سائول کوهن» نظریهپرداز ژئوپلیتیک آمریکا در کتاب ژئوپلیتیک نظام جهانی ! درصدد برآمده تا
تحولات محیط منطقهای را بر اساس شکلبندیهای ژئوپلیتیکی تبیین نماید. کوهن در این کتاب
تأکید دارد که سیاست عمومی آمریکا برای محدودسازی نقش ایران در محیط منطقهای از طریقی
سازوکارهایی همانند تحریم اقتصادی بهویژه تخریم.فروشآنفت انجام گرفته است. بخش قابل توجهی
از در آمدهای اقتصادی ایران برای ایفای نقش منطقهای از طریق تولید و صادرات نفت شکل می گیرد.
در چنین شرایطی» ایران ناچار خواهد بود تا صادرات نفت خود را از طریق الگوهای مختلفی به انجام
رساند تا هزینههای لازم برای تحقق اهدافی همانند ائتلافسازی منطقهای را فراهم آورد. نقش
منطقهای ایران نیازمند بهره گیری از د زآمدهای اقتصادی است تابتواند موازنه منطقهای را به گونه
ظهور انديشه هویت در غرب آسیا ريشه در انقلاب اسلامی ایران دارد. کوهن به این موضوع اشاره
دارد که ایران از سال ۱۹۷۹ از مدار ژئوپلیتیکی و راهبردی غرب خارج شد. رقابتهای ایران» ترکیه»
عربستان و اسرائیل برای اثربخشی بر ژئوپلیتیکه امنیت منطقنه اق"در قرن بیست و یک گسترش
قابل توجهی پیدا کرده و زمینه شکل گیری منازعات هویتی» درگیریهای مذهبی و ستیزشهای
ژئوپلیتیکی را به وجود آورده است؟درا چنین"شرایطی» کشورانی همانند ایران برای ایفای نقش
منطقه ای خود نیازمند بهره گیری از سازوکارهای مربوط به موازنه تهدید خواهند بود (کوهن» ۱۳۸۷:
۵). باراک اوباما محور اصلی مداخله گرایی خود در ارتباط با ایران را بر اساس تحریمهای اقتصادی
فزاینده قرار داد. تحریم اقتصادی را میتوان بهعنوان بخشی از سازوکارهای اعمال محدودیت علیه
سایر بازیگران در چارچوب قدرت نرم دانست. هم اکنون وزارت خزانه داری ایاللات متحده محور
اصلی فعالیت خود را برای محدودسازی قدرت سایر کشورها از جمله ایران به کار گرفته است.
تحریمهای اقتصادی معمولا عبارتاند از محدودیت در واردات يا صادرات بعضی يا تمامی کالاها از
برخی از نظریهپردازان همانند رونالد تامن در کتاب انتقال قدرت؛ استراتژیهای قرن ۲۱به این
موضوع اشاره دارند که نقش یابی ایالات متحده در برخورد با ایران از این جهت اهمیت دارد که
محدودیتهای بیشتری در برخورد با ایران اعمال کرده است. این محدودیتها چالشهای امنیتی
فزایندهای را برای آمریکا به وجود آورده به گونهای که در دوران انتخابات ریاست جمهوری منجر به
افزایش سیاستهای انتقادی گروههای مخالف نسبت به الگوی رفتاری دونالد ترامپ گردیده است.
فعالسازی ترکیه در فضای منطقهای غرب آسیا یکی دیگر از سازوکارهای کنش تهاجمی دونالد
ترامپ در محیط منطقهای محسوب میشود. ترامپ از سازوکارهای گسترش ناتو به حوزه ژئوپلیت
ایران بهره گرفته و این امر ستیزشهای منطقهای را تشدید میکند.
سازماندهی نهادهایی همانند ناتوی منطقهای به مفهوم بازتولید تعارض علیه برخی دیگر از بازیگران
منطقهای همانند ایران بوده است. چنین الگویی مبتنی بر نشانههّایی از تغارض و رقابت ژئوپلیتیکی و
هویتی بوده است. هدف اصلی ایالات متحده در حلقه اول کنش تا کتیکی علیه ایران بر اساس
ضرورتهای امنیتسازی نیابتی تعریف می شود. ناتوی منطقهای از سال ۲۰۰۷ و در چارچوب اجلاسیه
پیمان آتلانتیک شمالی در استانبول سازماندهی.شد تا عرضههای امنیت بینالملل را به حوزه امنیت
کنترلهای ایالات متحده بر صادرات یا صادرات مجدد کالا فناوری و خدمات به ایران که بر
اساس بخشهای ۰۲۰۴ 4۵۶۰ ۲۰۵ و ۵۶۰ مقررات تحریم و مبادلات ایرانیان و همچنین قسمتهای
۷۳۰-۴ مقررات کنترل صادرات! ,و قسمتهای.۱۲۰-۱۳۰مقرژّات قاچاق بینالمللی تسلیحات ۲
وضع شده» کماکان پابرجا است. پیرو این اختیارات و بهجز موارد استثنا از این مقررات یا اجازه داده
شده بر اساس مقررات مر تبط» صادرات يا صادرات مجدد توسط افراد آمریکایی یا از ایالات متحده
به ایران یا به دولت ایران» همچنین صادرات مجدد اقلام شامل بیش از ۱۰ درصد محتوای آمریکایی
توسط افراد غیرآمریکایی به صورت آگاهانه یا در صورت وجود دلیلی مبنی بر اینکه صادرات مجدد
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یک جانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر /۱1۳
به طور خاص برای ایران یا دولت ایران صورت می گیرد» بهطورکلی مستلزم دریافت مجوز است
کالین المن در مقاله «واقع گرایی !» که در مجموعه مقالات ویراستاری:شده از سوتی پل وبلیامژ ذر
ایران نیز منتشر گردیده» به این موضوع اشاره دارد که بسیاری از سیاستهای آمریکا در محیط
منطقهای مبتنی بر یککجانبه گرایی بوده و این امر با واقعیتهای موازنه قدرت مغایرت دارد. بر اساس
چنین نگرشی» یککجانبه گرایی سیاست خارجی آمریکا در شرایطی افزایش مییابد که نشانههایی از
«دیگری سازی» ظهور یابد. شکل گیری هرگونه دیگری در حوزههای منطقهای میتواند ماهیت
ایدئولوژیکک» هویتی و مذهبی داشته باشد. هریک از مولفههای یاد شده با نشانههای موازنه قدرت
پیوند یافته و زمینه شکل گیری انتلاف بازیگران زا به وجوهامی آورد. هر ائتلافی میبایست بر اساس
الگوی مقابله با دیگری تنظیم و سازماندهی شود. ا زآنجایی که محیط امنیتی جنوب غربی آسیا غرب
آسیای عربی و محور مقاومت ماهیت هویتی دارد» طبیعی است که در هر دوران تاریخی زمینه برای
در نگرش نئولیبرالهای روابط بینالملل» محدودیتهای واردات نسبت به محدودیتهای
صادرات اثربخشی بیشتری دارند. بر اساس چنین نگزشی هرگونه ساز و کار مربوط به تحریم واردات و
صادرات باعث می شود که کشور مورد تحریم نتواند مایحتاج و نیازهای اقتصادی خود را تأمین کند.
محدودسازی ایران را میتوان در قالب استراتژی کلان امریکا موردتوجه قرار داد. آمریکاییها از
تواناییهای لازم برای محدودسازی قابلیت استراتژیک ایران برخوردارند (المن» ۱۳۹۰: ۶۳).
در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ» شکل جدیدی از سیاست امنیتی آمریکا در آسیای
جنوب غربی شکل گرفته است. محورهای اصلی سیاست دونالد ترامپ را میتوان بر اساس
نظامی گری» اقدامات تاکتیکی و گسترش بحرانهای منطقهای مشاهده کرد. در این دوران همچنین
زمینه برای اعمال فشارهای سیاسی و اقتصادی آمریکا علیه ایران افزایش يافته است. در چنین شرایطی»
آمریکا از فضای موازنه گرایی خارج شد و در فضای کنش تهاجمی قرار گرفت.
در تنظیم این مقاله از رهیافت نئولیبرالی استفاده شده است. رهیافت نشولیبرالی موضوع مربوط به
چالشهای آمریکا را بر اساس شکلبندیهای هویتی و اقتصادی تبیین میکند. لازم به توضیح است
که در برابر چنین رویکردی,» زمینه برای شکل گیری رهیافتهای یککجانبه گرا و ساختاری به وجود
میآید. آندره لینکلتر» نظریهپرداز نشولیبرال آمریکایی» است که نظریات خود را عموما نشریه
رویدادهای بینالمللی " منعکس میسازد. لینکلتر در مقاله «مشکلات سیاست جهانی و پیامدهای نظام
اجتماعی» به این مسئله اشاره دارد که ایالات متحده موقعیت افولیابندهای داشته است.
بخش دیگری از نظریهپردازان نئولیبرال همانند آندره لینکلتر دارای چنین رویکردی هستند. در
سالهای بعد از جنگک سرد نظامی گری آمریکا به گونه قابل توجهی افزایش يافته است. در سالهای
جنگ سرد نشانههایی از موازنه قدرت بین بازیگران وجود داشت. والتز به این موضوع اشاره دارد که
موازنه غامل اصلی ایجاد تعادل بینکشورها نمی شود که دارای/|هداف,تهاجمی هستند. بنابراین پایان
جنگ سرد در مرحله اول منجر به افزایش سیاست تهاجمی آمزیکا شد. در مرحله دوم سیاست
تهاجمی» هزینههای راهبردی آمریکا را افزایش داد و در مرحله سوم آمریکا در حوزههای منطقهای با
چالشهای نوظهور و جدیدی روبهرو گردید که هزینههای ژئوپلیتیکی ایالات متحده را تشدید می کند
مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۹
مقالهای را در روزنامه نیویورک تایمز با عنوان «استراتژی جدید آمریکا در برخورد با ایران؛ تنظیم
دستور کار جدید» منتشر نموذ که نگرش مقابله جویانه با ایران و عبور از رویکردهای نشولیبرالی را
منعکس میسازد. پمپئو درصدد برآمد تا شکل جدیدی از موقعیت ژئوپلیتیکی را برای ایران تنظیم
نموده و بر اساس آن زمینه محدودسازی قدرت ایران زا در محیط منطقهای بر اساس تحریمهای
رهیافت نئولیبرالی روابط بینالملل به این موضوع اشاره دارد که نظامی گری و عدم توجه به سود
مشت رک در روابط کشورها زمینه لازم برای چالشهای امنیتی آمریکا را به وجود می آورد. بسیاری از
کار گزاران سیاست خارجی و امنیتی آمریکا در سالهای بعد از جنگ سرد توجه چندانی نسبت به
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یک جانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر /۹۵
چندجانبه گرایی نداشته و به این دلیل زمینه برای چالشهای بیشتر در فضای امنیتی و ساختاری آمریکا
چنین رویکردی را می توان در ادبیات ترامپ و پمپشئو مشاهده نمود. تمام تلاش مایک پمپشو
بهره گیری از سازو کارهای قدرت برای اثتلافسازی علیه ایران و محدودسازی قدرت ایران در محیط
منطقهای بوده است. بحرانهای منطقهای آسیای جنوب غربی منجر به شکل گیری چالشهای امنیتی
فراگیر و پایانناپذیر گردیده است. یکی از دلایل اصلی شکل گیری چنین فرآیندی را میتوان سیالیت
ساختاری نظام بینالملل دانست. هرگاه ساختار نظام بینالملل در وضعیت سیالیت قرار گیرد» در آن
شرایط زمینه برای شکل گیری بحرانهای منطقهای اجتنابناپذ یر خواهد بود (پمپئو ۲۰۱۹: ۳).
رهیافتهای هویتی را میتوان در زمره آن ذشته از مبانی نظری دانست که تأثیر خود را بر افول
آمریکا بهجا گذاشته است. موازنه قدرت. موازنه تهدید وموازنه گفتمّانی را می توان بهعنوان سه متغیر
بنیادین هویت گرایی در سالهای بعد از جنگ سرد دانست. تغییر در موازنه قدرت منجر به بازتولید
دیگری بحرانساز خواهد شد. علت اصلی چنین تغییرات زودهنگامی را در جنوب غرب آسیا میتوان
ناشی از تضادهای تاریخی طولانی و همچنین مداخله قدرتهای بزرگ در معادله قدرت و امنیت
منطقهای دانست. جنگگکهای هویتی» چالشهای امنیتی فزایندهای برای سیاست منطقهای آمریکا بهجا
گذاشته که این امر منجر به افزایش هزینههای ژئوپلیتیکی ایالات متحده خواهد شد.
نشانههای کنش هویتی از سال ۱۹۹۱ به گونه تدریجی شکل گرفت. هویت میتوانست
زیرساختهای معادله قدرت در حوزههای مختلف جغرافیایی را تبییننماید. تغییرات هویتی بر اساس
معادله و موازنه قدرت بازتولید شد. محور مقاومت در غرب آسیا و خاورمیانه عربی بیش از هر منطقه
جغرافیایی دیگری از قابلیت لازم برای اثرگذاری در فضای متطقهای برخوردار بوده است. هرگاه
هویت مقاومت شکل گیرد زمینه برای ظهور گفتمانهای متعارض و هویتهای رقیب به وجود
جنگکهای هویتی میتواند تفر شود را بر بحرانهای منطقهای بهجا گذارد. جنگکهای هویتی در
دوران باراک اوباما بر اساس جنگکهای نیابتی شکل گرفته بود. دونالد ترامپ از الگوها و سازو کارهای
کنش تهاجمی برای مقابله با تهدیدات احتمالی فراروی آمریکا بهره می گیرد. علت اصلی چنین
منازعاتی را میتوان انبساط فضای ژئوپلیتیکی در غرب آسیا دانست. هرگاه جامعه» خانواده» نظام
سیاسی يا انديشه راهبردی در فضای انبساط قرار گیرد» زمینه برای ظهور جایگزین جدید اجتنابناپذیر
ظهور هویتهای متعارض در ژئوپلیتیک محور مقاومت» تابعی از هویتیابی گروههای رقیب و
حاشیهای بوده است. جیمز روزنا به این موضوع اشاره دارد که بیثباتی ساختاری و تحول تکنولوژیک
بهعنوان دو عامل موثر در شکل گیری و بازتولید هویتهای متعارض محسوب میشود. حمله نظامی
آمریکا به عراق در مارس ۲۰۰۳ زمینه شکل گیری «خلا ژئوپلیتیکی» در غرب آسیا را به وجود آورد.
هرگاه در حوزههای ژئوپلیتیکی خلا ایجاد شود زمینه برای ظهور بیثباتی و بحران اجتنابناپذیر
متیر موضوع مربوط به افول آمریکا را بر اساس رهیافت موازنه قوا تبیین کرده است. در سالهای
بعد از جنگ سرد اگرچه هویتهای انسجامیافتهای شکل گرفته؛ اما در بین گروههای هویتی
جایگزینهای مختلفی ظهور پیدا کرده است. تغییر در موازنه قدرت منطقهای تأثیر خود را بر معادله
هویت» قدرت و اثتلافهای جدید بهجا می گذارد. هر گروه هویتی از قابلیت لازم برای پیوستن و
همکاری با گروههای رقیب برخوردار شده است. چگونگی شکل گیری داعش و تعارض آن با
گروههای ایرانمحور در محیط منطقهای» شکل جدایدی از موازنه و گفتمان راهبردی را به وجود
فرید زکریا در مطالعات خود نیز از رهیافت موازنه قدرت در تبیین چرایی افول آمریکا بهره گرفته
است. وی به این موضوع اشاره دارد که حمله نظامی آمریکا به عراق منجر به تغییر در موازنه قدرت
منطقهای شد. حمله نظامی آمریکا به عراق تغییراتی را در ژئوپلیتیک منطقهای به وجود آورد. علت
اصلی مخالفت کشورهای اروپایی» روسیه و چین با حمله نظامی آمریکا به عراق را میتوان تغییر در
توازن قدرت منطقهای دانست. بحرانهای امنیتی که از سوی نیروهای آشوبساز شکل می گیرد» به
گونهای اجتنابناپذپر موازنه قدرت منطقهای را تغییر خواهد داد ( زکریا ۱۳۹۸: ۱۸۵).
هزینههای ژئوپلیتیکی میتواند زمینه شکل گیری بحرانهای پرهزینه برای سیاست امنیتی و
راهبردی آمریکا را به وجود آورد. نظریه پردازان امنیت منطقهای آسیای جنوبی به این موضوع اشاره
دارند که بحران غرب آسیا انعکاس درهم تنیدگیهای ژئوپلیتیکی» هویتی و راهبردی است. هرگاه
درهم تنیدگی هویتی و ژئوپلیتیکی گسترده باشد» زمینه برای ظهور تغییرات جدید به وجود میآید.
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یک جانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر /۱1۷
مداخله و درگیریهای پایانناپذیر آمریکا در بحرانهای امنیتی بخش اجتنابناپذ یر سیاست منطقهای
نظریه پردازان نئورئالیست تدافعی همانند استفان والت» رویکرد موازنه تهدید را درباره افول آمریکا
مورد توجه قرار دادهاند. موازنه تهدید میتواند هزینههای راهبردی کشورها در محیط منطقهای را
افزایش دهد. سیاست منطقهای آمریکا بر اساس نشانههایی از موازنه تهدید شکل گرفته و این امر
ماهیت هزینهبر و پرمخاطره دارد. جنگکهای هویتی» چالشهای امئیتی و هزینههای راهبردی آمریکا را
افزایش میدهد. بخش قابلتوجهی از سیاستهای منطقهای آمریکا برای تحقق اهدافی همانند
دم و کراسی لیبرال بوده است. هرگاه موازنه قدرت بین بازیگران تغییر پیدا کند» زمینه برای ظهور
«دیگری» به وجود می آید. موازنه تهدید واکنشیآنسیت.بهاظهور بازیگران موازنه گرا در محیطی است
«دیگری» از درون کل در حال تجزیه جداشده و زمینه نقشیابی جدیدی برای خود و نیروهای
اجتماعی را به وجود می آورد. واقعیتهای ژئوپلیتبکی منطقه بیانگر آن است که گروههای سیاسی و
اجتماعی موجود به لحاظ شرایط طبیعی» فرهنگک» تفاوتهای اجتماعی» سیاست و مذهب از مناطق
همجوار خود متمایز میشوند. اختلافات عمیق مذهبی وانژادی منطقه را درگیر بحرانهایی میکند که
اثتلافهای تاکتیکی با رویکرد هویتی را اجتنابناپذ یر میسازد. مرزهای جغرافیایی و ژئوپلیتیکی را
میتوان در زمره عواملی دانست که خصومتهای منطقهای و ائتلافهای لرکتیگی را اجتنابناپذیر
ایران و عربستان از موقعیت ژئوپلیتیکی ویژهای در بین کشورهای حوزه خلیج فارس و غرب آسیا
برخوردارند. هر یک از دو کشور یادشده بخش قابل توجهی از منابع اقتصاد سرمایهداری را در اختیار و
کنترل خود دارند. کشورهایی که اقتصاد سیاسی نفتی را بهعنوان پشتوانه امور راهبردی خود قرار
دادهاند. به همین دلیل است که آنان را میتوان در زمره دولتهای نفتی تقسیمبندی نمود. دولتهای
نفتی از این ویژگی برخوردارند که بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی آنان از طریق فروش
بخش قابل توجهی از کشورهای حوزه خلیج فارس» ساختار سیاسی و نظامی خود را بر اساس
درآمدهای نفتی قرار دادهاند. چنین کشورهایی عموما تحت تأأثیر اقتصاد نفتی قرار داشته و در فرآیند
پترو پالیتیک بخشی از درآمد اقتصادی خود را صرف هزینههای نظامی می کنند. جودت بهجت به این
موضوع اشاره دارد که ساختار اقتصادی» سیاسی» امنیتی و راهبردی این کشورها تحت تأثیر د رآمدهای
نفتی قرار دارد. الگوی جنگ نیابتی چنین کشورهایی غموما تحت تأثیر درآمدهای نفتی قرار دارد
رهیافت ژئوپلیتیکی افول آمریکا مبتنی بر نظریه «کمربند شکننده» است. نظریه کمربند شکننده به
این موضوع اشاره دارد که بحرانهای منطقهای عامل اصلی چالش اصلی در برابر آمریکا خواهند بود.
ه رگونه بحران منطقهای چالشهای امنبتی و اقتصادی قدرتهای بزرگک را افزایش میدهد. جنگکهای
منطقهای آمریکا در غرب آسیا از سال ۱۹۹۱ به گونه تدریجی افزایش يافته و این امر بهعنوان نیروی
بحرانساز منطقهای محسوب میشود. در منطقه هلال بیثباتی» بحران سیاسی» اجتماعی و فرهنگی
بهعنوان موضوعی دائمی و اجتنابناپذیر تلقی میشود. افتلاف های تاکتیکی برای مقابله با تهدیدات
هویتی و ژئوپلیتیکی معنا پیدا میکند. کنش بازیگران در منطقه هلال بی ثباتی» ماهیت راهبردی دارد
کوهن نظریه کمربند شکننده غرب آسیا را با این هدف به کار گرفت که هشداری برای سیاست-
های تهاجمی و الگوی کنش مداخله گرایانه آمریکا در محیط منطقهای باشد. تجربه تاریخی نشان داده
که افول قدرتهای بزرگک همانند امپراتوری عثمانی»آروسیه و انگلیس تابعی از نقشیابی آنان در
بحرانهای منطقهای بوده است. کوهن به این موضوع اشاره دارد که منطقه هلال بیثباتی
ژئواستراتژیک از دو منطقه ژئوپلیتیکی تشکیل میشود. آسیای جنوبی که از این سه حوزه راهبردی
جدا و مستقل است و نوار شکننده غرب آسیا که بخش عمدهای از شکنندگی آن به دلیل اقدامت
مداخله گرایانه قدرتهای بزرگک» دولتهای شکننده و جنگگکهای نیابتی است (کوهن» ۱۳۸۷: ۶۰۷).
جبهه مقاومت دارای ابعاد گسترده و تکاملیابنده است. نشانههای جبهه مقاومت را میتوان در
تحرکک گروههای راهبردی آسیا غرب آسیای عربی تا شرق مدیترانه جستجو نمود. در شرایط ظهور
بحرانهای هویتی» هریک از بازیگران منطقهای به گونه اجتنابناپذیری تلاش خواهد داشت تا
«دیگری» امنیتی و راهبردی را بازتولید کند. هر بازیگری میتواند در شرایط بحران شکل خاصی از
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یک جانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر /۱14۹
معادله قدرت و تهدید را بازتولید کند. در سالهای بعد از اشغال نظامی عراق و افغانستان» شاهد
نشانههایی از بحران در محیط منطقهای بودهایم. هریککث از بحرانهای منطقهای زیرساختهای مربوط به
گسترش جبهه مقاومت را به وجود آورد (دیویتاک. ۱۳۹۱: ۹۱).
یکی از شاخصهای اصلی بحرانی شدن حوزه قدرت و سیاست امنیتی آمریکا را میتوان در
الگوی کنش منطقهای ایالات متحده دانست. محیط منطقهای آسیای جنوب غربی به شکل تدریجی با
بحران امنیتی روبهرو شده و این امر زیرساختهای مربوط به نقشیابی بازیگران جبهه مقاومت را به
وجود آورده است. جبهه مقاومت در انديشه سیاسی ترامپ و ایالات متحده نمادی از دیگری بحران-
ساز محسوب میشود. دیگری بحرانساز تابعی از معادله هویت و مقاومت خواهد بود.
همکاریهای ایران با گروههای اهل تسنن پشتون در افغانستان و گروههای اهل تسنن اخوانی در
نوار غزه را میتوان انعکاس نشانههایی از موازنه تهدید دانست. «دیگری)» ایران و برخی از نیروهای
هویتی جبهه مقاومت را اسرائیل و کشورهای محافظه کار جهان عرب تشکیل میدهد. کشورهای جهان
عرب» اسرائیل و ایالات متحده از الگوی موازنه تهدید در مقابله با ایران استفاده کردهاند. تمامی
بازیگران پاد شده به این موضوع اشاره داشتند که ایران بهعنوان تهدید امنیتی قدرتهای بزرگک و
بازیگران منطقهای بوده و برای کنترل ایران لازم است تا از سازوکارهای همکاری منطقهای استفاده
هرگونه جنگ نیابتی پاسخی به ضرورتهای مربوط به موازنه قدرت و موازنه تهدید خواهد بود.
جنگکهای نیابتی در سالهای دهه ۱۹۷۰ به گونه تدریجی شکل گرفته و تأأثیر خود را بر افزایش
مداخله قدرتهای بزرگک در بحرانهای منطقهای به وجود آورده است. جنگگهای نیابتی به همان
گونهای که برای برخی از واحدهای سیاسی امنیت ایجاد میکند برای ایالات متحده نشانههایی از
چالش معطوف به افول را به وجود می آورد. چالشهای نعطوف به افول در دوران بحرانهای
چالش امنیتی آمریکا در فضای متناقضی است که از یکسو نیازمند گسترش مداخله گرایی بوده و
از سوی دیگر چنین مداخلاتی منجر به افزایش هزینههای راهبردی آمریکا میشود. ظهور وضعیت
مبتنی بر موازنه تهدید بین بازیگران رقیب هویتی و ائتلافهای منطقهای ایجاد میشود. ه رگاه موازنه
تهدید به وجود آید» نشانههایی از گفتمانهای متعارض نیز شکل می گیرد. بنابراین هرگونه مداخله
نظامی آمریکا و ظهور جنگهای نیابتی چالش معطوف به افول را فراهم میسازد (دش» ۱۹۹۶: ۲۴۸).
جنگگهای نیابتی نیازمند اثتلافهای جدید خواهد بود. اثتلافهای جدید بر اساس سازماندهی
جنگ نیابتی يا مقابله موثر با بازیگران جنگکهای نیابتی غرب آسیا و آسیای جنوب غربی شکل
می گیرد. هرگاه کشورهای منطقهای در فضای ابهام راهبردی قرار گیرند یا شکلبندی موازنه قدرت
آنان تغییر پیدا کند» زمینه برای ائتلافسازی حاصل میشود. اقدام نظامی آمریکا علیه عراق را میتوان
اولین گام برای گسترش بحران امنیتی در منطقه دانست (لیند» ۱۹۹۶: ۱۱).
ایران در دوران بعد از اشغال عراق توسط آمریکا و بحرانهای ناشی از بی ثباتی اجتماعی و سیاسی
عراق درصدد برآمد تا خلا قدرت منطقهای را ترمیم نماید. اقدام ایران با واکنش کشورهای منطقهای و
گروههای هویتی متعارض روبرو شد. برخی از ائتلافها در محیط بحرانی غرب آسیا ماهیت تاکتیکی.
ناپایدار و تغییریابنده دارد. نقشیابی ترکیه در کنش تعاملی با گروههای داعش» جبهه النصره و
کشورهایی همانند ایران و روسیه» ماهیت اثتلافی و ناپایدار داشته است.
آسیبپذیریهای امنیتی آمریکا در سالهای بعد از جنگ سرد به گونه مشهودی افزایش پیدا کرده
است. اگرچه در این دوران نشانههای محدودی از چالشهای ناشی از فاریگران فرادست و قدرتهای
بزرگ سیاست جهانی در برابر آمریکا ظهور یافته, اما میتوان این موضوع را مورد ملاحظه قرار داد
که شکل جدیدی از چالشهای امنیتی را باید در محیط منطقهای و بینالمللی ملاحظه نمود. چالشهای
جدید ماهیت کمشدت داشته و با سازوکارهای دوران جنگ سرد که مبتنی بر بازدارند گی راهبردی»
انتقام گسترده و راهبرد نابودی حتمی متقابل بوده است» تفاوتهای بنیادین دارد (تامن» ۲۰۰۰: ۶۳).
افول قدرتهای بزرگک در دورانهای تاریخی گذشته مربوط بهاشرایطی بوده که نظام بینالملل با
نشانههایی از آشوب و بیثباتی روبهرو بوده است. تمامی نظریهپردازان راهبردی به این موضوع اشاره
دارند که نظم آینده با نشانه هایی از بحران» ابهام و ستیزش همراه است. پرژینسکی ایده «جهانی در
آشفتگی دائم !» را مطرح ساخت. لوکاچ به این موضوع اشاره دارد که چالشهای جدیدی برای
حاکمیت کشورها به وجود می آید. بحرانهای آشوب زده زمینه ظهور ناسیونالیسم را اجتنابناپذیر
میسازد. در انگاره لوکاچ» نظمهای منطقهای بر اساس نشانههایی از «ملی گرایی ناسا زگارا» شکل
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یک جانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر ۹۵۱
تفاوت محور اصلی الگوی کنش بازیگران محیط بحرانی و اثتلافها در حوزه سیاست آشوبزده
خواهد بود. مایکل دش در مطالعات خود به رابطه جنگک با دولت قوی و صلح با دولت ضعیف اشاره
دارد. محور اصلی مطالعات دش را الگوی مدیریت بحران در دوران جنگک» ثبات سیاسی و بحرانهای
منطقهای تشکیل میدهند. دش به این موضوع اشاره دارد که اگر تغییر در موازنه قدرت گسترده و
فراگیر باشد» در آن شرایط زمینه برای شکل گیری منازعات منطقهای به وجود می آید؛ بنابراین
زئوپلیتیسینها نیز همانند نظریهپردازان روابط بینالملل بر ضرورت توازن قدرت برای تداوم تعادل و
یکی از هولناکترین چالشهای راهبردی آمریکا از سوی گروههای تروریستی اعمال میشود.
بخش قابل توجهی از گروههای تروریستی در سالهای گذشته در زمره متحدین جنگ نیابتی آمریکا
بودهاند. به موجب قطعنامه شماره ۱۵۴۰ شورای امنیت ملل متحد به تاریخ بیستوهشت آوریل ۰۲۰۰۴
بازیگر غیردولتی چنین تعریف میشود: (فرد.یا واحدی که:در.انجام فعالیتهایی که در گستره این
قطعنامه قرار می گیرد تحت اقتدار قانونی هیچ دولتی قرار نداشته باشد.
تروریسم و قابلیتهای تخریبی ناشی از کنش گروههای تروریستی را باید در زمره عوامل و
نیروهایی دانست که نشانههای جدید آسیّبپذیری ایالات متحده راامتعکس میسازد. از جمله اين گونه
آسیبپذیریها میتوان به ظهور تروریسم» نقش نیروهای مقابله گرا در قالب بازیگران کمربند انتقالی»
چالشهای مربوط به امنیت انسانی» نقش مولفههای تشکیلدهنده امنیت انسانی و چالشهای نامتقارن
در آسیب پذیری امنیتی آمریکا اشاره داشت. هریک از مژلفههای یاد شده را باید بهعنوان یکی از
نشانهها و سازوکارهایی دانست که زمینههای اولیه برای چالشگری در برابر آمریکا را ایجاد مینماید
اگرچه ایالات متحده تلاش دارد تا مجموعههای مربوط به حزّب الّه لبنان و حماس را در زمره
نیروهای برهم زننده وضع موجود معرفی نماید» اما تحقق چنین اهدافی به دلیل الگوی کنش نیروهای
هویتی مقاومت گرا در کوتاهمدت امکانپذیر نخواهد بود. فراتر از شبکه تروریستی القاعده» گروهایی
افراطی وجود دارند که کاملا زیرمجموعه گروههای تروریستی به شمار نمیروند. این گروهها
به خودیخود از خشونت چشمپوشی نمیکنند» بلکه در روند افراط گرایی مشارکت دارند (پارگتره
گروههایی مانند حزب التحریر و تبلیغ جماعت که اغلب از آنها بهعنوان گروههای کمربند انتقالی
یا «دروازه» یاد میشود» در این دسته قرار می گیرند. همانطور که وزارت خارجه تشریح می کند» افراد
از طریق این گروهها میتوانند به تدریج به هوادار» حامی و قطعا اعضای شبکههای تروریستی تبدیل
شوند. حزب التحریر» گروه اسلام گرای بین المللی است که فلسفه وجودی آن تبلیغ شیوه اسلامی
گروههای سیاسی و ایدئولوژیک همانند حزب التحریر به دنبال دستیابی به اهداف جاهطلبانه خود
از طریق سرنگونی رژیمهای عربی و غیرعربی غرب آسیا میباشند. این گونه گروههای سیاسی از طریق
انجام سازوکارهایی همانند کودتای نظامی» یکپارچهسازی کشورهای مختلف زیر چتر خلافت و
حاکمیت واحد و سپس گسترش جنگ به سراسر غرب آسیا تلاش مینمایند تا بحرانهای جدیدی را
ایجاد کنند. اگرچه برخی از این بحرانها غلیه جمهوری اسلامی ایران نیز سازماندهی شده» اما وجود و
تداوم فعالیت چنین گروههایی را باید بخشی از چالش آمنیتی در برابر اهداف راهبردی آمریکا در
۷- ۲- تحلیل رویکرد شکافهای سیاسی غرب آسیا در افول:آمریکا
«ناهمگونیهای سیاسی در بین کشورهای منطقه و منازعات دون منطقهای برای اهداف و منافع
آمریکا مخاطره آفرین است. اسرائیل بهعنوان متحد استراتژیک آمریکا و حافظ منافع غرب در غرب
آسیا در معرض تهدید جدی ناشی از مقاومت اسلامی بهویژه از سوی انقلاب اسلامی ایران و نیز در پی
اقدامات سر کوبگرانه و کشتار وسیع فلسطینیان است که این مهم» حمایت و حضور جدی آمریکا را در
منطقه طلب می کند. تعارض کشورهای اسلامی منطقه با اسرائیل» وجود گروههای بنیادگرا و از همه
مهم تر مقاومت برخی از کشورهای منطقه در برابر سلطهطلبی آمریکا با محوریت ایران از جمله
مهم ترین بحرانهای سیاسی غرب آسیا را تشکیل میدهند که حامل تهدیداتی برای منافع آمریکا
امنیت اقتصادی آمریکا در دهه اول قرن بیست و یکک» تابعی از هزینههای پایانناپذیر دفاعی» مالی
گروههایی محسوب میشود که کنترل اقتصاد جهانی را در دستورکار قرار دادهاند. در اوایل دهه ۱۹۸۰
با تغییراتی که در صحنه سیاسی داخلی کشورهای صنعتی پیشرو ایجاد شد اصل لیبرالی هدایت بازارها
توسط دولت که در دوره پس از جنگ جهانی دوم حاکم بود در برابر خیزش سیاست اقتصادی
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یک جانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر /۹۵۳
نولیبرالی میدان را خالی کرد. این اتفاق خبر از تغییری بنیادی در سیاست توسعه از جمله سیاستهای
تحت راهبری دولت به سیاستهای بازارنگر میداد جدی ماندن مشکل بدهیها بهویژه برای
بدهکارترین کشورهایی که بدهیهایشان از ۳۸ درصد صادرات خارجیشان در دوره ۱۹۸۰-۱۹۸۴ به
۳ درصد آن در سالهای ۱۹۹۵-۲۰۰۰ افزایش یافت. آزادسازی تجارت» کشورهای
درحال توسعهای (فقیرترین کشورها) که به صادرات کالاهای اولیه متکی بودند» سهم خودشان را از
بازار به شدت و به طور مستمر از دست دادند» آنها درهای خود را به روی تجارت بازتر کردند» ولی
عایدی کمتری نصیبشان شد. در کشورهای با درآمد سرانه پایین» منافع حاصل از گشایش تجاری
توماس فریدمن» در کتاب جهان مسطح است: تاریخ فشرده قرن ۲۱» امواج جوانان هندی را که
عازم شیفت کاری شبانه خود در شرکت اینفوسیس در بنگلور هستند» این گونه توصیف میکند:
«خدای من! تعداد آنها خیلی زیاد است. ظاهرا خیلی جدی و مشتاق کارند و همچون امواج خروشان
حرکت میکنند. چطور ممکن است سود دختران من و میلیونها جوان آمریکایی دیگر در این باشد
که این هندیها همان کاری را که آنها خود میتوانند انجام دهند» به بهای چند برابر ارزانتر برایشان
بحث درباره حیف ومیل و بی کفایتی در اطراف پناگون و تولیدکنشدگان جنگافزار برای این
تشکیلات در بیشتر موارد منحصرا حول زبانهای اقتصادی و مالی موضوع متم رکز میشود. شک
نیست که این نکته اهمیت دارد» اما بدین ترتیب از توجه به پیامدهای شومتر مصنوعات بی کیفیت
صنایع جنگدافزارسازی همانند مرگ و نابودی مردم بی گناه در کشورهایی که انگک دشمن بر آنها
زده شده است» غفلت میشود. جولیات بو رگر! و دیوید تئاتر" در روزنامه گاردین لندن به تاریخ ۲مه
سال ۲۰۰۳ در گزارشی درباره حیف ومیل و بیکفایتی متداول در صنایع تولید جنگافزار نوشتند:
«مشکلات فنی و بالا زدن شدید هزینه» هواپیمای ۳۳22 را که بهوسیله لاکهید مارتین و بوئینگ
ساخته شده است رها نمی کند. در حال حاضر بهای هر فروند از این هواپیماها ۲۵۷ میلیون دلار تعیین
شده که +۰ میلیون دلار بیشتر از برآورد همین چند سال پیش است»» «وی - ۲۲ آسپری " متعلق به
تفنگداران دریایی نیز که یک هواپیمای موتور خم آزمایشی است و بوئینگ آن را میسازد» بهرغم
موارد سقوط مرگبار و تأخیرهای فراوانی که تکمیل پروژه مربوطه را ده سال از برنامه زمانبندی شده
عقب انداخته» هنوز یک میلیارد دلار دیگر لازم خواهد داشت.»
۷- ۶- تحلیل نظریه جهان پرهرج و مرج در افول آمریکا
این تصویر از جهان پرهرج و مرج در دو کتاب به شکلی قانع کننده مطرح شد و در عناوین این
کتابها رخ نمود. حارج از کثنترل» نوشتهی زبیگنیو برژینسکی وآشوب آباد اثر دانیل پاتریک
موینهاین در زمره کتابهای هشداردهندهای هستند که معادلهی قدرت و امنیت اجتماعی را
بازتعریف میکنند. در کتابهای یاد شده» عامل اصلی بیتعادلی» فقدان همبستگی و افول تدریجی
جامعه آمریکایی معرفی شده است. هرگاه جامعهای در شرایط سردرگمی قرار داشته باشد» طبیعی
خواهد بود که با پدیدههای آشوبساز جدید و روندهایی که به گسست و تضاد منجر میشود» روبهرو
دامنه تحول در چین تقریبا غیرقابل تصور است. حجم اقتصاد آن طی.سه دهه» در هر شش سال دو
برابر شده است. در سال ۱۹۷۸ این کشور تنها دویست دستگاه تهویه مطبوع تولید می کرد و در سال
۵ این رقم به چهلوهشت میلیون دستگاه رسید. برای هر کس "که در این مقطع از این کشور دیدن
کرده» نماها و نمونههای تغییر فراوان و بیشازحد تعریف کردنی انت. چین بزرگگکترین تولیدکننده
زغالسنگه» فولاد و سیمان در جهان است. این کشور بزرگتریق بازار تلفنهای همراه را در جهان
کشور چین به لحاظ ساختمانسازی و اجرای پروژههای جدید اقتصادی از جایگاه و اهمیت
ویژهای برخوردار است. بسیاری از برنامهریزان اقتصادی چین تلاش دارند تا موضوع اشتغال و توسعه
اجتماعی را از طریق اجرا یآپروژههای ساختمانی تحقی بخشند. در سال ۳۰۰۵ دز آن پیستوهشت
میلیارد فوت مربع فضا زیر ساخت بود که پنج برابر آمریکاست. صادرات آن به آمریکا طی پانزده سال
مشکلات اجتماعی بالا گرفت زیرا استحقاقاتی که بازار تعیین می کرد تهیدستان را از دسترسی به
خدمات اساسی (مانند مراقبتهای بهداشتی برای مقابله با وضعیت اضطراری بیماری ایدز در آفریقا)
محروم میساخت. کمکهای رسمی توسعه ناامی دکننده بود» زیرا پولهای بیشتری که انتظارش
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یک جانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر /۱۵۵
میرفت جریان نیافت؛ در واقع پس از کاهش معافیت بدهیها کمک به فقیرترین کشورها در فاصله
سالهای ۱۹۹۶-۲۰۰۰ دچار افت شد؛ ا زآنپس نیز افزایش کمکها نصیب عراق و افغانستان شد .
هرگاه روندهای تغییر در بافت اجتماعی کشوری ایجاد شود؛ طبیعی است که نوع مطالبات آنان نیز
تغییر خواهد یافت. در جامعه آمریکا تنوع مشهودی از مطالبات نژادی» هویتی» زبانی و قومیتی ایجاد
شده است. موج گسترده مهاجرت هيسپنيککها پس از سال ۱۹۶۵ میتواند باعث شود تا آمریکا به
لحاظ زبانی (انگلیسی» اسپانیایی) و فرهنگی (آنگلو- هیسپنیکک) به کشوری دوشاخصه تبدیل شود و
این روند میتواند سبب تکمیل و یا جانشینی گروههای نژادی سیاه- سفید بهعنوان مهمترین گروهها در
برخی از تحلیلگران بر این اعتقادند که تا اواسط قرن بیست و یکک» سفید پوستان در مقیاس موجود
کاهش خواهند یافت. آنان در سالهای آینده به تعادل جدیدی دست مییابند. جمعیت گروههای
هیسپنیکک» مهاجرین اروپای شرقی» مسلمانان و بسیاری ذیگر از نیروهای اجتماعی به آمریکا افزایش
خواهد یافت. در این شرایط طبیعی است که تعادل دینی نیز دگرگون شود. تغییر در ساختار اجتماعی»
معادله دین» هویت و انگیزشهای رفتاری جامعه آمریکا را تغییر داده و بهاین ترتیب» موضوع هویت
آمریکایی را که عامل انسجام جامعه است. به میزان مشهودی کاهش خواهد داد. تضادهای فرهنگی
منجر به شکل گیری دوگانگی اجتماغی و راهبردی می گردد. چنین تضادهایی را باید بهعنوان زمینهساز
گسترش بحران خانوادگی دانست .در روند سرمایه گذاری مستقیم خارجی فقیرترین کشورها مغبون
شدند. غلت آن را باید در پیامدهای سرمایه گذاری اقتصادی موردسنجش قرار داد. ۴۹ عدد از این
کشورها در سال ۲۰۰۱ فقط ۲ درصد سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای جنوب یا ۵۰ درصد
سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کل جهان را جلب کردند. جنگ چهار هفتهای عراق در بهار سال
۴۳ نمایش خیره کنندهای از قدرتسخت آمریکا بود که یک جاکم مستبد را از سلطنت کنار زد»
اما این پیروزی» مخاطرات امنیتی و اقتصادی جدیدی را برای آمریکا ایجاد نمود. هزینههای نظامی
آمریکا همواره مشکلاتی را برای شهروندان این کشور ایجاد میکند (17 :2004 ,51661107).
اولین فرضیه پژوهش به این موضوع اشاره دارد که قدرت آمریکا در سالهای بعد از جنگ سرد به
گونه تدریجی کاهش یافته است. علت اصلی افول مرحلهای آمریکا را باید در مداخلات ژئوپلیت
پرهزینه جستجو نمود. بحران اقتصادی سالهای ۱۹۹۷ و ۲۰۰۷ را میتوان انعکاس چالشهای
ژئوپلیتیکی و افول مرحلهای ایالات متحده دانست. نسبت قدرت آمریکا در حوزههای متخلف
جغرافیایی به گونه مرحلهای کاهش پیدا کرده و بهاین ترتیب» افول به دلیل شاخصهای مداخله گرایی
دومین فرضیه پژوهش ارتباط مستقیم آمریکا با بحرانهای اجتماعی را منعکس میکند. بسیاری از
بحرانهای اجتماعی و اقتصادی آمریکا در قالب مفاهیم نشولیبرالی «قدرت نرم» جوزف نای تبیین
میشود. بهطورکلی میتوان به این موضوع اشاره داشت که بحرانهای اجتماعی و امنیتی غرب آسیا
تحت تأثیر سیاستهای نئولیبرالی آمریکا گسترش يیافته و این امر زیرساختهای افول مرحلهای ایالات
متحده را اجتنابناپذیر ساخته است. نقش مسلط ایالات متحده در سیاستهای بین الملل از برتری
فرامرزیاش در بیشتر ابعاد قدرت» هم (سخت» و هم ا«ثرم»» بوده است.
سومین فرضیه پژوهش ارتباط مستقیم با ظهور دیگران دارد. وزن اقتصادی و قدرت نسبی آمریکا
در مقایسه با برخی دیگر از کشورها بهویژه چین به میزان قابل توجهی کاهش يافته» به گونهای که
گراهام آلیسون نظریه «تله توسیدید و جنگ محتوم ۱» را موردتوجه و تأکید قرار داده است. با توجه به
چنین فرآیندی میتوان تأکید داشت که وزن ایالات متحده آذر اقتصاد جهانی از دهد ۱۹۶۰ بهطور ثابتی
کاهش يیافته است» ولی این وزن از اوایل قرن بیست و یک با ارتقای؛جایگاه چین در اقتصاد جهانی
چهارمین فرضیه پژوهش ارتباط مستقیم با بحران مداخله گرایی و یککجانبه گرایی آمریکا در
محیطهای منطقهای دارد. بحرانهای منطقهای یکی از چالشهای اصلی امنیتی آمریکا بوده و زمینه
لازم برای افول آمریکا را فراهم آورده است. بحران افول در ساختار قدرت جهانی آمریکا مربوط به
شرایطی است که زمینه برای افزایش مداخله گرایی» گسترش یک جانبه گرایی و جنگهای بیپایان
آمریکا در محیط منطقهای فراهم شده است. هرگونه بحران میتوانداتأثیر خود را بر معادله سیاست
فرضیه پنجم مربوط به ساخت اجتماعی آمریکا است. ظهور دونالد ترامپ بهعنوان نماد ناسیونالیسم
آمریکایی یکی از چالشهای اجتماعی آمریکا را در برابر گروههای نشولیبرال منعکس میسازد.
بسیاری از گروههای روشنفکر غرب بهویژه آمریکا با سیاستهای کنترلی و الگوهای رفتار تهاجمی
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یک جانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر /۱۹۵۷
دولت مخالفت دارند. آنان بر این اعتقادند که نمیتوان از راه الگوهای محدودکننده به همبستگی نائل
شد. از سوی دیگر نشانههایی وجود دارد که میتوان آن را زمینهساز تضاد روشنفکری و
فرضیه ششم مربوط به نقشیابی کشور چین بهعنوان قدرت نوظهوری است که از سازوکارهای
«ظهور آرام) بهره گرفته و بهاین ترتیب مزیت نسبی خود در ارتباط با آمریکا را به گونه قابل توجهی
افزایش داده است. تا سال ۲۰۳۰ هیچ کشوری همانند آمریکا» چین و یا هر کشور بزرگک دیگری
قدرت هژمونیک نخواهد بود. جدالهای بیپایان آمریکا چالشهای امنیتی معطوف به افول را به وجود
میآورد. این امر نشان میدهد که روندهای سیاسی موجود در آمریکا تحت تأثیر فضای ماجراجویانه
فرضیه هفتم مربوط به ظهور شبکههای مجازی و جامعه شبکهای است. در چنین شرایط و فضایی»
نیروهای روشنفکر بهویژه گروههای لیبرال آمریکایی در نقد ساختار سیاسی تلاش نموده و بهاین ترتیب
آنان درصددند تا تغییراتی را در ساختار نخبگان قدرت به وجود آورند. در بسیاری از مواقع دولت
آمریکا تلاش دارد تا فشارهای سیاسی روشنفکران را اقدامی ضدامنیتی نشان دهد؛ اما این رویکرد با
فرهنگ عمومی آمریکا که مبتنی بر آزادی» لیبرالیسم و فردگرایی است» مغایرت دارد.
فرضیه هشتم مربوط به «محافظه کاری ساختاری» در ابتالات متحنده است. محافظه کاری انگیزه
کنش ابتکاری را کاهش میدهد. اگرچه ابالات متحده هنوز به لحاظ قدرت تکنولوژيک نقش
محوری در سیاست جهانی را دارد» اما روندهای موجود سیاست جهانی عموما با الگوی کنش تهاجمی
قدرت بزرگ جهانی همخوانی نداشته و منجر به چالشهای دوران افول خواهد شد. قدرت به کسکک
فناوریهای ارتباطی» تقریبا به طورقطع به سمت شبکههای چندوجهی و غیرشفاف سوق خواهد یافت
که از نقش آفرینان دولتی و غیردولتی تشکیل شده و برای تأثیرگذاری بر سیاست های جهانی در
موضوعات مختلف شکل خواهند گرفت: رهبری؛چنین شبکههایی؛تابعی از موقعیت» کار شبکهای»
المن» کالین (۱۳۹۰)» «واقع گرایی»» مندرج در درآمدی بر بررسیهای امنیت. ويراسته پل ویلیامز ترجمه علیرضا
دیویتاک. ریچارد (۱۳۹۱)» «نظریه انتقادی»» مندرج در نظریههای روابط بینالملل, ترجمه حمیرا مشیرزاده و روحالله
زکریا فرید (۱۳۹۸)» از ثروت به قدرت؛ ریشههای نامتعارف نقش جهانی آمریکا ترجمه نجف شیخسرایی» محسن
کوهن, سائول (۱۳۸۷)» ژئوپلیتیک نظام جهانی, ترجمه عباس کاردان, تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات
فریدمن »توماس»جهان مسطح است .,ترجمه احمد عزیزی»؛تهران ؛انتشارات ماهی .
مرشایمر جان, (۱۳۹۸)» توهم بزرگ؛ رویاهای لیبرال و واقعیتهای بینالملل» ترجمه منصور براتی و دلیله رحیمی
۲700۷6۳۹ :۳10۳0۵ ,8۳۶06 اصد 3۵0۶066 بگلی صعزو2 200 آم1۳ ,(2005) 6۵۵4 مافعطدط
25 :۹۷/۵000006۵ علاط 6 52 0عععاحسص ۵۵ ۵ط ۳ ,22018 جمقلصصا 34۰ معصعه وصه ۵ ,20 هه
6 6 .370 ,97 ۷۵1۰ ,رقطنداگ۸ و۳۵۵ ۵۳,۳ ۵۵ هرگ مقمه عم که مرگ 16۳ کذدان۸
[۵ 1310۵۵00 ,500087 ۷۷/6 هه معط م5 8ه500 هد ۹/۵۳ ,,0996) م20 مط9ع12
,۷۷۵۲ ۰10 عط) او فس2ع0۳ عطا مس هدک +وطاسمعص۸ عصنصم) 356 ,ر2000) عطمط مصعام
-3 .00 ,50۳08 م1 .310 ,27 ۷۵1۰ ,1016691 [33000۵ عطا مشععع5 هد هه 5۵ ,11996 [۵علطط/3 ,لصا
50600080 علط 10۶ کدوننه نود + نمفزه ۷000۳ صصصحده هه کوصحصطه ۳۵ ۵ط ۲ ,22002 عمش بوعععلسا
6 ۳0 .8 .37۵ ,78 ۷۵1۰ ,وعفعاگ۸ 1316۳200۵1 صهع رگ -عاهاد او
,۸6 300000 عطا او ۲۵ عطا فصد وک طاعخص 1 عطا که فصط عط3 ,ر(1993) صطمل کهغان]
.1316210021 باهع5 00ع 3۳6 ماک ۷۷ ۵ 1۲-ط۵ ۷۷ هک آددامای ,(2008) کق09ط1 ,1/1
,60 ۷۵1۰ ,هس70 اق۵ 300016 فسصصصصهداکش۸ 10۵00 وننو۲ ععهعه" ,22006 صععط3/0 ,بص 2/11
3/12 ,1365 0۳ 370 رروهع 506 مق ۳ 60 ۸ همع ۵ ۸۵۵۵ ,22019 اعطاطط/3 م۳6
0 و ازع 56666 98و فش مه 156 بهعه عصننمهکد ۵۵ ,22018 کل اعهتطط/3 بمعصد ۳
98-4 م2 1666۲۰ 200 310۷606۲ ,6 310۰ ,97 ۷۵1۰ رقعنهاگ۸
655 از نت نام :۵۳۵٩ 370۶ ,کعصقادطاصها] واوهه ,ر0998) المودمط ,ما5
:ما70 حصقطاقط) وسحصم) *21 عطا 0۳ کعزو مادک +عصمنعص۳ 206۳ ,(2000) فتخصمط مصعصصح ۳
3/0110 :۷۵۶ 310۶ ,کله 30 (ه دمص هد عنانامممعی ,ر(1944) فصمصلط مطعله 1۸
چرایی و فرآیند افول آمریکا؛ یک جانبه گرایی و درگیریهای پایانناپذیر /۱۵۹
5 ,کا/ع7 هه اس۸ 1۵ ,عصندهع852002 فص وصعلدط +عمصهنانظ۸ ,ر2000) صفدمعاک ماله 1۸
علا ۵۵ 6۵۷ ,199068 6001600۵ فصد کامع0 وصخسخصت +صفناوط لعدوناموهومگ
,8 ۷۵1 ,3/۵7 ,ص۸1 :۷۷۵797 جاله 66 555 ۹۹۹/۵۲ ,22015 2001/0007 0ل فصه عصععع0 ۱۷۵۵۵۰
8 هط طخصای ۵۵ علعا ۵۵ ۳ 66 ,وع 130 هآ ولافه 0 ,22004 العود هه مدصااعاگ
۷۶۵0 06 ۳۹۳ ۵طا ۶۵۳ ۷۵5 عصناععل مصفخعص۸ ۵۶ خععط0م ع۵ط1
۶ ۲۵0۳۷۲ عطا ۳۵۵ع1 صنعا ۷۷2116 مصنع ۷۷2116 اعسصقص] که حاعباک کص ۲۳60۳
۴و ۷۵26608 0ص عصناععل عطا ده ۶0۶60 طعنط ۸ روصمصعععط که ععلعی
۳ کتا ۲۳6۵ ۶ عصناععل0 عطا که 2علز ک نان ۸۷ ۶و ع۳م عط1 00۵۳۰ ۳612006
[2طماع رز منخهبزک کت ۵ط ب۳۵ع ۳۵۳ 05-010 عطي دا ب0امع فصه معاامل عزحقه-عزی
۷ 218۳۲ عطا صز ک5ا ۵ط1 6۷6۳ صقطا عم معصناععل وجصمصمعع فصد کعنانامم
40 ۷۵۳6۳ برقرطفا هار5 ,1۳۵0 رصق هوکش صذ 2۳۶ 601655 جز ۵ععدهده عصس6 0
5 ک؟1ا ۵طا ۵۶ [۵ 1۲۳۵۵ کعمس 6ط1 کطدمنع۳ نهنطامدعمعع +عطاه 120۷
06 200 ۷۵۳ خقطا 06052160 8206 ۳۳63106۴ عم صهاعنصهطوک۸ ۲۳۵۳
5 لند؟ 6ط1 .نع عنع 5۳2۳ فص هه کم کدمن۵ ۲۵۳ عطا ۵0عل9ها
3۷6۶ ۵۷۷ 208 ,06011060 روالد ۳2ع هط کعخنانطدهصی کنا عط۲ خقطا 1۵2160
1 16 ۵۶ 06505 صنقمط 156 بعاط ها منز مزع عطا صز نی فصه عععنی
37غ گه 046006 [هو۳2ع ۳6 0ع ملد 2۳۵ 360۳۶5 ۵۲ ۶۵1105:۷۳ که کز 0206۳
۶ ۶اع 0 6۵01655 200 مدکز 6۳21 زنط :1۵110۷۶ هه کز +عصوم کنطى ۶و کزحعطا وم تچط 1656۵
6 هط 0۳5ع2؟] عط 2008 2۳6 کطمنزعع۳ :1006 -عزکی عطا دز کعاهاک معکندتا عطا
60۳215 [2 ها اک کع هاگ 70600 عطا او کاعم نع اد هدز عک2ع 0 ز هه ۲۵ 1۵0
6 15 ۵عط۲ ۲2۳ 6060 ع نز16۳ مهم عنطا دز ۵0عع ع6ط عقط 200۳25
۰ کعلطا ۶٩ کاعم عزع 50216 هدز عکدعمصز ۵طا ۵ 160 ععکنی آهدمنزهه کععلو0ع صز
|
مفهوم افول آمریکا اولین بار از سوی نظریه پردازانی همانند امانوئل والرشتاین مطرح گردید. والرشتاین نظریه سیکل های قدرت را مطرح نموده و بر اساس چنین رویکردی، نشانه هایی از افول و کاهش قدرت نسبی آمریکا را موردتوجه قرار داد. محور اصلی تفکر والرشتاین را کاهش قدرت آمریکا در برابری دلار و طلا تشکیل می دهد. در سال های بعد از جنگ سرد، موقعیت آمریکا در سیاست و اقتصاد جهانی کاهش بیشتری پیدا کرد. آمریکا در قرن بیست و یکم درگیر جنگ های بی پایانی در افغانستان، عراق، سوریه، لیبی، یمن و بسیاری از حوزه های جغرافیایی گردید. خروج غافلگیرکننده بایدن از افغانستان نشان داد که آمریکا برای جنگ و صلح فاقد شکل بندی های کنش تاکتیکی و راهبردی بوده است. تمامی حوادث یاد شده نشان می دهد که قابلیت ایالات متحده به گونه تدریجی کاهش پیدا کرده و زمینه ظهور موج های جدیدی از بحران و ستیزش در فضای منطقه ای را اجتناب ناپذیر ساخته است. پرسش اصلی پژوهش آن است که چه عواملی در افول مرحله ای ایالات متحده تأثیرگذار بوده اند؟ فرضیه مقاله به این موضوع اشاره دارد که یک جانبه گرایی و درگیری های پایان ناپذیر ایالات متحده در مناطق بحرانی در زمره عواملی است که منجر به افزایش هزینه های راهبردی آمریکا و افول مرحله ای آن کشور گردیده است. مرشایمر به این موضوع اشاره داشت که نقش آمریکا در بحران های منطقه ای پایان ناپذیر منجر به افزایش هزینه های راهبردی این کشور شده است. در تبیین مقاله از رهیافت نئورئالیسم ساختاری استفاده شده و در تنظیم مقاله نیز از روش تحلیل داده ها و تحلیل محتوا استفاده گردیده است.
|
10,132 |
351570
|
نویسنده مسئول : تلفن : ۰۹۱۵۶۰۰۳۰۹۲ 2 طافن 0000۵0060 2ن مدید تلنقصط
۶۷۴ مدیریت ورزشی» دوره ۰۷ شماره ۵ آذر و دی ۱۳۹۴
در سالهای اخیر توجه روزافزون به موضوع عدالت سازمانی و تأثیرات آن بر نتایج سازمانی» سازمانها را
بر آن داشته تا برای رسیدن به اهداق و تداوم حیات: خود از الگوها و شیزههای مختلف بهره ببرند او
مزیت رقابتی جدیدی را کسب کنند تا از سقوط و خطرهای ناشی از دگرگونیهای سریع محیطی در
امان بمانند (215. انروزه دستیایی, به اهداق سازمانها با حد زیادی دز کرو عملگره مناسب و ضحیح
کازکنانشان است: و کارامدی. سازمانها پیوند نزدیگ: خود با مقولههای عدالت سازمانی! و سرمايه
اجتماعی را حفظ کرده است. عدالت مفهومی آمیخته با جامعه است و در بیشتر جنبههای زندگی نقش
دارد. این باور در فرهنگ ما رایج است که پیامدهای هر کاری باید با عدالت همراه باشد. جنبههای
عدالت. نقش بسیار مهمی در حیات سازمانی دارد (۲۶). در نتیجه در سازمان نیز مفهوم مییابد و با
در آذبیات سازمان و مدیریت. وازه غدالگساز مانب گر توسول لا کرین برگ" بهکار رفت (۲۷)غدالت
سازمانی با ادراک کارکنان از انصاف کاری" دزسازمان مرتبط است. عدالت سازمانی بیان میکند که باید
با چه شیوههایی با کارکنان رفتار کرد اهالاک 65 ال یه رفتار شده است (۱۶): آذراک
کارکنان از برابری و چگونگی بزخورد منصقانه, میتواند سایر متغیرهای مرتبطظ در کار را تحت تأثیر قرار
ذهن.عدالت سازمانی شامل سه جز مش رن ی وهای ار مراودهای) است:(۱۸):
محققان مفهوم سرمايه اجتماعی را برای بیان دلایل اينکه چرا برخی جوامع قادرند مشکلات جمعی
ابا همکاری: یکدیگر جل کند: درحالی ۹6 بحضی الم در مهد کردن افزاد:جون اهذاف میت زک
در دیدگاههای سنتی مدیریت» توسعه سرمایههای اقتصادی» فیزیکی و نیروی انسانی» مهمترین
تفش برایقا می کسد: اما براق, توسحه در عضار حاضر بهسرماتههای, اجتمامی بیشتر از سرمایههای
اقتصادی, فیزیکی و انسانی نیازمندیم (۲۳):؛کارکنان ذارای سرمايه اجتماعی بالاترند و برای سازمانها
بسیار اهمیت دارند و سازمانها برای حفظ این نیروی انسانی. جلب رضایت و بهرهوری آنها هزینههای
زیادی را صرف میکنند (۱). در گذشته سرمايه اجتماعی بهصراحت مورد توجه قرار نمی گرفت. اما در
تحلیل تأثیر عدالت سازمانی بر میزان سرمايه اجتماعی کارکنان ادارات ورزش و جوانان ۵
حال حاضر تغییرات پرشتاب محیطی, فناوری اطلاعات. نیازهای رو به رشد اطلاعات و نیازهای فزاینده
به نوآوری» خلاقیت و ضرورت پیشرفت مداوم» ایجاب میکند که رهبران سازمانها سرمایه اجتماعی را
جردن و همکاران ( ۲۰۰۹ ) در تحقیقی به بررسی ارتباط بین عدالت سازمانی و حمایت سازمانی
در ورزشهای تفریحی دانشگاه محل کار خود پرداختند و نتیجه گرفتند که هر سه مولفه عدالت
سازمانی (توزیعی» رویهای و تعاملی) بهصورت معناداری با حمایت سازمانی در ارتباطاند و از بین آنها
عذالت توزیعی بیشترین ازتباظ. را داشت (۲۳) دز تحقیق انجامگرفته دز زسینه بررزسی ابعاه اعدالت
سازمانی در اداره کل تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش» نتیجه گیری شد که بین هر سه بعد عدالت
سازمانی (توزیعی» رویهای و تعاملی) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین مشخص شد با بالا
رفتن تحصیلات. میزان عدالت ادراکشده در بین کارکنان کاهش مییابد (۱۰). محققان در تحقیقی به
بررسی نگرش سرمربیان بسکتبال شاغل در بخش یک و سه 370۸/۸۱ در مورد موّلفههای عدالت
سازمانی و ارتباط این مولفهها با رضایت شغلی مربیان پرداختند. یافتهها نشان داد نمرههای مردان در
مولفههای عدالت رویهای و تعاملی بهصورت معناداری بیش :از زنان.است. ولی در مولفه عدالت توزیعی.
تفاوت معناداری مشاهده نشد. همچنین ارتباط معناداری بین موّلفههای عدالت.و رضایت شغلی مربیان
مشاهده شد (۲۲). رگو و کانها ( ۲۰۰۶) طی تحقیقی ذزیافتند که بین موّلفه عدالت سازمانی» رابطه
مثبت و معناداری وجود دارد همچنین این مولفهها با تعهد عاطفی رابطه معناداری دارد (۲۸). کلندر و
دلر ( ۲۰۰۹) در تحقیقی روی ۱۲۸ نفر از مدیران ۳۷ .شرکت ادغامشده در آلمان دریافتند که بین هر
سه مولفه عدالت سازمانی (توزیعی» رویهای و تعاملی) همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد (۲۴).
نتایج تحقیق در زمینهبررسی,نقش, سرمايه اجتماعی, در موفقیت #کازکنان دانشی شرکت برق
منطقهای استان فارس نشان داد که اگرچه میزان سرمايه اجتماعی کارکنان اندکی کمتر از حد متوسط
بود تأثیر شایان ملاحظهای بر موفقیت کارکنان" داشت*(۱۱). نتایج تحقیقی با عنوان «تأثیر سرماي
اجتماعی بر فعالیت شغلی دبیران ققطع متوسطه شهرستان اصفهان» نشان داد که سرمایه اجتماعی با
ابعاد فعالیت شغلی (کیفیت آموزشی. میزان فعالیت آموزشی و کیفیت پژوهشی فعالیت) رابطه دارد و در
هر سه حوزه نیز معنادار است (٩). نتایج تحقیق در زمينه بررسی رابطه بین سرمايه اجتماعی و
۶۶ مدیریت ورزشی» دوره ۰۷ شماره ۵ آذر و دی ۱۳۹۴
مشارکت ورزشی در بین شهروندان ۱۵-۲۹ ساله شهرستان بابل نشان داد که موّلفههای ارتباطات
دوستانه» اعتماد به همسایگان, روابط همسایگی و فعالیتهای داوطلبانه» همبستگی معناداری با
مشارکت ورزشی افراد دارد (۱۰). نتایج تحقیق «طراحی مدل معادلات ساختاری سرمايه اجتماعی و
مدیریت دانش در سازمانهای ورزشی» نشاندهنده مناسب بودن پردازش مدل ساختاری بود و
بهعبارتی دادههای مشاهدهشده به میزان زیادی منطبق بر مدل مفهومی پژوهش بود (۱۴).
با توجه به تأثیرگذاری موّلفههای عدالت سازمانی و سرمايه اجتماعی, توجه به اين موضوع در
سازمانهایی که نتيجه آنها تما به مردم مربوط میشود. بیشتر است. از جمله این سازمانها
سازمانهای ورزشی و بهطور خاص ادارات ورزش و جوانان است که مسئولیت ورزش شهرستانها را بر
عهده دارد. این تحقیق در استان اصفهان بهعنوان یکی از استانهایی که تاکنون تحقیقی در این زمینه
انجام نپذیرفته» صورت گرفته است. در این تحقیق تأثیر عدالت سازمانی ادراکشده بر میزان سرمايه
اجتماعی کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان بررسی شد. با توجه به مطالعه پژوهشهای پیشین در
ایران» تحقیق مشابهی در سازمانها و ادارات ورزشی در این زمینه انجام نگرفته است. همچنین در زمينه
تأثیر غدالت سازمانی, ادراکشده بر گزانکسرا اف ۹6 مات باندکی در سایر سازمانها انجام
با توجه به اهمیت شایان توجه سرمایه,اجتماعی] برایجامعه اوسازمانهای اجتماعی. عوامل موّثر بر
افزایش میزان سرمايه اجتماعی در کانون اتوجه قرار میگیردو بیعدالتی موجب خدشه بر کرامت
انسانی» خروج سرمايه اجتماعی و کاهش عزم ملی برای فعالیت و تهدید سلامت جامعه میشود (۷).
لامبرت و اریک (۲۰۰۳) در تحقیق خود نتیجه گرفتند که عدالت سازمان, یک الزام اساسی برای
کارکرد موئر سازمانها و رضایت شخصی کارکنان است و در شکل دادن نگرشها و رفتارهای آنها نقش
در برضی استیقات به طبگهبینگ) لاو ال وبا ار 8اه شمه اسکه از جملهمیتوای ید
طبقهبنخی ارادم توسط گزوه کی از دافشگاه هاروارد :تاره کرد که فناملن ,قابلیت اعتماد مار کت
و رهبری مدنی» بخشش و روحيه داوطلبی» توانایی برقراری روابط اجتماعی غیررسمی» تنوع در
معافریها ی دوسیها سفار گت سیاسی: مفارقه مذسبی و سحالت هر مفارکت مدلی است و اج
نشان داد که تأثیر ابعاد گوناگون عدالت سازمان بر جنبههای متفاوت رضایت شغلی و سازمان متفاوت
تحلیل تأثیر عدالت سازمانی بر میزان سرمايه اجتماعی کارکنان ادارات ورزش و جوانان ۷
با درجات گوناگون بود. در عین حال, همواره هر نوع احساس عدالت بر تعهد سازمانی» رضایت کلی
نتایج تحقیق درباره کارکنان ادارات کل ورزش جوانان استانهای غربی ایران نشان داد که حمایت
سازمانی ادراک با متغیر عملکرد شغلی و موّلفههای عملکرد شغلی عمومی عملکرد شغلی فنی و عملکرد
شغلی بینفردی در سطح معناداری رابطه مثبت دارد و حمایت سازمانی ادراکشده» تأثیر قوی» مثبت و
معناداری بر عملکرد شغلی و موّلفههای عملکرد شغلی عمومی, عملکرد شغلی فنی و عملکرد شغلی
بینفردی دارد. نتایج مژید این است که متغیر حمایت سازمانی ادراکشده با عملکرد شغلی و مولفههای
آن رابطه مثبت و قوی دارد و حمایت سازمانی ادراکشده میتواند متغیر تأثیرگذاری بر عملکرد شغلی و
برخی محققان یافتههای خود را به دو دسته اصلی و جانبی تقسیم کردهاند و نتایج حاصل از فرضيه
اصلی» بیانگر تأیر عدالت سازمانی ادراکشده بر میزان سرمايه اجتماعی افراد است و موّلفههای عدالت
سازمانی و سرمايه اجتماعی جداگانه بر یکدیگر تأثیر مثبت دارند و موجب تقویت یکدیگر میشوند (۲).
نتایج تحقیق روی ۲۸۷ نفر از کارشناسان ستاد مرکزی سازمان,تربیت بدنی جمهوری اسلامی ایران
تشان داد که متوسط بودن میزانوهبر ی #آفرین مدیران9اقولکه کاگ#هاسان از غدالت سازماتی در
نتایج تحقیق روی ورزشکاران شاغل در لیگهای کشوری نشان داد که بین عدالت سازمانی و رفتار
شهروندی سازمان» رابطه وجود دارد و بین*ابعاد غدالت سازمان و عدالت تعاملی با رفتار شهروندی
سازمان» همبستگی مشاهده شد. اما بین دو بعد دیگر رابطه معناداری وجود ندارد (٩).
یکی از تفاوتهای این تحقیّق با پژوهشهای پیشین این است که علاوهبز.تعیین میزان تأثیر عدالت
سازمانی بر میزان سرمايه اجتماعی میزان تأثیر مولفههای عدالت سازمانی بر متغیر سرمايه اجتماعی نیز
بررسی شد. علاوهبر این تحقیق حاضر در جامعهای متفاوت و در حوزه مدیریت منابع انسانی در ورزش
اجام گرفته است. در این تحقیق: #یدگاه کاوکنان اذارات وززش و جوانان شهرستانهای استان اسقهان
بهعنوان یکی از سازمانهای مهم اجرایی در حوزه ورزش بررسی و روابط بین موّلفههای مختلف عدالت
ازمانی که سبب افزایش سرمايه اجتماعی کارکنان میشوند تجزیهوتحلیل شد. تا در صورت اثبات آن
مدیران بتوانند از طریق رعایت عدالت سازمانی, زمینه را برای خضور افرادی با سرمايه اجتماعی بیشتر
۶۸ مدیریت ورزشی» دوره ۰۷ شماره ۵ آذر و دی ۱۳۹۴
پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و تلاشی برای پاسخ دادن به یک معضل در دنیای واقعی است.
این پژوهش پیمایشی از نوع مقطعی است» زیرا در روش مقطعی,گردآوری دادهها درباره یک یا چند
صفت در مقطعی از زمان از طریق نمونه گیری از جامعه انجام میپذیرد. اطلاعات مورد نیاز پژوهش, طی
دو مرحله جمعآوری شد: مرحله اول شامل منابع کتابخانهای و اینترنت و مرحله دوم» مطالعات میدانی
مشتمل بر مصاحبه و تکمیل پرسشنامهها توسط کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان اصفهان بود.
در این پژوهش از پرسشنامه محققساختهای استفاده شد که روایی آن با استفاده از نظر هشت نفر
از استادان صاحبنظر در رشتههای جامعهشناسی, مدیریت ورزشی و رفتار سازمانی بررسی و تأیید شده
بود. بدین نحو که برای تهیه و طراحی پرسشنامه پژوهش, پس از مطالعه گسترده در مورد کلیات و
مبانی نظری پژوهش حاضر و پژوهشهای صورتگرفته» پرسشنامه اولیه با ۴۳ گویه تنظیم و پس از
اعمال نظرهای خبرگان» پرسشنامه نهایی :۴۳ گويه به,۳۱ گويه تقلیل یافت و پرسشنامه اصلاحشده
برای بررسی مقدماتی توسط نمونه ,۳۰ نفری از جامعه .آماری اجرا شد که در نهایت پایایی
پرسشنامههای عدالت سازمانی و سرماهاگا ما اک ال را آلنای کرونباخ بترتیب 1۹۱* و
همچنین یکی از روشهای بررسی روابی؛ تحلیل اعاملی است که به دو نوع تأییدی و اکتشافی
تقسیم میشود که نقش مهمی در شناسایی متغیرهای پنهان! یا همان عاملها از طریق متغیرهای
مشاهدهشده؟ دارد. با توجه به اينکه در این پژوهش از ,مّدل استفاده شده از تحلیل عاملی تأییدی» هم
بهعنوان ابزاری برای تأیید روایی سازه و هم بهعنوان یکی از مراحل مدلسازی معادله ساختاری استفاده
شد. نظر به اینکه مقدار بارهاگسمامال مقل قیامی زا ردو سبط بان نسقای ااسگو, همچنین با توجه به
شاخص جزئی ۳ (دارای مقدار صفر برای همه گویهها) و شاخصهای کلی» میتوان نتیجه گرفت که
جامعه آماری پژوهش شامل کلی کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان اصفهان (۲۷۸ نقر) در سال
۹ بود که تعداد نمونه با استفاده از جدول حجم و نمونه مورگان ۱۵۹ نفر بود. پرسشنامهها بین
تحلیل تأثیر عدالت سازمانی بر میزان سرمايه اجتماعی کارکنان ادارات ورزش و جوانان ۶۹
کارمندان توزیع و جمعآوری شد که ۱۵۰ پرسشنامه آن قابل استفاده بود و از پاسخدهندگان خواسته
شده بود تا نظر خود را از خیلی زیاد تا خیلی کم در پاسخنامهای که بهصورت طیف پنجگانه لیکرت
تنظیم شده بود مشخص کنند. در پژوهش حاضر با توجه به ناهمگنی افراد گروه نمونه در ادارات ورزش
و جوانان استان» از روش نمونهگیری تصادفی طبقهای متناسب با جامعه آماری پژوهش استفاده شد که
علاوهبر کارکنان اداره کل ورزش و جوانان واقع در مرکز استان» کارکنان ادارات ورزش و جوانان
شهرستانهای خمینیشهر نجفآباد شهرضا فلاورجان» نائین» کاشان» مبارکه؛ برخوار و لنجان بهصورت
برای تجزیهوتحلیل دادهها از نرمافزار 18 5۳55 و 18 ۸۳۵۶ استفاده شد» بدین منظور برای
تجزیهوتحلیل روابط علی از آزمون تحلیل مسر و برای بررسی پردازش کلی مدل تحقیق از مدلسازی
مغادلات ساختاری استفاده شد. در ندلسازی معادلات ساختاری از یک طرف یزان انظباق داده پژوهش
و مدل مفهومی بررسی شده و از طرف دیگر معناداری روابط در این مدل پردازشیافته آزمون میشود.
شاخصهای پردازش مناسب مدل شامل ۸2/4۶ 13/5۳۸ 0۳1 و ۸6۳1 است. بدین صورت که مدلی
مناسب که 72 نسبت به درجهه آزادی (۵0) کمتر از ۳ مقدار.: 37/15۳۸ کمتر از ۱۰ درصد. مقدار
1 (31) 2081 061۵181 و 181 بیشتر از۹۰ درصد و مقدار ۳۸81 بزرگتر از ۵۰ درصد
بهمنظور مشخص کردن اینکه شاخصها تا چه اندازه برای مدلهای اندازه گیری قابل قبول هستند
آبتدا باید: تمام. مذلهای (کذامی یم | حداکانم لین کردیاسیی: برفرمبهای تاه چنین روشی»:ابتنا
چهار مدل اتذازهگیری را 5 مربوط به متغیرها فستنه #طور مجزا آزمون میکنی۴ که,شاخصهای کلی
پردازش برای مدلهای اندازهگیری در جدول ۱ آورده شده است.
با توجه به نتایج جدول ۱ میتوان نتیجه گرفت که الگوهای اندازهگیری از پردازش خوبی برخوردار
است و بهعبارتی شاخصهای کلی را تأیین و دادهها بهخوبی از الگوها حمایت میکند.
مدیریت ورزشی» دوره ۰۷ شماره ۵ آذر و دی ۱۳۹۴
. ۸2/01 71 ]۸6۳ ]2۳ 31۳1 01 1۳1 71 1۹3/5۳۸
۹ ۳۲۱۷۳ ۹۱۴ ۲ ۹۳۲ ۹۳۵ ۹۶۶ ۹۳۲ ۳۵ ۳
۲۳۷ ۹۳ ۷۲ ۰ ۰/۹۴۷ ۰۹۰۱ ۹۵۸ ۹۷ ۴ ۳۳
پردازش 2 اوه حلوه حلو لاو <ل:۹ </۹۰ <.۵ 1
پس از بررسی و تأیید الگوهای اندازهگیری در مرحله دوم برای تجزیهوتحلیل دادهها از تحلیل مسیر
استفاده شد. شاخصهای کلی پردازش تحلیل مسیّر در جدول ۲ ارائه شده است.
نام شاخص 21( 7 ]۸0۳ ]20۳ 2۳ 60۳1 1۳1 آ22۳ 33/5۳۸
مدل نهایی ۳ ۰۹۳۳ م۰۹۲۸ ۵۵۳ ۰/۹۵۷ ۰۹۵۷ ۹۴۲ ۸۷۳۴ ۶۴
پر + <۹ </:۹ <۹ خاو اه حاه له 1
با توجه به نتایج مذکور میتوان نتیجه گرفت که شاخصهای کلی, نشان از پردازش خوب الگو
توسط دادهها دارد و بهعبارتی دادههای جمعآوریشدهبهخوبی الگو را مورد حمایت قرار میدهند. الگوی
پس از بررسی و تأیید الگو برای آزموّن معناذازی روابط علی بین"متغیرها از دو شاخص جزئی مقدار
بحرانی " و 8 استفاده شد. مقدار بحرانی» مقداری است که از حاصل تقسیم "تخمین وزن رگرسیونی""
بر "خطای استاندارد" بهدست میآید. براساس سطح معناداری ۰/۰۵ مقدار بحرانی باید بیشتر از ۱/۹۶
تحلیل تأثیر عدالت سازمانی بر میزان سرمايه اجتماعی کارکنان ادارات ورزش و جوانان ۶۸
باشد. کمتر از این مقدار پارامتر مربوط در الگو مهم شمرده نمیشود. همچنین مقادیر کوچکتر از
۵ برای مقدار 2 حاکی از تفاوت معناداری مقدار محاسبهشده برای وزنهای رگرسیونی با مقدار صفر
در سیطح اطمینان ۶۸۹۵ است: روابط بین متغیرها یههمراه«ضرایب: رگرسیونی: و مقاذیر اشاخصهای
با توجه به نتایج جدول ۳ تمامی روابط تعریفشده با اطمینان ۰/۹۵ تأیید شدند.
۶۸۲ مدیریت ورزشی» دوره ۰۷ شماره ۵ آذر و دی ۱۳۹۴
تجزیهوتحلیل یافتهها نشان داد که بین میزان عدالت سازمانی (توزیعی» رویهای و مراودهای) ادراکشده
و مرتبه سرمايه اجتماعی کارکنان در ادارات ورزش استان اصفهان روابط معناداری وجود دارد. چراکه
سای ظریبهای رسای تاه ی سطمقملای 8 مسناذار سکم بنابرایم با مدید وتا
حاصل روابط بین متغیرهای پژوهش با اطمینان ۹۵ درصد تأیید میشود» در نتیجه بین تأثیر عدالت بر
سرمایژ:اجتمامی , ارقتاطی سگم وجوددازد: یی باافزاش اراک سانش سازماتی وسرساه ااچتاعی
کارکنان نیز افزایش مییابد و بیشترین ضریب رگرسیونی مربوط به عدالت مراودهای است که میتوان با
تقویت ادراک مثبت کارکنان از رفتار غادلانه مدیر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان را بیشتر تحت تأثیر
قرار داد. با افزایش درک عدالت رویهای, کارکنان با دید مثبت به بالادستان و سازمان مینگرند»؛ حتی
اگر از پرداختها ترفیعات و دیگر پیامدهای شخصی اظهار نارضایتی کنند. عدالت رویهای, اعتماد
کارکنان را در مور سازمان و مدیرشان تحت,تأثیر قرار میدهد,و آنها را برای ماندن در سازمان متمایل
میکند (۱۷). در پژوهشهای متعدد در: این زمینهها اثبات شده.که سازمانهای برخوردار از سطوح
بالای سرمايه اجتماعی, عملکرد سازمانی"بهتری خواهند داشت (۱) "در نتیجه از رقبای خود موفقترند
آزاینرو موضوع سرمايه اجتماعی محور اصلی مباحث مدیریتی سازمانهاست و مدیرانی موفق قلمداد
میشوند که بتوانند در ارتباط با جامعه به تولید و توسعه سرمايه اجتماعی بیشتری نائل شوند. ازاینرو
عوامل افزایشدهنده سرمايه اجتماعی اهمیت بسیاری دارد. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که گام
برداشتن در راستای افزایش رعایت عدالت در سازمانهای ورزشی .یکی از مهمترین روشهایی است که
سازمان را یاری میدهد تا علاوهبر بهرهمندی از مزایای عدالت سازمانی» بتواند محیطی آکنده از سرمايه
اجتماعی را فراهم آورند و به دستاوردهای مهمی در این خصوص دست یابند کارکنان بهشدت انتظار
دارند که عدالت پایدار از ابعاد مختلف (عملکردها ارتباطات. بازخوردهای کاری و غیره ) اجرا شود» زیرا
عدم اجرا تأثیر مستقیمی بر کیفیت کار افراذ«خواهن"گذات. "حتی؛به ترک خدمت. غیبت و بروز دیگر
واکنشهای اجتماعی منفی منجر خواهد شد (۱۵). نتایج مطالعات بیانگر آن است که قضاوتهای افراد
از میزان رعایت عدالت در سازمان» بر نگرشهایی مانند تعهد سازمانی و میزان مشروعیت صاحبان
اختیار در سازمان» موئرند. همچنین هنگامیکه افراد احساس میکنند پيامدها و رویههای سازمانی,
غیرمتصفانهاند احتمالا عملکرد بدتری خواهند داشت و در انجام دادن رفتارهای تبعی در سازمان
شکست میخورند و احتمال کمتری وجود دارد که از تصمیمات افراد صاحب اختیار اطاعت کنند و
تحلیل تأثیر عدالت سازمانی بر میزان سرمايه اجتماعی کارکنان ادارات ورزش و جوانان ۶۸۳
بالطبع رفتارهای اعتراضآمیز بیشتری از خود نشان میدهند. در واقع ادراک عدم رعایت عدالت در
محیط کار یکی از عوامل اساسی موّئثر بر بروز رفتارهای پرخاشگرانه است (۲۱). این گونه رفتارها احتمالا
روند ایجاد و توسعه سرمايه اجتماعی در سازمانها را مخدوش میسازد» ازاینرو کليه سازمانها بهطور
ام وآقارانت ورزشی وجوانای آستان آستهان یمور نخان باینرتهایت تلاشن وق را بدمتظور تقویت رون
عدالت در توزیع پيامدها رویهها و مراودات اجتماعی بهکار گيرند.
براساس نتایج مذکوزه پیشنهاد میشود که ادارات ورزش و جوانان استان اصفهان بمنظور افزایش
مرتبه سرمايه اجتماعی و حرکت به سمت تکامل و رشد کارکنان خود اقدامات زیر را در برنامههای خود
لحاظ کسده باید فرهیگی راایجاد کرد که تمه سرمایه اچقمامی توسطکازکنان قسمیل و شاخمنهای
سرمايه اجتماعی در سیستمهای ارزیابی عملکرد و پاداش منظور شود. همچنین فرایندهای ارزیابی باید
به روشهایی نام گیرد. که ارزش,سرايه اختماعی .را شقویت کند. شمی, اینگه بایه خظامشییهایی سابع
آنساتی و جبران خدمت آثربخش در جههترسمه یسیع از روابط. مبتنیبر اقتماد. قمل کند.
سازمانها پاید در رفتار سرپرستان با زبردستان و همچنین افراد با یکدیگر تغییر ایجاد کنند و با
گذاری اخساسی و شناختی. درلافرادک#س اه ۷ رستانواومساژمان. در جهت آفزایش اقدالت
سازمانی و به تبع آچ افزایش سرمايه اجتماعی گام بردارند (۱۳۰۱۳)+ مدیران؛این ادارات در سطح استان
باید فرصتهای مداوم و مشخصی را برایآموزش درونسازمانی و بزونسازمانی تدوین و برنامه سالیانه
برای کليه سطوح مشاغل تهیه و به" کارکنان؛ابلاغ کنند. همچنین#مدیران آذازات ورزش استان اصفهان از
طریق مدیریت و بهسازی روابطی که بین زیردستانشان وجود دارد. مشارکتجویی. ساختارهای منعطف
و مردمسالار اطلاعرسانی شفاف. رفتار عادلانه و توانمندسازی کارکنان میتوانند بر سرمايه اجتماعی
کارکنان تأتیرگدار باشند که اگر بهدقت به عوامل بیانشده توجه شود شکلی.از عدالت در هر یک از
آنها نمایان خواهد شد. در نهایت مدیران ورزشی باید آفراد را در قالب نهادهای اجتماعی و دارای هویت
مشترک پرورش دهند تا زمینه همکاریهای گروهی در آنها تقویت شود. همچنین تشکیل گروهها و
انجمنهای حرفهای و تخصصی در ادارات" ورزش و جوانان» با مشارکت داوطلبانه کارشناسان و
متخصصان در حوزه ورزش میتواند موجب افزایش سرمايه اجتماعی شود (۱۰۲).
۶۸۴ مدیریت ورزشی» دوره ۰۷ شماره ۵ آذر و دی ۱۳۹۴
۱. احمدی, سید علیاکبر؛ فیضآبادی حوریه (۱۳۹۰). بررسی ارتقا سرمايه اجتماعی بر بهبود عملکرد
۲ اصفهانی» علی نصر شعبانی» جواذ خزائی پول» جواد. بررسی تأثیر غدالت سازمانی آذراکشده بر
میزان سرمایه اجتماعی کارکنان شبکهه بهداشت و درمان شهرستان نوشهر. مجله جامعهشناسی
کاربردی» تابستان ۰۱۳۹۲ سال ۰۲۴ ش پیاپی ۵۰ ش دوم. صص ۰۱۶۵-۱۸۴
۳ الوانی» سید مهدی, تقوی میر علی سید. سرمايه اجتماعی, مفاهیم و نظریهها. فصلنامه مطالعات
۴ الوانی» سید مهدی؛ شیروانی علیرضا (۱۳۸۳). سرمايه اجتماعی, اصل محوری توسعه. ماهنامه تدبیر.
۵ الوانی» سید مهدی و شیروانی علیرضا (۱۳۸۵). سرمايه اجتماعی, مفاهیم. نظریهها و کاربردها
۶ امیرخانی» طیبه؛ پورعزت» علیاصغر (۱۳۸۷). "تأمّلی .بر امکان توسعه سرمايه اجتماعی در پرتو
عدالت سازمانهای دولتی ". نشريه مدیریت دولتی. دوره ۱ ش ۰۱ صصض ۰۱۹-۳۲
مبنای حکومت حقمدار علوی". رنتتاله دکتری- دانشگاه تربیت ملارزس-صص ۰۴۸-۵۹
۸ حسینی, محمدسلطان, نادریان جهرمی» مشعود» صابری, غلی. "برآورد سهم نسبی رفتار شهروندی
سازمان از عدالت سازمان در ورزشکاران مرد نخبه کشور ". نشريه مدیریت ورزشی» دور ۵» ش ۰۴
٩ حقیقیان. منصور؛ ربانی؛ رسول؛ کاظمی, سهیلا(۱۳۸۷). "تأثیر سرمايه اجتماعی بر فعالیت شغلی
دبیران مقطع متوسطه شهرستان اصفهان". دانش و پژوهش در علوم تربیتی. ش هفدهم و هجدهم.
۰ عدیمی» فروزان ( ۱۳۸۷ ). "مطالعه ابعاد عدالت سازمانی در اداره کل تربیت بدنی آموزش و پرورش
"+پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت ورزشی,» دانشگاه تهران»صص ۳۵-۴۸
۱ عرفانیان» مهدیه(۱۳۸۶). "بررسی نقش سرمايه اجتماعی در موفقیت کارکنان دانشی برق منطقه
ای فارس " پایاننامه کارشناسی|رشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان» صص ۳۵-۶۳
تحلیل تأثیر عدالت سازمانی بر میزان سرمايه اجتماعی کارکنان ادارات ورزش و جوانان ۶۸۵
۳ عسگری, بهمن» پورسلطان درمدی» حسین, آقایی. نجف» فتاحی جمال. "ارتباط حمایت سازمان
ادراکشده با عملکرد شغلی کارکنان ادارات کل ورزش و جوانان استانهای غربی ایران"» نشريه
مدیریت و فیزیولوژی ورزشی شمال, دوره اول» ش دوم زمستان ۲٩ صص ۰۱۹-۲۸
۳ مرادی چالشتری محمدرضا حمیدی مهرزاد سجادی سید نصرالله» کاظمنزژاد انوشیروان» جعفری,
اکرم. مرادی چالشتری, جواد. "رابطه سبکهای رهبری تحولآفرین - تبادلی با عدالت سازمان و
ارائه مدل در سازمان تربیت بدنی جمهوری اسلامی ایران". مجله مدیریت ورزشی» پاییز ۰۱۳۸۸ ش
۴ هنری» حبیب (۱۳۹۰). "طراحی مدل معادلات سرمايه اجتماعی و مدیریت اجتماعی و مدیریت
دانش در سازمانهای ورزشی". پژوهشهای مدیریت ورزشی و علوم حرکتی. سال اول. ش ۸۸-۱.۹۲.
۳ مق 100 وع ۸ بط ۲۹۵ ععناعناز شوم 606 (2002) بآ صععسها2, 15.۸56
-803 301,00 ,89 [۷۵ ,8۳069565 جهزیع0 م13 هه «مزمطعط امدمناهمنصهع0,کصمنادع0
۶ دنه جش۸ نع صمص عم ععوماصصه فص دوعصسنج؟ عوهمعطا «(2004) اه امرگ ,16.۸6
[202205۵ع0۳ منز اوسلع 0۳6 0ص عناوم آهدمناهنصدع 0۳ ص066 منطعصوناهام عطا
.1-4 820 ,1 94,770 [۷۵ ,8۳0668565 صمزعن0ع3 3۵۳ وصه «مزهطاعطظ
6 .(2011) 1568 مقنطاکننلا وصه عصعطاع ۵-0 مطفا سطگعع۷۵ بمقطاع همه ا-طنط).17
عسالنه 202 2نصدع۵۳ وصه بععناعاز آهمونه نموه رصنط 10306 پمک صعصنک م 1000۷۵0
,(6) ۷۵1.5 ,6ط6 3130286 ککعصزعحاظ گو مساو صهنگش ووطعحاوه هس ههد ک هه 1
[هد2200نص2ع0۳ ۳6۳۵۷۵۵ ,ععناکآ. امدمناه2نصع0 او معط 1۳۵ ,(2010) .8 بل لصنده 18.066
,1۳۵۵ ۵۶ 1.6۷61 ۳010665 3/8 05 نگ ۲مکابصعمنگ 2060 هه هناگ
001349-5 ,12 310 ,63 [۵ ۷ ,حل2۳ع9ع ککعصزوبا8 ۵1 7002
او[ 131106066 ععناعت. لمدمنامنصهع0۳ 3065 .(2011)معکق1< صنفصملن۸ ,34 طعاندلط۸ صنصع1ظ.19
و ۳۷1۳۵۳۵2 ۷۷۵۳ هزطهیش۸ نهک از 2610۳2066 5611-260 فص صمنادعناهگ5
6 ۸ :0166۳ ععز201 7000۳0۷۵۲] هه عصنص2003(.8560) 14 10۶۵ 00 7۰ تطععطظ پمک مهد 20.۳
16 7006۳ .6۵ 718 ,کط ناه عنصدع۳ه صذ «مامطع5ظ .(2000) بط ,8۵09 مه ول ,21666006۳8
۵ که ععناعاز 0۳202200۳۵1 * .(2007) با .0 ,۳۵810۳6 6۶ یک بل وزج بش۸ .8 ,106 ویک بلو9ق0 22.30۳
۳ 0۵1[ 156 ۰"ععطعدم الم معط معط او تمصع ص۸ نصمنهگعندد دامز گو 0۳۵0۳
.321-33 .۳۳ ,1 ۷۵1۰ 00۵05 دز دعاملطاک۸ هه کوک ۵۶ برونن5 عط)
۶۸۶ مدیریت ورزشی» دوره ۰۷ شماره ۵ آذر و دی ۱۳۹۴
ععفاکناز 52اه نموه کم ععصمااصذ ۵ط ۲ .(2009) .5,34 هط مش رظ 10۳86۲ وگول و1۵9 23.105
[200۵ 1316۳ ,5۶1008 کادو ی هام۳6 بجاژه نص ه صذ هناگ مد وناهمنصهع 0 0عنم 0
- ۳۳:106 ,310.1 ,6 ۷۵1۰ ,3/0608 فص اصعص 3/2 50 ۵1 لم ص30
ع 0 حذ 601 انیم همع مصهص وصد ععناعاز مد مناهمنصدع ۰*0۵ .(2009) .7 136116۶ بط 241410006
.380:29-45 :(24) ,ع0ا ول رد2 لمع 3/0 , 05ع 6۳
۶و آهدساو 7 ماد آمدمنا عم <۳ه ععناعز مد نام منصدوه که دمص 15۵ * 2003 8 ماگ2
من ایط۲۵1۵00 6 صز آهازمی لهنممد و ۲۱۶ 156 .(2005) نم حصنر هط , نطسای 26.1
باهاژمه آهه 1316110 ۵۶ لمد0 3 توعد ۵۶ 310060۶ انامه جععجی فص آعازمی صفصحط
از 205تنصدع 0۵۳ هصق اص6صم 300610 ععومامه2004(.5) عصعط0ل ۲ شمللد 0 27.300
0۳62022000۵1 ۵۶ 30061 آمدونکدع ۳۷۵-0 ۸ .(2006) 36۰ مقطاهت فصه ۸ ,معع28.8
0280-23 .103۳6031 ,۸6۵۵۲۵ عل 6ملنوهنصتآ بمقاعهی صه مطلدط1۳ 6 دماصعصه 10
|
افراد دارای سرمایه اجتماعی برای کلیه سازمان ها بسیار بااهمیت اند و نوعی دارایی کمیاب محسوب می شوند. اهمیت عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی در دنیا روزبه روز بیشتر می شود. یکی از این عوامل بسیار مهم می تواند عدالت سازمانی باشد. ازاین رو هدف این پژوهش بررسی تأثیر ارتباط عدالت سازمانی ادراک شده بر میزان سرمایه اجتماعی کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان اصفهان بود. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعة آماری پژوهش، کلیه کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان اصفهان بود که با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه مورگان، 159 نفر به عنوان نمونه آماری به طور تصادفی - طبقه بندی شده انتخاب و بررسی شدند. دو پرسشنامه عدالت سازمانی و سرمایه اجتماعی آزمون شد و اعتبار محتوای این پرسشنامه ها را هشت نفر از استادان و متخصصان حوزه مدیریت ورزشی، رفتار سازمانی و جامعه شناسی تأیید کردند. پایایی هر دو پرسشنامة محقق ساخته، عدالت سازمانی و سرمایه اجتماعی از طریق مطالعه آزمایشی پرسشنامه ها که توسط 30 نفر از کارکنان ادارات ورزش و جوانان استان اصفهان تکمیل شده بود، با استفاده از آزمون، ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب 91/0 و 84/0 به دست آمد.
|
46,885 |
396149
|
واژگان کلیدی: زیباییشناسی انتقادی» تمثیل»*تجربه رنج» مسیانیشم» مکاشفه» والتر بنيامین.
دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه یزد (نویسنده مسئول) آدرس الکترونیک:
بسط فلسفه انتقادی هنر در نیمه دوم قرن بیستم و در قالب شخصیتهایی همچون آدورنوا و
دریدا بدون بازگشتی منظم و دقیق به آثار یکی از پراکنده نویسترین اندیشمندان قرن بیستم
اروپا یعنی والتر بنيامین "ممکن نمینمود. بنيامین؛ به عنوان یکی از آبا مکتب فرانکفورت و نیز
به عنوان چهرهای تأثیرگذار در اندیشه قرن بیستم آلمان» گنجینهای از نظرورزیهای انتقادی و
فلسفی را پیرامون معرفت هنری و زیباییشناسی برای اندیشمندان پس از جنگ دوم به جای
گذاشت» حال آنکه خود قربانی اصلی زشتترین فاجعه این قرن یعنی فاشیسم شد.
زیباییشناسی انتقادی آنگونه که بیشتر با آدورنو شناخته میشود» ريشه در آثار بنيامین- و
بخصوص آثار دوره جوانی وی- دارد. بنيامین که در نتيجه دوستی نزدیکش با گرشوم شولم؟»
شدیدا قیفته سارف پمود ی کابالایی شده یدمن حقظ این .علقسدی اش انا پایاق همبر:
تأتیرهای بسیاری از آی پذیرقت. از جلله این آموزژگها اعتقاداتا بود که در زمینه زبانشتناسی در
متون کهن یهودیت وجود داشت؛ اعتقادی مبنی بر بیانگر بودن زبان در مقابل اعتقاد به زبان به
مثابه ابزار ارتباط. منش بیانگری بان دایره امکانات معنایی را برای یک متن و خاصه متن ادبی
الا میبرد» بدون آنکه در دام بیشماز انگاری معنایی بیفتد (عدم "تکبودگی معنا):
«آنچه بنيامین از تلمود,واکابالا موخت» اهمیت تأویل بود؛و اینکهاظیج گرارهای.نیست که فقط یک
معنا بدهد. وی از بیان ادبی مدزن نیز,این نکتم,را فراگرفشت که چگونه این گستره معنایی در
این همان نظریهای است که از طریق أثار بنيامین به خلف او آدورنو به ارث رسیده و پايه
«تئوری میمسیس *» در نزد آدورنو و در نتیجه زیپاییشناسی"منفی را تشکیل داده است. زیبایی-
شناسی انتقادی که گاه با نظريه هنر برای هنر نیز قرابت مییابد- «بنيامین خود حتی از ایده هنر
برای هنر به عنوان نوعی بیان رمزآلود و عرفانیي شخصی دفاع میکند»" - طیفی از نظریه
پردازی پیرامون امر هنری را شامل میشود که از یکسو دید ابزاری:به هنر را مورد نکوهش قرار
داده و از سوی دیگر افتادن در دام استاتیک کلاسیک و زیبا
بر مقوله زیبایی- آنکونه: که در ترا کانحی 2 گگیره, تج ( نمیپذیرد. هنر از این دیدگاه در
نتيجه دیالکتیک فرم و محتوا ذاتا متّهد. و پنجرهای به سوی رهایی است. آدورنو در دیالکنیک
3 ۵۰۷۱۵۵9۰ زیباییشناسی انتقادی, تمثیل و گسست تاریخی .... ۳۳
روشنگری» استاتیک انتقادی را به گونهای کنایی چنین تئوریزه میکند:
«تمدن مدرن آکنده از هراس دور شدن از امور واقع و فاکتها است» فاکتهایی که
توسط باورهای قراردادی و مسلط علم تجارت و سیاست ... به کلیشه بدل شدهاند ...
همین باورهای قراردادیاند که هنر ادبیات و فلسفه روزگار ما بنا است با آن سازگار
بنابراین وظيفه هنر نه درجا زدن در فاکتهای قرارداری که به نوعی فراروی از آنها به سوی
رهایش از رنج تجربی انسان مدرن است؛ آنهم از طریق گسست تاریخی از این نوع تجربه:
«وحدت سبک... مبین ساختارهای متفاوت قهر اجتماعی [در دوره تاریخی خود] است.
نه بیانگر تجربه تیره و گمنام زیردستان که امر کلی در آن محبوس شده است.
هنرمندان بزرگ هیچگاه آنانی نبودهاند که آثارشان سبکی سراپا کامل و ترک نخورده را
تجسم میبخشید. بل کسانی بودند که سبک را به منزله راهی برای سخت و مقاوم
ساختن خود در برابر بیان آشوب زده تجربه رنج به کار میگرفتند.»"
بنيامین حتی در دور بلوغ فکری خود و گرایش تئوریک به مارکسیسم» همچنان دلبستگی خود
به معارف یهودیت را حفظ کرداو:آثاری ارائه داد که بین دو قطبماتربالیسم تاریخی و عرفان
کابالایی در نوسان بود. از اینرو دیندگاههای فلسفی و زیباییشناسانه وی گاه بسیار به
اندیشمندان متأخرتر خود نزدیک میگردد و از این جهت سویهای؛آوانگازد.به خود میگیرد و گاه
تا حد بینشی ارتدوکس- آنچنان که درانزد پرشت" یاف میشود- قابل ردیابی است. بنيامین
از مارکسآن را پیوسته مد نظر دارند» جنگی است بر سر
چیزهای پست و مادی که بدون آنها هیچ چیزاوالا و معنوی ممکن نیست.»"
این اندیشمند بهودی تبار که در زندگی فردی و نیز جمعی عصر خود ناسازههای بسیار مییافشت
که هر یک چون طوفانی براتن دشتی قحطیزده شلاق میکوبید» سیمای مخروبه خود را در نزد
بودلر* و کافکا " به خویی تشحیصناد. بوذلر وکافکا یبای مق ی زد که بنيامین ی
میتوانست قامت ناساز زندگانی خویش و انسان عصر خود را با تمامی مصائب» رنجها و آلام-
هایش» در آن به تماشا بنشیند. اما در همان کشف بود که بنيامین اینچنین فریاد برآورد:
«همچون کسی که در کشتی شکستهای از تیرکی در حال سقوط آویزان باشد. شاید, اما
۱ آدورنو و هورکهایمر ۱۳۸۴: ۲۲ 7 آدورنو و هورکهایمر ۷۲۵۰۱۳۸۴
اما بنيامین چه چیز را در بودلر» کافکا و پروست" یافت که اینچنین فریاد یافتن اسب ترا" سر
میدهد؟ بودلر که خود سرآغاز مدرنیته را در گلهای شر ناقوس زده و از اندوههای آن در ملال
پاریس شروه سر میدهد» کافکا که عصر مدرن را با سرزمین محکومین تمثیل میکند که انسان
به دست خود به زیر تیغهای ماشین شکنجهگری جان میسپارد و پروست که در جست و جوی
زمان مد خویش, در دالانهای تنگ کزراههای سیاه فرو میلغزد, چگونه از تیرکی در حال
سقوط تقانهای بت رهایی سیتمایانتد؟ بنیامیی هز ایا اه که به کفقی تاب دس می بان د:
رگههای یک مسیانیسم تمثیلی. او گویی که ردپای ستاره روشنی را در شبی تاریک روّیت کند,
در واپسین روزهای پیش از مرگش» در اولین نهاده از تزهایی در باب فلسفه تاریخ مینویسد:
«عروسکی که نامش ماتریالسم دیالکتیک است باید همواره برنده شود. او میتواند به
سهولت همه حریفان را از میدان به در کند به شرط آنکه از خدمات الهیات پهره
در نوشتار حاضر برآنیم تا با سیری در آثار.والتر بنيامین و بخصوص آثاری که میتوان از آنها به
عنوان پیش درآمدی بر زیباییشناسی انتقادی بحند از وی نام برد و نیز مقالاتی که وجه
مسیانیستی انديشه او را بازتاب میدهد» ارتباط دیدگاه زبانشناسانهه وی با مفاهیمی چون تمفیل,"
تمثیل," مکاشفه, " مسیانیسم" و ؛تجزبه * دز اثرهنری را مطالقه نماییم7 همچنین با بررسی درک
درک نظری وی از مفهوم تجربه در قالب دیدگاه:تلخ اندیشانه وی به تاریخ امکان گسست
تاریخی از تجربه رنج و از دریچه مقوله هنری را در نظرورزیهای این فیلسوف آلمانی مورد
بنيامین کارش در نویسندگی را با مقالاتی پیرامون زبانشناسی؛ آغاز کرد و این مصادف با همان
دورهای بود که شدیدا تحت تأثیر زبانشناسی کهن توراتی قرار گرفته بود. این اندیشههای کهن
با اساس زبانشناسی نوین اختلاف عمدهای داشت و به هیچ روی زبان را به صرف وسیلهای
پرانی: ارقباط انساتی فرواتمی کاستا: ارتباظ ,خمازه,سبتنی بر دلالت است به عبازتی فرنگاه به
زبان چونان ابزار ارتباط مدلول به انقیاد دال درخواهد آمد و رابطهای یکه با آن پیدا خواهد کرد و
لذا امکان تجربه وسیع زبانی از بین میرود. در اینجا تجربه مخاطب الزاما همانی خواهد بود که
نویسنده در بستر زمینهای خاص» از دريچه آن به خلق اثر پرداخته است» یا به عبارت کلیتر زبان
با تجربه اینهمان میشود. آنچه بنيامین از متون کهن دینی فراگرفت» منش بیانگری! زبان
است. با چنین رویکردی» دیگر زبان نه تنها از عالم مناسکات خارج گشته که خود به عنوان امری
«بنيامین تحت تأثیر عقاید کابالایی- توراتی معتقد است که معنا در زبان تحقق مییابد
و نه بوسیله آن. وی در مقاله خود با عنوان درباره زبان به گونهای کلی و زبان انسانی
به گونهای ویژه مینویسد: بیان در گوهر کامل و آشنای خود تنها بصورت زبان قابل
فهم است. از سوی دیگر برای درک یک مبنای زبانشناسانه همواره باید پرسید که این
زبان بیان فوری کدام گوهر فکری است. بهاین/اعتبار مثلا زبان آلمانی به هیچ روی
بیان تمام آن چیزهایی نیست که ما باید بوسيله آن بیان کنیم» بلکه بیان فوری آن
چیزهایی است که در آلآ 72 مبا افررا کر 4۹"
در اینجا است که زبان به جای فروکاسته شدن به تجربه» آن را برامیگیرد؛ به عبارتی زبان به
مثابه ظرفی است که تجربه؛انسانی بهاغنوان نوعی خاص از تجزبه در هستی» در آن قابل شکل-
گیری و لذا قابل بیان میگردد. بدین ترتیب تجربه از یگانگی با.زبان به در میآید و ضمن یافتن
پیوندی دیالکتیکی با آن؛ به عنوان.بخشی از ازبان.به فغلیت درآمده» در آن هستی خود را از سر
(آفرینش چیزها به واسطه نام بردن از آنها) معتقد است که انسان تنها با نام بردن از
چیزها به یاری واژهها و نامها با آنها پیوند برقرار میکند و ماهیت زبانی خود را
نام بردن» پیش از این کنشی ازلی بود که با آفرینش خدایی همراه بود» لیک با پای گذاردن
انسان به عرصه حیات به کنشی تاریخی بدل میگزدد: نام بردن در ساحت پیشا انسانی خود
آفرینش محض بود فارغ از هزاقید و بندی» اما با موجودیت یافتن انسان تنها عاملی برای
۲ بنيامین ۱۳۶۶؛ مقدمه مترجم: ۳۲ ۳ بنيامین ۱۳۶۶؛ مقدمه مترجم: ۳۳
زبان بیانگر به چای دلالت: اشناره :میکنده نذا نام اشنیا ها اشارهای استا یه آنها و هیچگاه با
آنان کاملا یکی نمیشود. ذقیقا به همین خاطر است که امکان آفرینش انساتی به واسطه گریزی
نامتعارف از این قراردادها در اثر هنری فراهم میگردد؛ رود که پیشتر بستری برای عبور آآب بوده
اینک به چیزی دورتر اشاره میکند: به فوران اشکهای چشمی گریان. در اثر هنری» کنش
نامیدن با فاصله گرفتن از عرصه مور واقع؛ اندکی به سوی ساحت پیشا انسانی این فعل گام بر
میدارق: ام هیگاه تمیتوانبه آن.قسبت بان و صرفا یذان آشارهای می کنده امین قرو مقادای
«اقر هنری خامل حقیقت نیست: بلکه صرفا «بیانگره آن است: کار هنری به دنبال
نظام سازی و نتیجهای مشخص نیست» بلکه به دگرگونی میاندیشد؛ به عبارتی باید
چیزی را ویران سازد تا بلکه به حقیقت «شارهای» نماید.»۲
رویکرد بیانگرانه به زبان» از آنجایی که میدان دید معنایی را وسعت میبخشد راه را به سوی
تأویل میگشاید. با ورود از دروازه تأویل به جهان متن» اقتدارگرایی نویساش از در دیگر خارج
میشود؛ چرا که دیگر جایی برای ديکنه نیتمند باقی نمیماند. به تعبیر بنيامین:
«حقیقت وارد مناسبات با چیزی نمیشود.و به یقین.وارد مناسبات با نیت نیز نمیشود.
شناختی که استوار به نیت مفهوم گونه باشد حقیقت ندازد.. حقیقت.در حکم مرگ نیت
بدین ترتیب یگانگی معنا به مثابه خقیقت به کناری منیرود. در مقالهای دیگر با عنوان
«زبان [در آثار سوررتالیستی] تنها آنجا بر خود آشکار میشود که صدا و تصویر (دال و
مدلول) با دقتی خودکار و درجهای از سهولت چنان در هم نفوذ میکنند که جایی برای
موردی بی ارزش همچون «معنا» باقی نماند؛ یعنی سلطه با تصویر و زبان باشد.»"
این همان ارتباط دیالکتیکی میان صدا و تصویر است که بدون فروکاسته شدن یکی به دیگری
به سود معنا نه تنها موجودیت یگانهشان حفظ میگردد. که پیوندشان به جای خلق معنا به خلق
معناها منتهی میشود. در واقع باید خاطر نشان کرد که بنيامین,حقیقت و معنا را یکسر طرد
نمیکند» بلکه آن را در هالهای از زمز و راز میپیند؛ نگرشی که از سویی در صبغه دیالکتیکی
تفکر او ريشه دارد و از سویی منشأیی در آیین پر رمز و راز بهودیت:
«زیباییشناسی نقاش و شاعر حالت حیرت از هنر که همچون واکنش یک حیرت زده
۳ بنيامین ۱۳۶۶ مقذمه مترجم: ۴۴ ۴ بنيامین ۱۳۶۶: ۱۷۵
7 ۷۵۰۷۱۵۵9۵ زیباییشناسی انتقادی, تمثیل و گسست تاریخی .... ۳۷
جلوه میکند» در پارهای از پیشداوریهای بیخون رمانتیک به بند افتاده است. هرگونه
فناسایی جذی ازرمز وررازسورزتایسم چشماننازها و پذینههای قرف خیالی باه
گونهای به هم پیچیدگی دیالکتیکی نیازمند است که گردش رمانتیک ذهن به هیچ وجه
نتواند در آن نفوذ کند. زیرا تأکید تاریخی و آمیخته با تعصب در مورد سویه رمزآلود خود
راز و رمز ما را به هیچ جا نمیرساند. ما تنها زمانی که راز و رمز را در جهان همه روزه
از راه بینش دیالکتیکی باز شناسیم و زندگی همه روزه را چونان موردی پوشیده و
رمزآمیز درک کنیم و مورد پوشیده را پدیدهای همه روزه و تکراری بشناسیم» به راستی
در نظرگاه بنيامین حقیقت چونان قله نوک تیزی است نهفته در هالهای مه» عینی است ولی به
سادگی قابل فتح نیست. مرد کوهستان برای مشاهده قله برفی زیبا باید امکانات کوهنوردی
خویش را در حد زیادی بالا برد وگرنه باید به خرامیدن در دامنه بسنده کند. در واقع بنيامین با
چنین رویکردی به مخاطب ارج نهاده و وی را نه به تجربه هنرمند که به تجربهای جدید حول
مرکزیت تجربه اصلی و با پیوندی دیالکتیکی با آن سوق میدهد. منش بيانگرانه زبان راه را بر
عنصر تخیل در رابطه «هنرمند/اثزهنری/ مخاطب» باز میگذاردواغلاوه بر فراهم آوردن
بسیاری امکانات زیباییشناسانه همچون نماد تمثیل, استعاره 9و براین هنرمند. امکان
تجربههای متفاوت درون زبانی را برای مخاطب باقی گذارده و به نوعی بهحس تخیل وی یاری
مفهوم تمثیل در نزد بنيامین جایگاهی کلیدی دارد؛و به ویژه در نقد ادبی خود بسیار از آن پهره
جسته است» مفهومی که بیش از همه محصول غور عمیق وی در نمایشهای سوگیار آلمانی در
عصر باروک" و همچنین در آثار ادبی کافکا و بودلر است. در سرچشمه درام ترازیک آلمانی,
«تمثیل را به مثابه ویران.کردن شکلهای فريبنده نماد تعریف میکند. این بدین معنا
است که باید نماد را از زمینه و بسترزش جدا ساخته و شکل تازهای بدان بخشید.»؟"
تمثیل را نباید با نماد یکی پنداشت, بلکه چنان که بنيامین میگوید» تمثیل حاصل ویرانگری نماد
و باز احیای آن در شکلی کلیتر است؛ به عبارت دیگر تمثیل نه به یک موقعیت نمادین تاریخی
۸ شناخت لام ۱۵5۵زا2 ۸۲۲ ک صزوز800 00 38
که به کلیت تاریخ اشاره میکند. بنيامین در همان اثر مینویسد:
«موضوع اصلی نقادی فلسفی نمایاندن این نکته است که کارکرد شکلهای هنری جز این
نیست که محتوای تاریخی را به حقیقت فلسفی تبدیل کند.»!
این اختلافی یکسر زیباییشناسانه نیست» تمثیل نه یک وضعیت تاریخی بلکه خود تاریخ را
«بنيامین به روشنی دیده که تضاد میان تمثیل و نماد نمیتواند در تحلیل نهایی
محصولی از قاعدهبندیهای زیباییشناسانه باشد» بلکه از سرچشمهای ژرفتر برخاسته
است: از واکنش ضروری مردم در برابر واقعیتی که در آن زندگی میکنند. واقعیتی که
این واقعیت همانا هستی انسانی به مثابه موجودی تاریخی است. بنابراین هنگامی که کافکا در
گروه محکومین وضعیت بشری را نشان میدهد که به دست خویش و بواسطه محصولات
خلاقانه خود تن به یوغ شکنجه میسپارد» نه فقط به وضع اسفناک انسان مدرن که به تجربه
مفهوم تمثیل در عقاید زبانشناسانه کابالایی بنيامین و تصور بیانگرانه وی از زبان ريشه دارد.
«بنيامین برای کشف معناهای: درونی» بیان ناشده و نهانی» بهزبانی میاندیشد که
ارتباط انسانی و بیناذهنی راآگاسولاند رامش کویداوک 9 سودای خواندن آنچه
هرگز نوشته نشده» کوشیده تامنش بیانگری زبان را برتر از متنشارتباطی آن قرار
همانگونه که پیشتر نیز نشان داده شد» اینگونه تلقی از امکانات زبانی» فرصتی برای عرض
اندام تأویلگرایی و هرمنوتیک فراهم میکند. این همه ريشه در اشارهگری این زبان دارد. از این
دیدگاه میتوان گفت تمثیل فیذاته عنصری بیانگر است؛ چرا که به,وضعیتی در آنسوی زمينه
تجربی خود اشاره دارد او از همین جا است که در گستره مفهومی زیباییشناسیانتقادی قرار می-
گیرد. اثر هنری آلگوریک به یک حقیقت تاریخی اشاره دار که هم بیان و هم دریافت آن به
«تمثیل- این راهنمای مکاشفه زمینی- از دل زندگی هر روزه» چیزی دیگر و چه بسا
مقدس را پیش میکشد. اینجا تمثیل احساس حضور چیزی مرموز و ناشناخته در زندگی
وی همچنین در مقاله سوررئالیسم» جذبههای روحانی و خلسههای سوررئالیستی را ناشی از
«پیروزی راستین و آفریننده [سوررتالیسم] بر اشراقهای آسمانی را به هیچ رو نباید در
میان داروهای تخدیری جست و جو کرد بلکه آن را باید در اشراق دنیوی و الهام
بدینترتیب همه تمثیل پردازان» کاشفان فروتن تاریخی دنیویاند. بنيامین این امکان مکاشفه را
از طریق نقد و تفسیر رد میکند؛ چرا که این دو نمیتوانند به درک صحیحی از تجربه هنری در
«میتوان نشان داد تفسیر هر متن ادبی درست به دلیل زندگی مستقل اثر از آفریننده-
اش» نیازمند عنصری تازه و باطنی یعنی «تمثئیل» است: نقد حقیقت درونی هر اثر
هنری را از دست فرو میگذارد و تفسیر موضوع آن را.-
فراروی از متن و افتادن در دام چارچوب پندارهای متن» به تنهایی نابسندهاند. تمئیل
یگانه راه ترکیب آنها اس وابااقاویلگلای ,نیز خوانلاملت متا 9زا رچوب متن باقی
میماند... تأویلگرایی بنيامین؛به یار تمئیل» حقیقت زا که آهمواره در سطح آشکار
میشود با موضوع اثر هنری که همواره:در تکامل زمان خودرا پنهان میکند به یکدیگر
بنابراین تمثیل نمایش چیزی آشکار در قالبی رازآلود و پنهانی است و هم از این جهت است که با
مکاشفه ارتباط مییابد اما این نه مکاشقهای متافیزیکی که یکسر مکاشفهای زمینی و تاریخمند
است. نمونه عالی این نوع مکاشفه به یاری تمثیل را» در کتابی از خود بنيامین با عنوان خیابان
یک ظرفاه میتوان سراغ گرفت: فراین کاب کد تسیل بر قطساتی از خم کس ند ات
بنيامین با زبانی تمثیلی به اشراق و کشف موضوعاتی در پهنه هستی اجتماعی میپردازد که برای
خواننده کاملا غریب مینمایند. نوع خاصی از تجربه درون ازبنانی "زا تحقق میبخشد؛ تجربه
شهودی. به عبارتی این نوع خاص از تجربه بدان میماند که اثر هنری در کنه هستی تاریخی
نوع انسان به گام زدنی آرام و بادقت برخاسته باشد؛و از آنجاشاخهای از گل حقیقت را به سمت
انسان پرتاب نماید. به تعبیر بلمین در خقاان یک طرظا:
«قدرت نهفته در یک جاده روستایی وقتی در آن قدم میزنیم متفاوت است با وقتی از
۰ شناخت 0۷۷ ۵ ۳۳:۱۵ ۸۳۲ 5 862۳10 0۳ 40
بنيامین در یکی از معروفترین نوشتههای خود یعنی اثر هسری در عصر تکثیر مکانیکی آن»
ضمن بحث از تغییرات صورت گرفته در زمینه اجتماعی- تکنولوژیک تولید هنری» بخشی از
مقاله را به بحث پیرامون منش آیینی در هنر اختصاص میدهد. بنيامین مینویسد:
«اثر هنری به علت پیچیده شدن در تار و پود سنت» یگانه است... تلفیق و ادغام هنر در
ستت» در آغاز در آیین ستایش خنایان پا گرفت. میدانيم که نخستین آثار هنری برای
استفاده در مراسم آیینی- نخست مراسم جادوگران و سپس مراسم مذهبی- ساخته
شدند... نکته مهم اينجا است که هستی اثر هنری و تجلی آن هرگز کاملا از کارکرد
آیینی آن جدا نیست. به عبارتی ارزش یگانه اثر هنری اصیل, ريشه در آیین دارد... هنوز
هم حتی در کفرآمیزترین اشکال» پرستش زیبایی به صورت آیینی [هر چند] دنیوی و
امن ذر آین توتتار من است کد شیر مکانیگاراقد شین یک عقصر آساسی را ان
«.شاید بتوان عنصر از بین رونده را تجلی,خواند:و گفت که در عصر تکثیر مکانیکی,؛
تجلی اثر هنری است که از بیق میرود... تجلی پديده یگانهای است که از ما فاصله
با تکثیر شدن اثر هنری» هم هستی,یگانه آن به عنوان,موجودی یکه و هم فاصله آن با مخاطب
«حتی کاملترین نسخه بدل هنری هم فاقد؛ یک,عنصر است و آن حضور [اثر هنری] در
زمان و مکان و هستی يگانه اثر هنری در مکان اصلیاش است... حضور اثر هنری شرط
حتی در وضعیتی که تجلی اثر هنری نیز از بین رفته است باز هم هنر کارکرد آیینی خود را حفظ
میکند. ارزش آیینی هنر اصیل از طریق ذات تمغیلی آن و از دریچه مکاشفهای در بستر تاریخ
همواره تداوم مییابد. این مکاشفه اگرچه امری زمینی است» اما به چیزی مقدس و معنوی اشاره
میکند؛ چرا که دست کم با انتزاع و فرازوی از محشوسات عینی همراه است. به عنوان نمونه
بنيامین در مورد کافکا که در همین شرایط تکثیر فنی» آثار خود را خلق میکرد» مینویسد:
«او در تلاش شکوهمند خویش برای گذر شعر به آیین و تثبیت آیین در قصههای کوتاه
۴ بنيامین ب ۱۳۷۷: ۲۱۳ ۵ بنيامین ب» ۱۳۷۷: ۲۱۲
41 ۷۵۶۱۵9۵ زیباییشناسی انتقادی» تمثیل و گسست تاریخی .... ۶۱
اخلاقی و بخشیدن آن ثبات فروتنی بیهمتا به قصههای خویش- که به چشم او
همچون یگانه چیزهای ارزشمند برای فرد به حساب میآمدند- موفق بود.»!
موفقیت کافکا ريشه در ذات تمثیلی آثار وی دارد کافکا به راستی تمثیلیترین نويسنده مدرن
است. در کافکا تمثیل به تلسکوپی میماند که منجمی در عهد باستان با آن به دنیای پر رمز و
ذر راستای همین مسئله است که هثر حکایتگری به ویژه آثار حکایتی نیکلای لسکوف
برای بنيامین از ارزش بسیار بالایی برخوردار است. حکایت به سبب پندآموز بودن و اندرزگویی
آن ریشهای عمیق در ارزشهای آیینی دارد و به همین خاطر میتوان گفت که حکایتگر به
یکباره از مقام نویسنده به مقام پیامبر و منجی ارتقا میپابد؛ لسکوف به مسیح پیوند میخورد و
مسیح با زبان لسکوف به سخن در میآید. اما در دنیای امروز و با اشاعه ژانر ادبی رمان» حکایت
جایگاه پیشین خود را از دست داده است. بنيامین در مقاله حکای تگر؛ اندیشههایی دربار نیکلای
لسکوف و در ستایش از فرم حکایتگری در برابر رمان مینویسد:
«آن کس که به حکایتی گوش میدهد همراه حکایتگر است و حتی آنکه حکایتی را
میخواند. خواننده رمان اما منزوی است» بیش:از هر خواننده دیگری چنین است؛ زیرا
حتی خواننده شعر آماده است نا واژههارا برای شنوندهای بیان کند.»"
حکایت ريشه در سنت دارداو بواسطه روح عمیقا آیینی خود».روح فردی راب روح جمعی پیوند
میدهده به همانگونه که در مناسکثآیینی قابل مشاهّده اسهاا در رمان که محصول عصر
مدرن است روح فردگرایی که سراسر آن را پوشانده» گویی,در برابزدیالکتیک تجربه فردی و
«گر امروز اندرزگویی کاری چنین به نظر کهنه میآید از اینروست که توان
مبادله تجربیات کاهش يیافته است... گویی چیزی آشنا با ما اطمینان بخشترین
آثار شاهکار داستانی همچون نوشتههای کافکا توانستهاند به یاری تمثیل بر مسئلا دیالکتیک
تجربهها فایق آیند و پلی بر ویرانههای,دو سوی تاریخ بنا نهند. اما,حتی این آثار نیز از پند و
اندرزگویی تا حدود زیادی تهیاند. این نوشتههای ادبی به جای آنکه چونان حکایت دست
مخاطب را گرفته و به خیر راهنماییاش کنند (و این همان کاری است که پیامبر میکند4 به
یاری زبانی آلگوریک وی را به مکاشفهای در پهنه حیات انسانی دعوت میکنند. اگر حکایت با
زبان ناصح خود در آیین ريشه دارد شاهکارهای داستانی بیشتر با زبان تمثیل ارتباط خود را با
زادگاهش حفظ مینمایده وجه آیینی حاضر در این آثار همانا مسیانیسم (اعتقاد به منجیگری
مسیح) است. دوری و تبعید حاضر در آثار کافکا که محصول مرام اشارهگری زبان تمفیلی است»
تنها میتواند امیدی مسیانیک را در یاد تداعی نماید» امیدی که از آن سوی آینده به گستره تاریخ
پرتاب میشود؛ منجی استعاره شعر تاریخ است. همانگونه که مسیح از دور از رو به روی تاریخ,
نجات و رهایی را بشارت میدهد. تمثیل نیز به چیزی با فاصله از فاکتهای محسوس» به چیزی
دور که اکنون در دسترس نیست و در یک کلام به چیزی که باید باشد و نیست» رهنمون می-
سازد. یه تعبیر کافکا: «هميشه چیز تأزهای هست که بتوان :به: آن گوش ذاذب»!
بنيامین دوران تحصیل دانشگاهیخود را در حالی سپری میکرد که:فضای دانشگاهی آلمان آن
روز شدیدا تحت سيطره عقاید نوکانتی قرار داشت. لذا پایاننامه بنيامین که صریحا با فضای
حاکم اندیشهورزی آکادمیک:دز مغایزت بود نتوانست برای وی فرصت تدریس در محیط
دانشگاهی را فراهم نماید. بنيامین بسیار سعی, کرد که.یه صورت جدی تحت تأثیر آن نوع
اندیشهورزی قرار نگیرد ولی مفهوم «تجربه» که در آثاز وی به وفور یافت میشود نشانهای بر
شکست مقاومت اوست. تجربه مفهومی است که:در آثار نوکانتیان (به ویژه دیلتای)" و در قالب
نظریهپردازی پیرامون «تجربه زیسته» قابل ردیابی است. پویایی انديشه بنيامین و قرار گرفتن
وی در منابع دستاول برای تأویلگرایان پس از جنگ» بیشک حاصل همین تأثیرپذیری است.
دیدگاه بنيامین همواره بانوعی بدبینی ذاتی به عصر مدرن همراه بوده است. دیدگاهی که از
یکسو نزد سلف نوکائی وی ویر" قابل شناسایی آسیک و از سوی دیگر در فیط شاکرد خلقی
وی آدورنو: «همه شواهد و مدارک تمدن» به نوعی شواهد و:مدارک توخش ان
بنيامین که شاهد جنگ اول و به زانو درآمدن انسان به دستآخویش بود مینویسد:
«نسلی که با واگن اسبی به میدان رفته بود» اکنون زیر آسمان فراخ دشتی ایستاده بود
که هیچ چیز آن بیتغییر بر جای نمانده بود مگر ابرهایش؛ و زیر این ابرها در میدان»
3 ۱۰۱۵۵9۰ زیباییشناسی انتقادی, تمثیل و گسست تاریخی .... ۶۳
نیروی ویرانگر بارش گلولهها و انفجارها تن نحیف و شکننده انسان ایستاده بود.»!
برای او عصر جدید صرفا تکرار يکطرفه روزمرگی زوال و سقوط به نظر میرسید از این روست
اگر در خیابان یک طرفه نظرش را به صراحت اعلام میکند:
«تنها دیدگاهی که فرو ریزی سیستم را به مثابه منطق موقعیت فعلی تشخیص دهد,
میتواند از شگفتزدگی رخوتآور در مقابل آنچه هر روز تکرار میشود نجات یاید و
این اگوی سقوطظ را بان قباس رهایی از آن رها بمرسایه سرقیعی بغیرمادی که
این فیلسوف شکست. حتی در زندگی فردی خود نیز رنج را به مثابه امری تکرارشونده در غایت
خود تجربه میکند. از اینروست که تجربه در نظرگاه بنيامین وجهی تاریخی مییابد که یکسر با
شکست. ویرانگری» اندوه و ملال همراه است؛ تاریخ تجربه رنج است. وی در مقالهای با عنوان
درباره ابله داستا یوسکی به پذیرش دیدگاه وی اعتراف میکند:
«خدای داستایوسکی" نه تنها آسمان و زمین»انشان و جانورآرا آقریده است بلکه سازنده
ابتذال, کینه و خشونت نیز هست و حتی درااین؛آمورد نیز به ابلیس امکان دخالت در
کارهای خوزد را نداده اکتا بر کار مایوشگ ی یازا دید صووگانه از همه تضاویر
قالبی که گناه به شکل آن هداد و تاش اف روا نمض گسستهاند.»"
تاریخ از این نظر نه فقط عرصه زیباییها که جلوهگاه شر.و ویرانی نیز هست. بدبینی بنيامین به
عصر مدرن» با نقد وی به تجربه تلخ تکنولوژی پیوند میخورد:
«از آنجایی که شهوت سود طبقه حاکم.به دنبال ارضای خود بود» تکنولوژی به انسان
خیانت کرد و بستر زفافش را به حمام خون تبدیل کرد... تکنولوژی حکمروایی بر
بنيامین معتقد است تکنولوژی نه تنها به خلق زشتیها کمر بربست که حتی تلاش بسیار نمود تا
«امروز واقعیترین نگاه تجاری به قلب اشیا از آن آگهیهای بازرگانی است. آگهیهای
بازرگانی فضای ویژه مشاهده را تعطیل میکنند و يا چیزهایی چون اتوموبیلی در ابساد
غول آسا که از پرده سینما به سوی ما میفرستد» بین دو چشمانمان را نشانه گرفته
با وجود خم شدن گرده انسان در طول هستی رنجآلود خود پذیرش شکست» خود به مثابه
شکستی بزرگتر است. بنيامین از اینجا است که از وبر فاصله میگیرد؛ در سیاهترین لحظه شب
«زیبایی خاص بسیاری از سرآغازهای اشعار بودلر» ناشی از این است: سر برآوردن از
بنيامین که خود دلبستگی عمیقی به سنت و وجوه زازآمیز آن داشنته در عهد باستان و در عصر
اسطورهها الهامی میبیند که در عصر جدید به فراموشی سپرده شده است:
«هیچ چیز انسان کهن را از انسان مدرن به اندازه این نکته متمایز نمیکند که
دلبستگی انسان کهن به تجربه کیهانی از نظر انسانهای دورههای بعد به طور کلی دور
بانده: است.. [در تحالی کمازتباظ اسان امروزریا کیمان یر جتیه علمی ذازدا/ مرارده
مردم باستان با کیهان از نوع دیگری بود: خلسهای وجد آوردیی اشتباه خطرناک انسان
معاصر این است که برای این تجربه اهمیتی قائل نمیشود و آن را به عنوان وجد
بنابراین هنوز هم میتوان بارقهای از امید را در تلی از خاکستر گیراند. بنيامین در مقاله خود با
عنوان درباره برخی از مضامین و دستمایههای سعر بودلر مینویسد:
«اثر اصلی پروست یعنی جست و جوی زمان گم شده را میتواق تلاشی دانست که
هدفش... تولید تجربه:[کامیابی بشر] تخت شرایط امزوزی |:تسلط تجربه غیر شاعرانه]
است؛ زیرا این امید که چنین تجربهای به صورت اطبیعی به وجود آید روز به روز کمتر
بنابراین گسست از رنج به گونه امری قابل دالس نگل پل باب در اوایل کرن بیستم: بنيامین
از پایان قرن گذشته تا امروز فلسفه بارها و بارها کوشیده است تا در تقابل با آن نوع
تجربهای که در زندگی استاندارد شده و تباه گشته تودههای جوامع متمدن متجلی است
به نحوی به «تجربه حقیقی و راستین» دست یابد... [نمونهها یا الگوهایی از اين تجربه
راستیق که] این تلاشهای:فلستفی: بدانها توسلی, جستنده قبلرت بوذن از اقنمر,اتزچیخا
تجربه رنج در اثر هنری که شاید بهترین عرصه برای بسط همه فهم انباشتگی تاریخی
ویزانگری" باشده هموازه ,یه بمترین افنکل خود آنمود. یافته است:
۳ بنيامین آ ۱۳۷۷: ۲۹ ۴ بنيامین آ ۱۳۷۷: ۲۸
«نوعی درون پیوستگی تاریخی میان کنش هنری و تجربه رنج وجود دارد. کنش
هنری» معمای رنج را همچون مسئله یا مشکلی درونی تجربه میکند.»!
گویی که تجربه رنج ممزوج اثر هنری است» چنان در هم تافته که انگار هنر آمده است تا تداوم
رنج انسان را به رخش بکشاند. آن گونه که نیما در شعر زیبای ری ر/ مینویسد: «ری را صدا
میآید امشب/ از پشت کاج/ که بند آب» برق سیاهتاباش/ تصویری از خراب در چشم میکشاند/
گویی کسی است که میخواند/ اما صدای آدمی این نیست...» به تعبیر فرهادپور:
«برای پل والری ؟ شعر همچون نرگس برای هميشه شیفته تصویر خویش و بیخبر از
جهان واقعی باقی خواهد ماند. اما تجربه رنج حتی در کنه نورانی این خودآگاهی ناب نیز
اما این بدین معنا نیست که شعر و هنر صرفا بیانگر شکست است بلکه این نوع تلقی بیشتر بدان
سبب است که نوزاد هنر از زمانی که چشم به جهان گشود پیوسته با رنج انسانی همبستر بوده و
لذا نمیتوانسته بدان بیتفاوت باشد و ناگزیر از بیان آن بوده است. بنابراین باید گفت که کار هنر
تنها بیانگری شکست نیست بلکه بنا به نقل پیشین از بنيامین» هنر میتواند حتی بستری برای
تولید مقاومتی در برابر تجربه رنج باشد. عرصه آن تولید مدنظر بنیامین» شعر و هنر تمفیلی-
مسیانیک است که میتواند دریچهای به گسست از تجربهه الگوریتمی با نقطه پایان شکست باشد
و همین نیز دلیل ایمان عمیّق بنيامین به کافکا و بودلر است. تمثیل که به سبب ماهیت
بشارتبخش آن با مسیانیسم ارتباط میيابد» نود تاریخ"تازهای؛راابرای انسان به ارمغان میآورد.
در اینجا طبیعت و اسطوره پیوندی"نمادین مییابند» پیوندی. که درااتهایت به آزادی انسان ختم
میشود. تمثیل همچون منجی در هر لحظه میگوید: هر چند تاکنون چنین بوده ولی چیز بهتری
«نوشتههای کافکا در ذات خود حکایات تمثیلیاند» ولی این به خاطر رنج و زیباییشان
است که چیزی بیشی؛از حکایات تمغیلی/شذهاند... آنهاهزچنه آششکارا مه تسلیم و
اطاعت [برابر تجربه رنج انسان مدرن] تن دادهاند» به طور ناگهانی دستی نیرومند علیه-
بنيامین همچنینکافکا را «ستایشگر خلوص و پاکی شکست» میخواند... کار کافکا را همچون کار
خود قیام علیه «قدرت معنا» ارژیابی میکرد و به شیوهای شگفتآور از جهان درونی کافکا در
٩ شناخت ۵0۷(۷ ۳۷:۱5 ۸۳۲ 5 862۳10 0۳ 46
پیوند با دنیای معنوی خویش سخن میگفت. او به یاری مسیانیسم خود به ما ثابت میکند که
کافکا با ایمان مسیانی خویش به واقعیتهای تلخ زمینی مینگریست و در پی مکاشفهای زمینی
بود از این رو همزبان با کافکا میگفت: تنها به خاطر ناامیدان امید آمده است.!
والتر بنيامین در مقاله دیگری با عنوان بودلر و ملال: قطعانی از سنترال پارک» مینویسد:
«کندن اشیا از پس زمینه مألوفشان- که در حکم وضعیت عادی اجناس به نمایش
گذاشته شده است- رویهای است کاملا مختص بودلر. این امر با تخریب بافت و زمینه-
های ارگانیک در قالب نیت تمثیلی پیوند دارد... تمئیل بودلری حامل ردپاهای آن
خشمی است که برای نفوذ به درون این جهان و «ویران ساختن» فرآوردههای
بدینگونه بنيامین وظيفه تمثیل را مشخص میسازد؛ کار تمثیل تخریب و ویرانگری دستاوردهای
آکنده از درد تاریخ برای بنا کردن ساختمانی با معماری جدید است که به کلی با شالودههای
معماری پیش از خود گسست نماید. تمثیلی بدین معنا:در روند پیوستارگونه تاریخ شکافی می-
افکند» مغاکی عمیق که شاهراهی به دنیای آینده است. در اینجا به مفهومی از بنيامین بر می-
خوریم که در آخرین نوشته وی یعنی تزهایی در باب فلسفه تاریخ طرح گردید. بنيامین در این
مقاله خود که سرشار از امیدواری مسیحاگونهای است با طزح مفهوم؛«لحظه حال»" به نوعی
«تاریخ» موضوع و مضمون ساختی است که عرصه و گستره [شکلگیری] آن» زمان
انباشته از حضور «لحظه حال » است»انه زمان تهی و همگن.:. [بر این اساس میتوان
گفت که] ویژگی طبقات انقلابی در لحظهست یازیدن به عمل, آگاهی آنان نسبت به
این آمر است کههماینک میرونلا تا پیوستا ر#لایخ را منقج کنند»: یکت ماتربالیست
تاریخی نمیتواند از مفهوم آن زمان حالی بینیاز باشد که در حکم گذر زمان نیست.
بلکه در آن زمان متوقف شده و ساکن است... تاریخیگری تصوير ابدی گذشته را
غرضه میکند. لک ماتربالیسم تاریخی کنیا در اختبار تجربهای یکشامفلرار می-
دهد...[به عبارت دیگر] یک ماتریالیست تاریخی فقط در شرایطی به سراغ موضوعی
تازریخی میرود که با آمرهوبون هک مرا #یکومیونیه از در این ساختازه نشانه
نوعی توقف منجیگرايانه وقوع زمان را باز میشناسد؛ یا به بیان دیگر نوعی بخت و
۱ بنيامین ۱۳۶۶؛ مقدمه مترجم: ۵۲-۵۳ ۲ بنيامین ۱۳۸۹: ۷۸
بنيامین با طرح مفهوم لحظه حال» تلقی از تاریخ چونان پیوستاری خطی را رد مینماید و تجربه
زمانی را تجربهای ناهمگن میبیند. از این دریچه است که او هم میتواند زندگی سراسر شکست
خویش را توجیه نماید و هم آنکه به سوی وضعیتی بهتر بشارت یابد. در اینجا ايده پیشرفت
تازیخی که محصول برداشت دگبانگ سوسیا لدم وگراسی از مارکقیسم ارقدوکس اسنته از
سوی بنيامین کنار گذاشته میشود؛ تاریخ نه پیوستار پیشرفت که پیوستار گسستپذیر رنج است.
اما این همزمان به معنی خلاصی یافتن از نگاهی وبری به آینده بشری است؛ چرا که هر لحظه
از زمان آتی میتواند «لحظه حال» یعنی پلی به پیروزی باشد. بنيامین «زمان حال» (زمان مبتنی
بر لحظه حال)» را به مثابه رگباری از خردهها و ترکشهای زمان منجی» در نظر میگیرد: «[چه
بسا] هر ثانیه از زمان همان در تنگی باشد که منجی از آن وارد میشود.»!
تمثیل هنری آن عرصهای است که میتواند لحظه حال را در دل خود بپروراند؛ چرا که هر اثر
هنری آلگوریک» خود را همچون گسستی از یک پیوستار نمایان میسازد و از سویی درست در
دل همین گسست خود؛ به یاری من کافاار هگا یسم پیوندی نمادین مییاید. به
یاری روح مسیانیک تمثیل است که هنرمند با اشراق زمینی.در لحظه حال» همزمان با نشان
«بودلر این وضعیت را به یاری تصویری هولناک ترسیم کرده است. او از نبردی سخن
میگوید که در آن هنرمگهدرشت بهلباز آنکه در هم شکستگ شوه با وخشت فریاد
میکشد... بودلر به کمک نفس معنوی خویش انواع و اقسام شوکها را بدون توجه به
مشا آنها پس میزد. وه الیل ۵ ۳ را لاحرد ادلی کرده: بودده
والتر بنيامین را به راستی میتوان واپسین حکیم آلمانی و حتی اروپایی» خواند. این واپسین حکیم»
خود به گونهای به پایان حکمت در عصر جدید معترف بود:
«هنر حکایتگری به نهایت کار خود رسیده است؛ زیرا سویه حماسی حقیقت یعنی
در انديشه معاصر غرب کمتر کسی را شاید بتوان یافت» که جامعیت متکثرالابعاد اندیشهورزی او
را داشته باشد از آن نوع جامعیتی که در انديشه حکمای باستانی و این اواخر در انديشه کسانی
همچون شوپنهاور نظیرش را بتوان یافت. موضوع انديشه بنيامین با همه ابعاد مختلفاش در
بسیاری حوزههای علوم انسانی» پیش از هر چیز تأملاتی در باب حکمت زندگی انسانی بود و این
همان چیزی است که محوریت تفکرورزی حکیم بزرگ آلمانی شوپنهاور را نیز تشکیل میداد.
اوج این نوع تأملات را در کتاب خیابن یکطرفه او میتوان مشاهده کرد. نثر او به مانند خودش»
به راستی بیگانه با زمانهاش بود؛ گویی که کسی از قعر تاریک قرون» صفیری سهمگین به سوی
مفهوم تجربه در اندیشهورزی بنيامین جایگاهی اساسی دارد و این خود ريشه در همان تأملات
حکیمانه او در راستای غایتشناسی تاریخی زندگی بشری دارد. مقوله هنری که خود تجربهای
درون زبانی است» بستری است که وی برای بسط نظری و اندیشهورزی پیرامون تجربه درون
زمانی برمیگزیند. به عبارتی امر زیبا و هنری از درون زبان رستاخیز میکند و به فراسوی زمان
توسعه مییابد. مقوله هنری چون از دل آزادی بر میخیزد. به نوعی آزادیبخش نیز میشود. ذات
زبان برای بنيامین و ذیل تأثیرپذیری وی از متون کهن یهودی, نه با انقیاد که با آزادی مشخص
میگردد. اما این آزادی نیز مانند هر نوعی دیگر از آزادی بیحد و حصر نیست بلکه در نهایت
حول گسترهای میان دالها و مدلولها قابل شکلگیری است. بنابراین؛اولین تجربه شکست در
درون خود زبان شکل میگیرد و دقیقا به همین دلیل است که زبان میتواند شکست را بیان کند.
این شکستی یکسر تاریخی.است که در افق زمان بسط مییابد» بنابراین هر اشاره زبانی بدان
نیازمند عنصری است که کلیت تاریخ را دربرگیرد و از همین جا است که تمثیل پای به میدان
مینهد. اثر هنری نیز به دلیل برخورداری از عنصر تمثیل است که میتواند به چنان بیان درون
زبانی از تجربه رنج دست یابد. تمثیل اگرچه ماهیتش,بیانگری است اما تنها در اشاره به چنان
وضعیتی بسنده نمیکند؛ تمثیل همزمان با نشان دادن شکست» به نوعی آن را نفی نیز میکند.
اثر آلگوریک هرچند تجربه رنج را به بیان میآورد اما همزمان آبستن نفی آن نیز هست؛ چرا که
شکست نشان دهندشکازغ اسکت کذررویردیگروی کامیای استه لس کوک است که تمقیل
بشارت دهنده پیروزی میشود. بنابراین تمثیل در پیوستار تاریخ شکاف میافکند: قطاری که
سراسر از رنج مملو است» در نقاطی از مسیر خود یکه میخورد. در هر کدام از این یکه خوردنها
ممکن است به کلی از ریل خارّج شرد.اگها کدام ار ان که ظرذنها همان لحظه حالی است کد
بر تن حرکت خطی تاریخ» رعش میافکند. تمئیل با حمل لحظه حال, انقطاع پیوستگی رنج می-
شود» گویا آسترن لحظههایی است که هر آن ممکیق سس مسیح از آتاق سریرآوره و بر
تلخکامیها پایان دهد. بنيامین با تلقی عرفانی و مسیانیک از لحظه حال که چونان خادفه
بیگبنگ میتواند آفرینشی جدید از دل نظمی از هم گسیخته را نوید دهد امکان رهایش برای
موجود انسانی را میسر میداند. وی راجع به کافکا مینویسد:
«آنچه در کافکا عملا و به معنای واقعی کلمه شگفتانگیز مینماید این است که
متأخرترین جهان تجربه [تجربه مدرن بشر از بوروکراسی] به او دقیقا از طریق سنت
عرفانی فهمانده شد. البته درون اين سنت نمیتوانست بدون فرآیندهای ویرانگر اتفاق
بیفتد... جهان کافکا مکمل بیکم و کاست دوران اوست که دارد خودش را مهیا میکند
تا به اندازه زیادی اهالی این سیاره را از بین ببرد.»!
تخریب جز ذاتی تمئیل است و از آن جداشدنی نیست. تمثیل دنیای متعارفات را ویران میکند تا
بر روی این خرابهها عمارتی بسازد که به دلیل عدم آشنایی پیشین با آن نامتعارف جلوه میکند.
در واقع از دل همین ویرانگری است که آبادانی جدیدی» نظم کیهانی جدیدی سر برمیآورد.
بدینسان باید گفت که اگرچه تجربه رنج چونان همزادی همواره با اثر هنری همراه بوده است.,
اما از نظرگاه بنيامین زیباییشناسی انتقادی به دلیل بهرهگیری خود از عنصر تمئیل, دمی
مسیحایی میپیابد که میتواند بر زخمهای دیرین انسان مرهمی هر چند نمادین بر جای
احمدی» بابک» حقیّقت و زیبایی: درسهای فلسفهه هر تهران مرکز» ۰۱۳۸۸
آدورنو تودور و هورکهایمر, ماکس» دیالکتیک روستگری, ترجمه مراد فرهادپور و امید مهرگان»
بنيامین» والتر» نشانهای به رهایی: مجموعه مقالانی از بنيامین, ترجمه بابک احمدی» تهران»
بنيامین» والتر آ؛ درباره برخی از مضامین و دست مایههای نسعر بودلر» ترجمه مراد فرهادپور
بنيامین» والتر ب؛ /ثر هنری در عصرتکثیر مکانیکی» ترجمه امید نیک فرجام فارابی» شماره ۰۳۱
بنيامین» والتر» تزهایی در باب فلسفه تاریخ» ترجمه مراد فرهادپور» ارغنون» شماره ۱۱و۱۲
بنيامین» والتر» خیابان یک طرفه. ترجمه حمید فرازنده»تهران» مرکز ۰۱۳۸۰
بنيامین» والتر تملاتی دربا ره کافکا»,ترجمه غلامرضا طلرافیزیباشناخت» شماره ۰۱۹ ۰۱۳۸۷
بنيامین» والتر» بودلر و ملال؛ قطعاتی از ستترال پارک. ترجمه مراد فرهادپور و امید مهرگان»؛
بنيامین» والتر فرهنگ ققصهگویان و فرزهنگ صنعتگران» درج شده در کتاب جامعهنسناسی
فرهادپور مراد عقل افسرده: تأملاتی در باب تفکر مدرن» تهران» طرح انو ۰۱۳۷۸
کافکا فرانتس» قصور, ترجمه امیر جلالالدین اعلم» تهران» نیلوفر» ۰۱۳۸۱
:۳ ,و6020 106 3 بو ۳01 04 386 ۷۷۰ مصنصهزصظ
3,طنا 586 ب2 ,01871671 نع 068 80001 206 6 م0۵02
|
پژوهش حاضر به دنبال آن است تا با تأملی در فلسفه هنر والتر بنیامین، مبانی رویکرد غایت شناسانه وی را مورد مطالعه و واکاوی قرار دهد. زیبایی شناسی انتقادی بنیامین که خود مبنای زیبایی شناسی منفی آدورنویی است، بر پایه عنصر تمثیل شکل گرفته است؛ عنصری که محصول تصور خاص وی از زبان است. مفاهیم تجربه، مکاشفه و مسیانیسم که در فلسفه هنر بنیامین جایگاهی ویژه دارند، به گونه ای خاص با مفهوم تمثیل و نیز با یکدیگر پیوند یافته و در نهایت با غایت شناسی تاریخی وی ارتباط می یابند. تاریخ که از نظرگاه بنیامین سراسر پوشیده از تجربه رنج و شکست است، به واسطه تمثیل در اثر هنری به بیان در می آید. اما کار زیبایی شناسی انتقادی توقف در بیان تجربه رنج نیست، بلکه با بیان آن قصد دارد به سوی موقعیتی آرمانی تر رهنمون شود. تمثیل که رگه هایی از بشارت مسیانیستی را در خود حمل می کند، همواره با اشاره ای به رنج، قصد فراروی از آن را دارد و این همان برنامه کلی استاتیک انتقادی در گذر از فاکت ها به سوی بایسته هاست. بدین گونه است که بنیامین در نهایت، امکان گسست تاریخی از پیوستار رنج را بواسطه تمثیل هنری میسر می داند.
|
27,181 |
489638
|
در
تنظیم زندگی اجتماعی انسان نقشن"مهمی ایفامیکند؛ چخراکه؛انسان در درون خانواده متولد
میشود. رشد مییابد و بسیاری از مفاهیم.را از خانواده.فرامیگیرد و همواره باآن سروکار
دارد. ساخت خانواده در مقیاس وسیع برشاخت کل جاظعه تأئیرا میگذارد و درواقع ساخت
جامعه بهویژه در جوامع ابتدایی تابعی از ساخت خانواده:و نظام خویشاوندی است
(ساروخانی, ۱۳۷۰ ص. ۱۷). محرومیت اجتماعی به معنی کاهش يا جلوگیری از تعاملات
معمولی فرد و جامعه نیست (هادی» اسکندری» معتمدی و فرخی, ۰۱۳۹۵ ص. ٩).
محرومیت اجتماعی به مغنی فقدان نسبی پاداشهای جامعه مانند حیئیت. قدرت. منزلت
اجتماعی» فرصتهای مشارکت در فعالیتها و سنازمانهای مختلف و.:: است که میتواند با
محرومیت اقتصادی همراه باشد (غفاری و تاجالدین» ۱۳۸۶ ص. ۶۶). مهمترین تجربههای
انساتی که اساسیترین عوامل, شکلدهنده شخصیتش امحسوب میشود: در خانواده نمود. پیذا
میکند و آموختن زبان» آداب و رسوم وبرقراری روابط اجتماعی, ظهور افکار و اندیشهها و
همچنین جهتدهی به شخصیت انسان از خانواده شروع میشود؛ به همین دلیل خانواده تأثیر
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۹۹
وجود مشکلات و مسائل مادی و اجتماعی شرایط اين نهاد را در معرض خطر قرار داده
است و آنچه معضل بسیاری از خانوادههای ایرانی در کنار اعتیاد و طلاق است.» اپیدمی
خیانت یا عهدشکنی زن و شوهر در خانوادهها به صورت آشکار يا پنهان است. آنچه مهم
است» فراگیرشدن این موضوع در جامعهه امروز و کاستن از قبح این پدیده همانند طلاق در
ظی ذهههایی اخیر است. که.بدنوغی تداغیکننده تأثیر مخرومیت انسبی بر غهدشکنی است:
محرومیت نسبی عبارت است از احساس افراد مبنی بر وجود اختلاف میان توقعات و
خواستههایی که مردم خود را مستحق آن میدانند با شرایط زندگی. محرومیت نسبی موجب
بروز نارضایتی در افراد میشود و نارضایتی محرکی کلی برای اقدام علیه منبع محرومیت
است (سام دلبری» ۰۱۳۸۲ ص. ۶). پارسونز".در نظريه خود که چهار عامل کنترلی را منافع
اقتصادی, قدرت. تشویق و وجدان فردی معرفی میکند. می گوید وقتی که در اثر تغییرات
این ابزار طوری به هم ريخته شود که برخی افراد کمترابرخوردار از آنها شوند و احساس
محرومیت کنند» خود را مقید به پای بندی به ارزشهای جامعه نخواهند دانست؛ ازاینرو
شکاف ارزشها به وجود خواهد آمد (معیدفر, ۱۳۸۳)؛ به عبارتی» این نبود پاییندی به
ارزشها میتواند در زمينه خانوادگی نمود"کند. بهطتورکلی, محرومیت اجتماعی فرایند
گسست و جدایی از شرایط عمومی و خصوصی به علت محرومیت مادی و توزیع نامناسب
منابع اجتماعی است (فیتزپتریک؟. ۰۱۳۸۱ ص. ۱۸۳). بررسیها نشان میدهد که خانواده
امروز ایرانی در مقایسه با خانواده ایرانی قدیم بسیار آسیبپذیر شده است. پدیده شکاف
نسلی و گسترش تفاوت سبک زندگیهاسبب پدیذآمدن,فاصله اجتماعی در خانواده شده
است و محرومیتهای نسبی موجود در خانوادهها بستر محرومیت اجتماعی را ایجاد کرده
است. وجود روابط عاطفی کمرنگه» نارضایتی شغلی و بیکاری» انتخابیرفتارکردن زوجین,
۳۰ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
ارضانشدن نیازهای فردی در خانواده و... همگی در شکلگیرق زنانز نردان غهدشکن
بهرغم وجود بارگاه امام رضا (ع) در مشهد مقدس و زیارتیبودن پایتخت این استان,
خراسان رضوی بهعلت وجود زائران فراوان از شهرهای مختلف. سیاحتیبودن» مهاجرتهای
فصلی-کاری موقت» مهاجرتهای دائم کاری» اسکان خانوادههای متعدد ازدواجهایی که در
نتيجه این مهاجرتها و سیرو سفر و زیارت به وجود آمده است» جمعیتی متشکل از انواع
قشرهای مختلف با آداب و رسوم متنوع را به وجود آورده است که همین تنوع و اختلاف
قومیتی-فرهنگی یکی از مهمترین عوامل بروز ناسازگاری زناشویی» فقدان رضایتمندی از
زندگی و نبود درک متقابل زوجین است که.باعث عهدشکنی و خیانت یکی از زوجین یا
عهدشکتی عاملی است که در پل ماگواشیر بیشترگ وغل هراجعان متقاضی طلاق به
ذادگستری و آورژانس اجتماعی ای حفلستسام ال سکاو تقریبا بیشتر طلاقها در
نتيجه عهدشکنی زوج يا زوجه یا هردو بوده است. کارشناسان اورژانس اجتماعی خراسان
رضوی اعتقاد دارند که برخی رفتارها تحقیرها اجحاف یا ازبینرفتن شخصیت و پرستیژ
اجتماعی افراد یا در سادهترین حالت. مشکلات اقتصادی و ورشکستگیهای مالی باعث
نارضایتی از زندگی شده است و آن را دچار ابحزان کرده است. با توجه به میزان مهارتهای
فردی اجتماعی و نوع تربیت و شخصیت افراد عغهدشکنی رخ داده است و زوج یا زوجین
وارد رابطهای خارج از چارچوب خانواده میشوند:. گاهی این رابطه چندین سال قدمت دارد
و درنهایت وقتی رازگونگی آن برملا میشود. خانواده دچار دستخوش و فروپاشی میشود.
با توجه به تأثیر روحیه و شخصیت و شرایط اجتماعی, این تحقیق بهدنبال شناسایی و
تأیر اهمیت مفهوم محرومیت اجتماغی ,بر گرایش ازنان سه.خهدشکسی آستا خراکه بستتر
محروميتها و ایجاد عقدههای حقارت در فرد سبب میشود به عهد بستهشده خیانت کند و
در صدد ارضای نیازهای خود در شرایط دیگر باشد؛ بر این اساس پژوهش حاضر در صدد
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۱
پاسخ گویی به این سوال اساسی است که ایا محرومیت اجتماعی بر عهدشکنی زوجین تأثیر
گذار است؟ شیوه حل مسئله در ارتباط با مفهوم محرومیت اجتماعی چگونه است؟ شدت
مرور تحقیقات داخلی و خارجی بهمنظور غنیکردن پژوهش و مدنظر قراردادن آنها از
نکات مثبتی است که باید به آن توجه شود؛ ازاینرو در این قسمت نمونههایی از تحقیقات
مقدم (۱۳۹۷) در پژوهشی با عنوان «(بررسی جامعه شناختی محرومیت اجتماعی دختران
روستایی زابل و عوامل مرتبط با آن» بیان کرده است.محرومیت اجتماعی واقعیتی است که
برخی افراد به میزان چشمگیری ای ازادیگران درمیرضهیاق گهمنند. یافتههای پژوهش
مقدم نشان داد که بین متغیرهای نگرشاسنتی"والدین» نابرابری جنسیتی,» منابع در دسترس
اقتصادی-اجتماعی محیط تحصیلات وادزآمد. با متغیر اتخرومیت اجتماعی, رابطه معناداری
قچود دارد:: ذر.آین قیاق یر تک رت اس ناد ین رین انقتی,برا ریق تفغیسر
محرومیت اجتماعی ایفا میکند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای مستقل
واردشده به مدل رگرسیون» ۳۹ درصد !از "واریانس متغیر وابسته را تبیین کردند.
درتاج» رجبیان دهریزه» فتحالهی و درتاج (۱۳۹۹) پژوهشی با عنوان «رابطه میزان
استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی با احساس تنهایی آو خیانت زناشویی در دانشجویان»
با روش تحقیق توصیفی - همبستگی و جامعهه آماری همه دانشجویان متأهل دانشگاه پیام نور
انجام داد. ابزار اندازهگیری در پژوهش آنها پرسشنامل احساس تنهایی آشرا هیمیل و
رنشاو (۱۹۸۶) و خیانت زناشویی مرامی و خادمی (۱۳۹۳) بود. براساس نتایج» بین میزان
۳۰۲ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی با احساس تنهایی اجتماعی و عاطفی در دانشجویان
وایطه سنادار وچود:نذارد. بین, رات اسففاده از شبکههای اجتساعی سجازی با #یانت
فرهمند و فروزنده (۱۳۹۵) در پژوهشی با عنوان «تبیین جامعهشناختی تأثیرات
مردسالاری بر احساس محرومیت نسبی واحساس بیگانگی زنان از خود و از زندگی
زناشویی» تلاش کردند تأثیرات مردسالاری بر احساس محرومیت نسبی, احساس بیگانگی از
خوذ و احساس بیگانگی از زندگی زناشویی را ذر زنان متأهل بسنجند. براساس یافتههای
پژوهش آنها رابطه معناداری میان متغیرهای مردسالاری در خانواده و احساس محرومیت
نسبی زنان وجود دارد. رابطه معناداری میان متغیرهای مردسالاری در خانواده و احساس
بیگانگی زنان از خود وجود دار رابطه معناداری میان متغیرهتای مردسالاری در خانواده و
احساس بیگانگی زنان از زندگی زناشویی وجود دارد. رابطه معناداری میان احساس
محرومیت نسبی و احساس بیگانگی از خحتوّد در زنانوجودادارد. رابطه معناداری میان
احساس محرومیت نسبی و احساس بیگانگی از زندگی زناشویی در زنان وجود دارد.
همچنین براساس تحلیل رگرسیون چندگاننه» متغیرهای مردسالاری و احساس محرومیت
نسبی ۵۸ درصد از تغییرات متغیر بیگانگی از خود و 1۳ درصد از تغییرات متغیر بیگانگی از
رامشینی (۱۳۹۵) در پژوهشی با عنوان «علل آخیانت زنان به شوهرّان» به بررسی علل
فردی» خانوادگی و اجتماعی خیانت زنان آپرداجشت و برآوردهنشدن نیازهای شخصی و
عاطفی, اجتماعی بررسی شد. درنهایت راهکارهایی برای پیشگیری از خیانت زنان ارائه شد.
جمعآوری» وزیری و کمالی زارچی (۱۳۹۶) در پژوهشی با عنوان «بررسی نقش واسطه-
ای نوازشگری در ارتباط با طرحواره ناسازگاری محرومیت عاطفی با رضایتمندی زناشویی
در زنان دانشگاه آزاد شهر یزد» به بررسی نقش واسطهای نوازشگری در ارتباط با طرحواره
ناسازگاری محرومیت عاطفی با رضایتمندی زناشویی در دانشجویان زن متأهل دانشگاه آزاد
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۳
یزد پرداختند. نتایج نشان داد محرومیت عاطفی و نوازشگری هر دو رابطهای معنادار با
رضایت زناشویی دارند و قدرت پیشبینی معناداری نیز برای متغیر رضایت زناشویی دارند؛
با این تفاوت که محرومیت عاطفی,» رابطهای معکوس و نوازشگری, رابطهای مستقیم با
صالحآبادی (۱۳۹۳) در پژوهشی با عنوان «تفاوتهای جنسیتی در وقوع و شیوع خیانت»
در نمونهای متشکل از ۵۶۳ نفر از دانشجویان به این نتیجه رسید که مردان در مقایسه با زنان
بیشتر مرکب خیانت میشوند. زنان بیش از مردان» پس از بیوفایی و خیانت به همسر
بهمنظور ایجاد روابط جدید به زندگی زناشویی قبلی خود خاتمه میدهند و علت پایبندنبودن
پاندی! (۲۰۲۱) در تحقیقی خخودانشان داد نگرشهای "خاصل از مشاهد؛ رفتارهای
عهدشکنانه در محیط زندگی در سئین کمبر رفتارها و انگرشهای فرد در قبل بعد از ازدواج
تأثیر میگذارد. هرچه افراد به ازدواج نگرش پایینتری داشته باشند. تعهد کمتری به زندگی
زناشویی دارند و نگرش مثبت بهاروابط خارج از ازدواج خواهند.داشت.
چیروا" (۲۰۲۰) پژوهشی میانفرهنگی«دازباره فروّدتنتی زنان و آثار و عوارض ناشی از
فرودستی در کشورهای تایلند. لهستان, بلغارستان, یونان و مصر انجام داد. نصایج نشان داد
اول اینکه فرودستی زنان بهرغم سطح توسعهیافتگی, موقعیت اجغرافیایی» خصوصیات ملی و
ویژگیهای فرهنگی این جوامع امری نسبتا شایع و جهانشمول است. دوم اینکه با وجود
تفاوت در میزان و شدت. شیوع و گستژهاو آثاز و آعوازضن ,فرودستی زنان در این کشورها
زنان در مقایسه با مردان در اين آجوامع در موقعیتهای نازلتر و پستتری قرار دارند.
همچنین نتایج نشان داد عمدهترین زمینهها و حوزههایی که زنان این کشورها فرودستی.
۳۰۴ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
نابرابری و تبعیض را تجربه میکنند» فرصتها و موقعیتهای رقابت و موفقیت. کار و شغل,
گودرزی. خسروانی» دیره و گنجی (۲۰۲۰) در پژوهشی به بررسی رابطه بین عوامل
شخصیتی براساس آزمون پنج عاملی شخصیت و رضایتمندی زناشویی با احتمال
عهدشکنی در رابطه زناشویی پرداختند. آنها دریافتند افراد دارای سبکهای شخصیتی
تکانشی, افراد با اعتمادپذیری کم و وجدانگرایی کمتر به احتمال بیشتری درگیر روابط
گرثر! (۲۰۲۰) دریافت که زنان بیش از مردان پس از بیوفایی و خیانت به همسر
بهمنظور ایجاد روابط جدید. به زندگی"زناشویی؛قبلی خود خاتمه میدهند و علت
تحقیق ولز" (۲۰۲۰) نشان داد.از جمله: عوامل عهدششکنی زوجین عبارتاند از: فقدان
محبت.» ازدستدادن علاقه و مراقبت از بکدیگر تفکیک از تباطات مربوط به نیازهای
عاطفی و رابطهای؛ مسائل مربوطل«سلامت اج ی کانند دومن با ناتوانی: نسائل
بهداشت روان شامل افسردگی, اض دراگ نصا ناتوانی در سادگیری یا اختلال
دوقطبی» اعتیاد از جمله اعتیاد به رابطه جنسی,» قمار مواد مخدر یا الکل و مشکلات
گر؟ در نظریه محرومیت نسبی خود بز این باوّر است "که چنانچه در راه دستیابی افراد به
اهداف و خواستههایشان مانعی ایجاد شود آنان دچار محرومیت نسبی میشوند و نتيجه
طبیعی این وضعیت» آسیبرساندن به منبع محرومیت است؛ بدین ترتیب محرومیت اجتماعی
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۵
نتيجه تفاوت درکشده میان انتظارات ارزشی (خواستهها) و تواناییهای ارزشی (داشتههای)
افراد است. گر در تحلیل خود. گزارههایی درباره ارتباط میان محرومیت نسبی و خشونت
سیاسی هم در سطح فردی و هم در سطح جمعی گنجانده است؛ بنابراین میتوان ایده او را
در هر دو سطح ارزیابی کرد. گر سه الگوی فقدان تعادل و محرومیت ناشی از آن را بدین
صورت بیان میکند: ۱- محرومیت نزولی که در آن انتظارات افراد ثابت است اما توانایی-
هایشان بهطور مداوم کاهش مییابد. ۲- محرومیت ناشی از بلندپروازی یعنی در حالی که
تواناییهای افراد ثابت است. انتظاراتشان افزایش مییابد و ۳- محرومیت صعودی که پس از
یک دور رشد همزمان انتظارات و تواناییها از رشد صعودی بازمیایستند یا بهشدت کاهش
مییابند و انتظارات همچنان حالتی صعودی دازند. هرچه محرومیت نسبی ایجادشده براساس
تفاوت میان انتظارات و توانایی ها"شتلایدتر باشد؛ آنگاه نارضایتی"شدیدتر و احتمال و شدت
خشونت هم بیشتر خواهد بود. گر برای نمایانکردن پیچیدگی موضوع, اعتقاد دارد که اگر
قزار باشد: ذفرک درستی از تأثیرا یقفا رومیت #ط ماگفظر قرار گیره باید اختمال
گر عوامل تعیینکننده میزان گستره کشمکش مدنی را از طریق دو مولفه محرومیت
بلندمدت (تبعیض اقتصادی» تبعیض سیاسی» جدایی بالقوه» وابستگی کشور به سرمايه
کوتاهمدت در ارزش تجاری» تکرار مجدد این گرایش, تورم» نرخ رشل تولید ناخالص ملی,
شرایط نامطلوب اقتصادی) مشخص میکند.براساش این ,تعریف» محرومیت نسبی نهتنها یک
بعدی نیست» بلکه چندبعدی نیز است و از نوعی تعین مرکب برخوردار است که در قالب
عوامل اقتصادی» سیاسی» فرهنگی و اجتماعی نمود پیدا میکند (امام جمعهزاده و ابراهیمی,
۵ ص. ۳۳). گر می کوشد ابتدا به چگونگی این وضعیت ذهنی-روانسی
تحت تأثیرمتغیرهای اجتماعی, از حالت ذهنی خارج شود و در شکل خشونت سیاسی نمایان
میشود. نظريه محرومیت نسبی را میتوان به دو بخش تقسیم کرد: الف- چگونگی
۳۰۶ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
شکلگیری محرومیت نسبی در ذهنیت افراد و منابع محرومیت و ب- چگونگی هویداشدن
محرومیت ایجادشده در شکل خشونت سیاسی جمعی تحتتأثیر متغیرهای اجتماعی (سام
گر نظريه خود را براساس این فرض مقدماتی که نارضایتی علت اساسی ستیز
خشونت آمیز است» شروع میکند. این نارضایتی مفروض برای انجامدادن کنشهای
خشونت آمیز نتيجه ایجاد محرومیت نسبی در افراد است. به عقیده گر محرومیت نسبی
عبارت است از «تفاوت درکشده بین انتظارهای ارزشی افراد (وسایل و شرایط زندگیای که
افراد معتقدند بهراستی حق آنهاست) و توانایی ارزشی آنها (وسایل و شرایطی که فکر می-
کنند استعداد بهدستآوردن و نگهداری ازآنها را ذارند»: توانایی ارزشی به اموری اشاره
دارد که عمدتا در محیط اجتماعی "و افیزیکیباید آنها را یافتت(سام دلیری, ۱۳۸۲ ص.
۶ آنها شرایطی هستند که شانس تصوری مردم را.در زمینه تحصیل يا حفظ ارزشهایی
معین میکنند که افراد به نحو مشروعی انتظار بهدنشت آوردن آنها را دارند و انتظارات
ارزشی» کالاها و شرایط زندگی است که مردم خود زا بهطور.موجهی مستحق آن میبینند؛
بنابراین گر معتقد است مردم ممکن است.بهطور ذهنی.با توجه به انتظاراتشان احساس
محرومیت کنند. اما یک ناظر عینی آنان را نیازمند قلمداد نکند؛ به همین ترتیب کسانی که در
وضعیتی به سر میبرند که از دید ناظر حد اعلای فقر یا محرومیت مطلق است. آن را
ناعادلانه یا چارهناپذیر قلماد نکنند (خزان و وئوّقی, ۱۳۹۵ ص. ه).
محرومیت نسبی موجب بروز نارضایتی در افراد,میشود و نارضایتی محرکی کلی برای
اقدام علیه منبع محرومیت است.اگرایش به واکنش پرخاشجویانه تنها زمانی شکل میگیرد
که سرنخی از بیرون آنها را تحریک کند. در خشونتهای سیاسی پس از شکل گیری
محرومیت نسبی و نارضایتی» چنانچه حکام سیاسی از طرف مردم عامل محرومیت شناخته
شوند» خشونت جمعی شکل سیاسی به خود میگیرد و پرخاشگری منبعمث از سرخوردگی
معطوف به ضربهزدن علیه منبع محرومیت میشود (امام جمعه زاده و ابراهیمی» ۵ ص.
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۷
۵). در سیاسی شدن خشونت متغیرهای اجتماعی دیگری همچون میزان تضمین فرهنگی یا
خردهفرهنگی برای پرخاشگری آشکار میزان و درجه موفقیت در گذشته» میزان وضوح و
شیوع جاذبههای نمادین توجیهکننده خشونت. مشروعیت نظام سیاسی و نوع پاسخهایی که
به محرومیت نسبی داده است و باور به اینکه خشونت در کسب ارزشهای نادر مفید است.
دخالت دارند. چگونگی دستیابی به محرومیت نسبی» وضعیتی ذهنی است که یکی از
مناقشههای صاحبنظران نظریههای انقلاب بوده است و از جمله انتقادات به نظريه
«محرومیت یی گر است: گر شیوههای بررسی متغیرهای روانی و اجتماعی شدت و
گستره محرومیت نسبی و پتانسیل خشونت جمعی را مشخص میکند. اما بهروشنی
چگونگی بررسی محرومیت نسبی را بیان انمیکند؛ با.وجود اين» در نقاط مختلف نظریه بر
استفاده از شاخصهای کلان از کاوکتاری ام ۷ به وت نسبی تأکید میشود.
گر در بخشی از نظریه که به بررسی عوامل تعیین کننده پتانسیل خشونت جمعی میپردازد.
روشهای اندازهگیری متغیرهای روانی رااغلاوهبر پیهایش, استنتاج نظاممند از دادههای
روایی و دادههای آماری جمعی میداند. به عقیده وی» میتوان از سطح درآمد نسبی بهعنوان
شاخصی برای محرومیت نسبی اقتصادی».از میزان مهاجرت بهعنوان شاخصی برای فروپاشی
اجتماعات سنتی و از سیاستهای سرکوبگرانه حکومتی بهعنوان شاخصی برای محرومیت
نسبی سیاسی استفاده کرد. همچنین میتوان برخی از انواع محرومیت نسبی را از آمارهای
جمعی مانند سطح مطلق تورم» کاهش نسبی بهرهوری اقتصادی و سنجههای نابرابری در
توزیع زمین يا درآمد استنتاج کرد. براساس تعزیف محرومیت نسبی یعنی تفاوت درکشده
میان انتظارات ارزشی افراد (آنچهه باید باشد) و تواناییهای ارزشی آنها (آنچه تصور میشود
هست) بهمنظور دستیابی به محرومیت. لازم است ابتدا ارزشهای جامعه مشخص شود و
سپس به داشتههای آن رسید. پس از شناخت «درک تفاوت» بین ارزشهای جامعه و ارزش
مورد انتظار است که میتوان محرومیت نسبی را شناخت؛ با وجود اين. گر در هیچ جایی از
نظريه خود به مجزابودن بررسی انتظارات ارزشی از تواناییهای ارزشی اشاره نمیکند.
۳۰۸ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
فرضيه محرومیت نسبی به برداشت ذهنی از محرومیت تأکید میکند. مردم ممکن است
بهطور ذهنی با توجه به انتظاراتشان احساس محرومیت کنند. اما یک ناظر خارجی آنان را
نیازمند قلمداد نکند. گر تواناییهای ارزشی را بهصورت کالاها و شرایطی تعریف میکند که
افراد «فکر میکنند» در صورت دراختیارداشتن ابزارهای اجتماعی میتوانند آنها را به دست
آورند و مخقظ: کنند, آما تأکید بر برداشست هن بازیگر از وجخوه موقعبتاقاق آرزشی
درخواستشده.» خود به واقعیتهای ساختاری که پیش از این اشاره شد برای دستیابی به
به عقیده گر توانایی ارزشی متشکل از دو مفهوم کلیدی موقعیتهای ارزشی و پتانسیل
ارزشی است. موقعیتهای ارزشی عبارتاند.از چیزژهایی که انسانها در حال حاضر قادر به
کسب آن است يا محیط برای آنهافزاهم/آورده اسشت" متسین پتانسیل ارزشی پس از
تقسیم به دو بخش پتانسیل ارزشی واقعی«و متصورشده» به توانایی کسب ارزشها در آینده
اشاره دارد. توانایی ارزشی در اینلاه چیزهایق هستند که انسانها معتقدند مهارتهای خود و
وجود دوستان و زمامدارنشان در.طی زمان, امکان کسب و حفظ آن را فراهم خوهند آورد.
گر به پتانسیل ارزشی واقعی اشاره نمیکند» اما به عقیده او پتانسیل ارزشی متصور است که
رفتار کنونی را تعیین میکند. از نظر او موقعیت ارزشی مردم تحتتأثیر پتانسیل ارزشی
آنهاست. پتانسیل ارزشی متصور در تعیین اینکه چگونه مردمتواناییهای خود را ارزیابی
کنند» بسیار مهمتر از موقعیت ارزشی کنونی است. موقعیتهای ارزشتی بهدستآمده یک
گروه ممکن است با توجه به انتظارات ارزشی آنها.بسیار اندک باشد. اما اگر تصور شود که
پتانسیل زیاد است محرومیت تصور میشود و جلوههای نارضایتی به همان میزان اندک
خواهد بود (سام دلیری» ۱۳۸۲ ص. ۸۲۱). مدل سرمایهگذاری رسبالت و بانک (۱۹۹۳) بر
فرایند تعهد زناشویی به اندازه شرایط زوال تمرکز دارد. تعهد., میزان وسوسهشدن برای
عهدشکنی را کاهش میدهد و منابعی را برای قادرکردن افراد برای تغییر تمرکزشان از
پیامدهای لذتخواهی کوتاهمدت به لذتخواهی بلندمدت فراهم میکند. این مدل, افزایش
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۹
رضایت در روابط رمانتیک و رفتارهای ماندن/ترککردن همسران را تبیین میکند و بر مبنای
آن تغییر در سطوح احساس مسئولیت, تصمیم برای ماندن یا ترک یک رابطه را تحتتأثیر
قرار میدهد (زرندی و هاشمیانفر ۱۳۹۵ ص. ۱۳۰). زرندی و هاشمیانفر (۱۳۹۵) به
بررسی عناصر عاطفی (وابستگی روانی)» شناختی (سازگاری طولانیمدت) و انگیزشی
(تصمیم مبتنی بر پایداری) پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان داد که عنصر شناخت و
ادراک بهطور خاص برجسته است؛ اگرچه احساس وابستگی به شریک خاص زندگی و
انگیزه برای ادامه ارتباط اهمیت دارد (زرندی و هاشمیانفر» ۰۱۳۹۵ ص. ۱۳۲).
طرحوارههای ناسازگار اولیه نیز از جمله متغیرهایی است که هم با سبک دلبستگی ارتباط
دارد و هم بر میزان تعهد زناشویی میتوانداثرداشته,باششد. یانگ بر این باور است که
طرحوارهها در سه موقعیت شکل "ی گیرند و.تداوم.می یابند. این" سه موقعیت عبارت است
از: نیازهای هیجانی» تجارب اولیه کودکی» خلق و خوی هیجانی و ریشههای تحولی آن در
تجارب ناگوار کودکی نهفته است. طرحوارههایی که زوذتر شکل میگیرند. معمولا قویتر
نیز هستند. طرحوارههای ناسازگار اولیه. الگوها یا دزونمایههای عمیقی هستند که در دوران
کودکی یا نوجوانی شکل میگیرند در بزرگسالی تداوم.مییابند و به رابطه فرد با خودش,
دیگران, دنیای اطرافش مربوط میشوند و بهشدت ناکارآمدند. این باورها و طرحوارهها در
بزرگسالی و در روابط زناشویی نمود پیدا میکنند و تأثیر زیانباری .بر آن میگذارند (هادی و
با توجه به مرور منابع مختلف مشخص میشود:بهرغم وجود تفاوتهای فرهنگی میان
جوامع انسانی» مسئله عهدشکنی یا خیانت در روابط زناشویی در اغلب جوامع مذموم و
غیراخلاقی تلقی میشود. آنچه در شرایط فعلی جامعه بستر این نوع خیانت را در خانوادهها
باز کرده است و کمتر به آن توجه شده است» محرومیت اجتماعی است؛ محرومیت از
شرایط شغل مناسب. رفاه مادی» قدرت تصمیمگیری در شرایط عمومی و خصوصی. این
بسترها ذهنیتی را برای فرد عهدشکن به وجود میآورند که فرد تاب و تحمل عهد بستهشده
۳ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
و رابطهای کاملا انلحصاری و خصوصی را ندارد و بهدنبال کاهش این محرومیت در روابط
جدید است. در زمینه محرومیت اجتماعی تاکنون تحقیقاتی که انجام شده است» در حوزهه
فقر و عوامل مادی موثر بوده است. اما بهدلیل عوامل غیرمادی و اجتماعی چون نارضایتی از
موقعیت و پرستیژ اجتماعی و خانوادگی» میزان قدرت تصمیمگیری و قراردادن افراد و
شرایط محیطی درمعرض مقايسه اجتماعی و... که نقش بسزایی در پتانسیل شرایط عهدشکنی
در نهاد خانواده دارند شرایط خیانت و عهدشکنی زن و شوهر کمتر بررسی شده است.
همچنین گسترش عهدشکنی و خیانت زنان و مردان در خراسان رضوی بهعنوان یک استان
مذهبی توجه به عوامل جامعه شناختی را میطلبد؛ بنابراین بررسی این موضوع حائز اهمیت
است. همچنین ازآنجاکه تاکنون کمتر جایگزینی برای.استحکام روابط عاطفی زوجها بهویژه
در ایران ارائه شده است. نیاز به الگو"یّا مدل/در: خانوراده حتتاسق"می شود.
بین عوامل جامعه شناختی محرومیت اجتماعی و ابعاد عهدشکنی در زنان و مردان رابطه
- بین بعد مادی محرومیت اجتماعی و عهدشکنی زنان و مردان رابطه وجود دارد.
- بین محرومیت از شبکه روابط اجتماعی و عهدشکنی زنان و مردان رابطه وجود دارد.
- بین محرومیت از مشارکت اجتماغی و عهدشکنی زنان و مردان رابطه وجود دارد.
- بین محرومیت آموزشی و عهدشکنی زنان و مردان رابطه وجود دارد.
- بین محرومیت اوقاتفراغت و عهدشکنی زنان و مردان رابطه وجود دارد.
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۱
پژوهش حاضر از بعد روششناختی در پارادایم اثبات گرایی با رویکرد کمّی و با روش
پیمایشی-تبییشی» براساسن پیمایش ز با پرسشنامه سخقیساخته برای گردآزری دادهها انجام
شده است. جامعهه آماری پژوهش زنان و مردان متقاضی طلاق بهدلیل خیانت در استان
خراسان وضری قر سال ۹۳۹۷ به اد 1۷۹۸۹ نفر بوهنهه براساسی تکسیی کرگرااهافموته
۳۲ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
تحقیق برابر با ۳۷۹ نفر بود و روش نمونهگیری از نوع نمونهگیری سهمیهای بود. بهمنظور
برآورد حجم نمونه مناسب از فرمول تعیین حجم نمونه استفاده شد:
چنانچه مقدار 0 در دسترس,نباشد..میتوان آن را مساوی"با ۰/۰۵ در نظر گرفت و در این
حالت مقدار واریانس به حداکثر خنودامیرشد. دذرنهایت"حجم نمونه براساس فرمول
محرومیت اجتماعی: در این پژوهش منظور از محرومیت اجتماعی ابعاد مادی و فرامادی
محرومیت است. ابعاد مادی محروّمیت عبارتاند از: شغل, درآمد و پرستیژ اجتماعی افراد.
نوع شغل و مقدار درآمد افراد و رفتارهایی که از خود نشان:میدهند و نحوه ارتباطات افراد
نشانهای از میزان محرومیت افرادارا مشخص,میکند (سام دلیری, ۱۳۸۲ ص. ۶۹). برای
سنجش متغیر بعد مادی محرومیت اجتماعی از هفت گویه در سطح اندازهگیری رتبهای
در این پژوهش, عهدشکنی زناشویی» تعهد زناشویی و انواع خیانت عملیاتی شده است.
انواع خیانت مطابق با پژوهشهای انجامشده» عبارت است از خیانت عاطفی» جنسی» ترکیبی
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۳
که شامل هر دو نوع عهدشکنی است و هر دو رادر برمیگیرد. تفاوت عهدشکنی با خیانت
در آیق, اسب که ذر تعریف یانت کلماتی ماطلبیوغایی» سودرفتار و.. اسففاده میشرد.
خیانت زیرپاگذاشتن یک قرارداد است که در این پژوهش منظور قرارداد ازدواج بوده است.
مفهوم عهدشکنی یا پیمانشکنی بهجای خیانت معنی دقیقتری دارد. همچنین قبح و زشتی
رفتار در کلمه خیانت بسیار مشهود است و باعث میشود در رویاروشدن با زوجین
خیانتکار» بهکاربردن کلمه «خیانت» عزتنفس آنها را از بین ببرد و احساس بیحرمتی ایجاد
شود؛ ازاینرو برای سهولت کار و بررسی خیانت انجامشده. در این پژوهش از کلمه
محرومیت از شبکه روابط اجتماعی: محرومیت از شبکه روابط اجتماعی عبارت است از
محدودشدن و محرومبودن افراد تاه بهواسطه همشراآز هرگوانه ارتباط تلفنی-کلامی با
دوست» همکار, همسایه و هر فرد.خارج از خانواده. این متغیر با شاخصهایی همچون میزان
و عمق صمیمیت دوستیهای افرآداتعداد دوستهای"فرد درامخیط کار یا با اقوام و دوستان
(غفاری و تاجالدین» ۱۳۸۶ ص.۳۵۰)» در قالب طیف لیکرت.پنجدرجهای با شش گویه
محرومیت از مشارکتهای اجتماعی: گروهها و شبکهها فرصتهایی را برای افرادی که به
آنها تعلق دارند فراهم میکنند. ولی قشربندی ازپیشموجود را تقویت میکنند و مانع تحرک
گروههای محروم میشوند. همچنین به پایهای برای ایجاد فساد و تبانی قدرت بهواسطه
گروههای اجتماعی مسلط تبدیل میشوند و از مشارکت افراد محروم ممانعت میکنند و این
محرومیت از مشارکت سبب دستنیافتن به حقوق شهروندی و خیانت میشود (خزان و
وئوقی, ۰۱۳۹۵ ص. ۱۲). این متغیر با شاخصهایی مانند حضور فرد در فعالیتهای گروهی
محلی شرکت در انجمنهای مردمنهاده عضویت داوطلبانه افراد در موسسه امور خیریه-
شرکت تعاونی و... ضبط کردن در قالب طیف لیکرت پنجدرجهای در پنج گویه بررسی شد.
۳۱۴ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
محرومیت آموزشی: خانواده بدون داشتن دانش و آگاهی نمیتواند به درجاتی از شکوفایی
برسد و زود از درون متلاشی میشود. در شرایط کنونی نهتنها بیسوادی بلکه ناآگاهی از
استفاده صحیح از شبکههای مجازی که در دورافتادهترین نقاط کشور وجود دارد. میتواند
باعث متلاشیشدن خانواده و خیانت و عهدشکنی زوجین شود (سام دلیری, ۰۱۳۸۲ ص.
۷). این متغیر با بررسی شاخصهای میزان آموزشهایی که فرد دیده است و میزان
مطلوبیت وی از سیستم آموزشی شهر-محله, مفیدبودن آموزشها و علاقهمندی افراد در
یادگیری و فراگیری آموزش حتی با پرداخت هزینه» در قالب طیف پنجدرجهای لیکرت در
محرومیت از اوقاتفراغت: برخی از زوجین درگیر:در روابط خارج از ازدواج بهدلیل
نداشتن سرگرمی و تفریح از بودلاز کنار همسر و.پاییندی بتهاو و تحمل محدودیتهای
ازدواج احساس خوشایندی ندارند؛ ازاینرو بهدنبال ارضای هیجانخواهی از طریق
سرگرمکردن خود بهواسطه رابطه/با افراد دیگر هستند. همچنین برخوردارنبودن از فرصت-
های تفریحی به افتادن در دام کسانی منجر خواهد شد که میتوانند این گزینه را برطرف
کنند؛ مانند آنان که ازنظر درآمدی در سطح پایین هستند و برای استفاده از منابع مادی
دیگران در امر دستیابی به فرصتهای تفریحی» خود را در اختیار آنان قرار میدهند (درتاج
و همکاران ۱۳۹۷ ص. ۷): این متغیر با بررسی شاخصهایی مانند داشتن برنامه منظم برای
اوقات فراغت» داشتن محل مطلوب برای گذران اوقات فراغت, گذرانلان اوقات فراغت با
همسر یا دوست با بهره گیری از طیف پنجدرجهایلیکرت در شش گویه بررسی شد.
اغتبار پرسشنامه از طریق آلفافی کرونباخ و تحلیل عامل به دست آمده است که در جدول
جدول ۱- نتایج ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه پژوهش و اجزای آن
مولفههای زنان و مردان عهدشکن تعداد گویه ضریب آلفای محاسبهشده
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۵
مولفههای زنان و مردان عهدشکن تعداد گویه ضریب آلفای محاسبهشده
۶. ۱. تحلیل عاملی تأییدی مژلفههای تأثیر محرومیت اجتماعی بر عهدشکنی زنان و مردان
برای اندازه گیری میزان دقت متغیرهای مربوط ابه هرییک از سازههای (عوامل) تأثیر
محرومیت اجتماعی بر عهذدشک وزیا از تطلا علووهتایپدی" استفاده شنده است. در
ادامه نتایج تخلیل عاملی تأییدی مرالوطایه هریگ آز هی تأثیر مخرومیت اجتماعی
بررسی شده است. سپس بهمنظوز:برزسی برازش کل مدل اخلاقمدار در نهاد خانواده از
4 ۲. تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم تأثیر محرومیت اجتماعی
یکی از قابلیتهای نرمافزار لیزرل تحلیل مدلهایی است که دارای عاملهای مرتبه دوم
هستند. مدل عاملی مرتبه دوم بهعنوان نوعی از مدلهای عاملی تعریف میشود که در آن
عاملهای مکنون که با استفاده ازمتغیرهای مشاهدهشده اندازه گیری میشوند. خود تحت تأثیر
یک متغیر زیربناییتر و بهعبارتی متغیر مکنون» اما,در سطح بالاتر قرار دارند (سیدعباسزاده
۲۱ ضن. ۵۸): در تحقیق حاضر محرومیت اجتماعی دارای پنج مژلفه است که این
مژلفهها میتوانند بهعنوان نشانگر این سازه عمل کنند؛ بنابراین تحلیل عاملی مرتبه دوم در
راستای آزمون مدل اندازهگیری و نیز روایی مولفههای سازه محرومیت اجتماعی بررسی شده
۳۶ مجلّه علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هقدهم
است. شکل ۲ مدل تحلیل عاملی مرتبه دوم برای سازه تأثیر محرومیت اجتماعی را نشان
شکل ۲- خروجی تحلیل عاملی مرتبه دوم برای سازه محرومیت اجتماعی
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۷
نتایج شکل ۲ مناسب بودن بارهای عاملی نشانگرهای (شاخصها) مربوط به هر مژلفه در
پیشبینی فاکتورهای محرومیت اجتماعی و نیز مناسببودن بار عاملی هر مولفه بهعنوان
نشانگر محرومیت اجتماعی را نشان میدهد. بارهای عاملی و ضرایب تعیین مولفهها در
جدول ۲ گزارش شده است. همانگونه که مشاهده میشود. بیشترین بار عاملی به محرومیت
آموزشی و کمترین آن به محرومیت از مشارکت اجتماعی مربوط است.
در جدول ۳ شاخصهای برازش"مدل.اندازه گیری مربوط"بّه شکل ۲ گزارش شده است.
این شاخضها میزان برازش کلی مدل مووومگن پهتما با آرائه مدل اخلاق مدار در ناد
جدول ۳- شاخصهای برازش مدل تحلیل عاملی مرتب دوم محرومیت اجتماعی
۳۸ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
براساس نتایج جدول ۳ شاخصهای برازش محرومیت اجتماعی با ارائه مدل اخلاقمدار
در نهاد خانواده در استان خراسان رضوی نشان میدهد که مدل ارائهشده دارای برازش بسیار
جدول ۶ دربرگیرنده مقادیر آزمون تی برای مژلفههای مدنظر پژوهش است. براساس
نتایج جدول میتوان اظهار کرد که محرومیت اجتماعی و ابعاد چندگانه آن بر عهدشکنی
زنان و مردان تأثیر دارد. شرح مقادیر آزمون در جدول ۶ ارائه شده است.
بر اساس اطلاعات بهدستآمده» محرومیت از شبککهه روابط اجتماعی بر عهدشکنی زوجین
تأثیر مثبتی دارد؛ یعنی هرچه محرومیت از شبکه روابط اجتماعی بیشتر شود عهدشکنی زنان
و مردان نیز بیشتر میشود. این یافته از پژوهش با نظریههای آدامز (نظريه براببری)»
هومنزوبلای گر سیمن, دورکهایم» مارکس, وبر بوردیو و نارایان همخوانی دارند (گودرزی
و همکاران, ۲۰۲۰). همچنین تأثیر محرومیت از مشارکت اجتماعی بر عهدشکنی زوجین
معنادار نیست و با یافتههای مطالعات رانیسمن,» گر آدامز سیمن, بوردیو و نارایان» زیبرا و
تورنز همخوانی دارد. تأثیر محرومیت آموزشی بر عهدشکنی زنان و مردان معنادار است؛
یعنی هرچه محرومیت آموزشی بیشتر شود. عهدشکنی زنان و مردان نیز بیشتر میشود که با
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۹
یافتههای مطالعات گر پارسونز آدامز, رانیسمن» دورکهایم مارکس, وبر بوردیو و نارایان.
بلوم برگ و تورنز همخوانی دارد. تأثیر محرومیت اوقات فراغت بر عهدشکنی زنان و مردان
معنادار است؛ یعنی هرچه محرومیت اوقات فراغت بیشتر شود عهدشکنی زوجین نیز بیشتر
میشود. این یافته از پژوهش با نظریات پارسون» گر رانیسمن, بلوم برگ. بوردیو و نارایان
تورنز و پتریک همخوانی دارد. محرومیت از اوقات فراغت به میزان ۰/۶۷ در مدل موثر است
و در کل محرومیت از اوقات فراغت بیشترین تأأثیر را بر عهدشکنی زوجین دارد (گودرزی و
با توجه به نتایج پژوهش حاضر میتوان نتیجهگیری کرد که یکی از عوامل آسیبزا در
ساختار و ثبات خانواده» مسئله روزافزون روابط فرازناشویی است؛ بهطوری که روابط
فرازناشویی یکی از مهمترین تهدیدها برای ثبات روابط زناشویی و از عمدهترین دلایل طلاق
در فرهنگهای مختلف محسوب میشود.این پدیده در جوامع و فرهنگهای مختلف به
اشکال گوناگون تعریف شده است "و هر زوج بنا به تغهذی کهادر رابطه خویش با یکدیگر
بنا نهادهاند» نگرش و تعریف خود را دارند. همچنین "با توجه.به اپژوهشهای مختلف» بیشتر
افراد انتظار تک همسری در روابط جنسی«و پرهیز از روابط نامشروع را از همسران خود
دارند؛ بنابراین پژوهشگران اسامی و تعاریف مختلفی برای این پدیده در نظر گرفتهاند. اما
جنبه مشترک همه آنها پنهانیبودن آنهاست. عهدشکنی زوجین را (خیانت) هر نوع رابطه
جنسی یا عاطفی مخفیانه و خارج از قواعد زناشویی در نظر میگیرند. درواقع, هر ارتباطی با
فرد غیر هم جنس که از همسر پنهان شود رابطه,فژازناشویی محسوب میشود؛ بنابراین نیاز
است که در چارچوب نهاد خانواده به تأثیر محرومیت اجتماعی بر عهدشکنی زوجین
به لحاظ نظری,» طرحوارهها نیز در بررسی علل طلاقهایی که بهدلیل عهدشکنی (خیانت)
صورت میگیرند. از اهمیت ویژه برخوردارند؛ گودرزی و همکاران (۲۰۲۰) به وجود رابطه
۳۳۰ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
بین طرحوارههای توصیفشده بهوسيله بک و نمودهای دلبستگی پرداختهاند. چاواگنوکس!
(۲۰۰۱) با درنظرگرفتن نظریه دلبستگی بهعنوان یک قاعده» بیان میکند وقتی میزان رضایت
زیاد باشد و انتخاب و امکان بالقوه کم باشد. افراد بیشتر به ارتباطاتشان وابسته میشوند.
افزایش وابستگی موجب افزایش تعهد میشود؛ در نتیجه فرد به ادامه ارتباط تمایل بیشتری
دارد. تعهد عامل اساسی برای رسیدن به ثبات و موفقیت در زندگی است. مشاهدات بالینی
و مطالعه تجارب صدها زوج» اهمیت تعهد را در تشکیل, تحکیم و رضایت زناشویی واقعی
نشان میدهند؛ بنابراین فقدان تعهد به رابطه میتواند به نارضایتی همسر و طلاق منجر شود.
همسران در ابعاد عاطفی» روانی و جسمانی در برابر خیانت واکنش نشان میدهند. خیانت
میان همسران مشکلها و آسیبهای خاص"خود را ادرمیان اعضای خانواده» افراد وابسته و
سایرین به وجود میآورد و اغلب زوجها مضونیت.چندانی دز ابرابر این آسیب یا اختلال
ندارند. در این ایان» بیشترین آسقامت کوکسری ام کیگد ری خیانت شده است و
پس از آن؛ فردی که خیانت کرده است؛. همچنین فرزندانی که شاهد کشمکشها قهرها و
ناآرامیهای پس از بیوفایی و خیانت هستنده از عواژض مشکلآفرین و آسیبزای خیانت
عهدشکنی و خیانت. نوعی اختلال و بیماری در رفتار است؛ زیرا با توجه به عوارض
نابهنجار و نامطلوبی که به همراه دارد. آسیبها و مشکلات مختلفی زا برای هریک از افراد
دیگر ایجاد میکند. گرثر (۲۰۲۰) نیز با مطالعه زندگی زنانی که فشارهای شدید زناشویی
مانند خیانت» بدرفتاری و تهدید به طلاق را تجربه کردهاند به این نتیجه رسید که اختلافات
خانوادگی» افسردگی و ازهمپاشیان خانواده یکی از پیامدهای رایج در چنین شرایطی است؛
بنابراین با توجه به نتایج مطالعات صالحآبادی (۱۳۹۳) و مسعودیاصل و راد( ۱۳۹۵) خیانت
از علل اصلی تعارضات زناشویی و طلاق محسوب می شود؛ با وجود این در ایران فقر
پژوهش در زمينه علل خیانت وجود دارد و همانطور که شعاع کاظمی و مومنی جاوید
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۱
(۱۳۹۰) بیان میکنند» در کشور ما تحقیقات علمی مستدل بسیاری درباره خیانت و علل و
عوامل آن صورت نگرفته است و آمارهایی که بیان شده است. نتيجه تجارب کلینیکی و
مشاورهای روانشناسان و متخصصان است؛ درنتیجه در این پژوهش ما به بررسی
جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر عهدشکنی زوجین با ارائه مدل اخلاقمدار در نهاد
خانواده در استان خراسان رضوی پرداختیم که از طریق مصاحبه با متخصصان حوزه نهاد
خانواده و مشاوران خانواده انجام شده است. در این تحقیق, پرسشنامه نهایی را در میان افراد
متقاضی طلاق غربالشده که از دادگستری به اورژانس اجتماعی بهزیستی ارجاع شده بودند و
علت طلاق در پروندههایشان خیانت (عهدشکنی) ثبت شده بود. توزیع کردیم و مدل نهایی
نتایج پژوهش نشان میدهال: کنه یکی:از علل اصلی"خهانت زوجین (عهدشکنی)»
محرومیتهای اجتماعی است که ما در این تحقیق در متغیرهایی در دو بعد مادی و غیرمادی
به آنها پرداختیم. برای حل این مسئله میتوّان با فرهنگسازیآدر جامعه و حل محروميتها
توسط مسئولان جامعه و همچنین ترویج و ایجاد الگو و سبک زندگی ایرانی-اسلامی» گامی
در جهت کاهش خیانت برداشت؛ در نتیجنه لازم اسنت مسئولان با درنظرگرفتن شرایط
یادشده, برای جلوگیری از متلاشیشدن خانوادهها گام بردارند. ترویج ارزش تعهدمندی و
بهادادن به حفظ کانون خانواده با ساخت برنامههای مناسب رسانهای و اطلاع رسانی عمومی
درباره پیامدهای آسیبزای عهدشکنی زوجین پیشنهاد میشود. با توجه به ماهیت عهدشکنی
زوجین که تحتتأثیر سه مقوله قرار دارد» کاهش, آن مستلزم همکاری فرد» همسر و نهادهای
۳۲۲ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
۱ امام جمعه زاد» س. ج» و ابراهیمی» ع. (۱۳۹۵). تحلیل جامعهشناسانه وقوع انقلاب اسلامی: با
تأکید بر نظریه محرومیت نسبی تد رابرت گر و اندیشههای امام خمینی (ره). دوفصلنامه علمی-
۲ پتریک. ف. (۱۳۸۱). نظريه رفاه» سیاست اجتماعی چیست؟ (ه. همایونپور مترجم). تهران. نشر
۳ جمعآوری, م.. وزیری» س.» کمالی زارچی» م. (۱۳۹۶). بررسی نقش واسطهای نوازشگری در
ارتباط با طرحواره ناسازگاری محرومیت عاطفی با رضایتمندی زناشویی در زنان دانشگاه آزاد شهر
یزداولین همایش علمی پژوهشی روانشناسی»علوم تربیتی و سیب شناسی جامعهکرمان
۶ خزان, ن. و وئوقی, م. (۱۳۹۵),تبیین,جامعهشناختی تأنیرات/مردسپالاری بر احساس محرومیت
نسبی و احساس بیگانگی زنان از خوه؛ازازندگی زناشویی*"برزاسی مسائل اجتماعی ایران ۱(۷)»
۵. درتاج, ف. رجبیان دهریزه م.» فتحاللهی, ف.و.درتاج, فت. (۱۳۹۷). رابطه میزان استفاده از شبکه-
های اجتماعی مجازی با احساس تنهایی و خیانت زناشویی در دانشجویان. فصلنامه روانشناسی
٩ رامشینی» ز. (۱۳۹۵). علل خحیانت زنان به شوهران وآثا رآن. تهران: نشرگیسوم.
۷ زرندی, م.. و هاشمیانفر» س..ع.(۱۳۹۹). زنان و برساخت اجتمناغی تعهد زناشویی. راهبرد
۸ سامدلیری, ک. (۱۳۸۲). سنجش محرومیت نننبیآدر نظریه تدرابرت گر. فصنلنامه مطالعات
4 شاکریان, ع.» فاطمی» ع.» و فرهادیان» م. (۱۳۹۰). بررسی رابطه بین ویژگیهای شخصیتی با
رضایتمندی زناشویی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشک ی کردستان. ۱(۱7) ۱-۱۲.
شماره دوم تبیین جامعه شناختی تأثیر محرومیت اجتماعی بر ... ۳۳
۰ شعاع کاظمی» م.. و مومنی جاوید. م. (۱۳۹۰). بررسی رابطه بین کیفیت زندگی و امید به زندگی
در بیماران مبتلا به سرطان بعد از عمل جراحی. فصلنامه علمی-پژوهشی بیماریهای پستان ایران.
۱ صالحآبادی» ل. (۱۳۹۳). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر روابط فرازناشویی زوجین مراجعهکننده
به مراکز مشاوره مناطق شهر تهران (پایاننامه منتشرنشده کارشناسی|رشد)» دانشگاه الزهرا تهران»
۲۳ عباسزاده» م. (۱۳۹۱). تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی. جامعهشناسی کاربردی»
۳خغفاری» غ.» و تاجالدین, م. ب. (۱۳۸۶). شناسایی مولفههای محرومیت اجتماعی. فصلنامه علمی-
۶ فرهمند م.» و فروزنده مقدم, ف. (۱۳۹۷). بررسی جامعهشناختی محرومیت اجتماعی دختران
روستایی زابل و عوامل مرتبط با آن. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران, ۲(۱۱)» ۱۹-۳۰
۵ مسعودی اصل» ش.» و راده ف. (۱۳۹۵). بررّسی عوامل اجتماعیامرتبط با ناسازگاری زناشویی در
۹ معیدفر» س. (۱۳۸۳). تمایز جنسی روستاییان دز کار+فراعت, فعالیت و مصرف کالاهای فرهنگی.
۷ هادی,» س. اسکندری» ف.. معتمدی» ع.» و فرخی, ن. (۱۳۹۵). مدل ساختاری پیشبینی تعهد
زناشویی براساس سبکهای دلبستگی و متغیرهای میانجی حودکنترّلی و طرحوارههای ناسازگار
اولیه (در افراد دارای روابط فرازناشویی عاطفی). فصلنامه فرهنگ مشاوره و رواندرمانی, ۲۸(۷)»
۸ هومن, ح. ع. (۱۳۹۳). مدلیابی معادلات ساختاری با کاربردترم افزار ,85لا تهران: نشر
بانط صز کععصناعدماآ .(3984) .10 .۳ و۵۷قطعظ8 6۶ یگ ,ل6ه5ر11 بط .5 ,طعتاف۸ :19
۵ 1۵۳ ۲۵۵90۳5 ۲۵0 عمک تعنامم هه م3050 .(2001) سم محاعصهه 0۵ .20
608-۰ ,(8)4 ,۳60707۳ [ 2011060 ,1۵۲۳۵۵۵۳۵ ۵۳۲ 010 بع 00۳
۳۲۴ مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد سال هفدهم
هاطاصه7 هرز 000۳6۵ ۶۵۳ همع ه که ۳۵۵600۵ 1۳0626016 .(2020) 3۰ مقلحنط0
ب232 ,قکلهتآ و/اا 63 0ط7] 02600 .2159671001 ]00610۵ عم عاطسمیس)
6 .(2020) کل ماز2ه6 +۵ سل م1676 .3 منط703ک0طکا وم م۸ 6۵۵۵۳2
آهن50 0ص وانلنطا م11 عجنانصهم جه خصعصمع 0عاصعفم-صمخامصه مه دععصع نامام
-64 ,(27)9 ,56016071665 [060ع/7 ]٩ ,70۳۵ اه مععاصای 0ع۳ 10 هن خصعص تنصصمی
له۵ن۵0؟ ع۷ع منطعدوناه[۵ عطا وصنسنصه .(2020) .۸ ,7056 +6 .1 .5 63616
,(42)8 ,715965 ۳۵۳۳۵ ]٩ ,70۳۵ مقصقزعنجامآ جز 400۳۵ لهنعهعاصذ هه 00۲ص
منطاود1۵00ع۲ نع ۵ 612160 کدمزعز وم آهعم1 قصه م50 .(2021) ۳۰ .5 ,8۵006
44-0 ,(7)4 ,63607 1 ۸۵0۵۲65 ]۵ ,70۳۵ صعنع۸ ماه ده ۸ :1000۵ صذ
7 ۹۳۵۱9 ۸ :۳ ۵۱1۵۲ ۷۷1۸ 20۳6۵ ۵ و ابا نک .(2020) .2 .ظ ,قل[ع 1۷
[10002) داعسا ۸۵۵ 1 ۵۵۲6۴ و ۵۵۵۲1۵ ۵۵۹۵۴ 1۵ و 1516۳1
|
پدیده شکاف نسلی سبب پدید آمدن فاصله اجتماعی در خانواده شده و محرومیت های نسبی موجود در خانواده ها بستر محرومیت اجتماعی را ایجاد کرده است. وجود روابط عاطفی کمرنگ، نارضایتی شغلی و بیکاری، انتخابی رفتار کردن زوجین ،عدم ارضاء نیازهای فردی در خانواده همگی در شکل گیری زنان و مردان عهدشکن سهیم بوده است. پژوهش حاضر که از نوع توصیفی-تحلیلی است با هدف شناخت تاثیر محرومیت اجتماعی و ابعاد آن بر عهد شکنی زوجین در استان خراسان رضوی صورت گرفته است. حجم نمونه 379 نفر و با استفاده از تکنیک کوکران و روش نمونه گیری سهمیه ای اتخاذ گردیده است. جهت اعتبار پرسشنامه از آلفای کرونباخ و روایی آن از تحلیل عامل استفاده شد. نتایج پژوهش بر گرفته از آزمون تی، نشان داده است محرومیت اجتماعی و ابعاد آن مانند محرومیت مادی و غیر مادی با عهد شکنی رابطه معنادار وجود دارد. مقادیر رگرسیونی مدل معادله ساختاری حاکی ازآن است که متغیر محرومیت از مشارکت اجتماعی بر عهدشکنی زوجین تاثیری ندارد، چون سطح معنی داری(p) آنها بزرگتر از 05/0 می باشد. همچنین محرومیت از شبکه روابط اجتماعی به میزان (29/0)، محرومیت آموزشی به میزان (26/0) ، محرومیت از اوقات فراغت به میزان (47/0)، محرومیت فکری به میزان (17/0)، محرومیت از درآمد به میزان (51/0)، محرومیت شغلی به میزان (30/0)، محرومیت از پرستیژ اجتماعی به میزان (10/0) موثر است. چون سطح معنی داری(p) آنها کوچکتر از 05/0 می باشد. در کل محرومیت از اوقات فراغت بیشترین و محرومیت از پرستیژ اجتماعی کمترین تاثیر را بر عهدشکنی زوجین دارد.
|
47,273 |
497334
|
کلیدواژهها: کار تیمی» اثربخشی, اهداف عالی» تعهد. مسئولیتپذیری» اعتماد» همکاری.
1۹1303 ۱۵ ۳22708100۹0036 15 ۷۵1.9. 370.2, ۳۳ 8۶ ۷1۸6۲ 2019-00
۸ ارام دی یه سال نهم» شماره دوم» پیاپی ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
کار فلسفه تداوم حیات انسان و فعالیتی است که برای افراد تولید ارزش میکند. کار زمینهساز برقراری رابطه با
دای واقسی انست که تواناییهای بالقوه انمان در آن بداقلیه تیذیل میشود. مممترین دلیل اهمهت کار این است
که اهداف زندگی انسان با کار تعیین میگردد. کار برای انسان» امنیت اقتصادی, اعتبار و هویت میآفریند؛ ارتباطات
اجتماعی افراد را تسهیل میکند و مهمتر از همه» حس همکاری و کار گروهی و تیمی را در انسان تشدید مینماید
(رضاییان» ۰۱۳۸۲ ص۲۳ دلیل اهمیت کار تیمی در دوره معاصر اين است که کارها حالت تخصصی پیدا کردهاند و
سازمانهای تولیدی و خدماتی به افرادی نیاز دارند که بتوانند با داشتن مهارتهای مکمّل, چرخه خدمات و تولید را
تیم و کار تیمی گرچه به عنوان یک واقعیت اجتماعی, در گذشتههای تاریخ قابل ردیابی و پیگیری است که در
این میان میتوان از خانواده و همچنین گروههای عملیات جنگی در دوران روم» یونان» هند, چین و ایران باستان به
عنوان نمونههای اوليه تیم یادکرد؛ اما به لحاظ نظری» پژوهش درباره تیم و کار تیمی به عصر صنعتی و تأسیس
سازمانهای غولپیکر تولیدی و خدماتی برمیگردد؛ بهویژه زمانی که کارها حالت زنجیرهای یافت و کارخانهها به
حوزههای تخصصی ورود پیدا کردند. برای نمونه امروزه ریک فرد:در کارخانه تولید لباس به تنهایی تمام فرایند تولید
لباس را انجام نمیدهد و نیاز نیست یک نفر برای خلق یک محصول, از تمامی مهارتها برخوردار باشد؛ بلکه
امروزه از طراحی» برش» دوخت و دستهبندی تا توزیع؛ هر بخش به مهارت ویژهای نیاز دارد و هر روزه کار به
بخشهای تخصصیتر و کوچکتری تقسیم میشود و افراد مختلف با مهارتهای مکمّل, فرایند تولید را تکمیل و
پژوهشگران رفتار سازمانی برای تأمین و تحقق کار تیمی اثربخش» موّلفههای متعدد و متفاوتی را ارائه کردهاند.
برخی» از بهرهوری مطلوب و روحيه خوب سخن گفتهاند (بلانچارد و همکاران» ۰۱۳۸۴ ص۲۴)؛ در پژوهش دیگر,
عملکرد و قابلیت زیستن به عنوان شاخص اصلی ذکر شده است (رضاییان, ۱۳۸۹, ص۲۲ عدهای هدف,
مسئولیت, هویت, توانمندسازی, اندازه مناسبه ارتباطات؟ انعطافپذیری+عملکرد پهینه شناخت» قدردانی و روحيه
خوب را به عنوان شاخصهای اساسی اثربخشی کار تیمی نام بردهاند (وست و ویکز ۰۱۳۸۷ ص۲ع). در این میان؛
ای سی معیار برای اثربخشی کار تیمی گزارش کرده و در نهایت معتقد است که تیم اثربخش از ویژگیهای ذیل
بزخوردار است: استاف مشخص:مهارتهای نکمل؛ اعتماد متقابل تسسنه ارتباظات عتالی: مبارتهای ناکرت
رهبری مناسب» و حمایت درونی و بیرونی (رابینس» ۲۰۱۴ ص ۲۸۲
از میان موّلفههای یاد شده آنچه بیش از همه برای اثربخشی کار تیمی مورد تأکید قرار میگیرنده عبارتاند از:
هدف مشترک تعهد, مسئولیتپذیری» اعتماد متقابل» همکاری و تسهیل ارتباطات اجتماعی. توافق و تأکید بر این
موّلفهها حاکی از این واقعیت است که نه تنها وجود این موّلفهها در کار تیمی ضرورت دارد بلکه در صورت فقدان
متغیرها و عوّلفههای نامبردد: هیچ هدف واضالیت "قیمی در سازمان مقی نخواهد شه زیر افریخشی: علازه یر
مولفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام ٩ ۹۹
آنکه یک شاخص معتبر برای سنجش موفقیت و میزان نیل به اهداف تیم و سازمان به شمار میرود به یک معنا
با توجه بهضرورت کار تیمی و پژوهش برای ارتقای اثربخشی آن» در این پژوهش تلاش شده است تا
موّلفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام تبیین شود. با جستو جو در پایگاههایی مانند ایران داک,
نورمگز و سایت جامع علوم انسانی مشخص شد که توجه چندانی درباره تیم» کار تیمی و ویژگیهای تیم اثربخش با
رویکرد اسلامی صورت نگرفته است و تمایز این پژوهش با پژوهشهای پیشین نیز در همین نکته نهفته است. تیم
هجرت به حبشه» تیم پشتیبانی در جنگ احد تیمهای عمل در جنگ احزاب» نمونههایی واقعی و عینی از تیم و کار
تیمی در صدر اسلاماند که به نظر میرسد میتوان ویژگی و عناصر اساسی تیم را با مراجعه به منابع اسلامی و
سيره پیشوایان دینی استخراج کرد و برای سازمانها و تیمهای امروزی الگوهای نظری و عملیاتی طراحی نمود؛
بنابراین در این مقاله تلاش شده است پس از تعریف مفاهیم و تبیین چارچوب نظری پژوهش؛ موّلفههای تأثیرگذار
صاحبنظران رفتار سازمانی تعریفهای به ظاهر متنوغی از تیم ارائه کردهاند. در تعریفی آمده است: تیم به تعداد
محدودی از افراد گفته میشود که دارای مهارتهای مکمّلاند و خود را به اهداف عملکردی مشترک متعید
میدانند و بالعکس» یکدیگر را در زمینه عملکرد تیمی مسئول معرفی میکنند (گری گوری» ۲۰۱۳ ص ۲۶۴) تیم
با گروه شبیه است و به همین دلیل بیشتر صاحبنظران معتقدند که میتوان دو واژه تیم و گروه را بهجای یکدیگر
به کار برد (وست و ویکز ۱۳۸۷ ص۳۷ اما عدهای از پژوهشگران» اين اعتقاد را خطا میدانند و معتقدند که آنها ند
تنها مترادف و یکی نیستنده بلکه با یکدیگر تفاویا السیخ کارنده ابدیر/معنا که گرودها فقط پس از طی چرخه حیات
خاص و رسیدن به مرحله توسعه و تکامل اجرایی خود» ارزش و کیفیت لازم را برای اطلاق واقصی نام تیم پیدا
میکنند (رضاییان» ۰۱۳۸۹ ص۴؛ کریتنر و کینیکی» ۰۱۳۸۴ ص۲۶۷). یکی از پژوهشگران معروف در موضوع رفتار
سازمانی» پس از نقل تعاریف زیادی از تیم» بر این نکته تصریح میکند که در همه این تعاریف چند مفهوم مشترک
به چشم میخورد؛ مانند مقصد و هدفهای عملکردی مشترک پاسخگویی فردی و جمعی» به هم وابستگی و تهد.
که هم نیروزایی نیز باید به آن افزوده شود (رضاییان» ۰۱۳۸۹ ص۵)
«کار تیمی» تعبیر دیگری از وازه «تیم» است. از همین رو بسیاری از پژوهشگران تعریف جداگانهای برای کار
تمی ارائه نکرده و به تعریف تیم بسنده کرداند. با این وصف» برخی پژوهشگران سازمانی میان آنها تمایز قائل شده
0۰ اسام وود ی یه سال نهم» شماره دوم» پیاپی ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
و به طور جداگانه به تعریف «کار تیمی» اقدام کردهاند. کار تیمی این است که افراد کار را بهصورت مهیج.
رضایتبخش و لذتبخش» بیش از آنچه به طور فردی به انجام میرسانند انجام دهند (مایک و دکاک, ۸۳۸۷
ص1۲۰ بنبراین؛ نقطه پل و مفهوم واقعی کار تیمی, همان چگونگی رفتار یا کار یا کیفیت همکاری میان
اعضاست؛ همکاریای که در معنای کلی خود. عبارت از تلفیق تلاشهای افراد به طور منظم رای کسب هدف
جمعی است؛ اما همکاری در کار تیمی اثربخش عبارت است از تلفیق تلاشهای افرادی که دارای مسئولیت
مشترک برای حاصل کار تیمی دارند که جز بر پايه اعتماد متقابل» تعهد به هدف تیمی مشترک و مسئولیتپذیری
پینر دراکر اثربخشی را از طریق مقایسه معنای آن با معنای کارایی توضیح داده است. کارایی و اثربخشی» به ترتیب
عبارتاند از: (/۳:1]1016067) یعنی انجام دادن درست کارها؛ و (1695ع۳:11601۷)؛ یعنی انجام دادن کارهای
درست (استونر و همکاران» ۰۱۳۸۴ ص۱۱). در تعریف کاملتر, اثربخشی در سازمان به معنای دستیابی به
اولویتها و آهناف چندگانه در چهارچوب نظام ارزش منت تیف شنده است؛ی دگونهای که کسب آغداف از نظر
هزینه و زمان» بهینه باشد و اولویتها و رضایت خاطر ذینفعهایی که دز جهت کسب اهداف تلاش میکنند. فراهم
شود (کاظمی» ۰۱۳۸۳ ص۱۵). بهطورکلی اثربخشی به امیزان تحقلق اهاداف تیم و سازمان اشاره دارد و فراتر از
مفهوم موفقیت است؛ زیرا برای کسب موفقیت, اگز پیست نا ستی درضد اهداف محقق شوه کافی است؛ اما
اثربخشی به بهرهگیری از توانایی هشتاد درصد به بالاتر اطلاق میگردد (رضاییان» ۰۱۳۸۴ ص۳۴ در پژوهشی که
با رویکرد اسلامی انجام گرفته, اثربخشی به معنای حسن انجام عمل و عمل شایستهای تعریف شده است که
بایستی از معیارهای ایمان خالضانه نیت ای وناز زام نمی رانا کار درست و فایسته برختوردار باشد
بهطورکلی» مطالعه و تحقیق در موضوع اثربخشی کار تیمی؛ حاکی از این واقعیت است که پژوهشگران شاخصهای
متعدد و به ظاهر مختلفی را برای سنجش اثربخشی کار تیمی بیان کردهاند. برای نمونه متغیرهای هدف» مسئولیت,
هویت» توانمندسازی, اندازه مناسبه ارتباطاته انعطافپذیری,» عملکرد بهینه: شناخت و قدردانی و روحيه خوبه به
عتوای قاکسهای آسامی مکی کار تس مرف اشنم اس [یلی ,و آیازی ۳۸۷ سس وس ویک زد
۷ ص ۶۲). همچنین بلانچارد و همکارانش, متغیرهای یاد شده را تحت عنوان «ویژگیهای تیم با عملکرد
عالی» ذکر کرده و یادآور شدهاند که این مجموعهه توصیفی از تیمهای کارآمد فراهم میآورند که میتوان به وسیله
آنها اثربخشی کارتیمی را سنجید. ایشان بر همین اساس مینویسند: راه دستیابی به این هدفها تواناسازی,؛
مولفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام 2 ۱۰۱
همیستگی و ارتباظاته انقطافپذیری, فناخت و قدرحانی است. بنابرایق, اشاخض ای افرتخشی:غبارنت الست از
بهرهوری مطلوب و روحيه خوب (بلانچارد و همکاران» ۱۳۸۴ ص۲۴). نظریهپرداز دیگر اثربخشی کار تیمی را
متشکل از سه بخش اساسی میداند که هرکدام از آنها حامل مجموعهای از عوامل و متغیرهای زیر است:
۱ عوامل محیطی؛ عواملی که با مدنظر قرار دادن بافت سازمانی حاصل میشوند و عبارتاند از: راهبرد
فرهنگ, ساختار» نظام پاداش» فناوری و حمایتهای اداری و آموزشی؛
۲ عوامل درونی؛ عواملی که با مدنظر قرار دادن فراگردهای داخلی تیمهای کاری حاصل میشوند و عبارتاند
از: ترکیب اعضا پویاییهای میانفردی» مقصد» منابع و همکاری با دیگر واحدهای کاری؛
۳ شاخصهای اثربخشی تیم؛ شاخصها شامل دو متغیر مهم عملکرد و قابلیت زیستن میشود. منظور از
عملکر تیچ کار تیم است: که پاید انتظارات: کاربران زا برآوردهسازد مقصود از قابلست زیستن:رضایت اعفا از
تجربه کاری تیم و تمایل آنان به تداوم همکاری با تلاش تیمی است (رضاییان» ۱۳۸۹ ص۲۲
با توجه به آنچه بیان شد میتوان گفت که معنای واقعی تیم و کار تیمی, مجموعهای از موّلفههای مشترک
است که از اهداق عالی: تعهنه مسئولیتپذیری» اعتکلز متقابلگرهمکازی و تسهیل اجتماعی تشکیل شاه استه.
بنابراین از میان موّلفههای فراوان» تا حدودی در مورد موّلفههای یاد شده اجماع حاصل گردیده است و از همین
جهت, نگارندگان این مقاله آنها را برای بررسی.و تحلیل از منظر اسلام برگزیدهاند. البته گزینش این مولفهها به
معنای منحصر دانستن راهکارهای اثربخشی در این چند متغیر نیست؛ زیرا هر کسی که آگاهیای هر چند اندک از
دیدگاه اسلام درباره ارزش و اهمیت فوقالعاده زندگی جمعی داشته باشد میداند که در منابع اسلامی دستورات
زیادی برای شکلدهی زندگی جمعی و انجام کارها به شیوه گروهی و تیمی ارائه شده است. «امت» «شعبه»
«طایفه» و «جماعت» ازجمله واژگانیاند. که بر اهمیت تلاش جمعی و کار به صورت تیمی تأکید میکنند. بدین
ترتیب» در ذیل به موّلفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام پرداخته میشود.
بهطورکلی کار تیمی یک پدیده جدید و پيچيده اجتماعی است؛ اما به هر حال شکل و جنبهای از زندگی
جمعی و کار به شيوه گروهی است. ازاینرو اگرچه این واژه در متون و نصوص اسلامی ذکر نشده است. اما
واژگان زیادی در منابع اسلامی وجود دارد که به معنای گروه به کار رفتهاند که برخی از این واژگان معنای
بسیار نزدیک با کار تیمی دارند؛ مانند کلم جماعت و امت. کلم امت در برخی آیات به معنای گروهی از افراد
منسجم و یکپارچه به کار رفته است که دارای هدف مشترکاند (راغب اصفهانی» ۰۱۳۶۰ ص۸۶)؛ همچنین؛
معنای: کار تیمی: تزکیبی از سوّلفهها و ختاصر مشترکی است ک در اغلب: فاریف آتیمهای کاری آذکر شتهاند و
میتوان ادعا کرد که تا حدودی اجماع در مورد آنها حاصلشده است. این مژلفهها عبارتاند از: هدف مشترک»
۳ (سام ژد یه سال نهم» شماره دوم» پیاپی ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
تعهده مسئولیتپذیری» اعتماد همکاری و تسهیل ارتباطات اجتماعی. بنابراین اگر موّلفههای تأثیرگذار بر
اثربخشی کار تیمی را موّلفههای مزبور بدانیم؛ در دين اسلام بر این موّلفهها بسیار تأکید شده و حتی هدف به
عنوان مسئولیت مشترک» محور وحدت و یکپارچگی افراد در تیم تعیین گردیده است. در روایتی که از امام
حسن# نقل شده است» حضرت تجمع بر محور کار و هدف مشترک را عامل کار باکیفیت و مستحکم و پیوند
استوار میان اعضایی که بر محور آن وجه مشترک اشتراک ورزیدهاند» دانسته است. حضرت فرمود: «د لم
یجتّمع وم قط علی آمر واحد الا اشتد امرهم و استحکمّت عقدنهم»» (مجلسی» ۸۴۰۳ ج۳۲ ص ۴۰۵). این
معنا بسیار نزدیک به معنایی است که برخی صاحبنظران به طور خاص برای کار تیمی ذکر کردهاند؛ چنانکد
گفته شده است: کار تیمی عبارت است از کاری که افراد با یکدیگر و نه صرفا در کنار یکدیگر انجام میدهند
تا بیش از آنچه به طور فردی به انجام میرسانند انجام دهند. این کار میتواند مهیج» رضایتبخش و
علاوه بر جنبه نظری و علمی» در عصر بعفئت نمونههای عینی تیمهای کوچکی شکل گرفتهاند؛ مانند تیم
شش نفره و دوازده نفره یثرب؛ تیم هجرت به حبشه» تیم پشتیبانی در جنگ احد و تیمهای عمل در جنگ
احزاب؛ که این تیمها به نحو عملی با همدیگر و به کمک یکدیگر به کار پرداختهاند. نکته مهمی که در مورد
این تیمها مشاهده میشود آن است که پیامبر اسلام#: در شکلگیری و توسعه آنها نقش هدایتی و حمایتی
داشتهاند که میتوان از آنها به:عنوان الگوهاع ری دملااهم ۷6 برد. بنابراین به اجمال میتوان گفت کد
مفهوم کار تیمی به عنوان جنبهای از زندگی اجتماعی,» در منابع اسلامی وجود دارد و قابل استنباط است که در
نخستین مولفه و ارکان تشکيلدهنده کار تیمی» هدف عالی است. منظور از هدف عالی, هدف کلی» مشترک و
جامعی است که به همه اعضای کار تیمی تعلق دارد و همگی بر محور آن گرد هم میآیند و برای تحقق آن با
احساس تعهد و مسئولیتپذیری متقابل همکاری و تلاش میورزند (کریمی» ۰۱۳۹۲ ص ٩4). این هدف به نحوی
است که منافع و ارزشهای تمامی اعضای تیم کاری را تأمین میکند و بر همین اساس» نوعی روح جمعی را بین
اعضای آن میدمد و مسیر کلی حرکت آینده را مشخص میکند.
در دین اسلام و آموزههای اسلامی» بر وحدت و همیستگی جمعی بر محور هدف واحد بسیار تأکید
شده است و آیات و روایات متعدد با بیانهای مختلف این مسئله را به صورت روشن و شفاف ترسیم
کردهاند. خداوند همه پیامبران الهی و پیروان دین خدا را به «امت واحده» تعبیر کرده و سپس به منشا و
محور مشترکی که موجب وحدت و یکپارچگی آنان تحت حاکمیت الهی است اشاره کرده و فرموده است:
«ن هزم أمکم أمّه واحده و نا ریک فاعیدون» (انبیا: ۲٩).
مولفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام 2 ۱۰۳
در مفردات آمده است: واژه «امّت» به گروه و جماعتی از افراد اطلاق میگردد که برای کار و هدف واحدی
جیع قوب (زاض استباتی: :باعلا طلزاطیانی.اشت رابب جماعتی زیت گروداست اه عقصد
واحدی آنها را جمع کرده باشد (طباطبایی, ۱۳۷۴ ۰۱۴ ص ۳۵۵ همچنین برخی از مفسرین اظهار کردهاند که در
حقیقت» اين آیه نتیجه آیانی است که خداوند در آنها از انبیای بزرگ الهی و همچنین از حضرت مریم پاکدامن
سخن گفته بود و سپس در اين آیه به عنوان یک جمعبندی کلی بیان فرموده است که هم آنان و پیروانشان است
واحده و یک جمعیت یکپارچه و منسجماند نه افراد پراکنده و جدا از یکدیگر. دلیل و فلسفه یکی بودن آنها این
است که هم برنا کلی آنها یکی است و هم مقصد آنان. به عبارتی» هر چند آنها علاوه بر اختلاف زمانی و مکانی,
ویژگیها و روشهای متفاوت داشتند» اما همه در نهایت امر در یک خط حرکت میکردند که چشمانداز مشترک
آنها توحید و یکتاپرستی بود (مکارم» ۰۱۳۷۴ ج۰۱۶ ص ۵۴۲).
با توجه به آنچه بیان شد خداوند نه تنها هدف واحدی را برای امت ترسیم کرد بلکه همگی را به وحدت و
اتحاد بر محور «حبلالله» دعوت کرده و از تفرقه هی نموده است: «وّ اعتصموا بحیل له جمیعا و لا تقرقوا»
(آلعمران: ۱۰۳). چنانکه پیداست» خداوند در اين یه مجموع افراد:را به تمسک به «حبلاله» یعنی اسلام و قرآن,
به عنوان هدف کلی و برنامه جامع و تأمینکننده سعادت وارستگاری دنیوی و اخروی و مادی و معنوی فراخوانده و
از تفرقه و پراکندگی نهی کرده است. خداوند.در ادامه یه نقش و کارکزد کلیدی وحدت افراد بر محور هدف واحد را
بیان کرده و فرموده است که این امر موجب ایجاد پیوند عمیق قلبی و عاطفی و دمیده شدن روح اخوت و برادری
بین اعضا میشود. خداوند در قرآن کریم فرموده است:و نغمت بزرگ خدا را بر خود» به یاد آرید که چگونه دشمن
یکدیگر بودید و او میان دلهای شما الفت و محبت ایجاد کرد و به برکت نعمت او برادر شدید (آلعمران: ۱۰۳).
علاوه بر آیات» روایات زیادی نیز وجود دازد که مشلمانان زا به هدف وأحد فراخوانده و از اختلاف و پراکندگی
برحذر داشته است. برای نمونه امام حسن.: در روایتی اتحاد و دوری از اختلاف و پراکندگی را موجب استحکام کار
و استواری پیوند میان اعضای جمع و گروه میداند و میفرماید: هرگز گروهی بر امری واحد اجتماع نکردند. مگر
آنکه کارشان استحکام و اتقان یافت و پیوندشان پایدار و استوار شد (مجلسی, ۸۴۰۳ ج ۳۲ ص ۴۰۵)
چنانکه روشن است این حدیث به طرز جالبی اجتماع گروه بر هدف و کار واحده و نقش وحدت بر مبنای آن را
نیز بیان کرده است که عبارتاند از استحکام کار و استواری روابط آنها.
یکی دیگر از مولفههای اساسی که همه صاحبنظران آن را در تعریف تیم و اثریخشی کار تیمی لحاظ کردهاند.
تعهد است. یکی از پژوهشگران گفته است» در حقیقت» جوهره تیم و کار تیمی» تعهد و تعلق مشترک اعضای آن
به هدف تیمی مشترک است (رضاییان» ۱۳۸۹ ص۴). تعهد. در حقیقت نوعی عقد و پیمانی است که لازمه آن
04 اسام وود ی یه سال نهم» شماره دوم» پیاپی ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
وفای به عهد و قبول اهداف و ارزشها تمایل به تداوم عضویت و آمادگی برای تلاش بیشتر چهت تحقق اهداف و
ارزشهاست (محمود زاده و همکاران» ۰۱۳۸۷ ص۲۳ آرمسترانگ» ۰۱۳۷۷ ص۴۶). منظور از تعهد تیمی این است
که اعضای تیم در قبال موفقیت یکدیگر و موفقیت تیم تعهد دارند و برای دستیابی به آن میکوشند و خود را وقف
آن میکنند؟ بدگزنهایی که اگر یکی از اعضای کم احساص سرخوردگی پا شکست تیه اعضای آن همچون
پیکری واحد احساس سرخوردگی و شکست میکنند. در مقابل؛ اگر یکی از اعضای آن احساس افتخار و موفقیت
کند همه اعضا به صورت پیکر واحد احساس پیروزی و موفقیت میکنند (دیویدای» ۰۱۳۸۸ ص۲۲). به هر صورت»
تعهد رکن اساسی کار تیمی است و بدون آن؛ درک جوهره حقیقی معنای تیم ممکن نیست.
بهطورکلی در نظام ارزشی دین مقدس اسلام» کمتر مسئلهای را میتوان یافت که همچون مسئله «تعهد» مورد
تأکید باشد. یکی از دلایل مهم اين تأکید آن است که تعهد و وفای به عهد بر حفظ همبستگی و گسترش
همگاری هسارانه میی بر انتماد سابل که لازسه حفظ و پیظرفاه زندگی جسی و کار کروسی اساستاأ کی
دارد. به همین دلیل دین مقدس اسلام در آّیات و روایات زیادی دینداران و موّمنان را به پاییندی و وفاداری به
عهدها و عقدها فرمان داده و از نقض و شکستن آنها نهی کرده است و حتی آنان را در آن زمینه مسئول و پاسخگو
میداند. خداوند فرمود: به عهد خود وفا کنید؛ چراکه از وفای به عهد سوّال میشود (اسرا: ۳۴).
قرآن کریم» در آّیات متعدد درباره وفای به عقذ و عهد. با تمام.معانیاش و در همه مصادیقش تأکید نموده و به
تمام معنا دربار آن سختگیری کرده است و پیمانشکنان را به شدت سرزنش و نکوهش نموده و به نان وعده
عذابی سخت داده و وفا کنندگان به عهد و پیمان را مدح و ستایش کرده است. مفسران بزرگ اسلامی معتقدند که
از دلالت سیاق یات قرآن درباره تعهد و وفای به عهد و عقده این مطلب فهمیده میشود که این مسئله امسری
فطری است و مردم با عقل فطری خود معنا و اهمیت آن را درک میکنند و در این خصوص فرد گروه یا تیم و
سازمان پا جامعه یا حکومت یکساناند و حقیقت هم همین است؛ چراکه تأمل در زندگی اجتماعی انسان به خوبی
نشان میدهد تمام مزایایی انسانها از آن بهرهمند میشوند همگی بر اساس یک عقد و قرارداد اجتماعی عمومی و
عقد و عهدهای فرعی و خصوصی مترتب بر آن استوارشدهاند (طباطبایی» ۰۱۳۷۴ چ۵» ص۱۵۹).
در روایات نیز بر تعهد و وفای به عهد و پیمان بسیار تأکید شده است. مفاد روایات حاکی از آن است که
مهد از محموقه قواغد قمومی, و به تعبیر دقیقتر از فریضهها واستتهای لارمالاجرای ای است کنه
خداوند حکیم به احدی رخصت تخلف از آن را حتی در مورد فرد بدکار و دشمن نداده است. امام باقر.ئ: فرمود:
هلات لم یل الّد رو جل لاحد فیهن رخصه. و الوفا بالعهد للرّ و الفاجر»؛ سه چیز است که خداوند به
احدی اجازه مخالفت با آن رانداده استد. و وقای بهعود؛ خواه ظرف:مقابل نیگوکار باشد یا بدگار؛؛ ی
«تعهد» سنت عمومی الهی است که باید در مورد همه انسانها رعایت شود؛ حتی اگر آن فرد بدکار باشد. از
امام علی:: نقلشده است که حضرت به مالک /شتر فرمان داد:
مولفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام 2 ۱۰۵
اگر پیمان بین تو و دشمن تو منعقد شد يا تعهد پناه دادن را به او دادی» جامه وفا را بر عهد خویش
بپوشان و تعهدات خود را محترم بشمار و از آن مراقبت و پاسداری کن و جان خود را سپر تعسدات
خویش قرار بده؛ زیرا در میان واجبات الهی هیچ چیزی چون وفای به عهد در میان مردم جهان مورد
اتفاق نیست؛ حتی مشرکان زمان جاهلیت آن را لازم میشمردند و مراعات می کردند؛ زیسرا عواقب
بنابراین» «تعهد» امر ارزشمند فطری و بشری است و نظام ارزشی دین و منابع دين اسلام بر این امر فطری, عقلی
و تجربی به تمام معنا و مصادیقش صحه گذاشته و ارزشمندی آن را ارج نهاده است و بر این اساس بر حفظ و
یکی دیگر از موّلفههای تأثیرگذار بر تشکیل و اثربخشی کار تیمی, مسئولیتپذیری متقابل است. مسئولیتپذیری در
مقوله کار تیمی عبارت است از پاسخگو بودن؛ یعنی شور و شوق اعضای تیم به بازخواست کردن همتایان خود
درباره رفتار پا عملکردی که برای کار تیم زیانآور است (لینچیونی»۰۱۳۸۸ ص۲۴۵ دلیل اهمیت مسئولیتپذیری
در عرصه کار تیمی آن است که به طور دقیق نمیتوان نقش و مسئولیت هر فرد را تعیین و مشخص کرد؛ بنابراین
ممکن است برخی افراد به هر دلیلی خود را دز درون فعالیتهای دیگران پنهان کرد به شکلی از زیر کار شانه
خالی کنند و به استراحت بپردازند. البته مسئولیتپذیری,» بازخواست به معنای زیر فشار قرار دادن همتایان تیمی
نیست؛ بلکه برای آن است که آنان پیوسته بیاموزند وشکوفا گنه عملکرد عالی داشته باشند (همان: ۳۸۸
ص۴۶ بنابراین» هدف اصلی از مسئولیتپذیری اصلاح و برطرف کردن ضعفها و توسعه دادن تواناییهای یاران
و همکاران تیمی استه ند انتقاد و آشکان کردن کاط ها او فظا رال ی و فوذف: آنان.
پژوهش درباره «مسئولیتپذیری» در آموزههای.اسلامی, بیانگر آن است که دین اسلام بر اهمیت و ارزشمندی
این اصل» همچون اصل تعهد بسیار تأکید کرده است. آیات و روایات زیادی درباره این اصل وارد شده است؛ از
جمله چنانکه در بحث تعهد بیان شد خداوند در سوره اسرا پس از بیان اصل اساسی تعهد. انسان را در برابر آن
مسئول و پاسخگو میداند؛ آنجا که فرمود: «به عهد خود وفا کنید؛ چراکه از وفای به عهد بازخواست و سوّال
میشوید» (اسرا: ۳۴). بنابراین» مسئولیتپذیری و بازخواست کردن رفتار و عملکرد افراد از لوازم اداره امور و سنت
الهی است. خداوند با اعطای اختیار به بندگانش آنان را مورد ابتلا و آزمون قرار میدهد و با مسئولیتپذیری, درباره
رفتار و عملکرد آنان سوّال و بازخواست میکند که چگونه عمل کردهاند. خداوند متعال فرمود: «فلنستلن الذین
سل الم و لسن المرسلین» (اعراف: ۶). پس هرآینه از کسانی که به سوی پیامیر:# فرستاده شدهاند پرسش
۹ (سام ژد یه سال نهم» شماره دوم» پیاپی ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
البته همه چیز بر خدا روشن است و هیچ چیزی بر او پوشیده نیست؛ چون عالم محضر خداست و او غایپ
نیست و همهجا حاضر و ناظر است (طبرسی» ۱۴۰۳ ج۴ ص۳۹۹)؛ چنانکه خداوند حکیم میفرماید: و هرآینه
احوالشان را بر آنان از روی دانش گسترده و تمام خود برمیگوییم و ما غایب نبودیم (اعراف: ۷ اما سنت الهی چنان
است که همگان بایستی پاسخگوی اختیار و مسئولیتی باشند که به آنها داده شده است؛ زیرا هیچ کاری بدون
احساس مسئولیت» پیشرفت و اثربخشی لازم را نخواهد داشت (دلشاد تهرانی» ۱۳۸۵ ص۲۴ع۶).
مسئولیتپذیری و پاسخگویی از مفاهیمیاند که معمولا در کنار یکدیگر میآیند؛ یعنی هر فرد در حیطه
اختیارات و مسئولیتش باید پاسخ گو باشد. یخ صدوق به اسناد خود از عمران بن خحصین نقل میکند:
رسول گرامی اسلام:# سپاهی را به فرماندهی حضرت علی#: فرستاد. پس از انجام گرفتن مأموریت و
بازگشت سپاه» پیامبر:: کارها را پیگیری کرد و از آنان درباره آنچه گذشته بود و نیز درباره رفتار و عملکرد
فرماندهشان پرسش کرد: آیا علی درست رفتار کرد و آیا علی درست عمل کرده است؟ سپاهیان پاسخ گفتند
که علی در مقام فرمانده همه چیزش خوب بود جز آنکه در هر نمازی سوره «فل هو ال آحد» را
میخواند. حضرت سپس از علی.#: توضیح خواست و فرمود: ای علی! چرا چنین کردی؟ او پاسخ داد: به
سیب آنکه سوره«قل هو ال آخه» را دویت ارم 96 باس ۹۴ طبرسی, ۱۴۰۴ جهن ها
این رفتار پیامبر گرامی اسلام## در جایگاه مدای و رهبری؛اقات#اسلامی به معنای آن است که امت باید
به آن تأسی بجویند و مطابق آن عمل کنند و مسئولیتپذیزی و بازخواست رسول خدائ را راهنمای عمل
پژوهشگران رفتار سازمانی» تأثیر مولفه «اعتماد» بر اثربخشی کار تیمی را مسلّم گرفتهاند و از اعتماد به عنوان
سرمايه اصلی و نخستین سنگ بنای استوارسازی یک کار تیمی خوب و اثربخش یادکردهاند؛ چراکه گردش و
تحقق همه امور یک تیم و به ویژه امور مهمی همچون حل مسئله و تصمیمگیری» بر محور اعتماد استوار است و
چگونگی اعتماد فرد به خودش و به همکارانش به عنوان عضوی از تیم تعیین میکند که فرد گامها را در راستای
تحقق هدف تیم و انجام کارهای تیمی چگونه بردارد (کانتر» ۰۱۳۸۷ ص۱۵). ازاینرو» کسی که به دنبال پهرهگیری
از آثار مفید اعتماد است باید هميشه این نکته مهم را در ذهن خود بسپارد که اعتماد موضوعی چالشی است و
هميشه با میزانی از عدم اطمینان و خطرپذیری توأم است و نیاز به مراقبت لحظه به لحظه دارد و از همین چهت
است که گفتهاند: اعتماد اعتماد میآفریند و بیاعتمادی بیاعتمادی (کریتنر و کینیکی, ۰۱۳۸۴ ص۳۶۹ رضاییان,
اعتماده مانند بسیاری از مفاهیم اجتماعی» مفهومی چند بعدی است که از ترکیب مولفههایی مانند عدالت,
صداقت و وفای به عهد تشکیل و ساخته میشود (نقیپور و همکاران» ۰۱۳۸۷ ص۴۷). اگر موّلفههای اعتمادساز را
مولفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام 2 ۱۰۷
مفاهیم یاد شده بدانیم» به یقین اسلام درباره هر یک از آنها مفاهیم متعالی را طرح کرده است که مجال ذکر
مستندات آنها نیست و فقط از باب نمونه به چند مورد اشاره میشود.
قرآن کریم» هدف و فلسفه بشت انبیا را «عدالت» بیان میکند و میفرماید: «و أمرت لأضدل بنکم» (شورا:
۵ همچنین علامه طباطبایی در ذیل آیه «لقد سنا سنا پیات و انا مهم لکتاب و المیزان سوم الشاس
بالقط» (حدید: ۲۵) مینویسد: ما پیامبران را مبعوث کردیم تا مردم را به عدالت عادت دهند و مردم در جامعه
بهصورت عادلانه زندگی کنند و در مبادلات و معاملات و امور اجتماعی خود به طور خودجوش به عدالت رفتار کنند؛
چراکه قوام زندگی بشر به اجتماع است و قوام اجتماع هم بهمعاملات و فبادلاتی است که میان آنان یه صضورت
«صداقت» یکی دیگر از موّلفههای اعتمادساز است که آموزههای اسلامی به صورت مکرر اهل ایمان را به آن
دعوت کرده است. قرآن کریم میفرماید: «یا یه لذین آمنوا انوا اه و کونوا مع الصّادقین» (توبه: ۱۱۹)؛ ای
کساتی ک ایمان آوردهاینا از غنا پزوا کنید و همقنه با راستگوبان باقيه,
پژوهشگران سازمان» «تعهد» را یکی دیگر از مفاهیم اعتمادساز معرفی کردهاند و در منابع دینی نیز از امام
علی::: روایت شده است که فرمود: بر کسی که پایبند به عهد خویش نیست» اعتماد نکنید (تمیمی آمدی» ۴۱۰
ص۳۸ بنابراین» اعتماد سرمايه اجتماعی رهز وی کار تبمیهگ اد زمانی بد وجود میآید که اغخضای
تیم با یکدیگر به عدالت رفتار کنند و در کلام خود صادق باشند و مهمتر اینکه اعضای تیم پایبندی و تعهد خود را
در زمينه تحقق اهداف تیم» در عمل به اثبات برسانند.
بهطورکلی همکاری مبنای هر نوع فعالیت جمعی است. تشکیل تیم و کار تیمی نیز مبتنی بر همکاری است. بدون
شکتهانجام کار نمی بنون سفتارکت و همکاری افیا پاوکدیگم و خلت آنان از همدیگر بیسناس که چراگه تیم
کاری از تعنادی افراد خارای مهارتهای مکملی که مقصل,قالی و خدف مشترگ کارننه تشکیل مبی نوف نذا اگتر
همکاری و همدلی میان اعضای آن وجود نداشته باشد و آنان به طور متقابل یکدیگر را حمایت نکنند هرگز
نمیتوانند بیشتر از آنچه به طور فردی به انجام میرسانند انجام دهند.
دین اسلام بر عوامل زیادی تأکید فراوان و غیر قابل گذشتی کرده است که همگی در راستای تأمین و
تقویت همکاری است. تأکید بر وحدت و همگرایی و خوانش امت اسلامی به امت واحده» تأکید بر اعتماد
متقابل از طریق موّلفههای اعتمادسازی چون درستی» درستکاری, پایبندی به پیمان, بربایی و پیگیری
مستمر قسط عدل و تأکیدهای مستقل بر موضوعاتی چون تعهد و مسئولیتپذیری متقابل» همگی در نهایت
چیزی جز تأمین» تقویت و حفظ همکاری نیست؛ چنانکه یکی از عالمان دینی در مورد تأثیر اعتماد بر
۸ اسام وود یه سال نهم» شماره دوم» پیاپی ۱۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۸
همکاری مینویسد: میدانیم که مهمترین سرمايه یک جامعه اعتماد متقابل افراد اجتماع نسبت به یکدیگر
است. اصولا آتچه جامعه را از صورت آحاد پراکنده بیرون میآورد و همچون رشتههای زنجیر به هم پیوند
میاه همین اصل اغتماد متقابل است کهپفتوانه فعالیتهای هماهنگ اختمافی.و همکاری ذر سطح وسیع
است..عهد و پیمان و سوگند اتأگیدی است بر حقظ این همبستتگی و افتماد متقابل ,و در نتیجه حفظ
چنانکه اشاره شد افزون بر تأکیدات عام» در متون و نصوص اسلامی» به طور خاص موّمنان مورد خطاب قرار
گرفته و ید تعاون ,زرباری همتنگر ظرمای دادهقندماند. ختاوند هر قرّی کریم میفرمای که ایا رما ین امن ولو
تعاونوا عّی البر و التفوی و لا تعاونوا علی الم و المدوان» (مانده: ۲)؛ ای کسانی که ایمان آوردهاید! همواره یکدیگر
را در نیکوکاری و پرهیزگاری یاری کنید و هرگز بر گناه و ظلم کمک نکنید.
رغب مینویسد: «تعاون» از «معاونت» به معنای همکاری و پشتیبانی است (راغب اصفهانی» ۱۴۱۲ ص۵۹۸)؛
بنابراین بر اساس اندیشه اسلامی, موّمنان برادر یکدیگرند و رابطه آنان با یکدیگر همکارانه است. رسول خدائ؛
فرمود: «مثل الاخوین مثل الیدین تغسل |حداهما الاّخری» (نهجالفصاحه» ۱۳۸۲ ص۷۲۰ مثل دو برادر مومن در
همکاری» چون دو دست است که یکی دیگری را میشوید؛ یعنی با یکدیگر همکاری میکند؛ به گونهای که موجب
اصلاح و تقویت یکدیگر میشود. رسول خدات: در اخدیث دیگری فرمود: افراد باایمان نسبت به یکدیگر همانند
آجزای یک ساختمانآند که اجزای آن یکدیگ ر/لهحگاوشکه م قاط وانگستانشان را فر هم میکنند و مانتذ یک
همکاری در آموزههای اسلامی از مصادیق زیادی برخوردار است که میتوان هدیه دادن؛ رفع غم از چهره
موّمن» عیادت در بیماری» تلاش برای صلح و آشتی» امر به معروف و نهی از منکر را از مصادیق بارز همکاری ذکر
کرد که سطح وسیعی از امور فردی» خانوادگی, اجتماعی, فرهنگی و اقتصادی را دربر میگیرد و آثار مادی» معنوی,
دنیوی و اخروی را در پی دارد (حکیمی» ۱۳۸۰ج۶ ص۳۶
بسسلورکلی صرفت نطام احتماعی ,مش بر خمکاری و زار کت آعضای آن استه آسا خمکاری مقاار وراقسی
هنگامی تحقق میپابد که ارتباطات میان اعضای آن به طور واقعی و همه جانبه برقرار شود و مبادلات و به ویژه
خداوند در قرآن کریم هدف و فلسفه ایجاد گروهها و تیمها را شناخت و تسهیل ارتباطات و تعاملات اجتماعی
ذکر کرده است؛ آنجا که میفرماید: ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار
دادیم تا یکدیگر را بشناسید (حجرات: ۱۳)؛ بنابراین» هدف از ایجاد گروه و فعالیت کار تیمی در انديشه اسلام آن
است که همدیگر را بهتر بشناسند و با یکدیگر روابط بهتری برقرار سازند و تعاملات اجتماعی تسهیل شود. علامه
مولفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام 2 ۱۰۹
طباطبایی در ذیل آیه مینویسد: آیه شریفه در این مقام است که ريشه تفاخر به انساب را نابود سازد؛ ازاینرو» معنای
یه چنین میشود: ما شما مردم را از یک پدر و مادر آفريدیم. همه شما از آن دو تن منتشر شدهاید؛ چه سفیدتان و
چه سیاهتان؛ چه عربتان و چه عجمتان؛ و ما شما را به صورت شعبهها و قبیلههای مختلف قرار دادیم؛ نه برای
اینکه طایفهای از شما بر دیگران برتری و کرامت داشته باشد؛ بلکه صرفا رای اینکه یکدیگر را بشناسید و امر
اجتماعات» مواصلات و معاملاتتان بهتر انجام گیرد (طباطبایی؛ ۰۱۳۷۴ ج ۱۸ ص۴۹۰).
خداوند در یه دیگر موّمنان را بر همکاری همیارانه امر کرده و فرموده است: «یا یا ادن منوا اصبروا و
صابروا و رابطوا» (آلعمران:۲۰۰). علامه طباطبایی, جمله «رابطا» را به برقرار کردن و وصل نمودن و تکیه دادن
همه نیروها و کارهای افراد جامعه به یکدیگر در جمیع جهات زندگی معا کرده و معتقد است: مراد از مرابطه این
است که جامعه به سعادت حقیقی دنیا و آخرت خود برسد و اگر مرابطه نباشد گو اینکه صبر من و تو به تنهایی» و
علم من و تو به تنهایی» و هر فضیلت دیگر افراد به تنهایی سعادتآور است؛ ولی بعضی از سعادت را تأمین میکند و
بعضی از سعادت» سعادت حقیقی نیست؛ به همین دلیل در ادامه اضافه کرده و فرموده است: هو اتقو اه لمکم
تفلخون»: که البته منظور از این فلاح هم فلاح تامموقیتی گت (طاطبایی» ۱۳۷۴ ج۴: صض ۱۳۳).
پس هدف از ایجاد گروهها و تیمهای کاری در روّیکرد قرآنی»تسهیل,روابط و مبادلات اجتماعی است. تعامل
مبتنی بر تعاون» چنانکه علامه در تفسیر یادآوری کرد موجب همنیروزایی و بالا رفتن قدرت گروهها و تیمهای
کاری شده و باعث دستیابی به تمام هدف میشود. رسول خدا+ه نیز فرمودهاند: خداوند قدرت را در جمع نهاده است:
این پژوهش به منظور تبیین مولفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام انجام گرفت. یافتههای
پژوهش نشان میدهد که در متون دین اسلام؛ کلمات مترادف و هممعنای واژگان تیم و کار تیمی اثربخش» به
معنای دقیق و متعارفی که در ادبیات رفتار سازمانی مرسوم است وجود ندارد و به کار نرفته است؛ اما همانگونه که
تبیین شد تیم و کار تیمی بخش مهمی از زندگی اجتماعی انسان را تشکیل میدهد و به طور مسلم دین اسلام
درباره سرنوشت جامعه بیتوجه نبوده و از ایجاد گروه و کار تیمی غفلت نکرده است. آزاینرو در نصوص و متون
دین اسلام» واژگان و مفاهیم زیادی وجود دارند که با استفاده از آنها میتوان معنای گروه و تیم را به دست آورد.
وازگانی نظیر «امت» «شعبه» «طایفه» و «جماعت» از این دستهاند افزون بر واژگان و تحلیل مفاهیم
فعالیتهای تیمی مانند تیم هجرت به حبشه» تیم ششنفره و دوازده نفره یشرب» تیم پشتیبانی در جنگ احد و
تیمهای عمل در جنگ احزاب: از الگوهای عملی ,و مصادیق عینی تیم در مان حیات پیامبر اسللام 6 بودهاند که
۰ 0 اسام ده سال نهم» شماره دوم» پیاپی ۱۹» پاییز و زمستان ۱۳۹۸
برای اثربخشی تیم شاخصهای متعدد و متفاوتی از سوی پژوهشگران رفتار سازمانی ارائه شده است که
اجماعی در کیفیت و کمیت آنها وجود ندارد. با این حال, در پژوهش حاضر تلاش شد تا با مراجمه به منابع دینی,
موّلفههای چون هدف عالی» تمهد. مسئولیتپذیری, اعتماد متقابل و همکاری و تسهیل اجتماعی به عنوان
مولفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی - که ماهیت حقیقی کار تیمی از آنها تشکیل گردیده و در منابع دین
اسلام بر این مفاهیم» بسیار تأکید شده است - مورد تجزیه و تحلیل قرار گيرند.
نخستین موّلفه و ارکان تشکيلدهنده کار تیمی» هدف عالی است. منظور از هدف عالی» مقصد واحد.
مشترک و جامعی است که به همه اعضای تیم تعلق دارد و همگی بر محور آن گرد هم میآیند و برای
تحقق آن با احساس تعهد و مسئولیت متقابل» همکاری و تلاش میورزند. در نظام ارزشی دین اسلام» هیچ
چیزی چون تعهد به هدف عالی مورد تأکید نبوده است؛ زیرا تعهد سبب ایجاد روحيه همدلی و همدردی و
یکی شدن اعضای تیم» همچون پیکر واحدی میشود که به کمال و موفقیت یکدیگر و تیم میاندیشند و
خود را در شادیها و غمهای یکدیگر شریک میدانند. تعهد رضایت اعضای تیم و تمایل آنان به تداوم
عضویت و همکاری و همچنین اعتماد متقابل میان اعضای تیم را افزایش میدهد. تیم کاری نیازمند
اعتماد متقابل است که با صداقت در گفتار و عدالت ذر رفتار به دست میآید و با تعهد اعضا قوام مییاید.
اعتماده سنگ بنای کار تیمی است و اگز میان اعضای تیم دیوار بیاعتمادی چیده شود. سرانجام تیم با
شکست مواجه خواهد شد. همچنین مسئولیتپذیری مولفه دیگری است که به بازخواست کردن و پاسخگو
دانستن همکاران درباره عملکرد تیم اشاره دارد. مسئولیتپذیری در تیم» سبب تقویت تعهد. افزایش تلاش؛
کاهش فرصتسوزی و افزایش یادگیری میگردد. اساس و مبنای کار تیمی تعاون و همکاری است؛ چراکه
کار قیمی«عبارت:است از آنجام کارفله با یکدیگر که ضلاوه که احصای کنار تیسی از آقراهسنوه با
مهارتهای مکمل که همگی دارای مقصد عالی؛واحد و مسئولیتهای مشترکاند تشکیل میشود. بدیهی
یت که آنام کار با کدیگرزمانی مکن است کدیین اعضا روظه همکار ی خی خانی هنود فاهته
باشد. سرانجام آنکه» هدف از ایجاد تیم آن است که اعضا هم اهداف تیم را به خوبی درک کنند و هم
یکدیگر را برای ادامه همکاری بهتر بشناسند؛ و این امر هنگامی تحقق مییابد که ارتباطات همه جانیه
میان اعضای تیم برقرار شود و تعامل و تبادل اطلاعات با سهولت انجام گیرد.
مولفههای تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام ٩ ۱۱۱
نهحالبلاغه. ۱۳۸۹ ترجمه محمد دشتی» چ چهارم» قم» تحقیقاتی امیرالمومنین ند
نهجالفصاحه» ۱۳۸۲ ترجمه ابوالقاسم پایند» چ چهارم تهران» دنیای دانش.
ابیلی» خدایار و محمد ایازی» ۱۳۸۷ تیمسازی؛ راهبردهای عملی و تمرینهای رهبر ی رحس چ دوم تهران, نشر سارگل,
آرمسترانگ» م» ۱۳۷۷ «تعهد سازمانی» ترجمه محمدرضا ربیعی مندجین» اقتصاد فرهنگ و تعاون» ش ۶ خرداد و تیر,
استونر» جمیزای. اف. آر. ادوارد فری من» دانیل آر. گیلبرت» ۱۳۸۴ مقدمهای بر مدیریت. مدیریت در قرن بیست و یکمم ترجمه
علی پارسائیان و سید محمد اعرابی» چ دوم تهران» دفتر پژوهشهای فرهنگی.
بلانچارد. کن» و همکاران» ۰۱۳۸۴ مدیر یکدقیفهای و تیمسازی» ترجمه مهدی ایراننژاد پاریزی» تهران» مدیران.
تمیمی آمدی» عبدالواحد» ۱۴۱۰ غررالحکم و در رالکلم» تصحیح سید محمد رجایی» چ دوم قم» دارالکتاب الاسلامی.
حکیمی» محمدرضا و همکاران» ۳۸۰ /لحیات» ترجمه احمد آرام؛ نشر فرهنگ اسلامی.
دلشاد تهرانی» مصطفی» ۰۱۳۸۵ سیره نبوی «خلاصه»» تهران» وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
دیویدای. وتن و همکاران» ۱۳۸۸ تیمسازی» ترجمه بدرالدین اورعی یزدانی» چ دوم تهران» موّسسه تحقیقات و آموزش مدیریت.
راغب اصفهانی» حسین بن محمد ۱۴۱۲ق, المفردات فی غریب الفرآن» بیروت» دارا لعلمم الدارالشامیه.
رضاییان» علی» ۱۳۸۲ مبانی مدیریت رفتار سازمانی» چ چهارم تهران» سمت.
۰ ۱۳۸۹ نیمسازی در قرن بیستویکم. چ دوم تهران» سمت.
طباطبایی» سید محمدحسین» ۱۳۷۴ تفسی رالمیزان» ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی» چ پنجم» قم» جامعه مدرسین.
طبرسی, آبوعلی الفضل بن الحسن, ۱۴۰۳ ق مجمعلبیان؛ فی تفسی رالقرآن» قم» مکتبه المرعشی النجفی.
قمی» محمد بن بابویه» صدوق ۱۳۹۸ق» النوحید» صخحه وعلق علیه السید هاشم الحسینی الطهرانی» طهران» مکتبه الصدوق.
کاظمی» سید عباس» ۱۳۸۳ بهرهوری وتجزیه و تحلی لآن در سازمانها تمران, سمت.
کانتر» روزابت» 0۳۸۷ /عتماد پایه پیروزی» ترجمه عبدالرضا رضابینژاد» تهران» نشر فرا
کریتنر» رابرت و همکاران» ۱۳۸۴ مدیریت رفتار سازمانی» تهران» ترجمه علیاکبر فرهنگی و حسن صفرزاده.
کریمی» محمد عارف, ۱۳۹۲ راهکارها یانریخشس یکا ر تیم یاز منظ ر/سلامم قم» پایان نامه کارشناسی ارشد موّسسه عالی علوم
لینچیونی» پاتریک» ۱۳۸۸ پیج دنسم نکار تیمی, ترجمه فضلاله امینی» چ پنجم» تهران» نشر فرا
مایک و ودکاک. ۱۳۸۷ اصول و مبان یایجاد و بهبود تیمرهای سازمانی, ترجمه سید احمد بیان معمار و حسین خنیفر» چ دوم
مجلسی, محمد باقر ۱۴۰۳ق, بحارالانوا رالجامعه لعلوم الائعه الوطهار, الطبعه الثالثه, بیروت» دار احیا التراث العربی.
محمودزاده» نصراللهی و همکاران» ۱۳۸۷ نوسعه منابع انسانی» تهران, سازمان مدیریت صنعتی.
مکارم شیرازی» ناصر و همکاران» ۱۳۷۴ تفسی ر نموه تهران, دارالکتب الاسلامیه.
نقیپور» محمد و همکاران» ۱۳۸۷ «فرهنگ اعتمادساز در اندیشه دینی و نقش آن در توسعه اقتصادی» اقتصاد اسلامی» سال
وست» مایکل و همکاران» ۱۳۸۷ سازمان تیممحور ترجمه اسماعیل مردانی گیوی» تهران» سازمان مدیریت صنعتی.
:۳۵00 ص310 بموزقطع5 لمدمناهمنصدع 0۳ 2013 بسک .۶ ولفنط مه 2006۵0 جومععی
و ول۵ا۵ ۳02۳ :2014 مصدمعلوه۸ صها «علم) و3 320 ,ص106 بش .8 صعطامعاگ, کصزط ام
|
محیط پیچیده امروزی با خلق فناوری های نوین و ظهور سازمان های غول پیکر، ضرورت کار تیمی را افزایش داده است. اهمیت کار تیمی در سازمان های کنونی از این حیث است که فعالیت فردی و هرگونه کاری اهداف سازمان ها را محقق نمی سازد. تحقق اهداف سازمان ها درگرو تیم های اثربخش کاری است که بتوانند با در اختیار گرفتن نیروی انسانی شایسته و استفاده درست از دیگر منابع، بیشترین سود و بهترین خدمت را به سازمان و جامعه ارائه کنند؛ بنابراین، پژوهش پیش روی به دنبال پاسخ به این مسئله اساسی است تا مؤلفه های تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی را از منظر اسلام تبیین کند. بدین منظور، نگارندگان این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی متون دینی پرداخته و ترسیم اهداف عالی، تعهد، مسئولیت پذیری، اعتماد، همکاری و تسهیل ارتباطات اجتماعی را به عنوان مهم ترین مؤلفه های تأثیرگذار بر اثربخشی کار تیمی از منظر اسلام تحلیل کرده اند.
|
574 |
510572
|
(210 0۳8 ۵۳۵ ۲۵) 186-195 .وم ,2022 6ات مه 206905 ,29 37۹ ,16 1۵۱۰
,(۳155) 5600006 بس عمفعمه ی عتعمقا مک وو۵ ۳۳ بل ععقعه تنم معد 66 66 مت 66 کک هه موس
1 ۳ ۳ 0۵۵6066 د6صصنعمععل 26 ۳ کممعممممی 010000005 جس مه کمط 006 ک 11 1111111 ۵عه
کته کنقط۳ ,کعا۳ع ,عناوناعناعصن1 که ناو جرمز5عصطز عجنمععع 6 هل معنلهه خ خصعلصعصی ص۵06 کع[1ط
5 6۲ کاصه 0 عزمکصه کع[ عحاصه عل ام دمص ماه هل خصعصعلدع6 عسحمص6ل علاط عنهگی که عللمسقله
2236۳6 ع6ل عاع 129 عه +عمعنمعصه خ هتسه صع کعاا همع مقل +عاصذ عحش۷۵ کتعتصعتم کع] بکاه2 200۳60
5عل عناو 61006 ها عل علعوخنص عل +صعامصعنه عاصعنل ععل نصعتعل خ عفدمعه کعل ,ع6تطنلفی + 120۳66
0 نله ها دمناه6زعصی جع موصعم عل لماصعصه۵م1 اصعاسامم اعع 11 ب< ۷62006 » که ع1 همان 135
6[ گناج عع00ع نا ۲ ۳ +کدددد عم 66 عمصصصه ۳۵۵۵6 متسد عمصصم عمععه ننته جهمه عععد. عممممعه
5۰ ععل[ 6006 عتزماهعنااه ععواع هنز عه سنمعبعل کم کم6ا1عصصمنمکتلنکن کسعلد۷ کعصنقاجی جع م06
تاره 6۳۵ 1۵۱۵۳ عسقلنه 6۳ عاع 120 +عنمععنل عم 26 عل ععقطا ها خمعصصعتانامک کسع زقس کادعصع 2۳ کاعزک 81
عامرصند جل قاعلسنه معلله خ عصقص عاتصز معصعنعدیم عل عنم عااع6 ات6 هه 66 هسمصصععه ققعه ۵۵۵6
۵۵4 مققعه 222 22 عمصحه عمی جسغ6 12 همم 6ع ع همه ععصسد 00666 ععمعه نننممععه
,6 66066 ز[[ع 1ص ,1086006 هام06 معسنصله رغازناه6ی0 مصصتاقامصص0 ,ناج وهآم- م77
6 : 01200۳002000 0216 1 : ۳6۲۵000 46 2316 *
هل عل 5عسعن منک 0:65 عصصع) معاعنودععه ام عنونانه ,کعکندع 1۳3 عسهدگانا ام عحعصها جع معط معط مراصه 8 [۳۹6 ۳۴
4 ۳ ۰ و 130( 507 ,29 18916 ,16 .0 مه
186-5 .00 ,2022 8 5008 ,29 18906 ,16 1۵1۰ ۳ 1
«(۳1۳5) 12080286 560000 عطا ۵۶ ۳0۳۵8 ه که 3۳۵ وصنصدع[ ۵1 0[عا عطا و حممموعطه ۵۵۸۵ط
0 13677 ,1106۷6۳ .ک0 ماع مزع مع 0602 فص عناحلنل ۵ععصه 20 ولطونط ۵۳ کعکده0 م1۵ حلجهع۶ع۳ عطا 01 1051
0 لاله عضت عصو5 عطا که فصه عناعتداعصنا جع موه کز نی جرمزکعصصذ هععععد عط مدیم 1۵
,6 ع136 .16367۹ فصه 1265 6/66 منطکصمنه ۵1 مدمه ماه عط [۵1 که مان وعط1 عتدعی
40 ع27 ,کاوم 5 عع نع 12 مصه کدمناتعصز عمط هه عحمص 07 کاعزاه ع[طمععصعطا عاصز که مععفعصی
5 136 0 213060 ,تعااها عط1 ب۵عمنانصدد وصه معادتطاننی ,امن حعاوصهاد ۵۵ عز خقطا اجه ج صز حاعوع) ۵
6۳ صز ۳۵۵۲0۳۵۵ عجه ,کاوممطل5 وصه کصمنانتاعصط عصهعح5 عوعطا روط ععنعی کناملنههتنص چ کم ععاصهتصتع عط) ۶و
6 136۳ ۶و ال۸ .معط سنعطا عصنادد اه که خقطا عصنو الط مهن عط نله انم کعصماعته که 1۵16
61 1 ۳۵6۲٩ حز 2019-2022 ۶و دزی الط ۵۶ وصتصصنو6ط عطا ععصند واعامص واه اجه 1060
0۳300066 ۷108690۳6۵0 مصه 0عمنل همم اعصن. مصمحصم اعصزکهع ۳ص هه کل 1۲ ۵ 000ع چ هنز 12206۳5
مغ نگناهد0 ۷6۲۷ خاط 0600601ع0صز واع تاه ععنط ما مصمفصتآ صعع۳02 عطا که اعد عطا مصحانع1ع30
08 56060 ۲مط کز طلعنطم تاه عطا ناه ی مطی ماه عتعاح هی قصه انقماعط ,ماع معخع مه
که 50 1308286 08ن1 ۵ عصنص2ع1 معط «رمزعصعصنل صفصحط عطا مناد عغزعصیم ماصز ععلها ما آمناصععع کز 1۳
ععد از با ماقلو ص02 ج ع0ع 3 فص کعحلهی لمممن منکن صنعاجی ادماعنل ععصمونااماصز گنه 16۲ ۵ 01
عقاآنه 0صه عع2 نع 120 تمعن امد ۶و کزععط) عطا ا مناد کاصعصعنه جمزهص هبعک معام عم 0666
عامصنزد ۵ 63۵۵۵ مع ما کت کعازصز 6۷6۵ 277665 کنط 1 نمی اه ععلز ۰1۵ ملد عطا عصنومد علنطم
۵ ۳۴۳۳۵ 20ه 0136۳655 ۵۵۳05 معاد ۵ کق تلو وه عطا معل عم که ۷76 بعع ای 120 0ع 1۵۳۵ ج اه وصنصد16
7( ۳6۶060160 200 ۳۲0600760 ,50007160 کز 1220067 ج 36۳6 کععل [2م۲ ج اه صعاعری نهد ماه ۷ص 0۳6 ۳6
5ا۷۵0 هنز بانلزطنعط۶00ع۲ که کدمناندوم نم کعننلمممنهد نله غه لاه ,کاصعاجی فص کجعومامهه 00
۳6 5066 ۵ دمنامعناطاه عطا ع۷هط 0عصمتاصعص عمج عطغ للم وصه «منکعتحصم) ق۳۵06 عمط که کعطص 0۳
ونط1 16270675۰ ۵ ع1208 ما ختصعصه ما هه 0مماعفص ۵ ما عضو عطا رطع ۶۵۳ عطا کز عصنصوع]
0602806021 ۵ 1۵8۵۳ 08565 1326286 ۵ هط معصنصععل عنطا عامصم۳م ما +0006 0
6 0صه +ع له ۵طا ۵۵۵ صنطعدمنج[۲۵ عطا عصعفنعصی که بد۶۷ آهناد 0۳ جح هرز 0ع1ععاطز دز لفط
1 ع3 1 0۵ ۳۶1600 01 معط عطا ۵۵ کعکت0 1۵ حلعنطم ۵1 خعزطاه عطا مکتاعلانله داعوط 1365 ,162۳6۲5
0 ۳۵2۹۲ ۲۵ 50 3666۵ ععصقلدط ۵طا ما 16۵06 اند 1 .وعاتصعصده 6 ما عقط طعنطام عع100مصل عطا ۶و
26 20 للهنطا مدع ۵۶ فععمصصهیم صعادرک عناعندعصنا ۵ ما کفصممععجی ععد نع 130 ۸ خنصکص ۵ ۷۵۲
وا 306166 05 2 نححصم ملله فص ماع معط ه طخزی من عصصم ععمل حصز عجه حلعنخط ۶ کصهزد [۷۵۲۹۵
۵1 فصن عطا ۵1 کعجت [۳۵ع 56۷ 0۷67 60 من معصعوعنه عطا ام دعحله۷ عطا عصعصی عسعلنه 65 16
5۰ ۳6۲06026 65 60 کاز حاعقط ۷ حلعجامحط هه نامع صقصتط چ که ععقاط صمصصی عط عاحختعصی
0 ۷۵16۲ و6 کهصنطاع 50 خصع ۷ص ما عاطنععمم از کعملاهه هط نمی عخنصهی عطا عز کنجنادعی ۲۳۳۹۵۵
,66۰ ,116۳۵0۳6 حز 5و5 جمطاع 3 1۵۳ 06۳۵ مافزچدککه هه عنانی ما10 وصه عع مدع صه1 ۳۳۵3 جز بعطل موم ,تعحل 108 ۴
8 | 1.22۳38 ع28ع 120 آهدوزک دم ز006-10ط 1 نداد 0عممعجط نت۸ ت ۸ تاظ117 اقدیس ۳۵۵6 2۵۵
85 6 566 ااازن2ع0 مصه عسلنه بقع 123 ,ععصقاع اک +۸ دمنال موم تمعنصطع) 0 عناعنانه یناکندع دز
7لاعصتاعنه 0عن0 500 06 صف هط کلعومص مه ععومعط) ععل ما علطمعه طعنطم کعمعطی اتدمع عطا ۵
۰ نز عفن ستعط صز تعطاه عط ۳۵۵ عده صصعطی طاعناعصاعنه امد دعمل انامه آمعناه ۳ تانق عطا اباظ 0۰
0 ,[[۳۶ که حاعنصع۷ کدنا 0۳00 ع هی فص عسقله 0عنهنمعکه عطا مکتهعمم نگ ععهع 10 ۵ 6۵ ,10660
اقآ 1۵۳ عقق ۵طا ۳۵۶ کنط1 .و۳ماعنط ما هدما انندعی فص عسعله ,ععهقاع 132 عطا ۵۶ کصنقص۳ ۸3۵۳
6 لع9ط ۷ 0۶ 1206286 0620 خ عصعع ع0ط ۶ مطکنلنهی 0۶ ,عنفونه للناد ععهناع م1 اصعتعصه صه عصق 6 (0نط ۸
6 00531016007 انتدعی ۵۳ عسقله 0۲ ععهمتع 12 ۵ هصنصوع1 کز مد 1۵ موصنطامد اعمصله 0ص
[2 اب2250 16 0صه ۵۲۵۶ نو عم عناعصعع عطا ,کاص6ع5131 و کعطی خصعونکنه عطا ,کنعطا اعنله 500
عا 5ع1هلنهنکعه معتککشهگ عل 0ص ۳۳0 که کامعصمم1ععل عطا فعومطصنذ طعنطی مکعناعندعصن1 اکنلهسهنسا5
6 عطا 0605265 کزععط) اکناهسط 50 16 بدعوزد 0 ۳۳۵۵ هه عنطرعم ه ما صهند عناعندع دنا
6 ۲اظ .01502117 جع ج +عفزعصی ما هه صمتاهند ععتصصه عصاعصعط-ع۷ه صه ما امعله ما ناه
4 21ع04 21ع۲ع ه 07696 کاصعصع اک جعاصهی فصه دحعلفوده عحه حلعع50 عطا نوم ۵۶ کعننلزدازدی00
۰ 0۳ [۳۵عانا عز وصنصهعص عطا «عطاعط ی ۵۳ عصنفمصعصعل خصمعه ماصنز مععلها 06 اعس معط حعاصصی
0 ع[طازعدم؟ کز عنم عصدی نمعنصعطل عح ع05 3 دنه مصعل عطا 666 د 0۳000 6 0۵ کایع۲ وصنطا ۳
6۳۵0 دعننی ۷۵۳۵ عطا منود < 1 .0ع0معصدی چالدمعنا 6 امصصی اعد ععمط صمناقامصصی عط]
4 86265 ۷۵۲۷ 6 جر 60ع و۳ عع عم آمسعانه عطا و اممرم +عطامص۸ مامتان ج که مععوی لاله
لته عط 1۵ 0306 مع ۵ ع01ز5 وم کل از ۶ بکاعتداوصنا صنعاجی ۶و ۷۵۳ عطا بط هنز ما خ0ع 0۵ ۷۵۹5 ۷۵۳۵۹5
,وکنط] 1۵ 6072016۰ عنه عحقلنه هه عع ماع 13 صعط مصعاکرک عناعندع نا وصه ۵۳۵۶ ۵۶ ۵۵۲ ۲۵ 1۳۵ عماو5
آجام 301۵ 17607 نو هصه کل ۳۳۵۵ -صه تعنص 1 1656 .لمنصمصنط عنطی از معتهنمععه 06 صف «معصعصحنل وحنطا ۵
کز کنط1 .و1970 عطا هنز تعطاه هم عسعله عطا وم هه ععقتع مها مهو[ که صمناععو عط ۵۵ 1000560
,۵۳6۶ ۳۵ 0 ت16 01 0 معط ه 0ع 0۳0005 مط نحامه 0 13600 وم عم ملع عل عمتصععص عط
2500 و کاناعص6ط عطا مکعصنطا +عط اه 2086 ,۲مطاک ۵ 0۳067 ص77 200 7
4 506 ات00۳6 لمسانه کاز محازم ص16 0ع 1۵۳۵ ۵ ۵ خطهنها 06 امد فلمطک ععه ید1 عطا واعاهصاتا
۲و صزهه ۵۲ عسحلآنه عطا کصتقاصی عع ماع 1 6 ۵ صععلممد 156 بوععنلمجعصم هه عصزکنا مصنمص از
۵ کعناعنناعصنا و500 چام کععلدتآ ۵۰ برع عنطا 0ع21 م06 عاکنصعصعظ فصه 16 جععلوع رد عطا
0۳ لاه حاع 0 از 162۳0 ۵ ام م۳2 50 کز ع۳عط) رعع تیمها ه هم مصکتصعطا عم عطا مصماک 06
عط 1 عم ۵۳ ام ععه عستامصنصمل 06 ما فععد امد کعمل ع معط عصنصسمع1 3/6 ععنان ناه عتجخاهعی
2 1۵۳ 1308286 106 ۵1 ۵۵[5 عطا اند عاعلنصندکه اعسصص لفط 82 6۷6۵ م8 ۸2 م۸ 16۷615 1۵7 دععهاد انده
و25[ صنجه مک ما80 156 بعکنا جقل وه ص رصنع نامصه مدای نصحصحصی عناوم قصه عه نحص
عطا بط ۲۳0۳6۵60 خععمعد اعسعلنه عطا انعم ۵۴ اکع از عطا ,ناغم 0000 صعبم
6 :0066 که کدمزعمعصنل ععسط عستصنطاصی روط عدمل کز ععقتعصها ۵ عسنصهعل لمات «کاعناه 5۳
,860001165 ,6۷65 خصعتح0 أعق ,۳10۵6 عجه فعصعطی ۸ عسعله فصه انجتععی مصعاکرک عناعناعهصنا
ندال ما۲۵ ,500۳6 ,6006 وکعفاکناعصن ,عنصم ۳۳۵000 ونادماکنط ,هنعط وکاناهند ,13626 ,1116720۳6
۵68 2 که ۳۳۵۵ 01 1236367 ج 0۳ 267 عع ماع 1 حلعقط بععصعن5 اوصه امن وقصماصنه مصمناح ون ,عگنا
۵ 1627675 ع6طا 10۶ که 028[ که 1655025 0/۵ نعطا 263 ۵ کعسیام۳65 اه ل2عل خمعع ه ققط همع 1 ۶0۵ 0۳
1 حز 0۲ 200 ,20070۵ لسقآنهکصه0 ج جز عآممع0 +عطاه ام ععم معا عطا مصعاععلوه 066۳ فص ککعع 0۳۵
,65 ۳ج نونک لمصزهنه ۶و عاعدته 1۵۳۵۵ عطا بط ممنعلنسندکه که عصنه حلعنط ۶ اوم عصناعص صفخعص۸ عط ۶و
علزعه 5۵۳0086 بط صمناه2زمااعطع کعاعصعع حلعنط تس کنلدس انلس صقنفهصد) ۶ اقط صز 20۳
۰ 0 ۵0۳0۵ عسضا کنطا عمط ۵۳ 306666 عع عم 1۵۳ لجع ه و کلععد عطا عزز 0ن6 15
حز و60 عطا (0ع۳۵۶1 مکصمزعصعصنل عجنادعی هه آمسعاه ,ناعنداعصنل حنعط طازم ,حصمناههنلذ 00
20076 601۳061 آهعنط مه ی معع حزعطا برط ۵عمعداک کعامعصعط) عجه ومه عن1 صعط) ککعععوم مطم 06016
6 66666 5وعلز 666 نط 1555 00066ع 655 ۷۳ طط 606 0۶66 00006 ۳ ۳ ۳ ننناه 55 صصتنقمه ععده کدعو
0 0۳ ,5000665 صقناد ۸ ۵۳ صقعنگ۸ که پچ عصد5 عطا صز صمخاصتگ امد مل کع[ممعم 310۳6۳ مطاحعه هه
۵ ۳۴ معله کز فنط1 .کعناعن و5 صه ۳۳۵06 ۵۳ صععخعصس۸ که کععناد دم عصد5 عطا عمط کعناعن و5 ۳۵516۳۵ ۳۵۳
نگ ۳6۶۲ 6 صقطا دعناتا موز «عودمد عبهط کدمنههد آمو ۳۵۵0-20 هه ص00 عطا +علید معللمصد
9 |8 1.227 ع8 نع 1.20 هدوز کدم 006-0 1 ناماد معط تا۸ 13۳8 اقمیس ۳۳۵۵6 2۵۵
003 1۵۳ 0656۳ .(هلوهصق)) [6۵ 3/00 / عنطاصاموحلنط 2 مت ۲ 1 ع ماس 6۳60 .1 397) 33600 ,5078۸۵۵ [1]
1 3106 16 0۳۵۵/۰ 50711 آعل 06۶16 هه حصصل ضصطاط ع[» .(2006) آقه6 ۳۳۵۵6 ,نا۸ ت8۸ ۳17 0.111ن210 [عج/3 /
18161 [۳57-523006 : 76۹2160 / 320۵651 / کنع2 ع هه ۱۵6
7۵ ۰ع6و1آحرجه عسوعنسو 1 06 کعست بو عاامسحاه 6انصعلز اه کسوعنل معدوصق » .(2001) 206 رتته۴صتتهجهتت0 [2]
002۰ 3006 [1ز3/0۵-3 :۵۳۵ 310 600۳۵10 000 عومو 10 (1951) عععانصس۸ دععمعی 3/71 [3]
ان ۷ : کع نام امه روط 7601 ع2 1۵۵ مه ۸6/162 .(2017) (سنل) اقم6- ۳۳۵۵۵ منت۸ 173۳18۸ [4]
۰30 ۵ ۲۹600 بل فوومنفگ کعسو م1 معل و000 اع عااعسعاته 176000 .(2003) (سنل) عغوهصمی ,7۸2۸35 زک
دوره ۱۶ شماره 4۲۹ بهار و تابشتان 4۱۶۲۱۷ ۱۸۹-۱۹۵۰۵ (مقاله پژوهشی)
8 ذ 7 1 کمکلم بطم ول یم مهبم باق کعلن ام بر
چکیده-- در زمینه یادگیری زبان فرانسه به عنوان یک زبان خارجی یا دوم (.۳11]) بیشتر تحقیقات بر روشهای آموزشی و تربیتی بسیار
سختگیرانه متمرکز است. این روشها تاثیرگذاری زبانی» فرهنگی و خلاقانه را نادیده گرفته و همچنین روابط فردی بین معلمان و زبانآموزان
در حقیقت. در نظر گرفتن بعد انسانی در یادگیری یک زبان زنده ضروری است. تا اجازه ندهیم هوش مصنوعی ارزشهای
فرهنگی خاصی را تحریف کند و به رابط اجباری بین مردم تبدیل شود. بسیاری از استدلالهای مهم» از نظریهی عدم تفکیک زبان و فرهنگ
حمایت میکنند و در عین حال بر ایدهی قدیمی خلاقیت نیز تاکید دارند. این آگاهی ما راابه حتی فراتر از یادگیری سادهی یک زبان خارجی
و در نظر گرفتن این فرآیند به عنوان گامی به سوی دیگری» دعوت میکند.
کلمات کلیدی- غیریت. مفهوم خلاقیت. فرهنگ. دلالت. هویت. هوش انسانی زبان» ترجمه
** مدرس, پژوهشگر زبان و ادبیات فرانسه منتقد ادبی و مقاله نویس» مرکز مطالعات عالی ادبیات» فرانسه
1 | 12۴ عمع ۰ آع 1۳۵1060 مود ناد م۸ 1376۸۸7 شیف صغم۳۲
6 60666 نله هفقه ععمه 666666 حصصصصصصص هه صصتنصیغه نله هه 0۳66666 6 2 همقققط0400 6۳ 11
5 6622885 ۱6226660 2000000006 عممععلا 1 ۳ هت عقوم 66 عل صصصه 000666 عوععع
۵65 کاعصناونه زک 2 .کع ص۲30 کعل موه عمزمادوناداه عععگعاصز عص سنصع۷عل کم کع[1عصصمناهکنلنن
2 46 20000666 ۵2624 ۵۵۵6 اد اه 6۵ ۳ 006 ۵ مجوععع دید مق 6۵ 66 60666 22 6000606 ۳
6 صطصصط 222۵6 خلژهع 066 عمصصط حس ققعلسنه +علله خ عصقص عنصز معصعنعدی عل ععنم عااع)0) مغاننادگی
5 2 606۵1۳ ۵۵۵۵۵۵61 ۷6۵۵۹5 ققه هط عصصحته عطمقسگ6 هد 0عغل ننننه اج 1 ع ص60
5 ۳و0 016 تکعتاه 36۶06016 6۲ 360۳۵ ,ناخعاتام5 1ص ع معط 502 2066 60116 عععقل هل عل آعصدمخاصعجصم
عصقل ۳۶002526 ۵ 5ع51وم کعل خصهبه کغانلفممناهد کعاما عل کعتلس اه کعل ,61665 5ع5 جعم ع06 کعماصهع
۳۳۳۰ 66 صصلز نز 1 1۳ نز اه 6006 666 066ص همهم 66 کعمننه ... ند کدعمین 11۳۲ ددد
5 166 132 ۵1 6666 13000006666 1۵ و امه ع ۵0 صقن عغوه. لاه ۵ج هه 12 [1ه ععمعه ننز۵ع200 1
عل ۸ .6و0 12ن1 ۵ اه عزعمع 061 حع کععصهککنعصصیم کعل عوممصعل حلعک .عاصفصع ره ناه کععصهکعنقصصم
تلا 86666 20 22 ۵6ص صصصصصهع ۳ 6۵۵ کعه 02066 2۵006 سا کاااموهیه 6۵۵5 مکعقعه نن9 ما۵ 2000666
۵ ۳و0 عنتام کاص2 200760 165 61 همع نمک 50066660 کک کوک 1۳ ک حمممقق 006 ع66 هد که 0۵۵۵6 ها 1606۵ ۳
6 ۵۵ ۲۰ 2243 قققققدد کس 0 1 ۵ 3 ۳ ۲ 6000 هه هه مممعن |[ 1111 1 عععممممیه
۰ اااااخعه 61666 .. + امه ع مه امد معمعیه
5عاطاتامتنکط03 ۷۵۵ کعصهزد عل0 6عمصصهم عنوناعندعصنا عصغاعرد دا ۵ 0صممکعجم عحعصها 1156
5 ع60۳ مه نصحاحصم عص کصقاع 06 6۳ حتفصحط عمامنع هی 266 کزم6 صعنا هه خصعصع ند ونطامد عم
از 1۵ 6۵۵ 6000006 دوز نز ی دمم 660066 6ل دس ححد هه 606 اااق نا ۰ 1۳
۳۳۳0۰ 56 ۳65 0ع0 کعک 6 و16 ۳5ع وق عمط عممتع ص ق صتحصحمی عصنمصخحوم ع[ خصعحختاعصی
6 ۵ ۷۷۷۵۵۵ 6۵ ۵۵۵66 ۵۹۴۵ 6۵6001۷ فنزععه اااع مه امد مهد ۵۳ ممممععه خ هن ها
46 .(1986-2022 کته جه۸ ۳۲ 0 ۴7حهکه) عمونسلع ده عدونعناسه بعغزعمع م1 صمنا دمم ها عصعل ازمد
عمازدووم 1و6 [ز +صمل کع6جوم56 کع غامد 065 خ حنمعاسد مه +صعاطاصعک غاز هگن که عسصاه ,عع 10 ,200۳۵ 0۳۵۳6
وم غانله۲6 هل عنه/2 ۷10۰ 1 خمعصعصناعنل کعل نومه عصمناهکنا06مص ععل اع دعفرمقطا دعل معسن 06
۰ 1 ۶۵86 160۳ کصقل کعجه 165 کصد؟ کعصت 165 کم عاعصتاعنل کع[ عم عصصعنوخامه
65 0۳0000۳۶ کعل 6۲ زدعناه اتهنهمعنل عغنمععه مححصلنه هل اکن ععصقل1 عست فصقناو واعگله ۳۵
6 . 1 1 2 0666 22 غانناه06 هل 06 معسقلنه هل 06 معناع م1 12 ع0 ۳6۶16 نداو عم عناو 5026 06 ماصعصعلدوه
6 ع6ا6 13 6 06۷6۳ کژملنهع 6[ جاه 66و60 عمع 6 عصصعتهه عاعص13 عهت 0660 نج[ 16 جنامم کف 16 2۳
[ناکه 626 ند 666 0 1[ مه عاهسد ععع0ل عوعع نننه همه ماه مه بععه 55 11 6000066 ناهد ۵۵ ۳ ۳
۵ خلل هه ۵۲ ٩ ۳ 6۵۶۵ معوننهغغی 0006 ۵ 066000۵ فععوا ددع 11 مور 000060 ۵66 ها
ع عانطزدعه معساکعتهگ عل مصعسنو۳۳ عل کاصعصعم م0610 ععل عمط ,عاعنندسهنساد عنوتاعتدعصنا ها
5۰ ما6 خ عون عم غختامه عص ۵ عناوناعنعصنا عمهزد
4 1۲6 1۵۵0۵۵ 6 هه نللنفم همع نز6۵ اعد 606 ب ب ننلا جع اه نله 6 60000 20
65 ۳616۲6۲65 ۳۵6۵680000165 666۵6۵ ننه م2000 ی 20ج 11 111111 عهممعمه نقه 000
606 666 61 ,ول ۵۵۵66 صصط هم 66 006مقع 5 ککدعکه دوه کمک هم ص۳۳ 0۳۳۳۳ 11 اللامعصعه عم
۵۵ ختصصطگ 6 06666 6 نله مهد مه 5 6ص ۸۸۵ه ق عمعنم سیک صصصصهد ققه 6اه
۵۳ ان2 ام ع11[ع نامه ععدهعنا[عاصز عص 6۳ کعحعصه1 کع[ کعانام عصعل عامعو۳6م نی ععصد 0۳۳۶00201
6 و1 1 ب 1 60000 کعهنی ۵6 0 نمی 6ع6ع + ماع عننهصحصند +۵6عع(شه
۰ لآ ,222222 22 222 ۵0060۶ ۵000000006 66ممصصصصح 66و60 ععع 666صعع 1110006 1۳
۵0۲۵0 هل 6۲ (عع 6۵۵0 صمناهامد کصقی) جمنهامصگ6ل هل : مصمنامد سعل خصعتاصی از مغنگنموزد ع1[ 00۳
8 .666006 6000062 ۵۵ اااااغل ها مومع هد کصقل صعنزد ع5 ناو (ععنه 6۵ جمتتمامد ععه)
0۳696165 500۳ 205 مصصم هل 6۳ صمتاهامص6ل0 هل تغل کعا عم بع هه صفصصصصحصصصص هه 6۲ کحک نذغمیه
6 2۵885 61۳ لژ صصصصصد کعااه لته ا ده لهج قحعه کد5 جس 66 ااسصصصصصصص؟؟ هآ که 66223300۲ 00
2 ۴۸6 :8 8۵۵0۶5 ,29 3۹ ,16 ۷۵۱ بکععزه ۳۳0 مه ان ام عومجم کعط ما۸0 | 192
ع از عصت عم 066ص 206 عم عل[ه معحنههزطنه ام عم تحطنز ص06 عص ۵ عغن معحنمصصمنن0
هل عناو 9نو1220 .ر1951 اش ت367) عمونعهط عصامه باه عنام عغتصقصد عل عنخدی عسنلوسق- مه 200
5 96و59 زر قمه 0661۲ نز صصصصصصط میاه ات 6۲ 16۵6 وم مودو666 6658 535 6600 6666 066 9 صصصصصصی
7 عان0ا330 عاغ اتعم عل[ه ,کدمزک عمط اه اع کعالمسقانه ۲61665 ناه عغنا عتمصصمنانه عا عصعل
46 ۹ 66 )اه [] ( (فذقرر 0ط 0۵0۲۲۲ط) »+ سح 66 ۵۵۵۵6 م۵ ممممعمه مممعع 111 1
136066 ۲ ۵۵۵۵120۵ دققه عمققققعه بای 666116 ام صفصههحصص 22 هه عحهد خ مهد
.86 2281 2 222 22222222 عم من 2۵ مغ همه 2 فعاا نحص 6606 ۵6
65 66 2 ۳ مهم 2 ققه اوه مهم هد ۵۵ 6۵0۵۵6 مه 000 0006 معا
5انل ۵ 0۳0000۳6 06 و6انازطزعوم کعل[ کنم/2 +عتوتاعتامط عحغتصقصد عل عاجما ه 7ععقک 60 8 اه عاص0 11
6 65 56۳5 16 06 5610 عاصصم منصع ادخ از خصمل غغموعاصصی عل غاغند عص ۳696016 6۳۵۵65 کع]
40 6عل 3605 ۰< 0006 عص ععصقط 11 » کندعد 6امص6ل رعدویع 0۳ حام) 1ع 06 عاع هی بعامصععره 7ع80
۵)) 33000۳6 06 اه (سعاههن0۳1) +علمعصدن عل علطزدعوم عامل کصعک اکه از ,عوصمص 00 کعاعهه1 عالنم
6[ 32086 0 زد 60۲ اوناصصی ع5 دععمطل وعل[ امعصعلزمد کغی کند/2 .6۳006 ام خصع هلان معععه رصنع
8 ۲ 0۵۲ 1۳ ققه 6601116 بک دق 22666 ور وروی 638 هآ ب< 006 ۱۵۵6 6عهصق0 2 11 » : 1005
۸ عاطان مها 1۸ مصعل 6ععدم بل عصشاکری حل و۵۳ 16 ع0مصصصم که 1۱ احمیوسد هعصمققد
2 ع11عزنا5 651 6فوتطم ها عنوکنام 6 عاصذ صع و200 مه مصصی هل مکنقفوه2 جع 3/66 +ععجام5 عاع هه
0۳00056721 تناو علمعمزد ما2 باه 60۳۳ غمصصصط فص عهه 66 ع6666 هام مق 64 1 صصصصص 0000 ۳اه
02۵60006 6 1111 ۰.6 66 کهقشسه عمقمقق2 26 هقققه ۵۵ ۲۲ ۳ کهدهه ۵6 عامسند 6ععهم ۵
یلا55 55 ۸55ص مهم کم عم جسفگگه که دععه زززز ققه 1 60666 6۵ 2220622266
06 1۱۳ 66666 166 هه 2 1 للع 6 006006 66 ممعننم نز رز ۶ 1
.۰ ۷13006 13 06 2عع مق 11 » عع2 رد علصقنی» 6۵ « عصحصحمم » عععمی 1 ,همه ع 0111 ددو۲ط
ع[ عناو « عصق » هل[ معط ژدعنه 6 هه ناو عی رد عتتستامه» عگنصوند «علصعنی» عنقوص۳ صعنضصه ۳۵
6 13 6۲ ع1مصند 6ععقم ۵ ۷۵۳6 عل 6ج مه عامع هه صمناقامصصی هل فف عع کص126 .< نت »
13015 565 0696 11 » 6۵ 6600066 ععمم م2 22 600666 ععصقق ۵ 6۵ زگ بعس م0 عصد 2 « عصهنی» ها 04
5 ع1 ع0او 0۳00056 26 نو عجنمصصمننل حل کععنصنا اه ع تسه 0۳ 6۲ هدع 0۳6 کحم خصعزعل صمناقامصصی هل
5[ 665اعنا کدمتوکع مه تاه اقا ب< امه » که کالققمه ای 00666ههه ککقه < 06367 » 01 00 0۳00۳6
عم انه206۳ 06۳ +عناحه هم ۳6166۵۲ 6[ ود کعنوعه هنهک عللنداوی ۳ غعصقا عغ جعزط ۷۵۵۳ [1» عناو
۵ اه 16 20عند؟ ایهم عناونصیغ عععلمعصده ۶[ خصمل جصمناغامص06 هل عصصه نموم هل[ باه ۳60056 10۳"
6 00716۳ 651 ۵ ع1[ ,عانا0 ۵ ۳250066 ملد نز عجغ احعم عد صمناحاهی هل خصمل صمنتقامصصی
7 نامز ۵ ععنص 2۲ کامص کعل مق کعصفع کعل[ کصعل عاضعصز ع1مسقلنه ععدع 0۳6 هل[ 04 عم 2006 17126
۳ل عع 130 عس 200۳6006 ,۷32۵65 کمک عسقآنه عص 6۲ عاعصه1 عص زک بکعاعتاعصنا کصنعاجی عل 3۵۷20 165
و 6۳ للنذ وود ووووق 3066613 نت هه ههد ههد ههد که 5۳ 6۵666 ۲ هه 22206000
5 عل عصلنا دعل ۵ عمزماد 0 1۹ هد کصقل ,هی ۷۵۳6 مکلعسقلنه ۲ کعونعندعسن1 کععصفادرد
06 200022 61 ۶31 کععه موو6عق2 ۴ 66 2هتصط عقعه ۳۳ حص ای 801 660 6 سا ۰ اه همم
5 5355 5ع6ل هه همه 6۳ 6[ مه غصصصمهصمصص. 6۵۵ ععقه 666 ااا0 00666 4 همه عل[ مصعل عناعصدا ۵116 ام ۱06
11666 1٩ ۶۶886 ۵۵۵۵۵۵۵۵۵۵۵ ۵۵ ۵۵ افقمد7 مهد عم صصصصصگه 6مغغش0 ۵4 ۵4 همم 222 م0
6 5ع28, 165 06601 60 01 /حط جع عم سامم کعصتصخم کمک هلو هگ ما6 3062 ,کعغز1 ا جع صصع ی وخ اه
665 ۷3320165 65 ق1302 عل ع[ نکمم عم 16 اصقحقصصمی جع عسعمکنل عصصعغموع-ممصذ صهمنهعنانعن هل
6 06011۳ ..6 6601 انا 5 عم عننقعد دم 1666666۵ اااا۵ه ج اه بر 1111 62۵111111 معمقققهه صط وج کعتصصم
و عصعل کوج عمقنط بل 1۵۳06116 ععصع ۳6 هل م6060 حع انس از معلغزد 2240۴ جس ااغل تهققه ۵ععه
3 | 12۶ عمع ۰ آعد و1۵06 مود م۸ 1376۸۸ موف صغم۳۲
6 » 6[ انه 6۵ عطاقم تال ,66 عمط اصه 2۷ عحنم مگ انم *17 ۵[ 6۲ 1۷۶ 6[ عحصه زک کعنوتقطا ۳ 0665و
1 601672165 معا وناصه 500665 کعل[ افص عنی (19 : 2006 8۸3۸۲7 131۳17) « ددع6 00-۳0 ] معل آهنمود
عه 0 106 عص 066۵01 کعاصه ۷3 کعلسازی کعل عصصهک عصعل اسعصن اعع عصمصغع ع[ عی عصقص 106
ماصهتانصوند سعل1 کصعل عصقص ,اصعص 1 (ع 6۳600 خصعصصعناصی کامص کعل عصقص عل معنونگنغ06ه واگ 8۶60
65 166 ۲0۲6۳۵ 0000665 عل عم عاعنه از ,عاصصعجه ۳۵۳ .و6 [1ع مزونه کع1[ع 0 616 کعن کعصنقاجی
1 ]۲ااا 8 .22 م06 ۰ 60066 مهف 66 006 شا محصصصصعه هه 2۳6226666 66۵6666 ۵ ده مممی
6 7006 هل ۵۷66 کامص کعل اصقاحمصهی ععصهعمعه 2 1[ 1111 111111 11 الهععد ۵۵ ۵ 6۶ ززز٩ه مه
,6 ع۲ 60 ,ان[0ط0ا6 ,00-60006665 کعاعهه1 کعل یه 6للنه 0۵ ج ناو ,6اک 86060 16نس۳ ب< -60 2 » ۵6
5 6 که اااناممعد دعوعع :55 00006666 6ع هس00 604 که ااااغل ععواهعه همه اااع هد 04
تسه 6066 ]رصح صصحه 0666 60666 6606 هه خهمه کعععنند جر 66 کعم ره کی حتصصصصم. خللا ها .12096
6 18 ,(5طعاعصن) عنوسسنط هل : عمونهممصنط صمخنفهه هل عصقص خصهبه لمعنوغط زد ۵
6 ا۵ع عاعصق1» عصت ,ص50 ۵ (10-11 :2019 تاه۸تطتا03۳) رعامنعم عصعلغ هل ,رععلغصعی
5 تاه 6 0071601 » نلز 62285 جسه 665 122065 2 من ۱ نز « علاه ج اه 6 مه مصمصصصقط ۳ ۳
8 222011 66 11 0606222 . ((( : 2003 ۳۸۵۳ 72۸) «6 عفن اه ععععه که 1111 انز اه ععده انز ده ممععه
662272266 : 266 00666 66 مد بک-مطامومصت عصغاکرک 6[ عصقل عنژد 56 آعسقانه 1۶ 6۵۵ 2666 همه
0 5۳606 6۵ 396 6 » چم 1-3-0106 00 606 مه م6ل ۵۵ ۵۵۵۵6 عه عه هه ممفهااه نننمععه عطعت 66 606 0۳
۰ هد کصعل (ر348 : 2001 ۸702۲۸7 7۸۳)) « ععدع مها
6 00۲ 61 کامصت کعل عصعق: ها عل خناجهم ق عالمسحله عع م5 هل خ +عصمصعی عل عاازد ععی اه 5111
6 اتاعم مدع نله عصغنعزمن عص مدای خ۸ امن م تفص عحمله خصمک عحصانه ام عحعصق1 ,عون کنداعصنا
4 8826 66 666 1 22 6۵ 3006 ۵۵22 22 66 6۳ مقس ع66عل عععع نله صهعه 66 صصننژهبی 1۸
+ 270666 165 کصعل ننامو 80 11600 معنوهصق-0 330 1- ۳ ما اه
6 ۹50۵ 5 10066 عققطا 52 مععنغمم سوم «عسعانهدگی » اعد ۵۸ همغن عاااجهمد ۲۰٩
2 46 8067 22202222 016221۲ ععصسد عع0ع0 ااعصهع ۰0 ۳ خااانننه 11 عهعع 11۱ ۵۳ عل9ممعلنهکصد0
6 16۳۳6 16 100016۰ 6[ خی 0۵ تعنص ع[ جوم 6666 کندجعک عللمدوه1 رد عللعسعلههعی » مزعصعصنل
06 نامه ۲ ۳ 66 0000000066 ۵ مه اه کعلله نان مه 66 صصننگی هد عممعععه صصحعه ۵۵۵۵6
« ع0611ط200عنلنن0 مع ععندی جمزعمعصنل » جل ااهصحصصصه جعلا نز ما فلز نز صصط 10330۳۲
ناهد 100 رآ .کعنلنان عوناکندع نا کرک ع[ 6۳ عحعصه1 ه1 کصعل 0612016 ر[14 : 2005 1تا5۸۸۵0تا0ط)
42 2 222266666611 555 5385 اعد کدعکی 6۵5 هه 00660666 کصمصصه کچقه هط قصقه ۵06666 ععهتسد عم
46 2۵86 ۶888265 555 نع مه ددد دحععه 6 اااننشهه همه 0666 ۵۵۸6 0000001 نز اه صصلنمهلز ننته
8 ]6 :* « 088967 » 66 6 اااننمد:: ۵۵۵ معجعد و للاه عععسد ۵66 3 ممععی عهععی ۸4046 عم مه ههد
1 عا ان 6۲ عع 50۳ عسط آهموغی) ها 6۶۵ خاععصصه جس 006 عقصصص ها 66 هق2 6 هقه 66 00006۵6 6 1 1033313
۶8 .3۵010061 6۹1 جمناهامصصم هل[ ۷۵۳۹ جمناهامصغل هل عل خصعصعکعنای ع1 اصمل کععصد1 کعل سامم 100260۵16
۵ ۳۴ ناو 33060 هل ۵ ععقام «مععند1 سوم کعاصنعند خصعص عنم خصم5 ععقلمعصد0 ال کعانصنا
.۵۳67۲6 16 ,1600 ع- 5985 16 رو فلز ما مق2 6622222 مر ما1 35 6606 000066 لها 11 +مسمصصحصه ۲۳۳ 1۳۳۳۳
06 از ۵0 ۲ ۲ 00066666 م6 عا هه اه 6صفصصصههحصحح 52 کحهه ععصچسد ععطا ۰0000 مهمممععه مهد
۵ 6 ع06اع 133 عس 200۳6006 66۵666۵ جهن 1۳ ی ۲۲ااع 2 هرد باه 0000000666۵666 اه اه
626 عل ومعناعاه کعل جوم جع عم عم عنونکهط آعصصمنی خصصصی ععصعط6 عامصسند حل قلعلسه +علله
ع6ا 1 6۵ 136306 06 کعفغزم کعل مزمتععصدم ,رکعزو06م کعل «عغی عل کاصمص مه ناه +عومفصعل عصصهی
2 ما۴ :6 8۳۵۲۵05 ,29 *37 ,16 ۷۵1 ,۳۳۵601565 11116۳00۳6 ۵۸ 10906 6۵ 8606۳۵5 | 194
کعفعقه 22206 نزن عمعل 1000000 6۵۵6 ۵۵00000 نز تتهقسط نزمه مه 06066666 مصععم 4ا ]مه
۵ عل کاندگطعزط وعل رکعخانه 6۵۳۵ ,0۳6۲ عل نله (1971 ۸۵۲۲ 0۲۲۴۲) 717 ۵ 1[ عبان 0۳60 ,0۷۳۵85
نله اعسغلنه عامرعام 56۵ کصقک 67ع6 اصق مه هصق ععص1 1۵ تعصعنهعمه عم احه1 06 از ص06 صظ
1۳۳18666 606 0 ۳ ۳ 600000 جی غمغهه ععصسد ماقحمممممعحمسسست0 امعم مه نمعالی عنو
عاناع 1 06 فعویع6 ععل عنم عل عصنمص مخ 0606 صعزط ۲ اه فص اه لا 6مممم م0
5 222655 2 6 هه کقه 66 ص۳0 66 هه 2 ۶ ۰ 11 بموععع 66 مه 6۵۵ کک5 6666 166666 ۳
6 ۲ اه 1111 0۵۵۵ عقه 22 6۵ 66666 ننعممهما] مد 00666 ما06 انا که انامه
نا 82 ۷076 ,81 ,۸2 م۸ جتاهع تن 165 جوم کصصع کعتصصم کعل[ عصعل حومعاصه صعزط گنه 0۳600206۳2۵1
۲ ع31ن60صحطز ع[[عصصونای تصحصصی صمنیناممه عص سوم عتعصها1 هل عل علناه کعل[ عمز +علنسهتککه خصع 0102
,69063665 5عل فاعل-نه مق معننوناونه عصصعتام 0 صمنعنی ها بشکساوز 165 کنام 06 عز ها کصعل عنوناه0۳م
3 000 1 6 06 م مهف عممع هه مد من 0 ۵۵ ۳
2 : 228885 2 تصصصصه کد5 دننک هه 00 6۳ کلهه 6٩ عصصسد 66666 00666 نننه جهعه مه اه 1306
,6نل2 200 : 360۷6۵۶5 وع1 خصم5 کعصغطا وعل کا10 عسقلنه هل ام کدی هل ,عنونعندعهنا عصفادرد
عاع 130 06 اطع زعکد6 وق بکععدع 50 ,6 عصناعز ,عناق صماصنل مصمناهحعنص معصصعنو نا محو 36 ,6 ص1۵۳ ,500۳6
5 ع56 17030967 ام ۳6550۳5 65[ 13۳66601 ع0غ عم عودمع5 باه عغعص 60 ععصه1 کنموه۳ 06 0
5 ع اققه 06 عا هش 22 20 حصصه 66 عم6معه 11[ ]۲11111 ۵۵۵۵۵۵ مممقیه جسعععه 666 6۵6 00 جخجاجه
۴ 6660 ۵006 نتتصهمه جسه ک ند لقن جی علاعه عقهه صصط 6۳ بعاآعسغآنهکصه0 عطلتقص6ل0 عصتا
62 دص حصصصص هه عمعننمعه انز 111 ره علامه 22885 بو موووووووق قل1 11۵8 وی دعل 10۵ امد اه
6 66 6006 666 0006ع ااا اه شاد دحدعه نننا م66 ااغ22 2 56 از ععه تصسصصصصصص ۲ 06ع
(0 : 7777 تآنان ۸ 1۳۳ امه مه معنهه ۷۵0000 عاامه عصههسصص 1003
6 1 322222۵6 ۲۲۲ ,۳620066 61 6601165 ۲ و مووووو ااااع ع 1 سصصصصهصحط ددع1 600 و ووووفله118 نله 765"
1 16 087 13002065 65 غ مه کمک خناو اع کمعاجوم کعل ناو 3065 وعل اطع 0
5 6عل1 ماد ع۲نط ۸ (6ع2طع1۳ عل عنوا06م600ع عل امععصم عل خصنمزه: خماعصی ع6 ناما خصبه عنونطا مدع 60
58 666 6 3۵ 826666 66 ققه 0۵۵۵10666 66 ۹0۹۹0005 600000015 همق بعجهه هه کهههصصه جع
5 6666 85 5355 0 5 ۲ ۸ 0-00060666 نامه ععلامی رز کعصصعنلدعنه ناه کعصنینگه منود
5 ع6عل : 06و۳6 کتام 606116 عه ۵ ن۳۵ خصعصعلدو6 اکع حاعع عصص موه ۵ کعصنف هه کعل عنو
6۰ هل[ عل عا۵ع۲ 16 عنو کعغنو هس کتام کغ نامز کعل خصعاصع دم کعله و۸ 1۳30-00 6۳ کعصقانیه
6 1 6۲ ۵۳00۹6 6ععقم 16 ,عامسند 6ععقم 16 : کعمقصه 2 هم عصصهه حدم خ فصممر هه ود عل خاحم عحصصصد هط [1]
6 ع912066ن04 1۵ 8 6 ۵0۵6 ۱) 66 رباع عصت 5۳06 فکمه 66 منک غککدم 06 عبن ککو۵0 3 ۵۵۰ 30۳
0 1 (((۲۵ 10 1۰۹31 : ۰۵00666۵67 عل دحصصصههز ۵6 ۲ دکم هدک عک ککععوهز کمصک بو معزطاه عس ۳ عص
0۳0616 0۵ م0۳66 هام وصص غصصمه خمصمصگ) 66 فص عحصصهص عل عمعمم هه غحمصصم۵ غککک 66 عو 030060000016
58 0۶ 6۵5 زک ۵6 بط نلژژ 6۵ کدی عم یه بخ 600000000 ,(کساومفکل بل اک ۰ : ک6اص م۳3 666605 کع[ م1
خاو عع عنصوژد ناو (اندهم) ]067 ع6ل مت جم5 0:00 مه لقن هط عمصصم۵ م6ه ۹ قق32 66 قمع عصی 206 خصحد
کوزژژ یه کی عم تقمصم۵ سامم عتاهتصصهه عل عس هه عل علقس: * سوم عمصقحه وصقو ص00 62 ۲ 61 جمه بانط کم [2]
6 عع0 20000006 بد6انه606» بدعسل0» بدعنوهسهگآ» .(0986-2022) کاکتهواجه ۳۲ عاافهمک۸ [1
0 عم 80632۳1 1106 :۷۵۳ 376۷۷ 109096۰ .(1933) #تفدمعآ ,81002/۳18 [2]
سب ۳ 1۵۳ 606۳ .(هلوهصه) [3/006۵ / منامام هلنط2 مت 6 1 عسماس 0۳60 .(1971) 600 80۳۸۵۵۲۲ [3]
31076 16 0۳06۵01۰ 5020 آع2 06۶16 هه حصصل فسدط ع[» .(2006) آقه6 ۳۳۵۵۵ ,ناه تط 100.117 (عجج/3 /
61۰ 51-5361 : 76۹۵160 / 302651 / کله2 بع 116۳
0 موم مه : (مفهصف)) 300062 0۵۵156۰ بل عوماگ : موو م7۳ .(2005) خف۲6 آتامه هام۸ [4]
5 | 12۴ 6۵2 1:۰[ 1۳1۵168000 مود دنام مرصخ 1178178۸ غمدی- ۳۵0۵
3 7۵1۰ 166۰ آحرحه عسوعاسو 1 06 کعم5 بد علامسعاه ندز اه کسوعنل معنعصهآ » .(2001) 20004 ۸ص تتهههتت زک
002۰ 83006 [1ز3/0۳۵-3 :۵۳۵ 310 600۵10 000 عوصو 10 (1951) عععانصس۸ دععمعی ,3/71 [6]
اصقالند ۷ : کع تاه و80 17607 26 ۳۵| 6/1602 .(2017) رسنل) اقمی6س 3۳60460 تاه۸ل 17۳17۴۸ [7]
: 6۵065 ۳3۳۵۲/۵6۶ 10۷۷۵]]65 165 2005 1۵۳۳۵۷۵ 160606 10 .(2019) هس15 ۳۳۵۵6-621 تاه۸لطت1ط17۳ [8]
-10ه)1 .ام 177170۵11۵0 / ۸6۸ : عنه2 / (عنلمات) م۸100 ۵1006۰ ب2 2۲ ۵1۵۵6 ۱۵ 06 ,۳6۵60 بل عسونهعاهنط
۰ ۳۵۵۷۷۷۹828200 هه ا مدوم هصل 66 مومع مهد و1۵۹۵ تحص و۵0 جم عععسل عع0 000 خآ ععنممص
11300 06 للاقدم) جل همهمملگ +کعیو 0[ کعل عیو 00 علاه ماه 11601000 .(2003) سل عغهصهی ۴ ت7ه 917۸۲ ]
|
Dans le domaine de l’apprentissage du Français Langue Étrangère ou Seconde (FLES), l’essentiel des recherches porte sur les méthodes didactiques et pédagogiques extrêmement pointues. Elles tendent cependant à occulter la nécessaire immersion qui est linguistique, certes, mais aussi culturelle et créative. Elle dénature également la relation interpersonnelle entre les enseignants et les apprenants. Les premiers voulus interchangeables en arrivent à enseigner une langue de manière trop normée et calibrée, les seconds à devenir des clients attendant le miracle de la méthode que des Institutions leur ont « vendue ». Il est pourtant fondamental de prendre en considération la dimension humaine dans l’apprentissage d’une langue vivante afin de ne pas laisser l’intelligence artificielle dénaturer certaines valeurs civilisationnelles et devenir une interface obligatoire entre les Hommes. Plusieurs arguments majeurs soutiennent la thèse de ne pas dissocier langue et culture tout en ajoutant l’idée déjà ancienne de la créativité. Cette prise de conscience invite même à aller au-delà du simple apprentissage d’une langue étrangère et de considérer la démarche comme un pas vers l’altérité.
|
28,575 |
521590
|
برای سازمان فرهنگی.
اجتماعی» ورزشی شهرداری اضفهان ذر*مرحله کدذگذاری اولیه از مجموع ۶ گزاره
مأخوذ از مصاحبهها ۳٩ کد اولیه استخراج.شد. چراکه از برخی گزارهها بیش از یک کد
قابل استخراج بود و سپس در مرحله استخراجمضامین اولیه ۳٩ کد اولیه در پانزده
مضمون اولیه طبقهبندی شدند. سپس در مرحله کدگذاری تفسیری با اتخاذ رویکردی
استقرایی» پانزده مضمون اولیه با تلفیق و تجمیع به شش مضمون پایه تقلیل یافت و درنهایت
در مرحله یکپارچهسازی تلاش شد ضمن قراردادن مضامین پایه در ذیل مضامین محوری,
الگوی مسئلهشناسی فرهنگی سازمان فرهنگی, اجتماعی, ورزشی شهرداری اصفهان تبیین
و ترسیم شود. به جهت حجم بسیار بالای جداول تحلیل مضمون این پژوهش, در ادامه
برای نمونه» نحوه استخراج کدهای اولیه از گزارههای برگرفته از یک مصاحبهشونده به
منظور استخراج مضامین اولیه و نیز طیکردن مراحل تحلیل مضمون و استخراج شبکه
مضامین آورده میشود. سپس به تبیین الگوی استخراجشده از سازمان مذکور میپردازيم.
۸ (نارا ارگ سال بیستونهم» شماره دوم (پیاپی ۶۲)» پاییز و زمستان ۱۴۰۱
در این نوع کدگذاری, در گام ابتدایی به هر گزاره مرتبط» یک کد اولیه که گویا مفسّر و
تلخیص شده آن باشد» اختصاص داده میشود و در گام دوم با تجمیع و تفکیک کدهای
در این مرحله از مجموع ۶ گزاره مأخوذ از سازمان فرهنگی, اجتماعی, ورزشی شهرداری
اصفهان, ۳٩ کد اولیه استخراج شده است. با توجه به حجم بالای جداول مرتبط با
کدگذاری اولیه» صرفا چهار نمونه از مصاحبهها و کدهای اولیه آنها ارائه میشود:
جدول شماره (۱). کد گذاری اولیه دادههای سازمان فرهنگی,» اجتماعی, ورزشی شهرداری
عمومیت مسائل فرهنگی از آسیب بیشتر است. مسئله هنوز به
نشوند. تبدیل به اسیب میشوند. کار در حوزه اسیبها از کار
دو نوع تعریف از مسئله میتوان داشت: مسائل کالبدی, مثل
فرهنگی عبارت است از: ۱) ورود به مسائلی که فرد یا ارگان
متولی مکفی آن هستند)؛ ۲) موضوعاتی که به صورت بومی
الگوی تعیین مسائل... | محمدوحید صافی اصفهانی» محمدرضا عطاردی,» محمدصادق نصراللهی (ناوا ارگ ۲۰۹
براساس توان شهرداری و اینکه در چه موضوعاتی توان ورود
و اجرای مستقیم یا غیرمستقیم را (از طریق واگذاری به بخش
بین ۶۰ تا ۷۰ درصد بودجه در اختیار سازمان متعلق به
موضوعات ابلاغی از بالاست و مابقی متعلق به وقایع و
شش موضوع ابلاغی برای سال ۹۵ سازمان عبارتند از: ۱)
روند ارزیابی پرداختن به مسائل به دو صورت است: مدیران
ارشد خود نظارت میکنند و بازخورد میگیرند. اداره نظارت و
قالب فرهنگ بسیار بزرگ است و محیط فرهنگی به تعبیر
رهبری عبارت از هر آن چیزی است که ما با آن سروکاز
برای مسائل ابتدا تدوین سندها صورت میگیرد و سپس در
در این مرحله ۳٩ کد اولیه در پانزده مضمون اولیه طبقهبندی شده است.
۰ (لنارا ارگ سال بیستونهم» شماره دوم (پیاپی ۶۲)» پاییز و زمستان ۱۴۰۱
جدول شماره (۲). استخراج مضامین اوليه سازمان فرهنگی, اجتماعی» ورزشی شهرداری
ابلاغ مسائل از نهادها و مدیران بالادستی و فهم و
تلفیق دو سازوکار «بالا به پایین» و «پایین به بالا» در
الگوی تعیین مسائل... | محمدوحید صافی اصفهانی؛ محمدرضا عطاردی» محمدصادق نصراللهی (کاوارالارگ ۲۱۱
در این بخش با اتخاذ رویکردی استقرایی» پانزده مضمون اولیه با تلفیق و تجمیع به شش
جدول شماره (۳). کدگذاری تفسیری دادههای سازمان فرهنگی, اجتماعی,» ورزشی
تعیین و طرح مسائل بر مبنای سلایق و انگیزههای شخصی مدیران و
اولویتدهی به نظرات رهبری انقلاب اسلامی در طرح و شناخت مسائل
رجوع به خواست و سلایق مردم و مبناقرارادادن نظرات و نیازهای مردم
مسئلهشناسی از طریق پیمایشهای کمّی و علمی و بهرهمندی از نتایج
تلفیق دو سازوکار بالا به پایین) و,وپاییژ بها#لا در مسئلهشناسی
تلاش برای استفاده از الگوی مفهومی و عقلانی برای مسئلهشناسی فرهنگی
تعریف موستّع و شمولیت عام برای فرهنگ و اولویتدادن به مسائل
۳ نارگ سال بیستونهم» شماره دوم (پیاپی ۶۲)» پاییز و زمستان ۱۴۰۱
در این مرحله تلاش بر این است که ضمن قرارذاذن مضامین پایه در ذیل, مضامین محوری»
لگوی مسئلهشناسی فرهنگی سازمان فرهنگی» اجتماعی, ورزشی شهرداری تبیین و ترسیم شود.
بینالاذهانیت نسبتا بالا از تعاریف موستّع فرهنگ و مسائل فرهنگی
تعیین مسائل فرهنگی در سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان مطابق تحلیلهای
صورت گرفته از پنج وجه اصلی پیروی میکند واهر موضوع يا مسئله فرهنگی وقتی در
دستورکار قرار میگیرد که در" پنجعنصر نسبت به آن اتفاقنظر وجود داشته باشد؛ یا
دستکم یکی از این عناصر تأکید بلیغ .و" پیگیرانهای نسبت به آن مسئله داشته باشد. پنج
فیلتر اصلی مسئلهشناسی در این سازمان عبارتند از: نخبگان علمی, عملی, دینی و انقلابی»
سلایق و انگیزههای شخصی مدیران و جناح سیاسی آنها نظرات رقبری انقلاب اسلامی
در طرح و شناخت مسائل» خواست و سلایق مردم و مبناقرارذادن نظرات و نیازهای مردم
برای طرح مسائل بعدی و درنهایت پیمایشهای کمّی و علمی و بهرهمندی از نتایج
الگوی تعیین مسائل... | محمدوحید صافی اصفهانی؛ محمدرضا عطاردی,» محمدصادق نصراللهی ۰ (آنارار ارگ ۲۱۳
نمودار شماره (۳). مسئلهشناسی فرهنگی در سازمان فرهنگی» اجتماعی, ورزشی شهرداری
مطابق تحلیل صورتگرفته. در این سازمان هرکدام؛از پنج فیلتر مسئلهشناسی فرهنگی.
وزن و تعیینکنندگی متفاوتی آدازند4 هرچند در ظاهر وآبه«گفته کارشناسان و مدیران
ممکن است یک عنصر مثل بیانات "و نظرات رهبری نلاب اسلامی عامل اولی و اصلی
باشد. اما آنچه در عمل رخ میدهد و بدنه اجرایی سازمان از صدر تا ذیل خود را ملزم و
دغدغهمند. نسبت به آن میداننا طلهه یه ات هه در این تحقیق به: استناد
مشاهدهها و بررسیهای صورتگرفته» سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان در امر
در این سازمان گفتمان و بینالاذهانیت خاصی پیرامون رجوع متعلّد به نخبگان و
مدنظر قراردادن نظرات و دیدگاههای افراد باتجربه و علمی برقرار است و بدنه مدیریتی
سازمان بسیار ود را نیازمند نخبگان دینی» علمی و انقلابی میداند؛ بهطوریکه در
جایجای فعالیتهای سازمان.این گفتمان رسوخ پیدا کرده است و دیده میشود. بهعلاوه
نظام این سازمان در فهم, کشف و شثناخت مسائل فرهنگی تلفیقی است؛ یعنی هم از
بالادست سازمان مسائلی فهم میشود و به پاییندست ابلاغ میشود و هم از پاییندست و
براساس تجربه عملیاتی صورتگرفته» مسائلی شناسایی و برای گنجاندن در ابلاغیهها به
بالادست ارسال میشود؛ البته نگاه بالا به پایین در این سازمان از فشار و قدرت بیشتری
برخوردار است؛ بدینمعنا که حجم دادههای انتقالی از بالا به پایین و تحکم برای اجرای
۴ ناو ارگ سال بیستونهم» شماره دوم (پیاپی ۶۲)» پاییز و زمستان ۱۴۰۱
آنها بسیار بیشتر از حجم دادههای ارسالی از پایین به بالاست.
نمودار شماره (۴). شبکه مضمونی مسئلهشناسی فرهنگی در سازمان فرهنگی» اجتماعی؛
در حال حاضر در این سازمان و*از وی معاونت» الگوّییی با عنوان «الگوی مفهومی
مدیریت فرهنگی» تدوین"شده است.. مطابق این الگو برّای هرایّده» فعالیت و مسئله
فرهنگی که در دستورکار و فعالیت"قزار"می گیرد, بای امقلقّاتی طی شود تا به مرحله اجرا
برسد. ابتدا باید ابعاد مولفهها و شاخضها تعیین شوه» سپس با یک منطق استدلالی و
علمی وضع موجود و نیز وضع مطلوب ترسیم و بسته کاملی تهیه شود. این بسته
آمادهشده به میز تحلیل و تجویز آورده میشود و پس از یک سلسله بررسیهای خاص و
نظرخواهی از نخبگان مربوطه, برنامههای عملیاتی و دستگاهی در این مرحله تدوین و
برای اجرا ابلاغ میشود. متولی اجرا نیز سازمان فرهنگی» اجتماعی» ورزشی و
معاونتهای فرهنگی اجتماعی مناطق.شهرذاری اصفهان هستند و پس از اجرا و گذراندن
مراحل نظارت و ارزیابی» دومرتبه این چرخه به حرکت میافتد و مبتنیبر آنچه درواقع
صورت گرفته است. ابعاد مولفهها و شاخصهای مسائل جدید تعیین میشود. این الگو
تقریبا شکلیافته» بستهشده و تثبیتشده است و میتوان گفت حلقه مسئلهشناسی فرهنگی
جنبه حائز اهمیت دیگر در الگوی مسئلهشناسی فرهنگی اين سازمان, اتمسفر حاکم بر
فهم مسائل فرهنگی در میان فعالان, مدیران و کارشناسان سازمان است. این اتمسفر در
الگوی تعیین مسائل... | محمدوحید صافی اصفهانی؛ محمدرضا عطاردی» محمدصادق نصراللهی )وا الارگ ۲۱۵
جایجای سازمان دیده میشود و بهنوعی تبدیل به عینکی شده است که تعریف فرهنگ
و بالتبع نگاه به مسائل اولویتدار فرهنگی را برای تمامی یا دستکم طیف وسیعی از
فعالان این سازمان شکل میدهد و این عینک» نگاه به مقوله فرهنگ» تفریح و هنر با
عینک تعاریف شهر و شهروندی است؛ بدین معنا که تعریف اولویتدار فرهنگ و مسئله
فرهنگی در این سازمان بیش از هر چیز قرابت خاصی با تعاریف فرهنگ شهروندی دارد
و مدیران این سازمان هر چیزی را با نگاه فرهنگ شهروندی مینگرند یا حداقل سعی در
برقراری ارتباط با این تعریف, بعد و مفهوم خاص از فرهنگ دارند.
نمودار شماره (۵). الگوی مفهومی مدیریت فرهنگی در سازمان فرهنگی, اجتماعی» ورزشی
۶ (نارا ارگ سال بیستونهم» شماره دوم (پیاپی ۶۲)» پاییز و زمستان ۱۴۰۱
این پژوهش به دنبال آن بود که ضمن تشریح و تبیین ادبیات نظری و علمی مسئلهشناسی
فرهنگی و جایگاه آن در خطمشیگذاری فرهنگی» با رویکردی کاربردی و با نگاه به
وضعیت موجود. به یک سازمان فرهنگی شهری در جمهوری اسلامی ایران رجوع کرده و
به بررسی الگوهای مسئلهشناسی در سازمان مذکور بپردازد. ازآنجاکه در دوره کنونی»
ورود جدّی شهرداریها به عرصه فعالیتهای فرهنگی شهری را شاهدیم و بیشک یکی
از یرتأثیرترین سازمانهای فرهنگی که در زمينه فعالیتهای فرهنگی, هنری و تفریحی
کلانشهرها نقشآفرینی میکنند و همزمان دست به سیاستگذاری» اجرا و نظارری
فرهنگی» اجتماعی» ورزشی شهرداری, اصفهان,سعیبر این داشتیم که به شناخت.
توصیف و ارائه دقیقی از فرایند مسئلهشناسی افرهنگی.در این سازمان دست یابیم و به
دنبال آن بتوانیم الگویی برای نظام تدوین» صورتبندی.و دستورکارکردن مسائل در
بدینمنظور براساس تجربه و"نوع نگاه؛ مدیزان .و ؛کارشناسان آن سازمان» الگویی
مفهومی پيشنهاد شد. این الگوی آنتهوجهی نشان میدهد.درایین آسازمان فرهنگی نوع نگاه
به مسائل فرهنگی چگونه شکل میگیزد و چطور بدان نگریسته میشود. همچنین یک
الگوی مفهومی مدیریتی پنجوجهی ترسیم شد و بررسیها نشان داد تعیین تمامی مسائل
فرهنگی در این سازمان» از این پنج وجه دنبالهروی میکند.
با مروری که بر پژوهشهای مختلف در این حوزه صورت گرفت و در این پژوهش
به چند مورد از آنها اشاره شد این انکته. دریافت آمیشود که توجه به مسئلهشناسی
بهعنوان مهمترین و شاید تنها حلقهواسط"*بین نظریه فرهنگی و سیاستگذاری فرهنگی.
همواره مورد غفلت بوده است. درباره سازمانهای فرهنگی شهری و لزوم اتخاذ مسائل
واقعی و دقیق در آنها و قرارگیری این مسائل بهعنوان مبنای فعالیت و صّرف امکانات
مادی و معنوی باید گفت که با بررسی صورتگرفته از سازمان مورد مطالعه. دریافت
میشود که بهرغم احساس نیاز جدّی این سازمانها به وجود الگو و منطقی دقیق برای
مسئلهشناسی و اولویتدهی به مسائل فرهنگی توسط آنها تاکنون اقدامی جدّی و
الگوی تعیین مسائل... | محمدوحید صافی اصفهانی؛ محمدرضا عطاردی,» محمدصادق نصراللهی ۰ (آنارارالارگ ۲۱۷
به تعبیری عملیاتیسازی فرهنگ برگرفته از الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در سطح
جامعه» پیش از هر چیز در چرخه سیاستگذاری خود نیازمند مسئلهشناسی مبتنیبر نظریه
قرهتگی, ایرانی -اسلانی استد مقأسقانه در کشبور ما وپژوهشهای حاضتر یه این حلنه
مفقوده توجه شایانی نشده است. در این تحقیق سعی بر این بود که روی این مطلب
بهطور خاص و دقیق تمرکز شود؛ بهعلاوه تحقیقات موجود بیش از هر چیز جنبههای
ملی داشته و به بررسی حوزههای کلان فرهنگ پرداختهاند و کمتر پژوهشی را میتوان
یافت که با بررسی موارد عینی سازمانها و ساختارهای فرهنگی کشور به ارائه الگو
بپردازد. یکی از وجوه ممیزه این پژوهش در مقایسه با سایر پژوهشهای انجامشده» در
بررسی میدانی و واقعی یک سازمان فرهنگی: است. که با کارويژه مطالعه الگوهای
مسئلهشناسی فرهنگی در این سازمان به,دنبال اتوصیف.بخشی از واقعیتهای موجود در
سازمانهای فرهنگی, باید اتاق مسئلهشناسی با ابزارهای امختلف کمّی و کیفی قرار گیرد.
هرچند در حال حاضر تمامی؛این"سازمانها در معاونتها"و مراکز تحقیقاتی و پژوهشی
خود سعی بر این کار یا حداقل چیزی" مشابه .آن "زا دارند. اما بهطورخاص در زمینه
مسئلهشناسی فرهنگی هیچ فرد آموزشدیده» الگو یا علم و ابزار مشخصی در اختیار
نیست و اين تحقیق و تحقیقات مشابه با ترسیم فضای مربوطه, گامی برای مهیاسازی این
۳۸ ناور الاک سال بیستونهم» شماره دوم (پیاپی ۶۲)» پاییز و زمستان ۱۴۰۱
استراس» آنسلم؛ کوربین» جولیت (۱۳۸۵) اصول روش تحمیق کیفی, نظریه مبنایی» مترجم: بیوک
اشتریان» کیومرث (۱۳۸۶) سیاس تگذاری عمومی در ایران» تهران: بنیاد حقوقی میزان.
چلبی» مسعود (۱۳۸۱) جامعهشناسی نظم: تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی, تهران: نشر نی.
خداییمهر محمدمهدی (۱۳۹۲) مسئلهیایی در سیاس تگذاری سازمانهای فرهنگی, مورد مطالعاتی:
حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی, تهران: واحد پایاننامههای دانشگاه امام صادق(ع).
رازنهان فیروز (۱۳۸۸)» «فرهنگ در آیینه سند چشمانداز (مصاحبه)» نشر سوره, شماره ۴۳.
ریتزر» جورج (4۱۳۹۴ نظریه جامعهشناسی در دوران معاصر, مترجم: محسن ثلائی, تهران:
سرایی, خسن (۳)) «تحقیقات علمی. مطالعات کارشناسی و توسعه علمی»» مجموعه
صالحیامیری» رضا (۱۳۸۷) مبانی سیاس تگذاری "و.برنامهریزی فرهنگی, تهران: پژوهشکده
طرقی» مجید (۱۳۸۴) درسنامه روش تحقیی» قم: مرکز نشر هاجر.
عابدی جعفری» حسین؛ تسلیمی» محمد؛ فقیهی» ابوالحسن؛ شیخزاده» محمد (۱۳۹۰)» «تحلیل
مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در دادههای
کیفی»» انديشه مدیریت راهبردی, سال پنجم, شماره دهم (پاییز و زمستان ۱۳۹۰).
فاضلی, نعمتالله: (۱۳۹۴)» گزارشن یت طلمی (ملعله چطظت؟ مسعلهشناسی فرهنگی با
رویکرد مطالعات فرهنگی)» چاپ اول» تهران: معاونت پژوهشهای اجتماعی - فرهنگی
فولادی» حفیظ ال (۱۳۷۸)» «مسائل اجتماعی» مجله معرفت» شماره ۳۰.
کمال, عباسعلی (۱۳۹۶)» «تحلیل انتقادی مبانی انسانشناختی نظريه «انگیزه خدمترسانی
الگوی تعیین مسائل... | محمدوحید صافی اصفهانی» محمدرضا عطاردی, محمدصادق نصراللهی (اوا ارگ ۲۱۹
کوهن, تامس (۱۳۶۹) سانخا رانقلابهای علمی, مترجم: احمد آرام چاپ اول» تهران: انتشارات سروش.
گال, مردیت و دیگران (۱۳۸۲) روشهای تحقیق کمّی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی,
لوزیک» دانیلین (۱۳۹۴)» نگرشی نو در تحلیل مسائل اجتماعی, مترجم: سعید معیدفر تهران:
لیندلوف» تامس؛ برایان» تیلور (۱۳۸۸) روشهای تحقیق کیفی در علوم ارتباطات. مترجم: عبدالّه
ماری جو هچ؛ کانلیف, ان.ال (۱۳۸۹) نظریه سازمان: مدرن» نمادین - تفسیری و پستمدرن.
مشبکی» اصغر؛ خادمی, علیاکبر (۱۳۸۷)» «بررسی آسیبشناشانه سیاستها و سیاستگذاریهای
فرهنگی ایران بعد از انقلاب اسلامی» نامه پژوهشافزهنگی, سال نهم. شماره ۴.
ناطقپور» محمدجواد (۱۳۸۰)» «اطلاعرسانی "و مسائل اجتماعی» مجله جامعهشناسی ایران.
الوانی» سید مهدی؛ شریفزاده» فتاح (۱۳۸۷) فرایند حطمش یگذاری عمومی, تهران: انتشارات
وحید, مجید (۱۳۸۱)» «بررسی فرایند شکلگیری و قرارگیری مشکل در عرصه عمومی و
دستورکار سیاست گذاری» مجله دانشکده حموق و علوم سیاسی» شماره ۵۷
ویمر» راجر دی؛ دومینیک» جوزف آر (۱۳۸۴) تحتّیی در رسانههای جمعی, تهران: انتشارات سروش.
یوسفی, علی (4۱۳۹۰» «تأملیجامعهشناختی. در تشخیص, و.تعیین اولویت مسائل اجتماعی
:120008 20 عهد؟ :000م۲آ) مطل0ععع وناه2 ۳ 1/0005 ,(0984) نحل زد/2 صص۸
:10000 بگنله) ,3610۵ 5۵001۳۵۶۵0۲۶ ]٩ 00360 7۳6 ,(2002) ظ عزططدطظ
77211 3۳60066 ,710060 ۸0 تعتعرا م۸ نناوطظ عناط2 ,(2004) ۷۷۰3۰ ص10
,71311 3760066 ,710009 ۸0 کارا م۸ نناوم عزاط2 ,(1994) مصقنلا/۷۷ مصصا0
20 باس ,7120000 لمسماس معساسس عزاطم ,(2017) حطصاا2 ۷۰ صنعگز
7000۰ بروواو نوک 1 بروواواموک ۱۵ و۳1۵ ۱0ط2۳۵ 0۵ 70065 ,(1965) بط 1/6۳05
:0 ,۸۷6۵۲00۲ ,۷13108 72700 م۸0 1 108ط2۳۵ امک ,(2001) بش۸ م1096
|
مسئله عبارت است از تفاوتی که میان وضع موجود و وضع مطلوب امور وجود دارد. امّا اساساً چه اتفاقی رخ می دهد که ما در مواجهه با یک پدیده می گوییم این «مسئله » ی ماست؟ چه می شود که وقتی ما به چیزی نگاه می کنیم جرقه ای در ذهنمان ایجاد می کند که این جرقه برای فرد دیگری که به همان چیز نگاه می کند ایجاد نمی شود. آن چه بارقه های مسئله شناسانه را در ذهن ها ایجاد می کند «نظریه» است. هر نظریه ی فرهنگی یک معیار و هدف کلیدی به نام وضعیت مطلوب دارد و این وضعیت مطلوب را می تواند حدود و ثغور منافع، ایدئولوژی ها، نیازها وخواسته های فردی و اجتماعی تعریف و ترسیم نماید و آن چه که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم مانع تحقق این وضعیت مطلوب می شود را «مسئله ی فرهنگی» می گویند. بنابراین این وضعیت مطلوب است که مشخص می کند چه چیزی مشکل و مسئله هست و چه چیزی مشکل و مسئله نیست. سوال اصلی این تحقیق این است که در جمهوری اسلامی ایران چه الگو یا مدل هایی برای شناخت مسائل در حوزه ی فرهنگ وجود دارد، چرا که بررسی الگوی مسئله شناسی در هر جامعه، مبیّن نوع نگاه به مسائل در یک نظام مبتنی بر نظریه فرهنگی خاص می باشد. مطالعه ادبیات علمی کشور، فقدان بررسی های نظری و در عین حال ناظر به عمل و واقعیت در زمینه ی مسئله شناسی فرهنگی را نشان می دهد و یک موضوع و یا رخداد فرهنگی بیش از آن که از دریچه ی یک الگوی دقیق رد شود و به مسأله ی فرهنگی تبدیل شود، از دالان برداشت ها و علایق شخصی فرد خط مشی گذار می گذرد و شکل مسأله ی فرهنگی به خود می گیرد. بدین منظور، این تحقیق با مطالعه موردی یکی از سازمان های فرهنگی بخش عمومی کشور و با استفاده از روش تحلیل مضمون، نمونه ای از الگوی مفهومی مسئله شناسی را پیشنهاد داده است. این الگوی سه وجهی نشان می دهد در این سازمان فرهنگی نوع نگاه به مسائل فرهنگی چگونه شکل می گیرد.
|
1,503 |
514238
|
به بیانی دیگر,
شوکهای منفی شاخص قیمت مسکن, شاخص :کل بازار سهام را بیشتر تحت تأثیر قرار میدهد. در جدول (۷)
نتایج آزمون روابط بلندمدت بین متغیرهای پژوهش نشان داده شده؛است:
متغیرها ضرایب * انخراف معیار ۱ * مار + احتمال
با توجه به این جدول, نتایج پژوهش نشان میدهد که در بلندمدت اگر شاخص قیمت مسکن یک درصد
افزایش یابده شاخص کل بازار سهام به میزان ۰/۷۸ درصد کاهش خواهد یافت. همچنین متغیر شاخص قیمت
کالاها و خدمات تأثیر مثبت بر شاخص کل بازار سهام دارد؛ بهطوری که با افزایش یک درصد در شاخص قیمت
کالاها و خدمات» شاخص کل بازار سهام به میزان ۱/۵۶۲ درصد افزایش مییابد. نرخ ارز غیررسمی و نرخهای سود
(مورد انتظار) تسهیلات بانکی برای سپردههای بلندمدت تأثیر مثبت بر شاخص کل بازار سهام دارد؛ بهطوری که با
افزایش یک درصد در این متغیرها شاخص کل بازار سهام ۱/۱۴۹ درصد افزایش و ۰/۸۰۱ درصد کاهش خواهد
یافت. رشد اقتصادی (رشد تولید ناخالص داخلی) تأثیر مثبت و اندکی بر شاخص کل بازار سهام دارد؛ بهطوری که
با افزایش یک درصد در رشد اقتصادی کشور شاخص کل بازار سهام به میزان ۰/۰۰۱ درصد افزایش میپیاید.
همچنین ضرایب بهدست آمده برای تکانههای مثبت و منفی قیمت بازار مسکن نشان میدهد که در بلندمدت
نیز تکانههای منفی تقریبا بیش از چهار برابر تکانههای مثبت شاخص قیمت مسکن» شاخص کل بازار سهام را
تحت تأثیر قرار میدهد. به عبارت بهتر» واکنش شاخص کل بازار سهام به شوکهای مثبت و منفی شاخص قیمت
برآورد تابع کوتاهمدت از طریق الگوی تصحیح خطا به این ترتیب است که جملات خطای مربوط به رگرسیون
بلندمدت با یک وف زمانی بهعنوان یک متغیر توضیحدهنده در کنار تفاضل مرتبه اول سایر متغیرهای الگو قرار
میگیرد و به کمک روش حداقل مربعات معمولی ضرایب الگو برآورد میشود. مقدار این ضریب بین منهای یک و
صفر قرار میگیرد و روابط بین نوسانهای کوتاهمدت و مقهار بلندمدت ایک متغیر است. این ضریب نشان میدهد
که در هر دوره چند درصد از عدم تعادل متغیر وابسته تعدیل شده و به سمت رابطه بلندمدت نزدیک میشود. نتایج
حاصل از برآورد مدل پژوهش در جدول (۸) ارائه شده است:
ضریب مدل تصحیح خطا برابر با ۰/۴۲۶ است که از لحاظ آماری نیز معنیدار است. با توجه به ضریب تصحیح
خطا در مدل ۳03 میتوان گفت که سرعت تعدیل به سمت مقدار تعادلی و بلندمدت مناسب است؛ بهطوری که
در هر دوره حدود ۰/۵۸۹ خطای عدم تعادل تعدیل میشود و مقدار کوتاهمدت به سمت مقدار تعادلی و بلندمدت
در این پژوهش اثرات کوتاهمدت و بلندمدت اثر نامتقارن قیمت بازار مسکن بر بازار بورس اوراق بهادار تهران
بررسی شده است. بدینمنظور با جمعآوری دادههای سالانه طی سالهای ۱۳۶۷ تا ۱۳۹۸ و با بهرهگیری از الگوی
اقتصادسنجی خودرگرسیون با وقفه گسترده و الگوی تصحیح خطا به کمک نرمافزار 5 به تخمین مدل
فرضيه اصلی این بود که قیمت بازار مسکن بر شاخص کل در بورس اوراق بهادار تهران اثر مثبت و نامتقارن دارد.
ضرایب متغیر قیمت بازار مسکن هم در کوتاهمدت و هم در بلندمدت نشان میدهد که این متغیر اثر منفی و
نامتقارن بر شاخص کل در بورس اوراق بهادار تهران دارد؛ به دلیل این که سهام و مسکن در یک سبد دارایی قرار
دارند و خلاف جهت یکدیگر عمل میکنند. افزایش قیمت در بازار مسکن باعث افزایش هزینههای فرصت
سرمایه گذاری در بازار سهام میشود. بدینترتیب, با افزایش بازدهی در بازارهای رقیب» منابع سرمایهگذاران از بازار
سهام به سمت بازار مسکن سرازیر میشود و در نتیجه قیمت سهام کاهش مییابد. در واقع» مردم در سبد دارایی
خود مسکن را جایگزین سهام میکنند. با توجه به نتایج تحقیق اين فرضیه رد میشود.
فرضیههای فرعی پژوهش نیز به بررسی تأثیر مثبت و منفی افزایش و کاهش قیمت مسکن بر شاخص کل
بورس و اوراق بهادار تهران در کوتاهمدت و بلندمدت اختصاص داشتند. بر اساس خروجی مدل ضرایب بهدستآمده
برای تکانههای مثبت قیمت مسکن نشان میدهد که تکانههای مثبت بر شاخص کل بورس و اوراق بهادار تهران
اثر مثبت و معنادار دارد. در مقابل این ضرایب برای تکانههای منفی حاکی از آن است که این تکانهها بر شاخص
کل بورس و اوراق بهادار تهران اثر منفی و معنادار دارد. ضرایب بهدستآمده برای تکانههای مثبت قیمت مسکن
در بلندمدت نشان میدهد که تکانههای مثبت بر شاخص کل بورس و اوراق بهادار تهران اثر مثبت و معنادار دارد.
همچنین ضرایب متغیر تکانههای منفی قیمت بازار مسکن در بلنامدت نشان میدهد که اين متغیر اثر منفی و
معنادار بر شاخص کل در بورس اوراق بهادار تهران دارد.
بهطور کلی, به دلیل قرار گرفتن سهام و مسکن در یک سبد دارایی» این دو خلاف جهت یکدیگر عمل کنند.
افزایش قیمت در بازار مسکن باعث افزایش هزینههای فرصت سرمایهگذاری در بازار سهام میشود. به این ترتیب,
با افزایش بازدهی در بازارهای رقیب منابع سرمایهگذاران از بازار سهام به سمت بازار مسکن سرازیر میشود و در
نتیجه قیمت سهام کاهش مییابد. در واقع» مردم درسبد دارایی خوّد مسکن را جایگزین سهام میکنند؛ بنابراین»
وجود اثرات نامتقارن شوکهای قیمت بازار مسکن بر بازار بورس و اوراق "بهادار نشاندهنده این است که در تنظیم
سیاستهای قیمت بازار مسکن جهت پیشبرد اهداف کلان اقتصادی» نباید قدر مطلق اثرات سیاستهای مثبت و
همچنین رابطه معکوس بین تغییرات نرخ سود تسهیلات و شاخص قیمت سهام» نقش و اهمیت بازار بینبانکی
را بهعنوان یکی از ابزارهای پولی بانک مرکزی برای اثرگذاری بر بخش حقیقی اقتصاد نمایان میسازد.
با توجه به اثرگذاری غیرمستقیم شاخص قیمت مسکن و نرخ سود تسهیلات و اثرگذاری مستقیم نرخ ارز
غیررسمی بر شاخص کل بازار بورس» ضرورت توجه به سیاستگذاری صحیح دوچندان میشود. نتایج این پژوهش
نشان میدهد که هریک از بازارها از یکدیگر مستقل نیستند و نوسانات در یک بازار» علاوه بر اثرگذاری بر خود آن
بازاره بر دیگر بازارها نیز تأثیرگذار است؛ بنابراین پیشنهاد میشود برای بهبود وضعیت بورس و افزایش اقبال عمومی
به سرمایهگذاری در بورس اوراق بهادار که توان بالایی در جذب نقدینگی سرگردان در اقتصاد دارده بستههای
سیاستی حمایتی از سوی بانک مرکزی تبیین شود تا شرکتهای بورسی بتوانند توان صادراتی خود را افزایش دهند
و جایگاه خود را در بازارهای داخلی و خارجی بهبود بخشند.
از سوی دیگر با توجه به اينکه یکی از وظایف دستاندرکاران بازار بورس اوراق بهادار تعیین قیمت سهام
شرکتهای پذیرفتهشده در بورس است و این قیمت باید نشاندهنده تمام عوامل مور بر بورس باشد» باید همه
عوامل اقتصادی از جمله نوسانات ارزی و قیمتی در قیمتگذاری سهام منظور شود. پس پیشنهاد میشود در
قیمتگذاری سهام شرکتها نوسانات نرخ ارز و شرکتها لحاظ شود. سرمایهگذاران فعال در بورس اوراق بهادار و
همچنین سرمایهگذاران جدید بایستی به تأثیرات کوتاهمدت و بلندمدت تغییرات قیمتی و ارزی بر شاخص قیمت
سهام واقف باشند و تغییرات یکباره شاخص قیمت را ملاک ارزیابی سودآوری و انتخاب سهام جدید قرار ندهند.
اسلای, پرواته آمدانیی» آویده (۱۳۹۴): #ارژیایی آثرگذاری, کانالهای کخرییهای اقتسادی بر قست مسق
پریور» اورانوس؛ حسنی» محبوبه (۰)۱۳۹۶ «ارزیابی پویاییهای رابطهبازار ارز» بازار سهام و بازار مسکن در
ایران» با استفاده از یک مدل کارچ چندمتسرو رومههامه اضق مها ۱۴(۸ ۹۱۷
سزاواره محمدرضا؛ خزاتی: علیرضا: اگها. پاش (۹۸ ۹0۳ ررسهمیستگی شرطی میان بازارهای ارزه
طلا مسکن» سهام و نفت در اقتصاد ایران». فصلنامه راهبرد اقتضادی» ۲۹(۸) ۶۰-۳۷
سلمانی؛ بهزاده پناهی: حسین؛ آلعمران: سوهی ود #اتروت با اثر قیمت-اعتبار؟ (مطالعه موزدی:
سوادگری» شادی (۱۳۹۲) بررس ی رابطه قیمت مسکن و بازده سهام دز یازا بورس و اوراتی بهادار» پایاننامه
کارشناسیارشد تجزیه و تحلیل سیستمهای اقتصادی, دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
حسن گودرزی» سپیده؛ آرمانمهر» محمدرضا (۱۳۹۷). «تحلیل بازار مسکن و پیشبینی قیمت آق تا سال ۱۴۰۵
(مطالعه موردی: شهر تهران)» بررسی مسائل اقتصاد ایران (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی). 1)۲(۵
حیدری» حسن؛ سوری» امیررضا (۱۳۸۹). «بررسی رابطه سپردههای بانکی و قیمت مسکن در ایران». تحفیقات
رعنایی کردشولی, حبیبالله؛ عباسی» عباس؛ پشوتنیزاده» هومن (۱۳۹۶). «شبیهسازی الگوی تأثیرات نوسانات
داراییهای رقیب سهام بر شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران و قیمت مسکن با رویکرد پویاشناسی سیستمی».
روک ی اشهریاره موّنمتی::ماتی (۱۳۹۶):فاثر نامتقازن قیست نقفق پربازاز سکن ,ذر ایرای کاربردی از رسیافت
عباسینژاده حسین؛ یاری» حمید (۱۳۸۸). «تأثیر شوکهای نفتی بر قیمت مسکن در ایران». پژوهشهای
قلیزاده» علیاکبر؛ گلزاریانپور» سیاوش؛ شکوری» فریبا (۱۳۹۸). «بررسی اثر قیمت مسکن بر مطالبات
غیرجاری در سیستم بانکی ایران». نظریههای کاربردی اقتصاد ۳(۶)» ۰۲۱۴-۱۸۹
قاسمی محمدرضا؛ اربابیان» شیرین؛ جعفری, الناز (۱۳۹۱). «اندازهگیری حباب قیمت مسکن در ایران طی دوره
کازرونی» علیرضا؛ رستمی» نسرین (۱۳۸۶). «اثرات نامتقارن نوسانات نرخ ارز بر تولید واقعی و قیمت در ایران
کریمی» محمدشریف؛ قراملکی» حسین؛ حیدریان» مریم (۱۳۹۸). «بررسی اثرات نامتقارن رشد اقتصادی بر
قیمت مسکن در ایران» رویکرد .۸1411 غیرخطی»» اقتصاد و مدیریت شهری» ۲۸(۷)» ۵۳-۳۵
محمدزاده» اعظم؛ شهیکیتاش» محمدنبی؛ روشن» رضا (۱۳۹۴). «مقايسه مدلهای قیمتگذاری داراییهای
سرمایهای مبتنی بر مصرف (/۸۳۸-))) و مبتنی برامخارج مصرفی:مسکن (/۲100۸۳2) در توضیح بازده سهام
3۳66 7708 0 کعلموطاک [ز0 ۵1 1۳0861 عط1* .(2009) .1۳ متعلا 8۶ .17 م6[30 نققط۸۲
5 300۵6 و علاط عطا هام۳" .(2015) .۸ منطعلامودک۸ ع .2 مخصهاع۸ -
] ,107-134 ,52 007167 00765ع8 وواعسام 7 بیع عصنع710 که ۵۳ کاعصصفقش
۰ ع 1 061/66 ااناهکنه0 عناعصص رک ۸ .(2018) 1 .5 م0 ای 2 .2 بععممعاه نصحمصطهط
[ 70۳۵1 7136 ۵۰اه 1.6۵1 عاهاک ۳۵۳۵ ۳06066 ناععاحم/3 لماک کاز هه اع6احق/3 عصنعا110
منک هل ۳۶۵۳ عمط صقطای ۶و ع20ععل 0۵۵* .(2011) ۰ ,۷0 ۵ 3۰ ,۵ :37 م06
1995-0۰ مط0ناهعنصهطای هه صمناهونص که غامد عطا فص ععنصفصیل ععذخم وصتعحمط 17۳۳۵۵
40 ۳1۶6 هام5" .(2016) ۷۷۰ ۷۷۰ ,لنهانانعنممصقط1 2 .36 ۷۰ ,علنصصه10 :8 .7 مطعطام)
1-3۰ م31 ,۳6071077165 و70 ۲٩ 70۵1 تشکتا عطا هز نصقص 266 11056
:1/3661 کل 510 عطا وصه علهعندمص۸ ,کعحقط5 ب0ع ۶۳۵0" .(1996) .0 ملاع ما11 :6 .8 ,۳10112
-163 ,12 ,۳60710168 ۵۳۵ ۳31۵۳66 351016 ]3۵0 ]٩ اه سمل عن عم 20 لمصمنامصصاصا م۸
6 آ3۵0 ۵ 1۱ ۸۵7۹۵۳۹ 2۲16۵ 0۵ 20۹5 ۳۵0۳۵۵ .(1997) سا ,8٩ +2 لا بقا۳
1 33067 ۷۷۵۳۵۵8 ,1/076 و۳۵۳ و70 ۵ ۳۳۵ 1۵06 +عاعا 2 50 00۵
ع[طط8 2۳66 نت770 عطا عسنسکعده/۹* .(2014) ۳۰ مسعکد7 گ پاک مصقنطه ۸ :36 مخصععقطی
-1 ,(6)18 ,686076 36۷۵1001116711 360110116 1370-1390۰ که 2000 عصن7 عطا سل ۵0 حصذ
1 31100 ۵ 8 نع 1۵۶0" .(2019) ۳۰ مخ مغل هاگ 2 .5 ,60ومصقاهتامی م۸ .۸ ,عوهعنامطی
[ 7۳360۲16۶ 164آمرم۸ .تفرگ عصملصمط کعصص صز مصتعل) خصع 310-0 ۵۳۵ 265 هصزد110
و وصناع1۵۳2 200 عنعتواهصه اععاحع/۹* .(2019) .3 ,حطعصحصعصح۸ 6 یک مف2ق 11356060
.[3671 10] .79-103 ,(5)2 کعلاکک1 ۳601070/6 1۳0100 168020۰ هل کععخم عصتعتامط
60051 علصدطظ 06۵6۵ صمتاقاعط عطا هصنمونعه۸* .(2010) 8 بش۸ ,500۵ 6 17 ق1160
.[36۳51 10] .(45)3 ملع 6360 0۳۵/۶ع۳ ]٩ ام سمل ۳ص 206 730۵6 هه کعام8
601 3۳68۰ عزع130 صهاناه 3/60 که کعنصهصر3 عط* .(2002) .10 ,علل ۷ :6 .0 ,70
علا 1۵۳ ۳۷10666 2693 7706 ماگ۸ 5ع 20 50 ۵" .(2004) ۷7۰0۰ ,۳۵۵۰ 6 .5 ,1۵665
:66 77058 ۵عطا عصمصاگصا م۳ .(2016) م۸ ,059۵06 6 1۳۰ مصقککق11 :۳۰3 ,1۵۵
,1600108 فصه ون معصنعدط بععصعنک که جصعلی ۸ ۷۵۵ تعنامم 2 عم 12610
کرانی و همکاران: بررسی اثر فامتقارن قمت بازار مسکن ...
40 85168۶ ,۳60۲076 ,[000ع3:2 ,أه 860010۲ مانمگ ۹۲ ۳۵۲س ۰ 1۵۲۵۵۹۵۱
۷۵۵11 :۳666 یز 265 عاهادط معط ومد 506 .(2005) ۳۰ ,کفامنک :6 .2 ,1۳۵00000
عطا عمصن2ع50 1" .(2019) :3 مصقال و7 6 1۳ ,0اعلفصدقطی دک 30 منصخفگ1
۸ مه عصتلط210 بصع صز کععضم عصزعتمط ۵۵ جع عخصمصمعه که عاعکئه عفاعصص رکه
0آ] 41-60۰ ,(7)28 110090160 0۵ 600/065 ۲700٩ امه سول هه
6 286 ۳ ۵1 کات عناعصصرک-100< ۵ط ۲ «(2007) 31۰ منصقاعمط ی .۸ منط0 1۳۵7670
65607 ۳607107165 .:(1961-2002) ۵0 هز معط هه 000۳ تععط عطا ۵۵ کصمتاهت ۳
هو 2/213 ۳۳۵ 3106066 عنام من نع 0۳۵ عنام طالم۸ ۷ .(2012) 13۰ .1۳ مصقعآ
هنصهگناد) عط۲ 1۳۳۵ ۳06066 نکنصهه 3 266 ع5ا110 عساعصصوک۸ 1۵5۵ .(2015) ۷۰ شا
۶ ۵۳۵۶0۵" .(2015) بط مصقط9مط5 ۵4 30 مطافقافانطقطاک بش۸ ,073065 1/05۳۵
(/11060۸27) /06۸21 عصنزع710 وصه (/77ف0)60) هس20 اعدع۸ لعازمم0 معط متا مصعدم0
[ 7۳360۲16۶ ۸001164 ]٩ [۵ 70 00۵۲ بتصا هل فص م۴۸ لماک عصنصنها و جز [1/006
6 صنطعط هام۸ عنصق هر عطا که دمتاه ۳ .(2017) 36 منصهععقط 6۶ .0 ,ق88۳1
کصلوتآ 17۵2۵ صز اع6احج/2 وصزد10 عطا هه اععاحم/2 علماک ماعغاجم/2 ععمعط ۳۳۵۵۵۵
17-۰ ,(8)14 ,36860۲ 85111655 6۶ 65 /00ع ]٩ ۵ 70 3/000۰ تتعهمشی عاهاسد 1/۳0
6 ع6عع77 لماک فص کع2 عنماعط لمع 0" .(1999) .5 مصق۵ص11 :۵0 6 ص0۵
183-7 ,27 ,6010768 3106 [0ع5 ۰ کنو تنده۸ آهدمتامهصعاصا م۸ :7عطعع 10
061 معط عامل ند" .(2017) .77 مطع0همنصها0 220 جع .۸ منقهط۸0 :13 ,امعم نعفصعط
86 عل 510 ماع 1 ۶ 06ص [ل02 0 0۵ اناناهاه ۷ هاعدع۸ ع م۸ که کاعت عطا 01
0 ۳391166۲19 ,۳1۵1/۵ 300208۰ ارگ عصنعتآ حز 265 ص70 مه
76-607 07 الط کلم ۹۸ .(2016) .۸ مصع-ع-[۸ 6۶ 17 منطهصه۳ :.ظ ونصعصلد5
.[36۳1 10] .135-152 ,(16)64 ,016096 ۰۸۵۲ (ص۵ ۵۶ و59 ععع))
0 ۳۳[3م [۵ م۲۰۵0 .(2019) 3/۰ مصعنصهاد۴ ی .۸ منعق۳27ک1 :8 .3 ,ته737ع5
0قن۳۵0 ۵طا صن لنه هه 5066 معصنعت0ط مومع رکاعا تفص ععممطانه ق10۳۵
۳ طاله۵ ۷ :160۳6۵ صز کاععاجه/1 عهادط [۵م هه 5104" (2006) .کل .ظ رعصقش )6 .17 .5 نگ
99-۰ م11 ,368607 ع00/۲ع۳ ]٩ [۵ 70 الط عع نوم
0 0 ۳۲1665 ۳7۵۷۶۹1۵ ۵۵۵۳ تاک 2100 ۲۳۵ 76۶9008 .(2013) مک مضععقله5
16۵ 0620۵1 بجاژده مت مهم۸ عنصعادا ,عنععطا 1/265 ما10 4اعما5 136 1 5 0ع 7
۳5۲ 311006 06001 0 طالم ۷۷7 1068" .(2013) ۰ معصقنل 6 سا 1۳ رقعصقطا0 :۷7 0۰ متا5
8 ع ۲ عنام ]گ۸ ۳00۳5 ۲و کزدولقس۸ عنام م۸ .(2016) ۰ معصقن7 ۰۵ ,۷۷08
-3۳.104 ,(4)2 ,9 1110ع1/00 ۳۳0۵/۶ ]0 ۸ 70 صمتع۸ ۰ لماع مک صز 06
165106021 0۵ 2۳66 [ز0 ۲ ۳۵ عناعصصرک ۸" .(2017) 37 مفصعصا3/0 ۶ ماک مفاهتد7
,667 6360763 65 72/00060101 2/600۰ 3۸0 ۵۶ مصمناینامج۸ تصصا صز 1/06۲
|
بخش مسکن یکی از زیربخش های اقتصادی است که سهم عمده ای در تولید ناخالص داخلی، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص و اشتغال دارد و به دلیل داشتن ارتباط قوی با سایر بخش های مالی، نقش حیاتی در ایجاد پویایی و رونق فعالیت های بازار بورس و اوراق بهادار دارد. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش اثرات کوتاه مدت و بلندمدت اثر نامتقارن قیمت بازار مسکن بر بازار بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور با جمع آوری داده های سالانه طی سال های 1367 تا 1398 و با بهره گیری از الگوی اقتصادسنجی، به تخمین مدل و تفسیر نتایج پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در بلندمدت، اگر شاخص قیمت مسکن یک درصد افزایش یابد، شاخص کل بازار سهام به میزان 78/0 درصد کاهش خواهد یافت. همچنین متغیر شاخص قیمت کالاها و خدمات تأثیر مثبت بر شاخص کل بازار سهام دارد؛ به طوری که با افزایش یک درصد در شاخص قیمت کالاها و خدمات، شاخص کل بازار سهام به میزان 562/1 درصد افزایش می یابد. نرخ ارز غیررسمی و نرخ های سود (مورد انتظار) تسهیلات بانکی برای سپرده های بلندمدت تأثیر مثبت بر شاخص کل بازار سهام دارد؛ به طوری که با افزایش یک درصد در این متغیرها، شاخص کل بازار سهام 149/1 درصد افزایش و 801/0 درصد کاهش خواهد یافت. رشد اقتصادی (رشد تولید ناخالص داخلی) تأثیر مثبت و اندکی بر شاخص کل بازار سهام دارد؛ به طوری که با افزایش یک درصد در رشد اقتصادی کشور، شاخص کل بازار سهام به میزان 001/0 درصد افزایش می یابد. همچنین ضرایب به دست آمده برای تکانه های مثبت و منفی قیمت مسکن نشان می دهد که هم در بلندمدت و هم در کوتاه مدت واکنش شاخص کل بازار سهام به شوک های مثبت و منفی شاخص قیمت مسکن نامتقارن است.
|
6,959 |
522642
|
تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون و پس آزمون بود؛ بر این اساس, ۳۰ نفر از ورزشکاران مرد
رشتههای بالای سر مبتلا به اختلال حرکتی کتف بهضورت تصادفی به دو گروه ۱۵ نفره تمرینی و کنترل تقسیم
شدند. شناسایی افراد با استفاده از آزمون لغزش جانبی کتف انجام شد. در مرحله پیش آزمون, قدرت عضلات
چرخشدهنده داخلی و خارجی» پایداری عملکردی و دقت حس عمقی مفصل شانه به ترتیب بهوسیله آزمونهای
داینامومتر دستی» آزمون تعادل عملکردی بالاتنه و روش عکسبرداری ارزیابی شد. سپس آزمودنیهای گروه
تمرینی بهمدت هشت هفته و سه جلسه در هفته تمرینات منتخب 1713 را انجام دادند و پس از آن مرحله پس-
آزمون اجرا شد. از روش تحلیل واریانس دوراهه برای تحلیل آماری یافتههای پژوهش در سطح معناداری ۰۰۵/+۳5
استفاده شد. نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه نشان داد در مرحله پس آزمون. قدرت عضلات چرخشدهنده
(8-۰/۰۰۱)» پایداری عملکردی (8۳-۰/۰۰۱) و دقت حس عمقی (8-۰/۰۰۱) مفصل شانه آزمودنیهای گروه تمرینی در
مقایسه با گروه کنترل بهبود معنادار پیدا کرد (۰/۰۵ک۳). با توجه به بهبود قدرت عضلات چرخش دهنده, پایداری
عملکردی و دقت حس عمقی مفصل شانه در گروه تمرینات 1726 پیشنهاد میشود به منظور بهبود اختلالات ناشی
از ابتلا به اختلال حرکتی کتف در ورزشکاران بالای سر و پیشگیری از بروز آسیبهای احتمالی در مفصل شانه از
واژگان کلیدی: اختلال حرکتی کتف. تمرینات 1147 پایداری عملکردی. حس عمقی ورزشکار.
6 عزاط20 هد امد 6ص 4.0 کع ناه رف 13 1-31 هنحص کص هآ -صونا طخ۸ کصمصص) عخهعی
۹۸ مطالعات طب ورزشی» دوره ۰۱۴ شماره ۰۳۴ زمستان ۱۴۰۱
آسیبهای شانه در ورزشکاران دارای حرکات بالای سر ازجمله در والیبال و هندبال رایج است؛
بهظوریکه در والیبال بین 3/۱ ۴۷ درضد هر سسبال تا ۲۸ قرضد از آسیبها راد شود اختصضاص
میدهد (۱). ورزشکاران رشتههای بالای سر در طول یک جلسه تمرین يا مسابقه برای اجرای تکالیف
ورزشی خود از عضلات و مفاصل کمربند شانهای به میزان زیاد استفاده میکنند؛ از همین رو هر نوع
بدراستایی یا اختلال در ساختار و عملکرد بخشهای کمربند شانهای میتواند ورزشکار را به میزان
زیادی درمعرض خطر آسیب قرار دهد (۲). موقعیت قرارگیری استخوان کتف نقش بسیار مهمی در
چگونگی اجرای حرکات بالای سر دارد. اختلال در موقعیت قرارگیری کتف. اختلال حرکتی کتف
نامیده میشود و آزاینرو پژوهشهای اخیر بر ضرورت غربالگری و شناسایی ورزشکاران مبتلا به
دیسکینزیس* پیش از مشارکت: در ورزشی و اتخافههابیر اصلای برای این غارضه تأکید: داشتهاند
ارتباط بین اختلال حرکتی کتف و ضعف در قدرت» دامنه حرکتی,» فعالیت الکترومیوگرافی عضلات
اطراف شانه. عملکرد و حس عمقی کمربند. شانهای بهعنوان متغیرهای مرتبط با بروز آسیب» در
پژوهشهای پیشین نشان داص لس کرک اختلازیوگ ی یات مفصلی:. دو نورد از
ریسکفاکتورهای مهمی است که در ورزشکاران رشتههای بالای سر خطر بروز آسیب را افزایش
میذهد. این موضوغ از آن لحاظ اک قاطا اس #رسی قدرت عضلات کمربند
شانهای, اختلال چشمگیر قدرت در افراد مبتلا به اختلال "حرکتی کتف را گزارش کرده است (۴).
مرولا۲ کاهش قدرت عضلات فوقخاری و تحتخاری را در ورزشکاران رشتههای بالای سر که مبتلا
به اختلال حرکتی کتف و درد شانه بودنده نشان داد (۵). سیتز" و همکارانش در دو گروه با و بدون
اختلال حرکتی کتف بدون غلامت؛ با بررسی قدرت عضلات. ذوزنقه.تحتانی و دندانهای قدامی کتف.
ضعق قوزنقه تحتانی را نشان دادند (۴. آرانجا که اقدرت.و پايداری هملگردی ارتباط مستقیم با یگدیگر
دارند» اختلال در قدرت پایداری عملکردی شانه را نیز با خطر مواجه میکند (۷). عملکرد عضلات
روتیتورکاف شانه نقشی حیاتی برای پایداری عملکردی شانه فراهم میکند. عضلات چرخاننده برای
نگهداری حالت طبیعی سر استخوان بازو در حفره دوری هنگام اجرای حرکات در سطوح مختلف
مین عناط2۵ دمص 4.0 کع هه هنحص ده اه -صوناطاننخ کصمصصم) عنهعیی
حرکتی» بسیار مهماند. نیروی فشاری عضلات چرخاننده باعث ثبات بازو در مقابل حفره دوری میشود؛
تغییر در موقعیت قرارگیری استخوان کتف بهعنوان یک سنگ بنا در حرکات کمربند شانهای میتواند
بر دقت حس عمقی مفصل شانه اثر بگذارد و رفلکسهای عصبی-عضلانی طبیعی را که مسئول
حفاظت از مفصل هستند. دچار اختلال کند. این موضوع باعث اعمال فشار مضاعف بر مفصل و ایجاد
بیثباتی و آسیب میشود (۶). ازآنجاکه دقت حس عمقی در مفصل شانه بهعنوان متحرکترین مفصل
بدن اهمیت دارد کوچکترین جابهجایی در موقعیت قرارگیری استخوان کتف به کاهش دقت حس
عمقی و افزایش احتمال بروز آسیب در مفصل شانه منجر میشود (۷) بنابراین توجه به دقت حس
عمقی در ورزشکاران مبتلا به اختلال حرکتی کتف از اهمیت بسیار برخوردار است.
نکته ذرخور توجه ذرباره ورزشکاران مبتلز به اختلال#خ رکتی کهف. انتخاب راهکارتی است. که بتواق
بهوسیله آن با بهبود متغیرهای متأثر از اختلال"#رکتی,کنفه"نظیر قدرت عضلانی پایداری عملکردی
و دقت حس عمقی که ازجمله عوامل اثزگذار بر آسیب هستند. از بروز؛آسیب در مفصل شانه جلوگیری
کرد. استفاده از روشهای غیرتهاجمی و کمهزینه که علاوهبر بهبودی, نقش درخور توجهی در ارتقای
عملکرد و پیشگیری از بروز آسیب داشته باشد» از اهمیت چشمگیری برخوزدار است. تمرینات 1126
نوعی از تمرینات زنجیره حرکتی بسته است. که در سالهای اخیر مدنظر جامعه ورزشی قرار گرفته
است. ویژگی بارز این شیوه تمرینی را میتوان در بهکارگیری عضلات بدن در محیطی معلق دانست
که این موضوع علاوه بر آنکه عضلات هدف را مدنظر قرار میدهد. موجب توسعه قدرت عضلانی و
هماهنگی بین زنجیرههای حرکتی از طریق ایجاد انقباضات منسجم در طول زنجیره حرکتی بسته نیز
میشود. در تحقیقات پیشین که تمرینات تعلیقی با هدف توانبخشی اختلالات حرکتی کمربند شانه-
ای استفاده شده است. گزارش شده:است که این شیوه تمزینی نهتنها موجب توسعه قدرت و هماهنگی
عضلات کمربند شانهای میشود. بلکه ثبات مفصلی را نیز به همراه دارد (٩» ۸). ویژگی بارز دیگر این
شیوه تمرینی را میتوان عملکردیبودن و.همچنین بهکارگیری عضلات ثباتدهنده مرکزی بدن در
بیشتر حرکاتی دانست که در این سیستم تمرینی استفاده میشود (٩)؛ بهخصوص آنکه ثابت شده
است ارتباط مستقیم بین عملکرد ثباتمرکزی و بروز آسیب در اندام فوقانی وجود دارد (۸)؛ ازاینرو
چنین فرض میشود که تمرینات )117 با توجه به آنکه در زنجیره حرکتی بسته انجام میشود و به
لحاظ عملکردیبودن امکان شبیهسازی تکالیف حرکتی رشتههای ورزشی بالای سر را فراهم میآورد
(٩)» میتواند گزینه مناسبی برای اصلاح عارضه اختلال حرکتی کتف و پیشگیری از بروز آسیب در
کمربند شانهای در ورزشکاران رشتههای بالای سر باشد؛ بااینحال» ادبیات پژوهش درباره اثرگذاشتن
من عناط2۵ دمص 4.0 هه وه هنحص ده نادنخ کصمصصم) عنهعی
1 مطالعات طب ورزشی» دوره ۰۱۴ شماره ۰۳۴ زمستان ۱۴۰۱
یا اثرنگذاشتن این شیوه تمرینی در ورزشکاران رشتههای بالای سر محدود است. بهدلیل خلا پژوهشی
و همچنین فراگیرشدن این شیوه تمرینی بدون وجود سند علمی موثق درباره مفید یا مفیدنبودن این
شیوه تمرینی برای ورزشکاران رشتههای بالای سر انجام پژوهشی که چگونگی اثرگذاری این شیوه
تمرینی را در ورزشکاران مبتلا به اختلال حرکتی کتف بررسی قرار کند. اهمیت دارد؛ بنابراین هدف
پژوهش حاضر بررسی اثرگذاری تمرینات 11 بر پایداری عملکردی. قدرت عضلانی و حس عمقی
مفصل شانه در ورزشکاران رشتههای بالای سر مبتلا به اختلال حرکتی کتف بود.
پژوهش حاضر از نوع نیمهتجربی با طرح دوگروهی همراه با پیشآزمون و پسآزمون در هر دو گروه
بود. همه ورزشکاران مرد دانشگاهی استان گیلان در رشتههای ورزشی بالای سر همچون والیبال
هندبال وبسکتبال» جامعه آماری پژوهش حاص ای گنل تعداد ۳۰ نقر از اعضای جامعه آماری
با دامنه سنی ۲۰ تا ۳۰ سال که براساس معیارهای ورود.به پژوهش» دارای شرایط شرکت در پژوهش
بودند» نمونههای این پژوهش را تشکیل میدهد. گفتنی است که این تعداد نمونه براساس مطالعات
مشابه قبلی (۱۰) و با استفاده از فرمول آماری جیپاور" تعیین شده است؛ بر این اساس» ضریب
اطمینان ۰/۹۱ توان آزمون ۸۸۰ و اندازهاثر ۷/**در نظر گرفته شد؛بنابراین تعداد نمونههای هر گروه
با توجه به فرمول» ۱۳ نفر محاسبه شد که با توجه به احتمال ریزش نمونهها در طول پژوهش» این
تعداد به ۱۵ نفر افزایش یافت. بهمنظور ایجاد هماهنگی در گروهها در هر گروه پنج والیبالیست. پنج
بسکتبالیست و پنج هندبالیست قرار داده شدند. معیارهای ورود آزمودنیها به پژوهش شامل مردبودن,
فعالیت در یکی از رشتههای والیبال» بسکتبال یا هندبال در سطح دانشگاهی, وجود اختلال حرکت
کتف (تقارننداشتن کتف راست و چپ برای حداقل ۱/۵ سانتیمتر) برای مثبت یا منفیشدن آزمون
ابتلا به اختلال حرکتی کتف برای قرارگرفتن در دو گروه با و بدون اختلال حرکتی کتف بود. معیارهای
خروج آزمودنیها از پژوهش نیز شامل سابقه آسیبهایی مانند دررفتگی پا شکستگی در هرکدام از
استخوانهای, کمربنه شانهای, بای کل لت مراد فاگ وجوه کبسولیت: چسبنده در
مفصل شانه (به تشخیص پزشک)» هرگونه آتروفی در ناحیه عضلات کمربند شانهای» وجود اختلالات
عضلانی اسکلتی در اندام فوقانی شامل سر به جلو شانه به جلو کایفوز اسکولیوز (مبتلابودن به
هرگونه ناهنجاری بدنی اثرگذار بر روند مطالعه, به تشخیص پزشک) نارضایتی برای ادامه مشارکت در
مین عناط2۵ دمص 4.0 کع هه هنحص ده اه -صوناطاننخ کصمصصم) عنهعیی
پژوهش در روند انجام مطالعه, غیبت دو جلسه متوالی یا بیشتر از سه جلسه در تمرینات بود (۰۱۰ ٩*۰
روند انجام پژوهش به این صورت بود که پس از اعلام فراخوان دعوت به همکاری در طرح پژوهشی
در بستر فضای مجازی, از افرادی که بنابر رضایت خود به شرکت در پژوهش تمایل داشتند» دعوت
شد تا برای انجام معاینات اولیه و بررسی شرایط شرکت يا شرکتنکردن در پژوهش براساس معیارهای
ورود و خروج از پژوهش» در زمان معین در محل آزمایشگاه حضور یابند. پس از حضور فرد در محل
آزمایشگاه» ابتدا توضیحات کاملی درمورد اهداف و شرایط شرکت در پژوهش ارائه شد. سپس رضایت-
ناه و فرم ثبت اطلاعات افرهی توسط اقرد: تکمیل شد: پس از آن اندازهگیریهای اولیه شانل
اندازهگیریهای آنتروپومتریک و اندازه گیری اختلال حرکت کتف برای تعیین وجود یا نبود اختلال
برای ارزیابی اختلال حرکتی کتف از آزمون لغش جانبی کتف! کیبلر استفاده شد. روایی این آزمون
در وضعیت صفردرجه زیاد و در دو وضعیت دیگر (۴۵ و۹۰ درجه) کم است. پایایی بین گروهی,» زیاد
(۰/۸۷ ۷ ۰/۹۴) و پایایی درون گروه ان و3 7/۶۳۶ 47۷365 کوش شده است (۱۲ ۱۱ در این
آزمون ابتدا زاویه تحتانی کتف با مازیک روی پوست علامت زده شد و سپس فاصله آن از مهره مجاور
همراستای خود در سه وضعیت ایستاده:اندازه گیزی شد:۱۰-.دستها در کنار بدن» ۲-دستها روی
کمر بهطوری که انگشت شست دراعقت؛و چهار انگشتان ذر جلو باشند و:۳- بازوها در زاویه ۹۰ درجه
ابداکشن, بهطوریکه انگشت شست رو به پایین باشد. میانگین سه بار تکرار در هر دو سمت محاسبه
شد و در صورت وجود تفاوت به میزان ۱/۵ سانتیمتر یا بیشتر بین دو سمت» آزمون مثبت گزارش
میشد و فرد بهعنوان آزمودنی مبتلا به دیسکینزیس کتف شناسایی میشد (2۰/۹ ۲) (۱۱) (شکل
من عناط2۵ دمص 4.0 هه وه هنحص ده نادنخ کصمصصم) عنهعی
۱.۲ مطالعات طب ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۰۳۴ زمستان ۱۴۰۱
پس از شناسایی افراد مبتلا به اختلال حرکتی کتف اندازهگیری متغیرهای وابسته پژوهش شامل
اندازه گیری قدرت» پایداری عملکردی و حس عمقی به ترتیب زیر انجام شد. برای اندازه گیری حداکثر
قدرت ایزومتریک حرکات چرخش داخلی و خارجی مفصل شانه از آزمون دستی عضلات به کمک
داینامومتر دستی مدل 0۸5۳-۰۱۱۶۲ محصول شرکت 1.21376116 ساخت کشور آمریکا استفاده شد.
بدینمنظور آزمودنی در وضعیت دمر روی تخت قرار گرفت و شانه در ۹۰ درجه ابداکشن و آرنج نیز
۰ درجه خم و از تخت آویزان بود (زوایا با گونيامتر استاندارد اندازه گیری شد). دینامومتر دستی روی
سطح جلویی ساعد بالای مچ برای حرکت چرخش داخلی و روی سطح پشتی برای چرخش خارجی
قرار گرفت. یک حوله تاشده در زیر بازو قرار داده شد تا بازو همسطح زائده آخرومی باشد. سپس از
فرد خواسته شد تا بدون انجام حرکات جبرانی در بازو که بهصورت چشمی توسط محق کنترل میشد
و با حداکثر قدرت. طی دو ثانیه؛ با حداکثر نیروی خود بهترتیب در جهات چرخش به داخل و خارج.
به دینامومتر نیرو اعمال کند. در این حالت حداکثر نیروی ایزومتریکی که شخص وارد میکرد روی
صفحه دیجیتالی دستگاه ثبت شد (۰/۸۸ - ۰1۹۶ <100 (۲, ۱۳.
برای ارزیابی پایداری عملکردی مفصّلن" شانهآآزآزمون تعادلی۷ بالاتنه استفاده شد. بهمنظور اجرای
این آزمون» فرد روی کف دستها و پنجه پاها قرار گرفت و ستون فقرات و اندام تحتانی را در یک
اناد حقظ, کرد.ردست: برتر بفهنوان, تکگر شیاشگ سل قرارگیری شست توسط. یک خط
مقخص شد و پاها به اندازه عرض شانه آزاگد یگ ر #اطله گرفگگگ در این وضعیت از فره خواسته شد
نبا خقظ وقفیت دست تگیدگان مه ز اندام تختانی,گاردست آزاد خزود غمل,دستیایی راد ر جهتهای
میانی» تحتانی-جانبی و فوقانیشجانبی تا دورترین نقظه ممکن انجام دهذ. بزی امکان مقایسه افراد با
یکدیگر, مقادیر دستیابی به طول اندام فوقانی (فاصله زائده خاری مهره هفتم گردنی تا انتهای بلندترین
انگشت در وضعیت ۹۰٩ درجه ابداکشن شانه و اکستنشن آرنج» مچ و انگشتان) نرمال شد. عمل دستیابی
در هر سه جهت بهصورت پشتسرهم و بدون استراحت انجام گرفت. فرد اجازه داشت که پس از انجام
هر دور دستیابی دست آزاد را روی زمین قرار دهد و استراحت کند. این عمل سه بار تکرار شد و
میانگین سه بار اجرای صحیح فرد در مجموع سه جهت بهعنوان امتیاز ترکیبی فرد در آزمون پایداری
عملکردی ثبت شد. پایایی درونآزمونگر این آزمون ۰/۸ تا ٩/۰ و بین آزمونگر عالی گزارش شده است
مین عناط2۵ دمص 4.0 کع هه هنحص ده اه -صوناطاننخ کصمصصم) عنهعیی
برای ارزیابی دقت حس عمقی مفصل شانه در حرکت آبداکشن ۰٩ درجه» از روش تصویربرداری با
دوربین دیجیتال استفاده شد؛ به این صورت که پس از انجام مارکرگذاری روی کمربند شانهای فرد
یک بار حرکت آبداکشن شانه در زاویه ۹۰ درجه بازسازی؛شد. پس از اینکه فرد بر روی صندلی
نشست. از وی خواسته شد تا بهصورت.آزمایشی شانه خود را؛تا: *۹.درجه ابداکشن بالا بیاورد. در این
زمان» آزمونگر با فرمان «رسیدی» از وی خواست تا این زاویه/را به ذهنش بسپارد. سپس برای اجرای
آزمون اصلی از آزمونگر خواسته شد تا حرکت ۹۰ درجه ابداکشن,را بازسازی کند و زمانی که به زاویه
هدف رسید. با گفتن «رسیدم»» آزمونگر بلافاصله از نمای خلفی عکشبرداری میکرد. سپس تمامی
عکسها در نرمافزار کینووا! بررسی شد تا میزان دقت حس عمقی مفصل شانه آزمودنیها در حرکت
آبداکشن تعیین شود. شایان ذکر است. برای تأکید بر؛ارزیابی دقیق حس عمقی. حرکت مذکور در
حالت «چشمپسته» انجام شد. میانگین سه اجرای صحیح فرد بهعنوان زاویه بازسازی دقت حس عمقی
مفصل شانه فرنظر گرفته شید پایایی این روش از ۷/۸۷ ۹۶رد گزارش شعه است (۱۶: 0۵ کل
6 عزاط20 هد ومد 106 4.0 کع ناه رف 13 1-31 حن ع دص ده آذ-صوناددطخخ۸ کصمصصم) عخج0 ال
۱۰۴ مطالعات طب ورزشی» دوره ۰۱۴ شماره ۰۳۴ زمستان ۱۴۰۱
شکل ۳- ارزیابی دقت حس عمقی مفصل شانه در حرکت آبداکشن
پس از انجام آزمونهای مرحله پیشآزمون» تقسیمبندی آزمودنیها بهصورت تصادفی انجام گرفت و
آزمودنیهای گروه تمرینی به اجرای هشت هفته تمرینات 7137 پرداختند. در این مدت از تمامی
آزمودنیهای پژوهش خواسته شد تا تمرینات روتین رشته ورزشی خود را انجام دهند و از انجام
تمریناتی پرهیز کنند که با هدف پیشگیری يا توانبخشی آسیبهای کمربند شانهای انجام میشود و
بر نتایج پژوهش تأثیر میگذارد. برای رعایت اصل اضافهبار تمرین» سعی شد تا هر هفته با تغییر تعداد
تکرار و زمان استراحت بین حرکات و همچنین ایجاد تنوع تمرینی و سختترکردن حرکات. اصول
طراحی تمرین! نیز رعایت شود (۸)؛ برای مثال, در تمرینات 17۳826 با تغییر زاویه بدن نسبت به سطح
زمین و يا کاهش محدوده سطح اتکا میتوان شدت تمرین را دستکاری کرد. تمرینات استفادهشده در
پژوهش حاضر براساس پژوهش سعادتیان و همکاران است که پیش از این اثرگذاری آن بر عملکرد
دنا عزاطا8 امدونامصصنص 4.0 کوخ ط لح عصصه که آح-صونانطنه کصمصصی) عخی 8
8 ,0۳655 0651 وقتاام متاحطعنام 8 نو ما5 ثانیه استراحت
182 کلام ۳100۷ کون جوز 50106 ,۳۵۳۳ 10۷6۳160 0 -واعو 3
34 6 مان 02605 6۷6۲۹6 ,10 عا نع ومعع معط 0 2 - اعد 3
56 م0۳ 66۳۹6 ,و ا0خاهاود ۵ 6ص 121-20 0 - ]56 3
هد -816 517 ,11 1 ,6ک۳0ع6 1 ۷۶ -1 و30۷ 10 .
۳ 1 8 ,0۳655 13651 011-06167 ,۳۵۷ 10۷6۳۵0 تایه است راجت
هشتم 621621 13021-2۳0 مصمزکمعانجه کمععن معط 0 2 - واعو 3
برای تجزیه و تحلیل آماری یافتههای پژوهش از روشهای آماری لون بهمنظور ارزیابی همگنی گروهها
و آزمون شاپیرو-ویلک برای ارزیابی شرط نرمالبودن دادهها استفاده شد. سپس با استفاده از آزمون
تحلیل واریانس دوراهه با اندازههای تکراری» تفاوتهای بینگروهی نتایج پژوهش در مرحله پسآزمون
مشخص شد. سطح معناداری همه آزمونهای آماری 275۰/۰۵ در نظر گرفته شد.
ویژگیهای دموگرافیک آزمودنیهای دو گروه در جدول شماره دو گزارش شده است.
من عناط2۵ دمص 4.0 هه وه هنحص ده نادنخ کصمصصم) عنهعی
۶ مطالعات طب ورزشی» دوره ۰۱۴ شماره ۰۳۴ زمستان ۱۴۰۱
جدول ۲- ویژگیهای دموگرافیک آزمودنیها به تفکیک دو گروه (میانگین و انحراف معیار)
40 6۵) 8۳005 ۵ زط کاعزطانه ام کناعسی قح عنطاصد 0ص -2 ما1
نتایج آزمون تی مستقل نبود تفاوت معنادار بین متغیرهای دموگرافیک آزمودنیهای دو گروه را نشان
داد. برای بررسی تأثیر هشت هفته تمرینات 1326 بر قدرت شلات چرخشدهنده داخلی و خارجی,
پایداری عملکردی و دقت حس عمقی مفصل,شانه آزمودنیها از آزمون تحلیل واریانس دوراهه با
اندازههای تکراری استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داده اثر متقابل معنادار بین زمان (پیش آزمون-
پس زمون) و گروه (کنترل-تمرینی) در ارتباط با قدرت عضلات چرخشدهنده داخلی (1۰/۲۶۳
پایداری عملکردی (0(۳۰/۳۱۹ 0۶۰/۰۰۱ 17-۱۴/۰۱) و دقت حس عمقی (1۳۳۰/۲۱۱ 0-۰/۰۰۱,
نتایج درباره اثر اصلی زمان و اثر اصلی گروه در ارتباط با قدرت عضلات چرخشدهنده داخلی برای
اثر زمان (2۳۳۰/۲۸۱ 0۶۰/۰۰۵ ۳-۸/۲۳) و اثر مداخله تمرینی (7۳۰/۱۹۴ 8-۰/۰۲۱ ۳-۶/۷۹)
معنادار بود. نتایج درباره اثر اصلی زمان و اثر اصلی گروه در ارتباط با قدرت عضلات چرخشدهنده
خارجی برای اثر زمان (۳۰/۲۰۷ 0-۰/۰۰۳, ۱۰/۶۱-) و اثر مداخله تمرینی (1[۳*/۱۵۵
۹ ۳-۸/۸۳۴) معنادار بود. نتایج درباره اثر اصلی زمان و اثر اصلی گروه در ارتباط با پایداری
عملکردی برای اثر زمان (۸۳۰/۳۱۳ 0۶۰/۰۰۱ ۱۲/۵۲-) و اثر مداخله تمرینی (11۳*/۱۹۹
۱ ۳۳۹/۸۵) معنادار بود. همچنین نتایج درباره اثر اصلی زمان و اثر اصلی گروه در ارتباط با
6 عزاط20 هد امد 6ص 4.0 کع ناه هحفص ده آ< دنا طخ۸ کصمصصم) عخهعی
دقت حس عمقی برای اثر زمان (۳۰/۲۴۲ر4 3-۰/۰۰۱ ۳-۱۱/۳۶) و اثر مداخله تمرینی (4<۰/۲۱۳
جدول ۳- نتایج مربوط به قدرت عضلانی پایداری عملکردی و دقت حس عمقی و تغییرات آن در دو مرحله
0 300 ونانطها؟ آهدوناگ ,طاوص0ی علمعه که کالهه 6ط1 -3 عاطاج1
0 ۷ 0051-1681 200 06-1681 حز کععسعل عاز 0ص رعمسعمد
بنابراین با توجه به نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه میتوان بیان کرد که تمرینات 1146 باعث
بهبود معنادار قدرت عضلات چرخشدهنده داخلی و خارجی, پایداری عملکردی و دقت حس عمقی
آزمودنیهای گروه تمرین در مقایسه با گروه کنترل شده است (۳۰/۰۵).
6 عزاط20 همدص 4.0 کع ناه هحفص ده -صونادطخک۸ کصمصصم) عخهعیی
1۳۸ مطالعات طب ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۰۳۴ زمستان ۱۴۰۱
نمودار ۱: تغییرات قدرت عضلات چرخش دهنده داخلی در دو مرحله و بین دو گروه
نمودار ۲: تغییرات قدرت عضلات چرخش دهنده خارجی در دو مرحله و بین دو گروه
نمودار ۳: تغییرات ثبات عملکردی,در دو مرحله و پین دو گروه
مین عناط2۵ دمص 4.0 کع هه هنحص ده اه -صوناطاننخ کصمصصم) عنهعیی
نمودار ۴: تغییرات دقت حس عمقی مفصل شانه در حرکت آبداکشن در دو مرحله و بین
هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیراهشت هفته تمرینات منتخب 1126 بر پایداری عملکردی, قدرت
عضلانی و دقت حس عمقی مفصل شانه ورزشکاران رشتههای بالای سر مبتلا به اختلال حرکتی کتف
بود. نتایج آزمون تحلیل واریانس:دوراهه نشان داد انجام تمریناتآمذکور به بهبود پایداری عملکردی,
قدرت عضلات چرخشدهنده داخلی و خارجی و.دقت حس عمقی:مفصل شانه منجر شده ست.
در تبیین نتایج پژوهش حاضر میتوان بیان کرد» تمرینات 1126 به بهبود عملکرد گیرندههای دوک
عضلاتی منجر شده و افزایش دقت پیامم/ نوی آهظت ونصل شانه به سمت سیستم عصبی:
بهبود پیامهای وابرانی بازخوردی را از سمت سیستم عصبی به سمت مفصل شانه باعث میشود (۲)؛
بنابراین افزایش دقت پیامهای عصبی, ارسال دستورات حرکتی منسجمتر و کارتر به سمت عضلات را
در پی خواهد داشت و عملکرد بهتر عضلات مفصل شانه موجب بهبود پایداری عملکردی مفصل شانه
میشود (۲» درنتیجه احتمال انجام حرکات آسیبزا بهخصوص در ورزشکاران مبتلا به اختلال حرکتی
کتف که با اختلال حس عمقی و پایداری عملکردی مفصل شانه مواجه بودهاند». کاهش مییاید.
نتایج پژوهش حاضر با نتایج پژوهشهای محمد"(۱۷)» لینک۲ و همکاران (۱۸) و گولت؟ و همکاران
(۱۹) همسوست. پژوهشهای مذکور بهترتیب اثرگذاری تمرینات تعلیقی 1146 را بر قدرت عضلات
مفصل شانه شناگران, والیبالیستها و تنیسورهای حرفهای مثبت گزارش کردند؛ درحالی که نتایج
6 عزاطا2 امد وفامد ما1 4.0 کنو رف 1-13 هنوعصصه ده اج -صوناندطاخخ کصمصصص ع نج اک که
1۱۰ مطالعات طب ورزشی» دوره ۰۱۴ شماره ۰۳۴ زمستان ۱۴۰۱
پژوهش حاضر با نتایج هیبرد! و همکاران (۲۰) و سوآنیک؟ و همکاران (۲۱) که تغییرات معناداری
را در قدرت عضلات شانه پس از انجام شش هفته تمرینات تقویتی مشاهده نکردند غیرهمسوست.
ازجمله علل این ناهمسویی میتوان به مدتزمان کمتر پروتکل تمرینی در این پژوهشها در مقایسه
با پژوهش حاضر اشاره کرد. از منظر علم تمرین, حداقل زمان لازم برای ایجاد سازگاریهای قدرت
در عضلات چهار تا شش هفته گزارش شده است. ازجمله دلایل دیگر ناهمسویی نتایج میتوان به
تفاوت در پروتکل اندازهگیری قدرت عضلات در پژوهش حاضر با پژوهش هیبرد و همکاران اشاره کرد.
هیبرد و همکاران قدرت عضلات فلکسور و آبداکتور مفصل شانه را ارزیابی کردند؛ درحالیکه در
پژوهش حاضر قدرت عضلات چرخشدهنده مفصل شانه آرزیابی قرار شد (۲۰).
ات مفصل شانه در دامنه میانی حرکت توسط ثباتدهندههای پویا تأمین میشود و این
عضلات ثباتدهنده بهنوعی به استخوان کتف متصلاند؛ بنابراین استخوان کتف نقش بسیار مهمی را
در عملکرد طبیعی شانه در ورزشکاران پرتاب ارّبّالای سر بژغهده دارد (۲). حرکات بالای سر نیازمند
تعامل مناسب بین ثبات و پویایی مفضل شانه و.مفصل کتفی-سینهای است. هنگام حرکت پرتابی.
زمانی که دست در وضعیت ۹۰٩ درجه:قزّار دارد» کتف دارای چرخشی فوقانی» تیلت خلفی و چرخش
خارجی است (۲۲). مطالعات قبلی اختلال حرکتی کتف را با کاهش چرخش فوقانی کتف» چرخش
خارجی و همچنین با افزایش تیلت خلفی.در. ارتباط دانشتهاند. این موضوع بر عملکرد عضلات ثباتی
مفصل شانه اثر میگذارد و با کاهش ثبات در مفصل شانه به آسیب منجر میشود (۲). نتایج مطالعه
حاجیحسینی نشان داد در مقایسه با گروه بدون اختلال "خرکتی کتف . افراد مبتلا به اختلال حرکتی
کتف دارای عضلات چرخش دهنده» داندانهای قدامی و تحتانی ضعیفتری بودند. ازآنجاکه مفصل شانه
برای عملکرد مناسب بر عضلات اطراف خود تکیه دارد. ضعف این عضلات میتواند موجب تغییر
مرولا؟ و همکاران» کاهش قدرت عضلات فوقخاری و تحتخاری در ورزشکاران رشتههای پرتاب از
بالای سر مبتلا به اختلال حرکتی کتف را گزارش کردند. در مطالعه آنها شرکتکنندگان برنامههای
توانبخشی مشابهی را در طول شش ما که ی بهبود تعادل9۳ا کنترل ثبات دهندههای کتف
طراحیشده بود گذراندند و طی سه و شش ماه» پیشرفت چشمگیری در قدرت هر دو عضله فوقخاری
و تحتخاری گزارش شد (۵). پژوهشگران براساس این یافتهها نتیجه گرفتند که نبود تعادل در
مین عناط2۵ دمص 4.0 کع هه هنحص ده اه -صوناطاننخ کصمصصم) عنهعیی
قدرت ساختار عضلانی کتف به دیسکینزیس اکتسایی کتف منجر میشود که با برهمزدن رابطه طول-
تنشن عضلات روتاتور کاف به ضعف ثانویه فوقخاری و تحتخاری منجر میشود (۵). یافتههای
مطالعات پیشین نشان داد برنامههای توانبخشی متمرکز بر بازیابی تعادل عضلانی ثباتدهندههای
کتف. میتواند قدرت روتاتورکاف را در ورزشکاران رشتههای بالای سر بازیابی کند. (۱۹) نتایج
پژوهش حاضر نیز همسو با مطالب مذکور نشان داد انجام هشت هفته تمرینات 7۳6 بهبود قدرت
عضلات چرخشدهنده و ثبات عملکردی مفصل شانه را در ورزشکاران مبتلا به اختلال حرکتی کتف
بهبود ثبات عملکردی آزمودنیهای گروه تمرینی در پژوهش حاضر میتواند ناشی از افزایش تونیسیته
عضلاتی باشد که احتمالا این موضوع بهعلت اثرگذاری مثبت تمرینات 7747 بر قدرت عضلات مفصضل
شانه آست (۰۱۳ ۲).بهبود ثبات عملکردی/ بهعنوان یگ سازوکار فخافظتی میتواند کنترل خرکتی را
افزایش دهد و تا حدود زیادی از انجام حرکات ناخواسته و آسیبزا در مفصل شانه بهعنوان متحرک-
ترین و بیثباتترین مفصل بدن جلوگیری کند.(۳۳). این موضوع به این دلیل اهمیت دارد که در
پژوهشهای پیشین وجود ارتباط مستقیم بین ثبات عملکردی و دقت حس عمقی مفصل شانه گزارش
شده است (۲۴). در همین ارتباظل زندگ 9 مگکاران گزارمال اند گوووشکارانی که دقت تخس
عمقی بالاتری در مفصل شانه خود دارند نتایج بهتری را در آزمون ثبات عملکردی بالاتنه کسب
میکنند و این موضوع میتواند به میزان زیادی ریسک بروز سیب در مفصل شانه را کاهش دهد
در تبیین نتایج پژوهش حاضر میتوان بیان کرد تمرینات (11 به بهبود عملکرد گیرندههای دوک
عضلانی منجر میشود و افزایش دقت پیامهای آورانی از سمت مفصل شانه به سمت سیستم عصبی,
بهبود پیامهای وابرانی بازخوردی را از سمت سیستم عصبی به سمت مفصل شانه باعث میشود (۲)؛
بنابراین افزایش دقت پیامهای عصبی, ارسال دستورات حرکتی منسجمتر و کاراتر به سمت عضلات
را در پی خواهد داشت و عملکرد بهتر عضلات مفصل شانه به بهبود پایداری عملکردی مفصل شانه
منجر میشود؛ درنتیجه احتمال انجام حرکات آسّیبزا بهخصوص دز ورزشکاران مبتلا به دیسکینزیس
کتف که با اختلال حس عمقی و پایداری عملکردی مفصل شانه مواجه بودهاند». کاهش مییابد. این
بخش از نتایج پژوهش با یافتههای مطالعه عیوضی و همکاران مبنی بر اثرگذاری مثبت تمرینات
ثباتدهنده کتف بر حس عمقی و عملکرد مفصل شانه ورزشکاران مبتلا به اختلال حرکتی کتف (۷)
همسوست. باشکورت و همکاران نیز در پژوهش خود درباره بررسی تأثیر تمرینات ثباتدهنده کتف
من عناط2۵ دمص 4.0 هه وه هنحص ده نادنخ کصمصصم) عنهعی
۱۲ مطالعات طب ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۰۳۴ زمستان ۱۴۰۱
بر بیماران مبتلا به سندرم ایمپیجمنت. گزارش کردند که تمرینات ثباتدهنده شدت درد» حس
عمقی مفصل و اختلال حرکتی کتف در بیماران با سندرم ایمپینجمنت را بهبود بخشیده است (۲۵).
با توجه به یافتههای پژوهش حاضر و طبق نظر تارگوت! و همکاران (۲۶) میتوان گفت. بهبود آگاهی
از موقعیت قرارگیری کتف موجب بهبود عملکرد نورونهای آوران و وابران و کنترل حرکتی میشود.
یک دلیل احتمالی این نتیجه میتواند سازگاری عصبی-عضلانی و بازیابی وضعیت پاسچر صحیح
باشد که احتمالا در طی هشت هفته تمرین رخ داده است. مطالعات متعددی بیان میکنند که
سازگاری عصبی در شش تا هشت هفته تمرین مقاومتی روی میدهد و همراه با آن مکانیسمهای
حس عمقی بهبود مییابد؛ بهطوریکه با افزایش سطح فعالیت عضله. سطوح تحریکی دوکهای
عضلانی و اندامهای وتری-گلژی نیز افزایش مییابد؛ به عبارت دیگر بهبود حس وضعیت انتهای
ثانویه دوک عضلانی با افزایش فعالیت نورونهای حرکتی آلفا و بهدنبال آن گاما روی میدهد و اين
وضعیت ممکن است خود را در حرکات عملکردی شانه نشان دهد (۷). تمرینات با الگوهای حرکتی
پیچیده همچون تمرینات 1126 که در چند سطح و محور حرکتی و بهصورت چندمفصله انجام میشود.
ممکن است بر ورودیهای گیرندههای آوّران تأثیر مضاعف میگذارد و باعث بهبود حس عمقی شود
آزمون پایداری عملکردی اندام فوقانی بهعنوان یک ابزار بازگشت.به ورزش برای ورزشکاران مبتلا به
اختلالات حرکتی کمربند شانهای پیشنهاد میشود. همچنین این آزمون ب عنوان سنجش ثبات پویا
با توجه به پایایی سطح عالی که دارد میتواند: ابزاری مفید برای مقایسه بین دو مجموعه داده
جمعآوریشده در زمانهای مختلف باشد؛ برای مثال» از دادههای جمعآوریشده قبل و بعد از انجام
یک دور تمویانه میتوان,برای اشناسایی تقییرانگ مقیلت و صنفی, در نمرلیگ استفاده کرد تا کیفیگ
یک برنامه تمرینی خاص ارزیاتی شود (۷). در پژوهش جاضر نیز پایذاری غملکردی مفصل شانه قبل
و پس از انجام تمرینات 117 بهوسیله آزمون تعادل عملکردی اندام فوقانی ارزیابی شد و اثرگذاری
مثبت این تمرینات بر میزان دستیابی ورزشکاران در هر سه جهت میانی, داخلی-فوقانی و داخلی-
تحتانی معنادار گزارش شد. پژوهشهای پیشین کمتر به بررسی اثرگذاری یک پروتکل تمرینی بر
ثبات عملکردی ورزشکاران بالای سر مبتلا به اختلال حرکتی کتف پرداختهاند و عمدتا این متغیر را
در ورزشکاران مبتلا به آسیبهای مفصل شانه ازجمله بیثباتی مفصل شانه یا سندرم گیرافتادگی
مفصل شانه بررسی کردهاند که البته اثرگذاری آن تمرینات بر بهبود ثبات عملکردی همچون یافتههای
مین عناط2۵ دمص 4.0 کع هه هنحص ده اه -صوناطاننخ کصمصصم) عنهعیی
پژوهش حاضر گزارش شده است (۰۱۰ ۳). با توجه به نتایج پژوهش حاضر که نشان از اثرگذاری مثبت
تمرینات )1142 بر قدرت. ثبات عملکردی و حس عمقی مفصل شانه ورزشکاران رشتههای بالای سر
مبتلا به اختلال حرکتی کتف دارد. میتوان این شیوه تمرینی را بهعنوان رویکردی پیشگیرانه از ابتلا
به آسیبهای مفصل شانه در ورزشکاران رشتههای بالای سر مبتلا به اختلال حرکتی کتف پيشنهاد
نتایج پژوهش نشان داد تمرینات 7143 بر متغیرهای موّثر بر بروز آسیب در ورزشکاران رشتههای
بالای سر مبتلا به اختلال حرکتی کتف اثر مثبت دارد؛ بنابراین به مربیان و ورزشکاران رشتههای
بالای سر توصیه میشود تا از این تمرینات جهت پیشگیری ازابروز آسیب در کمربند شانهای بهره
از همه افرادی که بهعنوان آزمود درااین بژوهش شرکت,داشتند؟#تشنگر و قدردانی میشود.
ون .له اع و 511216 ,8 90 ص705 وتا کاع17202 ,36 ۷۷۵106۳ مان ع8700 ,3 +عماع ۸ .1
5162 8 :ق500۳ ۵۷۵۳6۵0 صز کعنسزصز «مولمطاک رکه 0۳6۷6000 200 ,5۵۳ کحماج]
6۰ -8 5007 ۶و لفمس70 طعناطط ,کزوعطاص رد عع 063-006 از 1۵۷16۷
0 56281 عزاع 50 ام همهم م3 نوصحصدعصه 1 م۸ دعاکق310۳ ط نصنزهعومطززم1 ۰ .2
0 ۲ دام ۷606۵ الط و۷۵10 رز کعلع ی ازع +عل اناد که وناندهاک هدما
332866 2۳0005 طالدع77 ۵۶ لمص 30 هتفرول معلناطقهی 0 از
1 5۳8013۴ 31160 .۸ نطهاد۳ بشهش داعاع310۳ ,13 نفصمصطیع10 ,7 نعقطعه5 .3
جز حسطاوط آو معط ماج م5 وصه علوعنی +عول ماک ۵۶ نناک مدمنا ۳۵ 0۳ دنه مصز
,3/6006 دم نها نالماع و نمدسول عنگناصعن5 عط1 عجعجعام اند وعلام۷ صعص عاناه
106 عصخهصصم .17 نصهعقطاو ۸ بش۸ طاعاعه 310۳ ,50 اطقطه ۷ م۸ صعلهطع3/0 نطع3100 ۰ .4
ایبول مقاحا هک 500۲ وصه از کعلحصع؟ صز معلمعصص ع1وجزع +6و ماه که کطاع 56
من عناط2۵ دمص 4.0 هه وه هنحص ده نادنخ کصمصصم) عنهعی
۱۴ مطالعات طب ورزشی» دوره ۰۱۴ شماره ۰۳۴ زمستان ۱۴۰۱
40 0۳25010205ناگ .ی نصنا1ع۳0۳, ۶ نصتلوهله2 بط نصصعع بط کناصه5 106 ,6 1/1670[12
5۳۳3 +عزوهصفمادول معلحاصدی طانم کماعلطاد 0 6ط ۵۷ هرز دموا کن اههد ازمکه ۲ هز
86 م9۶ ۵۳۳۵۵۳505 ۸ .78 نصا1۵۳00 بش 7627 ,1/3 70065 مت 0ص 31/1۵11 مت۸ مانع5
3 0۳0۵05 1۵۳6۵ فصه کصمناحجصی تمفصخجعصه انم کعامصمص6ا حعلاصقی5 310 صز
۷1101 مصه طلازم دعاعلطاد م2 عطع ۵ عناهه ام رکه 0666۵ کاععا علعت مقلبام2ق5
و ۳3۳۵230 ناکعق1< نن۸ 0ومفسصط30 ,ا< حوع7 اع0ق7 تصعطی م۸ صهجظ 113265 ۳۷۵2
۳ 0۵ 65ق0 م۵۳ صمناهغنانداهاه ما5 و ماع خطهزه ۶و ما۳1 .5 نصقطادم 1
50000 156 ,کزوعصفما درل مماحاصیک انم ک عطق که ععصعص دمم فص 0۳00۳0
1 156 2/۰ نصهع 160۳ نسنص۸ ,36 نععود5 ,3/6 نصاعگل ,26 نصحصح و مادک م۸ صقتمفهدک
0۳0۳0 اصزوز 1067 ماک ۵5 کعکن مه جمزکطعمکناک اصقاعزهم۲ روط آهاما 8-664 و
+ لهس آهعنصنل 0ععنصممصد ج +عصوسلوص رک امعصعع نحص انیم کعاعلطاد ممعط 0۷6 صذ
1 .3 نطعع520 ,36 نصنمگا ,36 نصه0۳۵5طگ1 خفص۸ ,36 نصعصمعاد مادک م۸ صقتغفهدک
40 دز 5065 106۴نام اک و منه و506 عطا ۵۳ کمعنعه که ععطوی 1۳۵ ۶و
2 5060665 [فن00 2230 که م30 +عص مورک اصعصعع دمص «مولوطاک انم کعاملطاه
۳ام5۲۵ "قهاع۵ خجاونه 1و امعائه عط] بک264 نز2د 1 ,26 11300067۵0 3/7 +حمصحعلطن 1
ااانصهاه عمط 0ص کعنامصعصا #ملحاصهع5 مطوفامع 0۳00۳0 مصنقم ۵۳ هصتصنده ۵ععه۵]
۵ :50۳06 10138660۲ 106۳امحاه از کجع رهام الدطوع[[(م۷ علقه هنز 06۳10۹066
3/01 ۵۶ بازدهنصت] مد ۶ م30 3800001 +800 لعنه اععنصنلک 1۵00260
57 ۵ «مناهام۲ کاز وصه دزوعصفاعچل حعاامق5 1 ۷/665 بش۸ هنعقن5 ,۷ «6ا ان
و ۳5عطزبم5 عناه ماع رکه تعلنامهک ب 50۵5 وظ هام که8 مشظ صقص73
2 6720۷ 013زچط2 ۵1 م سمل 1002 165۲ عوناک معلبامهگ [خعاهآ وصنعت اعنسعنل اقط 0[
0 ۶1۲ عله 10 نوصز چطالعط دز عناوم یدنک 6 هنق6 ,کل 6اعطنک ,06 حلفصص۵
:1 8213066 ۷ 6۲ا0قا0 170067 .طکل آمععنگز ,23 بواعنا2 بط «عل0ظ ,88 حقصمی
700۹1 156 .کا 0 206 صز 6و عع 6665 جمکاقصصم ععصعص گم صه بوانانطاهنام ۳
۶ ۵1100۷60655 لآهنصنلم ب[ نصنطص۳ط5 ,۸ طادجش۸ بظ 1669۳۵۷۵2 ,77 لها .
3 0216015 هز وم ۵۶ ععصد: +6 انمطاد ۵۵ صنعم وه صنقم ۳ عصزصهی آمعزع و1 مزع
10 00 206ام ,علاط عاطامل و 60 نصمفصهد ج +عص مهرد ام عص عمط معلواو ناد
مین عناط2۵ دمص 4.0 کع هه هنحص ده اه -صوناطاننخ کصمصصم) عنهعیی
6 1۵۳ عحونصطام عسصمی ععقصنز کم ونانطهناعج .بط ممللحعتطوان۸ بآ نطحلاموط۸
و 5ع۷نطا ۸۲ .20015 وطاادهط صز ععصعک مدوم اصنوز ع 0ج طاصنا «عطرصت ۵4 0۳6601اک2 16
0 ۵ 0۳8۳۵ 0۳6۷6۵۵ 2 که عصنصنده صمزکصعمعاه 1806 او ماه .15 معط 2/0
[هز5رط2 کعزع5 ,ولقصص۸ اهنت کنو0 بکعصصابی ۶۵۳ صنعم «عغاحمطاه عط]
ون 5060 01 امعاگه 156 1۰ چصا ۷ ,36 102 نز۷۷۵ بش 3151160 مظ 2عن اب52 ,2 110616
:ار [لط ۷۵110 1صع00169ه صز ع مک جصععیک خصعص 0ص تمصم ۳ عطا ۵۹ کعحنجمه
5ا611 :65[ع ۶ ۲۵۵۲۵۳ ماه 1۵۳ ععنجمه 0معهط-وهناک .1 امعم ی اعلم6
62110 500۳1 ۶و لفدس30 بجع وعام عنصصع آهدمنم۳6 عصناهر صز علقمتم نماد
6-64 ه ۶و 1160ط .78 3/1765 ,۷۷ ع6ع0ط2۳6 بل هصدم5 بگ ۵ص 0 ,طط 11006۳0
م52 فصه طلاعدع50 م2 نها امک فصه لامک ۵۳۵ عم عصندعط ید56
ب 1 500۳1 ۵۶ 70۵ بو ع ی عاعنععلام 1 صمنعانل صز عناه 0
عصنصند آهدمناعص؟ ۵۶ امعناه 156۵ بک [۵ج۳ ,526 م1205 رظط0 علنصه 5 مشک علنصه 5۳
۶ 3021 .5 زک عاهزع 16 ام عاصذ ص طاعصعجی وصه صنعم حعفلدهداد کم ععصع00ز عطا
0 200 021165 ۳۵0۳۵360۲ عاععه 06۴ ماگ ب78 کوع0ه۸ برطط هالنصیکط
[۵ ۶00 002716۳ 17006۳ .34 (6م0 3/0820 م3 0هزهد00ص30 بط نطهزقط بک ن0هه:7
وانلزطهاعص عودمحاد «معاصه مان وصه انس دعجدام الدطارع11م۵ علمصع؟ صذ جنلنهای
-2016:16)4(:346 .دوناهانانطهطع و کعنطع۸ ععصمصنص0ل سس که دمن عغزعصی طازم
۵ 0۶ 31100 156 .۸ ۸ نصنطح۳طط وت ن0هدصطفهصه 1 بش۸ دعاعد7<70۳ بش۸ ۶تا1/13270
40 سعقلاصه5 ۵5 تونانطاهاک حلحاصق5 0۵۵ 82560 ع2 عکن معط عناعجم۲
۷۷۲ وعاماطا۸ للم )معط منقطا ۷۷۵۵1 صذ صطاتحطط اوعصسطملامهک فصه صمناقامط
-2020:21)4(:488 00اه انازط هط اه کعبنط ۸ +عص مورک آمدمناهامط خلحصی5 نو عاولنط
502017 ۶ ودم ناه ۵ط7 3/83 مان با عاممهامن بط اسملود8 ,2 اوه
عصنصند عکنجمره دمن غناآزطاهاک جماحاطی؟ ۵ ق5116 ی قاط ما ق3202 ,ظ 01اع 10۳
0 6060 علاط هوانگ صذ صنعم اوصه وونانطهکنل مکناق 6ص حعلباصق5
6 5050605100 ۲و ۶۵۵66 زد او ۳1100 .نت۸ نادجدط م3 0صدتفله5 ,2 مملص 110
ازع دز 0۳00۳0۶00۳ اصزوز +مولمطاک وصه اوعد کعلعه که #ماهام عطا ۵۳ رعت0
7 ۵1 30 500۳06 کصعصعع دمص معلواحمطی که صماصع عم صز وروی نصا
من عناط2۵ دمص 4.0 هه وه هنحص ده نادنخ کصمصصم) عنهعی
۱۶ مطالعات طب ورزشی, دوره ۰۱۴ شماره ۰۳۴ زمستان ۱۴۰۱
خاکپورفرد مهدی» مینونژاد هومن, براتی امیرحسین. تأثیر تمرینات منتخب 776 بر
پایداری عملکردی, حس عمقی و قدرت عضلات مفصل شانه ورزشکاران رشته-های
بالای سر مبتلا به اختلال حرکتی کتف. مطالعات طب ورزشی. زمستان ۱۴۰۱؛
4 5610060 ۵۶ ۳110 156 .۸ هط ,17 300067۵0 ,36 اه هط
ماک ۶و اعدع5۳ #وصه ص0ام ۳۵0۳۵۶ وزکنلنطاهاک م۳۵00 0۳۵ کعحن ۳۳
ب ۰106 مقلنای5 0 وعاعلطا ۸ صز 65 - 700[
6 عزاط20 هد امد 6ص 4.0 کع ناه هحفص ده آ< دنا طخ۸ کصمصصم) عخهعی
|
هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر تمرینات منتخبTotal Body Resistance Exercise (TRX)بر پایداری عملکردی،حس عمقی و قدرت عضلات مفصل شانه ورزشکاران رشته های بالای سر مبتلا به اختلال حرکتی کتف می-باشد.تحقیق حاضر ازنوع نیمه تجربی و با طرح پیش آزمون و پس آزمون می باشد.به همین منظور تعداد 30 نفر از ورزشکاران مرد رشته های بالای سر مبتلا به اختلال حرکتی کتف بصورت تصادفی به دو گروه 15 نفره تمرینی و کنترل تقسیم شدند.شناسایی افراد با استفاده از آزمون لغزش جانبی کتف انجام شد.در مرحله پیش آزمون، قدرت عضلات چرخش دهنده داخلی و خارجی، پایداری عملکردی و دقت حس عمقی مفصل شانه به ترتیب بوسیله آزمون های داینامومتر دستی، آزمون تعادل عملکردی بالاتنه و روش عکس برداری مورد ارزیابی قرار گرفت.سپس آزمودنی های گروه تمرینی به مدت 8 هفته و 3 جلسه در هفته تمرینات منتخبTRX را انجام دادند و پس از آن مرحله پس آزمون به انجام رسید. از روش تحلیل واریانس دوراهه به منظور تجزیه و تحلیل آماری یافته های پژوهش در سطح معنی داری 05/0P استفاده شد.نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس دوراهه نشان داد که در مرحله پس آزمون، قدرت عضلات چرخش-دهنده(001/0=P)، پایداری عملکردی (001/0=P)و دقت حس عمقی (001/0=P)مفصل شانه آزمودنی های گروه تمرینی نسبت به گروه کنترل بهبود معنی داری پیدا کرده است(05/0P).باتوجه به بهبود قدرت عضلات چرخش دهنده، پایداری عملکردی و دقت حس عمقی مفصل شانه در گروه تمرینات TRX، پیشنهاد می شود به منظور بهبود اختلالات ناشی از ابتلا به اختلال حرکتی کتف در ورزشکاران بالای سر و پیشگیری از بروز آسیب های احتمالی در مفصل شانه،از تمرینات TRX به کار برده شده در پژوهش حاضر استفاده شود.
|
21,833 |
327036
|
1 د انوم آمومح صمنامساه ۳۷ اند 0-۳۳00 ناهن مدک۸
انا مرها عکنمص زد عنطا ۶٩ وعصعاهنعدمه مانمنامیه ۵ نامز
80۷ قنط 1 و۷۹ متام آمصنعده ها طان معط هام1
6 ۶٩ نادمه عطا هز کنفعطاهمروط کنطا ۲۵۹۲ ۵ #عصنه
لاه کلهط وصه کعاتصمستحط کلقط) حقعط 1 مه کعنانکه نها
0 10600/۰ #وزم 1 ۵۳ وناز +علصهع +عطانه کم کدمزکه
کالباد۲۵ 136 ,160/06٩ عطا 10۳ کش حصونانصومه عمط عط ۶و
40 ۳۵۶٩ 6 صقطا +عطاه کمکقع وم ۵ اقطا ۵102100
۳ 00۵11100 6 هز 01۵0 06 خطونص ومعطا کنطا هز
پرداخته است. به طور دقیقتر در این حوزه بازنماییهای ذهنی
و فرآیندهای مربوط به ایجاد» حفظ و ویرایش این بازنماییها و
است. در این خصوص, دو رویکرد از یکدیگر تفکیک شدهاند
زویکرد آست. در ایق مدل فرض بر این است که نکر ها دو
مسیر بر رفتار اثر میگذارند: یکی مسیر خودجوش" با نخودکار
و دیگری مسیر تأملی* يا کنترلشده. هر چه انگیزش"و فزصت
بیشتری برای پردازش در دسترس فرد باشد. احتمال درگیر شدن
وی در مسیر تأملی افزایش مییابد. در این رویکرد» ایک
بازنمایی ذهنی زیربنایی در نظر گرفته میشود و سوال این
است که چه عواملی میزان کنترل افراد بر پاسخهایشان را تعدیل
میکنند. در مقابل» رویکرد دوم بیشتر به این سمت متمایل است
که دو نوع بازنمایی ذهنی را منفک از یکدیگر بداند. یکی از این
ضمنی ردهایی از تجربهی گذشته دانسته شده است که علیرغم
عملکرد را تحت تأثیر قرار میدهد. روشهایی که برای اندازه
مستقیم "! خوانده میشوند و شامل بر روشهای خود گزارش
قرار میگیرند و عمدتا بر پایهی زمان تأخیر در ارائهی پاسخ کار
میکنند. در این روشها آزمودنی از هدف سنجش مطلع نمی
مدلی را تحت عنوان مدل "ارزیابی تداعیگرا - گزارهای ۱۶ "
مطرح نمودند. در این مدل که تا حدودی تلفیقی از برخی
دو دستهی تداعی گرا و گزارهای تقسیم میشوند و این دو دسته
از نظر کیفی با یکدیگر متفاوت میباشند. اصطلاح "تداعی گرا"
در این مدل, با مفاهیم شناخت ضمنی و خودکار در مدلهای
نقش هماهنگی شناختی در رابطهی شناخت اجتماعی ضمنی و آشکار
شدن خودکار تداعیهای ذهنی را در اثر مواجهه با محرکهای
مرتبط در بر دارند. این فرآیندها به ظرفیت شناختی بالا یا قصد
و نیت نیاز ندارند و تداعیهای ذهنی زیربنایی فارغ از مطلوبیت
اجتماعی و درست یا غلط بودن, حتی اگر بهطور آشکار مورد
قبول فرد نیز نباشند فعال شده و بر رفتارها اثر میگذارند. در
که بر روی گزارههای مرتبط با یک موضوع خاص عمل میکنند.
این فرآیندها کار اعتبارسنجی و در صورت لزوم رد مضامین
تداعیها که در هر حال فعال میشوند» یک گزاره تنها وقتی به
بنابراین» یک تداعی فعالشده در صورتی میتواند راه"خود را به
سوی آشکار شدن باز کند که واجد هماهنگی شناختی: با سایر
گزارههای موجود شناخته شود» در غیر این صورت باید در ان
تغبیراتی داده شود تا هماهنگی حاصل شود. این گفته بدین
و اشمیت! (۲۰۰۵) نیز هماهنگی شناختی ؟ به عنوان "یکی وان
تعدیل میکنند مطرح شده است. شکل ۱ شمایی از فرآیند
ترجمهی یک شناخت از ضمنی به آشکار را چنانکه از مطالعهی
چنانکه در شکل ۱ ان ذافی هی ای اه تاازش 1
شناختی اضمنی است که با هدف نهایی آشکار شدن, به فرآیند
میشود. در طی فرآیند ترجمه» این شناخت از بابت میزان
ترجمهی "اف" با شناختهای آشکار آارپ 1۷ و لج ناهماهنگ
باشد. این ناهماهنگی» تغییر یافتن شناخت ضمنی "الف" را در
پی دارد تا هماهنگی آن با شناختهای آشکار "اب" و اج"
آشکار. نهایی این شناخت و نسخهی ضمنی آن را تعدیل
مطالعات انجام گرفته در خصوص نظریهی ارزیابی تداعی گرا -
گزارهای گاورونسکی و بودنهازن (۲۰۰۶) تا به امروز بیشتر بر
عبارتند از هویت جنسی (پیوند ذهنی بین دو مفهوم خود و
گروهرشته) و تصور قالبی جنسیت - رشته (پیوند ذهنی بین دو
مفهوم جنسیت و گروهرشته). هر کدام از اين سه شناخت به دو
روش مستقیم و غیرمستقیم اندازه گیری میشوند تا دو نسخهی
ضمنی و آشکار از هر یک به دست آید. نظریه گرینوالد. بناجی,
شکل ۱- نمایش فرآیند ترجمه شناخت "الف" از حوزهی ضمنی به آشکار.
رودمن, فارنهام» نوزک و ملوت! (۲۰۰۲) که با الهام از نظریات
مورد برقرار بودن یا نبودن هماهنگی شناختی بیان میکند. بنابر
اصل تعادل - همخوانی " این نظریه» برای برقراری تعادل شناختی
میان سه شناخت لازم است هر شناخت قابل پیشبینی از روی
تعامل (تابع ضربی) دو شناخت دیگر باشد. برای نمونه. اگر
هویت جنسی فردی مردانه باشد (امن هستم مرد!)» و هویت
صورتی الگوی تعادلی در ذهن وی برقرار است که وی به مردانه
ریاضی")» در این صورت زمانی تعادل در ذهن این فرد برقرار
است که باور به مردانه نبودن ریاضی نیز در وی قوی باشد
"ریاضی مردانه است" در خلال فرآیند ترجمه, قصد ورود به
01 یک ۸10566 محصقطحصه ۳ مصقط ۸ منزقصه ۵ ,81 رهق !
خوزهی آشکار را داشته باشد. باید از بابت هماهنگی با دو
بررسی قرار گیرد. در صورتی که اين دو شناخت آشکار به
صورت "من مرد هستم و من ریاضی هستم" یا "من مرد نیستم
و من ریاضی/نیستم" باشنده نیاز چندانی به تغییر دادن تصور
قالبی ضمنی در دست ترجمه نیست و لذا رابطهی آن با نسخهی
ضمنیاش قوی خواهد بود. اما اگر با یکی از مجموعه گزارههای
"من مرد هستم و من ریاضی نیستم" یا امن مرد نیستم و من
شناختی در آن تغییر ایجاد شود که در این صورت» نسخه آشکار
تصور قالبی حاصل که همان خروجی فرآیند ترجمه نیز هست.
علاوه بر اين» با هدف اکتشاف نقش دو شناخت ضمنی دیگر
در رابطه بین نسخههای ضمنی و آشکار یک شناخت مشخص,
هماهنگی شناختی با نسخههای ضمنی دو شناخت دیگر نیز به
که در نتیجهی آن به این سوال پاسخ داده میشود که آیا تعادل
نقش هماهنگی شناختی در رابطهی شناخت اجتماعی ضمنی و آشکار
ضمنی» نقشی در رابطهی بین دو نسخهی ضمنی و آشکار آن
دولتی ایران است. گروه نمونه را ۱۹۲ نفر دانشجوی کارشناسی
سال سوم و بالاتو از دو دانشگاه دولتی تهران تشکیل دادند به
گونهای که نیمی از علوم انسانی و نیمی از ریاضیفتی» و در هر
گروه نیمی مرد و نیمی زن بودند. برای جذب آزمودنی از نصب
شد. هر شرکتکننده به صورت انفرادی به آزمونها پاسخ داد.
گروهرشتهای و تصور قالبی جنسیت - رشته, از نسخهی فارسی
کامپیوتری که زمان واکنش آزمودنی به محرکها را ثبت می کید
تداعیهای ضمنی بین مفاهیم ذهنی ساخته شده است. ترتیب دو
متقابل شده بود. برای هر آزمون» اندازهی (1 براساس روش
مثبت هویت جنسی به معنای مردانه بودن هویت جنسی و
علاوه براین» از پرسشنامهای استفاده شد که در آن به
گروهرشتهای و باور فرد به میزان زنانه یا مردانه بودن گروههای
علوم انسانی و ریاضیفی سوال شد. پرسش مربوط به هویت
گروهرشتهای از دو زیرپرسش تشکیل شده بود که به طور
جداگانه برای دو گروه علوم انسانی و ریاضیفتی از پاسخگو
میزان همهویت بودن با هر گروهرشته را در طیف لیکرتی ۵
پاسخی از"احساس میکنم با دنیای آن کاملا غریبهام" تا "خود
را کاملا متعلق به آن میدانم" درخواست کرد. مقدار متغیر نهایی
مربوط به هویت جنسی در ایک تک پرسش از فرد خواست
جایگاه خود را از بابت میزان زنانگی يا مردانگی در طیف
لیکرتی ۵ مقداره از مردانه تا زنانه مشخص کند. پرسش مربوط
به باور به تصور قالبی ارتباط جنسیت و گروهرشته نیز همانند
پرسش هویت گروهرشتهای از دو زیرپرسش برای هر یک از دو
به هر گروهزشته در طیف لیکرتی ۵ مقداره از مردانه تا زنانه
متغیر بود. مقدار متغیر نهایی تصور قالبی آشکار از کم کردن این
ضمنی و آشکار یک شناخت معین, از دو تحلیل رگرسیون
سلسلهمراتبی برای هر یک از شناختها استفاده شد. در هر دو
"الف". مورد پیشبینی بود و در گام اول» نسخهی ضمنی همان
شناخت وارد شد. در گام اول همچنین دو شناخت دیگر (برای
مثال "اب" و 0 وارد شدند. در گام دو سه تعامل دوراهه.
تعامل نسخهی ضمنی "الف" با شناخت "ج" و نیز تعامل "اب"
و "اج" وارد شدند. در گام سوم تعامل سهراههی نسخهی
"الف" و دو شناخت "اب" و "ج" وارد شد. تفاوت این
دو دسته رگرسی وق در این بود که در یک دسته, از نسخهی
ضمنی دو شناخت "آب"و اج" و در دستهی دیگر از نسخهی
بین نسخهی ضمنی و آشکار یک شناخت مشخص است. هدف
از وارد نمودن شناختها و تعاملات دوراههی آنها در گامهای
قبلی» اطمینان از برداشته شدن سایر اثرات ممکن بر شناخت
جدول ۱ میانگین و انحراف معیار تصور قالبی» هویت جنسی و
جدول ۱- آمار توصیفی متغیرهای پژوهش به تفکیک نسخههای ضمنی و آشکار.
جلاول ۲ نتایج تحلیل رگرسیونی را ارائه میدهد که در آن
چنانکه در جدول ۲ مشاهده میشود تنها پیشبین معنادار هویت
جنسی آشکار در هر دو آزمون, همان نسخهی ضمنی هویت
شناخک آشکار دیگر را نشان میدهد و نیمهی چپ به آزمون
بتا گام دوم "67۴ گام سوم" بتا گام اول با گام دوم بتا گام سوم
جنسی بود. عدم معناداری تعامل سهراهه در دو رگرسیون بیانگر
آن است که نه هماهنگی با نسخههای ضمنی و نه با نسخههای
نقش هماهنگی شناختی در رابطهی شناخت اجتماعی ضمنی و آشکار
آشکار دنز فتاه دیگر (هویت گروهرشتهای و تصور قالبی) آشکار نبودند. جدول ننتایج تحلیل رگرسیونی را ارائه میدهد
تعدیلگرهای معناداری در رابطی بین هویت جنسی ضمنی و که در آن هویت گروهرشتهای آشکار متغیر پیشبینیشونده بود.
جدول ۳- تحلیل رگرسیون برای بررسی تعدیلگری شناختهای دیگر در رابطهی هویت گروهرشتهای ضمنی و آشکار.
با نسخهی آشکار دو شناخت دیگر با نسخهی ضمنی دو شناخت دیگر
بتا گام اول بتا گام دوم بتاگام سوم بتاگام اول بتا گام دوم بتا گام سوم
هویت رشتهای ض »* تصور قالبی ۶ ۶ ۰ ۱
هویت رشتهای ض * هویت جنسی ۴ ۴ ۱ ۰
هویت رشتهای ض * هویت جنسی * تضور قالبی ۳ ۶
چنانکه در جدول ۳ مشاهده میشود. در هر دو رگرسیون, گززوهروشتهای اضمنی و آشکار نبودند. مشابه با هویت جنسی» در
جملهی تعاملی سهراهه پیشبین معناداری نبود: بنابراین» اينچا نیز,نسخهی,.ضمنی شناخت مورد پیش بینی
هماهنگی با نسخههای ضمنی و آشکار دو شناخت آهویت قدرتمندی,بود. جدول ۴ نتایج تحلیل رگرسیونی را ارائه میکند
جنسی و تصور قالبی تعدیلگرهای معناداری در رابطهی هویت که در آن تضور قالبی آشکار متغیر مورد پیشبینی است.
جدول ۴- تحلیل رگرسیون برای بررسی تعدیلگری شناختهاتی دیگر در رابطهی تصور قالبی ضمنی و آشکار,
بتا گام اول بتا گام دوم بتا گام سوم ابتا گام اول بتا گام دوم بتا گام سوم
تصور قالبی ض * هویت رشتهای ۳ هت ۳ مت ۱
تصور قالبی ض * هویت رشتهای * هویت جنسی ۳ ۳
مجذور 4[ تعدیل شده ۰ ۰ ۹۶ ۳۴ ۳ ۵
براساس جدول ۴ در مورد تصور قالبی» نسخهی ضمنی به
عنوان پیشبینی ضعیف ظاهر شد که حتی معناداری خود را در
گامهای بعدی از دست داد. تعامل دوراههی هویت جنسی و
آشکار بود اما تعامل سهراههی تصور قالبی ضمنی و دو
حتی وقتی در تحلیل جداگانهای, تعامل سهراهه به جای تعامل
دوراههی هویت جنسی * هویت رشتهای در گام دوم وارد شد
بتای آن براپر با ۰/۰۱- و ۰/۸۶۹ <0 شد. در مقابل» بنابر نتایج
نیمهی چپ» تعامل سهراههی تصور قالبی ضمنی و دو شناخت
پایین و شکل ۳ درحالتیکه هویت مردانگی ضمنی بالا باشد
بودن هویت ریاضی با رابطهی مثبتتری بین تصور قالبی ضمنی
دیگر رد شد. اما در مورد: هماهنگی با نسخهی ضمنی آنها
الگویی حاشیهای از تعدیلگری مشاهده شد و وقتی در تحلیل
جنسی * هویت رشتهای در گام دوم وارد شد. بتای آن برابر با
ساده رین از وت 1351) یس استت که در نا شیب حظط
و آشکار مردانه بودن ریاضی همراه است. در حالی که در مورد
مردانگی بالا این بالا بودن هویت ریاضی است که با رابطهی
مثبتتری بین تصور قالبی ضمنی و آشکار مردانه بودن ریاضی
نقش هماهنگی شناختی در رابطهی شناخت اجتماعی ضمنی و آشکار
هماهنگی با شناختهای ضمنی دیگر و دوم آزمودن تعدیل گری
نتایج نشان داد که وقتی نسخهی آشکار هر یک از دو
قدرتمندی برای آن بود. اما نه هماهنگی با دو شناختا ضمنی
دیگر و نه هماهنگی با دو شناخت آشکار دیگر ,هیچ کدام
هویتی است. عدم تأیید فرضیهی مذکور را میتوان ناشی از در
دانست. گاورونسکی و همکاران (۲۰۰۹) نیز بیان داشتهاند که در
هنگام اعتبارسنجی شناخت در دست ترجمه از ضمنی به آشکار,
آشکار دیگر و بعضا مهمتری در فضای ذهن وجود داشته باشند
که وارّد. نمودن#آنها در معادله, به برقرار شدن تعادل شناختی در
این مجموعهی بزرگتر بينجامد. با این حال در پژوهش فعلی,
هماهنگی فا دوز شناخت: آشکار دیگر تعدیل گر معناداری در
رابطهی بین دو نسخهی ضمنی و آشکار آن نبود. بنابراین» نتایج
نیز تأیید نکرد. با این حال, تعامل دو شناخت آشکار دیگر
پیشبینی معناداری برای تصور قالبی آشکار بود. به دیگر بیان
تعامل دو شناخت هویت جنسی و هویت گروهرشتهای به جای
اينکه رابطهی بین نسخهی آشکار تصور قالبی و نسخهی ضمنی
آن: را اتعدیل کند: مستقیما نسخدی آشکار تضور قالی را
دارد» معنای اين یافته این است که نسخهی آشکار تصور قالبی با
گونهای انجام میشود که در پایان ترجمه» گزارهی جدید با
اينکه ممکن است اينطور بهانظر برس که ,مطابقت این مشاخلاه
به معنای تأیید این نظریه است. اما عدم ایفای نقش تعدیلگری
از جانب هماهنگی شناختی میتواند دال بر وجود فرآیند دیگری
(۲۰۰۶) باشد که با وجود اينکه در نهایت به نتیجهای مشابه با
آن رسیدهاست. اما در واقع متمایز از آن عمل نموده,است" در
این فرآیند احتمالی جدیده تصور قالبی آشکار بدون طی کرّدن
فرآیند ترجمه از ضمنی به آشکار تنها بر پایهی دو شناخت
آشکار دیگر و در همان حوزهی آشکار ساخته میشود و الذا
نشأت گرفته از نسغی ضمنی شود نیست: این یافته که: تران
نیز بهبودی تبافته این گمان را که تعادل نهایی مشامزه ده چم
باشد تقویت مینماید. از آنجا که این گمان علّی» بر پایهی نتایج
از روشهای آزمایشی وجود فرآیند مذکور و تمایز آن را از
نتایج مربوط به تصور قالبی از دو لحاظ با نتایج مربوط به
تصور قالبی پیشبین ضعیف و سستی برای نسخهی آشکار آن
بود. تبیین احتمالی این تفاوت را میتوان در بیشتر بودن
شناختی بیشتر باشد. انگیزهی افراد برای ویرایش آن در هنگام
ابراز آشکارش افزایش مییابد تا خود را از نظر اجتماعی
ضمنی در هنگام ابراز آشکار آن نیز به کاهش همبستگی بین
تفاوت دیگر بین نتایج تصور قالبی و شناختهای هویتی این
نقش تعدیّل گرانه را در رابطهی بین نسخههای ضمنی و آشکار
تصور قالبی نشان داد. الگوی این تعدیلگری» هر چند ضعیف.»
در این جهت پود که هر چه تصور قالبی ضمنی با دو شناخت
در تعادل بیشتری بود. پیشبین بهتری برای نسخهی آشکار خود
یا تصور قالبیای که در نهایت توسط فرد ابراز میشد بود.
الگوی مشاهده شده را میتوان چنین تفسیر نمود که ممکن
پیشهشیار اولیه وجود داشته باشد که طی آن. در حوزهی
دیگر بررسی شود و در صورتی که تعادل وجود نداشته باشد
نماید که شناخت ضمنی مذکور را پیش از ورود به حوزهی
نقش هماهنگی شناختی در رابطهی شناخت اجتماعی ضمنی و آشکار
وجود داشته باشد و در نتیجه, شناخت ضمنی مربوطه با تغییر
درحالتی که تصور قالبی ضمنی در تعادل با هویت جنسی و
برای تبدیل آن به نسخهی آشکار وجود ندارد و لذا همانطور
که بین نسخهی ضمنی با هویت جنسی و هویت گروهرشتهای
تصور قالبی و دو شناخت ضمنی مذکور نیز تعادل وجود خواهد
داشت. به همین دلیل» تعامل یا تابع ضربی این دو هویت ضمنی
قادر به پیشبینی تصور قالبی آشکار بود. در تقویت این گمان,
از آنجا که با وارد نمودن تعامل سهراهه پیش از این تعامل
افزایش یافت» لذا به احتمال زیاد؛ فرآیند زیربنایی تعامل سهراهه
تصور قالبی ضمنی و آشکار است. با فرآیند زیربنای اثرااتعامل
هویت ضمنی است همپوشانی دارد. با این حال به نظر میرسد
که فرآیند مربوط به بررسی تعادل در حوزه ضمنی و نقش آن در
سازه باشد. به این معنا که کارکرد یا میزان مشارکت آن متأثر از
آثر نذاگور دز موزد تضوز قالیی مشاهده: شد: اما دز ورد
باید دقت داشت که تفاوت ظریفی بین تبیین #۷مربوط بّه
گاورونسکی و بودنهازن (۲۰۰۶) وجود دارد چرا که در اين
در حالیکه در اين تبیین عدم تعادل در حوزهی ضمنی نقطهی
جمعبندی نتایج مطرح شده به نظر میرسد پژوهش حاضر از
حمایت مینماید. با این حال, حتی این یافته نیز ضعیف بوده و
سطح معناداری آن اندکی فراتر از سطوح رایج بود. برایناساس
نجات, پگاه. (۱۳۹۰). بررسی رابطهی تصور قالبی و سازههای هوینی
ضمنن"و آشکار با هم و با شاخصهای رفتاری در دانشجویان
ریاض ی < فتی..و«علوم انسانی در ایران. پایاننامه کارشناسی ارشده
نجات. پگاه. و حاتمیی» جواد. (۱۳۹۱). بررسی آزمون تداعی ضمنی
طاعنط بط 5عقعم وم عامنال 3 .(1990) بل بظ بواهه۳
۰ .0 م2896 80060 ۶ و۳ لعه 51 ظ بفکاق 602۳02
شناخت اجتماعی, سال اول» شمارهی ۱» بهار و تابستان ۱٩
8۵1 .۳ عک ,و۳۵2 .17 بل و39۸ ۰ بظ 10 .(63 8۳۵0688
۰ رع م1 محل ر25 :۵۵6 3100 ومع 1 م1
.0 ,2/6110 بک بش .8 ,2108 .0 .8 محتقطمته ۳
2 مان ۸ .(2010) .8 مفکاقط 02 عک کل .ظ ,فطوه۳
۰ ها .(7عطمع از و ۵۳۵ط/۹ 0/2 از کز ۵۳۵ط ۷ 00۹۶
|
هدف: شناخت اجتماعی به دو حوزهی ضمنی و آشکار تقسیم شده است. نظریهی ارزیابی تداعیگرا-گزارهای گاورونسکی و بودنهازن (2006) پیشبینی میکند که طی فرآیند ترجمهی یک شناخت معین از حوزهی ضمنی به آشکار، هماهنگی شناخت ضمنی مربوطه با نسخههای آشکار سایر شناختهای موجود در ذهن بررسی میشود و هر چه این هماهنگی بیشتر باشد، نیاز کمتری به ایجاد تغییر در شناخت مربوطه است و لذا نسخهی آشکار حاصل، ارتباط قویتری با نسخهی ضمنی اولیهی خود خواهد داشت. این مطالعه به آزمودن این فرضیه در متن سه شناخت هویت جنسی، هویت گروهرشتهای و تصور قالبی جنسیت ـ رشته میپردازد. بهعلاوه، بررسی تعدیلگری هماهنگی با نسخههای ضمنی سایر شناختها در رابطهی ضمنی ـ آشکار نیز به عنوان هدفی اکتشافی دنبال میشود. روش: 192 دانشجوی کارشناسی از دو دانشگاه تهران (نیمی علوم انسانی و نیمی ریاضی فنّی، نیمی زن و نیمی مرد) در این پژوهش همبستگی شرکت نمودند. سه شناخت مورد تمرکز، به دو طریق، یکی غیرمستقیم با استفاده از آزمون تداعی ضمنی (گرینوالد، مکقی و شوارتز، 1998)، و دیگری مستقیم با استفاده از پرسشهای لیکرت سنجیده شدند. برای آزمون تعدیلگری هماهنگی شناختی، از رگرسیون سلسله مراتبی برای هر یک از شناختها استفاده شد. یافتهها: در مورد هویت جنسی و هویت گروهرشتهای، نه هماهنگی با دو شناخت آشکار دیگر و نه هماهنگی با دو شناخت ضمنی دیگر تعدیلگر معناداری در رابطه بین نسخههای ضمنی و آشکار آنها نبودند. برای تصور قالبی، هماهنگی با شناختهای آشکار دیگر تعدیلگر معناداری نبود، اما هماهنگی با شناختهای ضمنی دیگر به طور حاشیهای معنادار شد. نتیجهگیری: نظریهی گاورونسکی و بودنهازن (2006) در مورد هیچکدام از سه شناخت تأیید نشد. در مورد تصور قالبی، نتایج دلالت دارد بر اینکه دو فرآیند متمایز از فرآیند ذکرشده در این نظریه در ساخت تصور قالبی آشکار نقش داشته باشند: یکی فرآیندی براساس شناختهای آشکار دیگر، و دوم فرآیندی بر پایهی میزان تعامل بین سه شناخت در حوزهی ضمنی.
|
8,655 |
389071
|
تحقیقات در زمينه قابلیتهای انسانی بسیار محدود است. علاوهبر اين» براساس
جستوجوهای محقق مبحث قابلیتهای انسانی و توسعه آن در زمينه ورزش تاکنون بهطور منسجم
مطالعه نشده است. آزاینرو انجام این تحقیق میتواند به شناخت چنبههای مغفول در زمينه منابع
انسانی در ورزش منجر شود که براساس شناخت از وضعیت موجود. مدلی برای توسعه قابلیتهای
انسانی در ورزش با تأکید بر رویکرد قابلیت ارائه خواهد کرد. این مدل میتواند در بسیاری از سندهای
اجرایی ورزش کشور استفاده شود و بهعنوان مبنایی برای توسعه پایدار کشور در زمینه ورزش مدنظر
این تحقیق با ماهیت اکتشافی و با هدف بسط دانش و شناخت موجود در مورد قابلیتهای انسانی در
عرصه ورزش انجام گرفت. هقدف از تحقیقات اکتشافی روشنگری مفاهیم.: جمعآوری تعاریف» کسب
بینش» تصحیح مسائل و ایدههاست. همچنین این تحقیق بر مبنای جستوجوی دادهها دارای ماهیت
کیفی است (۲۱). در این تحقیق از استراتژزی نظرّيه ذادهینیاد! استفاده شد. با استفاده از این استراتژی
پژوهشگر میتواند از میان حجم انبوهی از دادهها به شکلی سیستماتیک وجوه اشتراک را استخراج کند
و براساس آن به تئوریپردازی در حوزه پژوهشی خود بپردازد. این استراتژی از نوعی رویکرد استقرایی
بهره میگیرد. هدف عمده این استراتژی تبیین یک پدیده از طریق مشخص کردن عناصر کلیدی
(مفاهیم؛ مقولهها و قضیهها) آن پدیده و سپس طبقهبندی روابط این عناصر درون بستر و فرایند آن
طراحی مدل توسعه قابلیتهای انسانی در ورزش (با استفاده از نظريه دادهبنیاد) ۵۳
پدیده است. تولید و خلق مفاهیم» مقولهها و قضیهها نیز فرایندی چرخهای - تکراری است. در این
روش سوّالات پژوهش بهجای آنکه به شکل فرضیههای خاص مطرح شوند» باید باز و کلی باشند و
تئوری حاصله باید تبیینگر پدیده مورد بررسی باشد (۲۲). بهمنظور ارائه مدلی نظاممند و شماتیک از
یافتههای برخاسته از داذههای کدگذاریشده, سعی شذد که از رویکزه ساختکرا" ذر نظریه:ذادهبتیاد کد
چارمز(۵:8۶) آرانه: کزقه: استه استناده: نرق چهار فزاینک, قمبرتن: در تحلل ساختگرای انظريه
ذافابتياه عبارتاند: از: کذگذاری اولید + کذگذاری: مشمرکزشنده کدگذاری: مجوری* و کدگذازی
نظری* (۲۳). در اجرای تحقیق, جمعآوری و تحلیل دادهها بهطور آگاهانه همزمان انجام گرفت و
گردآوری دادههای اولیه بهمنظور شکلگیری روند جمعآوری مداوم دادهها صورت گرفت. با این کار
براق پژومشگر فرمتهایی فراهمشد: تا میزان کفایت:مقولههای مناسب: را افزایش, دهد بهصورت
کلی رويه اجرای تحقیق (جمعآوری و تجزیهوتحلیل همزمان دادهها) به شرح شکل ۱ است.
شکل ۱. مراحل جمع آوری و تجزیهوتحلیل همزمان دادهها از طریق رویکرد ساختگرا
از آنجا که فرایند این تحقیق دارای لایههای مختلفی است. بهصورت خلاصه پیازه (لایههای) فرایند
در انتخاب نمونه آماری بهمنظور مصاخبههای عمیق سعی شد تا.هم از افراد دارای تحصیلات
آکادمیک (اعضای هیأت علمی) و هم"از افژّاد آدارای تجربیالت للذایرینی در عرصه ورزش استفاده
شود. جامعه آماری در اين تخقالق, شاملاعضایی هیأت علطی ,رم مهیریت ورزشی: مدیریت منابع
انسانی» جامعهشناسی, اقتصاد توسعه مدیران عالی میانی و عملیاتی سازمانها و ادارات ورزش و جوانان
و فدراسیونهای ملی و کليه افراد دارای تجربه (مانند داوران» مربیان» سرپرستان و..) در حوزه ورزش
بهمنظور نمونهگیری برای انجام مصاحبههای عمیق از روش نمونهگیری هدفمند! و تکنیک
نمونهگیرتی, گلولهبرفی؟ اسجماهسشم مرا جرا نهونهگیوی آلییهارفریی از خبرگان و متخصضان
شامل استادان دانشگاه و مدیران و دستاندرکاران سازمانهای ورزشی (براساس شاخصهای تعیینشده
در انتخاب نمونهها) تهیه و سپس با آنها مصاحبه عمیق و گروههای کانونی " برگزار شد. پس از اتمام هر
مصاحبه از هر یک از افراد مورد مصاحبه خواسته شد سایر خبرگان را به محقق معرفی کنند؛ این کار تا
زمانی ادامه یافت که با تمام افراد معرفیشده از سوی خبرگان, مصاحبه انجام گرفته باشد. شایان ذکر
طراحی مدل توسعه قابلیتهای انسانی در ورزش (با استفاده از نظريه دادهبنیاد) ۵۵
است که در تمامفرآیند اموتگیرق» سد مرخ موتگیری آزاد آرتباطی وانظری گه.آساس استفاده از
رویکرد ساختگرای نظریه دادهبنياد است. رعایت شد (۲۲). در مجموع ۱۷ مصاحبه با خبرگان و
متخصصان و ۲ گروه کانونی (یکی با ۵ شرکتکننده و دیگری با ۷ شرکتکننده) انجام گرفت. در واقع
نمونهگیری تا جایی تداوم یافت (۱۷ مصاحبه و ۲ گروه کانونی) که پژوهش به اشباع نظری و کفایت
رسید. پس از مطالعه و بررسی مبانی نظری, دادههای خام بهصورت استقرایی از مصاحبههای عمیق و
برگزاری گروههای کانونی با نخبگان و متخصصان بهدست آمد و بهصورت همزمان با اجرای مصاحبهها و
براساس نظريه دادهبنیاد با رویکرد ساختگرا تجزیهوتحلیل شدند. نمونهای از روش تجزیهوتحلیل دادهها
قابلیت: او اتوشنه: انسانی بو قابلیت و توسته داشتن ۶ اهدفتندی ۰ قابلیتهای
نشاندهنده پیشرفت و انسانی ما۳۹ آیخابهای * فرصت انتخاب عملیاتی
توسعه در جوامع است؛ پیشرفت نود ۸ 0 های متعدد
زیرا در زمانیکه پیشرفت در جوا 2۹ کمک به حل
برای تعیین موثق بودن دادههاا(که در تحقیقات کیفی معادل پایایی و روایی در تحقیقات کمی
است) از دو روش بازکدگذاری" توسط یک پژوهشگر دیگر و روش بازبینی اعضا" استفاده شد. در روش
بازکدگذاری ۱۰ درصد از کليه صفحات کدگذاریهای انجامگرفته در اختیار پژوهشگر دیگری قرار
گرفت. ضریب اسکات که نشاندهنده میزان توافق کدگذاری در دو محقق است. برای مقولهها مقوله ۱:
قابلیتهای انسانی (بنیادی» حمایتی» عملیاتی)- مقوله ۲: عوامل تبدیل (فردی, ساختاری» زمینهای)-
مقوله ۳: الزامات] ۳ بود که نشاندهنده ثبات و درجه توافق مطلوب در کدگذاری است. همچنین
برای تعیین تأییق پذیری از روش بازبینی اعضا استفاده شد (۲۱). کدگذاریها و مدل نهایی در اختیار
سه نفر از مصاحبهشوندگان قرار گرفت و آنها نظرهای خود را اعمال و در نهایت مدل کلی تحقیق را
از آنجا که فرایند تحقیق کیفی ماهیتی غیرخطی دارد فرایند کدگذاریها بارها و بارها تکرار شد و در
نهایت طبقات و مقولههای مانع و جامعی. ایجاد شد."براساس. رویههای مطرحشده در قسمت
روششناسی و همچنین نمونه کدگذاری ارائهشده در بالا مقولههای فرعی و اصلی مدل به شرح جدول
تفاوتهای ژنتیکی» ادراک و هوشمندی, سلامتی روانی و جسمانی, قابلیتهای بنیادی
اوقات فراغت و تفریج آموزش و تحصیلات, فرصت تجربههای متعدد. پيشينه قابلیتهای حمایتی
ورزشی و حمایت خانوادگی» مهارتآموزی و یادگیری» دانش و تسهیم
طراحی مدل توسعه قابلیتهای انسانی در ورزش (با استفاده از نظريه دادهبنیاد)
فرصتهای انتخاب. تخصصگرایی» استقلال عمل ایفای نقش فعال و مور
شبکههای ارتباطی» پویایی و انعطافپذیری» توزیع عادلانه منابع نوآوری و
خلاقیت. حمایت عمومی, مشارکت و همکاری, حمایت و پشتیبانی» تفکر
سیستمی» کنترل و نظارت. ارزشها و هنجارها تغییر و تحول منسجم
مدل نهایی تحقیق بدینضورت ارائ شد که قابلیتهای انسانی .در آوّرزش شامل سه سطح
قابلیتهای بنیادی» قابلیتهای حمایتی و قابلیتهای عملیاتیاند. همچنین عوامل تبدیل قابلیتها به
کارکرد دارای سه سطح عوامل تبدیل فردی, عوامل تبدیل ساختاری و عوامل تبدیل زمینهای هستند.
برای تبدیل قابلیتهای انسانی در ورزش به کارکردهای مطلوب نیاز است که الزاماتی رعایت شود که در
هدف از این تحقیق طراحی مدل توسعه قابلیتهای انسانی در ورزش بود. از طریق روش تحقیق کیفی و
با انتفاده از مساحه پر کریع کاوتی: دادهای دس آین که ارکیق گذگذاریهای اولیام
متمرکرشدمم محزری ز نطو تجرگهوتجلیل)/ شش راساس هم از دادههای تحقیق:
قابلیتهای انسانی دارای سه سطج زیرند:/ قابلیتهای پنیاهی» قابلیتهای حمایتی و قابلیتهای
عملباتی.. این دستبسدی از اقابلیگگامماساوادن ورزش براطلیم نظريه اجه آلدرفرآ(0۹2۹)
توجیهپذیر است. همانگونهکه آمارتیا سن (۱۹۹۳) بیان میکند» یک جنبه از رویکرد قابلیت یعنی
قابلیتهای, سای دارای وجوه سسترک: و توهی همپوشانی با رویگرد نیارهای آساسی است: 1
قابلیتهای اساسی به توانایی تأمین کارکردهای مهم حیاتی جهت تأمین حداقل سطوح مناسب مربوط
طراحی مدل توسعه قابلیتهای انسانی در ورزش (با استفاده از نظريه دادهبنیاد) ۵۹
میشود که شامل برخورداری از تغذيه مناسب» توان حرکتی و سلامتی است (۱۰). نظريه 1۹0 شامل
سه دسته نیازهای زیستی» تعلق و رشد است که براساس این سه دسته میتوان دستهبندی قابلیتهای
انسانی را در ورزش توجیه کرد (۶). در واقع قابلیتهای بنیادی که شامل مواردی مانند تفاوتهای
ژنتیکی» سلامتی روانی و جسمانی تغذيه مناسب و بهداشت و خدمات درمانی است. همانند نیازهای
زیستیاند که بستر لازم را برای فعالیت ورزشی فراهم میآورند. قابلیتهای حمایتی همانند طبقه
نیازهای تعلق در نظريه ۳16 حمایت و تعلقات به گروهها و اطرافیان را برای ورزشکاران فراهم میآورند.
مواردی مانند آموزش و تحصیلات» فرصت تجربههای متعدد» حمایت خانوادگی» دانش و تسهیم
اطلاعات. حمایت عاطفی, و داوطلبی همگی از قابلیتهایی هستند که در بافت ورزش همانند تعلق و
حمایت از طرف محیط پیرامون عمل میکنند. در نهایت قابلیتهای عملیاتی نوع آخری از دستهبندی
قابلیتهای انسانی در ورزش هستند که از نظر تعداد کمتر از دو دسته قبلی (قابلیتهای حمایتی و
بنیادی) هستند. منظور از این قابلیتها قایلیتهاییلآهت که پیوانند در کارکردهای عملی در ورزش
بهکار روند. برای مثال فرصتهای انتخاب»,تخصصگرایی» استقلال عمل ایفای نقش فعال و موّثر
همان گونهکه آمارتیا سن -(۱۷۸۲) هاقاامیکند. قابلیتها قوظلار تی ک#هاستفاده شوند به کارکرد
تبدیل میشوند (۸). ازاینرو عوامل تبدیل! عواملیاند با ماهیتی+ساختاری که دربرگيرنده سطوح
فردی» محیطی و اجتماعی بوده و نقش اصلی آنها تسهیل قابلیتها برای تبدیل به کارکردها و در
نهایت رسیدن به پیامدهاست (۱۳). براساس مدل تحقیق» در رابطه عوامل تبدیل و توسعه
قابلیتهای انسانی در ورزش باید خاطرنشان کرد که سه سطح وجود دارد. سطح اول, سطح فردی که
ذر آن آفرد باید اراذه: کافط دای مسج قایللتایش شا دهد کوایشی ولاف موی جوذانکایی:
آرزشها و الگوهای فردی و عاملیت از مهمترین عوامل تبدیل فردی هستند. همچنین داشتن روابط
بینفردی و درونفردی و گروههای دوستان و همسالان نیز در این سطح قرار میگیرد. همسالان
بهعنوان الگوهای کلیدی در ورزش میتوانند انقش مهمی در توسعه قابلیتها ایفا کنند. وجود ارزشها و
الگوهای ورزشی و کسب احترام و هویتیابی نیز میتواند در توسعه قابلیتهای انسانی در سطح فردی
کمککننده باشد. عوامل تبدیل بعدیی در توسته آقابلیتانی انسانی: عوامل تبدیل ساختاری هستند. در
سظح ساختاری نیر,وجود عزاملی شبکههای ارتباطی: توریع مادلانه مسایع؛ خمایت عمومی؛ مشارکت او
همکاری, حمایت و پشتیبانی, تفکر سیستمی و کنترل و نظارت قرار دارد. همانگونه که میتلند! و
همکاران (۲۰۱۵) بیان میکنند» فرهنگ سازمانی در ورزش میتواند نقش مهمی در عملکرد و بهبود
وضعیت موجود در سازمانها داشته باشد. همچنین آنها بیان میکنند که شبکههای ارتباطی و حمایت و
پشتیبانی میتواند بستر لازم را برای تحقق اهداف سازمانی فراهم آورد (۲۶).
در نهایت در سطح زمینهای عوامل محیطی قرار میگیرند که بهصورت غیرمستقیم بر توسعه
قابلیتهای انسانی اثر میگذارند. از این عوامل میتوان به عوامل زیست- محیطی, مدیریتی, امنیتی.
فرهنگی- اجتماعی» رسانهای و فناورانه اشاره کرد. باید خاطرنشان کرد که وجود عوامل فرهنگی و
اقتضنادی :میتوانند نقش, پررنگتری را :در توسعه قابلیتهای اتشنانی اقا کنند: همان گوندکه اوجا" و
همکاران (۲۰۱۵) بیان میکنند همسانی و هویتسازی مشترک اجتماعی و فرهتگی در ورزشهای
تیمی میتواند به کارکرد مطلوب ورزشکاران منجر شود (۲۷). در واقع» زمانیکه محیط فرهنگی مناسبی
وجود داشته باشد که در آن توجه به ورزشکاران و الگوها و ارزشهای ورزشی در بطن جامعه قرار داشته
باشد و در کنار آن تسهیلات اقتصادی در سطح مطلوبی باشند» میتوان امیدوار بود که قابلیتهای
انسانی در ورزش توسعه و گسترش یابند. در؛این زمینه مونرو(۲۰۰۵) نیز بیان میکند برای تحقق
توسعه قابلیتهای انسانی در.ورزش» باید بر اتصمیمگیری مشارکتی» وجود فرصتهای لازم برای
مشارکت اجتماعی و فرصتهای لازم بزای؛ ارتقای" دانش"و معلومات در روندهای اجرایی تأکید شود
از دیگر ابعاد مدل توسعه قابلیتهای انسانی این بود که برای توسعه قابلیتهای انسانی در ورزش
نیاز به رعایت الزاماتی است. این الزامات شامل اقتضائات اخلاقی کنش اجتماعی, فرصتهای قانونی,
آزادیهای مدنی» تضمین شفافیت. تأمین حمایتی.: تسهیلات اقتصادی» فرضتهای اجتماعی است. در
واقع آمازتیا سی (۱۳۸۲) از این الزامات :بهعنوان. آزادیهای ابزازی .بزای: تبدیل*#ابلیتهای: انسافی به
کارکرد:یاد کرده است:(۸ تسهیلات (کسامی #4 وواشکار ای آاین] امکان را میدهد تا منابع اقتضادی زا
در جهت استفاده از فتاوریهای "جدید. تأمین نیازهای پایه و تأمین منابع مالی لازم برای انجام
فعالیتهای ورزشی را بهکارگیرند. فرصتهای اجتماعی ترتیباتی است که بستر لازم را برای آموزش و
پرورش و بهداشت عمومی ایجاد میکنند و علاوهبر هدایت زندگی ورزشکاران» امکان مشارکت موئر در
طراحی مدل توسعه قابلیتهای انسانی در ورزش (با استفاده از نظريه دادهبنیاد) ۶۱
فعالیتهای اقتصادی و سیاسی را فراهم میآورند. تضمین شفافیت نیز ابزاری است برای افزایش اعتماد
در کنش متقابل اجتماعی و جلوگیری از بروز آسیبها و کژ کارکردیهای سیستمهای حاکم بر عرصه
ورزش. تأمین اجتماعی نیز اقداماتی نهادی مانند بیمه از کارافتادگی و مساعدتهای مالی به ورزشکاران
آسیبدیده و ترتیبات لازم بهمنظور مواجهه با بحرانهای ناخواسته است. از آنجا که روح کلی حاکم بر
ورزش بر مبنای رعایت اصول اخلاقی و تربیتی است. رعایت اصول اخلاقی و جوانمردانه نیز یکی از
الزامات توسعه قابلیتهای انسانی است. در نهایت وجود فرصتهای قانونی برابر و داشتن آزادیهایی
مانند حق انتخاب و مشارکت فعال مدنی از الزامات اساسی برای بهبود و توسعه قابلیتها در عرص
ورزش است. این الزامات مطابق با نظرهای هوگنستاد!(۲۰۰۵) است که در رویکرد خود برای توسعه
قابلیتهای انسانی بر نقش فرهنگ و توسعه مدنی تأکید میکند (۶). همچنین همان گونه که نیکلسون و
هوی (۲۰۰۸) بیان میکنند. اگر سیستمهای ادارهکننده ورزش نتوانند فرصت مشارکت فعال تمامی
اقشار و تودهها را در ورزش فراهم کنند» آنمیتوان انتظار داشت؛که سرمایههای انسانی و قابلیتهای
انسانی در ورزش رشد و توسعه یابد و به توسعهه پایدار در ورزش رسید (۱۵).
از آنجا که توسعه قابلیتهای انسانی در ورزش نقش مهمیدر شکوفایی استعدادهای ورزشی, بهبود
سطح عملکرد و درآمد. افزایشدانش ومهارت. ظرفیتهای عملکردی درورزش» رشد اقتصادی و
کاهش محرومیتهای اجتماعی- فرهنگی,دارد توجه و شناسایی قابلیتهای انسانی در ورزش و تعیین
سطوح توسعه آنها از اهمیت والایی برخوردار؛است. بنابراین توصیه میشود که برای توسعه قابلیتهای
انسانی در ورزش در سالهای اوليه کودکی» از طریق اتخاذ سیاستها و تعیین ساختارهای مناسب و
همچنین فراهم آوردن محیطها و بسترهای مطلوب, استعدادها شناسایی و پرورش یابند. در این زمینه
وظيفه اصلی بر عهده وزارت آموزشوپرورش است که این قابلیتها را مدنظر قرار دهد و در جهت توسعه
0 00۳۲٩ ۵ دز 2028061 ع مک صق ۳ بل فصوطظ۸ عم یگ 1/2016 و ولزعقا۵ ۷۷ م1
,65نعع5021 ۸020006 تلهازصی صعسط معط عطا هدهع 36 ,مام۳ 2 یک ,8000 .2
320009-81 نش ,ملظ ملج۲ نصمامصمعصدن کم کعضمنای فده ,۵ع۷اعفط20 کاانه۳
:100610060 ع2 عصنصند1 ۷۵31100۰ کوعلز خمععی ت+کاعلمه و۲۵0 2۵ هه 1/0
1 30661006۴ ورگ فص - عسعاسن ده کعزوعا 5 صهنو ۹ ۶۰ ملهاکعصع 110
500۳5 صقنلد ۸ ,۳۵۳۵۳۵ حلعتقع 65 کاومگ عطا ما صمناهاصع۳م ه ,تفع همع صعطانوگ
131683160 0۳0۵۲۵ ۵ 0065 وهی جهصزم ما0 .لو اه غ 10 ,2عع م5
-309 ,2002 ,3۵.3 و 41 ۷۵ ,2002 اد ماع عع مق ععسوم ۲۳۵۵۳۵ .ععنا م0 ۳۵۹0۳۲۵
۷۵0 ۶ط 10۳513160 ۳۳655 بونوه نصتآ 0070 .ص۳۵ که ادص م۳010 ۰ بش۸ مطع5
.36۳1 8200 2001 واندعنصتآ مححطع 1 و صمنناط۳ تصححط ۲ مفومصط1/3
40 03۳16۲۶5 ,۲3000۵ ,0۲۵ 18 200۳0۵007 نمی عطا دز ها ور 0 عمقه6
۳ :163۵0 ,100060 ۷عل لهضود او جملصز +عکن] که جناق؟* ۴ نونس0 مب ضهلد0
12-4 ,2005 ,500080 :ره ونانطهصی عتصعک و وسح۸* ۷۰ مالفا
اعلنا ۵۶ ونان عط7 مش ,560 ۵ 3 ,3109020 وقصنهط-۵11 فص ونانطادمی؟ ر ۸ مصع5
40 کصعاطاممم فانصا +ععصععصصی لهفمومصمده کم و۳۶۳0 , صقنصق30 مطاتط
[ط6[0 ۸۳1/171۳0۳3 :30,2/3 بوصنصند1۳ اقنسع 10 ص006 ۵۶ لمص مت ,تفصمناععههند
,008 ,10 8196۷16۲ روط #عطکناط۳ ب۸ک5تا ۰ ودنمماسدد 009۲ صز صمنا 1000" .۸ مطانهک
-114 ,2008 ,021070 ,8196۷16۲ کات ,تاهازطهی اهنضود وصد 5009۲" , 1 ,غرم ,36 بصمکامطز7<
11360 00۵100106۳ 10۶ کصونایناصص تلعانمی لهفمگ؟* , 10 , صقها3 2 36 , ۸۷۵۵10
۰ - 225 :(2) 15 ,2000 ,0096۳۷6۲ لعج موم ملظ ۷۵۳1۵ عط7 مسیناوم وصه مط ۳۵۶6
۵ دوزویه]۳۳۵ جر ما۷ امانطد6 ۵0 ۳۳* .ز مطقطعد۸ .7 ,کق7 8 ,۸۳۵۵ ۰
12-1 :3 .370 3 .|۷۵ ,2013 وعوامصط76 فصه کعنانصق۳۳ مککعصتعاظ که قصسو 3 [مد 13۳۳۳20
:1 دز 00010061 50290" باعق6 3/0052 وصه 1080 دننک موعاععا مکصماع۳
,009 ,۵2866 00۳۲٩ آ۵ مت ,کصونا هت تصهوده امد که ععصمص همع عطا عضفصد 30
7 ۳۷۳۵۲۵۶ ۶۵۳ 1300۳۵0 306 عصنطاوه۸ ۶ +کاع300 عام۶* .5 ,1/00۳۵
361030 ,270۷6006 23-24 ,۳0۵20 40وی ۶۵۳ امک کلعنها ,معط 300015 ۱۵م8۲
و 7021 م۸ ۰ لعانصی صعفسط کم صمنهی عطا صز اعانصی آهنفم5؟* بل مصفصعام
طراحی مدل توسعه قابلیتهای انسانی در ورزش (با استفاده از نظريه دادهبنیاد) ۶۳
دز «صوزدعل 200 کلمطاعی دعقم" .10 6۰ و30 ۵ 36 .8 8606۳86 .8 .10 و/اع ۸1۲
0 ۳۵۶۵ 113006 هو 0و حونا لمحصز ۸" مظ نصاععم773 0ع 56 ن2ام310۳ ,36 تمه
.۳6۳۹12 )235-233 ,2014 زونه خصتا صوطع 1 او دمنهناط20 +صوحطع 1 2 ,6 13
6 15۳08 علنسی لمن 23 خ۸ +وومعط1 معفصسومی موی ک مققصهطع
7 ,نع ماع فصد نصاصعصصلسی +وصنفانددط ووعطت ببز لمع مقص 1
و 112005ط۳ نصقطع 1 ,ور حز وف معط هد مخمعنصهوده او خصعصوهس ۹ 36۰ نوحفومی
1 ۵۷30۰ 81626 ره ۸ - اوه جز عسقلین مدمه نصهع0* له ام مش ,1/1200
:5006۲5 8 واه ندز ععوماصهه هه م60 و له اه ,8.0 م08
.43-8 :(18)1 ,2015 و616 3/3086 500 501(۳۰) صمناه ص10 ععوو ام امک
«دعطوق3 - *نصحعطاط 0هدام - *انصنمعو13 00و56 30۳ آنکق 3
30603716 2005 کنصنصا ۸ 21ج 2۳190۶ عاهن م۸ 4۰ 1۳۵۵
,3 ۶ 703۷۳۹ ,31302806 91 جااس: ۳ ,دنهس عنصنصله زا 20
اک هه صمتاهمتص2ع 0۳ تحصه هز کععسام765 تفص عطا عم ماگ۳ 1۳۳۹۵۹
اقام صق6 ععتلنطهصی ممقسسط ۵۶ اصعص ماع فوصه صمناه 18600 ,1۳0۳610۳6"
۵ ۷۵۶ 5۳007 کنطا هم صنه 156 بصمناتختعصذ تچصه هصنزمماععل جز ع[م خصعا منز
85 لفط 500۳۳ صز 6ص 10ع۷عل نمی معط ۶ اعومص ج صهزدعل وال11
-1073107مجم عطا طانس #مطاع حلمع ۳ عخاهاتلهی اهاط 0ع وم
8نامصد5 للد0 500 حاوتا00ط۲ ممعلام ع60 هاعل ۵ط1 عصهد آماد ۲026
۶ ۵۳۵۵۶۵ ۳005ع 1005 0صه کعز عاصز حالص ۵۹ مععقط فوصت 00طع
کعانازطدصی صحقصسحط اقطا 6۵ مطای کالدوم۲ عط1 بفع 2 تلقصه فص فعقنفی 606
.006720۵ 200 مناد ملهاصعمحص ۸0 +علع 10 ععسطی ماصز معلن سل 6۳6 00
عطا صز صععلها 06 لامک کعسعهع سکع کقطا 0عاعنفصذ معله عالآنعع+ 156
۵ 1200۲5 ماهس مهد له اعاصمی مصه لهس ناک ,م1012
6 صقع 5007۲ صز کعقنانطهمی صهقسط خقطا مک مه یز کعنلنطاهمی صقصحط
5۰ ع6 0510۳۳ 00۳ مامطاعص ع ناهن ماعومص وونانطهمصی معط
0 76 رفک 02 0 0 نما 00۳ که تفس حمطاس۸ وصنو و00 *
|
منابع انسانی مهم ترین منبع موجود در هر سازمان و نهاد هستند. از این رو شناسایی و توسعه قابلیت های انسانی می تواند نقش مهمی در توسعه هر نهاد ایفا کند. هدف از انجام این تحقیق، شناسایی قابلیت های انسانی و تعیین سطوح توسعه آنها و در نهایت طراحی مدل توسعه قابلیت های انسانی در ورزش است که با روش تحقیق کیفی و با ماهیت اکتشافی- بنیادی انجام شد. از طریق روش نمونه گیری گلوله برفی و بر اساس مصاحبه های عمیق و تشکیل گروه های کانونی با متخصصان، داده های تحقیق جمع آوری شد. بر اساس نظریه داده بنیاد و با رویکرد ساخت گرا داده ها مورد کدگذاری و تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که قابلیت های انسانی در ورزش به سه سطح قابلیت های بنیادی، قابلیت های حمایتی و قابلیت های عملیاتی دسته بندی می شوند. همچنین نتایج نشان داد که برای توسعه قابلیت های انسانی در ورزش باید تدابیر لازم در عوامل تبدیل فردی، ساختاری و زمینه ای انجام شود تا درنهایت منجر به توسعه قابلیت های انسانی در ورزش در تمامی ابعاد و سطوح شود.
|
52,314 |
433357
|
بنابراین از نظر جامع بودن تعاریف» تعریف مسکویه و غزالی درباب
قناعت» بهترین هستند. زیرا مسکویه قید تمام امور نفسانی را لحاظ نموده است که جامع همه مصادیق
قتاعت:است: در روایت نینقناست یه نفس انسبت داده شده است. «آلهم نفمک القنوع(محمدی ری
غزالی نیز در تعریف خود حدکفاف را متذ کر شده و کلام او تمام موارد را شامل می شود؛ البته از
واژه هایی که در ادامه تعریف آورده از جمله واژه [تکدی» و «اسراف» برداشت امور مالی می گردد
زیرا به طور عمده تکدی در امور مالی مور استفاده قرار می گیرد.
اما اگر از دید دیگری به تعاریف قناعت, نگاه شود» جدا از جامع و مان پودن آن ها» تعریف مرحوم
نراقی از جایگاه ویژه ای برخوردار است» زیرا ایشان قید «ملکه نفسانی».را ذکر کرده اند که نشان گر
دقت ایشان به امور اخلاقی است؛ زیرا امور اخلاقی"تا به خد ملکه نرسنّد چندان سودی به حال انسان
ندارد و از آن جا که قناعت یک واژه اخلاقی استزمانی به حال انسّان سودبخش است که به حد ملکه
در آید؛ چرا که عدم ملکه شدن» گاهی فرد را به زخمت و مشقّت ذچار کرده و گاهی باعث فراموشی
می گردد. به طو رکلی قناعت به نوعی صرف نظر کردن از تمام امور نفسانی است. (مسکویه» بی تا) و به
حد کفاف راضی بودن و آن حدی است که اگر کمتر از آن را داشته باشد مجبور به تکدی می شود»
اگر بیشتر داشته باشد به اسراف دچاز می شود و اگر برابر 8 داشته باشد به دی ال کرده است؛ اما
قناعت درواقع نوعی اعتدال ومیانه روی درمصرف است که شخص دارای آن» حالت توطین نفس
داشته ودچار افراط وتفریط که همانا درخست واسراف تشخص پیدامی کنند» نخواهدشد.
در روایات يا آیات که این واژه ها به کار می روند به معنای اعتدال ومیانه روی درمصرف است» مگر
امام علی علیه السلام در حدیثی می فرمایندمّن قنّ بالکفاف اداالی العاف»»(تمیمی آمدی» ۱۳۶۰)
هر کس به اندازه کفاف قناعت کند او را به عفاف خواهد رسانید. بنابراین قناعت از دید گاه روایات به
معنای رضایت مندی به مقدار کفاف و نیاز است و بیش از آن» حرص دانسته شده و مورد مذمت قرار
فصلنامه علمی _پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۲. زمستان۱۳۹۳ ۹
گرفته است. پیامیر اکرم صلی الّه علیه و آله می فرمایند:ه کل نام وبال علی صاحبه الا ماقلّ و کفی»
درواقع انسان درپر ت و کسب و آراستگی والتزام به فضائل واز جمله قناعت درمصرف که درسایئیندگی
حقیقی خداوند محقق میشود» میتواندبه حیات طیبه درهمین دنیانیز برسد. یکی ازراههایی که انسان
راوارددردایرحیات طیبه میکند» قناعت درمصرف است. یعنی شخصی که رسیدن به کمال حقیقی»
هدف وغایت اوست» همیشه خودرابندهخدامیداند وخودراملتزم به کسب هر آنچه که اورابه این مقصد
می رساند» میکند.به اوامر» عمل میکندوازنواهی اجتناب میکند. درحوزهمصرف نیزباتوجه به محبوبیت
ذاتی فضیلت قناعت» ونقشی که هم درنوع وهم د رکیفیت مصرف دارد» شخص, سعی درلحاظ
آن درزندگی وتقید» د رکاربست آن به صورت حقیقی خواهد داشت. تااورابه سعادت وحیات طیبه
ائمه هدی (علیهم السلام) زند گی قناعتورزانه رامصداق حیات طیبه و زندگی گواراعنوان نمودهاند
چنانکه از امام علی (علیه السلام) و امام صادی (علیه السلام) پرسیدند مقصود از حیات طیبه در آیه
«فلنحیینه حیاه طیبه) چیست» فرمودند: «زندگی با قناعت»(شتی نهج البلاغه, حکمت ۲۲۹). همچنین
حضرت علی (علیه السلام) قناعتورزی را گواراترین و پاکیزهترین گونه زندگی دانستهاند: «القناعه
اهناعیش»(تمیمی آمدی» ج۱+صن ۲۳۲).قناعت گواراترین زندگی است. و نیز در سخن دیگری
براین اساس»ا زآن جایی که حقیقت زند گی طیب و پا کیزه راح ر کت در مسیر کمالات الهی می داند؛
بهمسایل مادی در حد برآورد نیازها بسنده کرده و قناعت ورزی می کند و به آنچه خداوند روزی اش
کرده رضایت می دهد و خشنود می باشد. از این روست که پیامبر(صلی الّه علیه وآله وسلم) حیات طیب
را همان قناعت و رضایت مندی به روزی تقسیم شده از سوی خداوند می داند. (طبرسی» ص۳٩۵ و
اصولا حیات طیبه بردو اصل بنا شده است یکی ایمان و دیگری عمل. حال» مردو زنی که به خالق
جهان وتعالیم او در همه ابعادویخصوص معاد ایمان دارندچون می خواهند به هدف نهایی که همان
سعادت, قرب و کمال مطلق است» برسند» این رسیدن را بعد از ایمان در پرتو انجام وظایف متعددی
میدانند که به عهده آنها گذاشته شده است. در باب مصرف نیز سعی بر ح رکت بر مبنای دستورات
شرع توام با عقل وعقلانیت می کنند. دستورات شرع درمقوله مصرف خست و بخل را از یک طرف»
و اسراف و تبذیر و تجمل را از طرف دیگر محکوم می نماید. لذا شخص, بهترین مسیر برای حرکت
را همان اعتدال در مصرف می بیند. روشنترین مصداق آنراهم در قالب قناعت و رضایت به مقدار لازم
می بیند در نتیجه این شخص در لوای ایمان و عمل که از زیر بناهای حیات طیبه است» و به واسطه احراز
آنها در مصرف صحیح, یقینا به حیات طیبه می رسد.
درهیچ جای قرآن حتی دریک مورد؛ استفاده ازنعمتهای الهی ممنوع نشده است. قرآن کریم در
ارتباط با استفاده از نعمتهای الهی میفرماید: هو ی جعل لکم الأرض ذلولا موافی مناکبها و
کلوا من رقه و له السوره؛ (سوره ملک آیه۱۵)او(پروردگار) کسی است که زمین را برای شم رام
کرد بر شانههای آن راه پروید و از روزیهای خداوند بخورید و با زگشت همه به سوی او است.
خداوند نعمتهای این جهانی را برای استفاده بشر خلق نموده و انسان در بهره گیری از آنها منعی
ندارد؛ یعنی در مصرف از رزق و روزی محدودیتی ندارد. اما با توجه به آیات دیگر و روایاتی که دراین
زمینه در متون دینی وجود دارد» میتوان دریافت که در بخش چگونگی و حدود مصرف از نعمتهای
الهی؛ مانند «کسب و د رآمد»» معیارها و ضوابطی وجود دارد. و در روز قیامت به عنوان نعمتهایی که
به اسان داده شموره ستوال قرار خواهد: گرفقت: امن یوم ن الّعیما(سوره تکاث رآیه۸). انسان
باید در آنروز در محضر الهی پاسخ گو باشد که این نعمتهای خدادادی رادر چه راهی مصرف کرده
و از آنها برای اطاعت الهی يا معصیتش کمک گرفته» یا نعمتها را ضایع ساخته و ه رگز حتی آنرا ادا
امام صادق از رسول خدا(صلی اه علیه وآلهوسلم) نقلی میکند: یی ید ال (علیه السلام) قل
ال سول له (صلی الله علیه وآله وسلم) م کل ما هی و لیس ما بش بشتهی لم بنظر اه له حتّی بر او
ینرکک»؛(این همام اسکافی» ۴ ۰ سر اد هر کونه جیگ ان میخواهد بخورده و
هر گونه جامهای که دلش می خواهد پپوشد» و هر گوّنه مرکبیی که ذلش می خواهد سوار شود» خداوند
به او نگاه نخواهد کرد: مگر آن گاه که روش خو76ا تفر ههد وال دس بردارد.
بنابر این» اگرچه خداوند نعمتهای دنیا را برای انسان خلقآنموده) اما برای استفاده انسان نیز اصول و
چهارچوبی رامعین کرده است. برخی از این اصول عبارتاند از:
۱- دوری از اسراف: «کلوا واشویولولا میا ان لا یحب المسرفین؛؛ (سوره اعراف آیه ۳۱)و (از
ثسمتهای الهی) بخورید و بیاشامیدگولی اسراف نکناد که گذاوند مسرفان را دوم نمیدارد:
۲- میانهروی در مصرف: میانهروی در مضرف و کنترل در آمد و هزینه» خود نعمتی از نعمتهای
بزرگک خداوند است که به فضل خویش بر بندگان محبوّب خود الهام می کند .و آنرا راالگوی مصرف
و عامل پایداری خانواده و جامعه معرفی می کند و کال ین لک قواما(سوره فرقان آیه۶۷)
امام علی(علیه السلام) در این باره میفرماید: ((3 رد له ید را مه لاقتصاد و من الذییرو
جنه سوم دی والسراف»؛(تمیمی آمدی,» ۱۳۶۰)هر گاه خداوند» خیر بندهای را بخواهد میانهروی و
حسن تدبیر را به او الهام میکند و وی را از سو تدبیر و اسراف باز میدارد.
آن حضرت همچنین میفرماید :کم لد فی العّی ولعره؛(این شعبه حرانی ۴. ۴۰ ق ص۵۱۳
)ابر شما باد به میانهروی در حال توانگری و فقر. او لک بالاقتضّار و یک و سراف فان من فغل
السیسنا؛(اربلی» ۱ج ص۲۴ آمام عسکری(خلنه السلام) میفرماید: بر گر تاه به سالاروی ی
فصلنامه علمی _پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۲. زمستان۱۳۹۳ ۳۹
۳- پرهیز از فساد: ( لوا و اشریوا من ری لو لا تا فی الا مفسدین» (سوره بقره آیه۶۰ )از
روزیهای الهی بخورید و بیاشامید! و در زمین فساد نکنید!
درکل از مجموع تعالیم و آموزههای دین اسلام در خصوص مدل اسلامی مصرف فهمیده میشود
که این مدل در اسلام مبتنی برسه اصل اساسی است:۱. پرهیز از اسراف و تبذیر» ۲ استفاده از نعمتهای
الهی در حد اعتدال و میانهروی و دوری از خست» ۳. پرهیز از ظلم و فساد.
قناعت به هیچ وجه مانع پیشرفت وتمدن سازی نبوده» بلکه به عکس میتواند عامل بسیارمهمی برای
تمدنسازی وپیشرفت در جامعهاسلامی شود.شاهداین مدعاوضعیت فرهنگک وتمدن اسلامی و گسترهآن
ونیز میزان نفوذ وجهت دهی آن به سایرجوامع درقرون اولیه اسلامی است. تازمانیکه مسلمانان بروفتی
آموزه های اسلامی دربحثهای مختلف علمی وغی رآن عمل می نموده اند» بسیارپیشرفت نموده وهرچه
که به تدریج ازاین تعالیم اصیل فاصله میگرفتند» به همان اندازه وبلکه بیشتراز پیشرفت فاصله میگرفتند.
پس قناعت که یکی ازفضائل وتعالیم موزدتاکید انتلام است وبدان توصیه وتاکید شده است» نه تنها
سدومانع پیشرفت نیست بلکه فراهم کننده وبسترساز پیشرفت اقتصادی و پیشرفت همه جانبه است.
چون التزام به صفتی مانندقناعت درحقیقت التزام به تمامی وی ژگیهای مثیتی است که درقالب فضائل
آمده است. به دلیل آنکه شخصی که خودرادرهرحال بنده خدامیداند» خود راپایبندیه اوامرخدامی داند.
چون اوامرخدابرای اومحبوبیت ذاتی دارند. درنتیجه بابرخورداری ازاین فضائل چه درجنبهفردی وچه
درجنبهاجتماعی می تواند» خودواجتماع رادربالاترین سطح ممکنّ نگاه دارد. حالاچه در حوزمصرف
واقتصاد که پایهاصلی هرتمدن سازی ومایه دوام وقوام آن است وچه درسایرابعاد. در سیره اقتصادی
معصومین (علیهم السلام) اصل قناعت از مکمل های اصلی بحث کار و تلاش برای روزی است. کار
و تلاش در برابر واگذاری امور به خدا قرار می گیرد و بسیار مورد سفارش معصومین (علیهم السلام)
ائمه اطهار (علیهم السلام) بر قناعت تا کید می ورزیذند همان گونه که بر سایر فضائل تا کید داشتند
و این مهم علاوه بر کلام در رفتار یشان نیرانمود داشته است زیرا نقش اسوه گری ایشان بر هیچ کس
پوشیده نیست. حتی طی جریانی که امام صادق (علیه السلام) به غلام آزاد کرده خویش مال التجاره ای
دادند که به نیابت از ایشان تجارت کند» و او نیز طی جریاناتی بیش از حد معمول سود کسب کرد امام
(علیه السلام) فقط سود متعارف از این تجارت را از او پذیرفتند و مابقی را دستور نمودند تا به صاحبانش
قناعت به معنای تشویق به سستی» تنبلی و نداری نیست. بلکه قناعت به معنای روحیه ای است که در
پرتو آن مسائل اساسی خود را فراموش نکنیم» عزت نفس خود را حفظ و با حداقل امکانات همزیستی
مسالمت آمیز داشته باشیم. همان گونه که انسان را از دلبستگی افراطی به مال دنیا باز داشته و روحیه ایثار و
۳۲ فضیلت اخلاقی قناعت درزند گی زن و مرد
تعاون را در انسان زنده می کند» در مواردی نیز از نیازمندی و دست دراز کردن پیش دیگران باز میدارد.
انسان قانع در انتخاب کسب و کار از مسیر درست دور نمی شود و کار او سبب نادیده گرفتن حقوق
عمومی نمی گردد. چون به اند ک از دنیا راضی است» کار خود را اگر در مسیر خدا باشد زیبامی داند»
به آن علاقه دارد و از این رو با کسب حلال عزت خود را بدست آورده و از درخواست و سوال از
امام علی (علیه السلام) قناعت را بهرهمندی از دنیا به اندازه کفایت و رفع نیاز میداند. ایشان در تفسیر
و ویژگی انسان قانع میفرماید: کسی که به اندازه کفایت زندگی» از دنیا بردارد به آسایش دست یابد
و آسودهخاطر گردد درحالی که دنیاپرستی کلید دشواری و مرکب رنج و گرفتاری است. (دشتی»
نهجالبلاغه ۱۳۸۴)امام (ع) کسانی که مدعی قناعتاند اما اهل تلاش و مجاهدت نیستند و بهدلیل
راحتطلبی و خودخواهی, زهد منفی را ب رگزیده و بهنام «قناعت» این شیوه را بر گزیدهاند» افرادی ناتوان
وصف میفرماید. که احساس حقارت در شخصیت آنان» تزویر به قناعت را زینت خود قرار دادهاند.
نکته مهم در تعریف قناعت راضی بودن و خرسندی است که این امر با ایمان به خداوند محقق میشود.
ایمان قلبی به خداوند و پذیرش حق اول مرتبه رضاست و قبل از این» از آن اثری نیست و در مرتبه بعد
طمانینه نفس حاصل میشود و مرتبه رضا کاملتر می گردد. امام صادق (علیه السلام)میفرماید:«چگونه
مژمن» موژمن میباشد درصورتی که خشمناک است از قسمتش و تحقیر می کند منزلت خویش رابا
پس بنابراین قناعت به هیچ وجه ب رگشت به عقّب و پسرفت در نوع نگاه و میزان و چگونگی استفاده
از مواهب و نعمتها و امکانات نیست» بلکه یک رفتاز مترقی و معقولی است که در حوزه مصرف و در
مواجهه با مواهب و حتی جلوه های تکنولوژیک اتفاق می افتد. بدین معنا که اینطور نیست که به کسی
از اسب و قاطر و... بجای وسائط نقلیه امروزی استفاده کند. گفته شود این شخص قانع است!!! بلکه
استفاده مورد لزوم از وسائل رفاهی به شکلی که نیاز اورا برطرف نموده واورااز اظهارحاجت به دیگران
باز می دارد» عین قناعت است. و این شخص داخل در دايره قناعت بوده وبه اصطلاح, قانع خواهدبود.
یعنی شاخصه قناعت در اینجا این نوع ونخوه استفادهاست, اما شرطی که دراین بین و در مواجهه با
تمامی جلوه های مدنیت وجود دارد» این است که دزاعین» استفاده» از حد اعتدال خارج نشده و از
محدوده نیاز که یا منجر به اسراف و تبذیر و يا بخل می شود» تجاوز نکند.
قناعت و رضایت به مقدار لازم» منافاتی با سعی و تلاش و استفاده از نتیجه ان در زندگی و بهره وری
از ان نیست بلکه شخص ساعی, مقدار لازم از نتیجه تلاش و کوشش خود را در جهت رفاه و استفاده
خود و خانواده اش به مصرف می رساند و در مابقی در آمد حاصل» حقوق واجب خود اعم از خمس
و زکات و یا مستحب مثل انفاق هزینه می کند. دین مبین اسلام با رفاه و توسعه بر اهل و عیال نه تنها
فصلنامه علمی _پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۲. زمستان۱۳۹۳ ۳۳
مخالفتی ندارد بلکه لزوم آنرانیز مورد تاکید قرار می دهد روایات چندی وجود دارد» که دعوت به این
توسعه را سفارش و از تن گرفتن برخانواده بر حذر می دارد.
این همان معناست که انسان با نگاه اولیه به روایات قناعت احساس می کند. درواقع ترع حررگت خر
قناعت ح رکتی معتدل در مصرف است که اگر بی یشتر مضیرف کندن آسراق کار وا گر کم منصراف کت
به خست و اگر حالت توطین نفس در شخص نبوده و در دل میل شدید به مصرف را پپروراند به حرص
و طمع مبتلامی گردد. اگر چه در عمل بدان ملتزم نباشد.
دراب توس هرزتد کی واینگه باسالیم اسلام درباپ فناعت مناقاتی تداشت,یلگه زوم بویسمه موه
تاکید این دین عزیز وپیشوایان گرانقد رآن است به رخی از روایات اشاره می شود:
«حمد خی عن مد بن مهدب عیمی من ممربن لاد قال: ان اب المع ات شیرّی دارا و
مر مولی له سول ها و قال |ن مرک خ صیّ فقل قد آخدت هذه الدار آبی ال بو الحمنع | ان
کان بوک أحمق یی أن تکون مه (کلینی» ۷ ۴۰ ج ۲ص ۵۲۵)
در کافی روایتی نقل شده که وقتی عاصم بن زیاد لباس های معمولی خود را در آورد و عبای زهد
بر تن کرد و برادرش ربیع بن زیاد از وی نزد امام علی (علیه السلام) شکایت کرد که او با این کارش
زن و فرزندش را اندوهگین کرده است. تخضرت» عاضم بن زیاد را احضار کرد. و وقتی او را نزد امام
(علیه السلام) آوردند» با چهره ای ذر هم و عبوس به او فرمّوّد: آیا از خانواده ات شرم نکردی؟ آیا بر
فرزندت رحم نکردی؟ آیا گمان می کنی خداوند با آنکه پاکیزه ها را بر تو حلال فرموده» استفاده آنها
را برای تو نمی پسندد؟ تو برای خدا پست. تر از این هستی!:آ پا اخدا نیست که می فرماید: « و الارض
و ضعها للاتام فیها فاکهه و النخل ذات الا کمام:(سوره الرحمن آیات ۰ ۱و۱۱). (و زمین را برای مردم
گسترده کرد. زمینی که در آن میوه هااو نخل دارای غلاق هست». آیا خدانیست که می فرماید:«مرج
البحرین یلتقیان بینهما برزخ لا یبغیان... بخرج منهما اللولو و المرجان. (سوره الرحمن آیات۲۲-۱۹)
(دو دریا (یکی شیرین در مخازن زیر زمینی و یکی شور در اقیانوس ها) را بهم متصل کرد. و بین آن
دو فاصله ای قرار داد تا به یکدیگر تجاوز نکنند... و از ان دو لولو و مرجان بیرون می آید. ». « پس به
خداس وگند! خوار شمردن نعمت های خدا با عمّل برای خداوند پسندیده تر از خوار شمردن آنها با زبان
است. در حالی که خداوند فرموّده است: «و اما بنعمه ریبک فحدث (و اما در باره ی نعمت پرود گارت
سخن بگوی)» عاصم گفت: ای أمیر مومنان (علیه السلام) ! پس چرا خود تو به غذای درشت و لباس
خشن اکتفا می کنی؟ فرمود:« وای بر تو! هر آینه خداوند» بر رهبران عدل واجب نموده که خودشان را
هم سطح ضعیف ترین مردم کنند تا فقر» بر فقیر فشار نیاورد». سپ سپس عاصم بن زیاد عبادی زهد را از بدن
همانطور که اشاره شد معنای قناعت رضایت به مقدار مورد نیاز می باشد. که در حوزه مصرف اتفاق
می افتد. با توجه به معنای لغوی واژه قناعت» این رضایت مندی در حوزه تولید رخ نمی دهد و مانع
۳ فضیلت اخلاقی قناعت درزند گی زن و مرد
ازسعی و تلاش نیست. خداوند درقرآن کریم به سعی وتلاش تاکید فرموده است « لیس للانسان الا" ما
سعی»(سوره نجم آیه۳۹). در نتیجه شخص قانع می تواند تولید کننده آنهم در بالا ترین سطوح باشد.
این از یک طرف و از طرف دیگر بواسطه تولید و کار و فعالیت» یکسری دستاوردهای مادی نصیب
انسان می شود. در اینجا اموال بدست آمده يا به اندازه کفاف و نیاز اوست و یا بیشتر از آن است و پا حتی
کمتر. در صورت اول این شخصا به همان مال در حد کفاف قناعت می کند اما دست از تلاش برای
موقعیتها و شرائط بهتر در امور اقتصادی و تولیددرعرصه اجتماع برنمی دارد» در صورت دوم» مقدار لازم
برای معیشت خود را برداشته و باقی آنرا یا انفاق کرده و یا در مسیر تولید قرار می دهد و یا هر دو. و در
صورتی که کمتر از نیاز او بوده آنوقت دیگر بر او اطلاق فقیر می شود.
حال دراینجا این پرسش به ذهن متبادرمی شود که: اگر چنانچه» معنای رضایتمندی به مقدار کفاف را
در رو زگار امروز که دوران مدرنیته و پیشرفت و بالتبع مصرف زدگی است» بکار ببندیم آیا باعث بروز
مشکلای مانند غقب مان دک واجیانا مشکلات انوا گی: رو ومعبشتی نخرآهدشد و اساسا چهان
با ویع امرول پذیرای قناعت به ان معا است؟ پا ان دک تقحص در احوالزند گی مردمان کشوزهاق
غربی می بینيم (غیر اژمصرف گرایی کر کدیرمای ملق بایغ مد کطد) که حقیفتا نها مرروش
زندگی و مصرفشان بیشتر از حد مورد نیاز و کفافشان تصرف نمی کنند. البته عواملی مانند مالیات و
هزینه های سنگین و... باعث این حالت قهری شده است. اما بهرحال دراب خرید» انواع مصرف»
هميشه سعی بر عدم تجاوز از حد نیاز شان می کنند واین حالت عمومی را می شود در همه جا(به شکل
اکثریتی) دید و این حقیقت مورد پذ برش تمام نسلهابوده همگان خود رابدان ملتزم کرده آنرابه عنوان
لذا مصرف درحد نیاز وکفاف» که به وان معا قناعت آمده اشت» چه از نظر عقلی و چه از نظر
خداوند. به انسان ذاتا کرامت داده؛ و امکانات متناسب با آن را در اختیار وی نهاده و بدین وسیله وی
«و لقد کرمنا بنی آدم و حمانا هم ی البي ار مها هم ین الطاف و فضلناهم خلی کثیر من
خلقنا تفضیلا (سوره اسرا آیه ۷۰»«ومافرزندان آدم را بسیار گرامی داشتیم» و آنان را بر م رکب های آبی
و صحرایی سوار کردیم و از هر غذای لذیذ و پاکیزه روزیشان کردیم و بر بسیاری از مخلوقات خود
انسان موظف است این کرامت ذاتی را حفظ کند و در این راه از هزینه لازم مادی و معنوی دریغ
نورزد» برای حفظ کرامت انسان» عناوین ثانوی مترتب می شود از جمله حفظ آبرو و عزت نفس که
یکی از اموری است که در جهت حفظ کرامت ذاتی انسان لازم است» و در این راه از هیچ کاری نباید
فروگذاری کرد و اگر مستلزم هزینه مالی باشد. نباید کوتاهی نمود. امیرالمومنین (علیه السلام) دراین
فصلنامه علمی _پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۲. زمستان۱۳۹۳ ۳۰
«ان افضل الفعال صیباته العرض بالمال»(کلینی ۱۴۰۷ق» ج۴ ص۴۹)»«بهترین کارها حفظ آبرو به
آنچه ازمجموع آیات وروایات وسای رآموزه های دینی استفاده می شود؛ این است که ملاک اصلی
در تمام موارد» حتی در موارد حفظ آبرو و عزت انسانی واقعی» به لحاظ مورد و میزان مصرف, نیاز و
نکته ای که باید در مسأله قناعت در نظر داشت این است که تفاوت های فردی افراد مد نظر باشد.
دراین مسأله نمی توان همه افراد را به یک گونه دید؛ چه بسا فردی با توجه به وضع و ساختار زندگی و
موقعیت خانوادگی و اجتماعی به طور مثال به ماهی صدهزار تومان و غذا ماشین و خانه معمولی قناعت
کند و فردی دیگر برای اداره زندگی به مقدار بیشتر و نوع بهتری نیاز داشته باشد و در عین حال هر دو به
اصطلاح افراد قانعی باشند. در این ارتباط نمی توان قاعده کلی ارائه داد و این موضوع حتی برای یک فرد
در زمان ها و موقعیت های مختلف هم فرق می کند» به عنوان مثال چه بسار فرد مجرد به وضعی بسازد که
اگر دارای اهل و عیال شود نتواند آن وضع را تحمل کند و یاافردی قبل از مسوولیت به اند ک چیزی از
امکانات زند گی قناعت کند» ولی پس ازپذیرش مسوولیت نتواند با آن وضع زندگی کند.البته باید برای
هر فرد» در هر زمان و موقعیت»مقدار کفاف همان زمان و موقعیت را در نظر گرفت»
الف) ذلت و خواری : کسی که به آنچه خدا برای او مقدر کرده است راضی نباشد» خواه ناخواه چشم
طمع به مال دیگران خواهد داشت که در نتیجه» دست نیاز به سوی آنان دراز خواهد کرد و این خود
امام صادق (علیه السلام) فرمود: چه زشت است برای مومن که میل و رغبتی در او باشد که اورا خوار
علامه مجلسی در توضیح حدیثمی گوید: مقصود از مل و رغبتی که نکوهش شده و سبب ذلت
و خواری انسان می گردد آن است که دست به سوی مردم دراز کند و از آن چیزی بخواهد اما سوال
کردن از خداو توجه و رغبت به پرورد گار گذشته از این که ذلت آفرین نیست» سرمایه سربلندی و عین
ب) نگرانی دائم: از نتایج آز و طمع» نگرانی و تشویش خاطر است.
امام باقر (علیه السلام) درباره نزول آیه :(هرگز چشم خود را به نعمت های مادی که به گروه هایی از
آن ها داده ايم میفکن که این ها شکوفه های زندگی دنیا است و برای آن است که آنان را با آن بیازماییم
و روزی پرورد گارت پایدارتر است» می فرماید: پیامبر | کرم (صلی الّه علیه وآله وسلم) وقتی این آیه را
۳۹ فضیلت اخلاقی قناعت درزند گی زن و مرد
شنید راست نشست و فرمود : هر کس به خدا دل نبندد حسرت دنیا اورا از پای در می آورد» و هرکس
چشم از مال و ثروت مردم برندارد حزنش طولانی شود و خشمش فرو ننشیند» و هرکس نعمت خدا
را تنها در خوردنی ها و نوشیدنی ها ببیند عمرش کم و عذابش: درد و رنجش : نزدیک شود. (مهدوی
بنابراین» انسان باید هميشه در زن دگی اعتدال و میانه روی را از دست ندهد و قناعت را پیشه خود سازد»
که در غیر این صورت» روی سعادت و خوشبختی را نخواهد دید.
ارزش وجایگاه خانواده دردیدگاه اسلام بالابوده ومیزان تاثیرآن درتکوین وشکل گیری شخصیت
فرزندان درجای خودبه اثبات رسیده است. مرد درخانواده به عنوان سرپرست ویکی ازا رکان مهم آن,
درنوع عملکردخویش وبخصوص دررویکرداقتصادی خود» هرمقدا رکه به ارزشهاوفضائل اخلاقی
نظیرقناعت که درجهت سالم سازی محیط خانواده ورسیدن به رشدوتعالی آن بیشترتوجه کند» رسیدن
اووخانواده اش به اهداف اصیل اسلامی مشخص شده» ازقابلیت تحقق بیشتری خواهد داشت. چون
مردهمزمان که بدنبال جلب رفاه وآسایش وعزت وسربلندی» دزیر توتخلق به فضائل مانندقناعت برای
خود وخانواده اش است» همزمان بایستی رل گرایی» اسراف ونظایر آن پرهیز داشته تابه آن تعالی
موردنظراسلام برسد. واین مطلب همان مسیررشدوترقی بوده که لازم است به سرپرستی مرد طی شود»
تابه آن هدف غایی که عبارت ازقرب وکمال است» دست پیداکند.
از طرفی زنان نقش تاثیرگذارتری نسبت به مردان درجهت گیری کلی خانواده به سمت اهداف
اسلامی دارند. دربعد اقتصادی وبخصوص درباب فضیلت اخلاقی قناعت این مساله صدق می کند.
عدم درخواستهای فوق طاقت مرد» پرهیز از اسراف وتبذیروتجمل وحرص وطمع و... اجراوپیاده سازی
قواعد تربیتی اصیل برمبنای شریعت مقدس اسلام» فراهم سازی محیط آرام و آسایش توام بارشد» از جانب
زن که ستون اصلی خانواده می باشد» می تواندتاثیرشگرفی درتک تک اعضاخانواده برای رسیدن به
دقت در آثار ارزشمند فردی و اجتماعی» قناعت» ما را.به این نتیجه رهنمون میکند که برای
برخورداری از زندگی راحت» طیّب و همراه با عرّت و::.» باید هم خود قناعت را پیشه خود ساخته وهم
زندگی اجتماعی خود رانیز با فرد قانعی انتخاب کنیم. این ایده آلترین شرایطی است که بر اساس آن
در روایت است که فردی به نام ابراهیم کرخی به حضور امام صادق(علیه السلام) رسیده» عرضه
داشت: (همسر موفقی داشتم که از دنیا رفت و اینک قصد ازدواج دارم. حضرت فرمودند:
بیین خود را کجا قرار میدهی.... زنان سه دستهاند: زن زایای مهربان» که شوهر خود را در کار دنیا و
آخرتش یاری میرساند و رو زگار را بر او سخت نمی کند. زن نازا و بیبهره از زیبایی» که شوهرش را
در امور خیر یاری نمیرساند» و زن پر سر و صدا پا به در و عیب جو که زیاد را اند ک میشمارد و کم
فصلنامه علمی _پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۲. زمستان۱۳۹۳ ۳۷
خدمات زیاد همسر را کم به شمار آورد و خدمات کم او را نپذیرد» از جمله زنان شایسته برای گزینش
به عنوان همسر نیست؛ ازدواج با او کمتر به آرامش و سا زگاری منجر میشود. بنابراین» مهم ترین اقدام
در این جهت, انتخاب همسر قانع و قدر شناس است. در روایتی چنین آمده است:
روزی علی(علیه السلام) به فاطمه(سلام ال علیها) فرمود: آیا غذایی نزد تو هست تا از آن تناول
کنیم؟ حضرت فاطمه (سلام الّه علیها) گفت: قسم به آن کسی که پدرم را به نبوّت و تو را به وصایت
و خلافت گرامی داشت» چیزی نزد من نیست تا آن را در اختیار تو بگذارم. دو روز است که آنچه
داشتهایم» به رغم نیاز خود و حسن و حسینم به دیگران دادهایم. پس علی(علیه السلام) فرمود:ای فاطمه»
چرا مرا از این قضیّه آگاه نکردی تا غذایی برایتان تهیه کنم؟ حضرت فاطمه(سلام ال علیها) گفت:ای
ابا الحسن» من از خدای خود حیا دارم که تو را بر کاری تکلیف کنم که بر آن قادر نیستی.
از این روایت» نتیجه گرفته می شود که کتمان نیازها و با زگو نکردن آن در نزد همسر به ویژه
هنگامی که تأمین آن برای او ممکن نیست» از مصادیق بارز قناعت و موجب آرامش هر چه بیشتر
علاوه براین» گاهی مناسب الت باتو جهابه شرائطا زند کی هسرفرد» نه تنها از او در خواستی نکند»
بلکه سعی کند او را در اوج مشکلات معیشتی به صبر سفارشی و به توجه به عنایات خداوند متعال و
مردی به حضور رسول خدا(صلی الّه علیه وآله وسلم) شرفیاب شد و عرض کرد: همسری دارم هر
گاه وارد منزل میشوم به استقبال من ميآید و چون خارج میشوم» بدرقهام میکند. هر گاه مراغمگین
میبیند» می گوید: چرا ناراحتی؟ اگر برای روزی خود نگرانی» دیگری (خداوند) عهدهدار آن است و
اگر برای آخرت خود بیمناکی» خداوند دل مشغولی تو را بیشتر سازد. پس رسول خدا(ص) فرمودند:
«ان له عمالا و هذه من عمّاله لها نصف اجر الشهید»؛(حر عاملی» ۱۳۰۹ قهج ۰ص ۳۲)به درستی که
برای خدا کار گزارانیاشت و این زن از کار گزاران خدا است که برات او نیمی از پاداش شهید است.
این همسر قانع نه تنها خود با مشکلات کنار آمده است و توقعی از همسر خویش ندارد» بلکه
زمینه پروز هر گونه ناراحتی در زمینه معیشت را نیز از همسر خود دور میکند. چنین زن و شوهری
در کنار نقش همسری بسیار مطلوب نقش والدینی خوبی نیز ایفا میکنند. با داشتن ویژگی قناعت»
پذیرش والدین بالا میرود و با موقعیتهای مختلف کنار می آیند. والدینی که درجه پذیرش بالایی
دارند» روش فرزند پروری صحیح برمبنای اصول تربیتی شریعت مقدس اسلامی رااتخاذ میکنند و
این تربیت صحیح که برمبنای اصول وضوابط دینی است» شخصیت» حرمت و عزت نفس فرزند را
صفت قناعت که از صفات ممتاز اخلاقی به شمار می آید» در استحکام بنیاد خانواده اهمیّت خاصی
دارد. همچنین آثار مهمی بر آن مترتب می شود که در اینجا به آنها می پردازیم:
۳۸ فضیلت اخلاقی قناعت درزند گی زن و مرد
مهم ترین نتایج ارزشمند قناعت که بر زندگی مردان وزنان سایه گستر می شود یکی آسایش است.
آسایش و راحتی فردی است که به این صفت متصف می شود. در بعد خانوادگی نیز اکتفا کردن فرد به
امکانات موجود» بسیاری از نگرانی ها را از زندگی مشت رک دور می سازد. امیرممنان (علیه السّلام) آمده
است: « الرضا ینفی الحزن؛ (تمیمی آمدی» ۰۱۳۶۰ ص۱۰۳) رضایت و قناعت اندوه را از بین می برد».
همچنین آسایشی که از قناعت سرچشمه گرفته است» زمینه ی برخورداری همسران از زند گی دلپذیر
و گوارا را فراهم می سازد. این نتیجه ارزشمند در روایات با تعبیرهای گوناگونی بیان شده است. در
عن الصادق (علیه السّلام):« خمس من لم یکن فیه لم یتهنا العیش الصحه و الامن و الغنی و القناعه و
الانیس الموافق؛ (محمدباقر مجلسی» ۰۱۳۶۲ ج ۱ص ۸۳) کسی که پنج چیز در او نباشد.» زندگی برایش
گوارا نیست؛ سلامت» امنیت» بی نیازی» قناعت و همسر موافق».
عرّت و نفوذ ناپذیری» دیگر اثر ارزشمند قناعت است. فردی که به آنچه دارد قانع نیست» همواره
درصدد آن است که کمبودهای مادی خود را برطرف سازد..از این رو دست یافتن به آنچه که فرد در
اختیار ندارد» مستلزم ابراز نیاز مداوم به دیگراناست و این همان چیزی انت که عرّت و نفوذ ناپذیری
فرد را به شدّت به خطر می اندازد. به همین دلیل در.روایات بسیاری فناعت» سبب عزّت دانسته شده
است(حسین زاده» ۱۳۹۱) حضرت علی(علیه السلام)می فرمایند: «القناعه دی الی العرّ؛(تمیمی آمدی»
توجه به اهمیت قناعت در آرامش و آسایش زندگی وخانواده از زمینه های انگیزه ساز برای رو
آوردن به قناعت و برخوداری از آثار آن است. برای رسیدن به این مهم» اولین مسئله شناسایی عوامل
ایجاد و تقویت قناعت در زندگی مرّدان وزنان ونیز شناخت؟ثارقناعت درزند گی"ونقش وجایگاه آن
دررسیدن به حیات طیبه است.. شرط لازم برای رسیدن به این مهم» معرفت وشناخت برای وصول به
عزت» برخورداری از زندگی گواراو آسایش اسّت. با تختایت بر بحث ها لغوی و بیانات معصومین این
نکته روشن می شود که قناعت به عنوان حافظ کرامت انسانی و ضامن بقا و توانایی جامعه و خانواده
می باشد. قناعت یعنی مصرف صحیح و استفاده بهینه از مواهب و نعمت های الهی که به بهترین صورت
قناعت راهبرد مشخص و روشنی است که ثمره آن عزت و مناعت طبع و خودسازی و میانه روی و
فصلنامه علمی _پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۲. زمستان۱۳۹۳ ۳۹
-ابن شعبه حرانی» حسن بن علی.(۱۴۰۴ ق). تحف العقول عن آل الرسول صلی الّه علیه و آله» محقق»
یو غفاری» علی اکبن النص, ص۱۳ قم دفتر انتشارات اسلامی» چاپ دوم.
-اپن همام اسکافی.(۱۴۰۴ ق). محمد بن همام بن سهیل التمحیص» ص ۳۴ قم» مدرسه الامام المهدی
-اربلی»علی بن عیسی.(۱۳۸۱ق). کشف الغمه فی معرفه الثم محقق» مصحح رسولی محلاتی» هاشم»
-تمیمی آمدی» عبدالواحد.(۱۳۶۰). غرر الحکم و در الحکم» ترجمه وشرح خوانساری جمال الدین
-حر عاملی» محمد بن حسن.(۱۴۰۹ قی). وسایل الشیعه» قم» مسسه آل البیت.
-حسین زاده» علی.(۱۳۹۱). همسران سا زگار» راهکارهای سا زگاری» قم» انتشارات مسسه آموزشی و
-حکیمی» محمد رضا. (۱۳۷۶)+التخیام ترجمه احمد آرام) دفتزانشر فرهنگ اسلامی.
-طبرسی» فضل بن حسن» مجمع البیان فی تفسیرالقران» هاشم مصحح رسولی وفضل الّه پزدی طباطبایی.
-کلینی» محمدین یعقوب. (۱۴۰۷ق). اصولکافی» ترجمه علی اکبر محقق غفاری و محمد آخوندی»
-محمدی ری شهری,» محمد.(۱۳۶۲-۱۳۶۳ ش). میزان الحکمث قم» دفتر تبلیغات اسلامی» چاپ اول»
-مسکویه» احمد ین محمد(بی تا). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاأعراق قم» محقتق: عماد هلالی» ناش : طلیعه
فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگت/ سال ششم. شماره ۲۲. زمستان ۱۳۹۳ ۹۷
60۵0 3660 ققط از و۸ .۷۵6 آهتاصهادطاناک که کمعحصا همع ۵۳ عمتاکن کم وه له 66۵ هط اه عنصماد1
,6300/0116 620۹6 ۳/963 عا رواک متا مدمه نماد ۶و کاعمرعد اصه کنو ند 36 ۶و عده که 1060 زد
۵ 0۵81007210 ه ععلها 6۵ مومسم تصصعم خصعسه عط1 ماود عکنا 10 ما فهما همه کلنا انم
۵5 136 01 10078 متا م11 عط 0۳ هط عکنا ۵۵۵ هه مقح ص عباز ام منطاه هه اصعمصاصا 00
0 اط ام ۶ ما۲۵ 15۵ بکمعی۳۵30 عصنهعی عنصمادآ هه سمادآ و امطام2 عطا که کلععل هه
۶ 0ناهمعامیه عادسه 20 هه عمنله ۵ بوااطیتط ما ماه وود 156 .101060 ۳۵8 معله کانا مود
65 قفا 200 علنا ۵۵ هه مق صز هارمه و ماس هه عامر ۵ط16 امعمامصگاد0ه
۵8 1512 0۶ ۵1 م2 ع 0۶ کوععل ومد ۵۳۵۶ عطا وه ناسمه عنصمادآ عنم مه و ماد ۱/۵۶۵
۵10۵1 361161 2 50۳ 6021100 م0 ع کی امه هه که اج عماجم 000 ماه حصعادآ اعدا 00و اعد
۳ علنا ۶٩ ۳۵۵ عصنانما 2 تکاله 6۵ امد دز احعصا امه عون اه مصصحم ما کحم معکنا آماصصمد 200
5616663 عنصهادآ آو اصع ما حه 1060 م00 0۶ وانهه نصت] ممممصعنگ 1120013 وصه صهحع ص ماصعلوبی ۳
۹640 محاکاد :انقصه ماه نود 6500 )1۳2۵۰ م22 طخ واه نآ م۸ عنصماع مطعصصطظ عد ۸
|
قناعت همواره در متون اسلامی به عنوان یک ارزش اساسی مورد تاکید قرار گرفته و یکی از ابعاد الگوی مصرف اسلامی است که مایه بقا و توانایی و ایجاد یک زندگی ایده آل خواهد بود. این پژوهش با عنوان فضیلت اخلاقی قناعت درزندگی مردان وزنان درصدد بود، با استفاده از قرآن و احادیث و منابع اصیل اسلامی به صفت قناعت به عنوان فضیلت اخلاقی در زندگی بپردازد. در این تحقیق، به رابطهقناعت وحیات طیبه توجه و همچنین به عامل پسرفت یاپیشرفت بودن قناعت پرداخته شده است همچنین باعرضه روایات قناعت برکتاب وسنت ونیز عرف جهانی سعی برتبیین صحیح آن نموده ونیز جایگاه ونقش آنرا درزندگی مردان وزنان وآثارقناعت را بیان کرده و در پایان نتیجه گرفته شد که قناعت نسخه منحصر به فردی است که اسلام آنرا برای نیل به کمال در عرصه زندگی دنیوی و اخروی معرفی کرده است و درست در نقطه ی عکس گفتار عامیانه می باشد. که معنای قناعت را در زندگی با رنج و سختی می دانند بلکه قناعت، عبارت از درست و از روی برنامه زیستن است.
|
24,480 |
449587
|
مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان » سال یازدهم » شماره ۲» پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره پیاپی ۲۱
پیشانگاره! و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم
زهرا سالاری!. (دانشجوی دکتری مطالعات ترجمه. دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد. ایران)
علی خزاعیفرید". (دانشیار مطالعات ترجمه, دانشگاه فردوسی مشهد.مشهد. ایران)(نویسنده مسئول)
ترجمه فرآیندی است که نیازمند سطح بالایی از دانش در زبان مبدا و مقصد است. محدود
کردن این دانش به سطح واژگان و ساخت دستوری متن» گاه منجر به تولید ترجمهای
مغایر با متن مبدا و حتّی در برخیموارد. نامفهوم.میگردد. ترجمه فیلم نیز از این مساله
مستئنی نیست. درواقع برای آنکه؛فیلمی برای متخاطبان.قایل درک باشد و بتوانند لذّت کافی
را از تماشای آن ببرند؛لازم است تا مترجم سطح مورد رضایتی از دانش داشته باشد و
بتواند از آن بهره کافی را ببرد«یکی از چالشهایی:که.دانش و تسلط مترجمان را در بوته
آزمایش میگذارد کدد ۴( ب گس 0 ان بعد لایههای زیادی را دربرمیگیرد
که یکی از این لایهها پیشانگاره است. پژوهش حاضر سعی دارد تا با بررسی تمامی
موارد پیشانگاره و در نظر گرفتن شیوه ترجمه آنها در چهار فیلم انگلیسیزبان (ناتینگ
هیل " فهرست أرروهابهدیهی, نهانی "وا من هنوز آلیسن رک که به فارسی دوبله
شدهاند موارد اختلاف میان نسخه اصلی و دوبله فیلمها را از لحاظ پیشانگاره و همچنین
۱۳۲ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
چگونگی عملکرد برخی از مترجمان هنگام مواجهشدن با این بعد کاربردشناختی را مورد
بررسی قرار دهد. تحلیلهای صورت گرفته نشان میدهد که از نظر پیشانگاره در نسخه
اصلی و دوبله این فیلمها در مواردی اختلاف وجود دارد و مترجمان جهت ترجمه پیش-
انتظار میرود که کسی که در جایگاه مترجم دست به ترجمه متن میزند دانشی کافی در
تمامی لایههای آشکار و پنهان متن داشته باشد و بتواند از این دانش در جهت تولید ترجمهای
رسا قابلفهم و درعین حال وفادار استفاده کند. مترجم برای اینکه متنی را درست ترجمه کند
لازم است با پیشانگارههای فرهنگ مبداو مقصد بهضورت,کامل آشنایی داشته باشد
(فاوست» ۱۹۹۷: ۱۲۶). بهعبارتدیگز؟ پیشآنگاره نف انتاسی در فرآیند تصمیمگیری
مترجم و اینکه چه اطّلاعاتی را واچگونه انتقال دهد. دارد: (کوئی"و ژأ ۲۰۱۴:۳۹). پیشانگاره
مانع بزرگی در ترجمه محسوب میشود زیرا انتقال مسائل فرهنگی در ترجمه با پیشانگاره
جیوان؟" (۱۳۵-1۹۸۹:1۳۶) معتقد: اسف که سرکقشمه اطّلاعات: پیشانگاره: بافت موقعیتی 2
موقعیتی بافت کلّی * و بافت گفتمانی " مشترک است. زمانی که مترجم نتواند مفهوم را به-
درستی انتقال دهد منجر به:از بین رفتن معنای محتوایی" متن مبدأ و یا اضافه کردن پیشانگاره-
انگارهای جدید -که در متن مبدا نیست- به متن مقصد میشود. با این اوصاف» پژوهش حاضر
سال دوازدهم پیشانگاره و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم ۶۳
به دو پرسش میپردازد: ۱- بسامد اختلاف میان نسخه اصلی و دوبله این فیلمها از لحاظ
پیشانگاره چقدر است؟ ۲- مترجمان در مواجهه با این موارد اختلاف., چه راهکارهای
ترجمهای را به کار گرفتهاند و بسامد هرکدام از این راهکارها چقدر است؟
مسأله ترجمه پیشانگاره تاکنون موضوع برخی از پژوهشها بوده است. حسن (۲۰۱۱) در
کتاب ترجمه ادبی: جنبههای معنای کاربردشناختی" ترجمه سهگانه نجیب محفوظ را با نسخه
اصلی از لحاظ کاربردشناختی مورد بررسی قرار میدهد. وی در این اثر به جنبههایی همچون
کنش گفتار پیشانگاره» معنای تلویحی, ادب و اشاره میپردازد. با مقایسهی نسخه اصلی و
ترجمه به این نتیجه میرسد که در ترجمه ناهماهنگیهای زیادی از لحاظ کاربردشناختی با
نسخه اصلی وجود دارد. در خیلی از موارد کتش. گفتارآمعنای تلویحی و پیشانگار نسخه
برخی دیگر از محققان نیز بهطوارکلی,به#بررسی مشاه کاربزدشناسی در ترجمه پرداختهاند.
برای مثال تریکی ؟ (۲۰۱۳) پژوهشی بر روی آدانشجویان سال چهارم ترجمه انجام میدهد و
خحطاهای کاربردشناختی آنها را دراتزجمه یکا متن بررسی.میکند و در آخر به این نتیجه
میرسد که دانشجویان در اکثر موارد به جنبّههای کاربردشناختی متن توجه نمیکنند. آنها این
ابعاد را بدون توجّه به بافت و بهصورت تحتاللفظی ترجمه میکنند که منجر به خطا میشود.
ازاینرو دانشجویان در دانشگاه باید مسائل مربوط به کاربردشناستی را بیاموزند و آنها را در
کوئی و ژا (۲۰۱۴) نیز مسأله پیشانگاره را دز امظالعات ترجمه مورد بررسی قرار میدهند.
آنها پیشانگاره را در ارتباط با بافت بررسی میکنند. ایشان با مطالعه موردی یک متن تبلیغاتی
ژاپنی و بررسی متن اصلی و ترجمه آن» اهمیّت پیشانگاره را نشان میدهند. آنها معتقدند
اگرچه پیشانگاره گاهی بهصورت ناخودآگاه است. اما مترجمان میتوانند بهصورت آگاهانه از
۱۶۴ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
این مساله برای تولید ترجمهای اقدام کنند که نیازها و انتظارات مخاطبان مقصد را فراهم می-
صمیمی و عبّاسی (۲۰۱۴) نیز در تحقیقی» ترجمه پیشانگارههای فرهنگی را در ترجمه
فارسی به انگلیشتی دو داستان «بوف کور» و «مدیر مدرسه» مورد بررسی قرار میدهند. ایشان
به بررسی راهکارهایی که در این ترجمهها استفاده شده است میپردازند و بهترین آنها را که
میتواند تأثیری شبیه به متن مبدا در خواننده ایجاد کند مشخص میکنند. ایشان متوجّه
میشوند که در بسیاری از موارد پیشانگارههای فرهنگی بهصورت لفظ گرا" ترجمه شدند.
بجایگزینی آ بهتررین شیزهای :یود که:در این تریسهها استفاده شنه بود. این شیوه بیش ترادز موزرد
فرهنگهایی مناسب است که شباهت زیادی با یکدیگر دارند. بعدازآن افزایش " و توضیح؟ و
درنهایت حذف" وامگیری " و ساختواژه " راهکارهایی بودند که بهکارگرفته شدند.
رفیعیان (۲۰۱۶) همچنین در پژوهشی رابطه میان درک جنبههای کاربردشناختی و کیفیت
ترجمه عناصر فرهنگی را بررسی میکند..وی,بدین منظور,۶۰ دانشجوی سال آخر کارشناسی
رشتهی مترجمی زبان انگلیسی.یکی از.دانشگاههای ایران راانتخاب:کرد. ابزار تحقیقی شامل
یک تست درک کاربردشناختی (شامل۴۹۷ تستت از/فائّل صوتیع"که مکالمهی بین یک خانم و
آقا بود که دانشجویان باید با گوش دادن به؛آن به سوالات چهارگزینهای پاسخ میدادند) و یک
متن فرهنگی (اخباری از صدای آمریکا) بود. نتایجانشان داد که درک کاربردشناختی متن و
کیفیت ترجمه به یکدیگر مرتبط است و دانشجویانی که ابعاد کاربردشناختی متن را بهتر درک
متن مبدا و مقصد و تمایز بین این جوانب در دو زبان را به دانشجویان ترجمه آموزش دهند.
سال دوازدهم پیشانگاره و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم ۳۵
پول" در کنایی که با حنران کاریروشناس ی" شقر رده است کازیردشناصی وا طالسهو
بررسی معنا آنگونه که کاربران از آن استفاده و آن را تفسیر میکنند تعریف میکند (یول»
۶ ۳). نکات کلیدی آن نیز شامل اين موارد است: اشاره ارجاع؟» کنشهای گفتارگ
پیشانگاره شامل اطّلاعاتی است که گوینده آنها را در بافت کلام بهصورت مفروض در نظر
میگیرد (پاتس "» ۲۰۱۵: ۳). کوئی و ژا (۲۰۱۴: ۳۵) مسأله پیشانگاره در ترجمه را با ارجاع
موضوع بافت و موقعیت تعریف میکنند؛ زیرا ترجمه فعالیّتی است که در بافت ارتباطی روی
میدهد؛ بنابراین از دیدگاه ایشان. پیشانگاره همان تصوّراتی است که مترجمان از بافت مقصد.
خواننده و انتظارات و نیازهای آنها دارند (کوئی و ژا ۲۰۱۴: ۳۴).
درواقع فهم گفتمان متن چیزی فراتر از درک معنایی است که صراحتا بیان شده است. فهم
غعمیقتر متن که با اطّلاغات بافتی متن درا ارتاط#لیت /یازهند رک پیشانگارههای آن متن
است (اسبیسا"» ۱۹۹۹: ۳۲۴). پیشانگار تب 3۹6 گس است» زیرا اطلاعات بافتی و
قرازبانی را به ساختار زبانی پیرنیو ی یو یمان "۰ ۳٩ ید۹
در فرآیند ترجمه ممکن است مترجم آن دانشی را که.نویسندهی متن مبدا برای خوانندگان
بهصورت پیشانگاره در نظر گرفته استدزک نکند. درواقع» مترجم باید میزان دانشی را که
خوانندگان بهصورت پیشانگاره دارند تخمین بزند؛که البتّه کاری دشوار است. در این حالت.
مترجم میتواند خوانندگان را افرادی کاملا بیاطّلاع از دانش پیشانگاره متن در نظر گیرد و
۶۶ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
اطّلاعات را بهصورت کامل در اختیار ایشان قرار دهد و یا هیچگونه اطّلاعاتی فراهم نکند و
ایشان را در ابهام نگه دارد (فاوست» ۱۹۹۷: ۱۳۵). پس مترجم برای اینکه متنی را درست
ترجمه کند. لازم است با پیشانگارههای فرهنگ مبدا و مقصد بهصورت کامل آشنایی داشته
به عقیدهی استالناکر (۱۹۷۳: ۴۴۷) مسأله پیشانگاره نباید صرفا با توجّه به معنی و محتوای
جملات بررسی گردد بلکه پاید جملات در ارتباط با اعتقادات: انتظارات و اهداف افرادی که
آن جملات را به زبان میآورند در نظر گرفته شوند که این دیدگاهی کاربردشناختی است.
اگر مترجم پیشانگاره متن مبدا را در متن مقصد بهصورت صریح ترجمه کند باعث می-
شود معنای متن مبدا مختل شود و متنی با ساختار محتوایی متفاوت تولید شود. درواقع» ترجمه
خوب ترجمهای است که صرفا مختوای نعداییهستن سلا را انتشال نذهد؛ پلکه سحتوای
کاربردشناختی را نیز دربربگیرد (الگمال, ۲۰۰۱+ صنّ ۳۷). الگمال (۲۰۰۱) انواع پیشانگاره را
۱. پیشانگارههای وجودی کی یه هههای معرفاهب۸ ,اس و ضمایر میشود.
برای مثال در جمله زیر گوینده با این؛پیشانگازه کهایک؛یخچال و ماهی وجود دارد این
۲ پیشانگارههای حقیقی که شامل مواردی هستند که با افعالی از این قبیل میآیند:
۳ پیشانگازههایی که تغییر حالنیل رشان مادشیل؛ چهااشن معنا که حالتی قبلا وجود
داشته است اما دیگر وجود ندارد. افعالی مانند شروعکردن. متوقف کردن., ادامهدادن, ترککردن.
.(066 1۵ ۶60 176 مزع رصع 8۳) عصفامسد 5۱۵006۵ 136
سال دوازدهم پیشانگاره و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم ۷
۴ پیشانگارههایی که ناشی از گزارههای تکرارشونده" هستند. این گزارهها شامل سواردی
هستند مانند دوباره» یکبار دیگر به حالت اول بازگرداندن. تکرار کردن و ... (الگمال, ۲۰۰۱:
نط 0ع51ع 2۳ ععزاوم 156 نصمناژدومرص8۳۶) بصنععه سنط ۵عاععسه ععنامم 156
۵ گزارههایی که نشاندهنده این است که گوینده معتقد است مخاطب اشتباهی را مرتکب
شده است. افعالی مانند نقدکردن, سرزنش کردن و متهمکردن این حالت را نشان میدهند
:8۳۳۵۹۵00510) 6لممعم عطا ما وصنوا ۶و مععنسهه ک۶۵ خمعلزفعم عط1
۴و زوم 5 عملهع 50 عطا ۵۵ ۵۵" کز عام060 عط ۵ هصاسا
۶ پیشانگارهای ساختاری" نوغی ,فیگر از یشانگارهها هستنن که آنواغی, دارند..یگ دسته
آنها عبارات قیدی شامل علائم زمانی همچون: قبل از از.زمانی که» درحالی که و ... میشود.
دسته دیگر شامل ساختارهای گسستهو شبهگسسته" است اینساختارها بر توزیع اطّلاعصات
قدیم و جدید تأثیر میگذارند و پیشانگاره.را انتقال میدهند. در ساختارهای گسسته, اطّلاعات
جدید در پایان عبارات اصلی میآبند"و تمزکنز اطّلاعات را نشان میدهند. جمله گسسته
جملهای است که معمولا با حرفاضافهی (11).شروع میشود و بعدازآن فعل (106 10) و سپس
عبارتی با (۷8۵) يا (321)) میآید. پیش آنگارهرالان کوش شاختارها معمولا بعد از قسمت
:8۳۹۷0۹10) ععنامم عطا ما سنط 7600۳60 مط ع۶ عنط ۵۶ 1
ساختارهای شبه گسسته. معمولا با (۷/13۵1) آغاز میشوند و با یک عبارت اسمی تمام
میشوند. در این ساختارها تأکیل/و,تمرگهابر میالم اپست (الگمال: ۲۰۰۱: ۵۴):
) .00166 عطا ۵ صنط ۲0060 عکزم عنط خقطا ک۷۷۵ فقص صنط عفقص ۵۳ط ۸
۷ پرشیی از پیشانگارهها ناشی از قاس و مقابله هستند. کلماتی از جمله: دوباره او هسچنین
۳۸ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
۸ برخی دیگر ناشی از بندهای موصولی ول رز ۱ هستند. در این بندها معنا محدود به
معنای عبارت اسمی نیست. پیشانگاره این جملات ازاین جهت است که اگر فعل اصلی را که
خارج از بند موصولی است منفی کنیم» تأثیری روی آن بند نمیگذارد (الگمال» ۲۰۰۱: ۵۴):
40 که ۷۵5 ,أعق1]3۳ ۲3 جادع0 عع :عم ۵ #عمهند ۳۵۵ مخقلشک خمعلزیم ۳۲
4 دستهای از پیشانگارهها ناشی از شرطی خلاف واقع ۲ هستند. در این حالت آن چیزی که
پیشانگاشته میشود خلاف واقعیت است. این دسته از پیشانگارهها گاهی با افعالی مانند
5۰ 566 5۵۷6 ۷۵۵۵ عطک ,تعناجقه کعاتسنص جع عصمی هط 3/80 1
(ع 61 کعاتصنصت ۲۵۵ عم ام 2۹0 3 + منانکو م مک 0)
۰ برخی از پیشانگارهها ناشی از فرم؛سوالی هستند.مثلا در نمونهی زیر این پیشانگاره
وجود دارد که انّفاقی روی داده اتتت»"اين نوع پیشانگاره تنهاهنوعتی است که با منفی کردن از
محققان تاکنون دستهبندیهای زا کار رال هاگا رها ی همه ارائه کردهاند. در پژوهش
حاضر از دستهبندی چسرمن " (۲۰۱۶) راو یو رو سترمن (۳۰۱۶ ۱۰۴) زاهگازهای
ترجمه را به سه دسته دستوری" واژگانیی" و کارترشناختی 7 تقسیم میکند. رویکرد دستوری
شامل شیوههایی از ترجمه است که فرم مبدا را تغییر میدهند. رویکردواژگانی شامل آن دسته
از شیوهها است که تغییر معنا را ربرمی گیرند: راهکارهای "کازیزدشناختی نیز دربرگیرنده آن
دسته از شیوهها هستند که پیغام را تغییر میدهند و بهگونهای, آشیوههای واژگانی و دستوری را
نیز شامل میشوند. وی دستهبندی ده گانهای از؛شیوههای کاربردشناختی ترجمه ارائه میدهد:
سال دوازدهم پیشانگاره و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم ۸۳۹
فیلغر فرهنگی : این روبکره قائل طبرسیسازی : پوسسازی "و اقباسی؟" است کهور آن:
آیتمهای فرهنگی مبدا به معادل کارکردی" يا فرهنگی مقصد تبدیل میشوند (چسترمن»
تغییر صراحت: در این شیوه مترجم يا اطّلاعاتی را به متن مبدا اضافه و به این صورت
آنچه را که در مبدا بهصورت تلویحی بیان شده است صراحتا بیان میکند (تصریحسازی)
و یا سالک عکس, آن» بعتی, اطلاعاتی. زا کهدر مدا ستراجتا بیان فنده,بهسوریت نلویجی
تغییر اطّلاعات": در این شیوه مترجم يا اطّلاعاتی را به متن مبدا اضافه و یا اطّلاعاتی را از
تغییر بینافردی": این راهکار شامل .تغییراتی همچون تغییر در سطح رسمی بودن و با
تغییر کش غیر بیانی": شامل رن یکی برد براط مفال تغییر فعل از خالت
تغییر پیوستگی ": شامل تغییر دراترتسب اطنطقیامتن/در سطح موضوعی !! میشود
ترجمه جزئی": شامل ترجمههای پکرنی مانناسلامم میشوه (چسترمن, ۲۶ :۲: ۱:۸)؛
۰ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پیایی: ۲۱
۸- تغییر قابلیت ریت : در اینجا حضور مترجم در ترجمه قابل ملاحظه است. استفاده از
پانویس و يا سایر توضیحات مترجم» منجر میشود که حضور مترجم بیشتر حس شود
ویزایش ویزایشی مقن اصلی که ید ؛ترشته شاه است (چکرمی 1۶ :1۳ 40۸
۰سایر تغییرات کاربردشناختی آ: شامل تغییراتی همچون طرح متن و با گویش است
در پژوهش حاضر بهمنظور بررسی پیشانگاره و عملکرد مترجمان هنگام ترجمه آن در
دوبله فیلم» چهار فیلم «ناتینگ هیل»» «فهرست آرزوها»» (هدیا نهایی) و امن هنو زآلیس
هستم) انتخاپ شد. زبان اصلی همگی این فیلمها اگوی لاست ز به فارسی دوبله شدهاند.
دلیل انتخاب این فیلمها این است که دوبله آنهاا توسط شرکتهای معتبر انجام شده و بارها از
شبکههای مختلف صداوسیمای ایران ,پخش شدهاند. ابتدا نسخه اصلی و دوبله همگی این
فیلمها بهصورت کامل نوشته و با تمام جزئیات تحلیل شدند. روش تحلیل دادهها تحلیل
مختوا" است: این شیوه شامل دیللرایین۸ ۹ ک اس و4 «#جهت شمارش کلمات و
اصطلاحات آشکار متن و دومی بهمنظور واکاوی مفاهیم» اصطلاحات و ارتباط بین آنها مورد
استفاده قرار میگیرد (مومنیراد و دیگران» ۳ ۷ درواقع» مراد از محتوا در این روش
هرگونه سند روابط انسانی اعم.از کتب» مقالات, سایت. موسیقی, فیلم و ... است (مومنیراده
۳ ۱۹)؛ بنابراین پژوهش حاضر هر دو نوع کمّی و کیفی را دربرمیگیرد. در مشخص
کردن نوع پیشانگاره و ترجمه آنها از نوع"کیفی آوادز تعیین بسامد و کدگذاری کل پیشانگاره-
های موجود در نسخه اصلی فیلمها و تعداد موارد اختلاف نسخههای مبدأ و مقصد از لحاظ
پیشانگاره و همچنین بسامد راهکارهای ترجمهای آنها از نوع کمّی استفاده شده است. دسته-
سال دوازدهم پیشانگاره و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم ۷
بندی الگمال (۲۰۰۱) از انواع پیشانگاره نیز بهعنوان چارچوب نظری پژوهش بهمنظور
مشخص کردن نوع پیشانگارهها درنظ رگرفته شده است. جهت تعیین راهکار ترجمهای نیز از
در ادامه با ذکر نمونههایی از این فیلمها موارد اختلاف از لحاظ پیشانگاره مبدا و مقصد و
چگونگی عملکرد مترجمان هنگام مواجهشدن با این مقولهی کاربردشناختی نشان داده میشود.
لازم به یادآوری است که نمونهها هرکدام حامل پیشانگارههای زیادی هستند که همگی آنها
در آمار ارائهشده» درنظ رگرفته شدهاند؛ اما در این قسمت بهمنظور اجتناب از آمیختگی موارد.
سعی شده است فقط موردی توضیح داده شود که در آن بین نسخه مدا و مقصد اختلاف
در این مورد» جمله «آخرین فیلم خانم اسکات یه بار دیگه در صدر پرفروشترین فیلمها
قرار داره» حامل پیشانگار وجودی و تکرار است که دز نسخه؛اصلی نیست و به ترجمه
افزوده شده است. درواقع» «آخرین فیلم» حامل.این پیشانگاروجودی است که وی فیلمهای
ذیگرق نیز بازی کرده است. «خانم انتتکات» نیز اسم خحاص و"خامل پیشانگاره وجودی است.
عبارت «یه بار دیگه» حامل پیشانگاره تکراز است به این معنا که قبلا هم فیلم وی در صدر
قرار داشته است. عبارت «در صدر پرفروشترین فیلمها» نیز معرفه و حامل پیشانگاره وجودی
است. همچنین «گوشه خلوتی.از حومه لندن» نیز حامل پیشانگاره اوجودی است که آن نیز در
نسخهه مبدا نیست و به: ترجمه اضافه: شده است. پس با توجهابه دستهبندی چستزمن در ایتجا
فیلم ناتینگ هیل: دقیقهی ۳ (عبور ویلیام را از خیابان برای رفتن به خانه نشان میدهد» این جملات از زبان وی
ید مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پیاپی ۲۱
پرفروش ترین فیلمها قرار داره الب که من فیلمهای ولا 5۵7 5660 16 رععسام 0۶ :۸/11۵
2 : : 2 ,61 ,۷۷88 506 01ع 130 کبچه له 200
ایشونو دیدم و هميشه هم فکر کردم که فوقالعاده انس «رمنل ان 0۲ 00 ماتاط -- کبا10تا130
است؛ اما میدونین من میلیونها مایل دورتر از ایشون ۱ - 116۲۵ 15 ۷۸71610 .10 1106 71 ۷۵۳1۵ 106 1۳01
یعنی در ناتینگ هیل در گوشه خلوتی از حومه لندن
فیلم ناتینگ هیل: دقیقهی ۲۰ (ویلیام و اسپایک در آشپزخانه دربارهی لباس اسپایک صحبت میکنند و اسپایک
ویلیام: نبایدم داشته باشی چون هیچوقت ووعلصتا ,1600 70۱0 ,6 للذ 0۷67۳ 156۳6 ۷/11
در این جدول, «(431[699 باعث شده تا جمله بعدازآن حامل سشانگاره ساخخناری اشبورها که
در ترجمه» این پیشانگاره از بین رفته.و آن راابهصورت تریح,ترجمه کرده است؛ بنابراین از
فیلم ناتینگ هیل: دقیقهی ۴ (تصویر درب خانهی"ویلیام,نمایش داذه میشود درحالی که وی این جملات را به
- 6275 0صه کقل ببس 50600 1[ عتعط ی کز عنطا مک نصهنل ۷1
: ۵ -- وان ج ۶و علوانص عطا صز ععدالز امس عنط ۳ -
کنم. توی خونهای با در آبیرنگ که اع 30 7 270 ۳6 انص اقط م0 عط 2 5 3006
0 0ط۶۳ صق و 1۵۳ 06 61۲[ 506 610۳6 .1086
در این مورد. قسمت « 6۷6 007 ,۳0۵۳۵ 71373180 ععلذا 100660 مت صقط0 2 1۵۳
67 حمخامل پیش انگاره وجودی, ساختاری و قباسی است که در ترجسه کلا خذف
شده است. درواقع» «(0 11231900 اسم خاص و حامل پیشانگاره وجودی,
(6 حامل پیشانگاره قیاسی و (۳070 7727718010 11160 1001660» حامل پیشانگاره
ساتختاری استه پنابرایی دز این قسمت از زاهگار حذف اسقاده شاه است:
فیلم ناتینگ هیل: دقیقهی ۰۱۲ (ویلیام و آنا در پیادهرو ناگهان با یکدیگر برخورد میکنند و قهوه ویلیام روی
سال دوازدهم پیشانگاره و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم ۱۳
ویلیام: چه شانسی, واقعا متأسفم. باید منو ببخشید. اجازه بدید. 61۰ ع 16۲ ,1716۳6 ۷/11
در یر مورقه در لسغ ترجمه اقسمتغایی را اضافه کرو که خابل پیش انگاره ویجخردی
است که در نسخه مبدا نیست؛ بنابراین از راهکار افزایش استفاده شده است. همچنین» در
جملهای که آنا بیان میکند این پیشانگاره سوالی وجود دارد که ویلیام در حال انجام کاری
است که در نسخه دوبله تصریحسازی صورت گرفته و این پیشیانگنایه از سیق ارقطهاسه:
راهکار دیگری که در اینجا دیده میشود تغییر کنش غیر بیانی است. زیرا جمله سوالی به
فیلم ناتینگ هیل: دقیقهی ۲۶ (ویلیام با خبرنگار یکی از روزنامهها که برای مصاحبه با آنا آمده است. در حال
صحبت هستند که وی دربارهی نام بیمارستانی که,ماذربزرگ ویلیام در آن بستری است میپرسد).
فم بر یه رگا 2 ک از -- 8 نهد ۵1 ۳6 وصنص مر 100 نصهز 1[
بیماری خطرناکش میفتمو احساس بدی عطا ۵۶ 2۳۵ ۲6 0صه ععععنل عصنککه اکن +عطاج۲
در این مورد. ویلیام اظهار میدارد که مادربزرگش بیماری ناراحتکنندهای دارد و با گفتن
نام بیمارستان نام بیماری وی نیز آشکار و باعث؛ثاراجتی میشود. ترجمه دوبله کاملا متفاوت
و.پشانگارمهای میدا که.یخردی خستل تغییر کله است؛ ابراین این موره تخت اقتوان
فیلم فهرست آرزوها: دقیقهی ۱ (کارتر این جملات را,در آغاز فیلم بهّصورت راوی بر زبان میآورد).
زر ع 30561 3363306 100 1۳3۵1 061106 1 3/6۰ ماه
ارو ی 0 بط 136561765 6ستاکه 6 مات عاممعم عط بوط
در اینجا قسمت «701 7( 11367561765 36291076 10 060016 1106 حامل پیشانگاره
است ولی در ترجمه» کل این قسمت حذف شده است. (0602016 1[6]» عبارت معرفه و حامل
پیشانگاره وجودی است و عبارت «(701 0 1161961۷68 133629176 120 نیز حامل پیش-
۱ لازم به ذکر است که آن دسته از ترجمههایی که با نسخهی قیدا از لحاظ معنایی و پیشانگاره» کاملا متفاوتند و در دسته-
بندی دهگانهی چسترمن قرار نمیگیرند تحت عنوان «تغییر کلّی» قرار داده شدهاند.
۳۴ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پیاپی ۲۱
انگاره ساختاری گسسته است؛ بنابراین در این قسمت از راهکار تغییر اطّلاعات (حذف)
فیلم فهرست آرزوها: دقیقهی ٩۵ (کارتر در مصر خطاب به ادوارد این جمله را بیان میکند).
میدونی اممربایه باستان چه آشتا۵2 ه هط عصفنامرع ۳ خمععصد عطا وم ما تاه
در این مورد در نسخه دوبله» جمله مبدا که فرم خبری دارد بهصورت سژالی ترجمه شده
است و همین باعث شده تا حامل پیشانگاره ناشی از فرم سوالی شود» درحالی که در نسخه
اصلی این پیشانگاره وجود ندارد بلکه پیشانگاره حقیقی ناشی از فعل «61101» دیده میشود؛
بنابراین در این قسمت از راهکار تغییر کنش غیر بیانی چسترمن استفاده شده است.
فیلم فهرست آرزوها: دقیقهی ۱۱ (وییرجینیا برای/ملاقات کارتر به بیمارستان آمده است).
ویرجینیا:خب اگه بخوای میتونم بیشتر | واوبر ۶ ملنط0 ج بوماه نام 1 ,ام 70۵۵٩ تعنصنع ۳
در این قسمت» کلمهی «بیشتر» به ترجمه اضافه شده؛است. که حامسل پیشانگاره قیاسی
است و در نسخه انگلیسی نیست؛ پثابراین در ایرد از راهکانافزایش استفاده شده است.
فیلم فهرست آرزوها: دقیقهی ۵۷ (کارتر در حمام در جال پاشیخ,دادن به سوالات یک مسابقه تلویزیونی است که
ادوارد وارد میشود و دربارهی مشکلاتی با وی حرف میزند).
ادوارد: نمیخوای بازی رو ادامه بدی؟ 3/67 عناحقطا) کز ۵ط۷ :۳۵۵۳۵
در این مورده در نسخه اصلی این جمله حامل پیشانگاره سوالی و « 2۳۵7116
)2/0027 اسم خاص و حامل پیشانگاره وجودی است اما در ترجمه آن را به سوالی
کاملا متفاونت: با معناپی متفاونت #جمه کو3ه است؛ بنالراین این مورد تخت خنران (تغییر کلی)
فیلم من هنوز آلیس هستم: دقیقهی ۳ (فردریک جانسون اجرای یک جلسه را به عهده دارد که قرار است آلیس
در آن سخنرانی کند. جانسون خطاب به حضار این جملات را به زبان میآورد).
سال دوازدهم پیشانگاره و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم ۷۵
بعدازاینکه غفلتا به خاطر یه اختلاف نظر به | 522108 200 8651 1۵02/15 عصنانه ۷1۳06۳۵1۷۵
در اینجا عبارت «۷۳۳۵8 ۷۲۵85 106٩ 11018101 1 1/» حامل پیشانگار ساختاری و
وجودی است که در ترجمه به «بعدازاینکه غفلتا به خاطر یه اختلاف نظر به ایشون گفتم در
اشتباهین» برگردانده شده که هم معنا را کامل تغییر داده و هم پیشانگارههای آن تغییر کرده
است؛ بنابراین در این قسمت» تغییر کی صورت گرفته است.
فیلم من هنوز آلیس هستم: دقیقهی ۱۱ (آلیس و جان باهم در آشپزخانه دربارهی وقایع روزانه خود صحبت می-
جان: خوشحالم. لیدیا چطور بود؟ 7یا ۷۵8 50۲۷ ۸۵ ۳۵۳۵۰ توعطا عس 1 :101301
در این مورد. کلمه «باز» در ترجمه حامل پیشانگاره تکرار اسیهاگه در میدا نیست؛ بنابراین
در این قسمت از راهکار تغییر اطّلاعات (افزایش) اشتفاده شده است.
فیلم من هنوز آلیس هستم: دقیقهی ۵۵ (همه خانوادهسر,میز غذا هستند که ناگهان آنا و لیدیا با یکدیگر
با کارشی بکنه اینطرودی ناور مس 1 عناه از مل تعط 161 اعباز ج مرگ ماا۵ ۷۷ :1۷0۸
مشکل تو چیه؟ چرا جوری راجع بهش . 16۳ اب8۳0۱ 12116 30:1 0۳۵۳1017 106 ۷۷7۳۵15 0/۰
۳ اقا 1 رای 0 6۰ اطع عصنااند ۲ صعز عمط کز مه
در این مورد» در نسخه ترجمه جمله اسری ( 19011 96 گز 2۶8 61[ 20001 6لها 10021
6 ۲60 1111۳8ه) را بهصورت سوالی برگردانده و به همین شکل حامل پیشانگار سوالی
شده است که.ذر تنسخه مبدذا اينگونه نیست؛ بنابراین راهکاری که در این مورذ استفاده شده
فیلم من هنوز آلیس هستم: دقیقهی ۶ (آلیس به خانهی لیدیا میرود تا او را ببیند» خانهی لیدیا کمی نامرتب
۱۷/۶ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
پدیا: بچهها خیلی و تنبلن کز 6 ع10 عط1 .51005 هام عجه ف و۲۵ 15۵ :1۳۵۸
در این مورد جمله (8068 121 10۷۷ 566 ۷/۵111 80» حامل دو پیشانگاره وجودی (۷/6
و 181 و یک پیشانگاره ساختاری است که در ترجمه کلا حذف شده» بنابراین در این مورد
فیلم هدیهی نهایی: دقیقهی ۳۴ (امیلی در پارک در حال صحبت با جیسون است که مادرش به سمت آنها می-
اجازه بده به صحبتامون ادامه بدیم مامان. ۰ ,21006 کت 1626
در این مورد در نسخه مبدا (81000 118 1626» حامل پیشنانگاره ناشی از تغییر وضعیت و
وجودی است؛ اما در ترجمه این مساله حذف شاه و تصریحسنازی صورت گرفته است.
بهاین ترتیب میتوان گفت که در این قسمت از راهکار تغییرصراحت استفاده شده است.
فیلم هدیهی نهایی: دقبقهی ۵۱ (جیسون از مادر؛ املی,دعوت میکند تا به مراسم آنها ساید).
هیتونم براق براسم شام شانوادگیمون عم صزموز ۲۵ عمانا 0۵ گذ ۷۵۵۵68 1۵۹5 78800
در این مورد. «17820[6981718» اسم خحاض و حامل پیشانگارهاوجودی است که به
روز شکرگزاری اشاره دارد. اما در نسخه دوتله یه دلیل ممسائل فرهنگی به «مراسم شام
خانوادگی» برگردانده شده است. درواقع ذر این مورد راهکار فیلتر فرهنگی چسترمن مشاهده
فیلم هدیهی نهایی: دقیقهی ٩ (فیلمی از رد در حضور همیلتون و جیسون پخش میشود که رد قبل از مرگش
سال دوازدهم پیشانگاره و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم ۱۷
در این مورد» جمله مبدا سوالی و حامل پیشانگاره سوالی است؛ اما در ترجمه بهصورت
خبری ترجمه شده و تنها پیشانگاره وجودی «مراسم» را انتقال میدهد؛ بنابراین راهکاری که
فیلم هدیهی نهایی: دقیقهی ۱۱ (همیلتون و جیسون در دفتر کار همیلتون باهم در حال صحبت هستند).
هوسترق هگا 1 10۳0۳۲۵۷۷ 710510 ما اطعنل؟ ۵ 156۳۵۶ :ص10ن 11
رون رد بیع ماگ ۵ درشها 27 ۷:۰۰ ,8ن 0۳ هز ه۸ ن0۳فه7
در اینجا سوال «درست شنیدم؟» به ترجمه اضافه شده است که حامل پیشانگاره ناشی از
فرم سّالی است؛ درحالی که در مبدا نیست. پس در این مورد از راهکار افزایش استفاده شده
فیلم هدیهی نهایی: دقیقهی ۶۶ (جیسون نامهای را در کوّدکی برای پذربزرگش نوشته است میخواند).
جیسون: فقط میخوام شما و پارو زودتر هه 120 0ص نز 56۴ 1۵ ۵01 اکناز [ نطمک72
در این مورد. کلمهی (28210» حامل پیشانگاره تکرار است که در ترجمه حذف شده
است. همچنین 02610 ۷7116 که حامل پیشانگاره قیاسی است در ترجمه به «خواهش می-
کنم» تغییر یافته است؛ بنابراین"در»این موراد در قسمت:اوّل راهکار احذف و در قسمت دوم نیز
بسامد کل پیشانگارههای موجود در نشخه اصلی فیلمها و تعداد موارد اختلاف آن با
نسخهی دوبله در جدول شمارهی (۱) ارائه شده است. همچنین در جدول شمارهی (۲) بسامد
راهکارهای ترجمهای بهکارگرفتهشده در اين موارد اختلاف که مترجمان در نسخه دوبله اتخاذ
جدول (۱): بسامد پیشانگاره و تعداد موارد اختلاف در آن میان نسخه اصلی و دوبله فیلمها
۱۸ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پياپی ۲۱
جدول (۲): بسامد راهکارهای ترجمهای استفادهشده در موارد اختلاف پیشانگارههای نسخه اصلی و دوبله
اف راهکار ۱ راهکار راهکار تغییر راهکار تغییر راهکار فیلتر تغییر
با تحلیل صورت گرفته از چهار فیلم یادشده» مشاهدهمیشود: که طبق جدول شمارهی (۱)»
در مواردی میان پیشانگار نسخه اصلی و دوبله فیلمها تفاوت وجود دارد. با نگاه به آمار
ارائهشده بهراحتی میتوان دید که این موارد اختلاف.کم نیست و بخش قابلتوجهی از آمار را
به خود اختصاص داده است. نحوه عملکرد مترجمان در این موارد و راهکار ترجمهای مورد
استفاده آنها نیز خود میتواند حقایقی را آشکار کند. طبق جدول شمازهی (۲) درواقع بیش-
ترین راهکاری که مورد استفاده واقع شده راهکار تغییر اطّلاعات است. همانگونه که پیشتر
نیز اشاره شد این راهکار شامل حذف و افزایش اطّلاعات مبدا است. از میان این دو راهکار
نیز بیش ترین فراوانی مربوط به راهکارحذف است. راهکارهای دیگر همچون تغییر صراحت.
فیلتر فرهنگی» تغییر کنش غیر بیانی نیز فروانی کمتری دارند و در درجات بعدی قرار می-
گیرند. در برخی موارد نیز ترجمه قسمتی از نسخه اصلی فیلم کاملا تغییر کرده است که این
تغییر مقجر به تغییر ار معنا و همجن در برخی مواره تغیر در پیشانگاره میدا له است:
ازآنجایی که این تغییرات» زیرشاخهی هیچیک از رویکردهای ترجمهای چسترمن قرار نمیگیرد
این قسمت تحت عنوان «تغییر کلّی» در نظر گرفته شد که البنّه تعداد این نوع تغییرات هم کم
نیست و بعد از حذف و افزایش پربسامدترین حالت است.
سال دوازدهم پیشانگاره و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم ۱۷۹
مسالهای که لازم است در این پژوهش و سایر پژوهشهای مربوط به حوزهی دوبله در نظر
داشت این است که دوبله و ترجمه آن با محدودیتهایی همراه است. یکی از محدودیتهایی
که در دوبله وجود دارد این است که باید میان صدا و حرکت لب بازیگران هماهنگی وجود
ذاشه باشند ,بتابراین گاهی جملات:باین کوتاهو .یا بلند شوند تا این هماهنگی آیجاد اشنود. لته
کشورهای مختلف در این زمینه متفاوت عمل میکنند. برخی کشورها بیشتر به این اهمیّت
میدهند که ترجمه وفادار باشد؛ درحالیکه در برخی دیگر هماهنگی لب و صدا در اولویت
است (کولسترا پیترس و اسپینف", ۰۲۰۰۲ ص ۳۳۷). مورد دیگری که اهمیّت دارد این است
که در دوبله؛ تنها با یک شخص در جایگاه مترجم سروکار نداریم و ترجمهای که درنهایت
تولید میشود باید مورد تأیید مدیر دوبلاژ واقع شود. اینها محدودیتهایی است که کار
از تحلیل پیشانگارههای نسخه اصلی و دوبله چهار فیلم یادشده» مشخص شد موارد
اختلافی میان آنها وجود دارد. در برخی موارد پیشانگاره مبدا حذف» در برخی موارد تغییر و
در برخی نیز پیشانگارهای جدید به انسخه اصلی فیلم اضافهاشده است. درواقع بهمنظور
بررسی نحوه برخورد مترجمان با این بعد" کاربردشناختی آزاهکارهای ترجمهای استفادهشده
توسط آنها نیز تعیین گردید. در نسخه دوبله, در اکثر موارد هنگام مواجهه با پیشانگاره» از
زاهگار حذف استفاده شلم ها مار ورزیاد ۸ نیورکا) قلمه شداسهصورت کاعلا سشاوتی
ترجمه شده که معنا و پیشانگاره متفاوتی دارد. در مواردی نیز آنچه را که شخصیت فیلم
بهصورت غیرمستقیم در کلام خود بیان میکند بهضوزت صریح و واضح انتقال داده است. همه
این حذف و تغییرات منجر به از بین رفتن و یا تغییر قسمتی از نسخه اصلی فیلم شده است که
بر درک مخاطب از فیلم تأثیر میگذارد. جدای از درنظرگرفتن محدودیتهایی که در قسمت
قبل برای دوبله و ترجمه آن ذکر شد.» این مساله که بسامد موارد اختلاف میان پیشانگارههای
نسخه اصلی فیلم و ترجمه دوبله زیاد است میتواند حاکی از این موضوع باشد که مترجمان
۳ مجله زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد شماره ۲/پیاپی ۲۱
توانش لازم برای درک و انتقال پیشانگاره را ندارند و به همین علّت به شیوههایی همچون
حذف و تغییر کلّی مبدا متوّسل میشوند. این راهکارها در خیلی از موارد منجر به از بین رفتن
معنای مبدا و همچنین رعایت نکردن مسأل وفاداری در ترجمه میشود؛ بنابراین لازم است
مترجمان دانش خود را در زمینهی ابعاد کارپردشناختی متن و بهویژه پیشانگاره افزایش دهند
و در این زمینه توانش لازم را به دست آورند. لازم به یادآوری است که دادههای این پژوهش
محدود به همین چهار فیلم است و قابل تعمیم به همه موارد نیست.
۱ مومنی راد. و علیآبادی» خ و فردانش» هه وامزینی» ن. (۲۰۱۳). تحلیل محتوای کیفی در
آیین پژوهش: ماهیّت. مراحل و اعتبار نتایج.فصلنامه:اندازهگیری ترییتی» ۱۴(۴)» ۲۲۲-۱۸۷
65 ]۹ ۳۵۵۹۹۳۹ :(۱۰۱۱) .(۴۵) بظ .37 و20 ۵۶ ۷7 وقانلطتا8ظ ۲-۰
12606 ]۹ ۳۳۵۵ 7۳۵ :۳۵۵100 ۳٩ 717065 .(۱۰۱۹) بش۸ ,696/۵ ۳-۰
) عصنطوتاطاتاط عصتصهزصه8 0ط70 ۳(۰ ۲۲ ۷۵۰) و و۳6 ۳۵۳1000
3 ,نز605 ما06 0۵ 06۲0606 تدم ۸ (۱۰۱4) ۷۰ ومقط7 8 .٩ مففانج -۶
و ,قاط 65 تساو 1 1 5 6و۹ 0 ط0ع11ع1ک کعنونی صمنه عم ما ععصع گم
۶و جعاطام۳م عطا نصمنماعصدن فص کعناموود2 (0۹۹۳) بط بل مصقصسط۴ ۵۲
2251205 وصه نها نمدمنامع عم مصوناندومصوع2۳ .(۱۰۰۱) بش۸ ,لفق ۹-81-69
۰ 160۲168 11915006 :109096 0۳۵ 7۳07۵1000 ۱۹۹۷۰ .8 مقاع ۷-38
:80 نا ۳۳091065۰ 1 دهعت :000 ۵۵ 006 ,770 ۱۹۸۹(۰) 1 مط۷6ن6 ۸
:۵0 0۲۰ 007۱۳/۲۵0 که 7۳۵۳۵10107 76 ۱۹۹۷(۰) 1 ,طمفق/2 روط ,۱۰-11۵010
۶ کط۳م 200 دمم 756 ۲۰۰۲(۰) .77 ,مطصنم5 2 سل .۸ ,26616۲5 8۶ 2 0۰ وق۱۱-100[5
-۳۲۵ ,(۱۷)۲ ,007/600 ۳٩ ۵ 70 موس مهصنقخطی فص عصنطاطتن
۵۵ظ۸۵۵ 7۳6 عطق نامز هه صمخزهممو 2۳ .(۱۰۱۵) 6 ,ققا۲۲-80
سال دوازدهم پیشانگاره و فراز و نشیبهای آن در ترجمه دوبله فیلم ۸
مه روکد ۲00۳6 عنامصع 2۳ 6660 منطعدونهاع8 .(۱۰۱۹) ۷۰ مصهوعقم۱۳-۸
40 ۲۳9568 60امم۸ ]٩ 70۵ قاچ 0صام8-عسقلت ۶و جمناه[ک 1۳2
7۳20۶1200 جذ عصمنازدومموع2۳ آعسقلح0 .(۱۰۱۶) .2 مفقهطط۸ 6 8 .34 مفصنصه5 -۶ ۱
40 136 :210۷615 و86۳9 10 ۵۶ و5 ععق0 ۸ تطعناو۳ ماصز صعز 26۳ 1۳۵۵
]7۵۳۳۵ ]711۵۲۵۵۵ م۸ 07116۲10 706 بلهم0ه2 [ممطک عط1 فصه 0۳1
صجز ام هه عه امن مصمننووممنوم 2 (0۹۹۹) ب2 بذفنط5 -۱۹
,(۲۳)۶ ,16و10 آمعنامه ما نام 7٩ ۵۱س30 کدمناندومرصوع2۳ ۱۹۷۲۳(۰) بط رتعغاهصلا5 -۱۹
زطا ۸ /طناع۳ ۶4و چوک عط ما تصش عنامصود2 ۸ (۱۰۱۳) 34 ,۱۷-0
5۰ با زد 0 7۵0] 007۵ :01070 2۲۳۵01۵68۰ ۱۹۹۹(۰) ی ,علن ۱۸-۹
|
ترجمه فرآیندی است که نیازمند سطح بالایی از دانش در زبان مبدا و مقصد است. محدود کردن این دانش به سطح واژگان و ساخت دستوری متن، گاه منجر به تولید ترجمه ه ای مغایر با متن مبدا و حتی در برخی موارد، نامفهوم می گردد. ترجمه فیلم نیز از این مساله مستثنی نیست. در واقع برای آن که فیلمی برای مخاطبان قابل درک باشد و بتوانند لذت کافی را از تماشای آن ببرند لازم است تا مترجم سطح مورد رضایتی از دانش داشته باشد و بتواند از آن بهره کافی را ببرد. یکی از چالش هایی که دانش و تسلط مترجمان را در بوته آزمایش می گذارد بعد کاربردشناختی[1] متن است. این بعد لایه های زیادی را دربرمی گیرد که یکی از این لایه ها پیش انگاره (حتیم و میسون[2]، 1997) است. پژوهش حاضر سعی دارد تا با بررسی تمامی موارد پیش انگاره و در نظرگرفتن شیوه ترجمه آن ها در چهار فیلم انگلیسی زبان (ناتینگ هیل[3]، فهرست آرزوها[4]، هدیه نهایی[5] و من هنوز آلیس هستم[6]) که به فارسی دوبله شده اند، موارد اختلاف میان نسخه اصلی و دوبله فیلم ها را از لحاظ پیش انگاره و هم چنین چگونگی عملکرد برخی از مترجمان هنگام مواجه شدن با این بعد کاربردشناختی را مورد بررسی قرار دهد. تحلیل های صورت گرفته نشان می دهد که از نظر پیش انگاره در نسخه اصلی و دوبله این فیلم ها در مواردی اختلاف وجود دارد و مترجمان جهت ترجمه پیش انگاره به راهکارهایی متوسل می شوند.
|
37,498 |
516838
|
اخیرا نگرانیهای زیادی دربارهی نفوذ اقتصادی
و اجتماعی شرکتهای فناورانهی غیراروپایی ایجاد شده است که طبق آن. شهروندان
اتحادیهی اروپا با خطر ازدستدادن کنترل خود بر دادههای شخصی مواجه شدهاند؛
علاوهبراین» سبب ایجاد مانع برای رشد شرکتهای فناوری پیشرفتهی اتحادیه اروپا و توانایی
بهدلیلاین که بسیاری از دولتها و شهروندان در سرتاسر جهان, به این پلتفرمهای جهانی
بهمثابه زیرساخت اساسی تعامل» تبادل و تراکنش در فضای سایبر بهشدت وابسته شدهاند.
اغمال خق خاکمیت سرزمینی نیز یه یک چالشهساسی برلین بسیاری از دولتها تبدیل ده
است؛ بنابراین» توسعهی سیاستهایی همچون محلیسازی دادهها را باید ناظر بر حفظ
هبل" (۲۰۱۶) در مقالهای که ذروعنوان آن هه رش فیمحلیسازی داده پس از
افشاگریهای اسنودن اشاره شده است محلیسازی دادهها را به این شکل تعریف
قوائینی که ذخیرهسازی, انتقال و/یا پردازش دادهها را به جغرافیاها و حوزههای قضایی خاص
محدود میکند و یا این محدودیت را ایجاد میکند که شرکتها بتوانند دادهها را بر اساس کشور
تشکیل شخصیت حقوقی یک شرکت يا محل اصلی فعالیتها و مدیریت آن شرکت مدیریت
هرروز بیش از گذشته» کشورهای جدیدی قوانین و مقررات قانونی جدیدی را در مورد
محلیسازی دادهها وضع میکنند. ازجمله» طبق قانون امنیت سایبری چین» اپراتور
زیرساختهای اطلاعاتی حساس باید «اطلاعات شخصی)» و «دادههای مهم» را داخل چین
ذخیره کنند. همچنین طبق قانون جدید «شماره ۲۴۲اف.زد» روسیه» محلیسازی دادهها
شده است درصورتیکه شرکتهای فناوری بخواهند با شهروندان روسیه به دادوستد بپردازند»
باید دادههای شهروندان این کشور بهطور فیزیکی داخل خاک این کشور ذخیره شود
همانطورکه اشاره شد امروزه دادههای و نیز کلاندادهها به کالاهای ارزشمندی تبدیل
شدهاند که شرکتهای پلتفرمی جهانی آنها را تحلیل میکنند و در راستای اهداف گوناگون
خود از درآمدزایی گرفته تا استخراج ذائقهها الگوهای رفتاری و رفتارهای سیاسی شهروندان
کشورهای مختلف» به کار میبرند. همچنین آنها بدون ملاحظهی اقتضائات بومی و
حاکمیت ارضی, بعضا محتواهای ناهنجار و غیرقانونی را منتشر کرده و بر شیوهی گفتار و
عمل شهروندان تاثیر میگذارند؛ گاهی این اقدامات در تضاد با قوانین کشورها قرار دارد.
بنابراین میتوان گفت پلتفرمیشدن شرکتهای فناوری جهانی با دورزدن حق حاکمیت
دولتها چالشهایی اساسی را براي نهادهایم دولتی مقتدر درون مرزهای ملی ایجاد
کردهاند. اگرچه خطمشیها و اقدامات قانونی ملی و بینالمللی در راستای مواجهه با این
تحول, محدود به دولتهای قدرتمند است و در ابتدای راه خود قرار دارد؛ اما هماکنون نیز
یکی از چالشهای اساسی برای دولتهای مدرن تبدیل شده است.
همانطور که گفته شد. حکمرانی اینترنت و فضای مجازی در ایران از برخی جهات عمده» با
دولتهای دیگر تفاوتهایی دارد. توجه به این امر بیش از هر چیز از طرف رهبر نظام اسلامی
مورد تاکید قرار گرفته است. در حدود یک دههی پیش -یعنی اوایل دوران فراگیری سایتهای
شبکهی اجتماعی و پیامرسانهاسقرمان تشکیلل «شوزای عالی ایو «مرکز ملی فضای
مجازی» را صادر کردند. آبتالله خامنهای گسترش فزایندهی شبکهی جهانی اینترنت. آثار
فردی و اجتماعی آن, لزوم هیر دای از فرّضنتهای ناشی از آن و صیانت از
اسیبهای ناشی از آن را بهعنوان دلیل ایجاد این نهاد سیاسی بیان کردند (خامنهای» ۱۳۹۰).
براساس گزیده مطالب رغیر مسظم آنقلاب اسلامی» که در پایگاه ایتترزنی دقتر حتنظ و
نشر آثار ایشان منتشر شده است ایشان بهطور مکرر بر ضرورت «مدیریت فضای مجازی»
تاکیده داشتهاند. برخی از توصیههای رهبری» مرتبط با مسائل «حکمرانی» است. ایشان
ازیکسو بر ضرورت مواجههی فعال و خردمندانه از حیث سختافزاری» نرمافشزاری و
محتوایی تاکید کرده؛ و ازطرفدیگر تصریح میفرمایند که این کنترل باید بهنحوی صورت
بگیرد که سبب محرومیت مردم از فضای مجازی نشود. موضوع مهم دیگر تاکید ایشان بر
ضرورت راهاندازی هرچه سریعتر «شبکه ملی اطلاعات» در زمانبندی مشخص است. هدف
از راهاندازی این شبکه همانند کشورهای دیگر کنترل و مدیریت فضای مجازی برای
حفاظت از ارزشهای ملی است. همچنین علاوهبر ابعاد زیرساخت» یک موضوع اساسی دیگر
ضرورت توجه به تولید محتوا توسط نهادهای گوناگون» از جمله حوزههای علمیه و
بهطورکلی مهمترین مضمونهایی که رهبر انقلاب در مورد اهمیت و ضرورت حکمرانی
فضای مجازی بیان کردهاند. علاوهبر راهاندازی شبکه ملی اطلاعات بهعنوان مهمترین
اقدام, شامل موارد ذیل میشود: قویشدن و اقتدار در فضای مجازی, استقلال و عدم
وابستگی به بیگانگان» تبلیغ مفاهیم و معارف اسلامی» مبارزه با کفر و عناد با دین» حفاظت از
کودکان در برابر آسیبهای فضای مجازی» تولید محتوای امیدآفرین. تامین امنیت در فضای
مجازی,» مقابلهی هوشمندانه با تهاجمات فکری و فرهنگی, تولید و ترویج بازیهای ایرانی در
فضای مجازی و تقویت وحدت (خبرگزاری تسنیم, ۱۳۹۹). همانطورکه در اظهارات مختلف
رهبر انقلاب دربارهی فضای مجازی مشاهده میشود توجه به زیرساخت و نیز محتوا بهطور
همزمان الزامی است و میتواند زمینهی حکمرانی و مدیریت شایسته فضای مجازی ایرانی را
تصویب سند راهبردی جمهوری اسلامی ایران در فضای مجازی در مردادماه ۱۴۰۱
ازجملهی اقداماتی است که توسط شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی بر
ارتقای حکمرانی بر فضیای مجازی در ایران انجام شذه است. این سط شامل مجموعهای از
ارزشها همانند: اعتقاداث, آخکام و اخلاق اسلامی و اززشهای انقلاب اسلامی؛ استقلال؛
حاکمیت ملی و نفی سلطه خارجی؛ و هویت و سبک زندگی ایزانی-اسلامی و خانوادهمحوری
است. علاوهبراین ذر قسمت چکمانرا ی کولن)اشگه ات یظام حکمرانی دز بهرهگیری از
فضای مجازی باید بر اساس حاکمیت ملی عدالت. آزادی و صیانت از حقوق مردم باشد تا
بتوان برخی اهداف کلان همانند تحکیم و تقویت حکمرانی, اعمال حاکمیت و اقتدار ملی بر
تمام ابعاد و لایههای فضای مجازی کشور و نیز ترویج گفتمان انقلاب اسلامی و تحقق تمدن
نوین اسلامی در فضای مجازی کشور را محقق کرد (مرکز ملی فضای مجازی, ۱۴۰۱).
علاوه بر این سند میتوان به اسناد دیگری نیز اشاره کرد که تلاش میکنند زمینهی
توسعهی هرچه بیشتر حکمرانی نظام جمهوری اسلامی بر فضای مجازی را محقق کنند.
برای مثال میتوان به: سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی (۱۴۰۰)؛
الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات» اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای
مجازی (۱۳۹۹)؛ طرح کلان و معماری شبکهی ملی اطلاعات (۱۳۹۹) و نظام هویت معتبر
در بخش بعد به چالشهابی توجه خواهیم کرد که ناشی از ظهور و جایگیرشدن متاورس
است که پیامدهای آن برای اغمال حق حاکمیت .را رای قولتها بسبار گسترکهت رآ رونت
همان ظو رکه آشاروشت :یا وچود آنکدیسیازی از دولتها قوانین مق رانا جامعی بیرای
حکمرانی اینترنت ندارند. حکمرانی پلتففرمها در کنار برجستهشدن ظهور یک جهان مجازی
غوطهورانهی جدید. چالشهای جدّی جدیدی رادر مورد نقش دولتها در قلمرو
سرزمینیشان ایجاد کرده است ول الما رن کرادت ری خالت شامل حکمرانی بر
متاورس و نیز حکمرانی در متاورس است. مفهومپردازی و توضیح مبانی و عناصر متاورس»
متاورس» محیطی غوطهورانه بهکمک واقعیت افزوده و واقعیت مجازی است. متاورس»
دنیایی مجازی است که افراد در آنجا میتوانند به تعامل اجتماعی بپردازند؛ کار کنند؛
دادوستد کنند؛ و با پیشرفت فناوری بخش عمدهای از کارهایی را که در دنیای واقعی انجام
میدهند. در متاورس انجام دهند. یک پلتفرم بزرگ اجتماعی -یعنی فیسبوک (متا)-
سرمایهگذاری گستردهای برای محققکردن ایدهی متاورس را که چندین دهه قدمت دارد.
بهطورخلاصه باید گفت که تور اینترنت؟ بهشکل متاورش خواهد بود که شامل ترکیبی از
اینترنت و امکانهای بیشماری از فناوریهای واقعیت افزوده و واقعیت مجازی است ( 7079۷
6 ۵ ۲۰۲۲). بهعبارتدیگر متاورس یک فضای مجازی چندکاربره است که افراد از
سرتاسر جهان با هم متصل میشوند و در قالب داراییهای مجازی به مبادلهی ارزش
میپردازند. در متاورس, آواتارها هستند که کاربران را بازنمایی میکنند؛ افراد میتوانند در یک
فضای سهبعدی به موقعیتهای گوناگون رفته و فعالیتهای گوناگونی را انجام دهند.
هدست واقیت مجازی» عینک واقعیت افزوده» گوشی هوشمند. رایانهی شخصی و
کنسولهای بازی از ابزارهای اصلی حضور در متاورس و انجام کار تبادل داده آموزش»
متاورس یک فضای سایبری جدید است که با فضای سایبریای که ما تاکنون تجربه
کردهايم» تفاوتهای فاحشی دارد؛ ازجمله اينکه بهجای نگریستن به صفحهی نمایش» در
قالب آواتار وارد صفحه نمایش میشویم. اگر فضای سایبر کنونی بیشتر نوعی تصور ذهنی
است. اما در متاورس با یک فرافضا يا فراسرزمین مواجه هستیم که بدون ملاحظهی مرزهای
سررزمینی کنونی» یک برساخت کاملا واقعگرایانه و شبیهسازی شده از دنیای واقعی محسوب
میشود. بههمیندلیل, اکنون ساختوساز و فروش زمین و ایجاد شهر و شهرکهای مجازی
بیش از پیش رواج پیدا میکنند. درواقع؛ متاورس شامل دنیاهای مجازی است که فناوری
واقعیت مجازی» بلاکچین و ارز دیجیتال را در خود جا دادهاند. متاورس را میتوان
مجموعهای از دنیاهای مجازی بههمپیوسته معرفی کرد. بهگفتهی موهان (۲۰۲۲) متاورس
به منزلهی زمینی به موازات زمینی است که روی کرهی زمین وجود دارد و به افراد این امکان
را میدهد تا آواتارهای خود را خلق کرده و در دنیای واقعیت مجازی غوطهور شوند و آن را
نوعی جایگزین زندگیکردن روی زمین تلقی کنند. «دیسنترلند» یک نمونهی شناختهشده از
متاورس است که بر مینای فناوری بلاکچین ساخته شده و روی بلاکچین اتریوم قرار دارد.
در دیسنترلند» امکان ساخت و خرید و فروش زمین و آثاز هنری فراهم گردیده است. این فضا
دارای ارز دیجیتالی يا رمزارز مختص خود به نام مانا (3/1]۸77۸) است.
در اینجا توجه به جزئیات فنی دنیاهای متاورسی لزومی ندارد؛ بلکه آنچه دارای اهمیت
است» تحولی است که متاورسیشدن اینترنت میتواند بر آیندهی نقش و جایگاه دولتها بر
کنترل و نظارت بر دنیای واقعی متاثر از تحولات اینترنت و مناسیات حاکم بر متاورس داشته
باشد. توجه و بحث دربارهی چند مفهوم مرکزی دنیاهای متاورسی» از قبیل: آواتاره فضا
بلاکچین و رمزارز -توکن و ان.اف.تی- میتواند برخی از چالشهای گستردهی دولتها را
همانطور که تالین" (۲۰۲۲) گفته است. همانند دنیاهای واقعی در دنیای متاورس نیز
باید چارچوبهای تنظیمگری و قوانین اجتماعی وضع شود اما مدیریت و اعمال این قوانین
در دنیاهای مجازی یکی از بزرگترین چالشهایی است که دولتها باید با آن مواجه شوند و
حتی باید به وضع قوانین جهانی برای نظارت بر آنها نیز اندیشيد.
با ملاحظهی برخی مفاهیم و عناصر مرکزی دنیاهای متاورسی, دولتها برای اعمال
حاکمیت بر این فضاهای جدید سایبری با چالشهای نوظهوری مواجه هستند. اولین آنها
«آواتار» است. در متاورس» افراد در قالب آواتر ظاهر میشوند. یک بحث نوظهور تفاوت بین
هویت بهمثابه یک شهروند در قلمرو یک سرزمین» هویت مجازی در فضای سایبر و نیز هویت
در دنیای متاورسی است. امکان دستکاری هویت در متاورس بهمراتب بیش از مفهوم
گمنامی يا کتمان هویت واقعی در فضای سایبر نسل وب ۲ است. به گفتهی تالین (۲۰۲۲)
ایجاد یک دنیای مجازی با هویت مجازی اگرچه امری نویدبخش است. اما این هویت باید
ایمن باشد و اطمینان خاطر حاصل گردد که قلمرو متاورسی, دنیاهایی «متمرد از قانون»
نباشند. بنابراین راستیآزمایی هویت اهمیت زیادی دارد. ازاینرو به یک شویوهنامهی عام و
چیزی همانند یک «متاهویت» نیاز داریم که به آواتارهای افراد متصل شوند و افراد بتوانند از
موضوع هویت در متاورس» امری حیاتی است. درحالی که در بسیاری از کشورهای غربی
چالشهای بسیاری در مورد بازتعریف هویت افراد براساس گرایش جنسی آنها وجود دارد و
هر روز تصمیمات جدیدی مبنیبر تغییر قوانین درجهت رسمیتبخشی به دگرباشها و
بازنگری در حقوق شهروندی برایناساس بهگوش میرسد. این چالشها در دنیای متاورس
بهشکل تصاعدی فزونی خواهند یافت و دولتها با مسائل جدیدی در مورد هویت» شهروندی
از منظری دیگر تدوین حقوق برای شهروندان آواتاری افراد یکی دیگر از چالشهای
نوظهور است. برای مثال, زن میانسال انگلیسی ادعا کرد در متاورس فیسبوک مورد تجاوز
و آزار و اذیت جنسی گروهی قرار گرفته و تصاویری نیز از این عمل ثبت و منتشر شده است
(2/]0020 ۲۰۲۲). رسیدگی به این جرم به دلایل متعددی دشوار است. ازجمله این که قوانینی
وجود ندارد که بر مبنای آنها در مورد این نوع اعمال مجرمانه و منافی عفت. که متهمان
نسبت به یک آواتار مرتکب شدهاند. رای صادر شود؛ بهایندلی لکه آواتارها فاقد شخصیت
حقوقی هستند. بنابراین لازم است تا یک چارچوب قانونی در مورد حقوق و وظایف آواتارها
یرای ال خر اکتیر ۱۳۲۲ یکی کذرتامه با ین اکن زا صاذر کرد ۷ طبقتیتی ذیریتای شمروتگان رید
تدوین شود. ازطرفدیگر باید به تفاوت ماهوی آزار جنسی در فصای سایبر کنونی و فضای
سایبر آینده یا متاورس نیز توجه کرد. ازآنجاکه حضور شهروندان یک کشور در یک محیط
دیجیتالی متاورسی به شکل غوطهورانه و با تجربهی بلافصل با کمکهای برخی ابزارهای
مجازی همراه است. آسیبهایی که فرد با آن مواجه میشود دقیقا مشابه آزار روحی و
جسمی در دنیای واقعی است. ازایننظر ارتکاب جرم نسبت به یک آواتار حتی از تولید فیلم
هرزهنگارانه با فناوری دیپ فیک (جعل عمیق) با هویت یک فرد کاملا متمایز و مخاطرات آن
پردامنهتر است. همچنین» دنیاهای مجازی متاورسی اکنون امری شرکتی هستند و قواعد
آنها توسط شرکتها تدوین میشوند. بنابراین آواتارها با شرکتها مواجه هستنده نه با
دولتها. دنیاهای مجازی متاورسی که آواتارها در آنها کار و زندگی میکنند. کاملا
مرکززدوده و فاقد مرز هستند؛ بدون انطابق با مرزهای دولت-ملتهای سنتی در دنیای
واقعی. اينکه آواتاره شهروند کدام قلمرو سرزمینی است و درصورت مواجهشدن با اعمال
مجرمانه باید از قوانین کدام کشور تبعیت کنند شی از موضوعات چالشبرانگیز آیندهی
یک جنبهی دیگر از متاورس» که چالشی اساسی برای دولتها در آینده ایجاد خواهد کرد
فناوری بلاکچین است که ارتب اطینزدیکی نا ,ارز؛دیجیخالی:دآرد. همانطورکه گفته شد؛
دنیاهای مجازی متاورسی روی فناوری بلاک چین بنا میشوند. بهعبارتدیگر «بلاکچین»
یک دفتر کل دیجیتال است که تراکنشها و آطلاعات ژااثبت و نگهداری کرده و آنها را در
شبکههای همتابا همتای رایانهای تکثیر میکند؛ این امر سبب میشود تا ضبط ویرایش و
هککردن تراکنشهای کذب غیرممکن شود» (ص. ۳). هدف بلاکچین» بهطور ساده این
است که فعالیتهایی را که توسط نهادها و سازمانهای دولتی انجام میشوند. بدون نیاز به
آنها به پیش بروند. ارزهای دیجیتال همانند بیتکوین و اتریوم؛ به کمک فناوری دیجیتال
ایجاد شدهاند: تقریبا بیشتر ذولیتهای هرکزی حتی کشورهای بزرگ نیز تاکتون نقوانستهاند
قواعد و مقرراتی را برای تنظیم فعالیت این ارزشها درون قلمرو خود انجام دهند.
بهعبارتدیگر فناوری بلاکچین بسیار سریعتر از توان دولتها و پارلمان برای تنظیم آنها به
فریوتیز! (۲۰۱۸) در پژوهشی دربارهی ارزهای دیجیتال و حق حاکمیت. رمزارزها را
بهمنزلهی یک فناوری مختلکننده, عامل عمدهی مقاومت در برابر قوانین دولتی و
تنظیمگران مالی بینالمللی معرفی میکند که جایگزین پول رسمی شده است. ماهیت
کنترلناپذیر رمزها سبب شده است تا برخی افراد. سازمانها و گروههای تروریستی و حتی
برخی دولتها از اين نوع ارزها -ازجمله بیتکوین- برای مقابله با شناسایی, مداخله یا
مجازات از جانب نهادهای تنظیمگر استفاده کنند و آنها را برای ارتکاب به جرایمی همانند
پولشویی» قاچاق مواد مخدر و خرید سلاح به کار بگیرند. وی اقدمات قانونی کشورهای
مختلف برای مقابله با سواستفاده از رمزها ارزها را در سه دستهی: ممانعت» تنظیم مقررات و
اقتباس تقسیمبندی کرده است تا مزایا محدوديتها و اثرات هرکدام از ان سه خطمشی را
بسنجد. یافتهی وی نشان میدهد که حتی دولتهای حاکم در کشورهایی همانند آمریکا
چین و روسیه که در زمینهی این نوع فناوریها پیشرو هستند. در جلوگیری از کاربرد
زیولکوسکا" (۲۰۲۰) از عبارت «اقتدار توزیعشده» برای تشریح وضعیت حق حاکمیت
دولنی در عصر بلاکچین استفاده میکند. بهگفتهی وی» فناوری بلاکچین سبب شده است
که مفهوم سنتی «حق حاکمیت» یعنی کنترل کامل بر قلمرو و استقلال از قدرتهای بیرونی»
به چالش کشیده شود. یکی از مظاهر عمدهی قدرت و کنترل دولتی» تدوین قانون و اعمال
آن است. بلاکچین این قدرت دولت هاراجگاور ایا بوچالش میکشد.
درحالیکه سه مفهوم «حق حاکمیت»» «قلمرو سرزمینی» و «دولت مقدر»» در جهان واقعی
بهمنزلهی امری بدیهی در عرصهی روابط بینالملل و علوم سیاسی بهرسمیت شناخته
شدهاند؛ اما طی چند دههی گذشته تحولات فناورانه و بهویژه توسعهی شبکه جهانی اینترنت
و شکلگیری فضای سایبر این ایده را با چالشهای اساسی مواجه کرده است. عدم انطباق
مرزهای مجازی با مرزهای فیزیکی دنیای واقعی سبب شده است تا بسیاری از ترتیبات
مستقر» دچار اختلال شوند. توسعهی فضای سایبر زمینهی ایجاد جماعتهایی را پدید آورده
است که ملیت و هویت آنها با هویت جهان واقعی تعریف و تعیین نمیشد. ماهیت
فراسرزمینی فضای سایبر سبب شده است تا تحولات نظری و رویکردهای عملی مختلفی
برای اعمال حکمرانی بر فضای سایبر اندیشیده شود. این تحولات از تلقی فضای سایبر
بهمنزلهی سرزمینی مستقل فارغ از دخالت دولتها گرفته تا ضرورت بازیابی حق حاکمیت
یکایک دولتها بر فضای مجازی را شامل میشوند. باوجود ماهیت جهانی و بینالمللی
فضای مجازی» هنوز آنچنان در سطح بینالمللی برای تدوین حقوق بینالمللی برای نظارت
و تنظیمگیری این فضا توسعه نيافته است. شتاب تحولات و پیچیدگی فناورانهی این فضا
سبب شده است تا ازیکطرف» دولتها و نهادهای قانونگذار نتوانند متناسب با سرعت این
تغییرات» قوانین نظارتی و کنترلی مناسبی را تدوین و اجرا کنند؛ و ازطرفدیگر, فقدان درک
مناسب از تحولات و تدوین قوانین دیرهنگام و نامتناسب نیز خود عاملی اساسی برای
دو تحول اخیر در عرصهی فضای مجازی بیشازپیش, حق حاکمیت دولتها را به چالش
کشیده است؛ اين دو تحول عبارتند از: «پلتفرمیشدن» و «متاورسیشدن». پلتفرمیشدن؛
ناظر بر توسعهی فزایندهی قدرت و توان کنترلی پلتفرمهنای عمدتا آمریکایی بر شهروندان
کشورهای مختلف و حتی استخراج الگوهای رفتاری و ذائقههای مصرفی آنها امکان
کنترل باورها و افکار شهروندان دولتهای مختلف را فراهم کرده است. متاورسیشدن نیز
پدیدهی بسیار پیچیدهتری است که بیشازپیش از منظرهای گوناگون حق حاکمیت دولتها
را برای تدوین و اعمال قانون به چالش میکشد. شخصیتهای آواتاری در دنیاهای مجازی تا
حد زیادی بازنماییکنندهی خودواقعی شهروندان هستند که در قلمروهایی ورای سرزمینهای
واقعی, بهمدد فناوریهای گوناگون» زیستی را تجربه میکنند که عین تجربههای زندگی
واقعی است. سکونت در فراسرزمینهایی که مرزهای زمینی را به چالش کشیدهاند و
بهمنزلهی سرزمینهای خودمختار و مبتنیبر رمزارزهای خودساخته فعالیت میکنند. بدون
اينکه نظارت سنتی بانکهای مرکزی واقعی را بهرسمیت بشناسند. چالشهای بزرگ پیش
روی نهادهای دولتی محسوب میشوند. هرچند امکان دارد که ارائهی واکنش مناسب از
سوی دولتها برای دفاع از قلمرو سرزمینی خود و تلاش برای اعمال قوانین و ارزشهای
محلی در وضعیت کنونی دشوار و ناممکن بهنظر برسد. اما ضرورت دارد که دولتها
از هماکنون اندیشیدن دربارهی این تحولات را آغاز کنند و در همراهی با دولتهای دیگر و
نهادهای بینالمللی برای بازیابی و تثبیت مناسبات درونسرزمینی خود -تا حد امکان-
تحقق کامل متاورس که شامل امکان غوطهوری سه بعدی در دنیاهای مجازی -
بهشکلی که توسط شرکت متا در سال ۲۰۲۱ به تصوير کشیده شد- همچنان نیازمند
پیشرفتهای فناورانه است که بهگفتهی یکی از نظریهپردازان این حوزه یعنی بال! (۲۰۲۲)»
شاید تا یک دهه دیگر نیز به طوّل بیانجامد. بنابراین دوّلتها -از جمله دولت ایران- زمان
کافی برای تصمیمسازی و خطمشیگذاری برای پیشینی نحوهی مواجهه و مقابله با
فرایند پلتفرمیشدن و سیطرهی پلتفرمهای عمدتا غربی از یک دهه پیش آغاز شده است؛
موضوعی که حتی نگرانی کشورهای عضو اتحادیهی اروپا را برانگیخته و آنها را بهدنبال
احیای حق حاکمیت دیجیتال خود وا داشته است. پلتفرمهای بزرگ جهانی چالشهای
فرهنگی, اخلاقی» اقتصادی و امنیتی گستردهای را برای دولتهای مختلف -و از جمله
برای مواجههی واقعبینانه با این مخاطرات و نیز اعمال حق حاکمیت ملی, برخی
اقدامات و راهکارها را میتوان تجویزمکرد؛ هرچند بای آیژ.مستالهی اساسی توجه داشت که
سازوکارهای ناظر بر اکوسیستم پلتفرمی» ماهیتی جهانی دارد؛ همچنین تحولات بهروزشونده
و متغیر آن بهگونهای است که اکنون مرزهای قلمروهای سرزمینی را تا حد زیادی نفوذپذیر
کمثبات, متغیرشونده و کمرنگ کردهاند و دولتها صرفا از طریق بالکانیزاسیون و اتصال
کامل و دائمی با شبکه جهانی اینترنت میتوانند مرزهای مجازی خود را با مرزهای فیزیکی
دنیای واقعی خود منطبق کنند؛ امری که در حال حاضر دیگر امکانپذیر نیست.
پيشنهادها برای اعمال حق حاکمیت بر فضای مجازی در ایران:
* توسعهی اکوسیستم پلتفرمی و پیامرسان بومی بدون مداخله دولت و واسپاری آن به بخش
خصوصی, با تضمین کافی حفاظت و حراست از دادههای شهروندان؛ تعیین مجازاتهای
سنگین برای نقضکنندگان حریم شخصی کاربران و منتشرکنندگان دادههای آنها.
* ایجاد فضای رقابتی و مقابله با اتحصارگرایی و عدم حمایت ویژه از پیامرسانهای خاص؛
بهمنظور تامین نظر سرمایهگذار خطرپذیر بخش خصوصی و عموم کاربران.
* تشویق به سرمایهگذاری برای راهاندازی یک رسانهی اجتماعی ملی باکیفیت. توسط
شرکتهای فناوری بخش غیردولتی؛ چراکه با وجود توسعهی نسبی پیامرسانها در ایران,
همچنان یک شبکهی اجتماعی/رسانهی اجتماعی فراگیر با امکانات رسانههای اجتماعی
* حتیالامکان خودداری از ایجاد فضای سیطرهی تکپلنفرمی و تکپیامرسان توسط
پلتفرمهای جهانی (مشابه وضعیت کنونی: واتساپ و اینستاگرام) و فراهمکردن زمینهی
فعالیت پلتفرمهایی که مخاطرات فرهنگی آنها کمتر و حساسیت آنها نسبت به انتشار
* تشویق کاربران به استفاده از رسانههای اجتماعی و پیامرسانهای محبوب و باکیفیت
کشورهایی که رابطهی سیاسی اک صهانها زا رالد ارند ابر اقام ضمن تامین نظر و نیاز
کاربران ایرانی که در بی خدماتتالا کید گهآهستند. اطکاق مذاگروبا مدیران این پلتشرمها
* اهتمام جدیتر به توسعهی شبکه ملی اطلاعات و پیگیری سیاست محلیسازی دادهها
* اهتمام ویژه برای تدوین قوانین و مقررات مرتبط با فعالیت کاربران عادی, ناشران و
تولیدکنندگان محتوا نهادهای خصوصی و سازمانهای دولتی در پلتفرمهای جهانی.
* مسئولدانستن کاربران نسبت به محتوای منتشرشده در پلتفزمهای جهانی, که تا حدود
زیادی میتواند از انتشار محتواهای نابهنجار و زیانآور در پلتفرمهای جهانی جلوگیری کند.
* تسهیل سرمایهگذاری و حمایت از تولید محتوای بومی مبتنی بر منابع غنی ادبی» فرهنگی و
حسنی» ح.؛ کلانتری, ع. (۱۳۹۹). سیاستگذاری اینترنت: مرور سیستماتیک رویکردهای حکمرانی
پلتفرمهای آنلاین و رسانههای اجتماعی. سیاستگذاری عمومی ۳(۶). صص. ۷۹-۵۹
خامنهای, س.ع. (۱۳۹۰). با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی؛ شورای عالی فضای مجازی تشکیل و
اعضای حقیقی و حقوقی آن منصوب شدند. پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری. قابل دسترس در:
خامنهای» س.ع. (۱۴۰۰). مروری بر توصیهها و تذکرات رهبر انقلاب درباره مدیریت فضای مجازی؛ فضای
مجازی را به نفع ارزشهای ملت مدیریت کنید. پایگاه اطلاعرسانی دفتر مقام معظم رهبری. قابل دسترس
دار 7 60167 006 / کل نعصعحصق دا زج //: د0صااط
خبرگزاری تسنیم (۱۳۹۹). ۲۰ مطالبه مقام معظم رهبری درباره فضای مجازی/ شبکه ملی اطلاعات؛
فن دایک. ی؛ پول, ت؛ و دی وال م. (۱۴۰۰). جامعه پلتفرمی: آرزشهای عمومی در جهانی متصل کننده.
مرکز ملی فضای مجازی (۱۴۰۱). سند راهبردی فضای مجازی ایران در فضای مجازی. مرکز ملی فضای
نصیری,» ح. (۱۴۰۰). متاورس: نمای دور تهران: مرکز ملی بازیهای رایانهای.
۰ 8 1۵/۵026 1 0۳ م۸ 2 7106 .(2022) 3/۰ بالط
7 روع 52 2 70۳205 عاهاک ع 4ص عع2 مک .(2011) 1۰ فص 51 6 .0 مقاعظ
0 ناگ کزدعط 1 .و501 عاهاک م2 رمع ماوت (2018) سل ۳۳۵۳۵۲۵
کاحش۸ ۶و جعاعه/3 ۶و عععع1 عطا 1۵۳ کامعصنسو 3 عطا که اصعصانقا2 اهنادم حهز
6 ۰۶ و7۳60 نلاس ع0لع7 امن مگ دز ۷/5۵۳ .(0999) .۸.0 ماقاو860
800 1300000-5061 ما56 همع م5 .(7 201) 7۰ لصتااعیی 0 عگ .کل مخصعکادسه ۵
9-7۰ 0.74 ,(22)4 بف ات060 لوصا80۳6 ها ۳۵66 هد معط 1 +فعاصعاصم۲
ما۸ ۳۵۵۹۵۵ ۶ ۵ع ۸ سمتعقتلفماآ 2ا2۸ .(2019) ۳۰ ملهعع10
را ۲0 2 ع و لت 5 ۵۵ دوع 611 او نع مک ععدمکو من .(2013) 5۰ معم ۲۳
۰ وانا۳ :ععلوتطاصق۲ + عص 2 لظ عست نی .(2021) 1۰ ۳1۵۳۰
وه عزدولعس۸ :۳0۹-50006 دمامتنلفم1 هلق ۵۶ 60۳0۳ عط1 .(2014) ۳۲۰ مان
لمع ۵۳/26 22065۰ وا مه افص نز۳۵۱ 5۰ 20۶ کد مهو معصصمع 1
-۳206- ع2ع ۹ ع 06-1 1 /ع مها 0/5 2702/5 20 2 ساکع با 3 هط
ت062 ۰ 50100 0 7 ع 002 اع 2 ۵ 70000 م۸ .(2016) 7۰ معزنادطاگ
ات2612 ت۳2 مفعم وت عم 1۵۳ وامعنهه مه لعانع .(2020) 1۰ مقع6ن1/0
1992/۳۳15 020/65 511۳/2 / وی / اه 21 ع اه 2 مس اه 0 /۳//: 6608
)9 ,16۷/60 ب ۳01 12661 200/۰ 50۷۵۳۵۱ ماع :(2020) 1۰ ,اعنط 1 62 .7 معلط۳0
0 600۷۵۵۲6 ,مک تاو وس 0 .(2019) بش۸ موااههظ 6 0.۷۰ ماع و۳
28-۹0616120 11وها-ع کع 12ع 0 / عم تلهم ومع ع1/صمم. 6 تاه ومع موه ۳۷//: 81۳05
0ص 00۳۵۳۵00 361660 .(2016) کل متاقلام6 عک بط مطعقطمع7اهگظ ل مصصقص
0۰ عگ 60-2 276۳ 206266۰ 1301661 ها ععصقص مع عطا 02و۳۵ ماه نع
6 م۸ 1006۳ 06 60۳۵98 0۳ کعامتمط .(2015) ب۸33 ,۷۷۳۵۶
۶ 11۷۵ 2160۷ 00۷۵2۲6۰ 101061 107 ۷27 لقطمل0 706 .(2014) سا مفنلح1202
وه زد ولعس۸ :۳0۹-5006 دمتاهتنلفم1 هلق ۵۶ 6۳0 عط1 .(2014) ۳۲۰ مان
لمع ۵۳/26 22065۰ وا مه افص نز۳۵۱ 5۰ 20۶ کد مهو معصصمع 1
-۳206- ع2ع ۹ ع 06-1 1 /ع مها 0/5 2702/5 20 2 ساکع با 3 هط
,0060 ۲0۵۱۵۵۲ مخص الط معهاصا ع10 7و معوماست .(2018) 1۰ معنمععلنت
ع[۵ :ط00ماآ 6۶ 11۵060 310۳ 02۰ع1 لعتعموک عمعطاک 7۵۸ هدمع مه عطا مد
۳۵5 هه 100000 مصونانصتگ 3 - ۵عصندایه عحه 2/0 156 .(2022) 8۰ مصناج 1
- 101661 ۳6 که معاد 6۵102 اعد عطا هه عک 3/0 عطا ااوطم لها عصو و۳
-ع 61368 1- 60/16 / قطن آهازع نو مقطا 0 //: 0 لاو ص20 جاز دز اقطه کحظ
6 10۳ 10۷28 علم 0000 عک0ع1 ع710 .(2022) .5.0.7 موعصععگ 6 .0 و1
۰ :1656 310 ان اگ عند10عع 7 اا2 ٩ اع0 1
ععه عطا هز ازاصع 50۷۳۵ عاهاد - قطانم مناد .(2020) با مفاد 270160
-116 ,35:2 .ارعوواممطع7 گ هام۲ اقا ۰۶ ۵۳ع آعسمتهصاصل مصنقطعلواط
68 60100126 ۷1 1۳ 170۳ ۸0۵ :3/0676 136 .(2022) 3/۰ بالط
عطا ۵۶ 1560 لمناس نحم1ع1 .2 واصعنه 50 کز خ۵ط .(1999) .۸.0 ماکذه5ع58
۵ 10۷2705 نعاها5 عطا هه ععدم 0 60 .(2011) 1 ,فطع 510۷ 6 10 و2اع6ظ5
سنا 1000 صمنامع5 لمنضعم50 .(2017) بل کلصنطلعیع210 هگ کل ,کصععافسعط
,ان 0ع6 .کلوصه1مع070طظ صز ما2 فصه معط 1 ت0عاع م0 بوامعزه م5
3167 00۷6۳۵۲۵۰ 1016۳61 1۵۳ ۷۷۵0 ماما 156 .(2014) سا ,کن0 10602۳
ناط0ا2 +جاعن0ه50 2110۳0 156 .(2021) .1 ,ا[206 :38 ملقق۷۷ عل بص۷۵ .7 لعزنص
۰ ع5007 نصهتطع1 .(عصه1۳ منصهککق11 33) ۷۵۳1۵۰ ع تا 0506 ه حز کعحاه ۷7
7124 27000۶60 ۵۶ #عع3 ۸ نطمناهتنلفمآ ه(اه0 .(2019) .2 بلقق8ا1
- 2100 2نله 22-۲ 2020/06/1 / 05 ام /ا 0-0 /ع ماک ماه هه //:ک 0
۵ وصنلاناظ ۵۳۵ کص0 3۵۶10 +وامونه ۷۳و50 ععهم هار0 .(2018) .ظ ,ق3۳۵0
5 نهمز زنط مه دار صز ۳۳6 صمصصم۲ که جخصصحصمح
5 301 علخ رطصع0 .ص210 عمنهلو م۸ .(2021) 1۰ ,316
4 1268۳00 عط 1۵۳ کشوم عطا ۶ه اصدمصااقلط تدم هنز معاخنصطاناگ
5100 30518۳200216 31321 +کعزو 5 بوانسهع5 حز کاس۸ 0۶ +عاعه/2
7 .3/0003 لمنم5 عمقطا5 اق۵ط1 کدمزق160 70000 عطا فصه ,1/006
7 ع نا 5516۵ ۵ نعمفلمسینامم 066 .(2020) بش۸ ماتصاصهاه1 بل منصهدع11
6۵۵1 بقع هناهد فص عصماهام عصنلصه ما کعطعق م20 عهصنلند ۶و
کزو ۸0۵1 :3051-50060 هعنقم ماه ۵۶ 0۳0۲۵ 156 .(2014) .۳.7 مللن17
- 13۳6538-0768 13// :۲05 1۳۵۵ 6۵0 بکعنم5 معصه2 دلج 5ع 1
0 0127703.0/- 6۳165 206-5 سح جع کم هه ۲ / ام ها / مک حدم مهد 2
کزو و۸0۵1 :2051-50060 صمنهعنلف 0 هاه12 ۵۶ ۳0۲۵ 156 .(2014) .۳.7 ,للن1
-65 13653-057 10// :۳05 1۳۵۵ 606۵0 بکعنم5 معصه2 دلج 5ع 1
.0122703 69-7 62-206۳56۳1 ع 20-8 اه ۲ / مها مد دمص 2
4 316 80672066۰ 1316۵1 حز 66 قمع عطا وصنفسنط نصمنهآموم هه
6 ۶ 1.02067 ماگ عطا ۵۶ عمعل عطا ۷5 (2011) بش یک ,فعصع 1۵
داز وصه 0 غناطهاعه ۳۵۶5 ععهم نان که تعصی +عطونط عط ماع ص151
ع 0۲0 ناگ عطا 0 عازدطع ۷ 156 .فعاصزو مه ععبم عطصعص آمع10 ۹ص [۵ع۲
40 ۳06020055 عطا گم نع مش ب(2021) بش یک ,1۵66
:332866 ۹0366 نان امه نع عطا که +عفقع] عطا ۶ ۲06۳5
عطا ۵۶ عازد ۷۲ عط1 بکعن اه ناهد عطا که +10 ها ععدمکطای ۵86 12
- 6663 1۳/50 61 6 2 133 // :309 ص۲0 3060 ع0ع1 . عصعهناگ
منامن :626۵ 26 06 661ص ما صمناخمحصت م۸ .(2016) .7 مهزنله اس
_2020/651992/3285/ 2۹/065/07۳ 81 ع ۸ /0اع ۳02 21 0 ۷ // :3۳05
-کدنلو ها-6 612675 /ع ملد مدع 10 /صم ع تا صه لقاع 027 5 ۷ //: 3۳05
0 له 00۳۲۵۲ صتا نصهحطع 1 +عصناخده هه :3/6166 .(2021) .17 ماعه21
123 0 10061 عزععاد 50 156 .(2022) تعاصع ععدمکطر0 آمدمنه1<
.(9)4 ,3۵16 بزا20 13010161 60۰ ن6 506 ماع .(2020) 1۰ ماعنط1 6 .[ بعلط80
66 مومکعنازا۳0 + بوانسه طبر .(2019) .۸.۳ لاس۳ :6 1.۷۰ ,06 1ع ۷و۳
40 100605 مصصتانصع12 - #مصنداوه 2/056 عط1 .(2022) .ظ مصنله]
0 6۷۵100۵۷ 6۳ ۲6 که ع5 3/6106 عطا امه لاله ع00 ۳۷6 کعام ۳
360۷۵0 بلهانع 310600 جاز کز قاس کحظ - 166۲ عطا ۶و
- فنص 01-0 6 زج [ جع مک ها عصع / 0 / 0ص ها نع نود 0۳6 //: 3105
67 ع6 ماگ عطا بط کلصمصعل ص16 .(2020) بوههه۸ 25 صنصعه 1
ع ۶ وصمصعل صنقص عطا 27604 صمنافصد لصا نمصمنهج/عدمک ای 2006
85 7130000066 1/1616 156 (2022) .5.0 ,06عع1۳ 6۶ .00 ,و/1639
۰ :7686 316۷۷ .ناگ 100106 ا0ا< 5 اعصاصا ۳۵ 107
6 م۸ 1۳6 ۳۵ وعسنص م0 1۵۳ ک6ام 2۳00 .(2015) 3.17 ,1۸۷06۲
6و عط) صذ 50۷۵۳80۲ عاهاد - ماه وصنان نع .(2020) ۶ 70110
۰ م66 ۲006۹ ,هآ ۵۶ عع3 لقدمناه 106 مصتقفطعلماط ۶و
|
هدف پژوهش حاضر ارائه ی تحلیلی انتقادی پیرامون تحولات توسعه ی شبکه جهانی اینترنت و فضای سایبر بر اصل حاکمیت سرزمینی است. دراین راستا، تحولات فناورانه مبتنی بر اینترنت در تغییر نقش، جایگاه و حدود اختیارات دولت ها برای اعمال قانون در قلمرو ارضی آن ها بررسی شده است. سوال اصلی این است که چگونه پلتفرمی شدن و متاورسی شدن، بیش از گذشته اِعمال حق حاکمیت دولت ها را به چالش می کشد و عمده ترین حوزه های این تاثیر کدام اند؟ نتایج نشان می دهند که توسعه ی اکوسیستم پلفترمی بومی باکیفیت، همراه با تضمین حفاظت از داده ها و حریم شخصی کاربران، هدایت کاربران ایرانی به پیام رسان های دولت هایی که با ایران رابطه ی حسنه دارند، تنوع بخشی به پلتفرم های خارجی و حمایت از تولید و اشتراک گذاری محتوای بومی مبتنی بر فرهنگ ایرانی-اسلامی و توجه به محلی سازی داده ها می تواند تا اندازه ی زیادی مخاطرات سلطه ی پلتفرم های بزرگ غربی را کاهش دهد.
|
16,732 |
491166
|
خوانندگان این مجله» اجازه توزیع» ترکیب مجدد» تغییر جزئی و کار روی حاضر به صورت غیرتجاری را دارند.
0 تمامی حقوق انتشار این مقاله» متعلق به نویسنده میباشد.
۳ فصلنامه فقه جزای تطبیقی» دوره اول» شماره چهارم» زمستان ۱۴۰۰
غریزه جنسی یکی از غرایز انسان است که همواره در طول
منطقی و اصولی برای کنترل آن و جلوگیری از طغیان و بروز
گرفته و اختلافات عمیقی در این خصوص نیز بهوجود آمده و
سابقهای بهطول تاریخ دارد و حتی به ۲۵۰۰ سال پیش در
که استفاده از عروسکهای جنسی در قرون اخیر منتسب به
از لت تناسلی مردانه او زتانه: بود. لیکن بعدهاظ ککک
فناوری» شکل مکانیکی نیز به خود گرفت. در دهه ۱۹۷۰
استفاده گسترده از مواد اولیه مانند لاستیک و سیلیکون در
دوام بالاتر و افزایش لذت بخشی گردید و در آمسیر تکامل,
انسان در مقاربت جنسی با شریک جنسی خود دارد و حتی در
نشان میدهد و از اینرو مورد استقبال بسیاری قرار گرفتهاند.
خاص نیز بوده و ازجمله برای برآورده کردن تمایلات جنسی
افراد دارای معلولیت و نقص و نیز رفع خلاهای عاطفی برخی
موجب شده که پیش از این در مقالهای مستقل به تفصیل
مورد بحث و نظر قرار گرفته است. (احسان پور» ۱۳۹۹: ۱)
بهصورت کلی و يا در حوزه سلامت بیماران و بررسی قابلیت
تطبیق عناوین حدی و تعزیری جنسی در فقه جزای اسلام بر
این پژوهش در مقام پاسخ به این سوال است که آیا میتوان
عناوین حدی نظیر زنا لواط و مساحقه را جاری دانست و در
صورت منفی بودن پاسخ» آیا این عمل» تحت عنوان تعزیری
صورت قول به حرمت عمل, آیا وصف درمانی برای مبادرت
به آن و یا اضطرار ناشی از وجود نقص و معلولیت جسمانی
مانع نکاح» میتواند موجب جواز آن گردد؟ در پاسخ به این
جرأقم: جگسی بحدی در کب فا شامل زناه لواط و ,سساحقد
است. بحث آن است که اگر زن یا مردی که با ربات جنسی
و مرتکب را میتوان براساس یکی از جرائم صدرالذکر کیفر
نمود؟ البته؛از آنجا که تفاوت عناوین حدی مذکور صرفا در
جنسیت شرکای جنسی است لذا در اینجا صبزفا به عنوان
در تعریف زنا گفته شده که «مقاربت در آلت تناسلی زن (بالغ
یا غیر بالغ) است که بر وی حرام اصلی (نه عارضی مانند
حیض) است. دخول به قدر حشفه محقق زنا است ولو با حائل
باشد. منخوله ممکن آست عاقله یا ذیوانه باشننه: مکرهه باشند
با عباراتی مشابه, زنا را دخول آلت تناسلی مرد در آلت تناسلی
مرتکب» حایز اهمیت است. به عبارت دیگر از آنجا که
رباتهای جنسی ولا فاقد وصف آنسان و حتی, فاقد جنسیت
واقعی بوده و مرد یا زن بودن آنها صرفا اعتبار میشود و ثانیا
از عبارات فقها مشخص میشود که از شرایط اساسی برای
تحقق جرم زنا انسان بودن مرتکب است. تنها انسان مذکر
است که میتواند با انسان موّنث دیگری که بر او حرام است.
صفت بلوغ و عقل مذکور در تعریف زنا مختص انسان است
و بر حیوان و شی» صادق نیست. (که اگر قابل صدق بر
میگرفت.) شرط زنده بودن زانیه البته در تعریف زنا مفقود
است. فقها زنا با زن مرده را همانند زنا با زن زنده میدانند و
هیچ تفاوتی در احکام حتی از باب محصن و غیر محصن نیز
میان آندو قائل نشدهاند. صاحب جواهر بر این حکم ادعای
در مجموع, انسان بودن شرط تحقق زنا است ولی زنده یا
مرده بودن زانیه تأثیری در این حکم ندارد. از اینرو دخول
انسان مذکر به ربات موّنثنما صرفنظر از وصف عدم حیات
حسب آنچه که گذشت, امکان تطبیق عناوین لواظ و سحو
در نفس حرمت خود ارضایی تقریبا اختلافی وجود ندارد و بر
۳) آیات ۵ سوره مومنون و ۲۹ سوره معارج (لفروجهم
حافظون) و ۳۱ سوره نور (و یحفظوا فروجهم) توسط بسیاری
دیگر» صراحتی در اين آیات به این عمل مشاهده نمیشود.
برخی از روایات نیز (حر عاملی, ۱۴۰۹: ۳۶۴/۲۸) از مبانی
حرمت آن عنوان شده است. اما در تعریف و وسعت مفهوم
طرح بحث رابطه جنسی با رباتها در حوزه فقه جزایی» نتیجه
استنتاج منطقی از دو مقدمه «حرمت استمنا» (و مألا لزوم
تعزیر عمل محرم) از یکسو و تطبیق «رابطه جنسی با رباتها
نخست را علیرغم اشکال در مبانی آن (که خارج از حوصله
قابلیت تطبیق این عنوان» بررسی نظرات فقها در تعریف این
مرتکب استمنا از سه حال خارج نیست: اغلب از عبارت
خودارضایی با دست. استفاده از سایر اعضای بدن فرد را نیز
از همسر) برای استمنا نیز در همین حکم است. (انصاری»
۵ فصلنامه فقه جزای تطبیقی» دوره اول» شماره چهارم» زمستان ۱۴۰۰
فقهای اهل سنت نیز همین نظر ابراز شده است. (الزیلعی»
۹ ۲) گروه سوم» مطلق طلب منی را به هر شکل و
شیوهای (لو قصد المحرم من النظر الي الاجنبی ال#امنا) داخل
با ضرورت اکتفا به قدر متیقن مفاهیم جزایی میباشد. بعلاوه
اینکه در آیات و روایات مورد استناد» به این لفظ بطور خاص
نیز اشاره نشده تا بتوان به اطلاق مفهوم آن استناد جست.
به نظر میرسد که عبارات اغلب فقها در حرمت خود ارضایی
با دست يا اعضای بدن» ناظر بر غلبه استمنا از این طریق و
این حال» توسیع دایره این مفهوم به استمنا از طریق
محقق است که موجب انزال گردد» (طوسی» ۱۴۰۰: ۷۰۹) از
اینرو لمس و نظر ادوات جنسی فینفسه حرام نیست مگر
جریان اضطرار و مانند آن بر ارتباط با عروسکهای چنسی,
دارند. با این حال به نظر میرسد مقتضی دلیل ترک واجب»
مانتد نفی: تحریم است (حکیم ۱۳۷۴ ۱۴:: ۳۳۷) از ارو
جنسی در صورت استقرار اضطرار و حرج» رفع میشود. این
نظر در میان فقهای شیعه تقریبا مطرود است لیکن برخی
فقهای اهل سنت در بیان حکم استمنا قید «بلاحاجه» را
دوم؛ چنانچه مقتضی لاحرج را آنگونه که برخی گفتهانده نه
حرجی, واجب خواهد بود. هیچ کدام از فقهای شیعه متعرض
این قیاس منطقی نشدهاند. در مقابل, برخی فقهای حنفی در
سوم؛ در فرض بقای حرمت عمل, ورود قاعده «دفع افسد به
فاسد» و یا «ارتکاب اخف ضررین» درجایی که احتمال وقوع
در گناه بالاتر مانند زنا وجود دارد» مقتضی دستکم جواز عمل
خواهد بود. این قول منسوب به برخی فقهای اهل سنت است
که قایل به وجوب نیز شدهاند. (ابن عابدین» ۱۴۲۳: ۲۷/۴) در
روایات شیعه» ارتکاب زنا شنیعتر از استمنا بیان نشده (حر
چهارم؛ موضوع ضرر و حرج موجب جریان قاعده, نفس یا
مرض مهلک نفس است و صرف تجرد و عزوبت و فشار
قوای جنسی را شامل نمیشود. «مثل اینکه فرد در اثر تحمل
شهوت. زیاده به افسردگی شدیده جنون و مانند آن مبتلا
حنبلی» ترس از مرض» عدم قدرت بر ازدواج» عدم حضور
زوجه و مانند آن را از مصادیق حرج دانستهاند. (الراغب,
پنجم؛ خوف ضرر و حرج باید قطعی و نه محتمل باشد.
و رقع خرجبهشمار آید. از اینرو چنانچه انحراف در اشتغال
یام وا نیز اکتفا به کارکرد فیزیولوژیک بدن جهت تخلیه
انسان بودن ایشان» داخل در مفاهیم حدی زنا لواط و
مساحقه نیست. با این حال» درخصوص صدق استمنا اگر چه
عبارات غالب فقهای شیعه بر بکارگیری دست يا اعضای بدن
در خودارضایی است لیکن به نظر میرسد غلبه مزیور» ناظر بر
غلبه استمنا از این طریق و فقدان شناخت طرق امروزی
خاصه در صورت وجود ضرورت نیز اختلاف وجود دارد. برخی
فقهای اهل سنت رابطه با رباتهای جنسی را در صورت
حاجت حرام ندانسته و حتی در صورت خوف از وقوع در گناه
بزرگتر مانند زنا واجب نیز دانستهاند. این قول در میان
ملاحظات اخلاقی: موارد مربوط به اخلاق در پژوهش و نیز
امانتداری در استناد به متون و ارجاعات مقاله تماما رعایت
تشکر و قدردانی: از آقای دکتر جواد حبیبی که ما را در تهیه
- ابن عابدین, محمد امین (۱۴۲۳). در المختار. اجلد چهازم.
- ابوالصلاح حلبی» تقی بن نجم (بیتا). الکافی فی الفقه.
ی بقاعي» ابراهیم بن عمر (۱۴۲۷). نظم الدرر في تناسب
- تيمي» يحيي بن سلام (۱۴۲۵). تفسیر يحيي بن سلام
- الراغب» مظهر (۱۴۳۹) الدمی الجنسیه و ادواتها المعاصر فی
- روحانی» محمد صادق (۱۴۳۵). ففه الصادنی. جلد سی و نهم»
۷ فصلنامه فقه جزای تطبیقی» دوره اول» شماره چهارم» زمستان ۱۴۰۰
- سبحانی» جعفر (۱۳۹۳). درس خارج اصول. قابل بازیابی در
- سلار دیلمی حمزه بن عبد العزیز (۱۴۰۴). المراسم فی الفقه
- شهید ثانی» زینالدین بن علی (۱۴۱۳). مسالک الافهام الی
- حر عاملي» محمد (بیتا). وسائل الشیعه. جلد بیست و هشتم؛
- شیخ طوسی» ابو جعفر (۱۴۰۰). النهایه فی مجرد الققه .و
بو طبري» محمد بن جریر (۱۴۱۲). جامع البیان في تفسیر
- طوسي» محمد بن حسن (بیتا) التبیان فی تفسیر الفرآن.
- علامه حلی» حسن بن یوسف (۱۴۱۳). قواعد ال حکام. جلد
- فاضل هندی» محمد بن حسن (۱۴۱۶). کشف اللتام عن
قواعد الا حکام. جلد دهم» قم: جماعه المدرسین فی الحوزه
- محسنی محمد آصف (۱۴۲۴). الفقه و مسایل طبیه. جلد
- محقق حلی» جعفر بن حسن (۱۴۰۸). شرائع الاسلام فی
بیان الحلال و الحرام. جلد بیست و هشتم» قم: بینا
- نجفی, حسن (۱۳۶۲) جواه رالکلام. چاپ هفتم» جلد چهل
1 ۵۳۵ 2018 567 1اه 78 .(2018) 8 بممط۴ -
|
انسان برای ارضای غرایز جنسی، گاه طرق غیر متعارفی را برگزیده است که از جمله آن، استفاده از ربات های جنسی است. از منظر فقه جزایی، رابطه با این ربات ها داخل در مفهوم حدی زنا قرار نمی گیرد زیرا انسان بودن، شرط تحقق زنا است ولی زنده یا مرده بودن زانیه تأثیری در این حکم ندارد. اما درخصوص تطبیق آن با عنوان تعزیری استمناء اختلاف نظر وجود دارد. طرح بحث رابطه جنسی با ربات ها در حوزه فقه جزایی، نتیجه استنتاج منطقی از دو مقدمه «حرمت استمناء» از یکسو و تطبیق «رابطه جنسی با ربات ها بر مفهوم استمناء» از سوی دیگر است. درخصوص حرمت استمناء اختلاف نظر وجود دارد. همچنین عبارات اغلب فقهای شیعه در مقام بیان حکم تعزیر مرتکب استمناء بر تحقق آن با دست یا سایر اعضای بدن است که در این صورت، رابطه جنسی با ربات ها مصداق استمنا قرار نمی گیرد. درصورت صدق این انتساب، جریان قاعده اضطرار در شرایطی خاص می تواند، حرمت عمل را نفی کرده و حتی طبق نظر برخی فقهای اهل سنت، این عمل را واجب نماید.
|
39,818 |
442841
|
اگر
بخواهیم به مواردی اشاره نماییم از جمله بحث نسل کشی ارمنیان است که بر اساس شواهد و
مدا رک قوای عثمانی ارامنه را به شکل عمدی از مناطقی عبور دادند که در اثر ضعف و گرسنگی
کشته شوند. در نامه نگاریها و بعدها مباحث مطرح در دادگاهها به این مسأّله اشاره شده است. در
مورد دیگر میتوان به فاجعه هولوکاست اشاره نمود: در اردوگاههای مرگ نازیها از روش کم
غذایی و یا دادن مواد غذایی بدون هیچ گونه ارزش قابل.توجه غذایی مسیر مرگ تدریجی
زندانیان بی گناه را پیش می بردند. این.امر نیز از مواردّی نود:که بعدها در دادگاههای محاکمات
مورد آخری که نوعی بازسازی اردوگاه اهای مزگک نازی میتوان نامید در جریان جنگ
بوسنی رخ داد که نیروهای صرب ارودگاههایی که یاداور ازدوگاههای زمان جنگ دوم بود را
بازسازی نمودند. این نیز از موارد نقض حقوق بشری بود که در تحقیقات پروندههای دادگاهها
نقش داشت. پیشبینی میشود در آینده مواردی ازنوع محاصره غذایی در جنگ سوریه و بحران
غذایی در یمن نیز به موارد مورد بررسی اضافه گردد.
۶- ساختار کشور ونزوئلا و سیاستهای حاکم بر این کشور
ونزوئلا درقاره آمریکای جنوبی؛با ۹۱۶,۴۴۵ کیلومتر مربع مساحت وبیش از ۲۸ میلیون نفر
جمعیت است. پایتخت این کشور کاراکاس میباشد. «اين کشور در گذشته مستعمره امپراطوری
اسپانیا بوده و در نتیجه زبان مردمان این کشور اسپانیایی است» هرچند زبانهای بومی نیز در آنجا
۱ - از شاخصههای آن میتوانیم به رعایت مصونیت امنیت غذایی و عبور محمولههای پزشکی و غذایی با نظارت کامل و موثر در
انتقال و ترانزیت آزاد مواد غذایی و بهداشتی توسط طرفین درگیر مخاصمه و.... جلوگیری از فساد و سواستفاده از مواد غذایی به
عنوان اهرم فشار نسبت به شهروندان میتوانیم مورد توجه قرار بدهیم.
۸ ۵+ فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۱۹ شماره ۲ (1۲)» پاییز ۱۳۹۸
رواج دارد. این کشور در سال ۱۸۱۱ مستقل شد که نوع حکومت اين کشور جمهوری است»
ونزوثلا در بخش زیادی از تاریخ بعد ازاستقلالاش درگیر حکومت های دیکتاتوری و شبه
دیکتاتوری بوده است. «در سال ۱۹۹۹ هوگو چاوز با ایدههای چپ گرایانه انقلابی و شعارهای ضد
آمریکایی و تبلیغاتی که او را نماینده اقشار محروم جامعه معرفی میکرد.به گونهای که در
انتخابات ریاست جمهوری با تعهد به تغییرات اساسی و بهبود وضعیت ونزوثلا در سال ۱۹۹۹ به
قدرت رسید و نسبت به تغییر قانون اساسی نیز اقدام نمود»(2 :2018 ,ل0077۸۳). چاوز به
رفتارهای سیاسی عوام گرایانه روی آورد و تا زمان مرگ سال ۲۰۱۳ در قدرت باقی ماند. بعد از
او مادارو که معاون وی بود به ریاست جمهوری رسید. وی پیش از آن وزیرخارجه بوده است
ولی دارای هیچ گونه تحصیلات عالی دانشگاهی و يا تجربه تخصصی نمیباشد.
در ابتدا «طرح مواد غذایی توسط برنامه مادور(دلاپاتریا) که توسط چاوز پایه گذاری شده بود
اجرا می گردید. این طرح در جهت تقویت تولید و توزیع بستههای مواد غذایی انجام می گردیداز
طریق»(2019 :شآ :6 ۵۵2 ۳۵۳۵) این اتوضیح «هرچند مشروع بود به داشتن کارت سرزمین
پدری که توسظ مادارو برای کنترل افرادی که به خدمات اجتماعی دسترسی دارند معرفی شد و
نظارت بر اینکه به چه کسی رای دادهاند»(52 :2019 ,ط2عع3/0 ۵0۵ 02200). همچنین «برنامه
2]آ برنامهای نامنظم است و «اغلب.محتوای جعبهها نیازهای.پایهای راپوشش نمیدهند»
در ژانویه سال ۲۰۱۹ مجلس ملی ونزوثلا نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۸ را نامعتبر
اعلام نمود و درپی آن دولت مادارو را غیر قانونی اعلام کرد. خوان گوایدو ریاست مجلس در
پی آن و بر اساس قانون اساسی به ریاست جمهوری موقت انتخاب گردید که با مخالفت حکومت
مادارو روبرو گردید. دولت مادارو این حرکت زا از سوی ایالات متحده و عوامل داخلی آن
اعلام کرد و دست نیاز به سوی روسیه دراز نمود به صورتی که در جلسات بینالمللی برای حل
این بحران از سطح منطقهای تا سطح شورای امنیت تشکیل شد اما به نتیجه مناسپی نرسید. درحالی
که آمریکا و بسیاری از کشورهای نجهان" به حمایت از" رهبران مخالفین در ونزوثلا ادامه
میدهند» دولت مادارو هم از حمایت روسیه» چین» کوبا و برخی کشورهای کمونیستی و...
هیچ موسسه حکومتی مستقلی برای بررسی قدرت اجرایی امروزه در ونزوثلا باقی نمانده است.
سلسله اقدامات دولت مادارو و چاوز دادگاهها را شامل قاضیهایی نموده است که هیچ گونه
تظاهری نیز به استقلال نمی نمایند. دولت از طریق سرکوب اغلب شدید اعتراضات خیابانی»
زندانی کردن مخالفان و محاکمه غیرنظامیان در دادگاههای نظامی سرکوب را تشدید کرده و
بحران امنیت غذایی در کشور ونزوئلا و نقش طرفین درگیر در جنایت مزبور ٩ ۹۹
همچنین قدرت را از رهبری مخالفین در قوه قانون گذاری سلب کرده است. کمبود شدید دارو و
مواد غذایی سبب شده است که بسیاری از ونزوثلاییها نتوانند خانوادههای خود را تغذیه نمایند و
یا به مراقبتهای بهداشتی ضروری دسترسی پیدا کنند»(دیدهبان حقوق بشر گزارش سال ۲۰۱۹).
۵- تبعات سیاستهای حاکم بر امنیت غذایی شهروندان ونزوئلا عنوان مهمترین
در طی این کشمکشها تحریمهای مختلفی بر علیه حکومت ونزوثلا به اجرا درآمد که
تاثیرات زیادی بر اقتصاداین کشور گذاشته است. هم اکنون (ژوئن ۲۰۱۹) رشد اقتصادی این
کشور بنا به گزارش خبرگزاری اروپا به منفی بیست و پنج وآمار بیکاری به بالای ۴۴ درصد
رسیده است. نرخ تورم نیز به ده میلیون درصد رسیده است. ونزوثلا دارای اقتصادی ۹۶ درصد
وابسته به نفت است که بیش از ۷۵ درصد آن توسط خریداران آمریکایی تامین می شد که با
شروع تحریمهای نفتی از دست رفته است. در دوران پس از انقلاب سوسیالستی چاوز نیمی از
کارمندان شرکت مهم تولیدکننده نفت ونزوئلا اخراج شدند که موجب کاهش روز افزون
صادراتی نفت کشور شد. همچنین ممنوعیت. دسترسی به ارزهای خارجی در کنار خلع ید صنایع
و کارخانجات و مزارع زراعی سبب کاهش چشمگیر تولیدات و در نتیجه ایجاد کمبود شدید
مواد مورد نیاز جامعه شده است. افزایش شیب قیمت مواد.غذایی و آب و مواد لازم برای ماشین
آلات صنعتی و قطعات مورد نیاز آن ها "هنجر به بوجود آملان بحرانی شده است. در نتیجه تعداد
زیادی از تولیدکنندگان وادار به کاهش تولید او توقفودرانهایت به ترکک کشور میشوند. از
آثار بحران اقتصادی» سیاسی ونزوئلا بخران اقتصادی بزرگی بوده است که دامن بخش زیادی ار
مردم را گرفته و آنها آواره کشورهای همسایه نموده است.« وخیمتر شدن اوضاع اقتصادی و
سیاسی در جمهوری بولیواری ونزوثلا از سال ۲۰۱۴ سبب شده دسترسی خانوادهها به مواد غذایی
دارو و مراقبتهای بهداشتی کاهش یابد»(5 :2019 ,113۸10]). کمبود مواد غذایی و دارو« قدرت
خرید کاهش پیدا کرده است و اين در خدمات اجتماعی فروپاشی ایجاد کرده و یک بحران
انسانی را ایجاد نموده است. سازمان ملل. تخمین زده است که حدود نود درصد مردم در فقر
هستند و هفت میلیون نفر از مردم ونروّئلا نیازمند کمکهای بشردوستانه میباشند»
پیش بینی زمان و سرانجام مادارو دشوار است. رژیم ونزوثلا با این حال اقتصادی و سیاسی که
دارد سقوط خواهد کرد. این مسئله واضح است که از لحاظ اقتصادی سیاستهای مخرب دولت.
از جمله سلب مالکیت» کنترل قيمتها و کنترل ارز در ترکیب با شیوع فساد و سومدیریت
شرکتهای دولتی اقتصاد ونزوثلا برای تولید حتی اساسیترین کالاهای مورد نیاز مردم برای زنده
ماندن به تدریج تواناییهای خود را از بین می برد. «علاوه بر این» کاهش تولید نفت» هزینه تولید
۰ + فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۰۱۹ شماره ۲ (1۲)» پاییز ۱۳۹۸
بالا تعهدات خدمات بدهی تجمع» جمع شدن مخالفتها با احکام سلب مالکیت قبلی و افرایش
بی میلی طلبکاران ابرای پرداخت پول جدید از جمله وام» قطع دسترسی ونزوثلا به ارز برای خرید
کالاها از خارج حتی اگر قیمت نفت افزایش افزایش يافته باشد»(23 :2017 ,ولا 5۷۵).
دولت ونزوثلا در مقابل به سر کوب و بازداشت رهبران مخالفانش و ایجاد شرایط نظامیروی
آورده است و از آنجا که در دوران تنش از نیروهای ارتش رسمی ونزوئثلا به مخالفان پیوستند
تصمیم گرفت از نیروهای سرکوبگر محافظ و کمک خارجی نظامی برای بقای دوران
حکومتش بهره ببرد. از این رو وارد اتحادی نظامی با روسیه شده که کمک گارد محافظ روسی
بقای خود را تضمین شده بداند. شرایط ونزوئلا در مرزهای کشور با همسایگان نیز بحرانی است
مرزها محل عبور و داد و ستد میلیونها نفر شدهاند و میلیونها مهاجر ونزوثلایی این کشور را به
مقصد کشورهای همسایه ترک کردهاند. مردم به کشورهای همسایه به چشم امید برای نجات
نگاه میکنند. در ضمن به دلیل درگیریهای سیاسی بارها مرزها بسته شد. کشورهای مجاور نیز با
سیاستهای حکومت ونزوثلا دچار مشکلات جدی شدهاند. همچنان آنها ورودیهای مرزی بر
روی رهبران مخالفین باز نمودهاند. «دولت ونزوثلا با بستن مرزهایش مانع از ورود کمک رسانی
برخی کشورها شد و در نتیجه به بحران درون ونزوثلا دامن زد. به علت عدم دسترسی به داروهای
لازم و خدمات بهداشتی اولیه در ونزوثلا یکی از مقاصد اولیه مهاجران کشور کلمبیا بوده است.
تا کنون ۱۲۰۰۰۰۰ نفر به این کشوز مهاجچرت کردهاند: نزدیک به صد هزار ونزوئلایی نیز از
طریق منطقه مرزی رورایما کشور را ترک کرههاند و بخشی از آنان در نزدیکی منطقه مرزی باقی
ماندهاند. این منطقه دارای راه دور,ودوز از سایر,مناطق مرکزی برزیل است. مقامات برزیل و
سازمان ملل ۵۲۵۰ ونزوئلایی را به نقاط دیگر منثقل نناختهاند» (دیدهبان حقوق بش ۲۰۱۹: ۳۸-
۹ اکوادور نیز در کنار برزیل و کلمبیا میزبان این پناهندگان بودهاند و گزارشهایی مبنی بر
بیماریهای واگیردار و بیماریهایی اباشی از سوتغذیه و بحران ناامثت غذایی را درمیان مشاهدات
شرایط بحران غذایی در این کشور نیز در این شرایط بسیاز وخیم است. امدادرسانی بینالمللی
ادامه داد اما در برابر حجم درخواستها به سختی پاسخگو است. کمککهای غذایی کشور آمریکا
هم که توسط رهبر مجلس درخواست شده بود توسط رژیم اجازه ورود نگرفته است. کشور عملا
در شرایط فقر و بحران وحشتناکی قرار دارد که سو تغدیه و ناامنی غذایی دستاورد آن بوده
است. ساختار رژیم مادارو ساختاری ایدئولوژیک و عوام گرایانه است و قادر به پاسخگویی
نیازهای جامعه نیست اما حس وحشت از سقوط و تمامیت خواهی در آن وجود دارد به گونهای
!-حتی حامیان خاص سیاسی همچون چین و روسیه نیز از جمله این کشورها است.
بحران امنیت غذایی در کشور ونزوثلا و نقش طرفین درگیر در جنایت مزبور ٩ ۱۰۱
که حاضر به هیچ نوع همکاری با مخالفین نمیباشد مگر در اثر فشار کمرشکن بحران و
تحریمهای اعمال شده قرار گیرند. سرکوب مخالفین از روشهای برخورد معمول این حکومت
بوده است که تنبیه خاطر شدت فشار بینالمللی و ترس از مداخله نظامی خارجی رژیم را وادار به
با وخامت اوضاع اقتصادی و سیاسی در ونزوئلا امنیت غذایی در این کشور نیز دچار بحران
شده است. با نگاهی به اجزای امنیت غذایی که دسترسی به غذایی مناسب و کافی برای تمامی
افراد در تمامی زمانها به شکل پایدار را شامل میگردد درک می نماییم که در کشوری که از
واردات مواد غذایی مورد نیاز و آوردههای کشاورزی مناسب عاجز است و مردمانش با نداشتن
شغل و در نتیجه نداشتن درآمد و یا بی ارزشی پول و تورم افسار گسیخته روبرو هستند» خرید
مواد غذایی مناسب و در دسترس بودن مواد غذایی به یک رویا تبدیل میشود و یکی از دلایل
موج پناهندگان ونزوئلایی که به کشورهای همجوار سرازیر شدهاند همین علت میباشد. از شروع
این بحران تقریبا پیش بینی آینده ابعاد انسانی آن ناممکن شده است.
ونزوئلا دچار یک بحران انسانی بی نظیر رو به افزایش به خصوص در ابعاد پزشکی و غذایی
شده است و کمبود مواد غذایی» سبب بیماریهای کشنده برای هزاران کودک به همراه سو
تغذیه گسترده در این کشور ایجادکرده اننت. «درحالی" که رژیم دیکتاتوری در ونزوئثلا بارها
کمکهای بشر دوستانه از خارج راازد کرده است» سقوّط نهادها و ساختارهای اجتماعی
واقتصادی همراه با سرکوب شدید اجتماعی سبب شده که :۱,۲ میلیون ونزوثلایی فرار کنند. در
طی دو سال آینده انتظار میرود صدها هزار و شاید میلیونها نفر از کشور فرار کنند و آواره
شوند» (2 :2018 ,5006067 عک 600 1). نگرانیهای سازمانهای بینالمللی امدادرسان را میتوان
از گزارشهای آنها در مورد شرایط ونزوئلا دریافت: گردیّد. هرچند این سازمانها در تلاش برای
کمک رسانی هستند اما به شکل کلی بحران دارای ابعاد گستردهتر از توان آنها میباشد.
بحران انسانی ایجاد شده توسط رژیم ونزوثلا بدترین بحران در تاریخ جدید در نیم کره غربی
است. این شرایط بدتر از کشورهایی است که درگیری خشونت آمیز را تجربه کردهاند. «به شکل
مستقیم میتوان به مجموعه شاخصهای سقوط کرده ونزوثلا اشاره نمود. از سال ۲۰۱۳ تولید
ناخالص داخلی تقریبا پنجاه درصد؛کاهش پیدا کرده که این ناشی از سومدیریت سیاستهای
اتخاد شده توسط هوگو چاوز ناشی می شود»(3 :2018 ,110208 200 1/6282 ,3252). در گزارشی
که با همکاری مشترک سه سازمان برنامه جهانی غذا] صندوق پناهندگان سازمان ملل متحد "و
دیگر سازمان بینالمللی درسال ۲۰۱۸ تهیه گردید بحران را چنین وصف میشود. ۸۲ درصد از
7۲۳ هه فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۰۱۹ شماره ۲ (1۲)» پاییز ۱۳۹۸
مهاجرین از نیازهای اصلی اساسی برخوردار نیستند « سی درصد از خانوادههای مصاحبه شده در
شرایط به شدت ناامن غذایی و سایرین هم همگی در شرایط خطرناک هستند.۱۹ درصد در حال
فعالیتهای اضطراری آهستند همچون فحشا گدایی» کار کودکان هستند. هشتاد درصد خانواده
ها به امکانات پزشکی دسترسی ندارند. تغذیه مادران و کودکان به علت عدم کیفیت و دسترسی
بسیار بد است»13 :2018 با[ا1680۸). به طور واضح دولت از پاسخگویی مناسب در برابر بحران
نه تنها عاجز است و مسئولیت پذیری مناسب را نیز ندارد و به خاطر گرفتاریهای مالی خود در
اداره کشور درمانده و ناتوان گشته است و به راهحلهای سریع اکتفا می کند.
دولت برای «بازپرداخت بدهیهای خود واردات مواد غذایی و سایر احتیاجات پایه زندگی را
در حدود سی درصد در سال ۲۰۱۷ کاهش داده است. به گزارش رویترز واردات مواد غذایی در
پایان سال به میزان ۶۷ درصد کاهش پیدا کرد(3 :8 ,(50/60136) مدیر برنامه جهانی غذا در «
مصاحبهای در ماه مارس سال جاری (۲۰۱۹) با خبرگزاری آلمان تقاضای کمک برای کلمبیا
نمود. او گفت که کلمبیا در سراسر مرزهایش با ونزوثلا با یک فاجعه انسانی گسترده روبروست تا
جایی که بسیاری از شهروندان پاروبرو با گرسنگی به خانه خود میروند.
بر اساس گزارش صلیب سرخ در ماه مارس تنها کمک رسانی این نهاد برای امور بهداشتی و
تغذیه و آب آشامیدنی برای ششصد و پنجاه هزار نفر مبلغی در حدود پنجاه میلیون مار سوئیس
را نیاز دارد (2019 ,/(ع۳3۳:۵۲8۵ ۳1621110 :۷700020612). کارمندان برنامه جهانی غذا «در اکوادور از
مشاهدات خود از کودکان آواره ونزوثلایی چنین می گویند: آن ها در نشریات. نقاشیها يا کتابها
تنها آنها شکل سیب را دیدهاند و می پرسند این چی است؟ وقتی آنها را در دست خود داشتند»
گریه می کردند: آیا این واقعا یک سیب است؟»(2019 ,زد )
با ادامه بحران امنیت غذایی ونزوئثلا نه تنها دچار بحران در زمان حاضر خواهد بود که نسلهای
آنده این کشون نیز میبایست هزینه این وضع را بپردازند. سو تغذیه باعث اثرات مخربی بر
کودکان و آینده سازان این کشور خواهد شد و از طرف دیگر بیماریهای مزمن برای طولانی
مدت با چندین نسل همراه خواهد بود و هزینههای وحشتناکی را بر کشور تحمیل خواهد نمود. از
طرف دیگر مهاجرت گسترده به کشورهای همشایه باعث ایجاد بحرانهای سیاسی و اجتماعی در
منطقه خواهد بود. اصولا هرچند در مهاجرتها سرعت انجام مهاجرت بالاست اما با زگشت به
" -برای آنها این خوراکی خوشمزه ای بود» رضایت برای داشتن یک سیب بسیار پر ارزش است.
بحران امنیت غذایی در کشور ونزوثلا و نقش طرفین درگیر در جنایت مزبور ۹ ۱۰۳
سرزمین به آن سرعت نخواهد بود. دولت فعلی ونزوثلا حسی بر مسئولیت داشتن در بحران ندارد
و علاوه بر آن وظیفه اصلی خود را درکنار تبلیغات ایدولوژیک حفظ رژیم می داند. هزینه تامین
گروههای وفادار مسلح و ایستادن در مقابل پارلمان و درخواست کمک از خارجیها برای حفظ
رژیم مادارو بر رفاه و سلامت مردم برتر بوده و این حکومت خود را خارج از خطر پیگردهای
آنچه انديشه رژیم ونزوثلا را به وابستگی روزافزون به طرفهای خارجی میکشاند نبود
محبوبیت و خواستگاه مردمی این حکومت است. تصور رهبران این حکومت بر مصونیت ابدی از
بار مسئولیت وحشتنا کی که برای مردمانشان به همراه داشتند اشتباه است. در خصوصیات حکومت
داری شایسته در کنار مردمسالاری و گرفتن مشروعیت از روند قانونی انتخابات شفاف و حکومت
داری با توجه به رای نمایندگان ملت در پارلمان» تهیه و تدا رک نیازهای ضروری جامعه و رعایت
اصول حقوق بشر نیز اهمیت دارد و حق بر غذای کافی یکی از این اصول است.
بی شک حق بر غذا یکی از مولفههای حقوق بشری است که کشور ونزوثلا و شهروندان
ونزوئلایی در این زمینه با مشکلات جدید روبرو هستند» در این بخش از مقاله درصدد هستیم که
چالش مزبور را از دیدگاه حقوقی مورد بررسی و تجزیه و.تحلیل قرار بدهیم و یک راهحل
۹-۱- مصونیت محمولههای بشردوستانه و مواد غذایی از دیدگاه اسناد بینالمللی
همانگونه که اشاره گردید امنیت غذایی "یکی از نیازهاتی اولیه بشری است که باید توسط تمام
دولتها بنا به تعهدات خود در میثاقین حقوق بشری توجه نمایند» به ویژه که در ماده یازده میثاق
حقوق اقتصادی» اجتماعی و فرهنگی و مواد یک و دو از سند کنوانسیون کمکهای غذایی که
در بخش پیشینه پژوهش بیان گردید به اهمیت تضمین حق مزبور توسط حاکميتها و نقش
همکاریهای بینالمللی در مقابله با اشکال نابراپری در توزیع مواد غذایی اشاره داشته است که در
نوع خود میتواند یک تحول اساسی و مهم با توجه ابه گسترش جمعیت انسانی و در جهت مقابل
فقر و گرسنگی در جهان حال و حاظر ما میباشد.
محمولههای بشر دوستانه«نوعی از نیازهای اولیه بشری در جهت حفظ جان انسانها» آرامش
دادن به بازماندگان» حفظ تنوع بشری در زمان یک بحران و بلایای طبیعی که منجر به نابودی
مزارع و مکانهای دیگر است و این نیازها باید بواسطه کلیدهای حقوق بشر دوستانه از جمله:
۶ هه فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۱۹ شماره ۲ (1۲)» پاییز ۱۳۹۸
انسانی» بی طرفانه» طبیعی و مستقل سازماندهی شود»!ا(2018 ,103820065 ۵1000061 00۷).
بنابراین محمولههای بشر دوستانه نقش اساسی در جهان امروز ما و مخاطرات بینالمللی دارد. بنا
به اصول و موازین بینالمللی حقوق بشر این موارد دارای یک مصونیت اساسی در تمام
مخاصمات بینالمللی و غیر بینالمللی هستند که شامل مواد غذایی و داروها میباشد» در اینجا
لازم است که به جایگاه مصونیت مواد غذایی با استناد به قوانین بینالمللی بپردازیم.
حق مزبور هرچند به صورت معنای مستقل به عنوان یک حق تحت عنوان حق بر غذا مورد
شناسایی واقع نشده است و اسناد ذکر شده آنها را مصداقی بیان نمودهاند اما در بطن خود مفاهیمی
را گنجاندهاند که عبارتند از: تمام دولتها باید نسبت به تامین تدریجی حقوق شناخته شده افراد
جامعه با توجه به موازین بینالمللی در قالب طرحهای توسعه اقتصادی و فنی و همچنین تامین
حداقل شرایط زندگی از طریق امنیت غذایی» پوشاک و مسکن در راستای ایجاد همکاریهای
بینالمللی میتوانیم اشاره نماییم. لازم به ذکر است که این حق میتواند در قالب حق بر رهایی از
گرسنگی و حق بر مواد غذایی کافی قابل اعمال باشد.۱۱
از دیدگاه حقوقی یکی از تدابیر مناسب برای تحقق امنیت غذایی در سطح ملی توسط دولت
ها قانونگذاری است. در زمینه امنیت غذایی نی یکین رز آقدامات دولتها شناسایی امنیت غذایی
در قوانین اساسی و عادی است. قانون اساسی کشوز ونزوئلا موضوع امنیت غذایی را در قالب
مواد ۹۱٩» ۱۵۶ ۳۰۵ مورد توجه قرار داده است و از مهمترین ویژگیهای آنها میتوانیم به
«برخورداری سایر شهروندان به ویژه کارگران از تمام مزایای اجتماعی و امنیت غذایی»"ایجاد
صلاحیتهای لازم در زمینه مواد غذایی» قانونگذاری در زمینه سلامت» امنیت و نیازهای آبی در
صلاحیت دولت است و دولت باید تقویت آن زا در برنامههای خود قرار بدهد. کشاورزی پایدار
در توسعه روستایی» دسترسی ثابت در حوزه ملی به مواد غذایی» امنیت محمولههای غذایی باید
تصق عاه هه عصسل وانصول معط صنماصنمه اصه عصگکه عاهنهااه بدا عبهه ما معصعاهن کز ععممانکد صهامقانصه 1 -
داد ۵۵ 10۳ کحعصل دمم صعطاعصصاد هد اصعهی ما که ۵۹۱ کم کلعمققط امسامد روط فعکسیه کعاعمدنل هه دعحن 0۵06
,مواتلهتاسهرس ممواتسمسط گم کعلطرتمفم ممفماتممسط ول عط نزط موی 6ط فلسوطاه عمصماعنفعه ممفمانمس 1 . سسومه فصوناهانه
۵ 8۵0 فمد خدمی معط آمدونامهصاها عطا که کماممصقم اماصصلفسگ ول عطا عم معط مععصلصم دز فص واناهشهم
مماتصفسط کیمس جز فعصفقطفصه #هه حصونیامکمی رکه مهن اهنا دز فمککم عند طنطی ,(3636) اصع 210
۵ ۵ دای عمصماندکد ممقهاتنصمهطا مقاحل عصمصفصت کم موادم عطا جز اعد صعط مانووعت کنطا ۵ مدای هد کلحملمماد
- حق بر رهایی از گرسنگی را زیر مجموعه حق بر غذا می دانند و معتقدند که حق نخست بر رهایی از قحطی یا تحقق نیازهای
اساسی ضروری بر بقای فرد دلالت دارد. در حالی که دومی» مفهومی وسیع تر است که مستلزم سطح و نوع غذا است که سازگار با
کرامت انسانی باشد. از دلایلی که برای این تمایز مطرح شده است آن است که حق نخست با واژه بنیادین توصیف شده است. در
کمیته حقوق اقتصادی» اجتماعی وفرهنگی اظهار شده که دولت تعهد فوری و نه تدریجی به جلوگیری از قحطی دارد و از آنجایی
که رهایی از قحطی با حق بر حیات مرتبط است.
-به عبارتی باید مواد غذایی فارغ از هرگونه پرداخت اجتماعی باشد.
بحران امنیت غذایی در کشور ونزوثلا و نقش طرفین درگیر در جنایت مزبور ٩ ۱۰۵
در جهت دستیابی به توسعه کشاورزی و غذایی و اصول توسعه اقتصادی و اجتماعی ملی و...
صورت گیرد» 3057 :8 156 ,91 ۸016 ,2019 ,)2۳06 عانناد0)).
بنابراین نهادهای قضایی داخلی و بینالمللی میتوانند نقض امنیت غذایی را به عنوان یک حقی
اساسی خود مطالبه نمایند و در عین حال این یک وظیفه همگانی "با توجه به تفسیر کمیته از ماده
۲ همراه با قابلیت اعتراض» دادخواهی و مراجعه به محاکم قضایی در مقابل نقض حق بر غذا
بنابراین میتوانیم بیان نماییم که در ونزوئثلا با عنایت به موارد یاد شده ایراد صدمه شدید
نسبت به سلامت جسمی يا روحی افراد آن گروه و تحمیل عمدی شرایطی از زندگی به گروه به
منظور نابود کردن فیزیکی کلی یا جزئی یک گروه» جنایت نسل کشی نسبت به شهروندان با
تفسیر موسع از ماده ۲ اساسنامه دیوان بینالمللی کیفری و تبعید یا کوچ اجباری یک جمعیت از
شهروندان همراه با ایجاد محرومیت شدید از آزادی جسمانی برخلاف قواعد اساسی حقوق
بینالمللی و هرگونه اعمالی که میتواند به قصد نوعی ایجاد رنج شدید به جسم يا تمامیت جسمی
و روانی شهروندان نیز جنایت علیه بشریت میتواند تلقی گردد و این قابل استناد به هر یکی از
طرفین درگیر است هرچند که سهم دولت مادرو دراینبحران میتواند بیشتر باشد چون اجازه
1-۳- نقش مقامات نظامی و دولت مردان ونزوئلا دز بحران امنیت غذایی
در کشوری که بحرانهایی از قبیل ورشکستگی اقتصادی»:انحصار طلبی0ر تجارت مواد
غذایی توسط نیروهای نظامی وجود دارد بحران امنیت غذایی نسبت به شهروندان بدون شک
قابل آشکار است تا جایی که بنا به اسناد و مصاحبهها بیش از ۶۰ تن از مقامهای ونزوثلاییدر
بطن فساد حاکم در تجارت مواد غذایی به عنوان یک تجارت پر سود درگیر هستند هرچند که بنا
به گزارش واشنگتن پست» نتیجه این وضعیت بحرانی شدن موضوع غذا و تشکیل پروندههای
ناموفق در رسیدگی قضایی توسط: داد گستری این کشور بوده است. ۷
هوگو چاوزرئیس جمهوری فقید این کشور در سال ۲۰۰۴ وزارت مواد غذایی را با سیاست
ملی کردن زمینهای کشاورزی و کارخانهها ایجاد نمود.که این موضوع فرجام خوبی به همراه
۳ - توسط سازمانهای مردم نهاد» جوامع مدنی و محلی و شهروندن جهانی می باشد.
* - این گروه شامل: مالکان ش رکتهامقامات دولتی,ژنرالهای ارتشی و گروهی از شرکت ها و کارگران که به نوعی با قدرت
- به عبارتی بنا به سخنان ژنرال بازنشسته کلیور آلکالا بین نموده است: تجارت غذا بهتر و بیشتر از دارو است و نفع زیادی در آن
۹ ۵ فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۱۹ شماره ۲ (1۲)» پاییز ۱۳۹۸
نداشت و « بزرگترین ضربه به اقتصاد این کشور زمانی بود که در سال ۲۰۱۴ قیمت نفت به عنوان
تنها محر اقتصادی این کشور کاهش یافت و این کشور با شورش وسیع روبرو گردید اما مادور
با واگذاری حل و فصل این بحران به ارتش این کشور با اختیارات کامل منجر به فساد گسترده
آنها گردید4از دیگر ویژگیهای بحران ونزوئلا میتوانیم عدم فروش محصولات غذایی توسط
فروشندگان بزرگک اروپایی و امریکایی از جمله موارد مهمی تلقی نمایم که میتواند در نظر
گرفته شود؟!(اقتصاد آنلاین» ۰۱۳۹۵ 1:)۱۴-۱۶ سایر بحرانهای انسانی اشاره نماییم. به عبارت
دیگر نقش مقامهای نظامی و نیروهای دیگر همکار آنها میتواند در تحقق ناامنی غذایی محوری
بوده است تا جایی که حتی ایجاد سیاستهای جدید توسط دولت توان پاسخگویی به اين
در اصول حقوق بینالملل برای حل و فصل اختلافات بینالمللی از روشهای حقوقی و سیاسی
استفاده می گردد و در این مقاله به دنبال آن هستیم که به یک راه حل عملی با توجه به موازین
حقوق بینالملل دست یابیم. اولین زمینه ارجاع موضوع به شورای امنیت سازمان ملل متحد در دو
قالب طرح مسئولیت حمایت و تامین کمکهای بشر دوستانه بنا به نشست مورخ ۲۶ فوریه ۲۰۱۹
با همکاری اعضا شورای امنیت سازمان ملل متحدایالات متحده آمریکا و سایر کشورها نسبت به
ارسال محمولههای بشر دوستانه از طریق کشورهای همسایه جنوبی و از طریق دولتهای روسیه و
چین نسبت به دولت رسمی ونزوثلا انجام شده است ولی نیروهای امنیتی ونزوثلا در تلاش برای
خنثی سازی فعالیتهای خوان گایدو(ئیس .مجلس ملی ورودمحمولههای بشر دوستانه از جمله
مواد غذایی و دارو را به خشونت کشیدند که در نوع خود میتواند نوعی مانع شدن برای کمک
از سوی دیگر دولت ونزوثلا بنا به قطعنامه ۱۸۲/۴۶ مجمع عمومی سازمان ملل و با توجه به
۶ - بنا به گزارش دنیای اقتصاد « ورنر گورتیگرز» استاد زراعت در دانشگاه زولیا می گوید دولت اکنون تمام غذای خود را از
خارج وارد می کند اما فساد باعث شده قيمتها سز به فلگ بکشد.
* - یک تاجر آمریکای جنوبی به شرط فاش نشدن ناماش به واشنگتن پست می گوید از وقتی که بحران غذایی در این کشور
شدت گرفته میلیونها دلار رشوه به مقامهای ونزوئلایی داده؛ از جمله هشت میلیون دلار به کسانی داده که در وزارت مود غذایی
مشغول به کار بودهاند.او می گوید از فروش محصولات غذایی به دولت ونزوئلا سود کلانی به دست می آورد. براساس اسنادی
که آسوشیتدپرس به آن دسترسی پیدا کرده فقط در یک فقره»این تاجر قراردادی پنجاه و دو میلون دلاری برای واردات ذرت با
دولت مادورو امضا کرد. که بیست میلیون دلار آن صرف پردخت رشوه شده بود. برخی از این قراردادها با شرکتهایی متعقد شده
که هیچ تجربه ای برای معالات مربوط به مواد غذایی ندارند. به عبارت دیگر بسیاری از شرکتها فقط روی کاغذ وجود دارند و
بحران امنیت غذایی در کشور ونزوثلا و نقش طرفین درگیر در جنایت مزبور ۹ ۱۰۷
اصول بشریت» پی طرفی و استقلال باید «اهداف حقوق بشری در زمینه ارتقا امنیت غذایی توسط
دولت مزبور به اجرا در آید و نگران کننده این است که بنا به گزارشهای دولتهای همجوار و
شورای امنیت سازمان ملل متحد شهروندان نیاز جدی به درمانهای پزشکی بهبود وضعیت
اقتصادی و دیگر حمایتهای حقوق بشری دارند»(2019 ,۲۰۵۵1 اوانس560 212100 100نص7]) .
بنابراین میتوانیم با توجه به اطلاعات موجود و با تفسیر گسترده از اعمال خلاف قواعد آمره
بینالمللی و اعمال فصل هفتم منشور در زمینه نقض فاحش حقوق بشر شهروندان توسط دولت
رسمی پس از تحریمهای گسترده جامعه بینالمللی با استناد به رویکرد موجود در قضیه لیبی
امکان استفاده از طرح مسئولیت بینالمللی را دارد هرچند که این موضوع نیازمند کسب مجوز از
شورای امنیت است و اتفاق آرا کشورهاست علیرغم اینکه کشورهای چین و روسیه امکان وتو
این مولفه را دارند» در صورت روبرو شدن با این مانع نیز کشورهای عضو مجمع عمومی به سبب
نقض قواعد آمره بینالمللی امکان پيشنهاد قطعنامه و یک راهبرد اجرایی به شورای اقتصادی
اجتماعی ملل متحد و شورای حقوق بشر را خواهند داشت هرچند که این موضوعات تا حدودی
از سوی دیگر بنا به اصول حاکم در اساسنامه دیوان بینالمللی کیفری شهروندان ونزوئلایی نیز
امکان طرح دعوا علیه دولت خود در زمینه حق بر غذا به غنوان .یکی از مصداقهای جنایت علیه
بشریت و در صورت ایجاد صلاحیت جرایم علیه امنیت غذایی را نیز دارند» در ابتدا پنج کشور
آمریکا لاتین از کانادا از دیوان مربور درخواست رسیدگی به موضوع مزبور با استناد به ماده ۱۳
از اساسنامه دیوان بینالمللی کیفری تحلتا غنوا«نقض گسترّده حقوق بش رآرخواست رسیدگی
به جنایت مزبور از دولت ونزوثلا را داشتند به گونهای که این موضوع باعث جنایت دیگری تحت
عنوان مهاجرت اجباری شهروندان ونزوثلایی به کشورهای مجاور خودآشده است.
همچنین لازم به ذکر است که مدارک موجود طرح دعوا به صورت مستقیم قابلیت امکان
بررسی توسط کشورهای عضو دیوان را دارا میباشد و این یک نیاز اساسی در جامعه جهانی است
که «از شهروندان و افراد ناتوان در کشور نیازمند کمکهای بینالمللی» حمایت بینالمللی را
جلب می نماید و در این حالت است که موضوع تحریم مقامات سیاسی کشور ونزوثلا عدم
مصونیت قضایی مقامات دولتی و نظامی این کشور با استناد به تجربیات حقوقی در موضوع عمر
البشیر يا کنیاتا میتواند به دلیل نقض فاحش حقوق بشر در قالب فصل هفتم منشور ملل متحد قابل
اعمال باشد»(2018 ,51008 :گ 04030]). هرچند در پرونده صدور قرار تعقیب توسط دولت
-این کشورها شامل: آرژانتین» شیلی» پاراگوئه» کلمبیا و پرو است.
ی این نقضها شامل حق بر امنیت غذایی و دارویی است.
۳ -به عبارت دیگر اینگونه از مهاجرت میتواند نوعی نسل کشی سازمان يافته باشد.
۸ هه فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۱۹ شماره ۲ (1۲)» پاییز ۱۳۹۸
بلژیک علیه کنیاتا در دیوان بینالمللی داد گستری نیز تا حدودی با یک استثنا بر این امر صحه
گذاشته است که عبارتند « از وزیران امور خارجه یک کشور طبق قواعد حقوق بینالملل تنها در
حالتهای عدم مصونیت کیفری این مقامات در کشور خوداسقاط حق مصونیت آنها توسط
قاورلنت, متبوع خود پس از پایان مدت تصدی خود و عدم اشتغال در مناصب دیگر از مصونیت
برخوردار خواهند بود علیرغم اینکه در دیوان بینالمللی کیفری این مصونت قابل پذیرش نیست
و فرد حتی در دوران مسئولیت خود امکان تعقیب قضایی را دارد»(میرعباسی و سادات میدانی»
همانگونه که بیان گردید رسیدگی به جنایات مزبور میتواند در قالب صلاحیتهای تکمیلی
و ارجاع اعضا میباشد و جالب توجه این است که پذیرش این وضعیت به « عنوان نهمین ارجاع
از سوی دول عضو بوده است با توجه به اینکه تا پیش از این دولت ها با خود ارجاعی وضعیت
جرایم داخلی در قلمرو تحت تصرف خود به موضوع زانپیدگی می کردند». لازم به ذکر است
که در فوریه سال ۲۰۱۹ «دادستان دیوان با استناد به ماده ۱۴ و ۱۵ اساسنامه رم شروع به ارزیابی و
تحقیقات مقدماتی براساس مکاتبات و گزارشات کنشگران غیر دولتی جهت احراز طرح دعوا
علیه این کشور به جهت پیگرد قانونی جنایات به وقوع آپیوسته را شروع کرده است و این موضوع
حتی نسبت به بحران مزبور از سال ۲۰۱۴ نیز عطققا ,شله است»20181 ۷/۵16 کاطعنظ ۵۵ ۲۳)
یکی دیگر از رویکردهای اساسی با توجه به گزارش عفو بینالملل با عنوان « گرسنگی و
مجازات و ترس» فرمول سرکوب در ونزوثلا» به وجود مجازاتهایی « از قبیل بازداشتهای
غیرقانونی و تهدید علیه شهروندان حتی در مقابل سلب امینت غذایی توسط مقامات دولتی با
استفاده از عوامل مختلف صحه گذاشته شده است بهگونهای که آنها را به عنوان شورشی معرفی
نموده است و به عامل دفاع مشروع خود جهت استقرار نظام حاکم به این برخورد نگاه دارد»
بنابراین امکان ارجاع جرم جنایت علیه بشریت توسط تیمهای حقیقت یاب با استفاده از روش
ارجاع به کمیسیون تحقیق جهت پیگرد مقامات مزبور وجود؛ دارد ( یکی از تحولات جدید در
حوزه حقوق بینالملل امکان قرار دادن تحریم نسبت به مقامات سیاسی بلند پایه به ویژه وزیر امور
خارجه کشورها میباشد که میتوانند نقش مهمی در به ثمر رسیدن مذاکرات بینالمللی داشته
باشند»(2017/2018 ,3۵00 10102000۵1 ر۸:۵۵). همچنین کشورهای عضو اتحادیه اروپا و
نهاد رسمی آن تحریمهایی را علیه این کشور به ویژه مقامات رسمی از جمله نیکلاس مادورو
سایر افراد دراین منطقه جهت هرگونه معامله رسمی به عنوان مجازات خفیفی برای دولت مزبور
* - در گزارشهای مورد بررسی اعمال و رفتار نظامیان و مقامات دولتی به صراحت جنایت علیه بشریت و در سطحی بالاتر
بحران امنیت غذایی در کشور ونزوثلا و نقش طرفین درگیر در جنایت مزبور ٩ ۱۰۹
در پاسخ به جنایت علیه امنیت غذایی در نظر گرفتهاند.*
به عبارت دیگر با استناد به مطالب بیان شده لزوم تعقیب قضایی مقامات نظامی این کشور به
سبب جنایت علیه بشریت و تهدید امنیت غذایی مردم۲آمیتواند امکان پذیر شود و نقش
کشورهای عضو دیوان بینالمللی با استناد به مواد مطرح شده از اساسنامه دیوان بینالمللی کیفری
میتواند دارای جایگاه ویژهای باشد که در نوع خود میتواند یکی از عوامل مهم در پیگرد
ونزوثلا یکی از کشورهای درگیر در بحرانهای سیاسی» غذایی و ساختاری است که
شهروندان آن مورد آسیبهای جدی قرار گرفتهاند به صورتی که بنا به گزارشهای بینالمللی
یک فاجعه انسانی به خاطر بی توجهی به سیاستهای بینالمللی و عدم درک صحیح از دیپلماسی
واقعی در این کشور در حال وقوع است. شهروندانی که به سبب فسادهای حاکم مسئولان» عدم
سیاست گذاریهای جامع و درست توسط قوای قانون گذاری و نوعی مقابله سیاسی بین دولت
رسمی کشور به رهبری مادرور و خوان گایدو رهبر مخالفان سیاسی و عوامل دیگری از جمله
رقابتهای سیاسی بین قدرتهای خارجی با مشکلات معیشتی به ویژه بحران امنیت غذایی که
میتواند نوعی جنایت علیه بشریت توسط,طرفین آذرگیر.باشدروبرو میباشند. با در نظر گرفتن
موارد مطرح شده بویژه در بخش,اول مقاله که به مسیر ایجاد مشکلات مزبور توجه داشته است
نوعی جنایت علیه بشریت و جنایت علیه امنیت غذایی نسبت به شهروندان غیر نظامی صورت
گرفته است و این موضوع حائز اهمیت است. که نقش ذولت رنمی کشور از جمله نیکلاس مادور
و سایر مقامات نظامی وابسته در این موضوع بسیار آپرارنگ تر است که از جمله این مسایل
میتوانیم به ممانعت از ورود کمککهای بشر دوستانه تحت هر شرایطی برای شهروندان» شکنجه و
آشوب در کشور به سبب ارعاب مردم به عدم اعتراض به وضعیت موجود با تورم بالا و افزایش
قیمتهای مواد غذایی*لسبت به سایر شهروندان بی دفاع و... اشاره نماییم که مورد توجه قرار
البته در کنار نقش نهاد رسمی قدرت در بخران مزبور لازم است به نقش مخالفان کشور نیز
۶ - لازم به ذکر است که این طرح دعوا در دیوان بینالمللی کیفری توسط لوئیزا اورتگا دادستان کل سابق ونزوئلا که از
مسئولیت خود برکنار شده است» در نهاد مزبور نسبت به نیکلاس مادرو و دیگر وزرای دولت انجام شده است. که به مواردی
چون اعدام و قتل بیش از هشت هزار نفر طی سه سال گذشته و غیره اشاره شده است
-یکی از صلاحیتهای پیشنهادی به دیوان کیفری بینالمللی و دیوان بینالمللی دا دگستری در آینده میتواند بعد از موضوعات
۸ اونجواق فساد اقتصادی سازمان یافته در بخش تولید واردات و توزیع مواد غذایی توسط مقامات نظامی و وابستگان قدرت در
۰ ۵+ فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۰۱۹ شماره ۲ (1۲)» پاییز ۱۳۹۸
توجه گردد که تلاش لازم را جهت همکاری و یک وحدت ملی جهت مقابله با شدت گرفتن
بحران نداشتهاند به گونهای که از زمان شدت گرفتن بحران میلیون ها نفر به کشورهای دیگر
پناهنده و آواره شدهاند که با خود مشکلاتی را نیز برای کشورهای همجوار نیز ایجاد نمودهاند.
به صورت واقع بینانه» چالش مزبور با یک بن بست جدی در حل و فصل از طریق روشهای
دیپلماتیک و حقوقی روبرو شده است و از دیدگاه پژوهشگران چند راه حل میتواند در حل این
بحران مفید و کاربردی باشد که عبارتند از :ایجاد یک کانال حقوقی با نظارت ارگانهایی چون
سازمان ملل متحد و دیده بان حقوق بشر و... و همکاریهای بینالمللی با استناد به اصل ۵۱ از
منشور سازمان ملل متحد واین بدین معنی است که دولت نیکلاس مادورو باید از طریق سازمان
ملل درخواست لازم را به مجمع عمومی ارسال نماید» دیگر مورد ارجاع موضوع مسئولیت
حمایت با توجه به نقض فاحش حقوق بشر و خطرات جدید تهدید کننده شهروندان بر اساس
فصل هفتم منشور ملل متحد است که از طریق شورای امنیت و اتفاق آرا میتواند صورت گیرد
هرچند که این روش میتواند با وتو کشورهای چین و روسیه نیز روبرو شود آست که توسط
کشورهای عضو شورای امنیت به دادستان,دیوان بیقالمللی کیفری با استناد به ماده ۱۴ از اساسنامه
دیوان بینالمللی کیفری میتواند صورت گیرد و همچنئین از طریق اقدام شهروندان ونزوثلایی در
کشورهایی که صلاحیت دیوان بینالمللی کیفری را موّرد پذیرش قرار دادهاند ممکن است و نکته
مثبت ذر این است. که کشور ونزوتلااصلاگهت دیرانهاق بیالهللی را مورد پذیرش قرار داذه
است که امکان رسیدگی به جنایت ناقضان خقوق شهزوندان را میتواند به صورتی راحتتر به
یکی از ویژگیهای فزاعد حترق براللای ها افنظیر و تحولات: آن: است: او تازهترین
نگرش امکان قرار دادن شخصیتهای دیپلماتیک ناقض حقوق بشر احتی در سطح رهبران
کشورها مانند رهبران صرب جنایتکار در جنگ بوسنی»صدام»عمرالبشیر و برخی وزرای این
رژیمها دار تست تحریمهای بینالمللی است که به نوعی باعث ایجاد اختلال در زمینههای انتقال
پول و روابط بینالمللی آن ها میگردد. در مورد حاضر نیز میتوان با قرار دادن برخی از این
شخصیتهای ناقض حقوق بشر در لیست تخریم شدگان و تحت تعقیب قضایی قرار دادن آن ها
دولت رسمی ونزوثلا را مجبور به پذیرش شرایط جامعه بینالمللی نمود و لازم است که در شرایط
دسترسی شهروندان به حقوق اولیه انسانی آنها از جمله حق بر غذا شهروندان به ویژه کودکان»
*- در عین حال این موضوع در صورت عدم تصویب قطعنامه لازم الاجرا میتواند از طریق ایجاد قطعنامه توسط مجمع عمومی
سازمان ملل متخد نیز اصورت گیرد که ذرانهایت میتواند دز نوخ خود زاهاحل مفیدای باشد و راه خل حقوقی نیز ارجاع موضوع
جنایت علیه بشریت با تفسیر موسع از امینت غذایی است که این جنایت میتواند در قالب یک صلاحیت قابل طرح باشد.
بحران امنیت غذایی در کشور ونزوثلا و نقش طرفین درگیر در جنایت مزبور ٩ ۱۱۱
- آدکانیان» علیرضا آریک و میثم خسروی (۱۳۹۷)» «جایگاه امنیت غذایی از دیدگاه عدالت
انتقالی »» فصلنامه مطالعات بینالمللی» تهران» دوره ۱۵ شماره ۰۱ صص ۰۱۳۹-۱۵۵
-/قتصاد آنلاین (۱۳۹۵)» «ژنرالهای ونزوثلا پشت ماجرای بحران مواد غذایی» قابل دسترس در:
- طلایی» فرهاد و علی رزمخواه (۳۹۲) «تعهدات دولتها در قبال حق بر غذا با توجه به ماده
یازدهم میثاق بینالمللی حقوق اقتصادی» اجتماعی و فرهنگی»» فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی,
- میرعباسی» سیدباقر و سیدحسین ساداتمیدانی (۱۳۸۹)» دیوان بینالمللی دا دکستری مسال
روز؛ چکیده آرا واسناد» تهران» انتشارت جنگل جاودنه» چاپ دوم.
آمدوناه1< ۵ط1 که ۳۹۵۵ ما خطونط 15۸ ۶و صمناعاصحصامص] ۸ط ۲ ,(2004) عزه2۰ معنله ۸ -
۸۵ ۸۶ ۳۵۵۵ ۵ خطونط عط1 0۳۵ موندصصه) صقنوه] عط1 ۶و صمناهصنصهط آهعناس خ نأعبما]
:0 0۳ 5221001 73۷717 707/0 26۶ 16۳۹68 ۶ 11 عاعنس۸ ۵۶ دنا هناهد وناه 000 عجنا ۳
0 آ4 50 007100 «مجره2 چوا 1۶ عم ناح هآ آمطمای 4سا عاونا سس و سین
(266_ 100 7 که اج م0 000 /۵_100)_اطاو اه مها مد /حصن /ع 0 //:0اکط
عاماهلنه ۸ ,تصمفاصه از انا 6۶ عااه) :موه الط ماه ۹ ,(2019) مه مها ۸ -
-وا 0-۵ 3-008 139-6211 هه 9/04/۹۷ 05/201 و هس زد 0 //: 8 ااط :10
عطا ماص فصعا هب2 عماصععاص ,(2018) ۳۳۳۵۵۵ وصفن فص 30016 صععع3/6 و380 ,حقطه3 -
01001 :8۳0۵/8 ,عمط عصاسن 3 مضه هادم) دامع 1/0 اععاسد/3 وهآ صعنطصمام)
- 60/00 83 1 00 007//: 308 نص عاطهاند ۸ باه #3 موی
48 5660 اقه]آ ,مزاع _عا دهع معا ع مدع 2018/12/1۷ / 05هام /اصاهم
7 3/2000 1 عصنهع ۸ کادعا ۳۵ قاه مهو ۷ +قاعماگ عطا ماعامو9* ,(2019) فمومش۸ کلعز هط -
- و0 1اژاوحداع نع 03-۷ /ع1 ناس ,مدا //نفصااط نصو عاطماند ۸ 600 20
ات ناسا و نان نت رد سا مت تنس ی را ار ۱
۷/۵ وش دععقاصد ۸۵ ۲0۳02۵6 کماعهع۷ ۶و عصمک ,(2019) 00۸2۴۸7 -
بنش۸ وقهط عصتاصد صمناهم] آهعنطامهع 660 0عع6از۳ ها معط عصمصسا۸ :فععله 1 ما۸
10 ۹ام ۳0 ها از عصوا۸ بکاعانه/3 ما2 116 ما محمععش فصقا هه ب5۵
۳ هه فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۰۱۹ شماره ۲ (1۲)» پاییز ۱۳۹۸
1 .0 ,۳۵۳6 ومزدنهم2۳ ۸ نصمنصم0* مصونانلط .4 بع راهچ 17 30۶ 0/ع 0 وانا ۲
60۲_160۵۹61۵ 1663/1108 ۹/۲0 مکی 8_ اقا جع هه 2/3 وی طا یه //0//: 131605
۰ 5660 اکهآ 10.041 مرطع مس اعد 5 اوه زاس 7 00 ص۲0
,301162 .5.ت] وصه قزوس آهعزاناه نعاعهعم ۷ ,(2019) ععزهوگ مها آمموونجهچسی -
4 566 81ق]آ 1023001 0/1۳ دامع دای مق //نفطااط نم عاطماند ۸ با 0۰
9 گه دوانطتاعدم۲ 02:5 عناابا3 مه 10م8) هامهع ۹۷ ,(2019) بممزوط امعم -
:80 عاطمانه ۸ ,305 ,156 بل9 علعناند ,2009 عمط کاصعصلوصس۸ ۰ ۳1۳
8 566 اقه]آ ,2009.01 2اه 02 ۷ /د انا قم 0 /ع 10ع0 ز 0 016 1ق 0 /00//: 1103
:م8 عاطاهلنه ۸ ,تعممصهازدهش صقزسانصه ۲3 همنصتگ 1 * ب(2017) جع هام2 -
8 ۹66 اقهآ ,1266/8 515ک2 2 ها تصمحص -ع صندتگع 1 /ع ان 00 //: 10
- انعم عطا 9۵ اعومصا 18 ومد هاعهع ۷ ۶و عدمعلام) ۵ط ۳ ,(2017) ۸ ۷۵۳ ,قفلاط -
1 00621 001/02017 10۹20۲0112090102 /دعل 8 /ا ادا عل/ داز / وم رد طا ت15 20 110://000
عل دماصعساقصگ نماصنصنهاقهدا۸ عل معلموم] کغانهه ,(2019) هنصتص13 ممعلصفمه۲ -
-0 6۹5/2019021 / ۰۵۲62460 // + عطااط نص 6 عاطاهانه ۸ ,ص31 اه حعنله۶ م2 1/1
۹660 1251 بقع 662 200۳0-۷ -010عنحص 6 که ج- کحم -حعانصم
۸40 ۳۵۵۵ ,(1999) ۲0۵7 025 ۵ 7:۵0 0 521011 ۲0۱۵۵ ۸4 ۳۵۵۵ -
1995.۶ 182 / و63 701/600 /ع مد ناه دنه 0/100 // 081 اکط
130 عمنعقط دتمامن2ع0 ۷ :۵۵-۳۵ ب(2017) حمعع3 عمط هه فماعه۲ ص70۵ م م0 -
-ع0- 0-2770 1071/0 0171 01۱/0 ۵100116 ,111109:0۰ ناه م2ک.0 +16 ممعحصت] هعصنم6 دز عنصعلزمط
-000۵۰/:,0۳/۵۳/۵// :1۸1108 و8 عاطاملنه ۸ ب,(2018) ملعاه 7 کااونگا مور -
۰ لمصنصتت لمصمتامصهاصا عطا ۶و عاهاگ عم ,ب(2011) 04 منوا آموممم جوم -
-ک 0 13/1 00011101 0001/7 11- 111/0301۵ اس و و و0 نم عاطماند ۸ ,13614 علعنانه
,۲۷۵6261۵ هز کتعس) مهزسهانمه م۳3 ۵0066 عمط 1 ۸۲۸۵25 ,(2018) 7006 موعص 5۳ -
- 6009 4011/0 0-01100101-120 باه 0111/00/0 عم تنصمخ عاطهاند ۸ 3۶ .80
بحران امنیت غذایی در کشور ونزوثلا و نقش طرفین درگیر در جنایت مزبور ٩۹ ۱۱۳
۵ ۷۵۵۵2۵۱۵ معط دموططاونه۹* ,(2018) ععنا/< بفصمصنگ ک مافعست ,100050 ۰ -
-[0117111710- 01 017011 010-11110711 0103/0110 6/011/021 9/2 8/0 01 2/ مخ 11و و ودک 1 /
۵ 210۷۷ 5[ کزوزس) کتهاه اعد ۹۹۷ ,(2018) با 3/06 بل نمصطیگ با 3/06 ۶ کهدزم/3 ,ص۸۵0 -
4 .0 +5146 ]71110۵11010 هگ ۳۵۳ 60۵۴ ناهد صقاحقانصم ۲۳ آهموزو ۴۸
- 81021 ۳۵- 6128-815-30۷ 6062 ۷ /قز واه هه /ع ۳ که //0//: 8108 :10 عاطاهانه۸۷
10 عاطهانه۸ ما۵ 2۲8۲۵۸۵ 7000 7010 ,(2019) منلظط بمصهز3 ۰ -
8 ۹66۵ 281] به632 16-48279431 مره -صه- انم -عنطا-ک روا طایح // عمط
,8 ولو 690106 3/081 کصقاعن2عد ۰۳ ,(2019) انعصام۲ تناس56 صمناهاذ عنم -
"ناه ۲08 که منوا هب عص 0 عانط عممو۸ دامع 6اه آنعصه۲ سیگ
تراطاصوع۸ 06021 نعهمد/3 ۵۵ 061۸ ,(2012) ودفهطاوط موی موم مس -
8.1 _002/46182_ 120402 /5ا دعس 8168/0۹/100 قح مه /کعا زد /ع معط 0ص 00 // 81 ااط
,5 .۵ ,2019 (۳۹) ۷۵۵۶ ۳1۵۵۵1 ,3 506۵1 ۳201 ,فزفزس آهممزی 3 هاع ۹2 ,2019 ,173۸70 -
-303_09-04 1 ۳ 1866/62 /کاصع سمل /ح6 1 باعل /دعاند/ نمی نک 0 // :09 ناه
7 ,اقتونت) هام2 ۲۷ ههام۲ :بصع ۳۵ 2 آعمه] ۷۳۵۲ ,(2018) 3806 همعط -
66262 02017 بد 7۳۳۹20010 / دم مک /د6 1 باصن دا 110 /دعاز /اصن حاع ناه // قاط
۰ ۹66 اقآ .۸190202018 0200620 0000100 2 درک 20 م۹ اکص1 ۹۵20
:80 عاطهلنه ۸ ,وانانطهاعصت فص معع نممو 2 عطا. 2ص ,(2017) ۷۷۲۹5۸ -
-80 200-77171 0-7 7-77170710-171 9/03/2001 01 0/2 0 1/1 مر مک زو وود 0
م3605 هه معاهصنا۲ ماعگده۲* ,(2019) «ماوه7 اععامگط مه نوحطم بوهحصعطاه/3 +عطا2 -
2۵/0 ۳۵۵۵ 710۵/0/۵ بتصوزاان/< 100 20006 اما +عع۲۳ عاهش۸ عم ما5
- 1-0869 21-600۳1100 ماع /ع ما /ع م ممگ //نمکاط نصوخ عاطماند۸ لوا ملجوممه ال
|
بحران امنیت غذایی در کشور ونزوئلا یکی از موضوعات چالش برانگیز در جامعه بین المللی است تا جایی که امروزه نگرانی شدید پیرامون آن وجود دارد و سازمان ملل و سایر نهاد های بین المللی نیز وجود بحران انسانی و نقض تعهدات نسبت به تامین امنیت غذایی شهروندان را به شکل هشدار دهنده ای بیان می کنند . علت های بسیاری در گسترش این موضوع وجود دارد که سیاست های بین المللی و داخلی دولت رسمی ونزوئلا و مداخلات بین المللی می تواند از مهمترین آنها باشد. در این پژوهش سوال محوری را چگونگی پیدایش بحران انسانی اخیر و چگونگی دستیابی به یک راه حل حقوقی با تاکید بر مسئولیت مقامات نظامی و سیاسی کشور ونزوئلا می توان دانست . در نظر است با بررسی علل وقوع این فاجعه انسانی، چگونگی پیگرد حقوقی مسئولین آن در محاکم بین المللی و یک راه حل کاربردی در بحران امنیت غذایی و تاثیر آن بر شهروندان ونزوئلایی دست یافت . یکی از مهمترین دستاورد های پژوهش می تواند امکان ارجاع و پیگیری افراد درگیر در ایجاد این بحران و ایجاد یک مکانیزم تحت طرح مسئولیت برای حمایت از طریق شورای امنیت یا توافق جمعی جهت ارتقا حق بر امنیت غذایی شهروندان باشد. لازم به ذکر است روش کاربردی در تحقیق مزبور روش کتابخانه و با استفاده از آمار و گزارشهای بین المللی بوده است.
|
20,005 |
355831
|
اعتمادی, احمد؛ نصیرنژاد» فریبا و اسمخانی اکبری نژاد هادی. (۱۳۹۳). اثربخشی واقعیت درمانی به شیوه ی گروهی بر اضطراب زنان.
بشارت. محمدعلی؛ تاشک» آناهیتا و رضازاده» سیدمحمدرضا. (۱۳۸۵). تبیین رضایت زناشویی و سلامت روانی برحسب سبک های مقابله.
خدابخشی, مهدی و عابدی» محمدرضا. (۱۳۸۸). برزسی روش های افزایش مسئولیت پذیری در دانش آموزان دوره ی راهنمایی شهر
شولتز دوآن؛ شولتز سیدنی الن. (۱۳۸۹). نظریه های د شخصیت. ترجمه ی یحیی سیدمحمدی. تهران: نشر ویرایش.
شوماخر رندال. ای و لومکس» ریچارد. جی. (۱۳۸۸). مقدمه ای بر مدل سازی معادله ساختاری. ترجمه ی وحید قاسمی. تهران: جامعه
عابدی نیا نسرین؛ بولهری. جعفر ونقی زاده» محمدمهدی. (۱۳۹۴). مقایسه ی عوامل زمینه ساز تقاضای طلاق بر حسب جنسیت.
کاویانی» حسین موسوی» اشرف سادات, محیط. احمد. (۱۳۸۶). مصاحبه وآزمون های روانی. تهران: انتشارات سنا.
کری, جرالد. (۱۳۸۹). نظریه وکاریست مشاوره و روان درمانی. ترجمه ی یحیی سیدمحمدی. تهران: نشرارسباران.
گلاسر ویليام. (۱۳۸۵). تغوری انتخاب. ترجمه ی نورالدین رحمانیان. تهران: انتشارات آشتیان.
هومن» حیدرعلی. (۱۳۸۰). تحلیل داده های چندمتغیری در پژوهش رفتاری. تهران: نشرپارسا,
6 131۱ 306 ۱۵۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 12:33 آ۵ ۷۷۷۷۷۰۲۲۵۵۷۵۹۰۱۲ 00/۱۱۵060۵۲
پیش بینی رضایت زناشویی زوج ها براساس نیازهای اساسی آن ها
0(۰) .37 .1 .38 بنصقطدا۳۹ 6 یک .5 رعنقطعهادزم11 .۳ منافقطل۵ ۷2 .۸ .17 .5 وتتصقطی۵ 3۵۳۵ خفعصط۸
061 لدعته 2 تطالمعط ماه وصه بدععصام معط نها نوماه آمامص. کلع نز علنا ها
315-4 :(8)3 وطوزا( 510۲ 6۶ و۳۵ ٩ ام سمز ,1۵۳۳۵۵۳۵
و کاص02نص 13616 0ص عسق1< عط 0۳ لع5ع 3 (2000) هیک م8062 6 .3.10 ,3۳136۵50 و1۰0 و7اتتاط38730
0 964 ,62 ,]۳۵۳۳ 136 ۵1۵ 1096 70۳۵/۲7/07۲ 66۰ هنز 3606 ۸ نصمنادگعنادک لعاضسد/2
6 ۳۵ 16 ملند ۸ «وناهع گ م0016 .(2006) 7.8 متعصلحهی
.۳36۳600۵ 1127067 ,۵۵ ۷ 3107 ۵96167۰ ود هنک .(0995) ۷۷۰ عععقای
کصنله 11270670 ,۵۳4 310 ۵961۵۲۰ ومدابهاد ۳۵ ۵96۵۲ و62 .(2000) .6 ععقای :2 .۷۷ ,6۲ فقلی6
300 .3 ]80067 ۶و پعممانه لمع مامطل روم عنم ۸ تعلفنفنه وصنوصا ۲00 .(2009) بج ,2/06
161160000 ۸ :3۳:06 دمحا فصه ووعط1 ععزمط) .(2009) 34 ,لاع84 یک ,171306 بش۸ ,500060
7136700 36۵100 ۹۲ 7۵۳۳۵۲ ,71۳۳۵۵۵۳۵ کرک ل2مع26۳ عطا گم تلزنم عط ف۵صه 316005
لمانج/3 ۶و کات 2۳0۶00006 .(2003) .7.8 ,66۵6 ۵ کل 5007608 کل[ وتلع863 ول 8 516۷6
]70۳۵ .3/0061 272006 ۸ نکععدنس/3 معط عناهادت صذ عصمامصیک ع 13606 ۵۳۵ صمناهاهنادگ
آهاضج/2 مصه برعمامطادممط رد2 .(2004) 1.36 کلماقصا ۷۷ +6 مشسا ,تععل3اع0ع17 3۸ متقصکنط ۷
11601 ۵۳۵ 00۳۹۷1۳۳9 ]٩ ,70۳۳۵ ٩ عصاه2 خلا0ظ هصناهدا۳ که ععصقا ۲00 156 ماه هدک
بانله3۸ .(2004) .8 منفنطعم۳-[۸ سل ولزصا مط ملک 1022 سل ,10 ول 8۳6611 و وق 5ن۵ ۷۷۵1
001561119۰ ]۵ ۸۷۵۲۲۵۲۵۲۳ ۲۵ ۳۵۲ ,7۵۲۳۵ ,7۵۳۵۵۵ 26606 نذطامای ۸ و5۵0 1
65اه نز 6605 عزک2 0 2560 اند هاسمحد اه صمنانلو عم 6ط ۲
لقاسصم و منم عطا عادهناده ۷ص ۵ ۵۹5 توونی عنطا که ععممسم 1656
1[ ۵۳1۵60 7و5 کنط] ۵۶ هام00 آمناعناهای 156 .دعامتمه حذ 05عع2 عزعه۸ 0۵ 03560
۲۵۵ 0ع0ع[ع5 وعامای 82 صطعطا وصمصه اقطا 2015 جز مقطعتف جز کعلاصام ۶و
1 1۷60۳۲ 6100-۳۶۲ وی عطا ۶و علصصدی عطا که عصنامصد5 ععصعنصع دم
6 ۵۶ کادعتساعصز ۵ط۲ که #ععتد مهم مناکعحی کوععط عزعهط 0ص (63/5) عاهاک لعاضد/2
40 عالبا7۶ 156 ,کنع ماه 168765510 ع8زمع51 حاعنا00ط 0ع 2 ماهه قاعل 156 و5
40 1۳۵00۳ «زعطا ۵۳ 32960 الاصینکنموند 0عنوعم صعصد نو صمناهتعناده لعاضهه هط
[2۵ ,0۷67ع2/0۳ ۷268 عنعطا ۵۶ 1۳۵00۳ فص جیگ معله مصه وصنعه 107/۵0
40 1۳600۰ هه ۶۵ حنعط 0۳ 260 لصف نون 0عا نوم صعص ۶ که صمنا هناهد
[۵ ۳۳2 عمط ۵ صاعط صف ۶ فصه هنیدم[ فص 106 و5 عنطا که کال عط 0
530 لهاتهص ۲3 56 جعم اععصصهی صف ۳۵۵09 علنطام صمناه ند
6 131۱ 306 ۱۵۵۵ ۵۵ ۱۳۵۲ 12:33 آ۵ ۷۷۷۷۷۰۲۲۵۵۷۵۹۰۱۲ 00/۱۱۵060۵۲
|
هدف پژوهش حاضر، بررسی پیش بینی رضایت زناشویی زوج ها براساس نیازهای اساسی آن ها بود. جامعه ی آماری این پژوهش شامل کلیه ی زوج های شهر اصفهان در سال 1394 بود که از میان آن ها تعداد 82 زوج، به شیوه ی در دسترس به عنوان نمونه ی پژوهش انتخاب شدند. مقیاس وضعیت زناشویی گلمبوک- راست (GRIMS) و پرسشنامه ی نیازهای اساسی، به عنوان ابزار پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. جهت تحلیل داده ها از تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج نشان دادند که رضایت زناشویی مردان براساس نیازهای آزادی و عشق و تعلق آن ها و نیز نیازهای آزادی، تفریح و عشق و تعلق همسرانشان به طور معناداری پیش بینی شد. به علاوه، رضایت زناشویی زنان براساس نیازهای تفریح و آزادی آن ها پیش بینی گردید. براساس نتایج این پژوهش، نیازهای عشق و تعلق و تفریح، به افزایش رضایت زناشویی کمک می کنند، در حالیکه نیاز به آزادی، می تواند در تضاد با رضایت زناشویی قرار بگیرد.
|
25,743 |
502958
|
مقدار 742 نشان میدهد که:۹/* از واریانشن میزان رضایت شغلی توسط تعادل کار و زندگی
تبیین میشود. بنابراین میتوان عنوان کرد که ٩ درصد از تغییرات ایجاد شده در رضایت شغلی توسط تعادل کار و
نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد که زمان کافی از کار داشتن» وفاداری به کار» حمایت محل کار داشتن»
انعطافپذیری در برنامه کاری» جهت گیری زندگی» نگهداری کار و حرفه و کاهش داوطلبانه ساعات کاری برای رفع
نیازهای شخصی بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی؛امین معنیدار است.
کلید واژهها: تعادل بین کار و زندگی» رضایت شغلی, اعضای هیئتعلمی» دانشگاه علوم انتظامی امین
۱. مقاله برگرفنه از پایاننامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت منابع انسانی دانشگاه علوم انتظامی امین بوده است.
۲. دانشجوی کارشناسیارشد گروه مدیریت منابع انسانی» دانشگاه علوم انتظامی امین» تهران» ایران.
۳ استاد گروه مدیریت منابع انسانی» دانشگاه علوم انتظامی امین» تهران» ایران. (نویسنده مسئول).
۴ دانشیار گروه مدیریت منابع انسانی» دانشگاه علوم انتظامی امین» تهران» ایران. رایانامه:
۲ / فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی سال بیست و چهارم؛ شماره اول» بهار ۱۶۰۱
به باور مورگان ! سازمانها دارای مفاهیم و ابعاد زیادی هستند؛ منابع آنسبایی یکین از
ارزشمندترین ابعاد سازمان است که با تلاش همگانی» ایجاد هماهنگی میان نیروی
انسانی و سایر اجزای سازمان و بکارگیری صحیح آن» میتوان اهداف سازمانی را
تحقق بخشید (فرقانی» ۱۳۹۰ ۷۰). تعادل بین کار و زندگی کارکنان نه تنها رضایت
شغلی کارکنان و عملکرد سازمان را تحت تأأثیر قرار میدهد بلکه بر زندگی خارج
از کار کارکنان از جمله خانواده» اوقات فراغت و نیازهای اجتماعی نیز تأثیرگذار
است. هنگامی که نیازهای کارکنان در محل کار برآورده نمیشود. به احتمال زیاد
آنها استرس کاری بسیاری تجربه میکنند که پیامدهای منفی بر رفاه کارکنان و
عملکرد شغلی آنها خواهد داشت و باعث میشود کارکنان از کار خود راضی نباشند
(هانگ می ۲ و همکاران» ۲۰۱۵ ۴۱۸). تقوینت روابط کار- خانواده نیز به معنای
برقراری تعادل میان نقشهای کاری"و نخانوادگی فرد انست ( لیم" و همکاران» ۰۲۰۰۲
۹). از سویی میتوان متصور شند که"مسئله مندتی حضول تعادل کار- زندگی برای
اعضای هیئتعلمی دانشگاههای ایران» پدیدهای قابل"انتظار است؛ زیرا جامعه مورد
اشاره» علاوه بر مسئولیت نقشهای خانوادگیشان» در محیط کاری نیز با سنگینی مبزان
نقشهای کاری مواجهاند. مصادیق مسئله سنگین باری نقش به عنوان عامل بر هم زننده
تعادل کار- زندگی در محیطهای دانشگاهی ایرانی به عنوان یک پیامد منطقی از نسبت
سرانه بالای دانشجو به استاد وفاصله"معناداژ آن با"اشتانداردهای جهانی» شناسایی و
تبیین شده است. همچنین چالش انگیزی حصول تعادل کار- زندگی در میان اساتید
ایرانی در پژوهشهای مختلف» از جمله تحقیق قاسمی و صالحی ( ۱۳۹۶) با اشاراتی
همچون حجم کاری سنگین و فرسودگی شغلی به عنوان یکی از مهمترین چالشهای
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی ۱۹۳۰
رشد و بالندگی و به خطر افتادن سلامت روانی ایشان اشاره شده است (هاشمیان و
همکاران» ۱۳۹۸ ۴۸۱). با توجه به اهمیت مقوله تعادل کار- زندگی در محیطهای
دانشگاهی ایرانی» میتوان مدعی شد که مطالعاتی از سنخ پژوهش پیشرو زمینهای را
فراهم میکند که در همین راستا و برای نیل به حصول تعادل مذ کور از دانش حاصل
از تجربه اعضای هیئتعلمی مشارکت کننده در تحقیق» برای یکپارچه کردن زندگی و
کار ایده گرفته شده و این الگوی اقدامات مشتر کک» دستاند رکاران حوزه منابع انسانی
در دانشگاهها را به بینش و فهم عمیقتر و عالیتری که میتواند به نگهداشت اعضای
هیشتعلمی از طریق حفاظت از تعادل کار- زندگیشان کمک کند (اوانس-
به دلیل پیچیدگی و چند وجهی بودن موضوع تعادل بین کار و زندگی؛ اغلب در درک
و تفسیر آن مشکلاتی بهوجود می آید: براثر همیّن ابرداشت نادرست است که بسیاری از
افراد کار و زندگی را به دو امر کاملا جدا از هم تقشیم میکنند و با در مقابل هم
قراردادن اولویتهای فرد و سازمان, کار و زندگی را بهعنوان بازی مجموع صفر درنظر
میگیرند که منافع یککطرف به ضرر طرف مقابل تمام میشود. علاوه براین» از آنجا که
عوامل مختلفی در سطح اجتماع (مانند اقتصاد» فرهنگک» سیاست.» و...)» سازمان
(فرهنگک سازمانی» مدیریت» حوزه فعالیت» و...)» و فرد (ویژگیهای شخصیتی»
جنسیت» وضعیت تأهل» موقعیت سازمانی» میزان درآمد» و...)» در تعبیر و تفسیر موضوع
تعادل بین کار و زندگی دخالت دارند؛ ارایه یک تعریف قابل قبول برای همه افراد؛ در
چنین مشکلی در تعریف تعادل بین کار و زندگی به معنای آن نیست که نمیتوان به
وجوه اشتراک و اهدافی که در این موضوع نهفته است» دست یافت. پایگاه اینترنتی
تعادل بین کار و زندگی (۲۰۰۵)» دو مفهوم اساسی را برای ایجاد اشتراک ذهنی در این
۶ / فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی, سال بیست و چهارم» شماره اول,» بهار ۱۶۰۱
مورد مفید دانسته است که عبارتند از: موفقیت و خشنودی. این دو مفهوم به چراهای
بسیاری پاسخمیدهد: چرا شما کارمی کنید؟ چرا درآمد بیشتری میخواهید؟
خانه جدید» فرستادن بچهها به مدرسه» انجام موفقیت آمیز کار و ...؟ سوالهایی است که
پاسخ به آنها تا حد زیادی ما را به درک تعادل بین کار و زندگی نزدیک میکند.
خشنودی در اینجا مفهوم گستردهای دارد که رضایت» شادی» عشق» و هر نوع خوشی
در زندگی را شامل میشود. موفقیت و خشنودی دو وجه متعامل از یک واقعیتاند که
یکی بدون دیگری معنای خود را از دست میدهد. اگر به اطراف خود نگاه کنیم؛ افراد
زیادی را خواهیم یافت که به موفقیتهای مهمی در زندگی دست افتهاند» ولی نشانی
از خشنودی در چهره آنها دیده نمیشود؛ یا حداقل آن گونه که شایسته است» شاد
نیستند. اگر افراد بتوانند در هر لحظه از زندگی خود موفقیت توأم با شادی را تجربه
کنند» به این تعریف نزدیک میشویم که بگوییم «تعادل در کار و زندگی یعنی یک
روز سرشار از موفقیت و خشنودی ذر چهار بخش از زندگی: کار خانواده» دوستان» و
در تعریف دیگری؛ شرایطی که در آن آزادی کار کنان در پرداختن به فعالیتها و
مسئولیتهای دلخواه خود؛ خارج از محیط کار مخدوش نشود؛ تعادل در کار و زندگی
تلقی شده و این به معنای آن است که باید کارها بر مبنای عقلانیت و هوشمندی بیشتری
سازماندهی و به نحو موثرتری انجام شود (رشیدی و همکاران» ۰۱۳۹۶ ۳).
مطالعات انجام شده در سالهای اخیر در کشورمان نشان از توجه به مسئله تعادل بین
کار و زندگی کار کنان دارد. به نحوی که بند نهم سیاستهای کلی نظام اداری که
توسط مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در تاریخ ۸۹/۱/۳۱ به رسای قوه سهگانه»
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ابلاغ شده نیز به
ضرورت ایجاد این تعادل پرداخته و توجه به استحکام خانواده و ایجاد تعادل بین کار و
کاظمی و همکاران | تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی .../ ۱۹۵
زندگی افراد در نظام اداری را یکی از ضروریات قلمداد کرده است (بند نهم ابلاغیه
از سوبی میتوان متصور شد که مسئله مندی حصول تعادل کار زندگی برای اعضای
هیئتعلمی دانشگاههای ایران» پدیدهای قابل انتظار است؛ زیرا جامعه مورد اشاره» علاوه
بر مسئولیت نقشهای خانوادگیشان» در محیط کاری نیز با سنگینی میزان نقشهای
کاری مواجهاند. مصادیق مسئله سنگین باری نقش به عنوان عامل بر هم زننده تعادل
کار- زندگی در محیطهای دانشگاهی ایرانی به عنوان یک پیامد منطقی از نسبت سرانه
بالای دانشجو به استاد و فاصله معنادار آن با استانداردهای جهانی» شناسایی و تبیین شده
است. همچنین چالش انگیزی حصول تعادل کار- زندگی در میان اساتید ایرانی در
پژوهشهای مختلف, از جمله تحقیق قاسمی و صالحی (۱۳۹۶) با اشاراتی همچون
حجم کاری سنگین و فرسودگی شغلی به عنوان یکی از مهمترین چالشهای رشد و
بالندگی و به خطر افتادن سلامت روانی ایشان اشاره شنده است (هاشمیان و همکاران»
ازاینرو با توجه به گستردگی فعالیتهای اعضای هیئتعلمی یکی از تغییرات باارزش
و جالب در این حرفه» توجه به رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی میباشد. چراکه
اعضای هیئتعلمی به عنوان رکن اساسی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و به عنوان
بازوی اجرایی رسالت سد گانه دانشگاهها (آپلوزش, تحقیق و ره خدمات) محسوب
میشوند و توجه به آنان به منزله توجه به سرمایه انسانی در آموزش عالی است. بر این
اساس» از جمله مسائل مهمی که در ایجاد یک زندگی سالم از توجه و اهمیت ویژهای
برخوردار است» مسأله اعتدال در مجموعه زندگی است. بنابراین» در این تحقیق
پژوهش گر بهدنبال پاسخ گویی به این سئوال است که تعادل کار و زندگی بر رضایت
شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین چه تأثیری دارد؟
۹ / فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی سال بیست و چهارم؛ شماره اول» بهار ۱۶۰۱
انالو و عبدالمنافی(۱۳۹۹) پژوهشی تحت عنوان بررسی ارتباط تعادل کار و زندگی با
رضایت شغلی در کارکنان شهرداری شهر اصفهان انجام دادهاند که نتایج پژوهش نشان
داده است که که اندازه ضریب همبستگی بین متغیرهای پیش بین و ملاک برابر با
۳ بود که این اندازه ضریب همبستگی منجر به ضریب تعیین ۰/۳۱۷ شد که ضریب
تعیین تعدیل یافته برابر با ۰/۳۰۲ شد. در واقع حدود ۳۰ درصد از تغییرات متغیر وابسته
رجبی فرجاد (۱۳۹۸) پژوهشی تحت عنوان «الگوی عملیاتی تعادل کار و زندگی زنان
پلیس تهران بزرگک (فاتب) و راهکارهای ارتقای آن» انجام داده است که نتیجه پژوهش
نشان داده است که تمامی مژلفهها و شتاخصهای ابعاد مستخرج برای تعادل کار و
زندگی از استانداردهای مناسب برخوردار هستند. بنابراین با توجه به نتایج بهدست
آمده» موژلفههای ارائه خدمات برای تعادل کار و زندگی:باضریب مسیر ۰/۵۵۲ در رتبه
اول» تعادل کار و زندگی به عنوان مادر فرزند با ضریب مسیر ۰/۴۶۷ در رتبه دوم»
تعادل کار و زندگی در سازمان با ضریب مسیر ۰/۴۳۹ در رتبه سوم داشتن مشکلات
برای تعادل کار و زندگی با ضریب مسیر ۰/۳۵۰ در رتبه چهارم و تعادل کار و زندگی
در خانواده در رتبه انتهایی (پنجم) قرار دارد. مدیران سازمانها میتوانند با مدیریت
کردن تعادل بین کار و زند گی» کار کنانی آشاداو خشنود داشته باشند که با علاقهمندی»
وفاداری و تعهد به سازمان» عملکردی موئثر در شغل خود ارایه میکنند.
رشیدی» علی بیگی و میرکزاده (۱۳۹۶) پژوهشی تحت عنوان «بررسی تأثیر تعادل کار
و زندگی بر رضایت شغلی و تعهد حرفه ای آموزشگران کشاورزی استان تهران» انجام
دادهاند که نتایج پژوهش نشان داده است که تعادل کار و زندگی حدود ۳۸ درصد
تغبیرات رضایت شغلی و ۴۲ درصد تغبیرات تعهد حرفهای را تبیین میکند. از بین
مژلفههای تعادل کار و زندگی جهت گیری زندگی و نگهداری کار و حرفه به ترتیب
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی ۱۹۷
بر رضایت شغلی و مولفههای وفاداری به کار نگهداری کار و حرفه و انعطاف پذیری
برنامه کاری بر تعهد حرفهای موثر هستند. آموزشگران هنرستانها و مراکز آموزش
کشاورزی از نظر میزان تعادل کار و زندگی تفاوت معنی-داری نداشتند اما از لحاظ
رئسی (۱۳۹۵) ذی پوزهشی به بررسی تأثیر تعادل,پین اند گی کارق,بر کفیت زندگیع
مطالعه موردی: بیمارستانهای شهر سنندج پرداخت. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه
پرسنل بیمارستانهای سطح شهر سنندج است. نتایج پژوهش نشان داد که تعادل بین
زندگی کاری و مولفههای آن بر کیفیت زندگی کاری آنها تأثیر داشته است.
آ دکینس و پریمییکس! (۲۰۱۹) تحقیقی تحت عنوان «الگو سایبرنتیبک تعادل کار و
زندگی در طول زمان» انجام دادهاند. در این پژوهش زمان را بهعنوان یک عامل
زمینهای در درک تعادل کار و زندگی موزد بررسی قرار دادهاند. یک الگوی
سایبرنتیک آدر تعادل کار - زندگی» ترکیبی از ارزیانیهای جاری» پیشبینیشده و
گذشتهنگر برای یک مفهوم کاملا توسعهیافته تعادل کار" زندگی (۷10) است که از
نظریههای تناسب فرد - محیط و کنترل برای توسسعه مدلی از تعادل کار و زندگی
استفاده شده است که شامل کار خانواده» وادامنههای شخصی میشود.در این پژوهش
یک مدل سایبرنتیک را پیشنهاد کردهاند که نشان میدهد افراد یک تعادل مطلوب را در
میان سه حوزه دارند که بهعنوان معیاری برای مقابله با آن عمل میکنند. الگوی
سایبرنتیک نشان داد که افراد هنگامی که عدم تعادلمنفی درک می کنند» بهدنبال
۲. در فرهنگک ارتباطات» دانش رایانیکک. سایبرنتیکک» يا فرمانیک (710611261109[ن)) نام نظریهای است که مناسبات
انسان و ماشین» و مناسبات ماشینها با یکدیگر را تبیین میکند. این نظریه را نوربرت وینر در سال ۱۹۴۸ مطرح
۸ / فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی, سال بیست و چهارم شماره اول,» بهار ۱۶۰۱
کویاوم (۲۰۱۳) در پژوهشی به «بررسی تأثیر تعادل کار و زندگی بر سلامت کار کنان»
پرداخت. نتایج پژوهش تأثیر تعادل کار و خانواده بر سلامت روان را تأیید کرد. تأثیرات
منفی تعارضات خانوادگی بر رضایت از کار و سلامت روانی تأیید نشد. این مطالعه
همچنین نشان داد که علل اصلی درگیریهای کار و خانوادگی» ساعت کاری بیش از
استرانگ (۲۰۱۷) در تحقیقی تأثیر تعادل کار و زندگی را بر عملکرد کارکنان در
موسسانت آموزشن غالین کباراک مور بروسی قرا رداق مادل کار زندگی آسانیا
رابطه مثبت بین کار و سایر فعالیتهای مشابه در زندگی است که شامل خانواده» اوقات
فراغت» توسعه شخصی و مسائل مربوط به توسعه جامعه است.
روسو و بونوکور ! (۲۰۱۲) پژوهشی با عنوان «بررسی رابطه میان تقویت موّلفههای
کار- خانواده و تمایل به جابهجایی» به بررسی مژلفههای تقویت کار- خانواده و تمایل
به جابه جایی در میان پرستاران کشور فرانسه پرداختند. این محققان به صورت پیش
فرض این موضوع را مطرح کردند که هر چهروابط میان کار و خانواده به شکل
مناسبتری شکل گیرد» میزان رضایت شغلی در سطح بالاتری گزارش خواهد شد و
همین عامل به بهبود انگیزه کارکنان منجر شده و تمایل آنها به جابه جایی و ترکک شغل
را پایین میآورد. برای انجام این تحقیق از روش پیمایشی استفاده شد. برای این کار
پرسشنامهای تدوین و در میان پرستاران بیمارستانهای مختلف توزیع و جمع آوری
شد. دادههای جمع آوری از طریق روش رگرسیون و تحلیل مسیر مورد تجزیه و تحلیل
قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که رابطه معناداری میان روابط کار و خانواده با تعهد
شغلی و رضایت شغلی وجود دارد و همین عوامل به کاهش تمایل افراد به جابه جایی و
کاظمی و همکاران | تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی ۱۹۹
فونگ ! و همکاران (۲۰۱۴) پژوهشی با عنوان «تقویت روابط کار-خانواده در بهبود
سطح رضایت شغلی» به بررسی نقش بهبود روابط کار-خانواده در میان کارکنان
شرکتهای مختلف در کشور مالزی پرداختند. در مدل پیشنهادی توسط این محققان»
دو متغیر مستقل تحت عنوان استقلال شغلی و درگیری شغلی پيشنهاد شده و متغیر وابسته
نهایی عبارت است از رضایت شغلی کارکنان و متغیر تقویت روابط کار-خانواده به
عنوان متغیر واسطه ای معرفی شده است. برای انجام تحقیق, اطلاعات مورد نیاز از ۲۸۰
نفر از معلمان و دبیران و کارمندان مدارس و واحدهای آموزشی مختلف جمع آوری
شد. نتایج نشان میدهد که مدل پیشنهاد شده معنادار است و تقویت روابط کار-خانواده
همانطور که از بررسی پیشینه پژوهش قابل برداشت است؛ تحقیق مستقلی در بین اعضا
هیئتعلمی دانشگاه در خصوص رابطه تعادل کار- زندگی و رضایت شغلی صورت
نپذیرفته است که این موضوع ن وآوزی جامعه آماری نسبت به تحقیقات گذشته را نشان
تعادل کار و زندگی :گرین هاوسآو همکاران (۲۰۰۳) تعادل بین کار و زندگی را
این گونه تعریف کردهاند: «میزانی که یک فرد بهطور مساوی در ایفای نقشهای کاری
و خانوادگی خود مشارکت داشته و سطح رضایت فرد از هر دو حوزه». وایدالوف
تعادل کار - خانواده را نوعی ارزیابی کلی از کفایت منابع کار و خانواده برای برآورده
کردن مطالبات کاری و خانوادگی دانسته است؛ به گونهای که مشار کت در هر دو دامنه
موفقیت آمیز شود. در این تعریف» تعادلبه مفهوم (تناسب) بهکار رفته است. در
سالهای اخیر گرزیواژ وکارلسون نگرانیهای خود را از مفهوم سازیهای جدید
تعادل کار- خانواده به دفعات مطرح کردند. به نظ رآنها هرچند این تعاریف مفیدند»
۰ فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی, سال بیست و چهارم, شماره اول,» بهار ۱۶۰۱
برخی از آنها کاملا نماینده برداشتهای افراد بالغ از تعادل کار- خانواده نیستند
(بایرون» ۲۰۰۵). در این پژوهش ابعاد تعادل کار و زندگی بر اساس ونگ وکو
(۲۰۰۹) است که شامل زمان کافی از کارداشتن» وفاداری به کار» حمایت محل کار
انعطاف پذیری برنامه» جهت گیری زندگی» نگهداری کار و حرفه» کاهش داوطلبانه
ساعات کاری بوده است که در ادامه هر یک را به تفضیل شرح دادهايم.
۱. زمان کافی از کار داشتن» اغلب هنگامی که تعادل کار و زندگی ذکر میشود»
زمان بهعنوان یک عامل مهم است که نمیتواند نادیده گرفته شود.
۲ وفاداری به کار وفاداری به کار و تعهد کارکنان نسبت به کار و سازمان خود یک
عامل مهمی جهت پیوند برای حفظ تعادل کار و زندگی است. پس تعهد و وفاداری
آنها به احتمال زیاد به وسیله امنیت شغلی منجر میشود (ونگ و کو ۲۰۰۹ ۲۰۰).
۳ حمایت محل کار یک منبع متنی محسوب میشود که میتواند کار کنان را برای
انجام کارهایی که ارزشمند هستند به انجام برساند و تغادل کار و زندگی بیشتری را به
انجام رسانند (ف رگونسون و همکاران ۲۰۱۲؛ گرین هاوس* ۶۲۰۱۲ آرییو و همکاران»
۴ انعطافپذیری در برنامه کاری" سرپرستان همچنین میتوانند کمکهایی مانند
برنامههای کار انعطاف پذیرتر را برای تطابق با نیازهای خانوادگی یا فرزندان خود برای
کار در هنگام ترتیبات مراقبت از کودکک فراهم کنند (لاپیرر و آلن؟, ۲۰۰۶). این عامل
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی .../ ۲۰۱
نشان میدهد که کارکنان انعطاف پذیری خود را در تنظیم برنامه کاری خود محدود
۵. جهت گیری زند گی » زمانی که کارکنان بهدنبال منافع شخصی و آرزوها هستند. آنها
با گذشت زمان از وقت خود با خانواده خود احساس خوشحالی میکنند. هنگامی که به
درک عمیقتر از مسئولیتهای زند گی میپردازیم» جهت گیریهای زندگی یک طیف
گستردهتر را برای رفع نیاز فرد در مراحل مختلف زندگی طراحی میکند (ونگک و کو
۶ نگهداری کار و حرفه" یکی از عواملی است که اکثریت کار کنان موافقند که به
منظور پیشرفت کار و تلاش برای پیشرفت شغلی شان ساغاتی اضافه کا رکنند (ونگ و
۷ کاهش داوطلبانه ساعات قرارداد برای نیازهای شخصی؟» یعنی کاهش داوطلبانه
ساعات کاری بر اساس نیازهای شخضی تهیه کنید (ونگک و کوه ۲۰۰۹: ۲۰۱).
رضایت شغلی: «رضایت شغلی» مجموعهای از احساسات و باورهاست که افراد در
مورد مشاغل کنونی خود دارند (جورج و همکاران» ۱۹۹۹). رضایت شغلی یکی از
عوامل مهم در موفقیت شغلی است؛ عاملی که موجب افزایش کارایی و نیز احساس
رضایت فردی میگردد (شفی عآبادی» ۱۳۷۶). رضایت شغلی یعنی دوست داشتن شرایط
و لوازم یک شغل» شرایطی که درآن کار انجام میگیرد و پاداشی که برای آن دریافت
با توجه به مطالب مزبور» میتوان گفت: «رضایت شغلی» یعنی احساس خرسندی و
خشنودی که فرد از کار خود می کند و لذتی که از آن میبرد و در پی آن» به شغل خود
5 06۳50۵1 1۵۳ ۲عاف ۵ 0۳5 0ع هم ۵۴ ۳۵005 رقاص ۵ 4۰
۲ | فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی, سال بیست و چهارم» شماره اول,» بهار ۱۶۰۱
دلگرمی و وابستگی پیدا میکند. «رضایت شغلی» حالتی مطبوع» عاطفی و مثبت حاصل
از ارزیابی شغل يا تجارب شغلی است؛ مفهومی دارای ابعاد» جنبهها و عوامل گوناگون
که باید مجموعه آنها را در نظر گرفت. از جمله این عوامل» میتوان به صفات کارگر
و کارمند» نوع کار محیط کار و روابط انسانی کار اشاره نمود (هلریگال و همکاران»
فیشراو هانا۲ رضایت شغلی را عاملی درونی میدانند و آن را نوعی سازگاری عاطفی با
شغل و شرایط اشتغال میانگارند؛ یعنی اگر شغل مورد نظر لذت مطلوب را برای فرد
تأمین کند» او از شغلش راضی است. در مقابل» چنانچه شغل مورد نظر رضایت و لذت
مطلوب را به فرد ندهد» در این حالت» او از کار خود مذمّت مینماید و درصدد تغییر
به نظر هاپاک " رضایت شغلی مفهومی پیچیده و چند بعدی است و با عوامل روانی»
جسمانی و اجتماعی ارتباط دارد. تنها یک عامل موجب رضایت شغلی نمیشود» بلکه
تر کیب معیینی از مجموعه عوامل گوناگون سببامی گردد که شاغل در لحظه معینی از
زمان» از شغلش احساس رضانت کیدو به تخود بگوی که از شغلش راضی است و از
آن لذت میبرد (سفیری» ۱۳۹۷). به گونهای مثبت به آن مینگرد و در یک کلام» از
احساس خوب و مطلوبی نسبت به آن برخوردار است (محمدزاده و همکاران» ۱۳۹۵).
مدتهاست» مفهوم کار به شکل نامحسوسی دراطی زمان تغییر کرده و رابطههای
اجتماعی و خانوادگی انسانها را در معرض تغییرات گستردهای قرار داده است و
سبب مشکلهایی برای افراد شاغل شده است .یکی از بزرگترین این مشکلها که
در هر حال هر انسان شاغلی از آن گله میکند» نبود تعادل میان فعالیت در محیط
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی ۳۱۳
کاری و خانوادگی است. تعریف تعادل کار و زندگی از نظر گرین هاوس و
همکاران (۲۰۰۳) عبارت است از تعادل کار و زندگی با تعادل در زمان صرف شده»
درگیری و سطح رضایت از نقشهای مختلف کاری و غیرکاری. هرگاه انسان قادر به
انجام هم زمان وظایف و مسئولیتهای هر دو نقش خانوادگی و شغلی خود نباشند
و وظایف ناشی از نقش خانوادگیش با وظیفههای ناشی از تعهد شغلی او تداخل
کند» به گونهای که در ایفای وظیفههای شغلی و خانوادگی خود دچار فشار و
دشواری شود و نتواند از عهده هر دو نقش به خوبی برآید» گفته می شودکه دچار
تعارض بین نقشهای شغلی- خانوادگی شده است (ارازی» ۱۳۹۷). امیر سالاری
(۱۳۹۶) در پژوهش خود به بررسی رابطهی تعارض کار با خانواده و خانواده با کار با
رضایت شغلی و سلامت روان دبیران مقطع متوسطهی شهرستان فارس پرداخت. وی به
این نتیجه رسید که بین تعارض کار با خانواده و خانواده با کار با رضایت شغلی و
از سویی دیگر سبکرو و همکالان (۱۳۹۱) دا تاحفیی شود نشان دادند که تعارضش
کار-خانواده ممکن است به علت نبود حمایت همکازان و مدیران» استقلال شغلی
محدود شده» فشار شغلی و افزایش تعداد ساعتهای کاری ایجاد شود. آلن و همکاران
(۲۰۱۰) نشان دادند که تعارض بین کار و زندگی منجر به کاهش رضایت شغلی» تعهد
عاطفی» عملکرد شغلی» رضایت از زندگی و افزایش ترکک کار و تنش میشود و به
طور کلی سلامت روانشناختی را به مخاطره انداخته و افمردگی افزایش مییابد. شرایط
حاکم بر زندگی افراد شاغل در بیشتر نقاط د نیا حاکی از آن است که نه تنها از
مسئولیتهای آنان کاسته نشد ه است» بلکه اشتغال آنها بار مضاعفی را بر دوش آنها
گذاشته است. کار در بیرون از منزل» نقش همسری» نقش پدری و رسیدگی به وضع
منزل در کنار فعالیت در محیط کار باعث شده است این افراد دچار خستگی و اضطراب
ناشی از محیط کار و منزل شوند. فشار کاری افراد شاغل بیشتر روابط اجتماعی و خانه
۶ فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی سال بیست و چهارم؛ شماره اول» بهار ۱۶۰۱
داری آنها را تحتالشاع قرار میدهد و برای آنها تعارض ایجاد میکند. مسلما
تعارضهای نقشی, به ویژه فشارهای کاری» میتوانند سلامت جسمانی و روانی افراد
این گروه عظیم اجتماعی از آن جا که با گروههای اجتماعی جامعه ارتباط موثری
دارند» علاوه بر وظایف شخصی و خانوادگی در پیشرفتهای اجتماعی و توسعه پایدار
نقش فعالی را ایفا میکنند (علیزاده» ۱۳۸۹). بر این اساس» امروزه به بررسی موضوعات
تعادل بین کار و خانواده» با هدف بهبود توازن بین کار و زندگی توجه شده است. از
سوی دیگر با توجه به مشکلات موجود در زمینه تعادل کار و زندگی اعضای
هیئتعلمی» بسیاری از فعالان منابع انسانی» افزایش کنترل آنان روی برنامه زمانبندی
کاریشان را از راهبردهای اصلی کاهش تعارضات کار و زندگی قلمداد میکنند
(حسینی» ۱۳۹۷). همه این عوامل و موارد لزوم توجه به مقوله ارتباط بین کار و زندگی
و برقراری تعادل بین آنها را به دلیل تأثیری که میتوانند بر متغیرهای زندگی کاری و
شخصی داشته باشند» نشان میدهد. با توجه به نظریههای مختلف برای تعادل کار و
زندگی در این پژوهش از مد ل کون وک (۲۰۰۹) و" برای رضایت شغلی از مدل
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی ۳۱۳
تعادل کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین
۱- زمان کافی از کار داشتن بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم
۲- وفاداری به کار بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین
۳ حمایت محل کار داشتن بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی
۴- انعطافپذیری در برنامه کاری بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم
۵- جهت گیری زندگی بر رضّایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی
۶-نگهداری کار و حرفه بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی
۷- کاهش داوطلبانه ساعات کاری برای رفع نیازهای شخصی بر رضایت شغلی اعضای
این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - پیمایشی بوده است.
جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه اعضای هیئتعلمی داخلی و رسمی دانشگاه
علوم انتظامی امین به تعداد ۰هستند که بر اساس فرمول کوکران با سطح خطای ۵
درصد ۱۶۹ نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدهاند.
۹ | فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی, سال بیست و چهارم» شماره اول» بهار ۱۶۰۱
ابزار گرداوری دادهها دو پرسشنامه استاندارد بوده است شامل تعادل کار وزندگی از
مدل کونگ و کو (۲۰۰۹) و رضایت شغلی (7101) مدل اسمیت و هیولین (۱۹۶۹) که
روایی آن از طریق صوری و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ بالای ۷۵ صدم بود نشان
دهنده پایایی مناسب پرسشنامه است. تجزیه و تحلیل اطلاعات در دو سطح آمار
توصیفی و استنباطی انجام می گیرد. در سطح آمار توصیفی از روشهای میانگین و
انحراف استاندارد و همچنین روشها و جداول توصیفی استفاده میشود و همچنین
برای آمار استنباطی از آزمون کلوم وگروف اسمیرنوف برای نرمال بودن دادهها و
آزمون رگرسیون بهره گرفته میشود. بهمنظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نرم افزار
بر اساس یافتهها برحسب جنسیت تدا,۷۲۵ نقّر از نموّنم(۷۴ درصد) را مردان و ۴۴ نفر
(۲۶ درصد) را زنان تشکیل میدهند: پر اساس وضنیعت تاهل تعداد ۲۴ نفر (۱۴/۲
درصل) از افراد نمونه مجرد و ۱۴۵ نفر (۸۵/۸ درصل) متأهل هستند. در جدول (۲)
میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای پژوهش گزارش شده است. همانطور که
مشاهده میشود به ترتیب میانگین و انحراف استاندارد تعادل کار - زندگی ۳/۴۷ و
۰ و متغیر رضایت شغلی نیز به ترتیب برایز با ۴/۰۲ و ۰/۵۱۷ بهدست آمده است.
انعطاف پذ پری در برنامه کاری ۳/۴۵ ۴۴۳ ۳ ۳۰
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی .../ ۲۰۷
قبل از آزمون فرضیات پژوهش لازم است تا بررسی شود که آیا شاخصهای اصلی
نرمال هستند یا خیر. طبق جدول (۳) سطح معناداری آزمون کولم وگروف اسمیرنف
آورده شده است» ملاحظه میشود که تمامی شاخصها و ابعاد آنها دارای سطح معنی
داری بالاتر از ۵ درصد هستند. بنابراین میتوان گفت متغیرهای پژوهش نرمال بوده و
بنابراین برای بررسی فرضیات میتوانیم از آزمونهای پارامتریک همچون پیرسون و
فرضیه اصلی: تعادل کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه
جدول ۶. خلاصه مدل رگرسیون تعادل کار و زندگی بر رضایت شغلی
:1 8۸2 مربع تعدیل شده 14 ) خطای استاندارد برآورد
۸ / فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی سال بیست و چهارم؛ شماره اول» بهار ۱۶۰۱
جدول 1. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه رابطه تعادل کار و زندگی و رضایت شغلی
نتایج جداول (۴» ۵ و ۶) نشان میدهد.مقدار آمارهآزمون برای بررسی تعادل کار و
زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین معنیدار است.
مقدار 72 نشان میدهد که ۹/* از واریانس میزان زضنایت شغلی توسط تعادل کار و
زندگی تبیین میشود. بنابراین میتوان عنوان کرد که ٩ درصد از تغییرات ایجاد شده
فرضیه فرعی اول: زمان کافی از کار داشتن بر رضایت شغلی اعضای
هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین تأثیر دارد. نتایج جداول (۷ ۸و ٩) نشان
میدهد مقدار آماره آزمون برای بررسی زمان کافی از کار داشتن بر رضایت شغلی
اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین معنیدار است. مقدار 1۹ نشان میدهد
که ۵۵ درصد از واریانس میزان رضایت شغلی توسط زمان کافی از کار داشتن تبیین
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی ...۲۰۹/۰
فرضیه فرعی اول باقی مانده ۴۵۸۷ ۱۹۷ ۵ ۹/۶۳ ال
فرضیه فرعی دوم باقی مانده ۴۳/۲ ۱۹۷ ۰۱ ۳ نت
فرضیه فرعی سوم باقی مانده ۴۴۰۲ ۱۹۷ ۵ ۳/۹ ۰
۰ فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی؛ سال بیست و چهارم» شماره اول» بهار ۱۶۰۱
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی .../ ۲۱۱
فرضیه فرعی دوم: وفاداری به کار بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه
علوم انتظامی امین تأثیر دارد. نتایج جداول (۰۷ ۸و ٩) نشان میدهد مقدار آماره
آزمون برای بررسی وفاداری به کار بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم
انتظامی امین معنیدار است. مقدار 12 نشان میدهد که ۳۱ درصد از واریانس مبزان
فرضیه فرعی سوم: حمایت محل کار داشتن بر رضایت شغلی اعضای
هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین تأثیر دارد. نتایج جداول (۰۷ ۸و ٩) نشان
میدهد مقدار آماره آزمون برای برززسی حمایت محل کاز داشتن بر رضایت شغلی
اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین معنیدار است. مقدار 1۹ نشان میدهد
که ۱۹ درصد از واریانس میزان رضایت شغلی توسط حمایت محل کار داشتن تبیین
فرضیه فرعی چهارم: انعطاف پذیری در برنامه کاری بر رضایت شغلی اعضای
هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین تأثیر دارد. نتایج جداول (۰۷ ۸و ٩) نشان
میدهد مقدار آماره آزمون برای بررسی انعطاف پذیری در برنامه کاری بر رضایت
شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علومانتظامی امین معنیدار است. مقدار 1۹ نشان
میدهد که ۲۴ درصد از واریانس میزان رضایت شغلی توسط انعطافپذیری در برنامه
فرضیه فرعی پنجم: جهت گیری زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی
دانشگاه علوم انتظامی امین تأثیر دارد. نتایج جداول (۰۷ ۸ و 4) نشان میدهد مقدار
۲۳ / فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی؛ سال بیست و چهارم؛ شماره اول» بهار ۱۶۰۱
دانشگاه علوم انتظامی امین معنیدار است. مقدار 47[ نشان میدهد که ۱۶ درصد از
واریانس میزان رضایت شغلی توسط جهت گیری زندگی تبیین میشود.
فرضیه فرعی شثم: نگهداری کار و حرفه بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی
دانشگاه علوم انتظامی امین تأثیر دارد. نتایج جداول (4۷ ۸و ٩) نشان میدهد مقدار
آماره آزمون برای بررسی نگهداری کار و حرفه بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی
دانشگاه علوم انتظامی امین معنیدار است. مقدار 14 نشان میدهد که ۷۴ درصد از
واریانس میزان رضایت شغلی توسط نگهداری کار و حرفه تبیین میشود.
فرضیه فرعی هفتم: کاهش داوطلبانه ساعات کاری برای رفع نیازهای شخصی
بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین تأثیر دارد.
نتایج جداول (4۷ ۸و ٩) نشان میدهد مقدار آماره آزمون برای بررسی کاهش داوطلبانه
ساعات کاری بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی:دانشگاه علوم انتظامی امین معنیدار
است. مقدار 3۶ نشان میدهد. گر ۳ د عطاق ار بانس؟ میزان رضایت شغلی توسط
پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر تعادل بین کاز و زندگی بر رضایت شغلی اعضای
هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین صورتبندی شده است. نتایج حاصل از تحلیل
رگرسیون نشان داد مقلّاژ "آمار5 *آ مرن ری باه سومان نعافی از کار داشتن بر
رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین معنیدار است. این يافته با
نتایج پژوهشهای انالو و عبذالمنافی (۱۳۹۹) و رشیدی, علیبیگی و میرکزاده
(۱۳۹۶)» رئیسی (۱۳۹۵) و استرانگ (۲۰۱۷) همخوانی دارد. در تبیین این فرضیه باید
عنوان نمود که در انجام وظایف معمولا برای هر کار و وظیفه ای زمان متناسب با آن
برای شخص تعیین شده است که انتظار میرود در این زمان وظیفه خود را به نحو احسن
انجام دهد» هرچند این تعیین زمان به صورت رسمی صورت نگرفته است اما به صورت
غیررسمی خود کارکنان اطلاع دارند که باید وظیفه خود را در چه مدت زمانی انجام
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی .../ ۲۱۳
دهند. حال باید این موضوع را در نظر گرفت که در صورتی که وقت کافی متناسب با
نوع وظیفه در اختیار کار کنان قرار داده نشده باشد» آنها مجبورند که با سرعت بیشتری
کار را انجام دهند تا بتوانند جوابگوی ارباب رجع و همچنین مدیران بالادستی خود
باشند. این کاهش زمان برای انجام کار و افزایش سرعت کارکنان در انجام کار سبب
میشود که به مرور زمان میزان فرسودگی شغلی به دلیل کار و فعایت زیاد و بودن وقفه
در آنها زیاد شود که همه این عوامل در نهایت دست به دست هم داده و سبب کاهش
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد مقدار آماره آزمون برای بررسی وفاداری به
کار بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین معنیدار است. این
یافته با نتایج پژوهشهای انالو و عبدالمنافی(۱۳۹۹) و رشیدی,» علیبیگی و می رکزاده
(۱۳۹۶) و رئیسی (۱۳۹۵) همخوانی دارد. در تبیین این فرضیه باید عنوان نمود که در
صورتی که افراد متناسب با علایق و توّانابیهای خود انتتخاب و به کار گمارده شوند در
نتیجه نسبت به شغل و وظیفه خود وفادار و علاقهمند هستند و در نتیجه تمام تلاش و توان
خود را به کار می گیرند تا بتوانند به نحو احسن وظیفه خود را انجام دهند. همه این
عوامل در نهایت به فرد کمک میکند تا زندگی شغلی خوبی داشته و در نهایت از
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد مقدار آماره آزمون برای بررسی حمایت
محل کار داشتن بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین
معنیدار است. این یافته با نتایج پژوهشهای انالو و عبدالمنافی(۱۳۹۹)» و رشیدی»
علیبیگی و میرکزاده (۱۳۹۶)» رئیسی (۱۳۹۵) و استرانگ (۲۰۱۷) همخوانی دارد.
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد مقدار آماره آزمون برای بررسی
انعطافپذیری در برنامه کاری بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم
انتظامی امین معنیدار است. این یافته با نتایج پژوهشهای انالو و عبدالمنافی (۱۳۹۹) و
۶ / فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی, سال بیست و چهارم» شماره اول,» بهار ۱۶۰۱
رشیدی» علیبیگی و میرکزاده (۱۳۹۶)» رئیسی(۱۳۹۵) و استرانگ (۲۰۱۷) همخوانی
دارد. در تبیین این یافته پژوهشی باید عنوان نمود که هر سازمانی دارای برنامههای
کاری مشخص و از پیش تعیین شده میباشد که تمامی مدیران و کارکنان ان سازمان
باید براساس آن عمل نموده و رفتار نمایند. بهعنوان مثال میتوان به ساعت ورود و
خروج به سازمان و مواردی از این قبیل اشاره نمود. در این مواقع باید در نظر داشت
مدیران و تصمیم گیران سازمانی باید به گونهای برنامهها را تدوین نمایند که افراد علاوه
بر اینکه بدانند وظایفشان چیست و چه کارهایی باید انجام دهند» در صورت نیاز بتوانند
برنامهها را متناسب با نازهایشان منعطف نموده و تغییر دهند. این انعطافپذیری سبب
میشود تا افراد بتوانند در صورت نیاز» کارها را متناسب با شرایط انجام دهند. همه این
موارد در نهایت سبب میشود که افراد نسبت به سازمان علاقه پیدا کرده و در نهایت
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد مقدار آماره آزمون برای بررسی جهت گیری
زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین معنیدار است.
این یافته با نتایج پژوهشهای اتالو و عبدالمنافی (۱۳۹۹) و رشیدی» علیبیگی و
میرککزاده (۱۳۹۶)» رئیسی(۱۳۹۵) و استرانگ (۲۰۱۷) همخوانی دارد. در تبیین این
یافته باید عنوان نمود که افراد مختلف از پیش فرضهای ذهنی و همچنین علایق» نیازها
و ... متفاوتی برخوردارند که این تفاوتها در نهایت منجر به تغییراتی میشود که ما در
رفتار و زندگی افراد مختلف میبینيم. افراد مختلف در زندگی خود» برنامههای مختلفی
برای خود و زندگی و آیندهشان دارند که متناسب با آنها برنامهریزی و فعالیت
مینمایند. آنها در تلاش هستند که به اهداف و آرمانهایی که برای خود تعیین
نمودهاند؛ دست یابند. از این آرمانها و اهداف میتوان با عنوان جهت گیری در زندگی
نام برد. جهت گیریهای متفاوت در زندگی منجر به دستیابی به نتایج متفاوت میشود.
در صورتی که افراد برنامههایی که برای خود و زندگیشان تدوین نمودهاند» متناسب با
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی هر
نیازها و برنامههای سازمانی باشند که در آنها مشغول به فعالیتی باشند و همسو با آنها
قرار داشته باشند در نتیجه از شغل خود راضی بوده و تمام تلاش خود را مینمایند تا
سازمان به اهدافی خود دست یپابد که در نهایت منجر به دستیایی خود به اهدافشان
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد مقدار آماره آزمون برای بررسی نگهداری
کار و حرفه بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین معنیدار
است. این یافته با نتایج پژوهشهای انالو و عبدالمنافی (۱۳۹۹) و رشیدی» علیبیگی و
میرکزاده (۱۳۹۶)» رئیسی(۱۳۹۵) و استرانگ (۲۰۱۷) همخوانی دارد. در تبیین این
یافته باید غنوان تموذ که افراد ذارای مشاغل مختلف معمولا از نیازها و غلایق مختلف و
وظایف مختلفی برخوردارند که موظف هستند تا آنها را برای سازمانشان انجام دهند.
سازمانها ذر تلاش هستند تا کار کنانجود رایل ای سازمانشان نگه ذارند.چرا که مدت
زمان زیادی را برای آموزش آنها صرف نمودهاند و دوست ندارند که کار کنان خود را
از دست دهند. سازمانهایی کهلا نما بندتاابا امگظفاده از روشها و شیوههای
نوین» کار کنان خود را در سازمان نگه.دارند و تلاش"مینمایند تا با فراهم نمودن شرایط
کاری مناسب, به آنها امید ماندن در سازمان را بدهند. کار کنان در صورتی که احساس
نمایند که سازمان مطبوعشان تلاش خود را برای نگهداری آنها در سازمان بکار
می گيرند» نسبت به سازمان متعهد شده و همین تعهد در نهایت منجر به افزایش رضایت
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد مقدار آماره آزمون برای بررسی کاهش
داوطلبانه ساعات کاری بر رضایت شغلی اعضای هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی
امین معنیدار است. مقدار 3۶ نشان میدهد که ۳٩ درصد از واریانس میزان رضایت
شغلی توسط کاهش داوطلبانه ساعات کاری تبیین میشود این یافته با نتایج پژوهشهای
انالو و عبدالمنافی (۱۳۹۹) و رشیدی» علیبیگی و میرک زاده (۱۳۹۶)» رئیسی (۱۳۹۵) و
۹ | فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی, سال بیست و چهارم» شماره اول» بهار ۱۶۰۱
استرانگ (۲۰۱۷) همخوانی دارد. در تبیین این فرضیه نیز باید عنوان نمود که در تمامی
سازمانهای دولتی و غیردولتی» معمولا از پیش از فعالیت افراد و کار کنان در آنها میزان
و طول ساعات کاری برای کار کنان مشخص شده است و آنها باید براساس این ساعات
کاری فعالیت نمایند و موظف هستند تا آخرین ساعت و دقیقه کاری در سازمان بمانند
و به انجام وظیفه بپردازند. حال در صورتی که مدیران و تصمیم گیران سازمانی» سازمان
را به گونهای منعطف نمایند که در صورتی که فردی از بین کارکنان» نیاز داشته باشد تا
ساعاتی خاص را به رفع نیازها و مشکلات شخصی و خانوادگی خود بپردازند و بدون
اينکه از حقوق او کسر شود این امکان را داشته باشد تا در روزهای بعد به انجام وظیفه
خود بپردازد و وظایف کارهای عقب افتاده را انجام دهد» کارکنان این اطمینان خاطر
در آنها بهوجود می آید که سازمان به نیازهای شخصی و خانوادگیشان اهمیت میدهد
و آنها را مهم میداند» همه این موارد در نهایت منجر به افزایش رضایت شغلی در
- در خصوص فرضیه اول و نتایج بهدست آمده از آن پیشنهاد میشود تا با ایجاد
تعادل بین کار و زندگی از طریق برنامهریزی مجدد فعالیتهای پژوهشی و
در خصوص فرضیه فرعی اول پژوهش» پيشنهاد میشود برای اعضای هیئتعلمی
دانشگاه با فراهم نمودن شرایط لازم برای مهیا نمودن و در اختیار قرار دادن زمان
کافی برای انجام وظایفشان به آنها آزادی عمل و زمان بیشتری برای انجام کارها
بدهیم تا از این طریق به افزایش رضایت شغلیشان کمک نمائیم.
- در خصوص اثرگذاری مولفه حمایت محل کار بر رضایت شغلی» پیشنهاد میشود
تا با افزایش و تدوین قوانین و مقررات جدید» زمینه لازم برای حمایت بیشتر از
اعضا هیئت علمی دانشگاه فراهم شود و در نهایت سبب افزایش رضایت شغلی در
کاظمی و همکاران / تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی .../ ۲۱۷
- در خصوص انعطافپذیری در برنامههای کاری» پیشنهاد میشود تا با تدوین
سیاستهای منعطف کاری و فراهم نمودن شرایطی که اعضا هیئتعلمی دانشگاه
بتوانند متناسب با نیاز و ضرورت» وظایف خود را برنامه ریزی نمایند» به افزایش
- در خصوص مژلفه نگهداری کار و حرفه و تأثیرگذاری آن بر رضایت شغلی افراد»
پیشنهاد میشود تا با تدوین سیاستهای حمایتی از اعضا هیثتعلمی دانشگاه و
ایجاد شرایط متناسب با خواستهای آنان زمینه رشد و توسعه و افزایش میزان
- در نهایت بهعنوان آخرین نتیجه به نت آملاه در خصوص کاهش ساعات کاری
برای انجام وظایف شخصی و فردی» پیشنهاد میشود که در صورتی که شرایط
بهگونهای است که میتوان با ساعات کاری کمتریابه همان نتیجه رسید ساعات
کاری را تقلیل دهیم تا افراد زمان بیشتری برایوّقت گذرانی با خانواده داشته
باشند و با ایجاد انعطاف در برنامههای کاری سبب میشود تا افراد در صورت
نیاز» انجام وظایف خود را در بین روزهای کاری تقسیم نموده و به این طرق
امکان انجام وظایف خانوادگی و در مواقع ضروری خروج از سازمان را داشته
نوبسندگان از تمامی اعضای محترم هیئتعلمی دانشگاه علوم انتظامی امین که در این
۸ / فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی سال بیست و چهارم؛ شماره اول» بهار ۱۶۰۱
انالوه افشین؛ عبدالمنافی» سعید. (۱۳۹۹). بررسی ارتباط تعاد لکار و زن دگی با رضایت
شغلی در کارکنان شهرداری شهر اصفهان» چهارمین کنفرانس ملی پژوهش در
رشیدی» آرزو؛ علی بیگی» امیرحسین؛ میرک زاده» علی اصغر. (۱۳۹۶). بررسی تأثیر
تعادل کار و زن دگی بر رضایت شغلی و نعهد حرفه ا ی آموزشگران کشاورزی استان
رجبی فرجاد» حاجیه. (۱۳۹۸). الگوی عملیاتی تعاد ل کار و زن دگی زنان پلیس نهران
بز رگ (فاتب) و راهکارهای ارتقا یآن» طرح پژوهشی گروه مطالعات زنان» دانشگاه
رشیدی» آرزو؛ علیبیگی؛ امیر حسین؛ می زککزاده)تغلی اصغر. (۱۳۹۶). بررسی تأثیر
تعادل کار و زن دگی بر رضایت شغلی و نعهد حرفها ی آموزشگران کشاورزی استان
فرقانی» مهرنوش. (۱۳۹۰). بررسی ارتباط رشته تحصیلی با شغل سازمانی و میزان
رضایت شغلی در بی نکا رکنان وزارت امور اقتصادی و دارایی. پایاننامه کارشناسی
هاشمیان» سید مجتبی؛ رحیم نیا فریبرز؛ فراحی» محمد مهدی؛ پورسلیمی» مجتبی.
(۱۳۹۸). شناسایی راهبردهای رفتاری با زآفرینی تعادل کار- زن دگی: بر پایه نجارب
زيسته اعضای هیئتعلمی دانشگاه» فرهنگک در دانشگاه اسلامی» ۳۳(۹) ۵۰۶-۴۷۹
061 666 070 ۸ .(2019) ۳۰ .5 ,۳۳۵۳۵۵4 6۶ سل ۰ ق۸000 .7
کاظمی و همکاران / تأّثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی ...۲۱۹/۰
عصطاوطط .(2005) .17 .1۳ ,ص17۵ 6۶ و5 ۳۰ وکق ت50 و5 ,عع ۸۳ .8
0 .[۲7۵ ,860۵۷10۳ لقطمناق۵ ۵1 ما70 ,عع و امهط هس1۳
1 ع[7 .(70.)2003 5۳ ,1606 عصنلاه) کال کحهط ص6۳ .11
,(2012) .10 1 0ع[ل۸ 200 کل وا۲ععع7 ولا .7 وکتاقط ص۳6 .12
۰ ,2 .270 80 ۷۵1۰ ,863310 ۷۵۵00۵ ۵۶ 70۵۵ ععوواهط
اعناکد0 ۵1 دعع50 .(1985) .27.7 ,ل[۵ا۵ظ۵ +6 ال وفتا 0۳662 .13
۹۷۵۵6 ,(2006) .0 1 مطعالش۸ هه 34۰ بل[ ,6 مها .15
[ 0۳820520۵ ۵1 56 مصمزکز ماک 0۳076 ناک لنصج؟ محلنصد؟
-169 .00 ,2 .270 11 ۷۵1 ونزو۳۵1۵عر۵۹ ۳76010 ۵ 0و0
۰ فصلنامه پژوهشهای دانش انتظامی؛ سال بیست و چهارم؛ شماره اول» بهار ۱۶۰۱
:0 عطا ۵۳۵ وهسقهما ۵۶ بچد۶ 11 عط1 .(2002) کل ۷۰ مطش1 .16
|
هدف و زمینه: با توجه به اهمیت رضایت شغلی در عملکرد مطلوب یک سازمان و ضرورت بررسی عوامل مؤثر برآن؛ این پژوهش با هدف تعیین تأثیر تعادل بین کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین صورت پذیرفته است. روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - پیمایشی بوده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه اعضای هیئت علمی داخلی و رسمی دانشگاه علوم انتظامی امین به تعداد 300 نفر هستنند که بر اساس فرمول کوکران 169 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی انتخاب شده اند. ابزار گرداوری داده ها دو پرسش نامه تعادل کار وزندگی از مدل کونگ و کو (2009) و رضایت شغلی مدل اسمیت و هیولین (1969) که روایی آن از طریق صوری و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ. بالای 75 صدم بود که نشان دهنده پایایی مناسب پرسشنامه است. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از آزمون رگرسیون به وسیله نرم افزار SPSS21 صورت پذیرفت. یافته ها: مقدار آماره آزمون برای بررسی تعادل کار و زندگی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین معنی دار است. مقدار R 2 نشان می دهد که 9/0 از واریانس میزان رضایت شغلی توسط تعادل کار و زندگی تبیین می شود. بنابراین می توان عنوان کرد که 9 درصد از تغییرات ایجاد شده در رضایت شغلی توسط تعادل کار و زندگی پیش بینی می شود. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان داد که زمان کافی از کار داشتن، وفاداری به کار، حمایت محل کار داشتن، انعطاف پذیری در برنامه کاری، جهت گیری زندگی، نگهداری کار و حرفه و کاهش داوطلبانه ساعات کاری برای رفع نیازهای شخصی بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین معنی دار است.
|
340 |
491131
|
ین مقاله تحقیقی در باره جایگاه زنان در فرهنگ عمومی هرمزگان, براساس قصههای عامیانه هرمزگان میباشد. تمثیلهای
عامیانه به عنوان روایتهایی مهم در بسیاری از جوامع به وسیله زنان نقل میشوند. در این قصههای تمثئیلی» تصویری
روشن از کارکرد» نقش و وضعیت زنان ترسیم شده است؛ بنابراین بررسی؛ آنها میتواند ما را به شناخت هرچه بیشتر
وضعیت زنان و زندگی آنها رهنمون گردد. در این مقاله اطلاعات به شیوه کتابخانهای گردآوری و با استفاده از روش تحلیل
کیفی» تمثبلها بررسی میشوند. ضرورت این پژوهش از آنجهت«است که دریابیّم بازتاب تصویر زنان در فرهنگ عامه
هرمزگان چگونه است. پرسش اصلی این پژوهش این است که: زنان در نگاه راویان این تمثیلات از چه جایگاه و کارکردی
برخوردار هستند؟ این پزوهش در دو"بخش, فعالیتهای سیاسی, اقتصادی؛آفرهنگی و*اجتماعی زنان را در تمثیلهای
عامیانه بررسی میکند. نتایج این بررسی نشان میدهد اگرچه فرهنگ هرمزگان, فرهنگی مردسالار است و نابرابری جنسیتی
نیز محدود کننده فعالیتهای سیاسی, اقتضادی» فرهنگی "و اجتماعی ازنان میقباشد اما در بسیاری موارد به ویژه در
حوزههای فرهنگی و اجتماعی, زنان موضعی فعالانهتر دارند: ازدواجبرای زنان قصهها از اهمیت بالایی برخوردار است و
گاهی در انتخاب همسر نیز آزاداند. ذهن اسطورهای راویان این دست از تمثیلها سبب شده است تا نقش زنان در
۱. استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر لنگه. (نویسنده مسوول). 8358)[/21300.20077 13۳320
لطفا به این مقاله استناد کنید (۸3۸): امیری, محمدصالح؛ احمدی, پیمان. (۱۶۰۱). سیمای زن در تمثیلهای عاميانه هرمزگان (بر
مبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری). تحمیقات تمفیلی در زبان و ادب فارسی» ۱۶(۵۱): ۵۳-۲۸.
ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر / شماره پنجاه و یکم/ بهار ۱۶۰۱ / از صفحه ۵۳-۲۸
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) ۳۹
تمثیل یکی از انواع بسیار مهم ادبیات و فرهنگ ما است. شاعران و نویسندگان» هميشه از تمثیل به
عنوان ابزاری موثر برای به تصویر کشیدن آموزهها و اندیشههای درونی خود بهره بردهاند؛ چرا که
افکار ذهنی آن گاه که از این رهگذر ترسیم میشوند. مخاطبان» میتوانند به درک درستتری از آنها
دست یابند. ادبیات و فرهنگ عامه نیز با بهرهگیری از تمثیل» توانسته بهتر و عمیقتر در ذهن و زبان
قصههای عامیانه که نوعی تمثیل داستانی هستند. دارای دو لایه معنایی میباشند؛ یک لایه که همان
شکل و فرم بیرونی قصهها است و شخصيتها و حادثههای داستانی را در بر میگیرد. در بخش درونی
این قصهها است که آموزههای تربیتی و افکار قصه پردازان نهفته میباشد. این نوع از تمثیلها به جهت
برخورداری از فرم و زبانی ساده» هميشه برای مخاطبان که مردمان عادی جامعه بودهاند» بسیار گویا و
از قابلیت فهم بیشتری برخوردارند. از همین روی قرنها است:اين دست از تمثیلات در میان مردم.
سینه به سینه نقل و از نسلی به نسل دیگر منتقل میشوند.
در این پژوهش, قصههای تمئیلی رایج در میان مردم استان؛هرمزگان. بررسی میشود و تلاش میگردد
با استفاده از روش تحلیل کیفی, قصههایی.که نقش آفرینی زنان؛در آنها برجستهتر است بررسی شوند.
هرچند نویسندگانی چون: حمیدرضا حسنی» احمدنور"دریایی».علی میاب فلسفی» مریم بهمنی و
سهراب سعیدی, در زمینه ادبیات عامیانه هرمزگان تحقیقات.خوبی"انجام دادهاند اما هیچکدام از اين
نویسندگان, به طور مشخص به نقش زنان دراتمثیلات عامیانه هرمزگان نپرداختهاند.
از آنجا که در ادبیات رسمی و کتابهای تاریخی نمیتوان اطلاعات دقیقی درباره زنان و نقش آنها در
جامعه پیدا کرد در این نوشتار هدف آن است با بزرسی قصههای تمئیلی» نقش زنان در زمینههای
فرهنگی» اجتماعی» سیاسی او اقتصادی بررسی شود: نتيجه این تحقیق بیانگر آن است که هرچند
نابرابریهای جنسیتی» محدود کننده آفعالیتهاتی#زنان میباشد اما در امور فرهنگی و اجتماعی» زنان
تمثیل و ادبیات تمثیلی» یکی از انواع بسیار مهم ادبی است. تمثیل در لغت به معنای: «مثال آوردن»
تشبیه کردن» صورت چیزی را مصور کردن و داستان آوردن» است (پورنامداریان» ۱۳۹۸: ۱۱۹).
قصههای تمثیلی بخشی مهم از روایتهای عامیانه است که جدای از صورت ظاهری قصه. از مفاهیم و
۳ سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
پیامهایی عمیق و بنیادیتر برخوردار است. بخش گستردهای از فرهنگ و هنر ما جدای از ادبیات
رسمی در راه و مسیری دیگر به نام ادبیات عامیانه به حیات خود ادامه میدهد. بخش بیشترین ادبیات
عامیانه در قالب قصههای تمثیلی» قرنها سینه به سینه نقل شده است.
تمثیلهای داستانی» از روزگاران گذشته در ذهن فلاسفه و اندیشمندان اهمیت بسیار داشته است.
«افلاطون باور دارد باید پرستاران و مادران را وادار کنیم که فقط حکایتهایی را که پذیرفتهايم برای
کودکان نقل کنند و متوجه باشند که پرورشی که روح اطفال به وسیله حکایات حاصل میکنند به
مراتب بیشتر از تربیتی است که جسم آنها به وسيله ورزش پیدا میکند.» (رحماندوست.» ۱۳۷۷: ۱۰).
برخی محققان این حوزه باور دارند که «بررسی تمثیلهای عامیانه یکی از اجزای اصلی فولکلور و
دانشهای انسانشناسی به شمار میرود و به منزله مصالح اوليه بهترین شاهکارهای بشر به شمار
میآید» (هدایت, ۱۳۳۶: ۶۶۹). روشن است به دلایل گوناگون هیچگاه آنگونه که شایسته و بایسته
است. ادبیات عامه به عنوان یک هدف غایی مورد توجه کاتباناو نویسندگان نبوده است و پیوسته به
همت بلند و نفس مسیحایی پدر بزرگان و مادربزرگان که اغلب سواد خواندن و نوشتن هم نداشتهاند»
سینه به سینه نقل شده است؛ یعنی بیشترین بخش ادبیات.عامیانه ما به صورت شفاهی و غیر مکتوب
میباشد و همین موضوع آن را بیشتر درامعرضن خطر نابودی قرارامیدهد. برخلاف دیگر ممالک دنیا
که این حوزه از حیات فرهنگی و هنریخود را بسیار جدی گرفتهاند در میهن ما این بخش هميشه در
حاشیه بوده است؛ محجوب در این :بازهگفته است؛ «اروپائیان براق آذاب و رسوم هر ده دورافتاده و
سابقه تاریخی هر بنای کهن خویش چند رساله دکتری در؛دست دارند و در باب بناهای بزرگ و
معروف و رسوم و آداب مشهور ایشان چندان مدارک و اسناد هست که آن را اندازه نیست؛ ولی ما
امروز در مرحلهای هستیم که.اگر بخواهیم کتابشناسی فرهنگ عامه و آداب و رسوم خود را تدوین
آنگونه که میدانیم راوی بیشتر قصهها"زنان بودهاند. زن پیوسته در گسترههای فرهنگی و ادبیات عامیانه
دارای نقش و کنشهای مربوط به خود آثنت. رل در همه اعصار و تمامی فرهنگها یخشی از هستی
است. «در اساطیر چین اساس هستی بر دو قوذ مادگی و نرینگی استوار است و تکامل هستی بدون
دیگری ممکن نیست»(186 :2[,2005 61 711671)). زن به عنوان عنصری آفرینشگر و تکمیل کننده
در همه ابعاد زندگی کارکردی برجسته دارد. قصههای تمثیلی نیز به عنوان بخشی از زندگی» بستری
برای نقش آفرینی زنان بوده است؛ اهمیت و نقش این زنان در این قصهها به حدی است که قهرمان
هیچگاه به تنهایی و با تکیه بر زور بازو و تدبیر خود. راه برون رفت از تنگناها را نمییابد و حتی
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) ۳۱
بدون حضور زن یا داستان شکل نمیگیرد و یا سیمایی جذاب ندارد. کمپل زن را نیمه دیگر قهرمان
در این دست از تمثیلها زنان نقشهای گوناگون به خود ب ی گیرند: جدای از کارکردهای معمول و
مرسوم که مردان نیز به عهده دارند» زنان به عنوان بخش محوری اين روايتها از شایستگیهایی
برخوردارند که مردان برای رسیدن به آنان باید آزمونهای دشواری را از سر بگذرانند. در جستارهایی
که در مورد قصههای تمثیلی انجام شده است. تا کنون به زنان و دختران قصهها جایگاه» نقش و
کارکردهای گوناگون آنان و علل ناکامی آنها توجه چندانی نشده است. ۳ در بررسی ساختارگرایانه
محققانی چون اولریش مازلوف که به طبقهبندی تمئیلهای داستانی ایرانی پرداخته» تنها چهره منفی
زنان نشان داده میشود. زنان در این تحقیق یا چهرهای منفی دارند و یا چهره منفعلی همچون معشوقه
دارند که فهرمان ذر جستجرق آن, است زنان کد: در خنیانی واقعی ی مرفسالارانه از وسیلن.به بسبارق
از خواستههای خود محروم بودهاند تلاش میکنند: در گستره تمثیلها و قصهها اهدافشان را
دستیافتنیتر کنند. برای زنانی که در دنیای واقع امکان دستیابی به آرزوها برایشان ناممکن است.
تمثیلها و روایتهای عامیانه» بستری است.. که در" آن«کهن. الگوها و خاطرات مربوط به دوران
مادرتباری را در آن تجلی میبخشند. البته اگر.در آن دوران زنانتنها از.این محمل به جهان آرمانی
خود نزدیکتر میشدهاند. در دوران معاصر با استفاده از همان تجارپ» با کوششهایی که در جای جای
جهان توسط زنان دگراندیش و آزادی خواه انجام گرفت. ذر,جهان"خارج نیز توانستند به جهان آرمانی
خود نزدیکتر شوند؛ شکلگیری جنبشهای فمتیستی یکی از اساسیترین گامهایی بود که در این زمینه
برداشته شد. این جنبش با گرایشهای گوناگون اما هدفی واحد شکل گرفت؛ لیبرال فمنیستها باور
داشتند: «زنان به طور بنیادین با مردان تفاوت ندارند و با وجود این به خاطر جنس ایشان از بسیاری
فرصتها محروم میشوند»(سبیلی» ۱۳۸۵: ۸۸). هرچند در برخی از گرایثنهای فمنیستی همچون
رادیکال فمنيستها با طرح اندیشههایی چون جدایی زنان از مردان و نفی ازدواج, دچار افراط گرایی
شدند. اما در نهایت این کوششها در حوزه حقوق زنان گامهایی آثمربخش محسوب میگردند. شاید
قصهها را از این منظر که میدانی برای تجربه اندوزی زنان در زمینه حق خواهی در دوران کنونی بوده
نیز باید مهم بدانیم. جدای از این درونمای بسیاری از قصههای تمثئیلی» بیش از آنکه بازتاب
واقعیتهای بیرونی باشد» سیمایی رویا گونه به خود میگيرند. بدین روی از قابلیت بالایی برای تفسیر
! بیات» حسین. (۱۳۸۹). "محوریت زنان در قصههای عامیانه" (تحلیل افسانهها به مثابه رویاهای جمعی زنان).
۳۲ سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
و رمزگشایی برخوردارند. بسیاری از روانشناسان عقیده دارند «در دل تمثیلهای داستانی» تعابیر
سمبولیکی وجود دارد که از تفسیر این تعابیر میتوان به حقایق مهمی در زندگی واقعی دست
یافت»(کمپیل» ۱۳۸۵: ۲۹۲). توجه به تمثیلها میتواند ما را در درک بسیاری از مفاهیم نهفته در آن
یاری نماید و از این محمل به شناخت روشنتری از زوایای پنهان وضعیت زنان در جامعه دست یابیم.
بدین روی در این نوشتار تلاش میشود تا جایگاه زنان از منظر اجتماعی» سیاسی» فرهنگی و
اقتصادی, در تمثبلهای عامیانهای که توسط محمدصالح امیری در تحقیقی میدانی گردآوری شده
پیشتر» نویسندگانی از جمله پورنامداریان (۱۳۸۳) و پارسانسب (۱۳۹۰) داستانهای تمثیلی را در
ادبیات فارسی بررسی کردهاند. همچنین علیرضا محمدی کلهسر (۱۳۹۶) و ماندانا صدر زاده (۱۳۸۹)
در مقالاتی» تمثبل در داستان و قصههای تعلیمی را تحلیل کردهاند. در باره تمثیل و قصههای تمثیلی
عاميانه استان هرمزگان, پژوهش دقبق و. کاملی«انجام نشده.است. هرچند درباره فرهنگ فولکلور
هرمزگان نویسندگانی چون حمیدرضا حسنی (۱۳۸۲) در کتاب." مردمنگاری شهرستانهای بستک و
بندرلنگه", احمد نور دریایی (۱۳۸۶) در.کتاب" مراستم آیینی.و فولکلور بندر کنگ" علی میاب
فلسفی و مریم ابوالفتحی و سهراب بناوند» (۱۳۷۹) در کتاب "".مردم نگاری شهرستان قشم" تلاشهای
قابل تقدیری انجام دادهاند اما در هیچ کدام"از این بات تمثبل در قصههای استان مورد توجه
نمیباشد. و شاید تنها کارهایی که در آن به صورت خاص به قصههای هرمزگان پرداخته میشود مقاله
" جایگاه قصههای عامیانه" در ادبیات شفاهی هرمزگان" است که مریم بهمنی» (۱۳۹۲) در مجله
پژوهش نامه فرهنگی هرمزگان انتشار دادهاند. و دبگری مقاله " سیمای ی و زنان پریوار در
قصههای عامیانه هرمزگان" است که بدریه زارغی (۱۳۹۳) در همان مجله نگاشتهاند. در نوشتار حاضر
تلاش میشود با تحلیل کیفی اين,تمثیلها دریابیم بازتاب تصویر زنان در فرهنگ عامه هرمزگان
چگونه است. بنابراین وجه تمایز این مقاله با کارهای پیشین» تکيه آن بر تحلیل قصههای تمثیلی است
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) ۳۳
این مقاله به روش تحلیل کیفی انجام شده است. پس از بررسی قصههای مکتوب هرمزگان (گردآوری
محمدصالح امیری)» آن دسته از قصههای تمئیلی, مورد نظر بودهاند که نقش آفرینی زنان در آنها
چشمگیرتر میباشند. در این مقاله مباحنی همچون نقشآفرینی زنان در عرصههای فرهنگی, سیاسی و
اقتصادی و تقابل با اندیشههای مردسالارانه در بستر تمثیلها بررسی و تبیین میشود.
در نوشتار حاضر هدف آن است تا با بررسی قصههای تمثیلی عامیانه. میزان نقشمندی زنان در امور
فرهنگی,» اجتماعی» سیاسی و اقتصادی بررسی شود؛ چراکه در حوزه ادبیات رسمی و کتابهای
تاریخی نمیتوان اطلاعات چندانی در باره زنان به دست آورد و تنها از دل همین قصهها و افسانههای
مردمی این مهم دست یافتنی است. قصههایی که در این نوشتار مورد توجه میباشند عبارتند از:
محبوبه و سرخوش» پیرزن و سه دخترش» پسر پادشاه و دختر کولی» مرد کچل و دختر پادشاه» کاکل
زری و دندون مرواری» فاطکو هیزم شکن امهربان. زن حیلهگر» ماهان دختر» خرم و زیبا حیدربگ و
سمنبر» پادشاه هفت دختر و وزیر هفت پسر» پسر پادشاه و دختر لیمویی. پادشاه و دختر آهو نما
پیرزن دونا مرد بیکار و خروس. در این قصههای تمثیلی» زنان نقش پررنگتری بر عهده دارند و به
چندمعنایی و تفسیر پذیر بودن تمثیل و قصههای تمئیلی» سبب شده از بافت و گنجایش معنایی و
روایی عمیقی برخوردار باشند. از آنجا که راوی بیشتر این قصههای تمثیلی, زنان بودهاند. ضرورت
بتوانیم به تصویری روشنتر از زنان در جامعه ایرانی برسیم. مهمترین پرسشی که کوشش شده در این
پژوهش به آن پاسخ داده شود این است. که: ازنان در نگاه راویان این تمثیلات از چه جایگاه و
کارکردی برخوردار هستند و نقش اجتماعی, سیاسی و اقتصادی آنها چگونه میباشد؟
۳۶ سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
قصههای تمثیلی عبارتاند از: (به دنبال بخت., کاکل زری و دندون مرواری, فاطکو/ ۳2121600 مرد
بیکار و خروس, محبوبه و سرخوش و پیرزن و سه دخترش). درونمايه اصلی و تفکر حاکم بر تمامی
این شش تمئیل» نفی استقلال زنان و تحکیم وابستگی آنان به مردان است.
براساس این تمثیلها نقش زنان در این دو حوزه» نقش محدودی است. بیشتر اوقات این تلاشها
نادیده گرفته میشود. در برخی از قصهها زنان در دستگاه حاکمیت و در نقش منسوبان و اطرافیان
پادشاه حضور دارند ولی هیچگونه مشارکتی در فعالیتهای رسمی حاکمیت ندارند. در هیچ کدام از
پادشاهی کردن کاری مردانه است و زن در عمل نمیتواند پادشاه گردد. تنها در یکی از قصهها (به
دنبال بخت) که زن عنوان پادشاهی دارد. نیز لباسی مردانه بر ,تق میکند. ظهور پادشاه زن در ظاهری
مردانه خود نشان از فضای مردسالارانهای است که پذیرفتن.نقش شاهی برای یک زن در آن دشوار
آمده است. در چنین فضایی, زن از تفکر«تهی؛ انتنت. بر بنای«ظاهربینی خود حکم میکند. خاستگاه
این تفکر شاید به سبب قوی بودن«بعد عاطفه و؛احساس درزنان,می باشاده«تفکری که سبب میگردد تا
جنبه عقلایی وی به چشم مردان نیاید و«راویان چنین بپندارند که اتأمل, درنگ و تفکر در وجود زن
کمرنگ است. در فرهنگ وامثال وحکم دهخدا آمده است: «فضل"مردان بر زن ای خالی پرست/ زان
بود که مرد پایین بینتر است»(امینالرعایا وایگران, ۱۰۳۳:۱۳۹۳). شاید به همین سبب است که در
بیشتر قصههای تمثیلی عامیانه هم نقش سیاسی زنان نادیده گرفته میشود و اگر از اتفاق» نقش شاهی
هم نصیب زنی شود باید در لباسی مردانه ظهور نماید. حتی در جایی, که مرد قصه. راز زن بودن پادشاه
برایش فاش میشود نه تنها هیچ توجهی به شکوه و شوکت این مقام ندارد بلکه با پیشنهاد زن (پادشاه)
که از او میخواهد با او ازدواج نماید نیز مخالفت میکند. در تمثیل «به دنبال بخت» روایت زنی است
که به پادشاهی رسیده ولی برای پذیرش او ناگزیر است که شخصیت زنانه خود را در پوششی مردانه
پنهان نماید: «...با شتاب از چنار هم گذشت تا به شاه رسید. به شاه نیز گفت که شانس گفته است
برای آن که لشکریان به فرمانت عمل کنند, باید هر چه زودتر فردی را به همسری اختیار نمایی.
پادشاه در حقیقت دختری بود لباسی مردانه بر تن کرده بود و سالها حکمرانی مینمود. فوری این
موضوع را با آن مرد مطرح کرد و از او خواست که به صورت مخفیانه با او ازدواج کند و در
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) ۳۵
در این دست از تمثیلها سیاست» کاری مردانه است. همچنان که در فرهنگ عمومی ما نیز برای نقش
سیاسی زنان در قیاس با مردان اصالت کمتری منظور شده است. زنان که در فرهنگ عمومی
نمیتوانستهاند با تکیه بر تواناییهای خود به مقام و پستهای مهم سیاسی برسنده برای جبران این
کاستی و عدم مشارکت مستقیم سیاسی, در تلاشند تا زن شاهراده و یا وزیر زادهای شوند و از این
رهگذر بتوانند آرزوهای خود را جامه عمل بپوشند: در تمثبل کاکل زری و دندون مرواری [1)۵1)0
(3/10۳۷۵7 1020000 ۷۵ [22) داستان چند خواهر است که در روئیا پردازیهای خود. آرزو
میکنند زن شاهزادهای شوند تا از این رهگذر با زاییدن و فرزندآوری برای او به سعادت برسند؛
«...دختر بزرگ گفت اگر من همسر پسر پادشاه بشوم لباس همه قشون پادشاه را میدوزم. دختر
دوم گفت اگر من زن پسر پادشاه بشوم برای همه سپاه پادشاه نان میپزم. دختر کوچک گفت اگر
من را پسر پادشاه بگیرد. یک دختر دندون مرواریدی با پسری کاکل زری برایش به دنیا
در چنین افق فرهنگی مردسالارانهای, سیمایی"تاریک. ظاهربین"و پیهوده. کار از زن ترسیم میشود؛ البته
بنیاد چنین سیمای تاریکی را در گسترههای گوناگون فرهنگی و ادر دورههای مختلف میتوان ردیابی
چنین گفت با مادر اسفندیار که "نیکو" زد این داستان شهریار
که پیش زنان راز هرگز مگوی چو. گویی سخن بازایابی به کوی
مکن هیچ کاری به فرمان ازن که هرگز نبینی ازنی ری زن
بر مبنای همین انديشهها در ضربالمثلی نیز گفته میشود: «کرض| نو کیسه مکن و اسرار خو به زن
مگه و شو لو رودخنه مخو (رستمی توکلی و سعیدی» ۱۳۹۹: ۲۵).
۰ 202 1070 3282-0-50 06223 /مکد 36 که مهس مکلا ت00 ع هل
در چنین نگاهی زن شریکی قابل اعتماد نیست. زن بیگانهای است که اسرار مگو را نمیتوان با او در
میان گذاشت. چنین انگارهای ذهنیت خالق این روايتها را به گونهای قالب بندی نموده است که
سیمای فرشتگی زن را نمیتواند ببیند؛ این انگاره ريشه در آبشخورهای فرهنگی کهن دارد. در جای
۳ سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
چو با زن پس پرده باشد جوان بماند منش پست و تیره روان
آبشخورهایی که همنشینی با زنان را سبب فساد و پستی جوانان میپندارند. در این ذهنیت نیز زن
راهزن طریق است که جوان را از راه تعالی دور مینماید و سبب هبوط او میگردد. بافت فرهنگی
مردسالارانه نمیخواهد و نمیپذیرد که زنان در مقامی فرادست تصور شوند. همنشینی با زنان منع
میشود همچنان که همسخنی و مشورت با آنها نیز امری قبیح است؛ چراکه باور غالب» مرد را در مقام
بالاتری میپندارد. بر مبنای همان باورهای اساطیری که رازوارگی سبب قداست میگردد. مردان با
پرهیز از زنان خود را در حالتی رازواره نگه میدارند تا جایگاه بالادستی آنان دست نیافتنیتر بماند.
اصالت در خانواده از آن مردان است و همه پذیرفتهاند که: «اصل کاری پدر است که مادر رهگذر
است». هنجارهای جامعه مردسالار حکم میکند که مرد جایگاه پالادستی خود را نباید از دست بدهد و
مشارکت در امور مهم با زنان مطلوب چنین, جامعهای نیست. بررسی آرزوهای این دختران در این
تمثیلها بیانگر گوشهای از آرزوهای سیاسی.زن"در فرهنگ هرمزگان است. زن قصه در خیال خود و
بنابراین آنچه که نقشآفرینی زنان را دراگستره سیاسی محو او محدود نموده است نه عدم گرایش و
ناتوانی فطری زنان در این حوزه که هّمّان«فضای مردسالازانهای" است. که بر ساحت فرهنگی سایه
انداخته است. البته روشن است که چنین تمثیلهایی بر زبان زنان جامعه جاری بوده است. تصور اینکه
زنان نیز در چنین باوری مردان را همراهی مینمایند. میتواند برخاسته از عدم برخورداری آنها از
آموزشهای لازم در بستر جامعه باشد. غلبه چنین نگرشی بیشک. زمینه ساز انزوا و دوری زنان از
اموری است که نیازی به تعقل و منطق قوی دارد. ذر چنین شرایطی میدان "رای مردان گشودهتر و
در این تمثیلها در فعالیتهای اقتصادی نیز زنان نقش چندانی آندارند. مرد. نانآور خانه محسوب
میشود و فعالیتهای اقتصادی کاری مردانه محسوب میشود. زنان بیشتر مردان را به کار تهییج
میکنند. در تمثیل «مرد بیکار و خروس» مضمون تمثیل» روایت احوال خانوادهای است که مرد خانواده
تن پرور و تنبل است. زن خانواده با نصیحت و ملامت او را ناگزیر به خروج از خانه و انجام فعالیت
میکند: «... مرد بیکارهای بود که تن به هیچ کاری نمیداد. این مرد آن قدر پیکاره و تن پرور بود
که همسرش از اين شرایط به تنگ آمده بود. به هر حال زنش او را با اصرار فراوان یک روز برای
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) ۳۷
پیدا کردن کار به بازار فرستاد ...» (امیری» ۳٩). فقط در زمان ضرورت و از روی ناچاری است که
زنان در فعالیتهای خارج از خانه مشارکت دارند چنانکه در قصه «فاطکو» که زن و دختران خانواده تا
قبل از بیماری پدر» تنها به امور درونی خانواده مشغولاند و پس از آن هست که از روی ناگزیری و
برای امرار معاش میتوانند به صحرا بروند و به چوپانی مشغول شوند: «... مدتی به همین شکل
گذشت تا این که پدر دچار بیماری سختی شد و دیگر قادر به چوپانی و کارکردن نبود. پناپراین
زندگی بر آنها کمی سخت شده بود. از زمانی که پدر خانواده بیمار شد دختران مراقبت
از گوسفندان را برعهده داشتند و مادر نیز در خانه به پرستاری پدر مشغول بود ...»(همان» ص ۲۶).
زنان اغلب تیماردار درون خانهاند و مشارکتهای اقتصادی آنان هم در محدوده کارهای خانگی
میباشد: دوشیدن گوسفندان, دوک ریسی» دوختن و پختن و زادن و نگهداری بچهها و کارهایی از این
دست. در تمثیل «کاکل زری دندون مرواری» آرزوی یکی از دختران اين است که اگر زن شاهزاده
شود. برای او بچههای کاکل زری و دندان مرواری بزاید:«از کوچک مانده بود که قول داده بود میان
سه خواهر تنها خواهر اگر زن پسر:پادشاه شود برای او دختری:دندان مرواری و پسری کاکل زری
بیاورد. خواهر کوچکتر به قولش وفا کرد و بعد از مدتی دختری دندان مرواری و پسری کاکل
در این روایتهای تمثیلی فعالیتهای اقتصادی و استقلال مالی باید در انحصار مردان بماند. مالی که
زن آن را مالک است. مال نیست که زخمی است در زندگی؛ چراکه زن باید در خانه بماند و دیگر
چو زن راه بازار گیرد بزن وگرنه تو در خانه بنشین چو زن
در چنین باوری جای زن درون خانه.است. نقشها و کنشهای بیرونی متعلق به مردان است. این باور
و تفکر در ضربالمثلهای بومی نیز قابل ردیابی است؛ «مال زن زخم دلن"(رستمی توکلی وسعیدی:
زنان تنها با تکیه به مردان باید به سعادت برسند. در این دسته از روایتها تفکرات مردسالارانه به
گونهای دیگر نمود مییابد. راوی میکوشد تا انديشه استقلال زنان را نفی و وابستگیشان را تحکم
۳۸ سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
ببخشد. درونمايه گفتمانی که در چنین زبانی حاکم است چهرهای ابزارگونه از زنان ترسیم میکند. بر
مبنای این انگاره» حرمت زن به حرف شنوی» ماندن درون خانه و پرداختن به امورات روزمره و درونی
خانه است. «اين مرد است که زن را میسازد و زندگی را میسازد. زن هیچ نقشی جز زاد و ولد و
خدمت به شوهر ندارد. زن حق دخالت در امور زندگی ندارد»(لیموچی» ۱۳۸۵: ۷۸). در چنین باوری
جای زن درون خانه است. نقشها و کنشهای بیرونی متعلق به مردان است. این رویکرد فکری از
رشد و کمال زن جلوگیری میکند و چون به کمال نمیرسد متکی به خویش هم نمیتواند باشد. باور
جامعه بر این است شخصیت زن در ازدواج شکل میگیرد. زن کودک نابالغی انگاشته میشود که باید
در حجله تربیت شود و به کمال برسد؛ "بچه از چله» عروس از حجله" (امینالرعایا و دیگران: ۱۱۱).
شاید یکی از دلایلی که در قصههای عامیانه ازدواج دختران به موضوعی پر بسامد تبدیل میگردد
همین باشد. هرچند در تمثیل «محبوبه و آرش» گروهی از زنان به رهبری محبوبه از شهر و دیار خود
برای تهیه و فروش داروهای گیاهی به غربت هجرت نمودهاند اما باز هم این فعالیت مستقل و خارج
از خانه اقتصادی نیز با ورود مردی به نام «سرخوش» فراموش میگردد و نادیده گرفته میشود.
البته زنان بر حسب طبقهه اجتماعی خود گاهی بیرون از «خانه به کارهایی همچون فروش داروهای
محلی يا فروش مرغ و خروس نیز در بازار ظهور مییابند. کاری که امروزه نیز در بیشتر شهرهای
هرمزگان دیده میشود: (مرد به بازار رفت .و در.آن جا.دید که.زنی برای فروش خروس خود در
گوشهای نشسته است. زن خروس فروش, خالکی طلایی او زیبا و گران قیمت در بینی داشت. و
همین طور داد میزد خروس دارم» خروس دارم!» (امیری: ۳٩). نکته قابل توجه در خصوص
قعالیتهای اقتصادی, غلم: حضور زتان و دختران طبقه قرافست در این فعالیتهاست. ذن این اقصهها
تنها زنان محروم جامعه فعالان اقتصادیاند؛ زنانی که نه از روی میل و افراهم بودن بستری مناسب که
از روی ناگزیری» به فعالیتهای اقتصادی دست مییازند. زنانی که سایه مرد بر سر آنان سنگینی
نمیکند و ذخترانی که: البته تنها در یدود« 2 *کماماهراآری ۲4۱ آنان تعیین کردهاند قذرت تکاپو و
فعالیت دارند. در قصه ""فاطکو" زن؛آنجا که شوهر خویش را در بستر بیماری میبیند. به همراه دختران
به کارهای بیرون از خانه میپردازد. در تمثیل" پیرزن و سه دخترش" نیز مادر از روی فقر در پی راهی
برای ازدواج دختران است؛ بدین سبب دختران را وادار به دوک ریسی در جلوی خانه میکند تا از این
طریق» خود و هنر خود را بر مردان عرضه نمایند و به روایتی» دلی به دست آرند و به خانه بخت
فرستاده شوند؛ «یکی بود یکی نبود. پیرزنی بود که سه تا دختر داشت. هر سه دختر در خانه مانده
بودند و شوهر برایشان پیدا نمیشد. روزی پیرزن با خود گفت باید دست به کار شوم و دخترها را
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) ۳۹
شوهر بدهم. چکار کنم چکار نکنم... پیرزن پس از مدتی فکر کردن, چرخ نخ ریسی دختر بزرگ
را آورد و گذاشت دم در و او را پشت چرخ نشاند. دختر مشغول رشتن شد. عصر کله پزی از
سرکار به خانه پرمی گشت. دختر را دید و پسندید و به زنی گرفت. روز بعد دختر دوم دم در
خانه مشغول نخ ریسی بود که قصاب همسایه آمد و وقتی او را دید پسندیدش و با هم ازدواج
کردند. روز سوم دختر کوچکش را به نخ رشتن نشاند و این دختر را هم مرد عسل فروشی دید و
آنچه که از دل تمثیلها بر میآید این است که زنان هیچ گاه زبان به اعتراض نمی گشایند. و ظاهرا با
قبول وضعیت موجود. این سبک زندگی برای آنان تبدیل به باور شده است و با آن کنار آمدهاند.
قصههای تمثیلی عبارتاند از: (آستر رویه رانگه.میدازد, ماهان دختر» پسر پادشاه و دختر لیمویی.
پادشاه هفت دختر, جان تیغ و چهل:گیسو ماه پیشانی» نارنج "و ترنج» بلبل سرگشته» گاوک و خزوک
1۳3۵2000 ۷۵ 6ل02972)) ککو و مرکو (3/3781600 ۷۵ 1۳۵1600) و قصه نمکو (۲]37۵[600).
زنان در این تمثیلات نماد زیبایی و:فریبندگی هستند؛ کنش و کارکردی متضاد و گاه متناقض که در
اندیشههای اسطورهای نیز قابل ردیابی است. واقع کاس دار دست از تمثیلات برجستهتر است :و
زن همچنانکه نمادی از مهربانی وعشی واقاطفه یزیبایی اس گاهی نیز دیو سیرت است و منشاأ
هرچند زنان این تمثیلها در زمینههای سیاسی و اقتصادی تسلیم اندیشههای مردسالارانه هستند اما در
زمینههای فرهنگی و اجتماعی"کوشیدهاند. منفعل نباشند: زنان .از" رهگذر همین تلاش در موارد
در طول تاریخ هر جا که زنان تحت انقیاد. بودهاند» ژنانی نیز وجود داشتهاند که این موقعیت را
تشخیص داده و به صورتی به آن اعتراض کردهاند. (ریتزر» ۱۳۸۳: ۱۶۳).
یکی از موضوعات پربسامد در این تمثیلها موضوع ازدواج دختران است. «از آنجایی که در جوامع
مردسالارن دخترها تنها از طریق ازدواج هویت اجتماعی مییابند این امر در زندگی آنها نقش و اهمیتی
بسیار پیدا کرده است. ازدواج مهمترین رویدادی است که در زندگی دختران به وقوع میپیوندد و
تعیین کننده سرنوشت آنان است» (بشیری» ۱۳۹۰: 4۷). البته ازدواج آنگاه چالشبرانگیز و نشانگر
قدرت زنانگی در جامعه است که مرد و یا زنی که قصد ازدواج دارند از یک طبقه اجتماعی نباشند؛
: سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
یعنی گاهی زن از طبقه فرودست است و مرد فرادست و يا برعکس؛ اینجاست که اگر ازدواجی شکل
گیرد میزان قدرت و اختیار زنان را در این مقوله نشانگی مینماید.
در این قصههای تمثیلی» بینشی دوگانه نسبت به ازدواج دیده میشود. گاه شیوه ازدواج آزاذ ات
پادشاه تمام جوانان شهر را فرامیخواند و از دختران خود میخواهد هرکدام را که میخواهند
برگزینند. هرچند در همین قصهها زمانی که دختر پادشاه همسر خود را در میان آن جوانان بر
نمیگزیند و کچلکی را در خانه پیرزنی» مطلوب خود میداند و بر خلاف میل پادشاه با اصرار به عشق
خود میرسد. تاوان آن را میدهد و از قصر پادشاه طرد میگردد. البته به نظر میرسد که دلیل مخالفت
پادشاه عدم اعتقاد به آزادی دختر در انتخاب همسر نیست بلکه باور به اصل شایستگی و تا اندازهای
اصالت نژادی و تباری در فرهنگ عمومی است؛ چراکه در پایان» همین که حقانیت دختر و
شایستگیهای داماد بر پادشاه روشن میگردد. پادشاه از تصمیمش عقبنشینی میکند و دختر و
دامادش, عاقبت به خیرانه به نزد پادشاه بر میگردند و از منزلتی"والا نیز بهرمندمیشوند. «... در همین
زمان حسن رسید و ماجرا را برای پادشاه توضیح داد و پادشاه را به قصر دعوت کرد. پادشاه که
از کار دخترش شگفت زده بود با خوشحالی او خرسندی: پذیرفت که جواب دخترش که استر
رویه را نگه میدارد پرحق بوده است. وادستور داد که جشن امفصلی دوباره برپا کنند و دختر را
با شکوه و عزت به خانه حسن بفرستند.» (امیری» ۷۶)
در پارهای از تمثیلها نیز دختر بر حلاف میل خود و بر حسب میل و خواست پدر به عقد دیگری در
میآید و دختر منفعلانه تسلیم تصمیم خانواده است دراتمثیل ماهان دختر که ماهان با اینکه عاشق پسر
عمویش هست اما به میل و خواست خانواده به ازدواج پیرمردی در میآید و بعد از مدتها در پی
اصرار پسر عمو و همکاری پیزمرد.».ماهان, و پسر عمو به هم میزسند: (...پیرمرد از شنیدن ماجرا
سخت متأثر شد. عقدش را از ماهان دختر پس گرفت و او را به ازدواج پسر عمویش درآورد و از
آنها خواست که در کنارش به عنوان فرزندانش آزندگی کنند. ماهان دختر و پسر عمویش نیز
پذیرفتند و سالها در کنارش زندگی کردند (همان *۵). چناچه در این قصه دیده میشود ط
پایان» دختر به عشق اول خود میرسد. اما باز هم حس ترحم پیرمرد میباشد که این اتفاق را رقم
میزند. به نظر میرسد چون اغلب راویان این قصهها زنان هستند روایت را آنچنان که دوست
میدارند, میسازند تا بدین شکل در دل روایت پردازی» آرزوهای خود را جامه عمل بپوشانند؛ در
قصه «لبخند بزن و هدیه بگیر» نیز این دخالت ناخودآگاه زن در پایان یافتن آرمانی رویدادها دیده
میشود؛ «حاکم شهر یک دختر داشت و وزیرش سه پسر همیشه وزیر و اطرافیان با طعنه و کنایه. از
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) اظ
اینکه پادقاه فرزن: پسری برای جانشیتی نذازد ار وا قساشتا سیکردند: یکت روز دخقر پادشاه که از این
قصه غصه دار بود پسران پادشاه را در مسابقهای به مبارزه میخواند و هرکدام به شهری هجرت
میکنند تا ببینند در پایان سال کدام با دست پرتری برمیگردند ... دختر که به مدد کوشش و تلاش
خود به مقام پهلوانی رسیده است در پایان سال کنجکاو میشود و پسران وزیر را تعقیب مییکند.
متوجه میشود یکی از پسران به پاسبانی سگها و گربهها مشغول است» دیگری به مرغداری و پسر
سوم نیز در کارگاه شیرینی پزی مشغول خدمت است. دختر که به پشتوانه پهلوانی خویش به طلا و
جواهرات بسیاری دست يافته است پیروزمندانه به شهر بر میگردد و بر سر در خانه وزیر» ارزشها و
تواناییهای خود را چنین به رخ او و فرزندانش میکشاند؛ زنی بودم زنانه/ کاری کردم مردانه/ تف به
نکته ذیگریی که در این تمثیلها به چشم میخورد پارهای هنجارگریزیها در ازدواج شاهزادهگان با
دختران فرودست جامعه میباشد. «زنان که نماد زایندگی و پاروری هستند. گاهی با بهرهمندی از
زیبایی خود در سیمایی پریواره» خود را بر شاهزادگان عرضه مینمایند و با دلربایی خود به مقصود
خویش میرسند»(آیدنلی۱۳۸۸: ۹۵). دلیل گزینش این دختران. زیبایی صورت و برخورداری از صفات
اخحلاقی نیک است: ار تمثیل «دو سیک و.دو بسر پادشاه» حلیمه دختری,.است که برای در امان ماندن
از آسیبها در بیرون از خانه» از پوستین سگ استفاده میکند و دختری است که در پوست سگ که
روزی پسر پادشاه سیمای واقعی حلیمه زا میبیند و با او ازدواج میکند: (...حلیمه هم چنان روزها به
صحرا میرفت و در کنار درخت از پوستین بیرون میآمد و به تاب بازی مشغول میشد. پسر
پادشاه هم هر روز به شوق دیدن حلیمه به آنجا میآمد و از دور به تماشای او مینشست. بعد از
مدتی روزی پادشاه به رفت و آمد پسرش مشکوک شد و از او در این باره پرسید. شاهزاده از
شرم چیزی به پدرش نگفت. پادشاه رفت و با همسر خود در این باره مشورت کرد...»(همان: ۳۵).
حتی دیده میشود که شاهزادهای با دخترکی کولی پیوند زناشویی برقرار مینماید. این مقوله اگر چه بر
خلاف عهد مرسوم رخ میدهد و با مقاومت پادشاه نیز همراه است اما به هر شکل ممکن در دنیای
روایتها صورت میپذیرد؛ در قصه «شاهزاده و دختر کولی» جذابیت سیما و جسم دختر سبب
شیفتگی شاهزاده میشود و بر خلاف همه مخالفتها با او ازدواج میکند: (...شاهزاده با کنجکاوی
دقت نمود تا صاحب صدا را که دختری کولی بود پیدا کرد. و با دیدن دختر کولی و در همان
نگاه اول. عاشق دخترکولی شد. عشقی چنان که کار شاهزاده را به جایی رسانده بود تا هر روز از
روزنی: مخفیانه به تباشای دختر کولی بنشیندد. شاهزاهه الیته از این جهت که: غاشق کولیزاده
نف سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
شده بود نگران بود. کولی زادهای که از سنخی دیگره جنسی دگر و طبقهای دگر میباشد. ولی
چون عشق. هوش او را برده و دلش را تسخیر کرده بود میدانست که چارهای جز تسلیم ندارد و
به همین سبب تصمیم گرفت که در خصوص ازدواج با او سخن بگوید...»(همان: ۱۵۱). البته
شاهزاده از دخترک کولی میخواهد گذشته و حرفه خود را نادیده بینگارد و زمانی که حاضر به چنین
رویگردانی نمیشود معامله فسخ میگردد: «... شاهزاده دستور داد او را به قصر ببرند و مدتها در
قصر زندانیاش کنند تا عاداتش را ترک کند. ولی این کار هم پیفایده بود. دختر کولی مخفیانه از
قصر خارج میشد و به کارش ادامه میداد. وقتی که خانواده شاهزاده از ماهیت اصلی دختر آگاه
شدند شاهزاده را وادار به جدایی نمودند. شاهزاده نیز که نتوانست عادات کولیگری همسرش را
از او بگیرد از او جدا شد...»(همان: ۱۵۲). ابراز عشق دختران در قصهها آن هم به شاهزادهها و مردان
طبقه فرادست» شاید از جمله همان بنمایههای سمبلیک این روایتهاست که باید از محملی
روانشناسانه به آنها نگریست؛ زنان راوی که در.دنیای واقعی" امکان ابراز عاشقی ندارند برای جبران
چنین محدودیتی در دنیای قصه. بهانوعی با قهرمان تخیلی قصهاهمذات پنداری میکنند. فروید نیز
رویا پردازی در قصهها را تلاشی برای تحقق آرزوها میداند (بیات: ۹۶). در بسیاری از قصهها و بویژه
آنهایی که با محوریت ازدواج شکل میگیرند. رویا پردازینقش پرارنگی دارد. کمبل معتقد است
روایتهای کهن و عامیانه به گونهای رژیایی و نمادین عمل میکنند. تا از این طریق روح آدمی بهتر
بتواند به جلو حرکت نماید (همان: ۹۶ و 4۵). در چنین تمئیلهایی قهرمان زن در تجربهای رویاگونه»
به شور و سروری ذهنی میرسد. این رویکرد در بیشتر قصههای عامیانه ایرانی که درونمایه اصلی آنها
موضوع ازدواج میباشد دیده میشود؛ «جان تیغ و چل گیس. حسن خاکباز و پیرهنی. شاهزاده
ابراهیم و شاهزاده اسماعیل» کرهی سیاه و کرهی دریایی, ماه "پیشانی. نارنج و ترنج»» قصههای
مشهوری هستند که در همه آنها موضوع ازدواج رویاگونه دختری فرودست با شاهزادهای اشرافی» در
البته عکس این نیز ممکن است؛ یعنی مردی از طبقه پایین نیز میتواند به چنین لیاقتی برسد که
شاهزاده خانمی را بهره خود نماید. در این گونه موارد تنها مردان برخوردار از قدرت قهرمانی چنین
«... غروب که شد پادشاه به همراه چند تن از نزدیکانش به جنگل رفتند و با ترس و دلهره در
میان درختان با شتاب حرکت میکردند. در لحظهای پادشاه چشمش به آن پسر جوان و دخترش
افتاد که در ميانه جنگل در حرکت بودند. پادشاه وقتی دخترش را زنده دید. با شتاب او را در
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) ۳
آغوش گرفت و از خوشحالی به گریه افتاد. پادشاه که به شجاعت و دلاوری جوان پی برده بود.
بر اساس پیمانش. جشن مفصلی گرفت و دخترش را به ازدواج پسر در آورد...» (امیری»۶۰).
به هر روی آنچه که مسلم است سایه سنگین اندیشههای مردسالارانه همچنان چشمگیر است. صدای
مردسالاری از زبان پادشاه به گوش میرسد و در مقابل دختر پادشاه نیز اندیشههای فمنیستی را
نمایندگی میکند. اما آنچه که بسیار برجسته مینماید, این است که از زبان زن پادشاه هیچ صدایی به
گوش نمیرسد. گویی زنان بعد از ازدواج زیر سایه مردانشان محو میگردند و بیش از پیش به حالت
انفعال کشیده میشوند. البته از نظر نباید دور داشت که در مواردی نیز زنانی هستند که در خانه مرد
مطیع آنها است؟ تمثیل «مرد هیز شکن» که در آن زن خانواده بر خلاف مرد که شخصیتی صبور و
مهربان است» زن بسیار پرخاشگر ونامهربان. در این قصه» روزی که مرد تصمیم میگیرد با جنگل
مهربان باشد و برای زن از جنگل هیزم نمیآورد از سوی زن بسیار نکوهش میشود: (...هیزم شکن به
سوی خانه روانه شد. همسر هیزم شکن, زنی بدخلق و پرخاشگر بود. وقتی که دید شوهرش
دست خالی به خانه باز میگردد. فریاد برآورد هیزمهایت. کو؟ هیزم شکن گفت: من دلم نيامد
درختی را قطع کنم! و زنش خشمگینتر از پیش گفت: حالا با این چوب به جانت میافتم تا درس
عبرت بگیری و بار دیگر دست خالی به خانه باز نگردی...»(همان:۳۱). ولی در اینچنین مواردی نیز
تصویری که از این زنان ترسیم شده, تصویری محبوب نیست. شاید تحت تأثیر همان اندیشهای که
سعدی در ادبیات رسمی ما طرح مینماید. باور عمومی:بر این است که:
در این تمثبلها نیز تا زمانی که زن تحت فرمان مرد باشد. به زن احترام گذاشته میشود و چنانچه زن»
اندیشههای مردسالارانه را نپذیرد. نوعی نگاه منفی نسبت به زن شکل میگیرد. زن باید مطیع مرد باشد
برسد: «...با شتاب از چنار هم گذشت تا به شاه رسید. به شاه نیز گفت که شانس گفته است برای
آن که لشکریان به فرمانت عمل کنند. باید هر چه زودتر فردی را به همسری اختیار نمایی. پادشاه
در حقیقت دختری بود لباسی مردانه براتن کرده بود و سالها حکمرانی مینمود. فوری این
و هرچه او میگوید ناگزیر بپذیرد. زن در هر صورت نیاز به یک مرد
موضوع را با آن مرد مطرح کرد و از او خواست که به صورت مخفیانه با او ازدواج کند و در
: سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
ونژگی دیگری که دوبان تمثیلهای داستانی» برای زنان روایت میشود. صفت قهرمانی و پهلوانی در
میدانهای نبرد است. اين نبرد و کشمکش چه در میدان عشق بازی باشد و چه اندک مواردی که در
نبردهای تن به تن رخ میدهد» پیروزیاش بهره زنان میگردد. زنانی که گاه گردآفرید وار در میدان
کارزار چنان شایسته ظهور میکنند که تحسین مردان را بر میانگیزانند. نمونه بارز اين مورد در قصه:
«(حیدر بگ و سمنبر) قصه عاشقی حیدر بر سمنبر و است و تعقیب و گریزی که در این میانه بین آنها
وجود دارد. در این قصه که سمنبر به اتفاق دیگر دختران» در تلاش برای حفظ استقلال خود هستند.
حیدر در تلاش است او را به تسخیر خود درآورد: (...حبدر بگ درحال تعقیب آنها بود. وقتی سمنبر
متوجه شد با او به جنگ افتاد. آنها با شمشیر در حال مبارزه بودند و از آن جایی که حیدر
نمی خواست زخم کاری به سمنبر بزند. سمنبر از فرصت استفاده کرد و با زدن ضربهای سخت.
زخمی بر پیشانی حیدربگ گذاشت و حیدر بر زمین افتاد...» (همان ۵۶). هرچند کوشش زنان در
جای جای این قصهها برای نشان دادن توانمندیهای: خویشن آشکار است اما ناخودآگاه هیچگاه
نتوانستهاند به طور کامل از سیطرهه.انگارههای:مردسالارانه رهایی.یابند؛ حتی در قصههایی که دختر با
شکستن شيشه دیو در نقشی قهرمان انگاشته"#میشلود نیز شلاهژادهای,باید از راه برسد که در کشتن دیو
او را یاری نماید و این ستیز قهرمانانه را به پایان رساند.
به نظر میرسد که راوی بیشتر این قصهها زنان هستند و روابط مادر فرزندی و خواهر برادری از نظر
عاطفی بسیار قوی است. در بیشتر این تمثیلها نقش منفی زا اغلب هوو و نامادری یا مادر بزرگ
پدری ایفا میکنند. در قصههایی چون: کر آهو روباه, بلبل سرگشته. گاوک و خزوک ( ۷۵ 12۷2[6)
0 و ککو و مروکو چنین ساختاری قابل ردیابی است. نکته دیگر اینکه هرچند جنبههای
مردسالارانه در این قصهها پر ,رنگتر.استولی همانگونه که زنان مکار و فریبنده و یا حسود و احمق
در این قصهها دیده میشوند. زنان قهرمان» پاکیزهروی پاکدامن و خیرخواه و مصلح و طبیب جسم و
جان و ناجی جامعه و خانواده نیز کم نیستند.. همانطوز که در تمثیل: «زن مکار» زن مکارانه به شریک
خود خیانت میکند: «در روزگاران قدیم زن زیرکی بود که بدکاره بود و با شوهر ساده لوخش
زندگی میکرد. این زن از شوهرش خوشش نمیآمد و به همین خاطر برای خلوت شدن خانه و
راحت شدن از شر شوهر نقشهای ریخت...» (همان ۶۶). در تمثیلهایی: دیگر امانتداری راستین و
فداکار است. و اگرچه در برخی قصهها زن, ناقصالعقل معرفی میشود اما در قصه: «نمکو» از چنان
قوه تعقل و خردی برخوردار است که میتواند همچون ناجی بزرگی خود و دوستانش را از چنگال
دیو رهایی بخشد: «وقتی که دیو بیرون رفت» نمکو لب حوض آمد و زمانی که دستهایش را در آب
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) :
حوض فرو برد فوری تمام دیور حوض لجن بسته شد. نمکو که سخت ترسیده بود. برای نجات
جان به دنبال چارهای میگشت. همین طور که میاندیشید» فکری به ذهنش رسید. به آشپزخانه دیو
رفت و مقداری نمک» سوزن» کبریت و پر مرغ برداشت و دخترهایی را هم که آویزان بودند آزاد نمود
و خودش هم فرار کرد. در حالی که فرار میکرد دیو را دید که دنبالش میدود. برای آن که از دست
دیو در امان بماند کبریتی روشن کرد و جلوی پای دیو انداخت. پای دیو میسوخت ولی دنبال نمکو
میدوید. نمکو وقتی دید که دیو به او خیلی نزدیک شده است. همه سوزنها را در مسیر حرکت دیو
ریخت و دیو که تمام نگاهش متوجه نمکو بود بیمحابا میدوید و سوزنها نیز یکی یکی در پاهایش
تجلی اين اوصاف گوناگون و متضاد زنان در این تمثیلها گونهای واقعگرایی را حکایت میکند.
چراکه این قصهها برگرفته از زندگی روزمره مردم است و به همین سبب عشق و کینه» مهر و حسد.
امانتداری و خیانت, بدعهدی و وفا و ... چنان در کنار هم ایستادهاند که در زندگی روزمره صفآرایی
مینمایند؛ بدین شکل است که زیستن در بطن روایتها پیوسته بر محور اعتدال سیر میکند.
البته میدانیم که اسطوره ارتباط مستقیمی با تجارب فرهنگی .و فکری انسان دارد. دور از انتظار نیست
که یکی از جلوهگاههای آن. تمثبلهای غامیانه باشد؛ چراکه.آدمی.در اندیشیدن و بیان انگارههای خود
تحت تأثیر تمام داشتههای فرهنگی و فکری خود؛ است».بیشک.روایتهای عامیانه از درونمایهها و
نشانههای اسطورهای استفاده میکنند: تمثیلهای عامیانه عمری"به درازای عمر بشریت دارند و
پژوهشگران هم باور دارند که «اسطورهها بابزخدادهایی مرتبط است که در آغاز زمان رخ دادهاند و
هدف آنها آماده کردن زمینهها برای کنشهای آیینی انسان امروز است»(کرنی» ۱۳۸۹: ۷٩).
با همه مردسالارانه بودن فضای این دست از تمثیلها بسامد نقش زنان دک این قصهها اندک نیست.
ذهن راویان این قصهها از انديشهها و تأملات اسطوزهای پیرامون خود خالی"نمیباشد. این قصههای
تمثیلی با توجه به افق فرهنگ ایرانی "و اسلامی از انقش زن در کارکردها و ژرف ساختهای متفاوت
استفاده میکنند. از دید عرفان اسلامی «با هر,زنی یک دیو است» (غطار, ۱۳۹۱: ۱۹۹). چنین دیوی که
همراه با هستی زن است» مسلما هراس و ترس را در ذهن آدمی خواهد نشاند. در برخی از قصهها زن
راهزن طریق است: («اما مدت زیادی نگذشته بود که زن دیگر پادشاه با حسادت و کینه توزی
تصمیم گرفت که مریم و داوود را به گونهای سربه نیست نماید و این چنین زهر چشمی از هووی
نش سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
چنین کارکردی تنها یک رویه از کنش زن است. در تمثیلهایی چون: «یسر پادشاه و دختر لیمویی.
پسر پادشاه و دختر پری» جلوهای دیگر از کارکرد و کنش خود را نشان میدهد؛ او نشانه جمال,»
مهربانی و عشق است که صورت و کارکرد دلربایی در قصهها دارد: «...پیرمرد گفت این ماهیها همه
عاشق دختر زیبای من هستند. دختر من در زیبایی از پری کوه قاف هم زیباتر است. پسر پادشاه از
او خواست که اگر عکسی از دخترش دارد به او نشان دهد. پیرمرد گفت: ای جوان! میترسم
این کنش متضاد و متناقض زن ريشه در سرنمونه «بزرگ مادر» دارد. سرنمون بزرگ مادر از تصاویر
کهن الگویی تمام فرهنگهای بشری است که همزمان دارای جنبههایی متفاوت چون پرورش» عاطفه»
دهشت و ترس است (مهرشاهی, ۱۳۷۹: ۱۰۶). در این قصهها این دو جنبه جمال و زیبایی و وحشت
بر اساس درونمايه این قصههای تمئیلی«می توّان نتیجه گراقّت که*تمثیل های عامیانه» در ارائ تصویری
روشن از جایگاه زنان, نقش بسزایی دارند. این تمثیلها نه تنها ابزاری برای سرگرم نمودن کودکاناند.
در بسیاری موارد. گسترهای مناسب برای ظهوز آرزوهاو خواشتههای زنان میباشند.
تمثیلها در فرهنگ عامیانه کارکردی چند سناحتی دارند. بر نخلاف ظاهر ساده این تمثیلها از بطنی
بسیار عمیق» درنگ پذیر و قابل تأمل برشظوردارنگيکه بخش/ گستردهای از کنشها و ویژگیهای
فرهنگی و رفتاری جامعه را در آنها نمود پیدا میکند. با توجه به اینکه راوی بسیاری از این تمثبلها
بر اساس یافتههای این بررسی, نابرابری جنسیتی در این تمثیلها به روشنی دیده میشود؛ به گونهای
که در بیشتر فعالیتهای سیاسی, اقتصادی و گاه گاه فرزهنگی,» مردان بازیگر نقش اولاند و کارکرد زنان
در این فعالیتها بسیار محدود است. البته زنان با همه محدودیتهای موجود. در برخی زمینهها
توانستهاند در برابر اندیشههای مردسالارانه ایستادگی نمایند و حتی در زمینههای فرهنگی پیروز میدان
این تمثیلها جدای از کارکردهای زبانی, تمامی قلمروهای اجتماعی, فرهنگی, سیاسی و اقتصادی را
فرا میگیرند و در همه این عرصهها بیشتر اوقات زنان در حاشیه قرار میگیرند تا مردان در میدانی
فراختر یکهتازی کنند. در تمثیلهایی که اوصاف فتنهانگیزی, ظاهربینی و سخنپراکنی به زنان نسبت
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) ۷
داده میشود» محدودیتهای بسیاری در راه آموزش و مهارتآموزی آنان ایجاد مینماید و بدین شکل
زنان از فرصت خودنمایی و ظهور در جامعه بیبهره میمانند. بنابراین آنچه که نقشآفرینی زنان را در
گستره سیاسی محو و محدود نموده است نه عدم گرایش و ناتوانی فطری زنان در این حوزه که همان
فضای مردسالارانهای است که بر ساحت فرهنگی, قرنها سایه انداخته است.
تمثیلها بیانگر کلیدی بودن نقش ازدواج 3 زندگی زنان میباشند. زنان قصهها با ازدواج تکیه گاهی
برای خود مییابند. در برخی تمئیلها زنان در انتخاب همسر آزادی دارند» هرچند که اين امر فراگیر
اندیشههای دینی (اسلامی) و اساطیری (ایرانی) نیز در شکلگیری شخصیت زنان و تصویری که از آنها
ارائه میشود. تأثیری محسوس دارند. به طوری که در این قصهها زنان در نقشها و کنشهای
کارکردی متضادی دیده میشوند. این تضادهای کارکردی برگرفته از اندیشههای دینی و اسطورهای
به هر روی زنان در دنیای این تمثیلها و قصهها زادهیشوند., میشکفند و گاه پژمرده میگردند. این
چرخه در سیر خود. نوعی اعتدال را بر زیستن در.دنیای قصهها حکمفرما نموده است.
۱ آیدنلی سجاد. (۱۳۸۸)» از اسطوره تاحماسه, چاپ دوم تهران: سخن.
۲ امیری, محمدصالح. (۱۳۹۶)» قصههای عامیانهی هرمزگان. دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر لنگه.
۳ امینالرعایا پروین و دیگران. (۱۳۹۳)» "بررسی ویژگیهای منتسب به زنان در ضربالمثلهای فارسی ".
در پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش ۳۶. صص ٩۸۹- ۰۱۲۰
۶ ل. پ. اول ساتن» (۱۳۷۶). قصههای مشدی "گلین خانم؛ ویراستاز" اولریش, مارتسولف» ترجمهه آذر
۵ باستین» سمیه. (۱۳۹۹). بررسی برخی از غناصر فرهنگ عامّه" در افسانههای کرشی» بندرعباس: دانشگاه
۹ بختیاری, محمد. (۱۳۹۹). راهنمای مفصل ایران جلد ۲۳ استان هرمزگان, تهران: کاروان.
۷ بشیری» محمود. محمودی» معصومه. (۱۳۹۰)» «بررسی مقایسهای موضوعات و درونمایه های مرتبط با
زنان در داستانهای زن محور داستان نویس (۱۳۸۱- ۱۳:۶ فصلنامهی زبان و ادب پارسی» اش ۷
سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
بهمنی» مریم. (۱۳۹۲). "جایگاه قصههای عامیانه در ادبیات شفاهی هرمزگان" در پژوهش نامه فرهنگی
هرمزگان, شماره ۵ سال سوم صص ۱۱۷-۱۰۹ بندرعباس: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بیات» حسین. (۱۳۸۹). "محوریت زنان در قصههای عامیانه" (تحلیل افسانهها به مثابه رویاهای جمعی
زنان). در فصلنامهی نقد ادبی سال دوم ش ۱۱. صص ۱۱۵-۸۷ تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
پارسا نسب» محمد. (۱۳۹۰۹)» داستانهای تمثیلی- رمزی فارسی» تهران: چشمه.
پورنامداریان» تقی. (۱۳۹۸). «رمز و داستانهای رمزی» چاپ سوم. تهران: انتشارات علمی.
تقوی» محمد و مینا بهنام. (۱۳۹۱). " تفاوت قصه نویس و قصه گو در داستان شیر و گاو از کلیله و دمنه
و داستان "بیدپای" پژوهشهای زبان و ادبیات تطبیقی» دور ۳ شماره ۶ ای ۲ تهران: دانشگاه
حسنی» حمیدرضا. (۱۳۸۲). مردم نگاری شهرستانهای بندر لنگه و بستکه» بندرعباس: پژوهشهای مردم
دریایی» احمد نور. (۱۳۸۶). مراسم آیینی او فولکلور مزدم بندر کنگه تهران: احسان.
رحمان دوست. مصطفی. (۱۳۷۷). قصه گویی: اهمیت و راه و رسم آن ج ۳ ترانازشاد
رستمی توکلی» فاطمه و سعیدی, سهراب. (۱۳۹۹): بررسی جایگاه زن در ضربالمثلهای هرمزگان.
ریتزر» جورج. (۱۳۸۳) نظریههایجامعه شناسی در دوزان معاصر ترجمهی محسن ثلائی» چ هشتم»
ریکور پل. (۱۳۸۹)» زندگی در دنیای متن؛ شش گفت و گو یک بحث. ترجمهی بابک احمدی» چ
سبیلی» کریس. (۱۳۸۵) درآمدی بر نظریههای فمینیستی» چیستی فمینیسم» ترجمه محمدرضا زمردی»
سعدی, مصلح بن عبداله. (۱۳۸۹)» بوستان تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی» چ دهم» تهران:
صدرازاده» ماندانا (۱۳۸۹)» نقش قصههای ,تمثیلی در تعلیم و تربیت. فصلنامه پژوهشهای زبان و ادبیات
عادلخانی, حسن. (۱۳۷۹). فرهنگ آمره ج ۱ اراک: پیام دیگر.
۰ (۱۳۹۳). نقش قصه گو در پردازش قصههای عامیانه آمر» در دو فصلنامه فرهنگ و
ادبیات عامه, سال دوم شماره ۳ تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
عطار شیخ فخرالدین محمد. (۱۳۹۱)» تذکره الاولیا تصحیح محمد استعلامی» چ بیست و سوم تهران:
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱) ۹
۵ فردوسی, ابوالقاسم. (۱۳۷۹)» شاهنامه, جلد ٩ و ۷ به کوشش سعید حمیدیان؛ از روی چاپ مسکوه چ
۹ فلسفی میاب, علی» مریم ابوالفتحی و سهراب بناوند. (۱۳۷۹). مردم نگاری شهرستان قشم» بندرعباس:
۷ کمپبل» جوزف. (۱۳۸۵). قهرمان هزار چهره» ترجمهی شادی خسروپنا» مشهد: گل آفتاب.
۸ ل. پ. اول ساتن, (۱۳۷۹). قصههای مشدی گلین خانم ویراستار اولریش» مارتسولف» ترجمهی آذر
۹ لیموچی؛ کتایون. (۱۳۸۵)» افسانههای مردم بختیاری» تهران: پازی تیگر.
۰ محجوب, محمدجعفر. (۱۳۸۷). ادبیات عامیانه ایران (مجموعه مقالات در باره افسانهها و آداب و رسوم
۱ محمدی کله سر غلیرضا. (۱۳۹۵)» داستان تمثیلی» ساختارن تفسیر چند معنایی» زبان و ادبیات فارسی
(مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی)» دور ۲۶ شماره ۸۱ دانشگاه خوارزمی» تهران.
۲۳ مهرشاهی داریوش. (۱۳۷۹)» بررسی علل پیدایشن«و اهمیت. زیارتگاههای زرتشتیان در یزد (ایران)»
«تحقیقات جغرافیایی»» بهار و تابستان 2۱۳۷۹ شماره ۵7 و ۵۷ صصن ۱۱۷- ۰۱۰۲
۳ میرصادقی, جمال. (۱۳۹۰). ادبیات آداستانی» اج ٩ تهران: غلمی.
۶ وطن پور آزاده و کتایون نمیرانیان؛ (۱۳۹۱). "ریخت شناسی و تحلیل اسطورهای قصه عاميانه دختر و
درخت کنار" در پژوهشهای انسان شناسی ایران».دوره, ۲ شماره ۱. تهران.
762006 65۳۵۵ع3 بععهآ 21/0720 بی علاجهت مها با ۷۷۸۵۵ مصنتعتی .36
۳ "عس 16۳ ما کعطعدم مرصه آهعنانه که عمط م۸ بط صط30 ۷/1
۳۵10 560000 م8 ۵ 8و ۳۳۵۳۵۹ ,(2009) ممهززدک مصملصعلاج۸ .1
40 12380286 صقز 26 صز روط 006 صهز 26 حث ۷۵۵۵۵ ۵ 200۳00۵6
صنلی ن0طکه/2 ۵۶ وعما5 عط1 ,(01374) 12606 ,طصاانا1-5[ع 3۳1 آاه0
۰ سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
۳آ) 06۲6۲۰ نصع0طع1 مصمننله طخصع۷ع5 مصعنلمل ۷ محمصط۸ 0عرع5 ,حعصه 10
7ا83۵0 ۵۶ ۲5طع3۳16 عصمک ۵۶ فک ۸ ,(2017) بطعقسو5 مصتاکهظ
آ) 7۵76751/۰ 0دم۸ عنصماع +عوطا ۸ تقلوهقط ,ک0صععع1 کمک حز عسعلنه
65 ۳0۳6-۲6۵۳ ۳۵۳۵6 ۵ ۳۵1060 کعصعطا قصه کعنعکز ۵۶ 5000
6 0۳۵1 ۳6 هز فمعلم 1۵1۶ ۵۶ ععهام 156 ,ر2013) 3/0 منصعفصطه8ظ
0 رک 370۰ ,لقها30. لجع سل 20ع 110۳۵7 هز 20ع 713007 0۶
کوله5ج) "5ع1ج) 6ل1م1 ذ ۵۵۵ ۵۶ تاداع ۵طظ ۲ ,(2010) 115۹6 مکهاحدط
1 70۵1 لام عطا 13 .(کصهعع0ل عتعلای ۷۵۵۵ که عطاچص ۶و
131 نصع0طع1 .87-115 .00 11 .30 وتقع 5600 مصکنعنان) انا
,065 21 2[1680- منز مععلله صهزو20 ,(2011) ۵0ص 3/0 ,ره کصه 85
0 ...510۳65 عنا و هرک ع صکناه هرد *" ,(3989) بنوه1 مصقتحعوحقص0۵ 8
77 8 00ه دمن ۵ ۵۶ ما5 عطا هز عصنلاعا من فصه عصنلاعا وهای 06۵
۳96270 رب" م80 ۵۶۳ ماد عطا هه طعصص6 فصه طعلناع۳ 1۳۵۵۵
۰( 8 0 12) 4 7ع6 ت37 3 ۷۵۵۵۵ بعسعه نا هه ععمعهها عتحهصصهم
7 مه کع ۳۶۵2 مزع 1و0و۸ تعقطاطم۸ حقلصهط ,معط 200
6 ۶و دعنصمصع۳ع عم فصه لقهنط ,ر2005) 2100 محمصط۸ بعع2 120
77 له 1۳00۳1266 5ا] توهصنلاعا منک ,ر0998) بدکقاع3 مافتا10 قط ۳۵
6 0۶ 5037 ۸ ,(2017) 20۰ مک من0ع526 فصد ع0ع۳۵ منامکلد7ه1 نصعاعم۳
,65 001600۳۵۷ هنز 1560۳65 مزع م[من0م5 ,(2004) ۰عع0۲8ع ,و معاانگ
(۵ز867۹ ۳ت) نصا نصعطع1 مصمانوه طخطهنه منعقاهط1 3/0۳6 بط ۵0عاهاعصه0
تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی, دانشگاه آزاد اسلامی» واحد بوشهر, بهار ۱۶۰۱ (ش. پ: ۵۱)
6 ,13310665 زک ما16 ۵۶ ۷۷۵۳۵ عطا صز عکنا (2007) [ه2 306۳
بلط تصقحطع1 مصمننم لگنج منفقحط۸ ۵20214 روط 0عماعههه مصمندکته 15
و ۷۳۵۳ ,136065 اعنصنس۳ ما جمنا 1300 ٩۸ ,(2006) +کضقطا0 پوعاعدعط
(صقز26۳۹ 5ت) +نصهه 12 تصهحط1 مصمتن0ه طاصع مطاع۵۹ ٩ جزعو 1105
6 نآ 0هه ععهع 122 موزو20 ۵۶ م70 ات0 مصمنف ۳۵
(867۹12 1) 67511۰ نآ کع0ه0 3/0 خهنطاجه ]1 +صهتطع1 م1 370۰ متلتقع5ع1۹
عمط نز «عللعاورماک5 عطا ۶و عمط عط71 ,(2014) مصهدکق77 منص۵ ۸۵61
آ) .73727 :ص162 ,ص00ن۵ع 2370 منصطلاعاوط فمصصهط 2/0 روط معنمه
40 0۷۷ ,7 0هه 6 بعام۷ حاعصقسطقطاک ,ر2997) بصععقطاع۵1 ۸ ,۳۵۳۵0۷۹۵
0 هام5 فصه نطاهگاه م۸ ق300۷ نل۸ ,ط۵ 2 آهعنط 8۸01050
1۳32513160 ,۳3065 130۶۵00 ٩ که م1760 عط1 ,(2006) طامعع 30 ملاع دمص
(26۲۹1۵0 13) ۸۵0۰ [م 2024 3/25 م دنو اک مطقصه2 1605۲0 نهک
,1۴3۵0 صنوامی نو عج/3 مه دعزرمن5 عط1 ,3997 هنهک [00 .2 .1
,(060016 ص1۳2 عطا ۵1 عصماعه فصه عطاص ۵ ۵۳ کعلناسد و صمناعلزی
(36۲۹12 0آ) بعمحطک6 0 علقصهطع 1 مسقطاهدگ[70 م7725 بر فعلنصصی
و له 70) 6۳3۳6 هه ععه نع ق] معزد۲۳ مصصناهاع مر عاصآ آهع 1/0101
۷۵1۵ ,(کعنانصم ۲۳ موصه عسصه انآ ۶و ۳ جننصتا نصحهحهط1
(867۹12 10) .253-257 80۰ ./جاژده نت نصوه هط تصحطع1 م81 30006۶ ,24
۲ سیمای زن در تمثیلهای عامیانه هرمزگان (برمبنای قصههای گردآوری شده توسط محمدصالح امیری)
1 100۳12066 0هه 5ععته0) عط] ۵1 م5۳ ۸ ,(2000) طعحاسه1 نطقط5 2/65
40 50۳۳6 *2۳3ع۹ع [منطم 6۵2" ,(ص1۳۵ ۵20۰ ح کعصسطاک صقناعه 700
(۳6۳۹20 7۳) .102-117 .00 ,57 00ه 56 .3105 ,2000 +عصسهنگ
) بنصلاط تصهحطع1 ,6 ع۵ا۷۷۵ ,۳3009 ,(ر2011) بلقصحدل نطعع0 2/02
۵ "1۳66 ۵طا وصه ازع عطا ۶و 126 ۳۵1 عطا ۶و او عطا ۵۶ دزدواقس۸ 00ه
(26۲51۵0 1) 165۳۵0۰ ,1 370۰ ,2 [10076 رطلجقع9ع مزع مامممحطخص۸ صقنص1۳
۳آ) ,لها سنص۸ نصهطع1 ,کع ۵ 58660 ,(1334) 8 :7100 مطاعع0د5
۰ عصصقع7 مقصکعع3 رغصا 30۳620 .ی علهط مها سل ۷۷۵۸۵۵ مصضعتی
۲ ۵ که لهعنی ۵۶ 000 وصعط۸ 8 صطو3 سعطع ۷۷:1
۰( )2005 .07695 ازع نت 007۵ ,۷۵۳۵ 310 مصمنان0ه ۲۶۳
6 طلعنط ونعلها م11 عطا 0۵۳ ۶60 ) کعنموعاند 2۵10 صقع 130902 صز صصناعا۶م علهص۳0
٩ کتهاک ۲56 6۵ 2100ع ۶ص هه کز +عصهم کنط71 رسنص۸ دعله0-5حصقط 3/0 روط فعلنصصی
۶ عط1 بص2ع 173002 ۵۶ کعلها ملام1 عط ۵۳ 023600 مص2ع130۳02 کم عسحلیه ادعصعع عطا ها
6 1 ۷۳۵۳۵۵۰ ۶ص کعناعن0و5 وصفص صز مهد عنه م6 نامه اصقاممطز که مکعفمععاند
,6۰ :0۳30 کز ۷۳۵۳۶۵ ۵۶ کنهاد 300 ۲۵16 م۶۵80 ۲۵6 کم ععقصز حععل مه ,137۳306/5
0 .11065 «لعط وه ۵6 ۵۶ کنهاک عطا ۵1 وصن صها و 660 ما کی 1620 صفی حصعط ها و5
40 ع27 211680065 هه نع ۶ #مطاعمه صهطنا ۵ ز فععلای عز هاعل معصعم عنطا
عمط اه ۵ ۵ دز عطقم کنطا ۵۶ اندکع مد 156 ومطاعص کزدواهصه عجناهاناهی عطا هصنزکن
۲و «مناععنو صنقص 156 بص2ع 11007 که ععلنه ادمصعع عطا جز #معلگم کز صعصمتی کم ععقصها
۶ ۵۳۳۵0۲۶ عطا ۵۶ صمنصامده عط صز عمط صعص م0 صمفصتگ #وصه عحهاد خقطم کز تعصعم کنطا
0 لاه ,عنصمدم ,آهنانامم عط ععصنصهعده وی عنطا ,کاحقم ۵ 13 652 ۳مع 11ج 10114 عععطا
41 5۳0۷ 02067 کنطا ۶ کالنوم 156 بکعمع 1اه ملام؟ عطا صز ۵۵۵۵ گم کعنانناه لمنفود
کاعنا5ع۲ مکله تلم وعصذ +عمصعع فصه عحطاه 0عامصتصمل-علهص عز عمسصاحه صقع 173002 حعمطاد
۵۷ 1 26076 0۳۵ 3۳6 ۵۳6 ,عناز ناه آههم5 وصه لوسحنه منصمصه ملهناناوم ۷۲0۵۳65
,1۳00130 ۷6۳۶۲ کز ۷۵۵۵۵ 1۵۳ ععقس/3 .کع ای آهنوک فصه ماه عط) صز وانمنعمعه مکععی
5 5۳0۳65 ۵۲ 2۵10۳5 ۵1 وصنص لمعنطاوص 156 بعکنام 50 ق عکممحل ما ۳۵۵ کز از کعمتاعصمد 0ص
5۰ 020010 فصه عصناناکصی ف#صسمتصم فص آمصمنا 2 حز حعص ۶ کم عم عطا 16۵0
1865 82002۳ انم مهعهه عنصها] ع هناگ هه وعوهما معنم2 کم «مععگو 20 اصفاعزع۸ 1۰
6 .(2022) ق869۵ ,نوفصطا۸ مرطعلده فمصقط30 مضنصم۸ :(۵0۸) که علنسد عنطا عکن ععد8010
-20 3/0۵ روط ۵مانمصهی ععه طعنطی کعله 101 عطا ده 0#ععهط) کعفموعاند ۳۵1۶ ص2ع 130902 هدز دمنع ۲۶۱
.29-53 :(51)14 ,ع۳۵0۴ع1ن ۵۳۵ 1۵9096 ۵۲010 ۵ وتموعال۸ (ع0۳عع 1٩ ام سول نسم طاعلدک
2 50۳۳8۶ / 51 310۰ / ۵۳۵05 مطاعطاکظ اهنا وهنشی مداد :معطوزاط8۵
|
این مقاله، تحقیقی در باره جایگاه زنان در فرهنگ عمومی هرمزگان، براساس قصه های عامیانه هرمزگان می باشد. تمثیل های عامیانه به عنوان روایت هایی مهم، در بسیاری از جوامع به وسیله زنان نقل می شوند. در این قصه های تمثیلی، تصویری روشن از کارکرد، نقش و وضعیت زنان ترسیم شده است؛ بنابراین بررسی آنها می تواند ما را به شناخت هرچه بیشتر وضعیت زنان و زندگی آنها رهنمون گردد. در این مقاله اطلاعات به شیوه کتابخانه ای گردآوری و با استفاده از روش تحلیل کیفی، تمثیل ها بررسی می شوند. ضرورت این پژوهش از آن جهت است که دریابیم بازتاب تصویر زنان در فرهنگ عامه هرمزگان چگونه است. پرسش اصلی این پژوهش این است که: زنان در نگاه راویان این تمثیلات از چه جایگاه و کارکردی برخوردار هستند؟ این پزوهش در دو بخش، فعالیت های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی زنان را در تمثیل های عامیانه بررسی می کند. نتایج این بررسی نشان می دهد اگرچه فرهنگ هرمزگان، فرهنگی مردسالار است و نابرابری جنسیتی نیز محدود کننده فعالیت های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی زنان می باشد، اما در بسیاری موارد به ویژه در حوزه های فرهنگی و اجتماعی، زنان موضعی فعالانه تر دارند. ازدواج برای زنان قصه ها از اهمیت بالایی برخوردار است و گاهی در انتخاب همسر نیز آزاد اند. ذهن اسطوره ای راویان این دست از تمثیل ها، سبب شده است تا نقش زنان در کارکردها و ژرف ساخت های متضاد و متناقض دیده شود.
|
11,852 |
495562
|
بنابراین» مولفههای امنیت از ارکان اصلی تحقق توسعهی منطقهای محسوب می گردند و هدف از تحقیق حاضر
شناسایی پیشرانهای کلیدی تأثیرگذار بر تحقق امنیت پایدار منطقهی لواسانات بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل میباشد. روش تحقیق در
مطالعهی حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی است. همچنین جامعهی آماری تحقیق شامل مسئولان» مدیران و
کارشناسان حوزهی پدافند غیرعامل منطقهی لواسانات میباشد که حجم نمونه بر اساس روش دلفی ۱۰۰ نفر تعیین شده است. بهمنظور
تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق نیز از روش حداقل مربعات جزئی دز نرمافزار. 5171871-0159 استفاده شده است. یافتههای تحقیق حاکی از
آن است که مهمترین پیشرانهای تأثیرگذار بر تحقق امنیت پایدار منطقهی لواسانات بر مبنای پدافند غیرعامل مربوط به پیشرانهای مدیریت
مبتنی بر پیش گیری» مدیریت مبتنی بر آمادگی و برنامهریزی مناسب کالبدی-زیست محیطی بوده که به ترتیب امتیاز مدل ساختاری برای
آنها ۰/۸۲۳ ۰/۷۵۳ و ۰/۶۷۷ میباشد. همچنین در بین پیشرانهای" فرعی نیز بیشترین"تأثیزگذاری مربوط به پیشرانهای ارتباطات میان
سازمانی بهمنظور مشار کت حداکثری سازمانهای مرتبط در فاز پیشگیری از آثار و نتایج بحرانها تشکیل سیستمهای پشتیبان تصمیم گیری
و هدایت کننده و پایگاههای اطلاعاتی مبتنی بر آمار و اطلاعات مکانی-جغرافیایی برای شناسایی و اولویتبندی مکانهای حادثه خیز
کلمات کلیدی: توسعهی منطقهای» امنیت پایدار پدافند غیرعامل» منطقهی لواسانات.
* مهدی مدیری» گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری» مجتمع دانشگاهی پدافند غیرعامل» دانشگاه صنعتی مالک اشتر تهران» ایران» 6.17 1.2 .22110:0001 01 132300
۱ مقالهی حاضر مستخرج از رسالهی دکتری تحت عنوان ارزیابی معیارهای پدافند غیر عامل در توسعهی پایدار شهری و پسکرانههای آن و ارائهی الگوی بهینه
شناسایی پیشرانهای کلیدی در راستای تحققپذیری امنیت پایدار منطقهای بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل ... / زهرا سرتیپی و همکاران
امنیت مقولهای کلی و عمومی است و پرداختن به آن لازمهی رفع هرگونه تهدید بالقوه و بالفعلی است تا انسان بتواند با آرامش
خاطر به دیگر وجوه زندگی خویش پپردازد (عباسزاده فتح آبادی و سبزی» ۷۴۲:۱۳۹۴). در این راستا با توجه به وجود مستمر
مخاطرات و بحرانها در سکونتگاههای انسانی» تغییر و تحول مفهوم امنیت به امنیت پایدار با دیگاهی جامع و تأکید بر ابعاد
مختلف کالبدی» زیست محیطی و انسانی ضروری بوده (2008:7 ,5۳1 :2012:3 ,11206۲) و این اصل بر مبنای دیدگاه
بسیاری از صاحبنظران عاملی مهم در راستای تحقق توسعهی پایدار محسوب می گردد 6 2013:7 ,870۵ 0صه 08هط07)
(2016:34 بله 2۲ ۳۵ طعزه ۷۷ ,2016:791 ,3608أن) 200. بنابراین میتوان گفت که ایمنی و امنیت یکی از ارکان توسعهی جوامع
بوده و با توجه به مشکلات عدیدهی جوامع و همچنین تهدید با مخاطرات و بحرانهای طبیعی و انسانساخت نیاز به ساختاری در
نظام مدیریت شهر و حوزهی نفوذ آن احساس میشود که توانایی پیشبینی» کنترل و مقابله با بحرانها را داشته باشد. از اینرو
مدیریت بحران به عنوان ارگانی در بطن شهرها و مناطق بهمنظور مقابله با تهدیدات و مخاطرات شکل گرفته است (پاشازاده و
یزدانی» ۳۷:۱۳۹۷). ارگانی با وظایف و معیارهای تعریف شدهی خاص خود که مسئول رسیدگی به عوامل بحرانزا و شناسایی
پیچید گیهای آن بوده (2016:3 ,271/5 :2018:3792 ,له 21 100166) و با برنامهریزی مناسب میتواند نقشی اساسی در
مدیریت ریسک و کاهش میزان آسیبپذایری سکونتگاههای انسانی در براپر سوانح داشته باشد (پریزادی و همکاران» ۱۹۱:۱۳۸۹).
در این بین» یکی از رویکردهای مورد استفاده در مدیریت بحران کاربست مولفههای پدافند غیرعامل میباشد. رویکردی که با
تأکید بر ابعاد مختلف فرهنگی» اقتصادی» اجتماعی» کالبدی و زیستمحیطی علاوه بر قاعدهی استحکام سازهها از قاعدهی
پیشگیری جامع و سیستمی تبعیت می کند (2011:17 ,لا7100). همچنین به کا ز گیری تمهیدات و ملاحظات پدافند غیرعامل بهعنوان
عملی پیشگیرانه علاوه بر کاهش شدید هزینهها کارایی دفاعی طرحها اهداف و پروژهها را در زمان وقوع انواع مخاطرات و
بحرانها بسیار افزایش خواهد داد و در پی آن میزان آسیب پذیری به نحوه بارزی کاهش خواهد یافت (درویشی و صمدزاده»
با توجه به مطالب ارائهشده و اهمیت بحث ایمنی و امنیت بهعنوان یکی از ارکان مهم توسعه و همچنین ضرورت توجه به
رویکردهای مقابله با بحرانها همچون پدافند غیرعامل در راستای توسعهی شهری-منطقهای و ارتقای امنیت, هدف از تحقیق حاضر
شناسایی پیشرانهای کلیدی در راسقای تحفق پذیری امثیت پایداز منطقدی لواسانات پرتاساس سیارهای پدافتد غیرعامل میباشد.
در دهههای اخیر, با توجه به روند شهرگرایی» تبدیل روستاها (که بهعنوان پس کرانههای شهری شناخته میشوند) به شهر و تغییر
ماهیت روستاها بهویژه در برخی از مناطق که دارای ویژگیهای طبیعی برجستهای هستند باعث شده است در این نواحی نقش
روستا و عملکردهای متعارف آن به مراکز تفرجگاهی تبدیل شده و با گسترش بیرویه در این زمینه این نواحی و نقش و عملکرد
آنها رو به نابودی گذاشته شود. لذا نیاز به برنامهریزی و جهتبخشی توسعهی پایدار امری اجتنابناپذ یر است» بهویژه بدان دلیل
که این توانمندیهای طبیعی در جوار کلانشهر تهران بهعنوان ریههای تنفسی شهر تهران عمل نموده و شرایط زیست را فراهم
ساخته و تغییرات بیرویهی کار کرد و ساخت وسازهای واقع در روستاهای این مناطق با تغییر کار کردها به مرور شرایط دشواری
را برای تهران به وجود آورده و همواره به پیچیده شدن شرایط زیست خواهد انجامید. همچنین تغییرات ایجادشدهی بدون
برنامهریزی و آیندهنگری و تأکید بر بعد سودآوری موجب کاهش الزامات مختلف ایمنی در ساختوسازها و برنامهریزیهای
این منطقه بهویژه در مقابله با بحرانها و بلایای مختلف گردیده است. بنابراین ضروری است با دیدگاه پدافند غیرعامل,
ظرفیتهای موجود منطقه در راستای دستیابی به توسعهی پایدار منطقهای مورد سنجش قرار گرفته و با بهره گیری از برنامهریزی
و مدیریت مناسب سعی در بهبود وضعیت موجود داشت. در تحقیق حاضر پاسخگویی به سوال زیر اساس کار میباشد:
پیشرانهای کلیدی تأثیرگذار بر تحققپذیری امنیت پایدار منطقهی لواسانات بر مبنای رویکرد پدافند غیرعامل کدامند؟
فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی / سال یازدهم / شماره چهل و یک /بهار ۱۴۰۱/ص. ۵۴-۳۹
در راستای پدافند غیرعامل پژوهشهای متعددی انجام گرفته است» با این حال شناسایی پیشرانهای امنیت پایدار منطقهای بر
مبنای رویکرد پدافند غیرعامل و تأکید بر ابعاد ترکیبی (مدیریتی» کالبدی» اجتماعی و ...) نوآوری تحقیق حاضر محسوب
می گردد. در ادامه به مهمترین پژوهشهای انجام گرفته در سالهای اخیر اشاره می گردد.
حاتمینژاد و عظیمزادهی ایرانی (۱۳۹۴)» در تحقیق با عنوان ساماندهی محلات شهری بر مبنای الزامات پدافند غیرعامل» محلات
ناحیهی شش منطقه دو شهر تهران را موردبررسی قرار دادهاند. نتایج حاصل از تحقیق» مبین اين حقیقت است که توجه به
مولفههایی از قبیل ساختار شهر بافت شهر فرم شهر کاربری اراضی شهری و بالاخره» مشارکتهای اجتماعی ساکنین هر محله»
میتواند ساماندهی محلات شهری را بر اساس الزامات پدافند غیرعامل امکانپذیر سازد. کاظمی و تبریزی (۱۳۹۴)» در پژوهشی
ایمنی فضای شهری آمل با تأکید بر شاخصهای پدافند غیرعامل مورد ارزیابی قرار دادهاند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان
می دهد شهر آمل ازنظر معیارهای پدافند غیرعامل در شرایط مناسبی قرار ندارد و میزان ناامنی در بخش مرکزی شهر آمل به دلیل
عدم زیرساخت مناسب میباشد ولی نسبت به شاخصهای برجستهتر دیگری مانند: مکانیابی و بهسازی شبکهی حملونقل»
مکانیابی و بهسازی شبکهی برق» نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده» منطقه بندی و محله بندی و مقاومسازی ساختمانها تأثیر
آن کمتر است. انوری و نظمی (۱۳۹۶)» در پژوهشی تحت عنوان مدیریت فضایی آسیب شناسی امنیت شهری و ضرورت پدافند
غیر عامل در برنامهریزی شهری» شهر مشهد را مورد بررسی قرار دادهاند. نتایج پژوهش نشان میدهد که شاخصهای بافت
فرسوده» تراکم جمعیت ساکن و فضاهای باز بهاترتیب بیشترین وزن اموئرآزا"دز مسئلهی پدافند غیرعامل و تعیین درجهی
حساسیت امنیتی مناطق شهر مشهد دارند. در بین مناطق شهرداری شهر مشهد مناطق ثامن» ۴ و ۳ از بیشترین درجهی حساسیت
امنیتی برخوردارند که این موضوع به دلیل تراکم بافت و جمعیت» مهاجرتپذیری آنها و نیز نزدیکی به مجموعهی حرم امام رضا
قابل توجیه است. همچنین مناطق ۷ و ٩ شهرداری به دلیل برخورداری از عرصههای وسیع فضاهای باز علاوه بر اینکه از درجهی
حساسیت امنیتی کمتری برخوردار شدهاند بلکه میتواننل پهعگوان هظیرفابل استفاده در برنامههای پدافند. غیرعامل شهری نیز
درویشی و صمدزاده (۱۳۹۹)» در پژوهشی به ارزیابی انعطاف پذیری فضاهای باز در محلات شهری منطقه ۱ شهر تبریز از منظر
پدافند غیرعامل پرداختهاند. نتایج پژوهش بیان میکند که بیشتر محلات قدیمی منطقه ۱ تبریز از دیدگاه پدافند غیرعامل
آسیبپذیر بوده و همچنین نحوهی ساختار فضاهای باز در محدوده مورد مطالعه بر پایه ترکیب توده و فضا بیش از ۷/۱۱ درصد
از سطح منطقه را برای مواقع بحرانی نامناسب نشان میدهد. همچنین رابطهی معنیداری بین میزان انعطاف پذیری فضاهای باز و
آسیبپذیری آنها وجود دارد به این مفهوم که هرچه میزان انعطافپذیری فضاهای باز بیشتر باشد به همان اندازه از میزان
رشید کلویر (۱۳۹۹)» در مطالعهای به ارزیایی الزامات پدافند غیرعامل در راستای برنامهریزی مدیریت بحران در حوزهی مدیریت
شهری اردبیل پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که مدیریت بحران بر اساس اصول پدافند غیرعامل در شهر اردبیل»
بهویژه از منظر مدیریت مبتنی بر پیشگیری دارای وضعیت مطلوبی نمیباشد. همچنین مهمترین عوامل موثر بر ارتقا عملکرد
برنامهریزی مدیریت بحران در حوزهی مدیریت شهری در راستای پدافند غیرعامل شهر اردییل مربوط به مولفههای آموزش و
پژوهش در راستای شناخت بحرانها و یادگیری جهت اجتناب از ایجاد ساختارها و فرایندهای موثر در ایجاد بحران» ایجاد
ارتباطات میانسازمانی بهمنظور مشارکت حداکثری سازمانهای مرتبط در فاز پیشگیری» سرمایه گذاری بر روی ساختارهای
اطلاعاتی و ارتباطاتی جهت تسریع در فرایند آمادگی در برابر بحرانها تشکیل سیستمهای پشتیبان تصمیم گیری و هدایت کننده
شناسایی پیشرانهای کلیدی در راستای تحققپذیری امنیت پایدار منطقهای بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل ... / زهرا سرتیپی و همکاران
برای ارائه-ی راهبردهای آمادگی در برابر بحران و تشکیل ساختار برنامهریزی مبتنی بر ارزیابی حجم حادثه بهمنظور برآورد
همچنین لرتینا و هوسکنس! (۲۰۱۱)» در مطالعهای با عنوان ارزیابی برخورد پیشگیرانه در مقابل اهداف نادرست و حفاظت در
استراتژی دفاعی» نحوهی توزیع منابع با به کارگیری دفاع بهینه در پیشگیری موثر حملات. استقرار اهداف کاذب و پشتیبانی اهداف
را مورد تجزیهوتحلیل قرار داده است. در این پژوهش دو مورد استراتژی حمله در نظر گرفتهشده است: هنگامی که مهاجم به
همهی اهداف حمله میکند و هنگامی که تعدادی از اهداف را برای حمله انتخاب میکند که درنهایت این استراتژیها را با مدل
بهینهسازی برای تصمیم گیری دربارهی بهرهبری از برخورد پیشگیرانه بر اساس احتمال» بر آورد و ارائه می کند. دار کوا" و همکاران
(۲۰۱۸)» در مطالعهی خود با بررسی تجربیات محلی به ارزیابی عوامل تأثیرگذار بر تحقق شاخصههای پدافند غیرعامل و تاب آوری
در شهر کوماسی" غنا پرداختهاند. نتایج تحقیق نشان میدهد زمینههای شکل گیری شهری ایمن از منظر شاخصههای پدافند
غیرعامل و تا بآوری» تحقق رویکرد مشار کت نهادهای دولتی حوزهی مدیریت بحران با اجتماعات محلی و مردم میباشد.
ساچ-پینسلی؟ (۲۰۱۹)» در تحقیق خود به اندازه گیری امنیت در محیطهای ساختهشده و ارزیابی آسیبپذیری شهری در مقیاس
انسانی پرداخته است. در این تحقیق هدف علاوه بر سنجش کالبدی و فیزکی امنیت بر مبنای رویکردهای کمی, ارائهی الگوی
کیفی در راستای ارزیابی امنیت شهری بر مبنای درک انسانی و همچنین برنامهریزی در راستای آن بر مبنای شاخص رتبهبندی
امنیتی* (5747) میباشد. شمسالدین* (۲۰۲۰)» نیز در پژوهشی به چالشهای تحققپذیری امنیت پایدار و تابآوری
سکونتگاههای انسانی پرداخته است. نتایج پژوهش نشان میدهد که تحقق امنیت و تاب آوری پایدار ناشی از انعطافپذیری
سیستمهای حکمرانی و تغییرات مداوم با تغییرات ساختاری جوامع و علم نوین روز میباشد.
با توجه به پیشینهی مطالعاتی میتوان عنوان کرد که اکثر پژوهشهای انجام گزفته در خوزهی پدافند غیرعامل به بررسی وضعیت
موجود یک شهر يا بخشی از آن در راستای مقابله با انواع تهدیدها و مخاظرات پرداختهاند. همچنین اکثر پژوهشها در محتوای
خود بیشتر از شاخصهای مدیریتی و کالبدی پدافند غیرعامل بهره گرفتهاند. در تحقیق حاضر که نو آوری آن نیز محسوب میشود
با دیدگاهی جامع و بهره گیری از شاخصهای مختلف اجتماعی» زیست محیطی» اقتصادی و کالبدی به ارائهی الگوی امنیت پایدار
پرداخته شده است. همچنین تحقیق حاضر در سطح منطقهای و گستردهتر از حوزهی نفوذ شهر و روستاها نگارش شده است.
همچنین تحقیقات کارشناسان نشان میدهد که تاد بحرانها در چنذ دههی اخیردر کل دنیا رشد بسیار چشمگیری داشته است
و از ۱۰۰ مورد در سال ۱۹۷۵ میلادی به ۵۵۰ مورد در سال ۲۰۰۰ میلادی رسیلاه و در سالهای اخیر تعداد آن از هزار مورد فراتر
رفته است (ملکی و همکاران, ۳۷:۱۳۹۴). در اين آراستا» سیاست گذاران و صاحبنظران» ایمنی و امنیت را یکی از اساسیترین
پیشفرضهای جامعهی جهانی برای برنامهریزی انسانمحور بیان کردهاند (2003:263 ,206.]).
همچنین مقابله با بحرانها و مخاطرات طبیعی و انسانساخت و تأمین ایمنی و امنیت در جوامع بشری را از مبانی استراتژیک برای
مدیریت و حکمزانی مناسب سکونتگاههای انسانی در جهت تضمین توسعهی پایدار و مدیریت جامع برشمردهاند. ,یله 21 100166)
فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی / سال یازدهم / شماره چهل و یک /بهار ۱۴۰۱/ص. ۵۴-۳۹
بهمنظور مقابله با بحرانهای طبیعی و انسانی توجه به دو رویکرد عقلانی بسیار مهم است که عبارتند از:
درک این مسأله که چگونه رفتار و فعالیتهای انسان میتواند به وقوع بحران (انسانی و طبیعی) کمک نماید.
برای پیشگیری از وقوع بحرانها و تأمین امنیت در سکونتگاههای انسانی به چه استراتژیها و راهبردهای جامع و کلی نیاز است
یکی از مهمترین استراتژیهای پیشگیری از اثرات بحرانها و تأمین امنیت» مدیریت بحران با تأکید بر رویکرد پدافند غیرعامل
میباشد. پدافند غیرعامل به مجموعه فعالیتها و اقدامات احتیاطی گفته میشود که با استفاده از آنها میتوان به هنگام وقوع
بحران از خسارات و تلفات مالی و جانی کاست و آنها را به حداقل رساند (2003:34 ,1۲616۲). همچنین پدافند غیرعامل
اقداماتی را شامل میشود که موجب کاهش آسیبپذیری نیروهای انسانی» ساختمانها تأسیسات» تجهیزات و شریانهای حیاتی
شهر یا کشور در برابر حملات نظامی يا مخاطرات طبیعی و انسانی میشود (حسینی» ۴:۱۳۸۶). از مهمترین گامهای اجرایی در
طرح مدیریت بحران و پدافند غیرعامل برای رویایی با بحران» توجه به آسیبپذیری انسانی و فیزیکی مناطق مختلف در
برنامهریزی کاربری اراضی شهری است. توجه ویژه به این آسیبپذیری نقش مهمی را در تعیین مقیاس بحران ایفا مینماید.
تجربیات بهدست آمده از طرحهای اجرایی مختلف در کشورهای گوناگون نقش اساسی این نوع از برنامهریزی را در پایداری
سکونتگاههای انسانی و مدیریت طرحهای کاهش بحران مورد تأیید قرار میدهد (2003:4 ,841108).
بنابراین میتوان گفت دستیابی به امنیت پایدار در گرو بهره گیری از برنامهریزی و مدیریت جامع در ابعاد مختلف با رویکرد
مدیریت بحران و پدافند غیرعامل میباشد. در شکل شماره ۱» بر مبنای چارچوب نظری و پیشینهی تجربی مدل مفهومی تحقیق
تحت غنوان تحقق پذیری امثبت پایدار بر مبنای روبگورد بدان کااومالی زانیشده است.
شکل (۱): مدل مفهومی تحقیق (تحققپذیری امنیت پایدار بر مبنای رویکرد پدافند غیرعامل)
با توجه به اینکه تحقیق حاضر بهدنبال توسعهی دانش کاربردی در زمینهی شناسایی پیشرانهای کلیدی در راستای تحقق امنیت
پایدار منطقهای با تأکید بر رویکرد پدافند غیرعامل است» لذا تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-
تحلیلی میباشد. در این تحقیق بهمنظور تحلیل دادهها از معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس با روش حداقل مربعات جزئی در
نرمافزار 51087-018 استفاده شده است. جامعهی آماری تحقیق نیز شامل مسئولان» مدیران و کارشناسان حوزهی پدافند غیرعامل
شناسایی پیشرانهای کلیدی در راستای تحققپذیری امنیت پایدار منطقهای بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل ... / زهرا سرتیپی و همکاران
منطقهی لواسانات میباشد که حجم نمونه بر اساس روش دلفی ۱۰۰ نفر تعیین شده است. قابل ذکر است که روش نمونه گیری
تحقیق بر مبنای الگوی گلولهبرفی میباشد. همچنین پرسشنامهی تحقیق حاضر بر مبنای مصاحبه با حجم نمونه و مطالعات اسنادی
نگارند گان و با استفاده از گویههای جدول شماره (۱) به صورت لیکرت ۵ مقیاسی طراحی شده است.
لازم به ذکر است که قلمرو این پژوهش در ابعاد زمانی و مکانی به تابستان و پاییز ۹ در منطقهی لواسانات مربوط میباشد.
همچنین برای سهولت کار تمام متغیرهای موجود در پژوهش کدبندی شدهاند. این متغیرها با توجه به مبانی نظری تحقیق و
همچنین با توجه به مصاحبه با متخصصان امور انتخاب شدهاند.
وجود امنیت اجتماعی و تسهیل در تردد اقشار و گروههای مختلف جامعه (بهویژه دانش آموزان و
بانوان) در ساعات مختلف شبانهروز 51» ارائهی آموزشهای لازم جهت مقابله با بحرانهای طبیعی
به ساکنین منطقه 52؛ وجود حس تعلق مکانی در ساکنین و مشار کت در راستای مقابله با انواع
ایمنی لازم منازل مسکونی شهر و روستاها در برابر خطرات احتمالی 551؛ استحکام و ایمنی مراکز
عمومی و خدماتی (بیمارستانها» مدارس» مساجد» مراکز خرید و ...) در برابر مخاطرات مختلف
رعایت ماتریسهای ظرفیت, مطلوبیت و سا زگاری در برنامهریزی کاربری اراضی منطقه ۳1:1؛
وجود مسیرهای پیشبینیشده در زمان وقوع بحران برای کنترل ترافبک 81:2؛ رعایت مسائل
ایمنی در حریم رودخانهی جاجرود و سد لتیان 81:3؛ جلوگیری از تأثیرگذاری ساختوسازهای
سبکک جدید بهابافتهای قدیمی:و باغات و مزارع کشاورزی 81:4؛ دسترسی به تأسیسات آب
تصفیهشدهی مناسب و همچنین منابع آبی متعدد و مطمئن در منطقه 845؛ وجود مراکز اسکان
موقت در منطقه 81:6؛ عدم قرارگیری کاربریهای حیاتی و حساس در مناطق مستعد بحران 80۳:7.
مکان گزینی مناسب برای فرود اضطراری هلیکوپترهای امداد و نجات در زمان بحران ۸1۹51؛
دسترسی مناسب افراد به فضاهای باز در زمان وقوع بحران ۸452؛ تعریف مسیرهای مناسب برای
گروههای مختلف امداد و نجات در زمان وقوع بحران ۸1۹153؛ وجود بیمارستانهای مجهز و
تسترسازی"تجقق تشکیلات: شاختاری ونهادی یاد گیرنده و آموزشدهنده در زمینهی بحرانها و
نحوهی پیش گیری از آنها 81/]1؛ ارتباطات میان سازمانی بهمنظور مشار کت حداکثری
سازمانهای مر تبط در فاز پیشگیری از آثار و نتایج بحرانها 83/2 پایگاههای اطلاعاتی میتی بر
آمار و اطلاعاتمکانی-جغرافیایی برای شناسایی و اولویتبندی مکانهای حادثه خیز جهت
تشکیل سیستمهای پشتیبان تصمیم گیری و هدایت کننده برای ارائهی راهبردهای آمادگی در برابر
بحران 148/1؛ سرمایه گذاری بر روی نهادهای آموزش دهنده و فعال در حوزهی آمادگی در برابر
حوادث و بحرانها 113/2؛ ایجاد و بسترسازی فرهنگ آمادگی در بین نهادها و اقشار اجتماعی
تقویت دیپلماسی جمعی برای مشارکت با نهادهای مرتبط در راستای مواجهه با بحران ۳81؛ ایجاد
پایگاههای ارتباطی بین مردم و سازمانهای پاسخگو جهت تسریع در کیفیت پاسخگویی به نیازهای
مردم ۹۳2/2 تشکیل ساختار برنامهریزی مبتنی بر ارزیابی حجم حادثه به منظور برآورد نیازها ۳3/3.
ایجاد ساختارهای توانمندساز کالبدی و غیر کالبدی برای اقدام بهینه و موثر در بعد از آثار و نتایج
بحران ۳:۹/1؛ اولویتسنجی ساختارهای کالبدی و غیر کالبدی آسیبدیده جهت تسریع در
توانمندسازی و بازیابی آنها بر اساس شیوهها و الگوهای بازیابی نوین ۹۳413۸2 تسهیل روند
فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی / سال یازدهم / شماره چهل و یک /بهار ۱۴۰۱/ص. ۵۴-۳۹
بخش لواسانات یکی از بخشهای شهرستان شمیرانات در استان تهران ایران است که به سه قسمت شهر لواسان» دهستان لواسان
بزرگ و دهستان لواسان کوچک تقسیم شده و محلهها و روستاهای زیادی را دربر میگیرد. گستردگی بخش لواسانات در
حدود ۰ کیلومتر مربع است که از این مساحت هفتاد کیلومتر مربع مساحت شهر لواسان و مابقی مساحت دهستانهای لواسان
کوچکه» لواسان بزرگک» و دیگر تقاط کوهستانی و ییلاقی بخش لواسانات از جمله دشت لار است. جمعیت منطقهی لواسانات بر
نتایج حاصل از بررسی نمونهی آماری نشان میدهد که ۸۲ درصد از حجم نمونهی آماری مرد بودهاند. همچنین بیشترین حجم
نمونهی آماری در گروه سنی ۳۰-۳۹ سال (با ۴۱,درصل)»با مدرک کارشناسی آرشد (۴۰ درصد) و همچنین با سمت کارشناس
جدول (۲): ویژگیهای نمونه آماری تحقیق (مدیران» مسئولان و کارشناسان)
شناسایی پیشرانهای کلیدی در راستای تحققپذیری امنیت پایدار منطقهای بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل ... / زهرا سرتیپی و همکاران
شناسایی پیشرانهای تأثی ر گذار بر تحقق امنیت پایدار منطقه با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی
در روش حداقل مربعات جزئی (۳1.5) باید پایایی متغیرها محاسبه شود. ضریب سنتی برای بررسی پایایی متغیرها ضریب آلفای
کرونباخ است. اما چون این ضریب کمی سختگیرانه است» در تحقیقاتی که از معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس استفاده می
کنند میتوان از ضریب ترکیبی نیز استفاده نمود. تفاوتی ندارد که از کدام ضریب استفاده میشود در هر صورت مقدار قابل
قبول برای این دو ضریب حداقل ۰/۷ است. در این تحقیق هر دو ضریب آلفای کرونباخ و ضریب ترکیبی برای بررسی پایای
جدول (۳): خروجی الگوریتم 5 در آزمون پایایی مدلهای اندازه گیری
همانطور که در جدول شماره ۳ مشخص است مقادیر آلفای کرونباخ و ضریب ترکیبی برای تمامی متغیرها بالاتر از ۰/۷ است
فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی / سال یازدهم / شماره چهل و یک /بهار ۱۴۰۱/ص. ۵۴-۳۹
همانطور که در شکل شماره ۳ قابل مشاهده است» تمامی مولفهها دارای بار عاملی بالاتر از مقدار حداقلی ۰/۷ هستند که بیانگر
همچنین برای ارزیابی روایی در مدلهای حداقل مربعات جزئی باید هم روایی همگرا و هم روایی افتراقی را مورد محاسبه قرار
داد. در روش حداقل مربعات جزئی از متوسط واریانس استخراج شده (۸71) برای محاسبه روایی همگرا استفاده میشود. مقدار
حداقلی برای روایی همگرای مناسب برای هر متغیر ۰/۵ است (جدول شماره ۴). همچنین برای بررسی روایی افتراقی مولفهها باید
از جذر متوسط واریانس اسشخراجشده برای هر مقغیر استفاده نمود. محاسبهی جذر متوسط وازیانس استخراجشده برای هر مغر
به روش دستی می باشد (جدول شماره ۴) و جذر بهدست آمده باید از ضریب همبستگی آن متغیر با سایر متغیرها بیشتر باشد.
جدول (۴): روایی همگرایی متغیرها (متوسط واریانس استخراج شده) و جذر متوسط واریانس استخراج شده
جدول شماره ۴ نشان میدهد مقدار متوسط واریانس استخراجشده برای متغیرهای اصلی این تحقیق بین ۱/۰۰۰ و ۰/۵۸۷ است که
از مقدار حداقلی ۰/۵ بیشتر است که نشانگر روایی همگرایی مناسب متغیرها است. همچنین در بررسی روایی افتراقی متغیرها که
بهعنوان روایی تقاطعی متغیرها هم یاد می شود بار عاملی هر گویه (متغیر آشکار) با سازهی خود (متغیر پنهان)» بایستی حداقل
۱ بیشتر از بار عاملی آن گویه بر سازهی دیگر باشد. خروجیها در این خصوص نشان داد که بار عاملی هر گویه (متغیر
آشکار) با سازهی خود (متغیر پنهان)» حداقل ۰/۲«بیشتر از,نار غاملی آنگوبه برسّازهی دیگر است.
نهایتا جهت بررسی روایی افتراقی» از ماتریس همبستگی متغیرهای پنهان/سازه و جذر متوسط واریانس استخراج شده استفاده
میشود. ذر این ماتریس جذر بهدست آمده (جول) ۵) جایگناین"اعلّاد قظراماتریس میشود؛ در این ماتریس باید: اغداد جذر
جدول (۵): ماتریس همبستگی و جذر متوسط واریانس استخراج شده
شناسایی پیشرانهای کلیدی در راستای تحققپذیری امنیت پایدار منطقهای بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل ... / زهرا سرتیپی و همکاران
همانطور که در جدول شماره ۵ قابل مشاهده است» مقدار جذر متوسط واریانس استخراج شده برای تمامی سازهها (متغیرهای
پنهان) از ضریب همبستگی آن با سایر سازهها بیشتر است که نشاندهندهی روایی افتراقی مناسب سازهها (متغیرهای پنهان)
مدل ساختاری مدلی است که در آن روابط بین متغیرهای مکنون و وابسته مورد توجه قرار می گیرد. یک مدل معادلات ساختاری
از چندین مدل اندازه گیری و فقط یک مدل ساختاری تشکیل میشود؛ در آزمون مدل ساختاری معیارهای زیر را بررسی
بسه ای هو ۶ . : ی ۳ 2 2 ۰ :
در این بخش از تحقیق ضرایب استانداردشدهی مسیرهای مربوط به فرضیهها مورد بررسی قرار می گیرد (اثرگذاری متغیر مستقل
بر متغیر وابسته). برای محاسبهی ضرایب استاندارد مسیر بین متغیرها باید از الگوریتم پیالاس استفاده نمود. ضرایب استانداردشده
بین متغیر مستقل و وابسته نشان میدهد که متغیر مستقل این میزان درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین میکند. شکل شماره ۴
ضرایب استاندارد شده مسیرهای مربوط به هر یک از فرضیهها را نشان میدهد.
شکل (۴): اثر گذاری متغیر/های مستقل بر روی متغیر /های وابسته (ضرایب استاندارد شده)
شکل شماره ۴ نشان میدهد که ۸ متغیر اصلی و ۲۸ متغیر فرعی تحقیق» امنیت پایدار منطقهی لواسانات بر مبنای پدافند غیرعامل
را ۰/۹۰۷ درصد تبیین میکنند (به نظر ۰/۰۹۳ درصد از واریانس مربوط به دیگر متغیرها باشد که در این تحقیق مورد بررسی قرار
نگرفته است). همچنین بیشترین اثرگذاری در بین مژلفههای مورد بررسی بیشترین تأثیرگذاری بر تحقق امنیت پایدار منطقه بر
مبنای پدافند غیرعامل مربوط به مدیریت مبتنی بر پیش گیری» مدیریت مبتنی بر آمادگی و برنامهریزی مناسب کالبدی-
زیست محیطی به ترتیب با امتیاز ۰/۸۲۳ ۰/۷۵۳ و ۰/۶۷۷ میباشد. از طرفی در بین متغیرهای فرعی نیز بیشترین تأثیرگذاری
مربوط به مولفههای ارتباطات میان سازمانی بهمنظور مشارکت حداکثری سازمانهای مرتبط در فاز پیشگیری از آثار و نتایج
بحرانها؛ تشکیل سیستمهای پشتیبان تصمیم گیری و هدایتکننده برای ارائهی راهبردهای آمادگی در برابر بحران؛ پایگاههای
اطلاعاتی مبتنی بر آمار و اطلاعات مکانی -جغرافیایی برای شناسایی و اولویتبندی مکانهای حادثه خیز جهت اقدامات مبتنی بر
فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی / سال یازدهم / شماره چهل و یک / بهار ۱۴۰۱/ص. ۵۴-۳۹
پیش گیری و جلوگیری از تأثیرگذاری ساختوسازهای سبکک جدید به بافتهای قدیمی و باغات و مزارع کشاورزی به ترتیب با
همچنین در مدل پیالاس جهت بررسی معنیداری روابط بین متغیرها یعنی معنیدار بودن اثرگذاری متغیر/های مستقل بر متغیر /های
وابسته از مقدار آمارهی به دست آمده از خروجی مدل استفاده میشود. بهگونهای که مقدار آمارهی بزرگتر از ۱/۹۶ برای
معنیداری در سطح ۹۵ درصد و مقدار آمارهی بزرگتر از ۲/۵۸ برای معنیداری در سطح ٩۹ درصد اطمینان مورد قبول میباشد
مقدار آماره در مدل تحقیق برای متغیرها نشان میدهد"همهی ۲۸ متغیری که اثرگذازی آنها بر تحقق امنیت پایدار منطقه بر مبنای
رویکرد پدافند غیرعامل مورد بررسی قرار گرفته» دارای اززش آمارهی بالاتری از ۲/۵۸ دارند و در سطح اطمینان ۹٩ درصد
در جدول ۶ و شکل شماره ۵ که مربوط به نتایج مدل است» آنچه که مهم است مقدار آمارهی متغیرها و در واقع مقدار آمارهی
اث رگذاری متغیر مستقل بر متغیر وابسته است. روابطی که در آن مقدار آمارهی بهدست آمده بزرگتر از ۱/۹۶ باشد» تأیید میشوند
و روابطی که مقدار آمارهی آنها کمتر از ۱/۹۶ باشد مور تأیید واقع نمیشوند.
جدول (۶): آزمون مدل ساختاری (ضرایب مسیر میانگین» انحراف معیار» مقادیر تی)
نتایج آزمون آمارهی تی | انحراف معیار ضرایب مسیر
شناسایی پیشرانهای کلیدی در راستای تحققپذیری امنیت پایدار منطقهای بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل ... / زهرا سرتیپی و همکاران
یکی دیگر از آزمونهای ارزیابی مدل اندازه گیری انعکاسی» آزمون بررسی کیفیت آن است که بهمنظور سنجش اعتبار اشتراک
استفاده میشود. چنانچه مقدار 1-35/850 که در واقع همان 01,001 مربوط به شکل ۶ است» مثبت باشد» کیفیت ابزار
اندازه گیری مناسب است. این شاخص درواقع توانایی مدل مسیر را در پیشبینی متغیرهای مشاهدهپذیر از طریق متغیر پنهان
متناظرشان میسنجد. شکل شماره ۶ آزمون کیفیت مدلهای اندازه گیری و ساختاری را نشان میدهد.
با توجه خروجی الگوریتم 81.5 که در شکل شماره ۶ و جداوّل شماره ۷ ازائه شده است و مقادیر مثبتی را نشان میدهند» میتوان
گفت که مقادیر محاسبهشده در حد بالایی قابلقبول میباشند. در نتیجه مدل اندازه گیری از کیفیت خوبی برخوردار بوده و مدل
جدول (۷): خروجی آزمون کیفیت مدلهای اندازه گیری و ساختاری
فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی / سال یازدهم / شماره چهل و یک / بهار ۱۴۰۱/ص. ۵۴-۳۹
د) مدل کلی آزمون ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی
در مدلسازی حداقل مربعات جزئی» شاخصی به نام نیکویی برازش ! پیشنهاد شده است. این شاخص هر دو مدل اندازه گیری و
ساختاری را مدنظر قرار میدهد و بهعنوان معیاری برای سنجش عملکرد کلی مدل به کار میرود. این شاخص بهصورت میانگین
حدود این شاخص بین صفر و یک بوده و سه مقدار ۰/۰۱ ۰/۲۵ و ۰/۳۶ رابه ترتیب بهعنوان مقادیر ضعیف» متوسط و قوی برای
7 معرفی نمودهاند. متوسط مقادیر اشتراکی این مدل ۰/۷۶۳ و میانگین 2 برابر با ۰/۳۸۵ است» نهایتا شاخص 70 این
مدل مقدار ۰/۵۴۲ به دست آمده است که از مطلوبیت کلی مدل حکایت دارد.
بهطور کلی میتوان گفت دستیابی به امنیت پایدار در منطقهی لواسانات بر اساس تحقق شاخصهای مدیریتی در عرصهی
پیشگیری» آمادگی و مواجهه و همچنین برنامهریزی مناسب در معیارهای کالبدی» زیست محیطی و اجتماعی میباشد.
آنادگی: یناد سیم پاش دای آنوژیاهمگای و بخربازی فزهنگ آمادگی
مولجهه! ارزیابی حجم حادتهی متاسب و تحقق رویکرد مشارکتی بین نهادها و مردم
برنامهریزی کنازدری ارامتی متناسب. عدگیری از نخزیب فیط زیست در راستای ایجاد
سااحتوسازهای جدیده برنامهریزی مناسب دسترسی به یمارسان, لمات امداد ونجات و فضاهای
زم ساکنین در راستای آگاهی در موره اتواع بحرانها و مقابله با آتها بهرهگیری از الگوهای
نون بازیابی (پسی از ساتحه) در راستای تواتمناسازی سمط کالبدی وساکنین
شکل (۷): پیشرانهای تأثی رگذار بر تحقق اعتیت پایدازامنطقهی لواسانات بر مبنای رویکرد پدافند غیرعامل
امنیت از جمله عوامل بنیادین و اساسی است که نبود آن خود به تنهایی باعث ایجاد بحران میشود. امروزه توسعهی امنیت
درسکونتگاههای انسانی یکی از مهمترین وظایف دولتها و ارگانهای اداره کنندهی شهرها بهشمار میرود. با نگاهی به تاریخ
شکل گیری مراکز سکونتی انسان به این نتیجه میرسیم که برقراری امنیت و آرامش یکی از مهمترین عوامل پدید آورندهی
روستاها و شهرها بوده است. لذا احساس امنیت و رفاه یکی از ضرورتهای بسیار مهم جوامع انسانی است که بیتوجهی به آن
توسعهی پایدار را به چالش میکشد. از طرفی دستیابی به امنیت حاصل برنامهریزی و مدیریت در شناخت بحرانها و مخاطرات
و ارائهی راهکارهایی در جهت کاهش اثرات این بحرانها و مخاطرات در بازه زمانی قبل از بحران» حین بحران و بعد از بحران
شناسایی پیشرانهای کلیدی در راستای تحققپذیری امنیت پایدار منطقهای بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل ... / زهرا سرتیپی و همکاران
با توجه به اهمیت بحث امنیت در راستای تحقق شاخصهای توسعهی پایدار» در تحقیق حاضر به شناسایی پیشرانهای کلیدی
تحقق امنیت پایدار بر مبنای رویکرد پدافند غیرعامل پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که منطقهی مورد بررسی در
حوزهی مدیریت بحران (در ابعاد مختلف پیشگیری» آمادگی» مواجهه و بازسازی و توانمندسازی)» برنامهریزی کاربری اراضی و
سایر معیارهای کالبدی» زیست محیطی و اجتماعی در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. در این راستا از مهمترین پیشرانهای مدیریتی
تأیرگذار بر تحقق امنیت پایدار در منطقه میتوان به ایجاد تشکیلات ساختاری و نهادی یاد گیرنده و آموزشدهنده در زمینهی
بحرانها و نحوهی پیش گیری از آنها تشکیل پایگاههای اطلاعاتی مبتنی بر آمار و اطلاعات مکانی-جغرافیایی برای شناسایی و
اولویتبندی مکانهای حادثهخیز جهت اقدامات مبتنی بر پیش گیری» ایجاد سیستمهای پشتیبان تصمیم گیری و هدایت کننده
برای ارائثهی راهبردهای آمادگی در برابر بحران» شکل گیری ساختار برنامهریزی مبتنی بر ارزیابی حجم حادثه به منظور برآورد
نیازها و ساختارهای توانمندساز کالبدی و غیر کالبدی برای اقدام بهینه و موثر در بعد از آثار و نتایج بحران اشاره کرد. همچنین
در سایر مولفهها نیز ایجاد دسترسیهای مناسب در مواقع بحرانی به خدمات امداد و نجات و بیمارستانها» برنامهریزی مناسب
کاربری اراضی در راستای جلوگیری از تخریب محیطزیست در جهت سودآوری شخصی, تأکید بر دانش محوری و بهره گیری
از الگوهایی نوین بازیابی و ارائهی آموزشهای لازم برای ساکنین از ضرورتهای اساسی تحققپذیری امنیت پایدار منطقه
بنابراین میتوان گفت با توجه به وضعیت موجود» دستیابی به امنیت پایدار منطقه بر اساس برنامهریزی و مدیریت سیستمی و
یکپارچه و شکل گیری تعامل نهادی و همچنین تدوین قوانین الزام آور در راستای کاربری اراضی قابلیت تحققپذیری دارد. در
این راستا کاربست موارد زیر در برنامهریزی توسعهی منطقه اضروری میباشد:
ایجاد سیستم نظارت» پشتیبانی و آموزش شهروندان در راستای آمادگی و مواجهه با انواع بحرانها؛
نظار بر ساختوساز واحدهای مسکونی از نظر آسیبپذیری در مقابل بلایای طبیعی و انسانی بهویژه در مناطق روستایی و
تشکیل پایگاههای اطلاعاتی پویا مبتنی بر آمار و اطلاعات بحرانها؛
تنظیم قوانین الزام آور تغییر کاربریها بهمنظور کاهش آسیبها به محیطزیست؛
ارتقای سرانهی تشکیلات و ساختارهای قالونی بل بر فا بکههای ماگ کسبو ابر ابخران و همچنین رعایت استانداردها در
همچنین بررسی نتایج تحقیق حاضر از منظر موّلفههای تأثیرگذار بر برنامهریزی پدافند غیرعامل» همسو با پژوهشهای حاتمینژاد
و عظیمزادهی ایرانی (۱۳۹۴)» در راستای تأثیر برنامهریزی کاربری اراضی شهری و مشارکتهای اجتماعی» رشید کلویر
(۱۳۹۹)» در راستای تأثیرگذاری مولفههای آموزش و پژوهش, ایجاد ارتباطات میانسازمانی و تشکیل سیستمهای پشتیبان
تصمیم گیری» دارکوا و همکاران (۲۰۱۸)» تأأثیر رویکرد مشارکت نهادهای دولتی با اجتماعات محلی و مردم و شمسالدین
(۲۰۲۰)» تأثیر مدیریت مبتنی بر دانش میباشد. همچنین تأثیر پایگاههای اطلاعاتی مبتنی بر آمار و اطلاعات مکانی-جغرافیایی
برای شناسایی و اولویتبندی مکانهای حادثهخیز» دانشمحوری و بهرهگیری از الگوهایی نوین بازیابی و همچنین نقش
برنامهریزی سیستمی در ابعاد مختلف اقتصادی» کالبدی» اجتماعی و زیستمحیطی تفاوت و نوآوری تحقیق حاضر در راستای
مقابله با انواع تهدیدها و مخاطرات نسبت به پیشینهی مطالعاتی میباشد.
فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی / سال یازدهم / شماره چهل و یک /بهار ۱۴۰۱/ص. ۵۴-۳۹
انوری» محمدرضا؛ نظمی» ابوالفضل. (۱۳۹۶). مدیریت فضایی آسیبشناسی امنیت شهری و ضرورت پدافند غیرعامل در برنامهریزی
شهری (نمونه موردی: مناطق دو و سه شهرداری مشهد). علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)» دورهی ۱۳» شماره ۲۶» صص ۳۱-۴۶
پاشازاده» اصغر؛ یزدانی» محمدحسن. (۱۳۹۷). تاب آوری شهری. اردبیل: انتشارات گونش نگار.
حاتمینژاد» حسین؛ عظیمزادهی ایرانی» اشرف. (۱۳۹۴). ساماندهی محلات شهری بر مبنای الزامات پدافند غیرعامل (مطالعه موردی:
محلات ناحیهی شش منطقه دو شهر تهران). اطلاعات جغرافیایی (سپهر)» دورهی ۲۴» شماره ۹۶» صص ۹۱-۱۱۲.
حسینی» سیدبهشيد. (۱۳۸۶). تدوین معیارهای پدافند غیرعامل در معماری اماکن عمومی. تهران: موسسهی آموزشی و تحقیقاتی پدافند
درویشی» یوسف؛ صمدزاده» وحید. (۱۳۹۹). ارزیابی انعطاف پذیری فضاهای باز در محلات شهری از منظر پدافند غیرعامل (مطالعه
موردی: منطقه ۱ شهر تبریز). مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی» دورهی ۱۵ شماره ۵۳» صص ۰۱۲۹۱-۱۱۳۰۸
رشید کلویر» حجتالله. (۱۳۹۹). ارزیابی الزامات پدافند غیرعامل در راستای برنامهریزی مدیریت بحران در حوزهی مدیریت شهری
اردبیل. پژوهش و برنامهرپزی شهری» دورهی ۱۱ شمار ۴۳» صص ۲۰۰-۲۲۲
عباسزاده فتح آبادی» مهدی؛ سبزی» روحاللّه. (۳۹۴)). الگوی فازی-سیستمی هوشمندسازی قدرت و تحقق امنیت پایدار در مکتب
امنیتی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامهی سیاست» دورهی ۴۵» شماره ۳ صص ۷۴۱-۷۵۸
کاظمی» شهربانو؛ تبریزی» نازنین. (۱۳۹۴). ارزیابی ایمنی فضای شهری,با.تاکید بر شاخصهای پدافند غیرعامل (نمونه موردی: شهر
آمل). مطالعات ساختار و کار کرد شهری» دورهی ۳ شماره ٩» صص ۰۱۱-۲۶
ملکی. سعید؛ زادولی خواجه» شاهرخ؛ زادولی» فاطمه.(۱۳۹۴). پدافند غیرعامل در طراحی و برنامهریزی شهری. تهران: انتشارات راه
(آع) 1۳۵۲۵6002۵ +عم عنسهناآ عدمن2نودم0 ها1[عوزعنلههه1 جعم علفتصق/2 .(2016) 01365
م58 00070۳271006 هل عم معنصهع عدمنککنص ص۲0 م11 دز ۷ ممصهطج. ماصعصهنومعص 00
عع 10 1ز۹ع۲ صقطاسی وسنعنل م۲0 .(2018) ۸ .2 ,عوامم۸ ۵۶ .ظ .0 ,طقصنط000 ,3 بج ق1286
12-3 ,94 ,0601035 .5 عع ع نع مه هه کعناعمعمم هم تفصعطای
500۵1 ۵۶ 5601ع9قق عناعنازطه2700 .(2018) . معاصم) 6 .۳ مفطاعع0ظ و 50673023 و3 ,10166
,6 .۳8 .۳۵۳00 بلاط ماع 1.0061۴ عطا تعصمتتوصی خنصنا مدع مه ص یصعنخگه نمدمند000
لهطمه7< ,کامند کعلاععس۸ عم عط جعکد علمعل ه ,عزعنی ها صفخعص۸ .(2003) 8۰ ,6زع12
۵۳۶۵۲۵۳۲۴ 2610 مصهزدعل قطان عععقم ععصقطهه ما کومطاعه معا ونمصس۸ .(2009) .۸ مکصعططعم6
)6 ولاز 06066 معتهع ان اجه 60۵۲8 10۷ 0هه 08851۷6
40 5۵168106 10۶ +عاص0) مت۳۳ باسه56 لمطمل6 ,دوه عامصرومگ* .(2012) بل ,11
0 ع 153 :عم عمط خمعصهممجه۸ 30۳6۹۲ لمدمنوعط عطا عمط .ر2003) .ظ کنهتق/2 12۵06
عنام عط] فصه کامعصععو۸ 3۵۳6۹۲ همعط که 0عاص 2۳ مکادع3۵۳ 00067 صعصصم0 که صوعام0۳
ما۸ م6۵ 20 رانک خصت] مدمنج7< مناد که +صسطعو میک لمصمنج1< ۸ +اکع 106
6 عطا ز 0۳01600 0صه کاععجه) ععلد؟ .۷5 عملنی 2۳6۵06 .(2011) کل ,ات11 2 مس ق1600
6 ها ۵۶ کعدمنایناصصذ وصه عععمعللنمط عط] +ععصهاعزدم. ععدهنازدم .(2020) .ک ,نو حعصسهدک
ولاع5 21000۵1 هصملهنا «وکسهعک عاطامصنهاهاک ۶و و56 15 .(2)008 ۳۰ علچد6 منک
۰ :3۲0 ۷۷۵۳1۵ 0۳ فصه معنوعصسم۸ ۵۵ا20 ما کسهع5 عتتعلام) لفصه مانسهع5
شناسایی پیشرانهای کلیدی در راستای تحققپذیری امنیت پایدار منطقهای بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل ... / زهرا سرتیپی و همکاران
63 1 1 عم نحل و 66 +عمصعخحل جع معا دمحا بجع ی نا 8/0 6۳6550۳ ص26
ات۳۷۵ اصعصطمجصه کلناط عطا حز کشتهعی همنسفعدع/3 .(2019) 0 ,رواعمز نگ
1-۰ ,191 ,2120008 متا وصه عم حبص م۶ صعطاید علم معط ج صز نز6۳2
6 .(2016) .له 6۲ 6 و۳ .ل ول کل و065ظ و.ظ ,026 م۸ .۸ ق8738 ۷۷ .0 16160 و10 ,1۸۷۵۵50۳0
0061 60ع3 مهد ص۸ اصنطاعصعناتصع عادعی مشاه 170۳ .(2016) 1۰ موصعط) گ وس .5 ,۷86
0۷۵10 120[ ند فصه ماع وصناسعنل مهم ععن[2۰ .(2013) ۳۰ .0 ,709ط 6۶ بل 70808
|
توسعه ی منطقه ای یک هدف برجسته در برنامه ریزی محیطی و فضایی در دهه های اخیر به شمار می رود که شامل برنامه های گوناگون با هدف تسهیل در ارتقای مؤلفه های اقتصادی و اجتماعی، کاهش آسیب های زیست محیطی و افزایش ایمنی و امنیت منطقه در مواجهه با انواع بلایا و بحران ها می باشد. بنابراین، مؤلفه های امنیت از ارکان اصلی تحقق توسعه ی منطقه ای محسوب می گردند و هدف از تحقیق حاضر شناسایی پیشران های کلیدی تأثیرگذار بر تحقق امنیت پایدار منطقه ی لواسانات بر اساس معیارهای پدافند غیرعامل می باشد. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی است. همچنین جامعه ی آماری تحقیق شامل مسئولان، مدیران و کارشناسان حوزه ی پدافند غیرعامل منطقه ی لواسانات می باشد که حجم نمونه بر اساس روش دلفی 100 نفر تعیین شده است. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق نیز از روش حداقل مربعات جزئی در نرم افزار Smart-pls استفاده شده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که مهمترین پیشران های تأثیرگذار بر تحقق امنیت پایدار منطقه ی لواسانات بر مبنای پدافند غیرعامل مربوط به پیشران های مدیریت مبتنی بر پیش گیری، مدیریت مبتنی بر آمادگی و برنامه ریزی مناسب کالبدی-زیست محیطی بوده که به ترتیب امتیاز مدل ساختاری برای آنها 823/0، 753/0 و 677/0 می باشد. همچنین در بین پیشران های فرعی نیز بیشترین تأثیرگذاری مربوط به پیشران های ارتباطات میان سازمانی به منظور مشارکت حداکثریِ سازمان های مرتبط در فاز پیشگیری از آثار و نتایج بحران ها، تشکیل سیستم های پشتیبان تصمیم گیری و هدایت کننده و پایگاه های اطلاعاتی مبتنی بر آمار و اطلاعات مکانی-جغرافیایی برای شناسایی و اولویت بندی مکان های حادثه خیز می باشد.
|
20,861 |
353820
|
دانش آموزان برای زندگی در جهان پیچیده و پیشرفته کنونی نیاز به تسلط به برخی مهارتهای
اساسی ازجمله تفکر خلاق و انتقادی دارند. ازنظر برنامهریزان درسی» فراگیری دانش ریاضی
میتواند به توسعهی این مهارتها کمک کند (رضویه» لطیفیان و سیف» ۱۳۸۶).
باوجود نقش مهم ریاضی در برنامهرپزی درسی مدارس» تحقیقات انجاميافته در ایران و
سایر کشورها نشان میدهد که عدهای از دانیلآموزا گر و عواطف منقی نسبت به درس
ریاضی دارند (زمانی» سعیدی و سعیدی ۱۳۹۱). یافتههای مختلف پژوهشی در کشورهای
مختلف جهان حاکی از آن است که برنامهی درسی ریاضیات و آموزش آن ازنظر ایجاد
۸ عملکرد ضعیف در درس ریاضی با نگرش منفی بهاين درس همبسته است؛ بهطوری که
به نظر برخی از دانشآموزان» ریاضی یک درس ,جذاب نیست و به آن علاقه چندانی نشان
بر اساس ارزیابیهای بینالمللی. (تیمز؟) که باهدف سنجش عملکرد دانش آموزان
کشورهای مختلف در سالهای ۵ ۱۹۹۹ ۲۰۰۳ و ۲۰۰۷ در دو درس ریاضی و علوم
طراحی و اجراشده است» عملکرد دانشآموزان ایرانی در؛این دروس بهطور معنیداری کمتر
۱. دانشیار دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تبریز (۷2001117)[81000.607).
۲ دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه تبریز (81۳211.6017 212 7ع5366412).
(5007 506066 0ص ک 62 1/31 ۳6۳20 صذ 05ص7۳6) 113/55 .4
یافتههای پژوهشهای متعدد حاکی از آن است که پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی»
تنها از ساختارهای دانش و فرایندهای پردازش اطلاعات تأثیر نمیپذیرد (لیننبرینک و پینتریچ»
۴ نقل از غلامعلی لواسانی» حجازی و خضری آذر ۱۳۹۰)» بلکه با عوامل انگیزشی
ازجمله پاورها» نگرشها ارزشها و اضطرابها نیز مرتبط است (بسانت"» ۱۹۹۵؛ نقل از شمس
موفقیت در فعالیتهای تحصیلی ازجمله درس ریاضی از یکسو با راهبردهای یادگیری
خودتنظیم (پینتریچ و دی گروت"/ ۱۹۹۰) و از سوی دیگر با هیجانهای تجربهشده در حین
فعالیت (قبل و پسا زآن) همبسته است (شوتز و پکران"» ۲۰۰۷).
رویکردهای یا دگیری عمیت بهعنوان غایت الگوهای یادگیری خودتنظیم مطرحشدهاند.
منظور از یادگیری خودتنظیم» افکار احساسات و آعمال خود+ ساختهای است که برنامهریزی و
در صورت لزوم بهطور نظاممندی تعدیل میشوند تا شخص بتواند بر یادگیری و انگیزش خود
تأثیر گذارد (شانک و ارتمرث ۲۰۰۰ ص ۶۳۱). پژوهشهای قابل توجهی وجود دارند که نشان
میدهند استفاده از راهبردهای خودتنظیمی» یاد گیری و پیشرفت تحخصیلی را بهبود میبخشد
(زیمرمن؟» ۲۰۰۲ و ۲۰۰۸). بهعلاوه» نتایج تحقیقات حاکی از ارتباط بین خودتنظیمی و
هیجانهای تحصیلی به شیوههایی پیشپینیشده (ثبت و منفی) هستند (تیتز"» ۲۰۰۱ نقل از
پکران» گوئتز» تیتز و پری؟» ۲۰۰۲ کدیور» فرزاد» کاووسیان و نیکدل» ۱۳۸۸).
یادگیری خودتنظیم به نقش فعال فرد در فرایند یادگیری توجه دارد. این سازه اولین بار در
نظریه یادگیری اجتماعی- شناختی ابندوزا"۷ (۱۹۷۷) مطرحشده.است. بعد از الگوی بندورا
(۱۹۷۷) یادگیری خودتنظیم در الگوهای دیگری ازجمله الگوی پیتریچ و دی گروت (۱۹۹۰ و
۴) ارائهشده است. پینتریچ و دیگروت (۲۰۰۴) خودتنظیمی را یک فرایند فعال و
سازمانیافته میدانند که یادگیرندگان از طریق آن» اهداف یادگیری خود را تنظیم کرده و
میکوشند تا بر شناخت و انگیزش در رفتار خود نظارت نمایند (نقل از شیردل» میرزائیان و
یادگیرند گان برای آموختن موضوعات درسی اغلب به دو شکل عمده با تکالیف یادگیری
درگیر میشوند که بانام رویکردهای یادگیری عمیق و سطحی یا مبتنی بر تکرار شناخته
میشوند. فراگیران با رویکرد سطحی,» از روشی استفاده میکنند که مبتنی بر بازتولید و حفظ
کردن حقایق و روشها است؛ در مقابل یادگیرندگان با رویکرد عمیق» به دنبال مقاصد زیربنایی
و درک و فهم معنی مطالبی هستند که باید آموخته شود (مارتون و سالجوا ۰۱۹۷۶ نقل از
بخشایش, ۱۳۹۱). تحقیقات روانشناسان شناختی نشان داده است که روشهای مبتنی بر بسط
دادن» به پردازش عمیقتری منجر میشوند؛ زیرا برای بازیاپی اطلاعات از رمزهای متمایزی
یکی از راهبردهای یاد گیری عمیق» سازماندهی است. پژوهشهای.انجام یافته در خصوص
یادگیرندگان مبتدی و حرفهای نشان"میدهد: که یا گیرند گان" حرفهای میتوانند موضوعات
تفکر انتقادی» تفکری تأملی و مولد آست که پا ارزیابی شواهد و مستندات سروکار دارد.
تفکر انتقادی به پردازش عمیقتر موضوعات یادگیری میانجامد؛ زیرا فراگیران به بررسی ابعاد
مختلف موضوع می پردازند (وین "» ۲۰۰۴ و کوهن ۲۰۰۹ انقل .از سانتراک» ۲۰۱۱).
ازنظر شانک و زیمرمن (۲۰۰۷) یا دگیرندگان موفق» از خودتنظیمی نیرومندی برخوردارند
که آنها را قادر میسازد تا فعالیتهای خود را سازماندهی نمایند؛ اهداف مناسبی را ب رگزیشد؛
در مواقع نیاز در جستجوی کمک برآیند؛ درگیر راهبردهای یادگیری موثری شوند و زمان
خود را مدیریت نمایند. نتایج پژوهش عباباف (۱۳۸۷) حاکی از آن است که دانشآموزان قوی
بهطور معنیداری بیش از دانش آموزان ضعیف از راهبردهای شناختی مخصوص تکالیف ساده
و پیچیده استفاده می کشد. پباریس و آکا! (۱4۸۶ نقل از کجیاف, مولوی و شیرازی» ۱۳۸۲)
نشان دادهاند دانش آموزانی که خود را افراد خودکارآمدی میدانند» از راهبردهای شناختی و
فراشناختی بیشتری استفاده می کنند و اصرار بیشتری برای انجام تکالیف از خود نشان
یادگیری خودتنظیم» پیشبینی کنندهی مهمی در مورداستفادهی دانشآموز از مهارتها و
راهبردهای یادگیری به شمار میرود (بندورا باربارانلی» کپررا و پاستورلی» ۲۰۰۱ بانگک»
۱ یادگیری خودتنظیم همچنین با انگیزش و پیشرفت در حیطههای مختلف تحصیلی
همچون ریاضیات مر تبط است (آشر و پاجارس "» ۲۰۰۸).
پادگیری خودتنظیم در دروس مختلف آموزشگاهی قابلبررسی است؛ بااینحال» به
لحاظ نقش ویژه ریاضی در آموزش رسمی و عمومی» این موضوع اهمیت بیشتری مییابد.
پیچید گی عمل تفکر و حل مسئله و ناکارآمدی برخی از برنامههای آموزش ریاضی و از سوی
دیگر استفاده از روشهای.یا دگیری«سطحی موجب ناکامی بسیازی.از فراگیران در کسب
نتایج مطلوب در ریاضی و بیزاری آنان؛از این درس میشود. درواقع به اعتقاد بسیاری از
صاحبنظران» ریاضیات عرصهای دشواز هم برای تدزیس و هم برای یادگیری است
یکی از حیطههای پژوهشی مرتبط با یادگیری خودتنظیم» هیجانهای تحصیلی است (شوتز
و پکران» ۲۰۰۷)؛ بهطوری که مولفههای خودکارآمدی و ارزش تکلیف هم در یادگیری
خودتنظیم و هم در تجربهی هیجانهای تحصیلی نقش دارند (شوتز و پکران» ۲۰۰۷)
نظریهی کنترل- ارزش (پکران» ۲۰۰۶) چنین فرض میکند که تأثیر هیجانهای
تحصیلی بر پیشرفت» با سازوکارهای شناختی و انگیزشی (منابع شناختی» انگیزش
یادگیری» راهبردهای یادگیری) همبسته است. در نظریهی کنترل- ارزش پکران (۲۰۰۶)
چنین فرض شده است که هیجانهای تحصیلی بهطور عمده توسط ارزیابیهای شناختی
فرد از کنترل و ارزش به وجود می آیند. منظور از ارزیاییهای کنترل» ادراک کنترلپذیری
فعالیتهای تحصیلی و بازدههای آن است. این ارزیابیها اغلب بهوسیلهی باورهای
انتظارات و کفایت نظیر خودکارآمدی صورت میگيرند. ارزیابیهای ارزشی» وابسته به
ارزش ذهنی یا اهمیت فعالیتها و بازدههای تحصیلی (ارزش تکلیف) است. پژوهش
انجامیافته توسط هارا کیویکز! و همکاران (۲۰۱۲) نشان میدهد دانش آموزانی که برای تکالیف
ریاضی ارزش کاربردی بیش تری قائل هستند لذت بیشتری را در این درس تجربه میکنند.
پژوهش گرین آو همکاران (۲۰۰۴)» حاکی از آن است که خودکا رآمدی و ارزش کاربردی از
از عوامل مهم انگیزشی در کلاس زبان انگلیسی بودهاند. بهعلاوه در پژوهش مذکور این نتیجه
حاصل شد که ارزش کاربردی ادراکشده با انتخاب راهبردهای یا دگیری عمیق مرتبط است.
طبق مفروضههای نظریه کنترل- ارزش» هیجانهای مثبت همچون لذت» امیدواری و
غرور احتمالا تأثیر مثبتی بر اگن یی با ی اهاط اتطافپذیز پادگیری و
خودتنظیمی و در دسترس بودن منابع,شناختی برای درگیرشدن در؛تکالیف دارند (پکران و
همکاران» ۲۰۰۲). در مقابل هیجانهای "منفی» "تأثیری"نامطلوب بر انگیزش بهجای
می گذارند و استفاده از راهبردهای غیرقابل انعطاف یادگیری همچون تکرار ساده یا
روشهای خطی را راهاندازی مینمایند. بهویژه هیجانهای منفی نظیر خشم اضطراب و
ملالت موجب کاهش منابع شناختی و خودتنظیمی میشوند (پکران» ۱۹۹۲؛ پکران و
نتیجهی یکی از پژوهشهای انجامیافته توسط پکران و همکاران (۲۰۱۰) حاکی از آن است
که هیجان ملالت ارتباط معنیداری با راهبردهای یادگیری عمیق همچون بسط دادن ندارد و
دارای همبستگی ضعیفی با تکرار است. یکی از تبیینهای ممکن پژوهشگران در این زمینه
احتمال تأأثیر منفی تکرار بر ملالت است؛ بعنی شاید بیش از آنکه ملالت موجب استفاده از
راهبردهای مبتنی بر تکرار شود» تکرار ساده به تجربه هیجان ملالت در دانش آموزان منجر
نتایج پژوهش احمد! و همکاران (۲۰۱۳) که باهدف بررسی ارتباط چهار هیجان تحصیلی
اضطراب» ملالت, لذت و غرور با راهبردهای یادگیری خودتنظیم انجام شد» نشان داده است
که تغییر در هیجانهای مثبت دانش آموزان پایه هفتم نسبت به درس ریاضی میتواند بهطور
نظاممندی پادگیری خودتنظیم و پیشرفت تحصیلی آنان را بهبود بخشد. مطالعات اولیهی
لینبرینک و پینتریچ (۲۰۰۴) حاکی از آن است که تجربهی هیجانهای مثبت ممکن است با
افزایش کوشش و انتخاب نوع راهبرد یادگیری ارتباط داشته باشد؛ اما ازنظر آنان» این ارتباط
یکی از عوامل مهم در پیشرفت تحصیلی, به کارگیری راهبردهای یادگیری موئر و مبتنی بر
یادگیری عمیق است. نظریههای مختلف ازجمله کنترل- ارزش (پکران» ۲۰۰۶) و یادگیری
خودتنظیم (پینتریچ و دی گروت» ۱۹۹۰) الگوهایی علی را در خصوص ارتباط برخی از ابعاد
هیجان» انگیزش و یادگیری خودتنظیم ارائه نمودهاند؛ پااینحال پژوهشهای معدودی ارتباط
بین سه سازهی مااکوز را موردب ررگو وا اد انیا هگاگوانگونی و دیبتی ۲ ۲۰۱۳). بدین
ترتیب هرچند تحقیقات گستردهای دززنینهی هیجانها "و راهبردهای یادگیری خودتنظیم
صورت گرفته است» بااینحال به دلیل متفاوت بودن رویکردهای نظری و انجام پژوهشهای
مرتبط با این رویکردها ماهیت و ارتباط متقابل سازههای مذکور در یادگیری تا حد زیادی
هدف کلی تحقیق حاضر آزمون الگوی رابطهی علی متغیرهای عمدهی اثرگذار ازجمله
خود کار آمدی» ارزش تکلیف و هیجانهای تحصیلی بر انتخاب راهبردهای یاد گیری خودتنظیم
برای تحقق این هدف چگونگی ارتباط بین مولفههای مذکور در مدل علی مفروض زیر
شکل ۱. ارتباط خودکارآمدی و ارزش تکلیف با هیجانهای مثبت و منفی و انتخاب راهبردهای یادگیری
الگوی علی پیشنهادی در این پژوهش مبتنی بر مبانی نظری (پلاتنیک و کایامجین,
۷۱ پکران» ۲۰۰۶؛ شوتز و پکران» ۳۰۰۷؛ شانک, ۳۰۰۵ پیتریچ ۲۰۰۰ لیننبرینک و
پینشریچ, ۲۰۰۴٩ بوکرتس و.همکاران ۲۰۰۰) و همچنین یافتنههای پژوهشی (مگا و
همکاران, ۲۰۱۳؛ دانیلز " و همکاران/:۲۰*۹)+دژ اين#زمینه اسنت. بر اساس الگوی فوق.
انتظار میرود ارزش تکلیف و خودکارآمدی به هیجانهای تحصیلی مثبت و منفی منجر
شده و این هیجانها با استفادهی دانشآموزان از راهبردهای یادگیری خودتنظیم مبتنی بر
تکرار يا یادگیری عمیق همبسته باشند. در پژوهش حاضر, الگوی علی رابطه عواسل
انگیزشی شامل خودکارامتدی"ر ارزشن تکلیف او هیجانهای تحصّیلی با راهبردهای
یادگیری خودتنظیم مورد آزمون قرارگرفته است. در این راستا پرسش زیر مطرحشده است:
اثرات مستقیم و غیرمستقیم در الگوی مفروض چقدر است و آیا این اثرات به لحاظ آماری
پژوهش حاضر ازنظر هدف, از نوع بنیادی و به لحاظ روش در زمرهی پژوهشهای
غیرآزمایشی از نوع همبستگی است. اکثر تحقیقاتی که در اين حیطه انجامشدهاند ماهیت
همبستگی دارند. استفاده از الگوی روابط علی بر روش همبستگی ضرف برتری دارداو
میتواند الگوهای مبتنی بر نظریههای موجود را مورد آزمون قرار دهد.
جامعهی آماری اين پژوهش شامل کلیهی دانش آموزان پسر دبیرستانهای نواحی پنج گانه
تبریز در سال تحصیلی ۹۳-۹۳ است. از این جامعه» نمونهای به حجم ۳۹۵ نفر از دانش آموزان
پسر پایهی اول متوسطه به روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای انتخاب گردید. بدین
ترتیب که ابتدا از بین نواحی پنجگانه آموزشوپرورش شهرستان تبریز نواحی ۳ و ۵
انتخاب شده و سپس از هر ناحیه» ۸ دییرستان پسرانه انتخاپ گردید. از هر دبیرستان» اعضای
یک کلاس اول بهعنوان مشارکتکنندگان در پژوهش. در نظر گرفته شدند. همهی این
دانش آموزان در مدارس دولتی تحصیل می کردند. کلاین(۲۰۰۵» نقل از واحدی» فتحآبادی
واکبری» ۱۳۸۹) نمونههای بززرگتر از ۲۰۰ نفر را بهمثابه نموّنه بزرگگ در نظر گرفته و برای
آزمون بسیاری از الگوها مناسب ملد الا دز پرومشی اضر بیش از ۳۵ نفر برای هر یک
در این پژوهش از دو پرسشنامه به عنوان ابزار سنجش استفاده گردید. پرسشنامه هیجانهای
دانش آموزان توسط پکران» گوئتزه تیتز و پری (۲۰۰۲ و ۶۳۰۰۵ نقل از کدیور و همکاران
۸) طراحی و ساختهشده است. سوالات پرسشنامه ؛اصلی بهصورت کلی مطرحشده و
میتوان آن را با توجه به نوع درس واسنجش هیجانهای مرتبط با آن» مورداستفاده قرارداد
(پکران و همکاران» ۲۰۰۲). اين پرسشنامه از نوع خودگزارشدهی است و مشتمل بر ۳
قسمت هیجانهای مربوط به کلاس» مربوط به یادگیری و مربوط به امتحان است. در هر یک
از قسمتها ۸ زیر مقباس وجود دارد که هشت هیجان لذت از کلاس, امیدواری» غرور»
خشم» اضطراب» شرم» ناامیدی و ملالت را مورد ارزیابی قرار میدهد. مقدار آلفای کرونباخ
خرده مقیاسهای پرسشنامه از ۰/۷۵ تا ۰/۹۵ بهدست آمده است (پکران و همکاران؛ ۲۰۰۲).
در این پرسشنامه» دانش آموزان تجارب هیجانی خود را در یک مقیاس لیکرت ۷ درجهای از
یک (کاملا مخالفم) تا پنج (کاملا موافقم) رتبهبندی میکنند. کدیور و همکاران (۱۳۸۸)
پایایی مقیاسهای هیجانهای مربوط به کلاس این پرسشنامه رابین ۰/۷۴ تا ۰/۸۶ گزارش
کردهاند. در پژوهش فعلی» بخش مربوط به هیجانهای کلاس پرسشنامه در درس ریاضی
پرسشنامه یادگیری خودتنظیم: برای جمع آوری دادههای مربوط به متغیرهای انگیزشی
خود کار آمدی» ارزش تکلیف و راهبردهای یادگیری خودتنظیم در درس ریاضی از مقیاسهای
مرتبط پرسشنامه راهبردهای انگیزشی یرای بادگهری! اسفغاذه شد. این پرسشنامه یکت ابزار
خودگزارشدهی ۸۱ سالی برای ارزیابی راهبردهای انگیزشی و یادگیری در دانشآموزان
دییرستانی و دانشجویان است. پینتریچ و دی گروت (۱۹۹۰) این پرسشنامه را طراحی نمودهاند. این
پرسشنامه دو بخش دارد: بخش نخست راهبردهای انگیزشی وابخش دوم راهبردهای یادگیری را
ارزیابی میکند. این پرسشنامه جنبهی کلی دارد وامیتوان آن را بزای ارزیابی موژلفههای انگیزشی در
دروس مختلف به کار گرفت (پینتریچ و دی گروت» ۱۹۹۰).
در پژوهش حاضر مقیاسهای مربوط به مولفههای خود کارآمدی» ارزش تکلیف و
راهبردهای یادگیری مبتنی بر مرور ذهنی» بسط دادن» سازماندهی و تفکر انتقادی با در نظر
گرفتن درس ریاضی مورداستفاده قرار؛ گرفت. آزمودنیها بر اساس راهنمای پرسشنامه»
پاسخ خود را روی یک مقیاس ۷ درجهای لیکرت از یک (اصلا در مورد من صدق
نمی کند) ثا هفت:(کاملا در مولدالن یی کند) نی نمودند.
پینتریچ و دی گروت (۰۱۹۹۱ ۱۹۹۳ نقل از ربانی و یوسفی» ۱۳۹۱) برای تعیین پایایی این
پرسشنامه از روش همسانی درونی استفاده کردند که ضرایب آلفای بین ۰/۶۴ تا ۰/۹۳ برای
خرده مقیاسها به دست آمد. سیف و لطیفیان (۱۳۸۳۴) پایایی این پرسشنامه را به روش همسانی
درونی محاسبه کردند و ضرایب آلفای کرونباخ حاصله را برای بخش انگیزش بین ۰/۵۶ تا
۸ و برای بخش راهبردهای یا دگیری بین ۰/۷۱ تا ۰/۷۷ به دست آوردند. همچنین البرزی و
سامانی (۱۳۷۸) برای به دست آوردن پایایی پرسشنامه از روش باز آزمایی استفاده کردند که
ضریب پایایی ۰/۷۶ بهدست آمد (نقل از کجباف و همکاران» ۱۳۸۲).
روش اجرا و تحلیل: پرسشنامهها به ترتییی تنظیمشده بود که همهی آزمودنیها ابتدا به سوالات
مقباسهای خودکارآمدی» ارزش تکلیف و راهبردهای پادگیری پرسشنامه انگیزش یادگیری و سپس
به پرسشنامه هیجانهای تحصیلی پاسخ دهند. در این پرسشنامهها انگیزش و هیجانهای تحصیلی
کلاس درس ریاضی موردتوجه قرار گرفت. پس از اجرا و جمع آوری پرسشنامهها تعداد ۴۶مورد که
بهطور ناقص يا مخدوش تکمیلشده بودند» کنار گذاشته شد و درنهایت ۳۹۵ پرسشنامه مورد
تجزیهوتحلیل قرار گرفت. دادههای این پژوهش با استفاده از نرمافزارهای 22 5055 و
2 تحلیل شد. برای پاسخ به سوالات پژوهش از تحلیل مسیرا استفاده گردید. الگوی
مفروض با توجه به ضرایب مسیر و شاخصهای برازش ارزیابی شد. در مرحله بررسی برازش الگو
مفروضههای مربوط موردتوجه قرار گرفت بدین ترتیب" که شاخصهای خیدو" (بهشرط فقدان
معنیداری) برازش مقایسهای " (نین ۰/۹.تا ۱)» نیکویی برازش " (بیق ,۷.۰/۹ ۱) و تقریب ريشه میانگین
مجذورات خطا* (کمتر از ۰/۱) بهعنوان مقاذیر موردقبول برای برازش الگو مدنظر بود (هرینگتون»
۹ ترجمه واحدی» مقدم و پاکدل» ۱۳۹۱). قبل از آغاز تحلیل الگو مفروضههای خطی و نرمال
بودن احراز گردید. در این پژوهش ابتدا سازههای هیجانهای مثبت از ترکیب هیجانهای لذت» غرور»
امیدواری و هیجانهای منفی از ترکیب هیجانهای ملالت» شرم» خشم و اضطراب ایجاد شد. راهبرد
پادگیری عمیق نیز از طربق ادغام راهبردهای بسط دادن سازماندهی و تفکر انتقادی حاصل شد. بدین
منظور سوّالات مرتبط با هر یک از مولفهها در خرده مقیاسها باهم جمع و میانگین آنها بهعنوان
(3/5۳۸) 205ص ن م۸0 ۵۶ ۳۳۵۲ ع هنوگ 3/6۵۵ 3۵۵۲ .5
داد ستی هر کت کند کان ی پووهشن بیق ۱۶ دا ۹۷ سال سا میانگین ۱۵/۹۷ و انسران
استاندارد ۰/۶۷ بود. بهمنظور آ گاهی از اطلاعات توصیفی این پژوهش در وهله اول» میانگین
و انحراف معیار متغیرهای پژوهشی موردبررسی قرارگرفته است (جدول ۱). در این پژوهش
متغیرهای خود کا رآمدی و ارزش تکلیف, بهعنوان متغیرهای برونزای انگیزشی» هیجانهای
مثبت و منفی متغیرهای مرتبط با هیجانهای تحصیلی و درنهایت» یادگیری سطحی و
یاد گیری عمیق نیز بهعنوان راهبردهای یاد گیری خودتنظیم موردبررسی قرا رگرفتهاند. میانگین
و انحراف معیار درجشده در جدول ۱ بر مینای نمرات کسبشدهی آزمودنیها در خرده
مقیاسهای پرسشنامه یادگیری خودتنظیم و هیجانهای پیشرفت میباشند. بر اساس جدول 4۱
از میان عوامل انگیزشی» خود کار آمدی با میانگین 1-۵/۴۵ بالا ترین عامل انگیزشی» از بین
هیجانهای تحصیلی» هیجانهای مثبت با میانگین 1/1-۵/۱۸ و از میان راهبردها یادگیری
سطحی با میانگین ۵/۱۲-]3/1 بیش ترین مقادیر را به خود اختصاص دادهاند. شاخصهای
کجی و کشیدگی گزارششده در جدول ۱ حاکی از نرمال بودن توزیع متغیرهای پژوهشی
با توجه به این که هدف اصلی پژوهش, بررسی ارتباط مولفههای انگیزشی یا دگیری» هیجانهای
تحصیلی و راهبردهای یادگیری خودتنظیم درس ریاضی بوده است» در ادامه ماتریس همیستگی
متغیرها گزارششده است. (جدول ۲). جدول مربوط به ماتریس همبستگی نشان میدهد که
رابطهی ارزش تکلیف و خودکارآمدی با هیجانهای مثبت» معنیدار و مثبت است. هیجانهای
منفی نیز رابطه منفی و معنیداری باارزش تکلیف و خودکارآمدی دارند. رابطهی راهبردهای
یادگیری عمیق و تکرار باارزش تکلیف» خود کار آمدی و هیجانهای مثبت» مثبت و معنیدار و
با هیجانهای منفی» معنی دار و ملفی است. بیش ترین رابطهی مثبت بین سازهای مربوط به
هیجانهای مثشت و خودکا رآمدی (1-۵۲۴) و بالاترین رابطه منفی بین سازهای مربوط به
هیجانهای منفی و خودکارآمدی (۳۷۳--۲) است. کمترین ضرایب همبستگی مربوط به
راهبردهای یادگیری سطحی و یادگیری عمیق با هیجانهای منفی است.
و با گیری عمیق ۴۸ ۵ ۰۶ 0 من ۱
در این پژوهش با توجه به الگوهای نظری و پیشینه تجربی و باهدف بررسی رابطه علی عوامل
انگیزشی خودکارآمدی و ارزش تکلیف با هیجانهای تحصیلی مثبت و منفی و راهبردهای
یادگیری خودتنظیم یادگیری نسطحی و یادگیری عمیق از روش تحلیل مسیر استفاده شد. در این
الگو خود کار آمدی و اززش تکلیف بهعنوان متغیرهای برونزا و هیجانهای تحصیلی و
راهبردهای یادگیری خودتنظیم بهعنوان متغیرهای درونزا در نظر گرفته شدند.
شکل ۲ برآورد پارامترها و ضرایب استانداردشلاه؛تأثیر خودکارآمدق "و ارزش«تکلیف بر هیجانهای تحصیلی
با توجه به شاخصهای برازندگی الگوی اولیه در جدول ۳ مشخص شد که برازندگی مدل
در حد مناسب نیست» بنابراین تغییراتی در الگو ایجاد گردید. شاخصهای اصلاح نشان داد که
با همبسته نمودن برخی از باقیماندههای درون مقیاسهای الگو شاخصهای برازش بهطور
قابلتوجهی بهبود مییاید. ا زآنجا که باقیماندهها اثراتی را بازنمایی میکنند که در الگو
موردتوجه قرار نگرفته است» ازنظر بروس "وااستیونس ۲۰۰۰(۲ نقل از واحدی و همکاران»
۵۹ این شیوهی اصلاح پذیرفتنی است. ضمنا ا زآنجاکه در الگوی مفروض یکی از مسیرها
(اثر مستقیم هیجانهای منفی بر یادگیری عمیق) معنیدار نشده است» درنتیجه نمیتوان اگوی
۸ ۸ 2 ۰ پ اه ۹0 سیک ۰ :
مفروض را الگوی مناسبی برای تبیین راهبردهای یادگیری خودتنظیم دانست. در این شرایط
میتوان الگو را اصلاح نمود. شوماخر! و لوماکس ۲ (۲۰۰۴» ترجمه قاسمی» ۱۳۸۸) حذف و
ثابت نگهداشتن مسیرهای غیر معنیدار را روش مناسبی در اصلاح الگوهای علی میدانند. بر
این اساس» در پژوهش حاضر با حذف اثر مستقیم هیجانهای منفی بر یادگیری عمیق» الگوی
شکل ۳ برآورد پارامترها و ضرایب استانداردشده تأثیر خودکازآمدی و ارزش:تکلیف بر هیجانهای تحصیلی
جدول ۴» شاخصهای برازش را پس از اصلاح نشان میدهد. شاخصهای برازش مندرج در
جدول ۴ حاکی از آن است که الگوی پیشنهادی با دادهها برازش مطلوبی دارد. تحلیل مسیر به
محقق این امکان را میدهد که علاوه بر اثرات مستقیم» اثرات غیرمستقیم و اثرات کل متغیرها
بر یکدیگر را نیز موردبررسی قرار دهد. پس از حذف اثر غیر معنیدار هیجانهای منفی بر
یادگیری عمیق و برازش مجدد الگوی اصلاحشده» پارامترهای مربوط به اثرات مستقیم و
غیرمستقیم در الگو به شرح جدول ۵ بهدست آمد. با توجه به سوالات پژوهشی یعنی بررسی
معنیداری اثرات مستقیم و غیرمستقیم عوامل انگیزشی» هیجانهای مثبت و منفی و انتخاب
راهبردهای یادگیری خودتنظیم» نتایج درجشده در جدول ۵نشان میدهد که اثرات غیرمستقیم
خودکارآمدی و ارزش تکلیف بر راهبردهای یادگیری سطحی معنیدار نیست؛ اما اثرات غیرمستقیم
خودکا رآمدی (۰/۰۸-]) و ارزش تکلیف (0-۰/۰۷) بر راهبردهای یادگیری عمیتق در سطح
۵ معنیدار است. بدین ترتیب میتوان گفت هیجانهای تحصیلی مثبت بین عوامل انگیزشی
یعنی خودکارآمدی» ارزش تکلیف و راهبردهای یا دگیری عمیق» نقش معنیداری ایفا نمودهاند و
هیجانهای منفی چنین نقشی نداشتهاند. سایر اثرات مستقیم و اثرات کل در سطح ۳>۰/۰۱ معنیدار
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه خودکا رآمدی و ارزش تکلیف با راهبردهای
یادگیری سطحی و عمیق» نقش هیجانهای مثبت و منفی در این رابطه و مشخص نمودن اثرات
کل مستقیم و غیرمستقیم بود. برای نیل به این منظور با توجه به نظریه کنترل- ارزش (پکران»
۶ و الگوی یادگیری خودتنظیم (پینتریچ و دی گروت» ۰۱۹۹۰ ۲۰۰۴) و پیشینه تجربی»
یک الگوی مفهومی پیشنهاد و با استفاده از روش تحلیل مسیر مورد آزمون قرار گرفت. نتایج
تحلیل مسیر نشان داد که الگوی پیشنهادی با دادههای پژوهش برازش نسبتا خوبی دارد. اگوی
تحلیل مسیر حاکی از آن بود که نوع راهبردهای یادگیری دانش آموزان برحسب عوامل
انگیزشی و هیجانهای تحصیلی آنان متفاوت است. استفاده دانش آموزان از راهبردهای
یادگیری سطحی با هیجانهای مثبت و منفی و عوامل انگیزشی ارزش تکلیف و خودکارآمدی
مرتبط است. در راهبردهای یادگیری عمیق» هیجانهای منفی نقشی ایفا نمی ند و این
راهبردها صرفا از هیجانهای مثبت یم وا« نکز ی کاس پسپرند. در این الگو ۲۸ درصد از
واریانس راهبردهای یاد گیری مبتنی بر تکرار و ۳۴ درضد از واریانس راهبردهای یادگیری
الگوی حاضر با نظریه کنترل- ارزش پکران (۲۰۰۶) که هیجانها را نتیجهی ارزیاییهای
فرد از کتترل و ارزش میداند هماهنگهااست. ازللای دیگام طبتق نظریهی پگنران (۳۰۰۶) و
همچنین الگوی پینتریچ و دی گروت (۱۹۹۰ ۲۰۰۴) هیجانهای مثبت به یادگیری عمیق و
هیجانهای منفی به یادگیری سطحی میانجامند. نتایج حاضل از تحلیل مسیر و بررسی
شاخصهای برازش الگو نیز وجود این ارتباط را تأیید نمود.
یکی از یافتههای پژوهش فعلی» ارتباط معنیدار ارزش تکلیف با راهبردهای مبتنی بر
یادگیری عمیق و سطحی است. بدین معنی که دانشآموزانی که تکالیف یادگیری را باارزش
تلقی میکنند» گرایش بیش تری به استفاده از راهبردهای هم مبتنی بر یادگیری عمیق و هم
یادگیری سطحی دارند. بخشی از این یافته یعنی ارتباط ارزش تکلیف با راهبردهای یادگیری
عمیق با نتایج پژوهش گرین و همکاران (۲۰۰۴)» غلامعلی لواسانی و همکاران (۱۳۹۱) و ربانی
و یوسفی (۱۳۹۱) همسویی دارد؛ اما اين یافته پژوهش فعلی که ارزش تکلیف با راهبردهای
یادگیری مبتنی بر یادگیری سطحی و تکرار ارتباط دارد» یعنی دانش آموزانی که برای تکالیف
یادگیری ارزش بیشتری قائّل هستند از راهبردهای یاد گیری مبتنی بر تکرار استفاده میکنند با
بخشی از یافشههای ربانی و یوسفی (۱۳۹۱) و نتایج پژوهش بیرامی و همکاران (۱۳۸۹)
همخوانی دارد و با یافتههای پژوهشهای غلامعلی لواسانی و همکاران (۱۳۹۱) و گرین و
همکاران (۲۰۰۴) همسویی ندارد. در تبیین یافتهی اخیر میتوان گفت دانشآموزان در
یادگیری مطالب درسی علاوه بر فهم عمیق» به حفظ نمودن و تکرار مطالب درسی نیز نیاز
دارند. همبستگی بالای این راهبردهای یاد گیری (۶۱۴--1) در جدول ۲ نشان دادهشده است.
البته نظام آموزشی» هنجارها و باورهای فراگیران را نیز میتوان در این امر دخیل دانست (لایم »
۶ نقل از بیرامی و همکاران» ۱۳۹۱)؛ یعنی اگر نظام ارزشیابی و امتحانات پایانی مبتنی بر
محفوظات باشد» دانش آموزان نیز به راهبردهای مبتنی بر مرور ذهنی و تکرار گرایش خواهند
یافتهی دیگر پژوهش حاضر ارتباط معنیدار خود کارآمدی با راهبردهای یادگیری
خودتنظیم است. بر اساس نتایج تحلیلمسیر» رابطهی خود کار آمدی با راهبردهای یادگیری
سطحی و مبتشی بر تکرار و همچنین راهبردهای یادگیری عمیق» معنیدار و مثبت است؛
بهعبارتدیگر, دانش آموزانی که خود را قادر به انجام تکالیف ریاضی و دستیابی به موفقیت در
این درس تلقی میکشد. از هر دو نوع راهبرد یادگیری استفاده مینمایشد؛ بااین حال»
دانش آموزان با خودکا رآمدی بالا نسبت به دانش آموزان دارای خود کارآمدی پاین» بیشتر
گرایش دارند تا راهبردهای اد گیری عمیق را بهکارگیرند. این یافته پژوهشی با نتایج تحقیق
غلامعلی لواسانی و همکاران (۱۳۹۱)» گرین و همکاران (۲۰۰۴)» پینتریچ و دی گروت (۰۱۹۹۰
۴ پاریس وکا (۰۱۹۸۶ راز کی و مارآ ۱۳۸۴ و ربانی و یوسقی (۱۳۹۱)
یافتهی دیگر پژوهش» ارتباط معنیدار ارزش تکلیف با هیجانهای مثبت و هیجانهای
منفی است؟ یعنی دانش آموزانی که تکالیف ریاضی را ارزشمند تلقی میکنند بیشتر
احتمال دارد که در کلاس ریاضی هیجانهای مثبت را تجربه کنند و از سوی دیگر اگر
دانش آموزان تکالیف ریاضی را باارزش تلقی نکنند در کلاس ریاضی هیجانهای منفی را
تجربه خواهند نمود. این یافته پژوهش نیز در راستای نظریهی کنترل- ارزش پکران (۲۰۰۶)
است. پژوهش انجامیافته توسط هاراکیویکز و همکاران (۲۰۱۲) نیز نشان میدهد
دانش آموزانی که برای تکالیف ریاضی ارزش کاربردی بیش تری قائل هستند» لذت
بیشتری را در این درس تجربه میکنند. یافتههای پژوهش پکران و همکاران (۲۰۱۰)
حاکی از آن است که هیجان منفی ملالت» باارزش تکلیف پایین همبسته است؛ یعنی اگر
دانش آموزان تکلیف یادگیری را باارزش تلقی نکنند» احساس ملالت خواهند نمود.
یکی از یافتههای پژوهش فعلی این است که خود کار آمدی» رابطهای مثبت و معنیدار با
هیجانهای مثبت و رابطهای منفی و معنیدار با هیجانهای منفی دارد؛ یعنی دانش آموزانی که
خود کار آمدی بالاتری دارند» هیجانهای تحصیلی مثبت و دانش آموزانی که خودکارآمدی
پایین تری دارند» هیجانهای منفی را تجربه میکنند. این یافته با نظریه کنترل- ارزش پکران
(۲۰۰۶) همسویی دارد. بر اساس نظریه پکنران (۲۰۰۶)» هیجانهای تحصیلی بهطور عمده
بهوسیلهی ارزیابیهای فرد از کنترل و ارزش به وجود می آیشد. منظور از ارزیابیهای کنترل»
ادراک کنترلپذیری فعالیتهای تحصیلی و بازدههای آنها است که بخش عمدهی آن مربوط
به خودکا رآمدی تحصیلی است. بر این اساس» هر چه سطح کنترل ادراکشده پیشتر باشد»
هیجانهای خوشایند همچون لذت» امیدواری و غرور بیشتر تجربه خواهند شد؛ در مقابل
سطوح پایین کنترل ادراکشده» با هیجانهای ناخوشایند مانند اضطراب» خشم و ناامیدی همراه
است. بندورا (۱۹۹۷» نقل از گوئتز و همکاران»۲۰۱۰) نیز باورهای خودکا رآمدی را مرتبط با
تجارب هیجانی دانسته است. بر این اساس» باورهای خودکا رآمدی بهواسطه افکار» آعمال و
همچنین بهطور مستقیم بر هیجانها تأثیر میگذارند. در خصوص باورهای خودکارآمدی
معطوف به هیجانها چنین فرض شده است که باورهای مذ کور بهطور مستقیم در پدید آوردن
نتیجه دیگر حاصل از تحلیل مسیر این است که هیجانهای منفی رابطهی معنیداری با
راهبردهای یا دگیری عمیق ندارند؛ یعنی در مورد دانش آموزانی که در کلاسهای ریاضی
هیجانهای منفی را تجربه می کنند» نمیتوان استفاده آنان را از راهبردهای یادگیری عمیتی
پیشبینی نمود. از سوی دیگر رابطهی معنیداری بین هیجانهای منفی و یادگیری سطحی
مشاهده گردید. این یافتهها با نظریه کنترل- ارزش پکران (۲۰۰۶) همخوانی دارد. بر اساس این
نظریه» هیجانهای منفی» دانش آموزان را به استفاده از راهبردهای یادگیری خطی و مبتنی بر
تکرار سوق میدهند. نکتهی مهم دیگری که از این یافته میتوان استنباط نمود این است که
وقتی هیجانهای منفی تجربه میشوند» به دلیل ارتباط منفی خودکارآمدی و ارزش تکلیف با
این هیجانها تأثیرات مثبت و مستقیم خودکارآمدی و ارزش تکلیف نیز بر راهبردهای
یادگیری وجود نخواهد داشت؛ یعنی دانش آموزی که در حال تجربهی هیجانهای منفی در
کلاس ریاضی است» همزمان از خودکارآمدی پایینی برخوردار است و ارزش چندانی برای
تکالیف یاد گیری قائل نیست» بنابراین بر اساس الگوی تحلیل مسیر این قبیل فراگیران از
هیچيک از پیشبینی کنندههای راهبردهای یادگیری خودتنظیم برخوردار نخواهند بود.
یافته دیگر پژوهش حاضر این بود که هیجانهای مثبت» گرایش فراگیران را به استفاده از
راهبردهای یادگیری عمیق و همچنین راهبردهای مبتنی بر تکرار پیشبینی میکنند. مقایسهی
ضرایب مسیرها از هیجانهای مثبت به سمت راهبردهای یاد گیری حاکی.از آن است که ارتباط
هیجانهای مثبت با راهبردهای یادگیری عمیق بیشتر از راهبردهای یادگیری سطحی است و
این یافته نیز با پژوهشهای پکران و همکاران (4)۲۰۱۰احمد و همکاران (۲۰۱۳) و مگا و
با توجه به یافتههای این پژوهش میتوان گفت با ارتقای خود کارآمدی و ارزش
ادراکشدهی تکالیف یادگیری ریاضی در فراگیران میتوان.پادگیری و درنهایت پیشرفت
تحصیلی آنان را بهبود بخشید. این امر میتواند به تجربهی هیجانهای مثبت بیش تر و
کاهش هیجانهای منفی در محبطا مدرظه,یبانجاند. این کته که صرفا هیجانهای مثبت به
یادگیری عمیق در ریاضی منجر میشوند» شاید حاوی این توصیهی کاربردی باشد که
برای نیل به یادگیری پایدار و عمیق در دروسی مانند ریاضی که فراگیران اغلب در
آموختن آن احساس ناکامی میکنند» ایجاد فضای مثبت» برانگیزنده و مبتنی بر موفقیت در
کلاس درس میتواند مفید و موثر باشد. پیشگیری از بروز هیجانهای منفی حائز اهمیت
مضاعف است؛ زیرا نهتنها این هیجانها به یادگیری عمیق منجر نمیشوند» بلکه بروز این
قبیل هیجانها به معنی خودکارآمدی و ارزش تکلیف پایین است که اثرات مستقیمی بر
در این پژوهش محدودیتهایی نیز وجود داشت. ازجمله اين که نمونه تحقیق منحصر به
دانش آموزان پسر پایه اول دبیرستانهای دولتی نواحی پنج گانه شهر تبریز بود؛ بنابراین عوامل
مرتبط با موقعیت جغرافیایی» سن و جنسیت ممکن است در نتایج تأثیرگذار باشند و
تعميمیافتهها در سایر موقعيتها باید با در نظر گرفتن این محدودیتها صورت گیرد.
البرزی» ش»» و سامانی» س:: (۱۳۷۸). بزرسی و مقایسهی: باورهای انگیزشی و راهیزدهای
پادگیری خودتنظیمی برای یادگیری در میان دانش آموزان دختر و پسر مقطع راهنمایی
مراکز تیزهوشان شهر شیراز» مجله علو ماجتماعی وانسانی دانشگاه شیراز ۱(۱۵)» ۳-۱۸
بخشایش,» ع. (۱۳۹۱). بررسی مقایسّهای رابطه.بین سبکهای تفکر و راهبردهای یادگیری با
عملکرد تحصیلی در میان دانشجویان دختر دانشگاههای دولتیاو آزاد یزد. فصلنامه عملی-
بنی اسدی» ع.» و پورشافعی» ه.(۱۳۹۰). نقش انگیزش و خودکارآمدی تحصیلی و
رویکردهای مطالعه و پیشرفت ریاضی دانش آموزان رشتههای علوم تجربی و ریاضی
مقطع متوسطه شهر قاین. اندیشههای نوین تربیتی» دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی
بیرامی» م.» هاشمی» ت.» عبداللهی عدلی انصار» و علائی» پ. (۱۳۸۸). پیشبینی
راهبردهای یادگیری» خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی بر اساس اهداف پیشرفت
دانش آموزان سال دوم متوسطه شهر تبریز. اندیشههای نوين تربیتی» دانشکده علوم
ربانی» ز.» و یوسفی» ف. (۱۳۹۱). بررسی نقش واسطهگری جهت گیری هدف در رابطهی
خودکارآمدی و ارزش تکلیف با انواع راهبردهای شناختی. مجلهی مطالعات آموزشی و
رضویه ا» لطیفیان» م.» و سیف» د. (۱۳۸۶). رابطهی باورهای انگیزشی درباره ریاضی و
راهبردهای خودنظمدهی انگیزشی در دانش آموزان تیزهوش. روانشناسی ۱(۴۱)» ۸۹-۱۰۹
زمانی» ب.» سعیدی» م.» و سعیدی» ع. (۱۳۹۱). اثربخشی و پایداری تأثیر استفاده از چند
رسانهایها بر خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی درس ریاضی. فصلنامه فنآوری
سیف, د. و لطیفیان, م. (۱۳۸۳). بررسی رابطهی باورهای انگیزشی و راهبردهای خودنظمدهی
شمس,» ف.» و تابع بردبار» ف. (۱۳۹۰). نقش واسطهای خودکارآمدی تحصیلی در رابطه
جهت گیری هدف و عملکرد ریاضی. روشها و مدلهای روانشناخمی» ۳(۱» ۷۷-۸۹
شوماخر» آر. ای.» و لوماکس» آر. جی. (۲۰۰۴). مقدمهای بر مدلسازی معادله ساختاری.
شیردل» خ»» میرزائیان» ب.» و رمضان زاده» ح. (۱۳۹۲).رابطهی راهبردهای یادگیری خودتنظیم
عباباف» ز. (۱۳۸۷). مقایسه راهبردهای شناختی و فراشناختی دانش آموزان دوره متوسطه به
تفکیک سطح توانایی» رشته تحصیلی و جنسیت و ارائه پیشنهادهایی درحوزه برنامه درسی.
غلامعلی لواسانی» م.» حجازی»:» و خحضری آذر ه (۱۳۹۰). الگوی پیشبینی پیشرفت ریاضی:
نقش اهداف پیشرفت» رویکردهای یاد گیری و تلاش. مجله روانشناسی» ۲(۵۸)» ۱۶۳-۱۷۸
غلامعلی لواسانی» م.» حجازی» ا.» و خضری آذر ه (۱۳۹۱). نقش خودکارآمدی» ارزش
تکلیف, اهداف پیشرفت و درگیری شناختی در پیشرفت ریاضی: آزمون مدل علی. فصنامه
کجباف» م.» مولوی» ح.» و شیرازی تهرانی» ع. (۱۳۸۲). رابطه باورهای انگیزشی و
راهبردهای یادگیری خودتنظیمی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دبیرستان. تازههای
کدیور» پ.» فرزاد» و.» کاووسیان» ج.» و نیکدل, ف. (۱۳۸۸). روا سازی پرسشنامه هیجانهای
کریمی» ع. (۱۳۸۷) .گزارش اجمالی یافتههای ملی و بینالمللی نیم ز ۲۰۰۷ در مقایسه با 2۱۹۹۵
واحدی» ش.» فتح آبادی» چ.» واکبری» س. (۱۳۸۹). الگوی میانجی احساس تنهایی هیجانی و
اجتماعی» بهزیستی معنوی» فاصله اجتماعی و افسردگی دانشجویان دختر. فصلنامه
هرینگتون» دی. (۲۰۰۹). تحلیل عاملی تأییدی. (ترجمه شهرام واحدی» محمد مقدم و پیروز
.(03) بل ,06۲نگ1 +6 بش ,2/00۵6 میک و۷۷6۲ 067 ص۷۵ ,۷۷ ,۸۳60
۸ ن:ععناهصطاهص صز اصعص ۷ عنطاعه فصه هصنصوعز ماو ناهد ,کط0ا۳۳۵
-۶اه5 .(2001) .0 ,نا[ع 82310۲ ۸ و۱ .6 0۵0۳878 وس بفااغصدحد 82 م۸ مقت8800
200 عطوناه امه و مصعحلانطه ۶و ومد هه عنام ومعنایه
6 :.37.7 رقلگنا) 16000ع 3 ۳۵0۰ و10 آمنعمک .ر3977) بش۸ م8500
۳ ]۹ 7700000 .(2000) .31 ,70006 بط .8 بدلعز 220 و30 رقاع 380663
عوعا[م وصنان۳م صز عحطلهتعاقها هد یهنگنه-نامد اه عامط .(2001) 36۰ ,ق8002
۰ 553 ,26 رو امارکظ م 0 0ع 5۵ ره مومع م0
۰ عم نصمفعههنگه۸ ح م1 ماس طسو 7۳6 .(2004) .7 یک مصصنط
۳0 حذ کاصعلونی بوحقمصمعع5 صذ عنجصه کعناهصعطند/3 .(2008) .ل یک مصصنط
و8 8 و/ا83633 وس .1 ,118068 و ,861015 ول بج و0افصامنا5 ,3 سل ,فاعنصه1
۶ علزوولقصه لعصنلو ید10 ۸ .(2009) .۳ 3 بلله216 ۵ ,0 ,3۵00
0 عاعئئه آهدمنامصه ما کاصعلعماصد ع مناد 3۳۵۵ +علقمع اصعصععناه
-948 ,(4) 101 بنروها رد2 ,۲۳2۵0۵٩ ۵۱ 70۳ کعص ماه امعص مناج
.(00) .0 .37 ,ل[ق71 +2 .0 ,066 وس بش۸ ,۳۳626 ولآ ,0026865 ول ق6006
846 فص انعم صنفص0 13 +عصونهاه< صمنامصه فص امعع دم - امک عنصعلی۸
سا کل ,ربعکل۸ :6 سل .ظ ,66لقا1 ,3 17 ,030۷/50 و.ظ بخ ,67للز/2 .۸ .ظ ,67666
0(۰) .5 .7 ,1706 8 ویک .0 ,111160۵ و5 ب 10264 ,./3 .ل 1137306162
۸ :5006066 مصه کعنامصعطهص صذ کاصی کعاملد ع21تتامص ۵ عاصجوم عهصام 11۸1
۳) روهاماع رد ۵901006 ]۵ ۳0۵۵۵0۹ .(2004) یک 33 فنلاظ 8۶ بط 8 ,اط175
6 دز اععللد ۶٩ ع(م8 .(2004) بج .8 ,طز 20 6 مش ۳ ,1006004
,(-۳09) 516700678 بل 8 6 نت0 ۷۰ .0 10 کاجعاصم عنصعلهه صز همزددع0۳0
57 ۶000 ۵ کععاهم ۷۷۳۵۲ .(2013) بط ,نع 106 ۵۶ سل ,ق3002 وس 3/683۰
۵ عااطاناصم 012100 0صه ,عصنصع1 0ع هلو ناهد ,خصصنامص 110۶7
-121 ,(106)1 .۵109 ع(5 ,22۵0۵ ۳٩ امد سل اصعص عنطاه عنصعلوهه
:8666 0صه عصنصوعل ۵۳ کصمتمصصه ۵۶ دمص 15۵ .(31992) بظ مصتلع2
0 .۵00310۳5 لمدمناه تام 0/0 موی کم وعطا کچ 10۵۳05
:6605 نع ۶و معط عداه هی 156 .(2006) بظ ,طت0ع0
0 حلع۳هع۶ع۳ [هدمناق 600 10۳ کصمنقنامصنذ وصه مکعنعا تم مکصمنامصهکک۸
کطمتامصه عنصتع0 ۸3 .(2002) .2 بط و/269 6۶ ,۷۷ وقا11 و1 و0062 وس و860
که طعع۳0م ۸ ناصعص 36306 تفص عصنص 16 0ع هلو نامه کاصو هد
بظ ,86۲ ۵ ول بظ ,رفن5000 ,3 سل ,قلعن122 ول ,0062 وب ,ت86
70۵1 .نامه 0عامآوعم ج و کعصمعاجان ععصقص 06۹0 فص کاصعلع غامد
1038 13160 باع 5611-۳6 صز دمتاهاصعزمه لمع و ع[۵+ عط1 .(2000) 8۰ .2 ,81015
1۳ ]0 7700۳00 ,(۳0۹۰) 7000067 .30 6 مط 80 .ج .2 ,قاع 80066۵ 320 10
5011-۳660 200 لقد 3/0020 .(1990) ۷۰ 8۰ م676۵ 206 6 وسظ .80 ,8101103
۳ 1۳۵۵۷۲۵۲ هن همعع 00 ۸ (2004) ۷7 ۳ 0700 206 ۵ بط .8 ,810110
0۸ برووام۵عر0۹ ۵ 7۳0260 .(2011) با مصقازوصو سم بط عانما810
۵۳ 210۷ .(۵۵ 5۳) پرووامطوعم مات (2011) ۷۷۰ 3 ملواصد5
و 207ع10 هام20 ع6ط1 نوصنص و1 0عاهلمععجناه5 .(2005) ب77 ب۵ وله 5
نهد لمصه صمناهامع 5۸1 .(2000) بش۸ 8 ,8۳6۲ 6 و13 ب10 و5
1۳ ۵ 1/00۵0 .(2007) .(۳08) بل .ظ ,7036۵ 6 و13 .10 ولهتل5
,علهل کل 1 .005زا ترجه 000 مط ۲:6۲ و7۳60 :10۵9 #عمآسوع ۲
۳۵6011010 1 ۳۵10۳۹5 .(2007) .(۳09) 8 مست0اع2 به بش۸ .8 وقانا5
:10378 12160 اع 511-6 1۵۳ وی ننه-۳اه5 .(2008) 3۰ ,وعتهزه3 ۵ سآ ۳۶۰ 96۲[
,68 ,6711671 7/603 ]0ع1و010 رد2 00 2000۵ موی صمنعفنلد ۸
۸ :163۳6۳ 13160 ماع 5۸1 ه م8560 .(2002) .7 .ظ مصقص ص72
:0200 2700 صمناهاحاهع ناه وضع 1360 .(2008) بل .ظ ,6۵5ص ص72
|
این پژوهش باهدف بررسی الگوی مفروض راهبردهای یادگیری خودتنظیم در درس ریاضی بر اساس عوامل انگیزشی و واسطه گری هیجان های تحصیلی انجام شد. برای آزمون این الگو تعداد 395 نفر از دانش آموزان پسر نواحی پنج گانه تبریز به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و پرسشنامه یادگیری خودتنظیم و هیجان های پیشرفت را تکمیل نمودند. داده ها با استفاده از روش آماری تحلیل مسیر بررسی شدند. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان می دهد که ارزش تکلیف با راهبردهای مبتنی بر یادگیری عمیق و سطحی ارتباط معنی داری دارد. رابطه ی خودکارآمدی با راهبردهای یادگیری عمیق و سطحی، معنی دار و مثبت است. ارزش تکلیف و خودکارآمدی رابطه ی مثبت و معنی داری با هیجان های مثبت و رابطه ی منفی و معنی داری با هیجان های منفی دارند. یافته ها حاکی از آن هستند که هیجان های منفی رابطه ی معنی داری با راهبردهای یادگیری عمیق ندارند؛ ولی رابطه ی معنی داری بین هیجان های منفی و یادگیری سطحی مشاهده می شود. درنهایت نتایج پژوهش نشان می دهد که هیجان های مثبت با گرایش فراگیران به استفاده از راهبردهای یادگیری عمیق و سطحی مرتبط هستند
|
25,088 |
442689
|
48 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۹7۵1۵6 - (وع 68 چگ عصنط 12 ععق نع سق۲ 30۳۵۵80 ۵۶ لمصسا 3 هد 13۵0
,02 وزازک 706 ۸20 عنصهادآ مطعص۳۵ظ صقعط نا مطعناو۳ که اصعصاحد1360 منطح1ط هلون۸
40 ع ناک مطعصعرظ صعطنا) مطکناودط ۶و ادع 10602 2۳۵650 کصاکزدک۸ ,قاط 2/00
36۶۶۵86 کطهند عطا ۵۷۵۳ ما آهناصعکعه دز خصعلد دوه عامهم مه عصندومط مصمنتقاعصد 1۳
6 دز ۲۵16 6 ص066 ج عمط تفه اقطا کعناوعز عطا او ع00 200 ماعا-اععو نها ما ماع نود
8 ۳۵1300 عطا فص ۷۵۳۵۶ هم «ملقطع0 (۳ک) معمم عاصعصعک عطا دز ععزمطل خصعلدنحوم
کاز ۶و (انله 0 ۵۶ یندم اتدمع بعث) کععصعی عتاصقصع5 خصه ۶۵۳۵ ه گم 527 عطا 0666۵
65 0251310۳ صقنص۳۵ ۶و خعومصز عطا ماه لجع کنطا جعاصم عطا صز کدمناهملامی
6 .ط1200ک022 صز کاصعله وه ۶و مدمناع[عد عاهفم و حمصه عطا ۵۳۵ عع0ع م0 تومعمی عتاصقصع5
۶و 5۵16000 عا م00۳0 ۵ط ۵۳ ند ۶ 26106 ۵۶ 1006 پوصعنشمم که ععمعالصنذ 0۳002616
۵ ,5000 ۵طا مه عصنه عطا الغل2 10 ۵۱۳۰ که 0ع0۵عع0۵ ۵5 52 ما عم از کاصعلد ناوه
00ج ۵۶ و5۳ صقن حلغزم دحتم ومد گم معطاه ه عصنوحاصز اکع ماه عم
۳085 .127615 دننام اصعمعاکنه که ۵11 که وود اه دوع صقن انم عاصصناتعم هدمصه
۳ و [ع0مص (1995) "فطاطان50 که [[۵ کع 5۳ نو کزوع غو0محط (1996) کستعلصنزک 0۳ 2۶60 260 لقصه ۷۵۳۵
6 ز ۵۲۵ ج که اصعله شوه 0۵6 ۳۵۵ عم عز معط 56۳۵ مک وی عط7 صمنایگندعدلن
دز 0۳0۶۵۵۲ 56۳206 که کصمنتوصم عطا ۵۶ عقبه عصنعط فص عع10ممصطل عطا عصنتهط بعهه ای 133
67366۲806 6 ۵۵۷۵۵ ما کتطا قصه کامصعله ضوع عادتمه ,عاه مه عط معلع5 ۵ بمکععع1
4 11610 200 [ع10۷ پردعن تام اقطا 0ع۳۵1 معله کاآناکه 156 بعطه اععجها ۵طا ۵ اما 50۳4 ۵ 1۳۵
کادعله ناو 00۵16 مه کصندومل ۵۳ ععصعتاکص هه عبهط هی کحعصمعا1 ععهتعصها همه 5037
5 20 13505 5۵ 1۵۳ لماع 06 صف رفن5 امعم عطا که کعصنوص2 156 52۰ ۵ ۲6:06
1 0۳0۷6۶ ۵ 1238286 ۳۵۳۵6۵ ه که طاعنای۳ عصنط102 فصه صمناعاعصدن ۵1 26108 ۵0۳ صز
0۳0۶007 5626 و ۲16 لمنصعععه عطغ وصناطاوناطاونط بط تبون عنط بمکلظ۸ .کععصعغ همم مه ععزم
5626 06 اعصز ۵ فعلنصصی هدنل ما معط 6 صف عاصعلد ضوع عاهم مدمه هصناعز[هد
5۰ گه 20 مدز وصه صمانصتاعل عط) حز کمز هط 0۳500
,216705 ۷ن0ا60 200۳00۳۵16 کصزکوم نا یز ع[م۳ نامع هه کقط ۵۳۵۶ ۲و (۳ک) لمکم عتاصعصعک5
لماکت 00۳ نع لمدمناهامصعل جذ حعلنصند ۵۳ لهص۵6ز معبذ وکص رمع کم ععی صز المع میم
۵ 8 و۸007 .(20102 ی ,78308) کعن0و۳5م عاصفصع5 فص کممنقطعط لمصمنهملزم عنعطا صز معققنه
و 061۳۵۵۲ ع۵ط] دز 57۳ ,(2010) 62-۷20۳ هکنآ هه ,8061169-۳۳۵۵ ,لاناک رمک حعصع
6 ۵۶ ۲6۶۲ عطا تمط وصنممطاد فصه صمناعصتگ عاز هدک صده مصعاز آهنجه[ ع(مطم عطا ام وصنصدعص عطا
6 ۲0۳۳۵ ۳۵۲ کعاهاد (2009) ۷۷۰ معصقط7 صز فعنن (2006) ۷۷ .0عاعمعصز 06 لالز صعاز
5۰ ع136 ۵1 162065 عن0مکون عناصحصع5 عصنا ومد اه ععتهع کز ععزمطل ۷0۳۵
560666 لمدمنافی ملام ۶و دودعم عطام عطا ما 0عن وامععل عم کعنون5 فکمه عتاصقصعک5
05 ۲6۳6 60060۳ عتاصقصعک نتفای چ جز 6۶طعع۵ جععصصه و1۳ خقطا کصعاز هه[
40 ع0:5ع ۷۵۲۵۶ عطا عامهعه ۳۵۶ عانعن کعصتعصه و5 ۵۶ 6860006 معکخاندمم 06 فلی عنقملزی
1۵۳۵۲65 6ط) 06۵56 کز کنط .عومجم 57۳ ع زوم ج هه 68206 ۵ 3۵6 ۲0۷1۵6
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
6 ۷۲ 5عقملام عاه1 عطا هه 26۰ ,عک0عن2 م0000 م167ظ0۳0 که طلعنای ۷۵۳۵۹5 08206 3
م63 :2008 ,76186 +6 (عدع6 ص10 :1998 مصماعصناسد2 ,عامصهه 60۳ کتعامای 5
۳225130 0ص م2 1آکههن هدیم موی عتاصقصع5 ۲و ععصقا دمص عطا ما ف۵عموعئه عبهط (2009
عطا حز میا 0ع1006 عاصعله دوه صمتهاعهه هه ,کص رد-62 عناکنداعصنا-ععمیی 06086 ,500065
(1998) 22۳008105 .13062865 کعم0ه کعنلمعممم خصعمعاکنل عمط ام فص ۵۳ فص کعاهدمنانل
۰) 61066 مه دعممنکنل عنلومدممم اعد ۴و عتد هس فصو 16 عللهکانم عطا" خقطا دعحعا0عل0
1 ۵ ,26 مقطه 2 200۲ ۵8 صفه ۳۳۵ 0۳ ععصعاصهد عطا عتماعهه ما دعطعاز جمتماعصوه 2 1۶ .(78
داهن عطا هصرع 00۷ 1۵۳ ععقنع 12 نموه عطا جز کعکحطام ۵۳ ۵۳5 ۶و کاصعلد وه عاقممصصه عطا
6۲ از ۲8 0ع890021ه کز عسوطه و۳۳۳ط صمزععتصه عطا هط 8206 06 فلمطی عط/عطک مامععدم
۵ ۳٩ 0۳0۶۵۵ 56۳۳26 عصد؟ عط +عتعمده امد ابقس ع05/ع 5 ,عکنمعطاه :لمکم 6806 0۳ ع۷تاژد00
عطا ۶٩ اعدمصطز عطا دامع ندز لجع کنطا ,11626 .عط0 موجه عطا ماص اجعا ععسامی عطا ۳۵۵ ۷۳۵
۰ ۴ 5616010۵ عاقم مدمه عطا هه عمط نچومعمم عفن اصعصگ5 65 هن 1۳281010
11020۹1[ عطا جز 527 ۶و مدع معط ام عطا فمععنامد مطم عصه اک عطا عم (ر0987) نعلهندک
۵۵/۵826 ۵۶ 00۵/0 ۵ که (87فل0) منعلمهنگ +کو۷۵۳ ۲ه سمتمطط
۰ 0۳۳ 009106 06 فص اقطا ۵۳۵ +عطامصهه انم ععای ولا ۷۵۲۵ عمط ج صعط 0۳065
07 0۳۵۷۵ ۷۳6۵۵ (1993) م1 بط وعصزم ال ۵۹5 ببومکو 0 عناصعصعک صا 156 ,11066
7 لاب 00600 ۲۵8 لعتط عصصع عم[ مصمطم ج تجومعم2م ۶و جلوجده (957ل) کنطاحنط 10۵
۷۷ص رفن۷ فعصتعل ۵ععط کقط صصع 156 بکعتهو 5۵ تماصعصوعی فصععصده 0و5
1 200 ,(2004) «0اعصناجه2 ,(2000) مقطصنل52۳ ,(1996) عاناطاظ ,(3995) کطاطانن5 که ناد ,کتق1م او
ه حاعنط۳۷ لاژ۳ عصتصهعز ۵۶ هه خصعاعاعممه ۵ که لومعم عتاصمص56 فمصتاعل (1993) ما .(2010)
56۳20 عطا هسناهعنادع ۷ص ملخصیانصوند 2۵10 عنطا صز ععتومی عطا معمصدصه (3995) کعطاانن5
,66 ,6۵۲6 ۵۵66۲0 ,075611674 م0710 06605 202831 ۵۲۵5۶ ۵۶ 67 00 امع۳ع چ ۵۶ 0۳0500
,501716۷110 ,070۷106 1076 وتأکل10۷ ,۳۵۲1096 و500۲ وطاع50ن۵ 26001060 ,۵۲۳۳۳۵9۸۶ ,0۳۳۵۵
:802205ع۳ق ۳۳66 ماصز وم عصعصعد فعنندععلن معله 116 ۷۵1۵۰ ,۷۳۵۴۲99 50۳۵۵۲۵۰
۰ 560۵6 ۵۶ عنعولدصه عناعناعهنا-ععمی ما 0[عت آمعوز عطا ۶ ما عصعع5 دمناهاعص2 1۳
40 تفس 0۳050065 عفاصهصع5 مصمصعز ,عده اععتها چ ماه ععهتعصها ععسامک و ۳۵ هستماعصهی علنط ۷
6۰ 137661 عطا صز عهددکع عطا هسناهاعههاعنصد توتخصعنوععصی هه عصنفصهاک 0و معنص ۲۵
07 56۳۳۵16 عصق5 عطا مه دععمعمعطکنه عناعندعصنا-ععمی معدعنععصذ مطم ر3998) صماعصناد 0
حلتق۲۵۶ 10۵۳ کعوصنلوصن؟ له ۵۶ ععصقامصصز عطا معطوتلطونط مصعنلقا7 فصه طاعناو2۴2 0666۵
7 0صه 1۵ ع۳ه صعناهاآ وصه طاعناع۳ مدمه عاصعلد وه مهم اقطا معصنعل 176 دعنوده صمناهاعصد0
6.8) 6008 ملع ۶و افععلنلما۵م1* عحه طعنط کدمزدعصیه هه ۳۵۶۹5 6060 ۵۵۵6 0616625
.48-64 .00) "عادعص دمص لمع[ خصعمکنل و۷ ع۷هط جقه رم صعنلهاآ ع۳ ۷5۰ ۸ ۳۳م
ه 0ع1 اعناطاونط ,م2 اعصد0 ۵ ۵ وومعمم عتصعصع5 عصنطها ۵۳ :۳ چ جز (2009) 51۵0۲
0621 5 ۲مهاکعهن 0صه ,103706۲5 ,23636۲5 رقتعفتا فناهنی عطا حلعنط تا طلکزم کصعاطامم ۵۶ 11067
-00 0۶ اتهم 6ط) ۵۳۵ طعناع۳2 صز کعنوو5م۳م ۵۲ ککعصعته 7 0عاعا (2008) صععطاع7 هه 1-7660
,0 کنطا هط 06025۵16 م0 عخاصعصع5 اه کعنونی ناتدای صنا-ک 005 ,110۷۷6۷63
-627 00ه 30۵۶ ,۷6۲65 5006 بعبز ,0۳06655 طمناهاعصدن عطا صز ۵عطاممصد 06 ما مان دز ملهعصعع صز
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
ما ۵۲ مد متهاعههی هز 52 ۵۵ کعنن50 ,کوع1ع 31662 ,رامع عمها عاصز ۵ععت 06 صف ک ص505
6۰ 0۳ 0۳69666 ۲زع) 0ع1عل ما اصقاممصطز آلناد کز خز ممصعصهمصعحام عععط) عاهاعهه
۲و 5606 منامام ۶و مدع مصعطام عطا ما ۵عن جامععل عجه کعنفون 5 ومک مت عاصعصعک
6 غلنام حلعنط ۲ معط و60 عتاصعصع5 صنقای چ صز تعطاععما مه لاصو اقطا عصعاز هه[
۵ دوز 01106۵00 هط 0ع00ن1ع0 (0998) صماعوصناسد2 لداعم کعصتاعصو5 ۵۶ 622006 ۵۳ ع۷ناند00
7 ,16۳۳۵ ,عناصقصع5 عطا عجج کصمنعاهد لنممدمناعمازم فصه واعمممم لععناعنهاد ۵۳ ملهتس۳ ,کتاصقصع5
011062 ,(2002) کطاانس5 ۵ هام۸ ۶۵۳۵۶۰ خصعخناعصی عنعطا 0666 کصمناعصصی آهناعتاهاد
۶8 ع6طا عصمصسه فصد مکعنعملام» فصه علومد عطا ۵۳۵۵ عدمناهاه عتاصقص۹* 100165
08 لع00۳0۵ه ع ناه صع ۵2 3۵۵ چوم موم عاصعصگد 0ع نحل (ر2004) جنعامصنک .225 .م) ف معط
لب اه هه از ۶۳ص ,۲۷۵۶۵ ناد ملام» حعانا 02 ه لا امد 0عاه همه دز ۲۵۶۵ عطا خقطا 01۵۵
۵ صذ" خقطا 0ع1د (20102) 6 ,ع0ق78 .(33-34 .0م) وه ۵۶ اند هچ جز 0 مه 6 صفیه طعنط/
داز کز 1۲ ۷۵۲۵۰ 2006 ۵طا 1۵۶ 66206 ۵۶ عتتعوم فتاه وصنطامد کز معط ولمم عتاصق ص56
منلنط2 .(192 .ص) "صمناهنمدکه عتاصعصع5 حعلنهنادم معلنصند ج 3۹۷6 اقطا دعنعملامی عناعنع دهدن
6 57۷ 0096۳۷۵۵ 6 افص از ۳اط ,گاهعاز ۵۳۵ هو توص عطا صم عاطنعزی امد عز 57۳ خقطا ۵عامد (2010)
0 کطدمناف 110 عع جمتاععصصم 500086 ه دز عمط نا کاعنسعهنا خهطا مععل عز 1
5 ۷۲۳۵۲ عصنصصعاعل0 0[ کدمنانعع لمدمناق لام معصعاز لمع[ گم دعنلمعممم عتاصقصعد
5 326 کطمناسعع: عععطا بط ۵مصنصصعععل عجه احطا عم ملزم رمع وعکصم ماقطام طکزتم تالم 13
کز حلعنط۷ وصنصدع ۵۶ 1۵۳۵ ۵ ۵ کعلع ومعوم عتاهفهعک چ" امد غامد (2000) تما
5 2۳20161260 صعائه ,وعاقما[ی ۶و کعنعی امصعاعنعدم ه که وانصخمم عطا عمط 0ع ناهام
7 5062667 کاز ۵1 علونقنااد عطا ۶و جمزدکع مه عطا کز صمتاعصت؟ ااحمصفم 0۶6 0هه ,68206 ۵۳ ع06ز005
,(1998) 227008100 که ناه کتقاما5 ص36 .(50 بص) "مهن عتامفصعد۳م عصهو5 ک۵00 10 ۷167
6 مه 6 ٩ عز 57 اقا 0616۷6 (2008) 860026 ,(2002) صماقص3 مضه ر2001) عطاطانن5
۷۵۵۲ عطا عصزطسععل 1۵۶ کلمطاعصد لصفم ۵ 6ج صمناغام106 فص جمنقامصدم)
1 آ132 کممناهنممکعه ع۷اهععط مصه ع۷تازدمم ۵۶ تجعسه علن ج کعلو حلاص «متقامصدم) +حعصنصه 16۳
40 ج ۵۶ تنعل دمن مععنعمم عطا کز صمنقامصعل ک6 6۳ معط ح ام حصی والدس هد ۷0۳۵5
٩ 0عله 0۳ ۳۳228 ع121م0صع0 عناعتدعصن ج تچلده امد کقط 70و ۸ هدنل ه صز عه واعم عز خقطا
از از 0عاهنمععه عصنصع عناعاکد + عنه 00 عطا عاوعلاه خقطا وصنصعص عتتقامصصی
,صفل۳۳) کصمتغامصصی خصعمکنل خبط هصتصهعص عتمامصعل عصعک عطا عهط تفص کمک
(عط ۷ ۵۳۵ ج اه عصنصعص عطا عز صمتاهامصعل0 (0989) ۷:۵00۹۵۵ ما م۸ .(2003 مف39 جع
80 3251310۳5 156 .0۷6026 لمدمنامصه ما معهاه عصتصدعص ۶و خصعصمصصهی عطا 0ع00ه کقط
کز ۲۳۵ ۷۷۵۳۵ 50۳۲۵ ۲۳6 1۵۳ اصعله شوه صه عکومحل ما صعطا علطاهصه 00 کوصتصعص عنهامصصی ۲و
1۵۳866۰ 6 0۵ 0عع0000 امعلگه عطا ۵1 کعصع هنز عادسعه ع۳مص حاعحص تنماک
:22513105 1۵۳ ۳۵۹۵۳۵5 ع هکت اکمص عطا اعمصله عم کعسفصمنانل صمتقاعهصدن +۵ لهناعطزانط
05 ۳۵2۲ علنط ۶ کز فنط1 یام ۵ صقط) +عطاه ۷۵۳۵۶ 0ع131مکز ۵۵ 1۵005 کعسقدمنانل ۲6۹6 ,50۵۷6۲
,۳3513105 12665 کنطا وصه ,لعف ع۳ه ارعطا حعنطم صز جعاصی عطا ما عاماع موصتصدعص اصعتعگکنه ع۷هط
۵۲۵1 ۵۶ 1304 ۵ 3 ووسقدمناعنل لممعستلنط ج صز ۵۲۵۶۵ عطا ۶و اصعلد نداوه هه عطا وصنا ۵ معصه مطم
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
۵ 6605 1210۳کصد0 عط ۲ صمنااآعصدن عادهه ,عاطاهامعه صه ۲۳۵06۶ ما ,هط +عطاه عطا 0۵
0 ,کناهزونا۲ ,هنز ,عناقفصعد۳م معناصفصع5 معناهادنرد ملهنعمامطاصوصمصت لقع مامصمطم +عفزعصی
0 ,کاصعل2 ۷ تو6 220۳00216 اکمص عطا ۵ص هف عطک/عط اقطا 5۵ ت17 ۵ص اک ۵۵ ۵۶ اعد تمحقلنه
5 له اعصنلنط ,717066 مععصعنونه 17 عطا ما عصتصععص 0عومعاصز کممطاحج عطا فوعصی کتطا
,(2009) ۷۷ ,78308 ۵ ههام۸ وم عتاصعصع5 وصنوا مهن دمص ناد عوزم۳م 000
<نط 000065 جع ۵ عمتا ماه هنز غامد هتسه 2 کوعام وم دمم مهد ۶و کدعط 2۳/2
1165 [ه1670 عقت 1۵ 50 ما06 ما کعصعع[ ععمع 1 معط یف فصه کعوننانه
,(20100 ون ,780308 :2004 ,۷۵08) 500۵ کقط هکم عناصقصع5 ۵۳ حلجقع9ع7۲ که ,1۳36۳610۳6
۵10 0۳۳ص ۶۲۳3 کممهاعصدی ع0ز 0۳0 امد مل کعفمدمنانل آممعصنلنط ولنمنعمعه فصه لهداعصنام 0
70۷060 کوصنصع 3 عطا ۵۳ عصنوا۵ بط وواخصعنوع 6002 ۷0۳05 کم ععلقمتم عتصعصعی عطا
6 1۵ 225166۵ 6 201 تفص ارع امصزهنه عطا هز ۵۳۵ ه که عنم عتصقعصع5 عطا ,کعنتعصمنانل0
0 0۳0۶0۵۲ 56۳۳2006 ۵۶ عم عطا مملع0عل0 ما #ععد عماهاعهدن فصد لعج ععه نع 130 نموه
۰ 3۵۳86 6 از کعسقانا ۷۵۵ 1 کاصعل تنوه عهسم مه عکممحل ما علطه عنه تعطا اهطا
4 6۳ تا ۵ 276 136۳6 ,30/66 المع صنامصمص #عنون ی ۵ع6ط عمط عقط 3ومکمم عتاصقصع5
ع) اقا 0ع0۹21صع0 (1998) صماعصنسع2 وان نکندعصنا-ععمی فعصاههی 0660 عه3 هط کعن0ن 5
6 عط] 5۵۷6 000 17110۲6531071016 کز حلعفخطم مخصعله وه صعنله1 کاز وصه 1۲0۲6۹16 ۷۵۳۵ حاعناع ۳۳
,0۳0500165 56۳۵26 56 عاع 20۳ مضه حاعناعت معنونی ر2000) هطصنفندک معطحعطظ لوکوم عتاصقصع5
56۳۵6 خقطا اه عممصعل مصعنله فصه طاعناعط۳ +۶۵ عصده عطا نله ر2001) نللعصمط-نصنصع10 علنط
0 (2006) بوعد3/0 مه مهن .کععهدع 1 موی علطها نع صصت ۵۹ کصحدم 50 تقع5 ۵۳ 0۳0۹۵۵
۵4 وصنو عم ,عوعصنطا0) وصه حاکناود۳ عع 6 کر هم همم عتاصعصع5 عطا ۵عحقعصصیمی
0 عط) صز حملنصند وانند؟ عجه کصوصمصک-2ع2 که کعنومکمم عاصعفصع5 فص «منتهطط نمدمنیملزی
4 0۳۹۵۵ 56۳۳۵06 ۵۳ امععدم عطا ۵۳ عصاخصمی کعنوجدد ۶و +عطاصه0 چ معله عجه 156۳6
07 5626 فعتقصصم (2016 ,2012) صدهکقق/2-نصزه5 130 بصع حز که معنسی 066۵ 8۵۷6
وح"طنین معناب /[۸۵۲/۱//۱-۵-1071۵[1/** 630768100 عط ۳00060 فص صعند2 فص طکنای۳ 06/۵۵
40 ۵10 عنطا ۵۵عط جمزعنگدم 0۳۵۷6۵۲ ۵ ۳000 عتاصقص5"" عط 1۵۶ اصعلد وه عاهسم 00۳0
که 625۳۴ 0۳0۹-03۷6 مه 0000660 (2013) نطهه0 فصه منصعلعه 7 مصقنفمصط۸ .ک0ع0300
,7710556-3325 مقنصصعطاقق11 .موم نا صعصع5 و عع0ع 1 مصل تمصع[ ۳۳۲۰ دععععه ۵ 00ط1ع
واألا۲5 ,0۳۵۵ و۳1۳ بعکا60 که کامعلد دوه ع 0 ۵۶ وم مه عتاصعصعک عط موی (ر2013) خعع0 ۳ فصه
56-۳20 عطا کوصتعصصی مطه مه کعنفندی جمتاق سوه ۵۵ ۵۵۳ ]۹ ۹۳۵ ۲۵۳۹۵۵۳۶۵ ,0۳6016
40 مهنک2 طلنم عدملند ۷۵۳۵ طلعنطت صعزده2 فصه داعناعدط ۵ععط 362۳-50055 ۵۲ 0۳0500
6021605 86۳5120 معط وصه طاعتاعم۳ حصذ دوع مد که عصنوصت کعلوزیه ,ر2006) ت21
5۰ 56206 گنل تمد عطا که کعههاع 12 خامط هنز علطمععمقط عاصن امد للتمصصممه عجه
4077 56۵6 "و۷60 طاعناوم۲ عطا ۶و وصنطد عطا معصتصعجه (2014) ماومهکد7 فصه ووممک 1/20
عل ق۵۵2۵ 12۵8 ۵۵ مععککه کاز مصه طلعد مت موصه عسنصوع1 هل عطا طاهنوتطا
6 0ع21ع08ع انز (2015) صهحمعمقه۸ فصه ماممنط اتعتصم 8۳۲ صعزفه2 چ هنز کع 200۳00۳۵16
6 ۵۶ ۵۵6 ,110۷6۷63 ۰۳۳۵۵۵۵۰ ۷۷۳۵ عطا ۶و وومدمم عاصعصهد عطا ۵۷۵۳ عتصمع ۵۶ 111606
1 0۳0۶۵۵ 56206 6 و ع0ه ره 006ن ام عم نادع صز چانفنا هم ع۷هط منود 0عدمناصع که
حذ 31075 که عطا 67 کاصعله شوه عاق موم حصصه عطا وصناعلع5 0۳ عمط ۷۵1۵ ۷۵۳۵۹5
واه عطا خصعصع امه فص معع عطا 86 ما کامصکعااد فد خمعععم عطا ب06ل 1۳
ع هصا5۵16 0۳ ع08ع1 م0 5۳۲ ۶و عمط عطا هصنادعناکه ۷ص بط 0مع م0 عتصفعصعی که کعنوند
6 کطدمناکع00 ۳:20 1011008 عطا مهد عنطا 10 همه یز کاصعله شوه عاه م0 00ه
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
3۵۷6 6ع1608مط وومعمعم عتاصقصه5 اععمصنو +ماماعصه صعتنصتا عطا فعمل ماه خقط 1.10
7 ز کاصعله اوه هو م5216 مهم مدمه عطا 0 از
01 از کاصه[2ناوه 6 هم مه هدما ععصهاکصز (ع16 معناممم عاصهصننجدم عطا کع0 2.0
۵ ۳۹6۲ 113 کاصعله شوه عاه مدمه عصندممل ععصع حالص حون ۶و کواع "عاصهصنناخهم عطا 3.13006
7 0678730216 ۲منطع5 ص۳6 عحامصز ی عنطا صز عصناهمنناحدم کاعزطاد 156
۵ که اعناع۳۸ وسنط122 فصه دعنونک «دمنهاعص1۳ عصنممزفص کاصعلندد 3۸ ۳۵۲ که [[۳۵ که کععصند
0 1206و ۵1 کاصعلندید آله 6۳6 ک[ع 10 3۸ فصد 5۸ 0۳ هنز عاصهصنتخدم عط1 ععقعصه.آ ۳۵۳۵۵۵
۷۵۲۵ ۳6۵۲ 200 بعهه ۵1 7625 22-35 200 0ععد 20 کاصهصنناخدم عط1 مصقط0 ۵۶ باز نت
عنطا صز 165 طاهسه۷ 0062107 که 0ع0زعدم 201 ۵۲۵ +ع0صعع فصه عهه ,عمط ,کع[۵ 19 فصه کع1۳۵[6
۹6 ۵ دز و166 عنص عفد منکن طلازم عاصهصنتادم کصندومطل 1۵۶ جمکق۲ 1656
6 ط کاصعله اوه عاقم مه کصنعممطل ۵۳ ععص 6 اکصذ هه ع۷قط صف وومعنتامرم جنعطا معط
6 ۷۹8216 1۵ کز 5۳07 هم 16108 ۵ ماصز کاصعلی 3۸ عصناوننله 1۵۶ مه ۵ ,علزدعط
6 0۷ کاصعله اوه ۳2۹۲6 م2ه هنکمم جه عع و ع تاکز جع عمط صف تون که کواعنا صقن مزعطا
-62 ۵۲ 067 مق کهصتوحاعصن خ۸ص؟ ععزمحل-0اصت نحص عطا عصنتهط اعع صمناهاعصده صعان6ک ۸
ب1ع۳ ماصز صعنو۳ع2 ۳۵۵ جمناهاعصدن عط] ک00۳6ه ما ۵عمصعنععل و5۳ خصعجماکنه طلانم کحنقم د0 5
5 طلع62 26 لهصه ۵ عط) هصتاک و30 ,610 عطا هنز کاعصه عطا ۵ صعننع ۳۵۹5 ۵۲ ۵ععتساعصی 156
5 19۲ عط) ماقطا «عاک۸ وانونند مساعصی فصه نامهیم لمهمع 06۳ کاز کم عزققط عط ۵۵ 1160
۵ 500060۲6 21۸ 25 که صامع 521600 ۵ ما تفه عق۶ ادا عطا ,0ص کنطا 10 .0110160
065 116 ۵ 061060 5۲ املزم عط1 مصعطا که که نت م۸ عنصعاعا خه کعنونمک مناج [کهه 1۳
32960 ,1106۷6۲ ۷۵۲۵۵۰ ۷66 +عطاه عطا فصه صمتعلعصو عناوم ماصز معزع2 هصزدک 300 1۵۳ عده
و۳6۳۹ ماصز حکناوع 0006560 اقطا عصعاز عطا مادعا املزم عطا 0ص #عصنقاطاه الوم عطا
6 1۵ 8۷60 ۷۷۵۶5 1651 0ع1ع کم 1656 ادعا عطا ۵ تمصع کح هه عاه مه ۵م ۸676
067600۵1 کاز ۵1 عزعهط عطا ۵۳ صعاز کاععا حلععع ع2حلععه ما صعطغ هصنکهوم مولع عطا هنز عاوصه
-1۳66[7 1۳8681 عطا دز طعنطت (06۸ع6) داعناومطظ ما۸ اه ص00 که کم 166
8 طاوناع۳2 صهععصم۸ ۶و فناصتی مععصقلهط هه عوحها چلده عطا هه مطعناومت ۶و عناهی عاطعلند 27
0 کول از 40ص ,طعناع۳ ۶و کحاوی 0عکا 1061 اعمص عطا واطه دمم کز 606۸ فاصم عطا که صععمحل
0) ۵۶۷۲ ۵۶ ۵۳۵۶ صمنللنص 520 صقطا ع۳مص کصتقاصی کحاص۳م 156 بطاکنایم۳ ۶و ۵۳0۳۵ +عطاه ۵۵۵۷ 1۵
0001۵7 مصمناعن؟ مصع50016 هصمصه 0علزنل چللفوه عز از وصه (1990-2015 موعبز طعقع ۵۳۵۵ زانط
7 علطهانده از ععلهس نازدانددعه هه عمند کاآ معاع) عنصعلهه هه ,6۷۹0206۲5 ,138221065
6 ماصز اوعد 00مع کعتنع صعااه طلعنط رععای10[م)) ۷۵۳۵۶ وصنفصحامسک 1۵۳ حلجع5 خصعنصع دم
۰ 56۳۵6 کاز که [۷7۵1 که ۷۵۳۵ 2 که عکت 0صه ص16
0 دلع نا 0عشاوه ۵۳۵ اکعا 000معاصز عطا ۶۵۶ وی عنطا صز ۵۵۵ ۷۵۳۵۶ موجه 1۳5۵
۵۳۹ 60056/371 ,عاصسقته مت کص 362-۹002 ۵۴ کشقم عصمگ بکاه۷۷ صقن
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
0 ۳۵۲6 ]۵ ,716 ,1 561) ۷۷۵۳۵5 عاهصند ۵۶ 6۶ ۵ ه که [[۳۵ که (ع 0086006/00
1عنل ط 0مصنصعاع0 66۵ ۵۵ ۷۳۵۶ معط اه رلعشعط 07 عدع6 معتناندوص) هط 6 52 1۳5۵
:(2001) نا[ع00مظ-نصنصع10 :(ر1995) کطاطنن5 :(1993) م1 :(1991) جنعلعصنک که طلعجه 1696276۳5
6 13676 ,۷۷۵۲۵5 60060 2006 ما منوج 15.ر2006) معنک2 مه ص30 :ر2004) صماعصناد 2
41 ۷۷۵۳۵۶ ۵۳861 2۳028 ۵۳۲۵۶ عآهمنزد که ع هت ه که [[۵ که کص دوع که کنقم عمط عصمک
1۵۳ 10110128 ع۳] ,600 عنطا 1۵ .و5 0۳69601 عطا صز ۵عصنصصعاعل هه 0عامع از 606 و5۳ جنعط
:کتاستا652 13 0207۵ 156 ص ی 1001460 6۳۵ ۷۵۳5 هدمع کم کنعم عصمک وصعاک اک ۵ط 1.10
۳6۳۹1۵ وه داعناع۳ عصد5 عطا 06۵0 اکتص ۷۵۳۵۹ مت 1001660 156 کمک ۵۶ م00 ۸2 م۸
6 ع۳ ۲ عتقطاه جنعم کص 62-505 لقع ۶ ۷۵۳۵۶ عطا خقطا عسه عملهه ما رصعاک اعد عطا 2.10
صتا 1001660 ۷۷۵۲۵ کعصتصهع صعزد۳ع۳ فصه عناوم جنعط ۵۲۳ رعصتصعص آهدمناهامصعل0
5۰ مصنلده صهز26۳ ما حاعناوم۳ فص مطعنلو و0060 ۵۶ فصن 1
:۲۵۵۲ ۵9 1۵۵۷/۹۵۶۵ :۲۵۵۹1۵۵ :۵ [00۵۲۳۳۵/۲۵9) ۷۳۵۹۶ عطا عصندوم جعاغ3.۸
عطا ,600 کنطا 10 عصنصاع۵ ما ۷6۳6 کمنتقطع 5۳ معط ,(ع10 58 :۵6107160 66 1/6
560 ۷۵۳۵ ۲36۳ حانم کعای منزیم واصنفص خقطا ۶۵۳۵۹۶ عط) ۵۶ نله 0۶ یاهع مکنکناند00
6 ,۷۵۲۵ 1۵7861 ( له 1۵۶ 0060۸ دز دامن ععاعملامی 00ص عصه عممصن۸ 006۸ عطا دز
1 عط] رز 7063160 ۷۵۳۵ حلعنط ۶ ۵۳۵۵ ۲6 ,110766 بصن ۵عملزم ۵۳۵ کعصه 6۳و1۳ اکمط 1۵07
65 17۳16۳6۲ ۳/۵63 ۵۳ (رصتامط ۵ که ۲عککز 220 ۷6۲6 ج کق عتاذعز بع.ع) (لععع 50 او کاخدم اصععققنل از از
6 ۷۷6۲6 136۲6 بع 53 عطا ملعم 606 رفعتصهد/ اعد بهبع) لام ۵۳ مقلناهمند که
0 لفط اکن[ ۲6۵ صز رصنع عکناو 31۳1/۳0۵0 .ع.ع) کصمل فعلصدصحه حنعط هه کصمناهن 200۳
-ظ۷۷ ۵۳ ۷۵۲۵ پمقزاند۸ مه (1996 .ع.ع) کعاعل که اعد عععی اصهع1عج نز ,0و۸ ۳۵1 که 536 عط]
0-85 8ع6اف10[م 20 ۵۵ ۶005 1 عطق اعنا عطا وم معنهه 6۳6 (تومط بعبع) متفه
6 0068 6826 مغ نموه عنه کعاهملام عبتنعوم عط1 606۸ حز عصنهع< فصه خمعصصمع طکذبم
10 [هن0ع0و م00 حخزم 0۳68610 عنه ععای ملای اعد هه 0010 ۵06
"12016 1۰ 100 20 011060165 0-0۲0۳۲۲19 ۷۷1۲ 90۷۵۲۲۱۵۲۱۲ 071۵ ۳۴9116 17 00)
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
۵ 006 عطا ۶و مناهمل[مه عطا ده عصزع160 وصه 5۳ ۶و منم کزدعماه (1995) "عطامانسگ 4.۳110
۵ ععز 0 -10[ لح هصنتهط اکعا جمناهاعهدن حصعان-56 ه ,۵۳۵۹ اعوجها ۵طا عصناعلهد ما۸
ونم 13056 01060 6۶1 156 بطعناع۳2 ماصز صعز۳ع۳ ۳۵ «مناهاعصده عطا ککع00۳ه ما ۵عصعزدع0 ۵5
۳ نحل معطا] 30۳ .و5۳ ماگنه خبط کدمناهامصعل عصع5 عطا عمط طعنط کصحط 0 رک- 16
1 ( 07 ( ۰ ۲۲۵۴ (۵ :5۳ و۵۷۱۳ ۷۵۲۳۵۶
۰ 0171101 1617 7٩ 00۹۵ ۵7۵2۹ 060161102 مس 1۵46 نومه جما هک 128
بن لتان نابو ۰" مطلق یک خانواده بهخاطر عقاید سیاسیشان است .
۵۵۰ کز از عطا صز عونمم دعب تاههااه عطا ۶و عده معامصعه 3006 عط ۵ ص566 کل از م۸
6 1 2116۳۵6 هه طلعناگ بعهنککهبع ۶و ععگکه عطا عمنصنصنصه ما عفد کوت۶ عتمصعانه کنط1
0 عطا از کاجع یه عطا زرط ملع ۵۳۵ انعط ماعاعتاعصم ۵۳۵ عصعاز عطا اند ععده وال۳۵
۵۳ 0ص نامهیم نم م06۳2 کاز ۶ه عزعهط عطا ۵۳ صعاز لقع عم لههه ۵ 0ع1 ۳0065 ۵۳۵ 156
640 هذ 0۳6221260 ۳۵۳۵ مس دم رد-6 0۳ عم معا عصعاز عطا مادعا ۵طا 13
۵ ۶ ۵۳۶۳۲۲۵۵ عطا واه اعتصنصلت حاو ام معحعطاقع قاعل عطا عحطا ,2 ما ۸ 1۳۵۳۵ 16-6۳0۵
8 ع0ا هل ۹00۷۵ که (727 ۵ ۸ 0۵ مصناصتع صعاز وه 20۳ فعلطها عامهمع5 صز 0عممصصنی
"13016 2. ۳0۷۲۷۵, ۲۵۶۵۲ ۵ ۲۳3۵ 007۲610/15 1 11215 9700 ۸
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
[2 016001200 جره 02860 عاصعلهندوه ععمل کاصهصننادم عطا خصعاجه هط ما 5005 2 13016
۳ 0050۲ ,ازع بعل) عکطع5 عخاصعصع5 عط) عصعلفنعصی احامطز ۵۳۵۹5 موجه که کعصنصه 1۳
عناوم عط] خصعامره هط ما اه 0ص ما ماحل عطا عاصععجم معله 1۲ .دعایمولزم معط که (وانند اه
6 ۳656 ع[۳] ,5ع0ز63ظ .کاصعله دوه هصنعممل علنطم کعنیملزی ۷۵۲۵۶۲ اعوجها عطا فععفنعصی
اعاصدمنناحدم ۵ط ۵ ۲:06 ط از 5.۳ ما هصنهاه+ ععزمط ۷۵۳۵ خصعماکنل عطا عصنصعاعل ما حاقل
۰ معا ۶و کاصعصمصصی عطا کع 200 ما معتقل ۵ 6۳6 کعصنفوص لمعصعع عطا ,1۳56۵
۳ ۶و [ع0م (1995) "500009 که [۷/۵1 که 57 ۶و دزوعطاممچط (0996) کسنقاعصنک جه 60قط ,1۳6۳۲610۳6
5 ۷۷۵۲09 1۵7861 ۵۵ هاق0 نکصناهتع ععتطا ماصز معاعلها که کعصنفص لمعصعع مصمنایگندعدلن
۰ ل2اتاع2 ۵۲۵ ۵۲۵۶ 1ععجها ۵۵ 2اق3 ,و52 ع نامع حلکز ۵۳۵5 مها ۵۵ 12۵ :و52 ع۷ازد00
۵ 5۳0 ۵1 16105 هه ولمم عاصهصنناهم عصصفغنعصی فعاعلدده معله ۳۵۲۵ قاعل طلعناد رمکل۸
1 ع0[6 ,۷۷ ۳6 0۳ کاصهصننخدم عطا و ععصعصدوصم لل 0۵۳2 عطا مافقل ۸ .کععصقحصصو عم نعطا عحقعصصیمی
6۳ که ۷۷۵11 که پومعنمتامم عنعطا عصعفزعصی بط عمط ععده فص نممصعع جز ععده معتقل 120 ۷۵5
+ ع۳] ۵1 کصنه ۲۵ ععنطه ما ععصعل زب اصعنتکنه 0۳006 ما و5 ۶و 110105
(1996) نانک ره 60ق2ط 260 نهد ۷6۲۵ همقل 0عم همع عطا مقاقل عطا هصنگندعدل معال۸
6 30096 16 .00اه کل 5۳ ۶و موم (0995) "دننک که ۷۵1۱ که 5۳ ۵1 کزوع 500
۷۵۳۵ 12۳861 حلعقه 7ع0زقط0 5۲ کاصدمنناتوم عطا مادعا ۵طا صز ۵۳۵۶ موجه عطا 1۵۳ عاصعلدنداوه
6238 هدنام مصعل کاذ اعاز عصعانعصی صقط +عطج مععصعاصع5 عطا صز کعنی ملزم کاز ۲۵ 761300
3 0110216 (عع200 ۰ع.0) ۵۳۵۹ اعوتها عطا عتعطم کصعاز اعما ععمط) ۶و ععی حذ وواعصناجمی۸
۵ 0۳۵6۴ هرز 585 ع انوم 3 عاصعله ناوه عط ععممحل ما فعمعمنه عمع ههام0 ,۷۷۵۳۵۹ عاژد00
61 ع ا (لعنط ۶ صز عصعاز ا۵عا عطا تم ععی 1۵ مععطصعاصع5 0[6ط معا اه ععصعد عننووم عطا جعتصم
کاصع[2ندوه عط) ععممطل ۵ ۵ععمنه ۵۲۵ عاصمصنتاحعم ۷۵۳۵۵ عجناهععد طکزم عاعمل[[م ۷۵۳۵5
6 ,۷۵۳۵۶ 00۵1 حلازم عاه0ل[م ۷0۳05 اعوتها عطا 0۳۵ کعصعان ادعا عطا کم ععف صا .5 1682006
عا ۵۵۷۵۲ ۵ 0۳06۳ دز و5۳ [۵ع 0627 خقطا عامعله ضوع عطا ععمما ما معمعصه ع ۳ کاصهمننانه0
ع 4 13 21601 وه +عطامصه ععمحل توعطا کذ معا هب 0 بععصعاصع5 عامطای عطا و ععصع5 [10۵
۵ مه عصتصهع نمدمنهامصعل ده 0ع25ط اعناز خصعلد شوه عطا ععمطل وعطا اقطا 0عهعممصعل عنط ,52
4 عم ععزمل ۳ز6ط۲ ,77606 .عای مل[م از و ععصعک نا صمحصع5 عطا عصعغنعصی اامطاز ۵۳۵ 10۳861
6 ۵ ع۳۶ع5 0000516 صق عمط ععزمط معط 0معاعصذ پاک عطا که ععصعی عتصفصع5 عطا عصم
۵ 0۳106۲5 اقطا 26 له فحنطا عطا ععمل عاصصنناحهم عطا کز معععف لاله صز ,وال۳۵
ع06] ۵۶ ع28د6۶ خطهن عط) #ع۷صی ما معلند وعطا مکععزمل عاق م2000 که کاصعلد ی نحوه 0۳6601۵0
4 لام ععزمطل ه ناد 13۵۳610۳6 فصه مکصعاز الم ح جع هه ۳۵۵۵ عط۲ ۳۵۹5 66اه عنطا ععدهع0
مغ 0ص 10۷61 عناوم جنزعطا مه دوع۵[1 مدع مکاصدصنناسدم عمط عط) او عع ص06 1۳۵
0۳۵۶6۲۵0 کز ۷۵۳۵۶ ع06ز05م ۲3 عناق ملام ۳۵5 )موجه عطا ع۳عط ۶ عصعاز عطا هز و5 ۵۶ 116105
6 627-57702005 01 تنم 6۷۵۳ ۵ 1360+ کصعاز عطا مادعا 6۵ صز ,610۲6 0عدمخاصعص کش .3 ع[طج 1
,6 :از سامگ 060عطز ماع 67 هه ,2 ما ۸ ۶۲۵۵ منامع-صعاز ۵عا همه ه ص ۵ععنصعع 0۳
16-8۵0 ۳6 ۵1 صعاز اوستا ۵ط۲ ما ملع ععلطها 11108 عطا صز ۸3 ,عامصهعجه 1۵۳
۷۵۲۶6 107961 1۳۵ ۷۳۵۲۵ 11۵۹ ۵ 1 007600۹8 عآماس. بط عم 0۵1۹ .3 6اه 1
10121" 04 2 ۳4 12 34 373 ۸4 ۸1 /5 11
491 18 24 22 17 19 20 18 17 16
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
49.7 22 16 18 23 21 20 22 23 ۳316
16 6 4090 4596 م57 م5290 53096 _ م5596 5796
6 ع۳ ۲ زرط (49.196) کاصعلد وه عاه 00ص هنکمم 0۶ امعم عطا اقط کممطی 3 عاطج 1
۷ (49.796) کاصعلد اوه 00۳۵16 ۳ممقصذ هدومن ۵۲ خصع عم عطا ۵ ععمل 7و۷ که کاصه م02۳0
7 ع6 لا 20ه کععزمحل عاهم مه هط کاصصنناخوم عامطام عط ۵۶ کلعط ,۵۳۵۹ +عطاه 12 کععی حلعباه رز
عاطع500 3۸ مه 5۸ ۶و ععصعصصوعم عطا ععصصی 1۵ مععزمل عاهم ۳ ممعصذ عفهص کلهط
200700۵6 ۵طا رکصعاز 696 صز ولد که 26106 معط طان وصملد 16615 بوومعنناممم خصعهاقنه
:6 1۵1108 عطا صز ۵عاقهلبطها کز سعطا برط عمط اصعلد ندوه
1[ 06125 ۵1۲ 0۵ ]0۲0 00۲01001۹ ]۵ 1۵۲۹ 1 630166 600۳۵161 0۲1۵6 ۸۲ .4 13016
5 05116 1۸۳3 ۵110601۵ ۵۲۵5 10۳961 13۵ ۷۷۳۵۲۵ 1168 1۳6 13 5۳00
(م6096) 6 (80960) 8 (7096) 14 .۰ (4096) 8 024
8 0۳۳ (42.0796) کادع0ی ۵5۸ ۶و عع ق0610 للد 0 عطا 4 16 هنز 5۳0۵ ک۸
05 "عاصه مادم ود انعم .(6.2796ک) کاصعلوی 31۸ معط +ععل ۶ کم کاصعله شوه عام 00۳02
200700۳۵6 کصلدهمطل جز ص006 1۳۳ کم ععصقصص وم عطا مرکاصعمنه ۸ عصمصه نی ۶و
.(66026) 5000605 15 صقط) +ععله ۸ ک۳۵ (م43.979) عاصعله نوم
6 ۳۵۷ کاصهمنناندم عطا ,5 ع206عع 0 /ع وم طلکزم کص دم 02-۲ کم عععی 1
5 0056 166 ۷0۳۵5۰ ع نیع از عنعملام ۵۳۵5 موجه عطا عحعطای عصعاز عطا صز کاصعلهندوع
6 و5000 ۵۶ 16108 نعطا فصه [ع عونمم فعطا که داعم مقاصهصنناجدم عمط عطا بط
اقاصهمنتاحدم مه عصطعاز جز ععزمطل اصعلد نوم عاقهممحمصصه ,علنطتصهع2 ب5 12016 هز 070000
5 عاژو0م 200 2682076 62086 کتقم دمص کهع زر عط ص حون که کو1ع حعطا هه 0۳06
3۵۵۲1۱96 00175 13607-۹1۵11 136 111 0062001165 ۵,6 بط 056 ۳۳۵/۵۹ م5 6اطا13
101 3 1 ۳3 ۳1 2 371 ۸3 ۸2 1157
:55 22 27 25 34 17 35 23 9 16
۳3156 31 17 5 23 6 15 13 18 33:
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
)7790( ۰ )4290( )1290( )5790( 0590 )3790 3290 45960 6
5ع6ل ع00۳00۳۵1ه هط عاصهمنناوم عامطم عطا او علسنطا-0 +عمصله خقطا هرهامعنه 5 116
06125 ۳۵1۲ 0۲۵0-003۵ 0۲61001۹ ]۵ ۵۲۹ 13 630166 600۵106 ۸00۲۵۲1۵۵ 6۰ 13016
5 0511۷6 ۵۳۵ ۵901۷6 60۲19 0175 1160۲-۹1۵11 136 13 500
۸ ۲۳۵۲ ۵۵66۲ ۷۷۵8 (48.196) کاصعوی 2۸ ۶و ععصمص دمم الندع 0۷ عطا اقطا کل ۳۵۷ 6 13016
6 173016 ,کاصع0ن۳ 3۸ دمص وی که ک0لع2 "عاصهمننادم عطا حدم .(م62.789۵) ص506
اقاصه00اح2م ۵ ۵ ۶060 طذم 5۳ ما عصنهاه ععزمط خصعلد شوه عامع نم مه ۵۳ قاعل 070065
۲۳۵۲ 06710۳۵۲۵ 6۵۲ هط (69.996) کاصعلد 15 ,6 علطه1 ۵۵ 0عفقظ8 رو ۵۶ 110105
6 ۲۲و۳۵ کاصهصنناحدم عطا ,دک ع 0021/0620 طک کص 32-0 ۵۶ کععف 130
"عاصهمنناتهم ع1مطت۶ عط۲ که کالنوم 156 .5۲ [و 2600 هه عتمهعد هس ام عصع هنز کاصعلد نوم
06 186۳ که ۷۵ که ,و5۳0 ۵۶ 261065 ۵۶ تعنامم نعط که کوعل0 نع ,0610۵6
ع6[طاه1 حز 50۵ له عجه کععق خلعباک ز 37و50 ۶و 26105 وصه ووصعننامم که فص هنز ععزمطل +صعلد اوه
06 ۵, 6۹۳۷۵ 600۲۵۲1۵۲6 05 ]۷۷۵ 05 ,00760005 ع ما ۳۵۵ بط 0ع 05 0۵,1۹5 .7 6ااه1
65 136 ۷۷۳3۵۲۵ 116۵ 136 1 ۹۵۵ ۲٩ 06145 ۳3۵۲ ۵ 0۵06 ۲0۲0۹5 ۵۲۳۹ 1۱
(6096) 6 (80960) 8 (70960) 14 (6096) 12 (3596) 14 (6596) 26 21
(5096) 5 (80960) 8 (6596) 13 (4596) ٩9 (4596) 18 (5596) 22 2
(30960) 3 (5096) 5 (4096) 8 (40960) 8 (6096) 24 (4096) 16 1322
(6096) 6 (90960) 9 (75960) 15 (65960) 13 _ (3096) 12 (7096) 28 133
(5096) 5 (10096) 10 (75960) 15 (6596) 13 (3096) 12 (62960) 25 ۳2
(3096) 3 (10096) 10 (6596) 13 (1096) 2 (6296) 25 (3796) 15 ۳4
172 26 )6590( 14 )3590( 9)4590( 17 )8590( 9 )9096( 0
3و ۰ 2018 506۲ ,22 19906 ,6 ۷۵16 - 60 6ب ما16 ععمع 1 خع۳۵۳۵۵ که فسات م۵0 1310
13 21 )5290( 19 )4790( 9 )4590( 12 )6090( 7 )7090( 5 )5090(
12 27 )6790( 13 )3290( 10 )5090( 17 )8590( 8 )8096( 9 )900
13 25 )6290( 14 )3590( 11 )5590( 14 )7090( 7)7090( 7700
71 13 )3290( 27 )6790( 63090 7 3590 4 )4090( 3 )0
74 11 )2790( 297290 52590 20 4 )4090( 2 )200
2 17 )4290( 23 )5790( 84090 2-0 7 )7090( 2 )200(
4 18 )4590( 22 )5290( 63090 12 )6090( 7 )70960( 5 )500(
12 26 )6590( 14 )3590( 11 )55960( 15 )7590( 8 )8090( 70
14 20 )5090( 20 )5090( 8 )409۵( ۰12 )6090( 5 )50960( 7 )700(
11 23 )5790( 17 )4290( 10 )5090( 13 )6590( 77090-600
114 26 )6590( 14 )3590( 12 )6090( 14 )7090( 9 )9096( 5 )50
1 23 )5790( 17 )4290( 13 )6590( 10 )5090( 8 )8096( 20
3 25 )6200( 15 )3790( 9 )4590( 16 )8090( 9 )9096( 7700
1۵ 076 ۵۳ ۳۵۷۵۵1 و50 عناهع 06 / اه از ۵۳۹ ۵۳861 02 عاقل ,7 12016 صز دمحا م۸
7 13016 ,وعل۸ .کععزمحل عاه مه فقط (43.390 .۷ م52.196) عاصهصنفناجهم علمطام عطا کم کلقط عطا
(60.7596) کاصع 000 2۸ ۶٩ ععصق م00 نلد 00 عطا نونمم عاصهصنناحعم عص حدم ,5 ت50
۸ 230۳8 و50 ۶ 16105 عاصهصنناحدم عصناممعع5 .(م42.896) کاصعفی ۸طظ حقطا 06۲ ۷6۲6
1۳۳ صقطا کاآنادع۲ 066۲ لعنصت معصنق۵۳ (72.196) کاصعلند 15 مدا کلهع7۷ 7 1206 ,کا ص506
5 5اطع21 ناو عکومحل وق کاصمنتحعم عط ,ک۲طک اعد حلخزم کص ددع0 ۵۲ کععی 13
6[ عطا بط نوم صععمحل 16 ۶۵۳۵۶۰ دنهد حلخم عامماام کلم موجه عطا ععطانی عصعاز عطا
200700۳۵6 دزعطا که ۷/611 که ود ۵۲ 10ع ۵۶ نموم نعطا که کوعل201ع۳ ,کاصهمننانه0
دز 0۳01060 نله عجه کعقق جلعنی یز اند که ک10عتا موصه تعنامم که عصصعا صز ععزمل خصعلدناوه
6 ,2۳۳۷۵ 60۲۵۲1۵۲6 65 [[۷۵ 95 ,0۲6-00115 ۳۵,۵ 1۳۵ بط 0ع ۳05 ۳0۵/۵۸۹۵ .8 13016
۵65 136 ۷۷۳3۵۲۵ 1168 13۵ 1 ۹۵۵ ]٩ 6145 1۳3۵۲ ۵ 0۵06۵ "۲0۲۵۹5 1۵۲۳۹۵ 1۱
(9096) 9 (10096) 10 (9596) 19 (6096) 12 (2296) 9 (7796) 31 3
(6096) 6 (9096) 9۹ (7596) 15 (65960) 13 (3096) 12 (7096) 28 24
(6096) 6 (7096) 7 (6596) 13 (55960) 11 (4096) 16 (6096) 24 131
(6096) 6 (7096) 7 (6596) 13 (3596) 7 (5096) 20 (5096) 20 1324
(8096) 8 (10096) 10 (9096) 18 (8096) 16 (1596) 6 (8596) 34 ۳1
(4096) 4 (9096) ۹ (6596) 13 (4996) 8 (4706) 19 (52096) 21 ۳3
(6096) 6 (10096) 10 (8096) 16 (4596) ٩ (3706) 15 (62096) 25 11
174 19 )47960( 21)5290( 8)4090( 11 )5590( 9 )9090( 2 )2090(
4 ۰ 2018 506۲ ,22 19906 ,6 ۵16 - 63 6ب ما16 ععمع م1 جع۳۵۳۵۵ که فسات م۵0 1310
(4096) 4 (4096) 4 (40960) 8 (م3096) 6 (6596) 26 (3596) 14 11
(5096) 5 (40960) 4 (45960) 9 (4096) 8 (5790) 23 (42090) 17 14
(3096) 3 (م6096) 6 (4596) 9 (3596) 7 (6096) 24 (40096) 16 12
(4096) 4 (80960) 8 (6096) 12 (3596) 7 (52960) 21 (47060) 19 13
(7096) 7 (10096) 10 (8596) 17 (90960) 18 (12960) 5 (8796) 35 ۱۹1
(5096) 5 (60960) 6 (5596) 11 (3096) 6 (57960) 23 (42060) 17 ۱
(5096) 5 (3096) 3 (40960) 8 (65960) 13 (4700) 19 (52960) 21 11
(3096) 3 (40960) 4 (35960) 7 (م4096) 8 (62960) 25 (37096) 15 13
(5096) 5 (80960) 8 (6596) 13 (65960) 13 (3596) 14 (6596) 26 112
(7096) 7 (90960) 9 (8096) 16 (55960) 11 (32060) 13 (6790) 27 13(
(7096) 7 (10096) 10 (85960) 17 (7090) 14 (22960) 9 (7796) 31 12
(3096) 3 (10096) 10 (6596) 13 (60960) 12 (37060) 15 (6296) 25 114
40 (37.996 .۷5 55.796) کاصهصنتوم عامطام عطا ۵۶ کلوخنط-۵ اعمصله اقطا کل 8 13016
۸ 200 5۸ ۰۶ 0610۳۵۴ عطا عتعصهی 1۵ بکعکف عم خاصعص عطا هز عععنمطل عاع م0 0ه
(49.196) کاصع0ن0د ۸ظ کععی طلعنای صز خقطا ماه کغلنقع عطا رریصعنامدم حنعطا هصنل مه کاصهمنناحه0
,5۳0 0۶ 16105 "عاصهمنفناحهم وصعفنعدم) .(62.0196) عاصعفی 21۸ صقعطا ععصعصدتصم +ععلد ۶ هط
.(426) 500605 1۳۳۰ صقطا کاآنادع3 066۶ لعصت معصنهااه (رم70.796) کاصعلونی 15
41 ۷۷01 16 0 کاصه لاس7 عط) اه ع دح سا 2 (ند 0
6[ عطا 02 کاصهصنناحدم عطا که عع دق 0610۳ [۵۳21 0۷ عطا رکااندعت لهصز عطا عم حمصصک 16
8 ع06] هز 0۳696160 کز رفن ۵۶ 0108 عنعطا که ۷۷۵1 که عناوم جزعطا وصعلنعطی مادعا
17 66 ]۷۳۵1 95 0 ع0۲۵]10 13۵1۲ ۲۵۲۵۲۵۲۹۰۲۵90۲۹9 ۵ ]٩ 0۲۵۳۵۵ ]۲60۲ ]0۵۲۵ 9۰ 13016
85 و0016 عاقم و۸00 کععزمطح 6 56 هذ ۸08۷6۲5 لها10
0605 15 ۹۳06015 1۳۳ کاصع0 ند ۰3۸۵ عاصعلند هط ۳31 16
6۳ و ۳82701695 ,قاصهمننادم عطا که ععصح و06 [ل2 0۵ ده عاعل ,9 12016 هزمح م۸
6 عطا ۲و لفط عطا صقطا عم کنط ج اقطا ۳۵۷۵160 وی که 26108 عنعطا که ۳۵۲۱ که توطعن۳0۵م
8 ع6لنط ۶ 5ع1ق 0110 ۵۳۵۶۲ نموه عطا ۵۶ دععصعی عناصعصع5 عطا ۵عحمغزعصی (396ک) کاصهمن 02۳
6 ۳۵06 کاصعود 53۸ ۵1 45.446 ,[ع12۷ وصعنتممم عاصصنتاخم عصعل حدم +کاصعله نموه
6 ]۱۷۵۲۵ ع۳) هط عم توص کنط1 کاصعو نی 3۸ 1۵۶ 60.39۵ کم عسعنا عنطا علنطتم مععزمال
6 ۷ ععزمل صعله شوه عامم مه مواافهنط +کاصعوجی 31۸ صقعطا +ععله ۳ ک۵ ۶ کاصعوی 5۸ ۶و
4 47.396 ۳۵۲ ۲۵۷۵۵10۵0 کاآناه۳ 1۳6 ,حون ۶و 0105 معط عصنلوتمه مادعا ع[مطم عطا هز کاصهم00 02۳
کنط1 .5000605 15 1۵۳ 69.696 ک۷۵ عسوا عنطا علنطانم عععزمط عاهنم و 0صه عهص کاصع00طد ,]1۳۳
۰ 15 صقطا +ععله ۳ حاعحص ۵5 کاصع0 5 1۳۳۲۰ ۶و عع ص00 آند 0 عطا اقطا ۵0 عاه نز
"ومع ند ۳22512107 صقن1۳9 و امعنه عطا عاده نایز ۵ ۳۵۳۵ فد عنطا که کعناعزاه 16۵
6 .ط1200ک022 صز کاصعلد وه ۶و مدمناعاعد عامفم و حمصه عطا ۵۳۵ عع0ع1 ما معمی عتاصقصع5
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
1 ۹۵1۵000 00۵16 00۳ه عطا ۵۵ فد که ک0لعط فصه [ع۷ع1 منوشمه نم مدز 0۳02616
6 1۵۳ کزوولهصهه هاعل ۶و عالاه 15۵ ۵ که 006202160 ۷۵85 57۳ ما 06 ط از عاصعلد ناوه
5اطع[2 اوه ۳۵۲6م ره وصنزکومحل و اصع عم عطا اعدا 0ع[: ۵۷ و5۳ عتاندوم از ۵۳۵۵ 1عع )1
1 0۱۷ کامدعله نو ع0۳۵ ۳0ص هصنکومل که خصع عم 6 ما ععمل و دز اهتدم عمط عطا
2700۳00۵6 هصندومل ۵۳ کاصهمننادم عطا اه ععصحص عم نل0۷۵۳2 ۵طا ,156۳610۲6 مکعقیق طلعناد صز
اقاصصلننا تم ۳6 0۳ عاعل ,معلظ۸ .16 طهزععل ولنند؟ ک۶۷۵ کععی طلعنی دز 5۳ ۵ ۳۶06۲ 3 از کاصعلد ناو
و عع۵ 06710۳ 0۷۵۳21 عطا هط عم 5 صامع عنطا صذ #ممعنتگممم نعطا عصخعغزعصی ,0610۳۵66
۸ 0۶ |1۵۷۵ پودعناممم «عطونط عطا معط فصه ,کاصعلوندی خ2 صعطا مععلق ۷ ۵۹8 کاصعونی ۸ظ
6 0 قاهل ,2/0760۷60 .52 ۵ ۳6:06 3 از کصعله نموه عاهم مدمه هصنهعاعی ععصع نم اکصذ نله عاصعونی
6۵1 106 409012760 صنامتع عنطا صز و50 ۶و کواعا جزعطا عهصنلدع۲ ,ععص 061 "عاصهمنناند0
5۳07 ۵۲ کو[عزا خدعمماگنه ما۳9 ه که :کاصع0ی 15 صقط) +ععل ۷ ک۷۷۵ کاصعو5 1۳۳۰ ۵1 06710۳۵۵۵
۰ 16 ۳۵۹061 ۵3 1صعلج شوه ۵1 دمناع1ع5 ماقم و صصه 00 #ععع اکصذ کاصعونی 31۸ عدمصه
6 ۶و کلا0نطا-۵ اعمصله اقطا 0عهامعنه و5۳ ع نامع 6/0 دوم ۵ ۵۳۵۹5 موجه ۵۵ 18۵
[[۳۵ع0 ع] ,الناوع۲ ه که 0صه ,ععی 0عدمتاصعص عطا هنز دععزمطا عاهخم مره هط اهتدم ع[مط
عنطا یز 5۳ ما ۳۶066 از کاصعلد نو عامصم مه همطل ۵۳ کاصهمنناجدم عطا اه ععص۵ 0610۳
اب۲6 6ط] 0۳010606 اقاصهصنتحدم عصنلجدع مکعلزوع8 عا تنعل ماطعاجه نع ۳ع ۵ ۵ ,۷۷۵5 20تا0 8۲
5 ,۸190 .5000605 3۸ صقطا جععله ۳ و۶۷ وی 53۸ ۶و ععصع ص06 للد 0 عطا اقطا 16۷2160
60165 عاه 00۳ص هنکمم جز کاصعوی 1۳۳ صقطا ععصقص 0010 6۷عط هط کاصع0ند
که ۷6۱1 که 167۷61 بمعننامم +عطونط اعاصعوی 37۸ ۶و ععممناکصز عطا عععی طلعنه هنز ,1۳6۳۵10۳6
01 1 21601 ناو6 ۶و مناع[ع5 عاعح وحصه هه کاصعلونی 31۸۵ دمص تون که کواعط خصععقننه
6 ۶و کلقط عطا صقطا عم اقطا ۵0ع0 نی وک نیع /ل همم حاز 005 موجه ۵۵ 186
کا0ه 02000 عط) ۶و ععصمحصدمگ عم للد هب0 عطا ,156۳61026 بکععزمحل عاهم مه هط کاصهصنتحدم عامطم
۰[ که ,0691۳2016 براننه؟ ک۵/ کععی طلعباک جر 57۳ ما ۳69066 3 که له نموه عا هم مره هصنعومل 0۵
۲۵ 06116۲ ۷۵5 کاصعو ند 3۸ ۶و ععمعص دمم ننده 0 عطا ووصعنخامم عاصهصنتخدم حدم
50605 15 ,ص006 31۸ عدمصت وی نم 26106 "عاصهمصنتاحدم عصناجدی< ممکنظ۸ مکاصعلندد ه۸ظ
و عع ده اکصز عطا ردععی عوعطا صز و ااصن و6056 کاصعو ند 1۳۳ صقطا کال 667 لعحص ۵ عصنعا 0
58006015 3/۸ 3۳0۳8 50007 ۶و ک10ع خصعجمالنه که ۵1۱ که [ع10 تمرم +عطونط "عاصعوندی 2۸
۰[ که ,5تا000 دز 50 ۵ ۳۵۶0601 6 6ج ندوه ۶و غامد عاعنم م دص عطا
6 معط که ۲۵-005 اعمصله خقطا ۲۵۷۵۵1۵0 و5۳ لمخناعد ح از ۷۳۵5 موجه ۵۵ 186
6 ۶٩ 06710۳۵۲۵ 0۷۵۳۵11 عطا ,کتظ1 کععیق 0عد نامع عطا صز مععزمحل عاهم مه فقط کاصهمنناد0م
441 2 1۵ ,ک۷۳۵ 6۳00 کنط «ز 5۳ ما ۳:06 خن عاصعلد وه عهم م6 مصه هصنعممطل ۵۳ کاصهم02۳00
65 لباک صز ۲۳۵۳ 5۳0۵۵ بمعنناممم "عاصهصنناحدم عصنلنده کالددم+ عطا ومکل۸ .01691۳2016 ماطعابجمع
و [167۷6 پوممناممم +عطونط عطا عحطی وصه ,کاصع0 50 3۸ صقطا ععصعصو عم +عملم ۳ فقط کاصعلوی ۸طظ
5 ,۲ع2/]0760۷76 .58 ۵ ۲۵060 از کصعله شوه همم صصه هصنماعد ععصع که ۵نل عاصعفنی 31۸
7 0۲ 11615 خصععقانه عمط وصه مکاصعلنی 18۳۳1 صقط کالن 66۳ عتص معصنهاطاه کاصعون ی
۰ ۵ ۳۵۹06 ۵13 1 صعله شوه ۶ دمناع1ع5 ماقم مه 0۵ مدع اکصذ کاصعوی 31۸۵ عدمصه
۲6۳ ۵1 95ع2701ع۳ مادعا ۷/۵16 عطا 00 کاصهصنناخدم عطا اه ععصعصو عم للد0۵ عطا اعد[ ۸
مادم عط) ۶و کلقط عطا صقطا عمط زط ج اقطا ۳۵۷۵۵160 پوونه که 20105 حزعط که ۵11 که 0۳۵0650
عاصهمننادم ۵ط) او ععمعصدمم [ل۵ 0۳۵ عطا خمطا ععای توص عنطا وصه مکععزمحل عاقفم و صصه 1۵06
6 ۷ ععزمل صعلد وه عاعمومصه ۵1 عالنوع۲ عطا ,کعلزدعط بعهد 276 بنانند؟ ۳۵۶ ۵۲ع علمطم عطا
4 06710۳۵6 0۷۵۲۵1 عطا اهطا مد [106 ومعنشممم نعط وصوعفنعصی مکاصهصنناحدم عمط
50065 3/۸ ۶٩ دننام +عطونط عطا ,ت1۳ بکاصعوی 2۸ ۶ اقطا صقطا 66۳ ک۵ کاصعوی 31۸
7( ععزمحل اصعلد تناو عاقم هه منم معط بط کاصعله نموه عاهسم مه کصندهمحل #ععصه نامز
دز 5800608 15 ۶و ععممصدما تم عطا خقطا ۵0عم توص وود که عواعا سنعطا وصنا نمی معاصدصنتادم عطا۲
۸ 2۳0۳8 ۳۵ ۶و 10105 خصعمهاکنل مالناوم۲ ۵ که فصه ,کاصع0نطه 1۳۳1 1و اقطا صقطا 66۳ 1063
۰ ۵ ۳1۵8 کاصعلده شوه عاه 0 مه کهصنکممطل ۵۵ عع که هه هط کاصع0نی
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
۳ 0۶ 01۵486 "عععصندن «متهاعصدن عط اقطا ۵عمط5 وی کخمععصجم عطا که کوصنفصط ۵ط1
66 کعاقمل[م عطا فص ک0زتقطع 57۳ ۵۲و۵۳ 0666 صمناها۵ عطا ۶و عصتوصما عوهت حنعطا 200
5 ,066256 بع 620 06 20۵۲ هس خصعاه کنطا ,11066 بعهد 2 اعمطصله کم اعاصیم عطا هذ کععصعو
۳۶ 2200 1200عصدن یز کاصعله وه غه جمناع[عد عاهسم مه عطا ۵۳ اعقمطز امعع ه کقط 527
عطا 1۵ 0عمنازعطع5 0۳6 06 ۵ 0عع کععصند +ماقاعصد ,17 ۵ 51 ۵ عهدکدع خطهن عطا عصنوعصیم
1 کقط معله 0ص دنا عم 5ص عمط عاطازکع مه 06 ام2 امه عنععز کنط 1۵۳ ,۷۵۳۵۹ ۵1 ۵0۳5طع 52
۵۶5 56056 56۵6 صتقاجی مه 6سس2 ۵۳۵ ععسامک خ 6۵ط ۷۷ بدمتاعصصوگصذ وحفصمتنل کم حدم ه ص066
40۲6 210۳5 1ع0ه عط گز مکعمعصها اموحما عطا صز 5۳ تنل طاژ کاصعله خوه ۷۵ صتقط 10۳۵
7( اکناز 13362865 ۵ 0666۵ ععطعمماقنل عطا ععنلمه۲ امط تاحفص وعطا ,52 که عع و10 مصطل همه
از ,50 67۰ وه 006 ۵1 ععقام عطا صز کاصعل نموه 6و5 عکت تفص تعط) معط هه کصمتاهامصع0 00 عصنراه۲
04 1۵ ا55۵7ع6 کز 0۳0500 عناصعحصع5 اه عصمتنوصی عطا ۶و وه وصاعط اقطا فمعحلهی 6 مهف
۵ ۲۳ 50۲۵ ۵ 1۳۵۳۵ 655286 امه عطا ۵۷۵۶ ما عنطلا هه کاصعلد دوه عامسه ,ق2002 ۲۳۵
۲زمط ۵ 7۲۵۶060 از عاصصنناسدم عطا ۶و ععصعمو عم عطا عنم مه ,۳۳6۳۵۳6
۲130 عطا که وصنوصماد موه عمط وصه 5۳ ۶و 86و10 مصل "عاصعلوندی ۸ اقطا 0علد ۳66 بووعن 0۳
5 ع3 1۵ 566۹5 امعاصم عطا هز کعاعملام عط) ۵1 کععصعک عناصقصع5 وصه کم قطع0 52 ۵۳۵5 06660
6 16۲ص امد نی کاصعوی ۸ ,کاصعونی 3۸ ما صمعسعصصهی صز ,1566106 +کاصعلونده 3۸ صقطا
,11335" .177طاهزوع0 عاصعله شوه منم اعصهی حزعطا بط ۳۵5 ععهقع 132 ععسامک عطا ۵۶ 7و5و0 عتاصقصهع5
8ع عع 0 ع اگطز فص کاصعلون ی 31۸ ۵1 [1۵6 پیمعنتلمم +عطونط عطا معط عفحاعصی صف عد0
1و 5ل1۵1 «زعطا ۲۵ ۲۳:06 از عاصعصنناخدم عطا ۶و ععممصسوخوم عطا که عندولقصه عطا ,وال۳۵
5 ۲۳۵۳ +ععلهع طلعطت ۷۵5 کاصع00ه 1۳۳ ۶ عع قمع للد 00 عطا خقطا 0اه تاذ فد
5 صقطا 1655 اطعا 87621 ۵ ما ,06 ۵ عصهعع5 52 ۶و ععو عم مصل "عاصعلونی 18۳۲ قبط 0صه ,500060
05 گه 0۳0500 عناصقع5 هد نوماه هنز نم ج امع ص506 1۳۳۲ ,۷۵۳۵۵ عطاه 12 ص506
عا جز کعنق مایم خنعطا ۵1 کععدعی عتاصفصع5 عطا 0ص هط 5.۳ ۷005 6665 نها عطا مه
7 ۵۳۵۶ 1328286 عع۳ا50 عطا اه معط عناصقصعک عط) +عتعصدی امد وی وعطا ,6۳610۳6 هی
1 0۳01060 هو ۶ه عازمد صز خقطا 0عوحاعصمه عط صف از ,13606 کاصعلد نموه صمناه[عصدی معط
6 ۹61608 ۵۵ 7۵16 ۵ کتتقام 500 ۵۶ کلاعطظ خصمعنکنل جنعطا ,کاصعلای 31۸ هدمصه
81 طوزای۳۵ عطزدفهدع۸ .(2011) بش۸ مفطهه0 60 بل مفصقل۷۵20 .۸ مصقنفهسط۸
1 7۳0۹۵۵۲ عنامقصع5 که مهنع 13 0005-1065 چ طاو0طا م25 عصفصعک ۶ عع ۹010
وا 6007 ب0ع ۳6-6720 بر0م۳05م عناصقصع5 فص ععصع عم عناصعصعک .(2008) 36۰ ,6اعتفص01عط
1 3۳05۵۵۷ ع 56200 عط۲ 0۷۵7 عصعی اه عممع الصا 154۵ .(ر2015) ۳۰ مصحمعمقط۸ ۸۶ ۵۰ ,4ام0زظ
1093-7۰ ,(4) 6 ,56161166 50010 ۸100 1 ۰۳۵۵0۹۵۰۸2۵6۵۶ ۷۷۵۶۵ 1۳۵
۰ ۹۵۲۷۵۲ :6۵۳۵۵۵ ۷6 فعطامه فصه منم عتاصمص5* .(1996) ۷۷۰ معاتاطاباظ
1-۰ ,(85)1-2 ب6[و۳[1010 ۵۲۲۵۵۳۹۵ ۷۵۵۲ ]1 711[030۳7 :ع9 زنط 0۳۹۵
.(200) .3 ,0۲له 6۵-۷ معتسل] ۸۵ و.ظ ,61169-3۳0700ظ ,2 وصللنطانا-روممصعع0 معصعع
[2 136۳۵0 ص600 :1009 و00 عومو 1 عناوم ۵ کعطعمو مه 00320 عنم
۰ 56۵16 ۵۶ 2206635 10 هاعس ۳ .(2008) لک وع6قطع7 6 1۳ م1766
5۰ ا 7506 0210۳۵ :100009 .1934-1951 کنو 2 1 200675 .(1957) 8 .ل ۳۳۲
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
.(1 ار 6 ۵ 71۳0060 ۸ .(21.)2003< ,فصهتلگ مسط ,تقط0مط .۷ ,۳۳0۵۳6۵5
1 0۳050۵ 56۳2006 (2013) .30 مناعق۵ ۷ ۵ 5.3 ,تا12250/ 11055۵00-1 ,26 11386018۰
323-۰ ,(3) 4 ,۷۵۲1۵ کعلاک تساو 1 #عنامرح۸ 04ه وسصوعا
2206 27۶۵۵7 عتاصعصع5 که دمناصنه9ع 12 ۸" .(2012) 36۰ .5 مصناکق1/2- 1105561
۵1 137280286 صقلو26 هنز کدمناهم0ل1م) فصه معا ۶و عسضناک عتاصعفصعک5 عطا دز
.[36۳1 710] 1-22 ,(2) 3 ,کاع21016 ۳۳۵۲۹۹۵۲ 6۶ 068 و0۳
136 .(2016) .۸ رفن5۳2 6۶ .ظط و۵5۵ ,3 وتقنکقنط ,3 .5 ,ت0۱ 1/125- 11055600
06 .زک م۸ عندواهنط ۸ بصعن2 صذ صمتاقامصطمع ما م25 عتصعصعک کم دعع80۳۵
بازد 1706۳ 020086 نععلو )۲ کع نکاس و۲ #عزآمرمش 1۵ 600۲۵ .(2002) یک 11۵5۲0۰
و [۵دع001 عفادم عقنل 1۳6 :۷۵۳ عطا صز اع صتعصا «م اج عطا ۳ و۳۵ .(1993) 8۰ ,10
:762۳0108 0۳۵ 70 ,(05۰) نلاعص0ظ-نصنصع10 ۳۰ 6 ,ص۳۳ .ی ,تععلقط 26 10 0۳05090/۰ ع0اهه 560
۳۳1۵05 کصتصهزمه8 ص70 نصعلماعمس۸ .157-174 .وم) 7رهاع اک 30۳۵ ۵۲ ۳۵۳۵۲
۶ 10 بعقنا ۵ کعنومک وی عناصقصع5 وصنعصخط :معط عنومعموم لع ۲000 .(2000) .ظ ,ت10
۰ 7170097607 عزفرام۸۲ ۹0۳۶۴ 00۳۵۰ ۵ ۷۷۵۳۵۶ ,(مف) صمافهنهگ .77 6 7عاله11
5 «اوزاع32 ۵۶ منم عتاصعصع5 عصنطه1 .(2014) 36 ماگ7 ۸ و3 ,1/2500
۵ حلل 2007002160685 ع0امطله تعاس1 هه امه ها فص عم ومد 1007 عطا طلعتمتطا
149-6 ,(2) 5 ,کع1نا5 ۲0ع ۹۳۵ ۳۵996 1 ۸20665 اعط0م ۳۳۰ صهزده 80
6 ۳9115 ۲ 6۵۲۲۵۲۵ وتا :1/209 0۵ 2010۹۶ .(1998) بش۸ مط810 32700
6 0تطاکنا 20 کصتصهزدعط صطامو3 نصعلجعکع ۸ ۰و 0ط0ع7 000 معط
0 20500937 عتا م56 + وصهصصمه 5 عطاه جامعه هنز خصعاصمه وا م۲۵" .(2004) بش مطماعصناجه۳
131-6۰ ,(1) 9 کتک تاو نا قبسا 60 ]۹ 10۲1۵110۳۵0۲۵1 616206۰ عاصقصه5
۰ 10707 16 11۵ 1818218 06۹27۰ ۵1۹۶۹5 ۵۳۵۱۱۱ 00165 و777 .(2009) .ی زانط
167000 ,17670060 0۶ ۲72067 ,6060۶6۳6۵ کعناعنداعهنآ ۶5ا0م0) عط که معصنوعع2۳۵
02806 ۸ نکعاعت2۳0۳0 وه طاعناوسط صز کعنومی220 عناصعصعک .(2000) 1۰ مقطصنفند5
:000 0001106010۰ ,001160۲207166 ولا 007 0۳۳0865۰ ۵۳۵ ۹۷۵۲۵۶" .(1991) .7.36 مناعهن5
75-6۰ ,(1) 9 ,7608 .3/6008 ۵۶ عاندتا ۶۵۳ حل۳هع5 156 .(1996) .7.36 متتقاعصنک
7 196076۰ 0604 60۲۵۹۵ ,1096096 70 7۳۵۸۵ .(2004) 7.36 متقاعهند
168ص. نخصعحصطصوحز مه نامه 1100 عطا عمنلحصیکد5* .(2009) 0 ماخه 510۳
40 ع۲79 0070۶ ,(08ع) 62-660 530 .2 6 ,68 62-10 عم 2۰ منزطاع6ط بش 0 وم منم عتاصعمهد
۰) 7۲۵۹1016 ۱۵ 1796 ۲۵۲۵۷۶ و120۳ ۹۳۵ 7۳۵۳۹1۵۵ ۱۵ و120۳ ۲م ع5 قاط 60۲ :9 1۳۲۵۳۶10
۰ :۵۳۵ 310۷ ۳۵/0012 م01 ۸ :۳۲۹00 5006 .(2010) .0 ماته 516
۳۲ ع16 ابا عطا ۶و ععهه عطا 0۵ نععلظممم عاصعصه5 وصد عدمناعماام* .(0995) .36 ,دططانس5
1-3۰ و(1) 2 ۹۲۵9096۰ ۳۳۲0 8۰ مطاع 6 هاتا ص00
10۳۰ 6306066 00۳05 +کعمعطا عم وصه کعفمعطا ععص از 020 «(2001) 34۰ مکط ات5
ب۳8 هنز رعو1مع8 هم کهصاون5 ۵۶ کلامطاعمد ع هقی 1۳۵ (2002) 3 ,فطاطانن5
8 506۴۳ ,22 18906 ,6 ۷7۵1۵6 - (وع 69 چگ عصنط 12 عع هصق 30۳۵88 ۵۶ لمصسا 3 دوه 136
105 :612005 ۸160/7161 ۷۵۲۵ که عادو 11 کسام ر2001) بط منااعدوطظ-نصنصع 10"
۰ آ9 1[ ۵۵ ۲۲۵۶۵۵6۶ ۹۵۳۵۳۹۶ ]٩ بر 0ع که -ک 0۲ ۸ .(2004) 0۰ ,۷۵8
با وواند 6۳ نت جامطاهگ ,کتععطا 5 6 عهص 0مطعنامصطتا
6 بط 2۳0۶0۵65 عتامقصع5 ۶ بفندک عاعه 60020 مک -عا م00 ۸ .(2006) .3 م1۸۹6
4زا ۹6۰ 1۵7 ناه فصه ععقتعمد1 ۵۶ 0186 .(0989) 1.6 ۷۷1۵۵0۷50۵۰
۸ :5702۳۹ 2660 مضه ,۳۳۶۵۵۶ عناصعصعک مصصنافملام6 .(2006) 1۰ ات30 که مسطظ ,0قن2
با ع25167.2 ۰1۵۲ ۲۲۵://۷۷۷۷۷ :1۳0 56 ,306 30100018۳ 62۴0 0055-19
0 0۳0۹0۵۰ عتامقصع5 اه کعنفوند 0ع2 0 - فاصم ۵۲ ازع ۸ .(20108) سا مقطقا7
[ 70۳۳۵۲ 005003۰ عناصق 56۳ ۵1 وی 0عع2 -عتای هی ۸ .(20106) سک 70۵08
۰ ۷۵۵۵ 3۳ /۳۹۲ فصه وم عتاصقصع5 ن+ععنا م2 .(2009) ۷۷۰ مقهصقا7
|
In translation, choosing appropriate equivalent is essential to convey the right message from source-text to target-text, and one of the issues that may have a determinative role in appropriate equivalent choice is the semantic prosody (SP) behavior of words and the relation existing between the SP of a word and semantic senses (i.e. negativity, positivity or neutrality) of its collocations in the context. This research explored the impact of Iranian translator trainees' semantic prosody knowledge on the appropriate selection of equivalents in translation. The probable influence of proficiency level or fields of study on the appropriate selection of equivalents with respect to SP was concentrated as well. To fulfill the aims of the study, a translation test including a number of near-synonym pairs with different SPs was administered among participants with different fields of study as well as different proficiency levels. Findings were analyzed based on Sinclair's (1996) hypothesis of SP as well as Stubbs' (1995) model of SP classification. The study showed where there is more than one equivalent of a word in another language, having the knowledge and being aware of the conditions of semantic prosody is necessary to select the appropriate, accurate equivalents and thus to convey the exact message from a source text to the target one. The results also revealed that proficiency level and field of study among language learners can have an influence on choosing appropriate equivalents with respect to SP. The findings of the present study can be beneficial for the instructors and learners in both fields of translation and Teaching English as a Foreign Language to improve equivalent choice appropriateness. Also, this study by highlighting the essential role of semantic prosody in selecting appropriate equivalents can be beneficial to dictionary compilers to include semantic prosody behaviors in the definition and information of words.
|
49,945 |
516105
|
۶ کمپرسور فشار ضعیف | جهت راهاندازی سیستم تغذیه فشنگ. دریل و ابزارهای بادی فشار ضعیف استفاده
10-2 میشود. توانایی تولّید هوا با فشار حدود 891 ۱۳۰ را دارد.
۹ یدرولیک تست میول | جهت رفع عیوب سیستم هیدرولیکی هواپیما روی زمین استفاده میشود. دارای
بنزینی یک سیستم که هیدرولیک با فشار ۳۰۰۰۳۵1 مهیا میکند.
۸ هیدرولیک تست میول ۱ جهت رفع عیوب سیستم هیدرولیکی هواپیما استفاده میشود. دارای یک سیستم
برقی 17-6 کل هید روا لا فنبال [۵۵ ۲۳۳۶ مهیا میکند.
۹ ایرکاندیشن .| هوای مطبوغ با دمایاقابل تظیم (۴۷ الی ۲۰۰ درجه فارنهایت) را جهت کابین
۳ ایرکاندیشن جهت تهویه. رطوبتزدایی» خنک کردن قطعات الکترونیکی» تمیز کردن
۱ استارتر هوبارت جهت استارت او رفع عیوب قطعات الکترونیکی هواپیما روی زمین استفاده
۲ استارتر 870-8 | جهت استارت و سرویس پرندههای سبک و بالگرد استفاده میشود.
۳ نورافکن ۰81-2 | برای انجام کارهای نگهداری در شب بارگیری و تخلیه بار هواپیما ایجاد روشنایی
۱۴ هیتر 11-1 دستگاه هیتر برای گرم کردن یا تهویه متعلقات مقر و بدنه موشک. کاناپی,
۵ هیدرولیک تست جهت رفع عیوب سیستم هیدرولیکی هواپیما روی زمین استفاده میشود. دارای
میول برقی سه سیستم که هرکدام هیدرولیک با فشار ۳۰۰۰8۵1 مهیا میکند.
بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر .../ محمدتقی پرتوی و همکاران ۶۵
۶ کابین تست جهت پرشرایز کابین هواپیمای جنگی و رفع عیب نشتی هوای کابین» روی زمین
1 کشنده کلمن جهت جابجایی هواپیماهای ترابری و مسافربری استفاده میشود.
۱۸ پوشکار جهت جابجایی هواپیماهای جنگنده و تجهیزات پشتیبانی زمینی هواپیما استفاده
نس ماشین مولد برق آپا | جهت استارت زدن و انجام امور نگهداری هواپیماهای سوخو ۲۴ و میگ ۲۹
۰ | کامیون سرویس سی | جهت سرویس و شارژ نیتروژن هواپیماهای سوخو ۲۴ و میگ ٩۲۹ استفاده
موضوع مهم و حیاتی در نت» وجود قطعات یدکی با کیفیت و کمیت بالا و در دسترس است.
درصورتیکه این قطعات از کیفیت لازم برخوردار نبوده و یا در زمان نیاز در دسترس نباشند.
موجب کاهش توان تعمیراتی و به طبع آن کاهش توان رزمی خواهد شد (تشکری» ۱۳۹۳: ۹۶).
در نهاجا تعمیرات اساسی کلیه قطعات تغمیری وابازسازی و آماده عملیاتی نمودن آنها (در
رده آمادگاهی) و طراحی و مهندسی؛ نمونهسازی و تولید انبوه قطعات موردنیاز نهاجا در
فرملندهی آمادوپشتیبانی (لجستیکی) انجام میگردد. بهنحویکه قطعاتی که در پایگاهها و
مناطق قابل تعمیر نیستند باید جهت تعمیر به دپو این فرماندهی ارسال گردند.
فرماندهی آمادوپشتیبانی هوایی خود شامل فرماندهی مرکز تعمیرات هواپیما فرماندهی مرکز پیشرانه
(موتورجت و موتورهای ملخدار» فرماندهی مرکز پطوس (پژوهش, طراحی و ساخت) و فرماندهی مرکز
مرکز پطوس (پژوهش, طراحی و ساخت) وظیفه طراحی و ساخت قطعات ریز هواپیما و
تجهیزات پشتیبانی زمینی هواپیما راادر مجتمع سی ان سی و مجتمع ساخت و تعمیرات بر
عهده دارد. ازجمله خدمات این مرکز دریافت قطعات بحرانی از گروههای نگهداری و ارتباط با
شرکتها کارگاهها مراکز و سازمانهای داخل کشور بوده که توان تولید و انبوهسازی اين
برخی از مراکز و سازمانهای داخلی که قادر به همکاری با فرماندهی آمادوپشتیبانی هوایی
الف- وزارت دفاع ب- مجتمع اوج نهاجا پ- سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی ث- مرکز
خدمات فنی قائم پایگاه هوایی شهید دوران شیراز (تشکری, ۱۳۹۴: ۷۴ الی ۸۴).
۶۶ فصلنامه علوم و فنون نظامی, سال هجدهم, شماره ۶۰ تابستان ۱۴۰۱
گردان تعمیرات سنگین (دپو) سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما" در نهاج زیرمجموعه مرکز تعمیرات
هواپیما در فرماندهی آمادوپشتیبانی هوایی فعالیت میکند (شریفان و تقوی فرهی, ۱۱۹:۱۳۹۳)
برخی از مشکلات موجود در راستای تهیه قطعات یدکی عبارتاند از:
ت) عدم دسترسی و هماهنگی با کمپانیهای سازنده و واسطهای بودن روش خرید که درنتیجه
مدتزمان تهیه و تحویل را طولانی و هزینه را چند برابر میکند.
ث) متنوع بودن سامانهها که هزینه و وقت بیشتری را جهت تهیه و تأمین قطعات طلب میکند
ج) استهلاک سامانههای موجود به علت قدمت خدمت که درنتیجه قطعهبرداری و هزینههای
چ) عدم انگیزه و دلگرمی کافی در ساخت قطعات برای کارکنان نهاجا (پورقاسم» ۱۳۸۷: ۵۵).
ابزارآلات عمومی: وسایل و تجهیزاتی هستند که بهطور مداوم مورداستفاده روزانه تعمیرکار بوده و
برای تعویض يا تعمیر قطعات تندمصرف مورداستفاده قرار ميگیرند. (درکه» ۱۳۹۵: ۴۸)
ابزارآلات تخصصی: وسایل و تجهیزاتی هستند که بهندزت مورداستفاده روزانه تعمیرکار بوده و
برای تعویض يا تعمیر قطعات کندمصرف مورداستفاده قرار میگیرند (د رکه ۱۳۹۵: ۴۸). ابزارآلات
تخصصی ابزارآلاتی هستند که جهت استفاده یا کاربری به آموزشهای سطح بالا و تخصصی نیاز
نظری چگونگی بهینهسازی روشهای نگهداری و تعمیر نوع تحقیق انجامشده کاربردی و
محمدصادق توپهای ۲۳ م م در یگانهای پدافند هوایی نزاجا روش آن توصیفی موردی
ذوالفقاری ارتقا توان نگهداری یگانهای نت هواپیما در نیروی نوع تحقیق انجامشده کاربردی و
غلامرضا هوایی آجا با تکیه بر مدیریت دانش روش آن توصیفی موردی
چگونگی بهکارگیری روش نت بهرهور جامع در دپوهای ار رب رب .
بهمن زیاری ار .. مراد یی . نوع تحقیق انجامشده کاربردی و
بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر .../ محمدتقی پرتوی و همکاران ۶۷
با توجه به ماهیت موضوع پژوهش, این پژوهش از نوع کاربردی بوده و روش تحقیق از روش
توصیفی با رویکرد تحلیل کیفی و کمی دادهها (آمیخته) انطباق دارد. برای انجام اين پژوهش.
جمعآوری اطلاعات به دو روش میدانی و کتابخانهای صورت گرفته است. برای این کار» جهت
جمعآوری ادبیات موضوع, محقق اسناد و مدارک موجود را موردمطالعه قرار داده و با دلایل
منطقی و انجام مصاحبه با صاحبنظران و ارسال پرسشنامه راهکار مناسبی را ارائه میدهد.
همچنین در روش میدانی نیز عمده اطلاعات از طریق پرسشنامه جمعآوری شده است.
روایی مصاحبه: قبل از انجام مصاحبه سوّالات طرح و در اختیار چند صاحبنظر قرار گرفت و
اشکالات مربوطه برطرف و نقاط همپوشانی آن نیز مدنظر قرارگرفته شد و سپس سوالات نهایی
در اختیار صاحبنظران و مصاحبهشوندگان قرار گرفت که همگی آنها جز افراد باتجربه و
روایی اسناد و مدارک: در جمعآوری دادهها از؛منابع دستاول و کتب معتبر که نویسندگان آنها
صاحبنام بوده و توسط موسسات انتشاراتی مهم و معتبر به چاپ رسیدهاند استفاده شده و
همچنین منابع بدون هرگونه دخل و تصرفی در این تحقیق مورداستفاده قرار گرفت تا روایی
اسناد و مدارک و منابع موردمطالعه را به اثبات رساند. نشریات. دستورالعملها و آییننامهها نیز
همگی مورد تأیید دبیرخانه نهاجا بوده و بدون هرگونه دخل و تصرفی در این تحقیق مورداستفاده
روایی پرسشنامه: بهمنظور روایی پرسشنامه و اينکه آیا پرسشنامه بهعنوان ابزار اندازه گیری
میتواند خصیصه و ویژگی که برای آن طراحیشده است را مورد ارزیابی قرار دهد. اقدامات زیر
۱- پرسشنامه پس از تهیه مورد قضاوت استاد محترم راهنما و استاد محترم مشاور و خبرگان
قرار گرفت و بعد از مشورت با ایشان و تغییرات لازم ازنظر صوری» محتوایی و اثربخشی بررسی
۲-تعدادی پرسشنامه به جامعه نمونه ارائه و با جمعآوری نظرات آنها ازنظر فرم» محتوای
سوالات. نحوه نگارش و با لحاظ نمودن نقطه نظرات آنها موجبات روایی بیشتر پرسشنامه
۶۸ فصلنامه علوم و فنون نظامی» سال هجدهم شماره ۶۰, تابستان ۱۴۰۱
پایایی مصاحبه: محقق بهمنظور تعیین پایایی مصاحبه. همین سوّالات را درزمانی دیگر به صاحب-
نظران یادشده ارائه و با مقایسهی پاسخهای دریافتی با پاسخهای پیشین به مشابهت و تکرارپذیری
پایایی اسناد و مدارک: جهت پایایی (اعتماد) اسناد و مدارک از نشریات و آئیننامههای معتبر در
سطح نیروهای مسلح و مقایسه آنان با منابع و اسناد موردمطالعه جهت همپوشانی کامل نظرات
پایایی پرسشنامه: در این تحقیق از روش آلفای کرون باخ جهت تعیین پایایی (اعتماد) پرسشنامه
جامعه آماری کلیه فرماندهان صاحبنظر مدیران و مسئولان بخش تجهیزات پشتیبانی زمینی
هواپیما که در یگانهای نهاجا مشغول خدمت بوده و حداقل دارای ۱۵ سال سابقه خدمت بوده
چون دادههای این پژوهش دارای مقیاس فاصلهای بوده و میانگین پذیر است؛ بنابراین برای تعیین
حجم جامعه آماری» سطح اطمینان ۹۵ درصد. 4: مقدار خطا (۰.۲۵)
حجم نمونه 57: واریانس جامعه (بر اساس تحقیقات پیشین ۳.۷۴)
تحلیل کیفی هدف یکم (تعیین میزان تأثیر نظارت و بازرسی بر بهینهسازی روش نت
در این پژوهش با ۷ نفر از مسئولین و فرماندهان در ارتباط با بهینهسازی روش نت سامانههای
پشتیبانی زمینی هواپیما با استفاده از بهبود روشهای نظارت و بازرسی مصاحبه انجامشده است
که در پاسخ به سوّالات. بیشتر آنها بر این باور بودند که: چون سامانههای پشتیبانی زمینی
هواپیما روی زمین هستند. نسبت به هواپیما از اهمیت کمتری برخوردار بوده و نظارت و بازرسی
دقیقی روی آنها انجام نمیشود. درصورتی که این تجهیزات بسیار هزینهبر بوده و در صورت
عدم انجام نظارت و بازرسی دقیق منابع مادی و نیروی انسانی بیشتری را میطلبد. بیشتر
مسئولیت نظارت بر عهده خود یگان است که بهخوبی انجام نمیشود. درواقع اگر هرکدام از
ردهها و اهرمهای نظارتی بهموقع و دقیق وظیفه خود را انجام دهند. نت سامانههای پشتیبانی
بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر .../ محمدتقی پرتوی و همکاران 4
تحلیل کمی (آماری) هدف یکم: بهمنظور تحلیل کمی هدف یکم تعداد ۶ سوال (سوال ۱ الی ۶
جدول شماره ٩) تنظیم گردیده است که نتایج حاصل از جمعآوری و تکمیل پاسخهای ۶ سوّال
جدول (۳) نتایج حاصله از نظر جامعه نمونه در ارتباط با هدف یکم
تأثیر بعد نظارت و فراوانی فراوانی ارزش فراوانی وزن
نمودار (۱) نتایج حاصله از نظر جامعه نمونه در ارتباط با هدف یکم
تشریح جدول و نمودار: ملاحظه میگردد که حدود ۹۹ درصضد جامعه نمونه؛ میزان تأنیر بعذاتظارت
و بازرسی را در بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا خیلی زیاد
و زیاد ارزیابی نمودهاند درحالی که فقط ایک تفر از جامعه نمونه, متوسط و هیچکس, کم و خیلی
کم ارزیابی نکرده» با توجه به میانگین مرکب محاسبهشده (۴/۵۹) بهطورکلی میزان این تأثیر
در حد خیلی زیاد است. همچنین از میان ۶ متغیر اندازه گرفتهشده» بازرسیهای ماهیانه از
تجهیزات پشتیبانی زمینی هواپیما (با ۸۰ درصد خیلی زیاد و ۲۰ درصد زیاد) بیشترین تأثیر و
متغیر بازرسیهای سیستماتیک سالیانه (با ۵۰ درصد خیلی زیاد» ۴۰ درصد زیاد و ۱۰ درصد
هم متوسط) کمترین تأثیر را در بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در
۷۰ فصلنامه علوم و فنون نظامی سال هجدهم» شماره ۶۰ تابستان ۱۴۰۱
برای اینکه مشخص نماییم اطلاعات جمعآوریشده نتیجه حدس و گمان نبوده و بین
فراوانیهای مشاهدهشده و فراوانی مورد انتظار تفاوت مهم و معنیداری وجود دارد از آزمون
فرضیه 10: بعد نظارت و بازرسی در افزایش بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی
فرضیه :۳1: بعد نظارت و بازرسی در افزایش بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی
برای تعیین رابطه معنیدار بودن تأثیر نظارت و بازرسی در افزایش بهینهسازی روش نت
سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا آماره آزمون برابر جدول زیر محاسبه میشود:
فراوانی | , , . ۳ ذه. انی اف ا:
۶ رتبه ۱ ...| نظری ۱ میانگین .۱ میانگین ع/
|[ ۲ | نبا ۱ ۳۱ ۱ ۱۶ ۱ ۱۵ ۱ ۳۳۵ ۱ ۱۳/۶
با توجه به جدول توزیع مجذور کا (خی ۲) و سطح معنیداری 7۵ مقدار بحرانی از روی جدول
9 ینز - - مقدار بحرانی 0/05-م 7-1-4 ]4 درجه آزادی
هسلج سنیفاری مقفاز آماره آزسونی 124/12 بط سا 2 7
بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر .../ محمدتقی پرتوی و همکاران
با مقایسه مقدار آماره آزمون ۱۲۴/۱۲ و مقدار بحرانی ۹/۴۹ ملاحظه میشود آماره آزمون در
ناحیه 711 قرا رگرفته و بنابراین فرضیه 710 رد میشود. لذا در سطح خطای ۵/ با اطمینان ۹۵/
فرضیه پژوهشی مبنی بر اظهار جامعه نمونه در مورد ارتباط بین تأثیر بعد نظارت و بازرسی در
افزایش بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا پذیرفتهشده و
مشخص میگردد رابطه معنیداری بین تأثیر بعد نظارتی.در افزایش بهینهسازی روش نگهداری
تحلیل کیفی هدف دوم (تعیین میزان تأثیّر کارکنان فنی بر بهینهسازی روش نت سامانههای
وجود پرستل ماهر و آموزشدیده که همان کارکنان فنی هستند» در امور نت» ضروری است.
اکثر یگانها نهاجا دارای مشکلات اساسی از قبیل عدم توجه کافی به پرسنل تعمیراتی جابجایی
و انتقال پرسنل باتجربه به یگانهای ذیگر کافی نبودن آموزشهای تخصصی, هستند.
همچنین بهواسطه تحریمهای اقتصادی و ایجاد تورم شدید در جامعه» حقوق و مزایای نامناسب
و امکانات رفاهی ضعیف متأسفانه توان و انگیزه کارکنان فنی را در پایینترین حد ممکن قرار
داده است. مسلما درصورتی که انگیزه کافی در کارکنان وجود نداشته باشد رغبتی برای دریافت
آموزش و افزایش اطلاعات قلی وجود نخواهد حاشت (جانپرور» ۳۴۰
شرایط محیط کارگاهی مجتمعهای تعمیراتی سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا
مناسب نبوده و اغلب در فصل سرما سرد و در فصل گرما گرم هستند و روشنایی کافی ندارند؛
بنابراین ایجاد شرایط محیطی مناسب و شاد در مجتمعهای تعمیراتی میتواند بر انگیزه و روحیه
فصلنامه علوم و فنون نظامی سال هجدهم» شماره ۶۰ تابستان ۱۴۰۱
کارکنان فنی سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما؛ علاقهای به شرکت در کلاسهای آموزش
زبان (تیاو خوانی و فرمنویسی) نداشته و معمولا بهاجبار فرماندهان در این کلاسها شرکت
تحلیل کمی (آماری) هدف دوم: بهمنظور دسترسی به هدف دوم تعداد ۸ سوال (سال ۷ الی
۴ جدول شماره ٩) تنظیم گردیده است که نتایج حاصل از جمعآوری و تکمیل پاسخهای ۸
سوّال یادشده در جدول ۵ بهصورت خلاصه آورده شده است:
نمودار (۳) نظر جامعه تمونه در ارتباط با هدف دوم
تشریح جدول و نمودار: ملاحظه میگردد که ۲/۵٩ درصد جامعه نمونه میزان تأثیر کارکنان فنی
را در بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا
زیاد ارزیابی نمودهاند» درحالی که فقط ۲/۵ درصد جامعه نمونه این میزان را در حد کم ارزیابی
کردهاند و ۵ درصد هم متوسط ارزیابی نمودند. با توجه به میانگین مرکب محاسبهشده (۴/۵۱)
بهطورکلی میزان این تأثیر در حد خیلی زیاد است. همچنین از میان ۸ متغیر اندازه گرفتهشده»
متغیر تخصص و مهارت کارکنان فنی (با ۹۰ درصد خیلی زیاد و ۱ درصد زیاد) بیشترین تأثیر
و متغیر دوره آموزش افتیدی کارکنان فنی (با ۰ درصد خیلی زیاد ۶۰ درصد زیاد و ۱ درصد
بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر .../ محمدتقی پرتوی و همکاران ۳
کم) کمترین تأثیر را در بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا
برای اینکه مشخص نماییم اطلاعات جمعآوریشده نتیجه حدس و گمان نبوده و بین
فراوانیهای مشاهدهشده و فراوانی مورد انتظار» تفاوت مهم و معنیداری وجود دارد و آزمون
فرضیه 10: کارکنان فنی در بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا
فرضیه (1: کارکنان فنی در بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا
برای تعیین رابطه معنیدار بودن تأثیر کارکنان فنی در بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی
زمینی هواپیما در نهاجا آماره آزمون برابر دول زیر؛مخاسبه میشود:
۷۴ امنلنانه علزم ,و قوی نظامی,» سان خجذخی مارم۶۰ تالستای ۱۴۰۱
با توجه به جدول توزیع مجذور کا (خی ۲) و سطح معنیداری 7۵ مقدار بحرانی از روی
49 1/۹ پچ پا مقدار بحرانی 0/05 0 ۳-1<4< 4 درجه آزادی
با مقایسه مقدار آماره آزمون ۱۱۰/۴۵ و مقدار بحرانی ۹/۴۹ ملاحظه میشود آماره آزمون در
ناحیه :73 قرارگرفته و بنابراین فرضیه 130 رد میشود. لذا در سطح خطای 7۵ با اطمینان 7/۹۵
فرضیه پژوهشی مبنی بر اظهار جامعه نمونه در مورد ارتباط بین تأثیر کارکنان فنی بر بهینهسازی
روش نگهداری و تعمیر سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا پذیرفتهشده و مشخص
میگردد رابطه معنیداری بین کارکنان فنی و بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر سامانههای
تحلیل کیفی هدف سوم (تعیین میزان تأثیر تجهیزات بر بهینهسازی روش نت سامانههای
در بحث قطعات یدکی مشکلات زیادی وجود دارد چه ازلحاظ کمی و چه ازلحاظ کیفی که باعث
شده اکثر یگانها با مشکلات اساسی در تأمین قطعات یدکی مواجهه شوند. با توجه به اینکه
قطعات اصلی سامانههای پشتیبانی زمینی هواییما آمریکایی هستند. بهندرت در بازار داخلی یافت
میشوند و آنهم با قیمتهای خیلی زیاد که نیاز به اختصاص بودجه و اعتبار بالایی جهت خرید
بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر .../ محمدتقی پرتوی و همکاران ۳۵
این قطعات است که در چندین سال اخیر با توجه به اعمال تحریمهای اقتصادی و نظامی تأمین
اعتبار اختصاصی جهت خرید قطعات یدکی میسر نشده و مشکلات زیادی را در بعد نگهداری و
در بحث ابزارآلات؛ به تعداد کافی ابزار مخصوص و ابزار عمومی در اختیار کارکنان فنی قرار داده
میشود ولی این ابزارها قدیمی بوده و بهروز نیستند (جانپرور» ۱۴۰۰: ۱۳۲۴).
تحلیل کمی (آماری) هدف سوم: بهمنظور دسترسی به هدف سوم تعداد ۶ سوّال (سوال ۱۵ الی
۰ جدول شماره ٩) تنظیم گردیده است که نتایچ حاصل از جمعآوری و تکمیل پاسخهای ۶
سوال یادشده در جدول ۷ بهصورت خلاصه آورده شده است:
جدول (۷) نظر جامعه نمونه در ارتباط با هدف سوم
تأثیر | فراوانی [ فراوانی درصد | ارزش | فراوانی
نمودار (۵) نظر جامعه نمونه در ارتباط با هدف سوم
تشریح جدول و نمودار: ملاحظه میگردد که ۹۰ درصد جامعه نمونه میزان تأثّیر تجهیزات را در
بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا در حد زیاد و خیلی زیاد
آرزیابی نمودهاند و ۳/۷۵ درصد کم و ۶/۲۵ درصد هم متوسط ارزیابی نمودند. با توجه به میانگین
۷۶ اقسلتامنهعلوم :و فون نظامی, مان خجذهممارم:1۳۰ تازستتان ۱۴۰۱
مرکب محاسبهشده (۴/۴) بهطورکلی میزان این تأثیر در حد خیلی زیاد است. همچنین از میان
۶ متغیر اندازه گرفتهشده» متغیر قطعات یدکی باکیفیت (با ۸۰ درصد خیلی زیاد و ۲۰ درصد
زیاد) بیشترین تأثیر و متغیرهای کمیت قطعات یدکی و مخصوص بودن ابزارآلات (هرکدام با
۰ درصد خیلی زیاد. ۴۰ درصد زیاد» ۱ درصد کم و ۱ درصد هم متوسط) کمترین تأثیر را در
بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا دارند. (جانپرور» ۱۴۰۰:
برای اینکه مشخص نماییم اطلاعات جمعآوریشده نتیجه حدس و گمان نبوده و بین
فراوانیهای مشاهدهشده و فراوانی مورد انتظار» تفاوت مهم و معنیداری وجود دارد و آزمون
فرضیه 110: تجهیزات در بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما
فرضیه 11: تجهیزات در بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما
گام دوم: محاسبه آماره آزمون: برای تعیین رابطه معنیدار بودن تأثیر تجهیزات در بهینهسازی روش
نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیمادر نهاجا آماره آزمون برابر جدول زیر محاسبه میشود:
بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر .../ محمدتقی پرتوی و همکاران ۳۷
با توجه به جدول توزیع مجذور کا (خی ۲) و سطح معنیداری 7۵ مقدار بحرانی از روی جدول
نمودار (۶) مقایسه اماره ازمون و اماره بحرانی هدف سوم
با مقایسه مقدار آماره آزمون ۹۰/۲۴ و مقدار بحرانی۹/۴۹۰ ملاحظه میشود آماره آزمون در
ناحیه 711 قرارگرفته و بنابراین فرضیه 710 رد میشود. لذا در سطح خطای ۵/ با اطمینان ۹۵/
فرضیه پژوهشی مبنی بر اظهار جامعه انمونه در مورد ارتباط بین تأثیر تجهیزات در افزایش
بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا پذیرفتهشده
و مشخص میگردد رابطه معنیداری بین تأثیر تجهیزات در افزایش بهینهسازی روش نگهداری
و تعمیر سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا وجود دارد.
۱ تأثیر بازدید روزانه از تجهیزات پشتیبانی زمینی هواپیما توسط کاربران بر بهینهسازی روش نت
۲ تأثیر بازرسیهای ماهیانه از تجهیزات پشتیبانی زمینی هواپیما بر بهینهسازی روش نت
فصلنامه علوم و فنون نظامی سال هجدهم» شماره ۶۰ تابستان ۱۴۰۱
بازرسیهای سیستماتیک سالیانه از مجتمعهای وسایل زمینی به چه میزان بر بهینهسازی روش
تأثیر نظارت و بازرسی غیرمترقبه توسط بازرسی و ایمنی پایگاه بر بهینهسازی روش نت
بازدید غیرمترقبه از تجهیزات پشتیبانی زمینی هواپیما توسط بازرسیفنی (46) گروه نگهداری,
چه اندازه بر بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا موّثر است؟
بازدید غیرمترقبه فرمانده گردان از وضعیت دستگاهها بر بهینهسازی روش نت سامانههای
پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا به چه میزان موّثر است؟
تخصص و مهارت کارکنان فنی چه اندازه بر بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی
آموزشهای فنی درونیگانی کارکنان فنی (کارت مجاز ۳۵)» به چه میزان بر بهینهسازی روش
دوره آموزش اف تی دی کارکنان فنی به چه میزان بر بهینهسازی روش نت سامانههای
کلاسهای آموزش زبان (تی او خوانی او فرمنویسی)» به چه میزان بر بهینهسازی روش نت
بهرهمندی از حقوق و مزایای مناسب و منطبق با تلاش کارکنان فنی به چه میزان بر بهینهسازی
پاداش و تشویقهای مادی و معنوییجچه مانب بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی
رضایت شغلی کارکنان فنی در حوزه انضباط. به چه میزان بر بهینهسازی روش نت سامانههای
بازسازی و نوسازی مجتمعهای وسایل زمینی:در جهت بهبود انگیزه کارکنان فنی, به چه میزان
بر بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا مور است؟
قطعات یدکی باکیفیت. به چه میزان بر بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی
تأمین و واگذاری بهموقع قطعات یدکی به چه میزان بر بهینهسازی روش نت سامانههای
کمیت قطعات یدکی, به چه میزان بر بهینهسازی روش نت سامانههای
بهروز بودن ابزارآلات» به چه میزان بر بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما
بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر .../ محمدتقی پرتوی و همکاران ۳
۹ کالیبره بودن ابزارآلات» به چه میزان بر بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی
۳ مخصوص بودن ابزارآلات. به چه میزان بر بهینهسازی روش نت سامانههای پشتیبانی زمینی
در جمعبندی و تحلیل نهایی (مطالعه منابع» مصاحبهها و سوّالات باز پرسشنامه) مربوط به هدف
یکم نیز مشخص گردید در حال حاضر سامانه نظارت و بازرسی چندان مطلوب عمل نمیکند و
فرمانده گردان تجهیزات پشتیبانی زمینی هواپیما در یگانها بهتنهایی قادر به انجام این مهم
نمیباشند و نیاز به پشتیبانی بیشتر از بقیه زنجیره» مخصوصا بازرسی و ایمنی پایگاه و بازرسی
فنی گروه نگهداری؛ دارد. همچنین در بخش بازرسی و ایمنی پایگاههای نهاجا بازرس مختص
تجهیزات پشتیبانی زمینی هواپیما وجود ندارد؛ که انتصاب یک نفر بهعنوان بازرس تجهیزات
پشتیبانی زمینی هواپیما در بخش بازرسی و.ایمنی پایگاهها بسیار مور است.
در جمعبندی و تحلیل نهایی (مطالعه منابع؛ مصاحبهها و سوّالات باز پرسشنامه) مربوط به هدف
دوم نیز مشخص گردید در امور نگهداری. وجود پرسنل ماهر؛و آموزشدیده که همان کارکنان
فنی هستند در بهینهسازی روش نت موئر بوده و رفع مشکلات معیشتی کارکنان فنی» بازسازی
و نوسازی محیط کار (مجتمعهای تعمیراتی) ازلحاظ روشنایی» سرمایشی و گرمایشی میتواند
سامانه فرماندهی باید با اتخاذ تذابیر لازم همانند بازسازی و نوسازی کلاسها استفاده از اساتید
مجرب» مرخصی تشویقی در پایان هر دوره تشویقیهای مادی نفرات ساعی در آزمونهای پایان
دوره و ... انگیزه کارکنان فنی را جهت حضور.در کلاسهای آموزش درون یگانی» بالا ببرد.
در جمعبندی و تحلیل نهایی (مطالعه منابع» مصاحبهها و سوّالات باز پرسشنامه) مربوط به هدف
سوم نیز مشخص گردید در حال حاضر کلیه پایگاههای نهاجا با کمبود شدید قطعات یدکی و
بهویژه قطعات اصلی آمریکایی مواجهه هستند و انجام تعمیرات و اعمال روشهای نظارتی با تلفیق
شرایط اقتصادی و بنا به مصلحت کشور انجام پذیرفته است. به نظر میرسد. عدم استفاده از
صنعت به علت عدم ارتباط و تعامل موئر با صنعت. دانشگاهها و دیگر مراکز صنعتی و تحقیقاتی
درزمینه قطعهسازی نیز از دیگر مشکلات تأمین قطعات یدکی این سامانهها است.
۸ فسلنامهعلوم:و فتون نظامی» سا خجذهم: شمازه:«۶) تابستان ۱۴۰۱
۱) معاونت آمادوپشتیبانی نهاجا با هماهنگی فرماندهی آمادوپشتیبانی هوایی» نسبت به تسریع
در تصویب طرح و پروژههای مربوط به تعمیر و بازسازی سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما و
۲) معاونت آمادوپشتیبانی نهاجا با برقراری ارتباط و تعامل موثر با صنعت. دانشگاهها و دیگر مراکز
صنعتی و تحقیقاتی در زمینه قطعهسازی نسبت به استفاده از ظرفیتهای بومی و کارکنان خلاق
برای رفع مشکل تأمین قطعات یدکی این سامانهها اقدام نماید.
۳ معاونت آمادوپشتیبانی نهاجا با هماهنگی معاونت بازرسی نهاجا نسبت به انتصاب یک نفر
متخصص سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما بهعنوان بازرس در بخش امنیت زمینی پایگاههای
۴) معاونت بازرسی نهاجا با تدوین یک برنامه منسجم و سیستماتیک جهت بازدید از تجهیزات و
مجتمعهای تعمیراتی سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا بهصورت ماهیانه و سالیانه
۵) معاونت طرح و برنامهوبودجه نهاجا با هماهنگی معاونت آمادوپشتیبانی هوایی» نسبت به
پیشبینی ردیف بودجه اختصاصی جهت خرید قطعات ید کی باکیفیت و تصویب طرح و پروژههای
تعمیر و بازسازی سامانههای پشتیبانی زمینی هواپیما درانهاجا اقدام نماید.
۶) معاونت آموزش نهاجا برگزاری کلاس و کارگاههای آموزشی ویژه کارکنان فنی که از سامانههای
۷ معاونت: ثیروی آنسائی تهاجا سیت به آگاهسانی, هیقت رتیپ تهاجا و فرسائدهان ,ردهبالا بر
۸) معاونت نیروی انسانی نهاجا با هماهنگی معاونت طرح و برنامهوبودجه نهاجا بهمنظور افزایش
انگیزه و اشتیاق در کارکنان فنی» ارتقا مزایای فنی و برنامههای تشویقی جهت کارکنان فعال و
مور در امر نگهداری را تهیه و در پایگاههای نهاجا اجرا نماید.
در پایان از تمامی عزیزانی که بنده را در راستای انجام این تحقیق پاری رساندند» کمال تشکر و
بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر .../ محمدتقی پرتوی و همکاران ۸
*آییننامه مرجع نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران. جلد اول. مرکز مطالعات راهبردی نهاجا.
* امیری علیرضا. (۱۳۹۵). بررسی وضعیت کارآیی یگانهای نگهداری و تعمیر در نزاجا. فصلنامه علوم و
* بهنام گهر حسین. (۱۳۹۰). نیروی هوایی درگذر تاریخ. مرکز انتشارات راهبردی نهاجا. چاپ اول.
* بهمن زیاری مسعود. (۱۳۹۴). پایاننامه چگونگی بهکارگیری روش نگهداری و تعمیر بهرهور جامع در
دپوهای قرارگاه پدافند هوایی خاتمالانبیا (ص) ارتش جمهوری اسلامی ایران. دانشگاه فرماندهی و
* پورقاسم منصور (۱۳۸۱۷) پایاننامه ارتقا توانمند ی گروههای نگهداری هواپیماهای نهاجا در جنگهای
* تشکری رضا. (۱۳۹۳). پایاننامه ارتفا توائمندی گروه نگهداری هواپیماهای جنگنده بمب/فکن سوخوی
۴ نپاجا برای مقابله با نیروهای فرادنوگله یاهاشگاه فلا میگهستاد آجا:
* جانپرور محمدتقی. (۱۴۰۰). پایاننامه بهینهسازی روش نگهداری و تعمیر سامانههای پشتیبانی زمینی
هواپیما در نیروی هوایی ارتش جمهور ی اسلامی ایران. دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا.
* دستورالعمل ۳۱-۱ (۱۳۷۲). مدیریت نگهداری هواپیما و تجهیزات. ستاد نهاجا. جلد یکم.
* درکه حاج علی. (۱۳۹۵). نشریه آماد همگانی چاپ مدیریت آموزش.
*رضایی مبلسی؛ رضا روشتی و هاگ زاره راکش 0/۵ رکاسگهذاری و تسیر تانککی ۷۲
اس در ثیپهای سل زرهی تراجا قسلناسه رم وی نظامی ۱۳۵۴۳۴۱۱۴۰ ۷۴۱
* زینلی تصرانله. (۱۳۹۴). آماد پشسیرای اجه موی سلفهشارات راهبردی نهاجا.
* شهلایی ناصر. (۱۳۹۱). راهبردهای مدیریت راهبردی منابع انسانی. دانشکده فرماندهی و ستاد آجا.
* فقیه نظامالدین و دیگران. (۱۳۹۱). برنامهریزی نگهداری و نعمیرات. انتشارات آواه. جلد اول.
* نظری محمدصادق. (۱۳۹۷). پایاننامه بهینهسازی روشهای نگهداری و تعمیر توپهای ۳۳ م م در
1 286 ,2018 ,10۲کن77 ,(60۸ -32۸ ۸/3 16) 000۳6507 عصا ۲ حعمی ٩
|
توان رزمی نیروی هوایی و پرواز هواپیماهای شکاری و ترابری وابستگی شدیدی به حاضربکاری سامانه های پشتیبانی زمینی هواپیما دارد و در صورت آماده نبودن این سامانه ها، هواپیماهای شکاری و اکثر هواپیماهای مسافربری و ترابری قادر به پرواز نمی باشند. هدف این پژوهش تعیین میزان تأثیر مؤلفه های نظارت و بازرسی، کارکنان فنی و تجهیزات بر بهینه سازی روش نت سامانه های پشتیبانی زمینی هواپیما بوده و سؤال عمده پژوهش، میزان تأثیر عوامل (نظارت و بازرسی، کارکنان فنی و تجهیزات) بر بهینه سازی روش نگهداری و تعمیر سامانه های پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا چقدر است؟ که بر این اساس نوع پژوهش کاربردی و روش انجام آن توصیفی با رویکرد آمیخته است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه فرماندهان صاحب نظر و مسئولان بخش تجهیزات پشتیبانی زمینی هواپیما در یکان های نهاجا بوده که با احتساب ضریبی برابر 120 نفر می باشند. جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته تحت عناوین نظارت و بازرسی، کارکنان فنی و تجهیزات صورت پذیرفته است. جهت بررسی رابطه موجود میان متغیر مستقل و متغیرهای تابع از آزمون ضریب همبستگی خی دو استفاده شده است. در سطح معنی داری پنج درصد، صحت فرضیه های پژوهش مورد تائید قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد مؤلفه نظارت و بازرسی بیشترین تأثیر را بر بهینه سازی روش نت سامانه های پشتیبانی زمینی هواپیما در نهاجا دارد.
|
16,233 |
480165
|
دیوان بینالمللی داد گستری ذر سال ۲۰۱۲ میلادی ری خود رااذر قضیه مسائل مرتبط با تعهّد به
محاکمه يا استرداد در دعوای بلژیک علیه سنگال صادر کرد. دیوان در اين ری جنبههای مختلفی از اين
موضوع از جمله وضعیّت عرفی تعهّد به استرداذ یا محاکمه ارتباط این تعهّد با صلاحیّت جهانی و تعهّدات
عامالشمول را بررسی کرد. دیوان از تأیید وضعیّت عرفی تعهّد به استرداد یا محاکمه خودداری کرد و س
صلاحیّت جهانی را شرط ضروری اجرای اين تعهّد در نظر گرفت. به علاوه اعلام کرد که اين تعهّد یک
تعهّد عامالشمول گروهی است و دولت بلژیک نه به عنوان یک دولت زیاندیده بلکه به عنوان یک دولت ح
غیرزیاندیده حق استناد به مسئولیّت دولت سنگال زا دارد. این تحقیق درصدد بررسی برخی از بخشهای
برای نخستین بار اصطلاح «استرداد یا مجازات» توسّط هوگو گروسیوس ! حقوقدان هلندی
(۱۶۴۵- ۱۵۸۳) در کتاب معروف وی با نام «حقوق جنگ و صلح»! به سال ۱۶۲۵ میلادی
بکار گرفته شد. وی در تبیین این اصطلاح نوشت: «اعمال مجازات که از حقوق طبیعی دولت
متضرر ناشی میشود به دولتی که فرد خاطی در قلمرو اوست این اجازه را میدهد که متعاقب
درخواست دولت متضرر یا خود به مجازات خاطی اقدام کند يا ترتیب استرداد فرد خاطی
را به دولت صدمهدیده بدهد. این همان معنایی است که در روند تاریخی روابط میان ملّتها
به «استرداد مجرمان» شهرت يافته است (پیران» ۱۳۹۲: ۴۵۴-۴۵۳). امروزه در ادبیّات حقوقی
معاصره به جای اصطلاح بکاررفته توسّط هوگو گروسیوس از اصطلاح پیشرفته تری با عنوان
«تعهّد به استرداد یا محاکمه» " در بیش از ۷۰ سند بینالمللی از جمله معاهدات چندجانیه *
و همچنین قطعنامههای مجمع عمومی و شورای امنیّت وبه علاوه در حقوق داخلی دولتها
که مرتبط با استرداد پناهند گان است مطرح شده است* وعلیرغم تفاوت در عبارات» همگی
دارای مضمون واحد هستند و به معنای آن است که «دولتی :که یک مر تکب جرم بینالمللی
خاص در قلمرو قضایی او یافت شده است یاباید او رابه دولت متقاضی استرداد که صلاحیّت
و آمادگی تعقیب و محاکمه مهم زا دارد مسترد سازد یا خودازأسا تدابیر ضروری و مناسب
را برای محاکمه وی در نزد مقامات صلاخیّتدار قضایی داخلی خود انّخاذ نماید» (بسیونی
.(6ع1 31 ۸۲ 3606۳6 کنش) 2۳0566 ۵۳ عانو هط ما معا 00 156 .3
۴ فهرستی از این کنوانسیونهای چندجانبه بینالمللی که ممکن است با کار کمیسیون حقوق بینالملل راجع به تعهّد به
استرداد یا محاکمه مربوط شوند توسّط دبیرخانه کمیسیون تهیّه شده و مورد مطالعه قرار گرفتهاند ( .ل۸/۴7.ع00 1۸۱
,+009 3۳056016 ۵۶ عانلوحهطظ ما صمناهعنا 0 عمط ده معط کاهمونامهاصا م۸ .5
۲ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
کمیسیون حقوق بینالملل در تدوین پیشنویس قانون جنایات علیه صلح و امنیّت بشری
(۱)۱۹۹۶ به تعهّد مذکور اشاره نموده و در ماده ٩ آن تعیین میکند که هر دولت عضو که
در قلمرو سرزمینیاش فرد مظنون به ارتکاب یکی از جرایم نسل کشی (ماده ۱۷)» جنایات
علیه بشریّت (ماده ۱۸)» جرایم علیه ملل متّحد و کار کنان وابسته (ماد ۱۹) و جنایات جنگی
(ماده ۲۰) حضور داشته باشد باید تدابیر لازم و قابل قبول را در جهت دستگیری وی انخاذ
کند و از محاکمه چنین اشخاصی در چارچوب یک صلاحیّت شایسته اطمینان حاصل نماید.
در واقع این طرح دربردارنده یک سیستم صلاحیّتی پیشرفته با هدف توسعه صلاحیّت کیفری
نسبت به جرایم علیه صلح و امنیّت بشری است (اورتگا ۱۹۹۷: ۲۹۳).
به علاوه کمیسیون حقوق بینالملل موضوع تعهّد به استرداد یا محاکمه را به عنوان یک
موضوع مستقل در پنجاه وششمین نشست خود در سال ۲۰۰۴ میلادی در دستور کار قرار داد
ولی علیرغم تشکیل کارگروههای مختلف به ریاست گزارشگران ویژه (زدیسلاو گالیکی» ؟
آلن پله ۴ انریکو کاندیوتی * و کریانگساک کیتیشایساری)* و ارائه گزارشهای متعدّد اين
کمیسیون در سال ۲۰۱۴ میلادی با تأیید گزارش پایانی. کارگروه ویژه مبنی بر اینکه ضرورتی
برای تهیه پیشنویس مواد در مورد تعهّد به استرداد يا محاکمه وجود ندارد به خاتمه یافتن
با ثبت دادخواست دولت بلو یک علیه ستگال در*دفتر ذیوانآبین المللی داد گستری (۱۹
فوریه ۲۰۰۹) این فرصت برای دیوان به.وجود آمد که مسائل مختلف مرتبط با تعهّد به
استرداد پا محاکمه را بررسی کند» مسائلی همچون وضعیّت عرفی تعهّد به استرداد یا محاکمه»
ارتباط این تعهّد با صلاحیّت جهانی و تعهّدات عامالشمول و منفعت حقوقی دولتهای عضو
کنوانسیون چندجانبه بینالمللی در استناد به نقض تعهّدات ناشی از آن. در این قضیه دیوان
بر ممنوعیّت شکنجه به عنوان قاعده آمره حقوق بینالملل تاکید نمود ولی تعهّد به استرداد يا
محاکمه مرتکبان این جرم را یک تعهّد معاهدهای امّا فراگیر برای همه دولتهای عضو
کنوانسیون منع شکنجه (۱۹۴۸) در نظر گرفت. به علاوه» دیوان به بررسی ماهیّت «استرداد»
6۰ ,3/3010 1 اناهع5 وصه 2626 عط اعصندع۸ ععصفخ او 600 0۳۵۶۲ ما 1۰
5 و7 ک1 +عاهلومد افقا ما0۶ ۷۵۳ عط) که کعطمصصنک بعع5 .6
به عنوان یک «گزینه» ونه یک «تعهّد بینالمللی» پرداخت. در این مقاله رای دیوان بررسی
حیسن هابره! از ۷ ژوئن ۱۹۸۲ تا ۱ دسامبر ۱۹۹۰ میلادی رئیس جمهور چاد بود. او در این
مدّت مرتکب نقضهای شدید حقوق بشر از جمله سرکوب مخالفان سیاسی» بازداشتهای
غیرقانونی و تحت شرایط غیرانسانی» اعدامهای بدون محاکمه و شکنجه شده بود. او در ۱
دسامبر ۱۹۹۰ میلادی به کشور سنگال پناهنده شد. از ۲۵ ژانویه ۲۰۰۰ مبلادی تعدادی
شکایت مربوط به جنایات ارتکاب يافته توسّط هابره از طرف اتباع چاد و اتباع بلژیکی با
اصالت چادی و اشخاص دو تابعیّتی چاد- بلژیکی همراه با یک سازمان غیردولتی حامی
بزهدیدگان در دادگاههای بلژ یک و سنگال مطرح شدند. به علاوه» این شکایات در کمینه
منع شکنجه سازمان ملل متحد و دیوان آفریقایی حقوق بشر مطرح گردیدند. در تاریخ ۱۹
سپتامبر ۲۰۰۵ میلادی یک قاضی تحقیق بلژ یک قراز بازداشت " هابره را به طور غیابی صادر
کرد که به دلیل عدم هرگونه اقدامی از طرف دولتسنگال این قرار بازداشت از طریق
«اینترپل» ابلاغ شد و «اخطار قرمزه در خصوص دستکوالا و نداد او صادر شد. در تاریخ
۵ نوامبر ۲۰۰۵ میلادی دادگاه تجدیدنظر داکار اعلام کرد که دادگاههای سنگال صلاحیّت
رسیدگی به انّهامات یک رئیس دولت را ندارند» چراکه اقدامات در راستای انجام وظایف
رسمی بوده و مصونیّت وجود دارد و از این رو قرار بازداشت او غیرقانونی است. در جولای
۶ میلادی «مجمع سران دولتها و حکومتهای انحادیّه آفریقا۲ تصمیم گرفت که
رسیدگی به انّهامات هابره باید در یک دادگاه صلاحیّتدار سنگالی قرار گیرد و این دولت
باید اطمینان دهد که وی با رعایت تضمینات دادرسی عادلانه محاکمه خواهد شد.
دولت بلژیک در بیانیههای ۱۱۷ ژانویه:۲۰۰۶» ٩ مارس*۲۰۰۶ و ۴ می ۲۰۰۶ میلادی دولت
سنگال را با توجّه به ماده ۷ کنوانسیون منع شکنجه» که مقرّر میدارد کشور عضوی که در
قلمرو قضایی آن شخص مهم به ارتکاب یکی از جرایم مذکور در ماده ۴ یافت شده در
صورت عدم استرداد او باید پرونده را جهت تعقیب به مقامات صلاحیّتدار متبوع تسلیم
۴ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
دارد» به تعهّداتش آگاه ساخت و متذ کر شد که ارجاع پرونده به انحادیه آفریقا رافع تعهّدات
مزبور نیست. «کميته سازمان ملل متحد علیه شکنجه»! نیز در تصمیم ۱۷ می ۲۰۰۶ میلادی
خود اعلام داشت که دولت سنگال اقدامات ضروری را برای ایجاد صلاحیّت در رابطه با
جرایم مورد نظر کنوانسیون» طبق بند ۲ ماد ۵» انجام نداده است. این کمیته همچنین گفته
بود که سنگال نسبت به اجرای تعهّداتش تحت ماده (۷)۱ کنوانسیون راجع به تسلیم پرونده
هابره به مقامات صلاحیّتدار قضاییاش به منظور محاکمه يا استرداد وی به دولت بلژیک
کوتاهی کرده است. البنّه سنگال در سال ۲۰۰۷ میلادی مبادرت به اصلاحات قانونگذاری
در زمینه جرمانگاری و ایجاد صلاحیّت قضایی در جهت انطباق قوانین خود با ماد (۵)۲
کنوانسیون منع شکنجه نمود. به علاوه» در سال ۸ میلادی مادّه ٩ قانون اساسیاش را نیز
اصلاح کرد تاامکان محاکمه و مجازات کسانی که مرتکب نسل کشی» جنایات علیه بشریّت
و جنایت جنگی میشوند فراهم شود و«اصل عطف به ماسبق نشدن قوانین جزایی» " اعمال
هابره به نقض حقوق انسانیاش به سبب حذف اصل عطف به ماسبق نشدن قوانین جزایی
سنگال به «دیوان دادگستری جامعه اقتصادی دولتهای آفریقای جنوبی» (اکوواس)"
اعتراض کرد و این دیوان در رای ۱۸ نوامبر ۲۰۱۰ میلادی خود اعلام کرد که دولت سنگال
این اصل را نقض کرده است. در.ادامه در ژانويه ۲۰۱۱ میلادی مجمع سران دولتها و
حکومتهای انحادیه آفریقا از دولت سنگالخواستند که محاکمه هابره در یک دیوان ویژه
با ماهیّتی بینالمللی انجام شود ؟ يا در راستای تعهّدش به موجب کنوانسیون منع شکنجه او را
به هر دولت دیگری که مایل به محاکمه است مسترد کند. دولت بلژیک نیز در جریان این
امور در ۱۹ فوریه ۲۰۰۹ میلادی آدادخواست "خود عليه دولتنگال ار مربوط به اجرای
.(5 ۸ آ۳6001۸) 51165 صفنش۸ ۷۷6۶۲ ۵1 تانص هم ۳0096 .3
۴ این دیوان با عنوان «شعب فوقالعاده آفریقایی سنگال» در نتيجه توافق میان دولت سنگال و انحادیه آفریقا در فوریه
۳ تشکیل گردید تا بر طبق اساسنامه ضميمه این توافقنامه به جرایم ارتکابی در ۷ ژوئن ۱۹۸۲ تا ۱ دسامیر ۱۹۹۰
میلادی در چاد رسیدگی کند. بر اساس رأی نهایی این دادگاه هابره به حبس ابد و پرداخت غرامت به بزهدیدگان
,6 بل 3۳0۹60107 :2013 متعطصقط) مصفنشش۸ صقصن م۵۵ عطا کم عانهاک بعع5)
6) (2016 و30/8) دمعندع۸ 20 عمط صععنقش۸ +عطصقعط) ماصعصع0 10
.( 31862 86- و6 کزو و6۸۳۸ اد عصعع 31 /ی ملعم کعصنه عز 2 65 طاحصه ۱ 1030 ۷
تعهّد سنگال مبنی بر محاکمه هابره رئیس جمهور پیشین چاد برای اعمال شکنجه و جنایات
علیه بشریّت يا استرداد او به بلزیک» در دیوان بینالمللی دادگستری به ثبت رساند. این
دادخواست بر مبنای «کنوانسیون سازمان ملل متحد راجع به ممنوعیّت شکنجه و سایر
مجازاتهای بیرحمانه» غیرانسانی و تحقی رآمیز»! (۱۰ دسامبر ۱۹۸۴) و همچنین «حقوق
تعهّدات ناشی از معاهده فقط دولتهای عضو آن معاهده را متعهّد میسازند»؟ در حالی که
تعهّدات ناشی از عرفهای عام و جهانی برای کلیّه دولتها حتّی دولتهایی که در تشکیل
آن نقش نداشتهاند» دارای اثر حقوقی است» مگر نسبت به دولتهایی که به طور منظّم
رفتاری خلاف عملکرد عمومی و مستمر اعضای جامعه بینالمللی دارند» که در این صورت
قاعده عرفی نسبت به آنها اثری نخواهد داشت (هنجنی, ۱۳۷۲: ۲۳۵ و ۲۲۵). اکنون این سوال
مطرح میشود که آیا تعهّدی مبنی بر استرداد: یا مخاکمه در حقوق بینالملل عرفی وجود
دارد که نسبت به همه دولتها اعمال شود؟ اگر چنین انتت آیا در مورد همه یا تنهادر مورد
در این باره دیدگاههای متفاوتی مطرح شده و در دکترین هیچ اتفاق نظری وجود ندارد
(بیگزاده» میرفلّاح نصیری» ۱۳۹۳: ۱۰-۱۳). بسیونی و وایز "عقیده دارند که ممنوعیّت بعضی
از جرایم شدید مانند نسل کشی» شکنجه و جنایات جنگی در زمره قواعد آمره حقوق
بینالملل است که تخطی از آنها به هیچ وجه مجاز نیست و موجب پیدایش تعهّد در قبال
جامعه بینالمللی در کل (تعهّد عامالشمول) میشود. از این رو ماهیّت این ممنوعیّتها اقتضا
دارد تا تعهّد به استرداد یا محاکمه مرتکبان این جنایات نیز مبنای عرفی داشته باشد (بسیونی
و وایز» ۱۹۹۵: ۵۲). همچنین» فری بر تا یل ملکند؛ کهاتعهّد دولتها در قبال استرداد با
8 0۳ ۵ سط10 باعنس) 6۴ط06 هه 106 اعصنده۸ ص0۵0 اهنا 156 .1
۴ ماده ۳۴ کنوانسیون ۱۹۶۹ وین راجع به حقوق معاهدات که بیانگر اصل نسبی بودن آثار معاهدات بینالمللی است
مقرّر میدارد: «یک معاهده برای کشور ثالث بدون رضایت وی تعهّدات یا حقوقی ایجاد نمی کند.
۶ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
محاکمه جنایتکاران بین المللی ناشی از وظيفه آنها در حفظ نظم عمومی و جلوگیری از
ارتکاب جنایات بینالمللی است. هدف اصلی مقابله با مصونیّت و بی کیفری مرتکبان جرایم
بین المللی و خنثی کردن ملاحظات سیاسی دولتها در قبال متهمان فراری است که مرتکب
نقض شدید حقوق بشر شدهاند (فری برا و همکاران» ۲۰۱۳ ۲۰۸). در مقابل» استینبرگ !
عقیده دارد که ماهیّت این ممنوعیّتها لزوما به تشکیل حقوق بینالملل عرفی برای تعهّد به
استرداد پا محاکمه مرتکبان منجرنمیشود و حداکثر میتوان گفت که رویه دولتها نشان
میدهد که قاعدهای عرفی در این زمینه در حال شکل گیری است (استینبرگک» ۲۰۱۱ ۳۰ و
دیوان بینالمللی دادگستری نیز در قضيه اختلاف میان بلژیک و سنگال (۲۰۱۲) وجود
یک قاعده حقوق بینالملل عرفی را برای تعهّد به استرداد یا محاکمه» حتّی در قبال جرم
شکنجه که در زمره قواعد آمره است» تأیید نکرد. زیرا با وجود آنکه دولت بلژ یک ادّعای
خود علیه دولت سنگال را از جمله بر حقوق بینالملل عرفی مبتنی ساخته بود»" دیوان در
بررسی صلاحیّت خود اعلام کرد که در تاریخ ثبت دادخواست. میان طرفین در رابطه با
تعهّدات سنگال به موجب حقوق بینالملل عرفی اختلافی وجود نداشته و چنین اختلافی فقط
تحت کنوانسیون منع شکنجه قرار داشته است. دیوان بیان میکند که وجود یک تعهّد برای
یک دولت مبنی بر محاکمه جرایم تحت حقوق بین الملل عرفی» که ادّعا شده به وسيله یک
خارجی در بیرون از قلمرو قضایی آن دولت ار تکاب یافته به وضوح با هر مسئله مربوط به
اینکه آن تعهّدات دولت تحت کنوانسیون منع شکنجه قرار داشته متمایز است؛" بنابراین
درباره اینکه کنوانسیون منع شکنجه می تواند تحت شرایط کنونی مسئله را روشن کند و ثابت
نماید که یک مبنای عرفی برای تعهّد به استرذاد پا محاکمه فراهم است ابهام وجود دارد."
10۳۵ ۶ بجطعنصن2 «معزو۸ نموم مقاص0< فنص 2۳0۶6950۳ روط اصعصعاهاک 4
6 0۶ ددع56 68 ع6ااتصصم ننک ۵10۳ صقا که عناطامع8۸ عنصهاعا عط که و۸
7 1316۳21021 156 ۵1 م8 :81 صعاز هومدعو۸ ده واطصه کع۸ (محعصع6 کصمناها< ۵عانصتا
,(376ع11ناز کناه 0606۳6 اج) 3۳0560016 ۵۳ عانووهط ما صمنعنا 0 عطا ۵۹ جمزکنصصمح
11 ونم 198 05 //۳۵) ,2013 310606 5 ,۹۵۳۵ 2100۷
به طورکلّی» باید توجّه داشت که ماده (ب)(۳۸)۱ اساسنامه دیوان بینالمللی دادگستری»
عرف بینالمللی را به عنوان یک منبع مستقل و اصلی حاکی از عملکرد عمومی دولتها! که
به صورت قاعده حقوقی پذیرفته شده ۲ تعریف میکند (فلسفی» ۱۳۹۱: ۲۲-۱۳). اکنون باید
دید که آیا وجود این دو عنصر در رابطه با تعهد به استرداد یا محاکمه قابل احراز هستند؟
استدلال شده است که تکرار فراوان تعهّد به استرداد يا محاکمه در کنوانسیونهای چندجانبه
بین المللی و تصویب گسترده این کنوانسیونها توسّط دولتها حاکی از وجود روبّه دولتها
و اعتقاد حقوقی آنها به وجود قاعده عرفی استرداد یا محاکمه نسبت به جرایم مقرّر در این
کنوانسیونهاست (مرون» ۱۹۹۱: 4۹). امّا باید توجّه داشت که یک معاهده زمانی اثر مولّد با
ایجاد کنندگی " قاعده عرفی را دارد که قاعده عرفی ناشی از عملکرد دولتها بعد از به اجرا
درآمدن معاهده باشد» زیرا در قلمرو حقوق بینالملل عرفی این کفایت نمی کند که طرفها
روی محتوای قاعدهای توافق کنند» بلکه باید شواهد کافی وجود داشته باشند که بعد از
تصویب کنوانسیون» موضوع مورد عمل به عنوان قاعده حقوقی برای دولتها مطرح شده
است (هنجنی» ۱۳۷۲: ۲۵۹). در زمینه تعهّد به استرداد یا محاکمه روبه دولتهابعد از تصویب
کنوانسیونهای بینالمللی حاوی این تعهّد نشان نمیدهد .که آنها در غیاب یک تعهّد
معاهدهای» اقدام به استرداد یا محاکمه مرتکبان جرایم بینالمللی کرده باشند. بر طبق گزارش
آقای کریانکساک کیتیشایساری در.مورد تعهّد به استزداد با محاکمه (۲۰۱۳)؟ اگرچه تعداد
زیادی از دولتها صلاحیّت جهانی را برای جرایم بینالمللی پذیرفتهاند (همانطور که در
گزارش سال ۲۰۱۱ میلادی سازمان عفو بینالملل آمده است)»* تنها ۲۵ کشور در قوانین
داخلی خود تعهّد به استرداد مرتکبان جرایم شدید حقوق بینالملل رابه تصویب رساندهاند
و دادگاههای داخلی تنها ۸ کشور در حداقل ۱۱ مورد اعلام کردهاند که تعهّد به استرداد با
محاکمه برای جرایمی نظیر جنایات جنگی» نسل کشی» جنایات علیه بشریّت» شکنجه و
ناپدیدسازی اجباری خارج از حقوق معاهدهای وجود دارد. لین غملکرد پراکنده دولتها
هیچ دلیل روشنی برای اینکه تعهّد به استرداد یا محاکمه برای جرایم تحت حقوق بینالملل
3۰ ۸۲۶ 5 ,ععنه کند دا بوط ععمه2 عصفا۵ ۷۷ تمصهگصاگ مصنامی ۷۵۵۵۵ م4
رع ناگ اوهصتصام2۳ ۸ نصمنانل عضس3 هک خصتآ ماغطد افص عاصا وععصصا۸ .5
۸ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
به حقوق بینالملل عرفی تبدیل شده محسوب نمیشود و دیوان بینالمللی دادگستری به
درستی از پذیرش ادّعای دولت بلژ یک مبنی بر نقض تعهّد به استرداد با محاکمه توسّط دولت
ماد (۷)۱ کنواسیون منع شکنجه متضمّن تعهّد به استرداد پا محاکمه است. بر طبق این ماده:
«کشور عضوی که در قلمرو قضایی آن شخص مهم به ارتکاب یکی از جرایم مذکور در
ماده ۴ یافت شده است در صورت عدم استرداد او در موارد مقرّر در ماد ۵ پرونده را جهت
تعقیب به مقامات صلاحیّتدار متبوع تسلیم میدارد». از این رو دولتهای عضو متعهّد
شدهاند که وفق ماده ۵ این کنوانسیون» صلاحیّت قضایی خود رادر قوانین داخلی پیشبینی
کنند. این مادّه مقرّر میدارد: (۱- هر کشور عضو تدابیر لازم را برای احراز صلاحیّت قضایی
خود در مورد جرایم موضوع ماده ۴ در خصوص موارد زیر انتخاذ خواهد کرد: الف) چنانچه
جرایم مزبور در هر نقطه از قلمرو تحت صلاحیّت آن يا در کشتی یا هواپیما ثبتشده نزد آن
کشور ارتکاب يافته است» ب) چنانچه منهم تبعه آن کشور باشد» پ) در صورتی که بزهدیده
دارای تابعیّت آن کشور باشد مشروط بر آنکه آن کشور ضروری بداند. ۲- همچنین دولت
عضو اقدامات لازم را به منظور احراز صلاحیّت خود نسبت به این گونه متهمان در مواردی
که متهم در قلمرو قضایی وی قرار دارد لکن.آن کشور مطابق ماده ۸ وی را به هیچ یک از
کشورهای مذکور در بند ۱ این مادّه مسترد نمی کند انّخاذ خواهد نمود. ۳- کنوانسیون حاضر
بنابراین یکی از وظایف ناشی از تعهّد به استرداد یا متحاکمه» که موجب تسهیل اجرای
آن میشود» ایجاد صلاحیّت قضایی است. از همین روست که بلزیک در جریان رسیدگی
دیوان به دعوای علیه سنگال بدیّن ,مسئله؛اشاره کراد که تغهّد به آغاز «تحقیقات مقدّماتی) ! بر
اساس ماده (۶)۲ و تسلیم پرونده به مقامات صلاحیّتدار قضایی به منظور محاکمه بر اساس
ماده (۷)۱ کنوانسیون مستقیما با ماه ۵ که متضمّن لزوم ایجاد صلاحیّت قضایی است ارتباط
دارد. دیوان بین المللی دادگستری در تأیید این ادعای دولت بلژیک اعلام کرد که شناسایی
«صلاحیّت جهانی» برای دادگاههای داخلی نسبت به جرم شکنجه بر طبق ماده (۵)۲ یک
«شرط لازم»! برای شروع تحقیقات مقدّماتی طبق ماده (۶)۲ و تسلیم پرونده به مقامات
صلاحیّتدار به منظور محاکمه طبق ماده (۷)۱ است. هدف همه این تعهّدات آن است که
در صورت عدم استرداد» متهم تحت تعقیب قرار گیرد و موضوع و هدف معاهده که انجام
اقدامات و تلاشهای مونّر در جهت مبارزه با شکنجه و الغا مصونیّت مرتکبان است محقّق
اکنون این سوال مطرح میشود که آیا تعبیردیوان از «صلاحیّت» مندرج در ماده (۲) ۵
به عنوان «صلاحیّت جهانی» واقعا درست است؟ یا آنگونه که ماتیوگارود ۲ استدلال کرده
است این صلاحیّت را باید «صلاحیّت مبتنی بر معاهده» " نامید (گارود» ۲۰۱۸: ۱۲۵-۶). این
در حالی است که قضات (هیگینره کوجمنس و برگنتال) در نظریههای جداگانه خود در
قضيه «قرار جلب» *عقیده داشتند که این نوع از صلاحیّت به دلیل آنکه صرفا بین دولتهای
عضو که منهم در قلمرو آنها حضور دارد اعمال میشود» یک صلاحیّت سرزمینی الزامی
نسبت به اشخاص گرچه در ارتباط با اعمال ارتکابی در جای دیگر» * است. برای پاسخ بدین
پرسش ابتدا لازم است تا مفهوم صلاحیّت جهانی بررسی شود. در حال حاضر بر روی یک
تعریف واحد از صلاحیّت جهانی توافقی وجود ندارد. معمولا این نوع صلاحیّت در مواردی
است که هیچ پیوند قضایی میان جرم و کشوری که می خواهد صلاحیّت خود را اعمال کند
(صلاحیّت های سرزمینی» شخصی فعال شخصی منفعل, حمایتی پا واقعی) وجود ندارد
(ا و کیف, ۲۰۰۴: ۷۴۴). انستیتوی حقوق بینالملل در قطعنامهای راجع به صلاحیّت جهانی
اعلام کرده است که صلاحیّت جهانی به معنای صلاحیّت یک دولت برای محاکمه متهمان
و مجازات آنها قطع نظر از محل وقوع جرم» تابعیّت مجرم» تابعیّت بزهدیده و منافع حیاتی
دولت است» که به وسيله حقوق بینالملل به رسمیّت شناخته شده است؛" بنابراین صلاحیّت
جهانی مکانیسمی حقوقی برای مقابله با جرایم بینالمللی و مقابله با بی کیفری است» که
85 6ن77 70086 ۵۶ 750 ,ت16 وعصفها8۸ ۷۰ مه ,2000 اضص۸ 11 ۶و اصعسد اععص۸ .5
۵ام۸ ۵ 105هام هرز ازه ۸ 2605 067 صمناعنل عنسات لهممتخس1 معا 0 .6
6 ۵ 3۵8370 از «مناعنل ک3 [مصنصخت نو که متا ۵ 850105 ,نها [ ماصذ 135104 .7
5 ,عفن ۷۷۵۳ ۵صه تمس +عصنهه۸ کعصفت ,عفن مصعی کم عصض)
۰ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
دولتها در راستای حمایت از منافع جامع بینالمللی اعمال میکنند. از این رو مفهوم واقعی
صلاحیّت جهانی صرف نظر از هرگونه الزام معاهدهای خاص مبتنی بر این ایده است که
چون بعضی از جرایم بینالمللی مانند دزدی دریایی» نقصهای فاحش کنوانسیونهای ۱۹۴۹
ژنوه نسل کشی و جنایات علیه بشریّت کل جامعه بینالمللی را تحت تأأثیر قرار میدهند»
دولتها حقی دارند که این صلاحیّت را اعمال کننده گو اینکه مجبور به آن نیستند (کریجزره
البتّه باید توجه داشت که صلاحیّت جهانی مطلق یابدون قید و شرط نیست. صلاحیّت
جهانی تنها در صورت حضور منهم در سرزمین دولت اعمال کننده صلاحیّت و زمانی قابل
اعمال است که دولتهای دارای صلاحیّت اولیّه (دولت محل وقوع جرم و دولتی که منهم
پا پزهدیده از اتباع آن هستند) آشکارا قادر يا مایل به انجام تحقیقات موئر و تعقیب يا محا کم
متهم مطابق استانداردهای حداقلی برای دادرسی کیفری نباشند. این نشان میدهد که
دولتهایی که ارتباط قوی تری با جرم دارند در ادعای اعمال صلاحیّت اولویّت دارند. از
این رو دولت محل بازداشت منهم قبل از.اعمال صلاحیّت خود به منظور محاکمه؛ باید
حضور يا بازداشت منّهم را به دولتهای دارای صلاحیّت اولیّه اطّلاع دهد تا چنانچه آمادگی
محاکمه را دارند با درخواست آنها منهم مسترد شود» مگر اینکه این دولتها قادر يا مایل به
دانستن این نکته نیز ضروری است که صلاحیّت"جهانی فاقد یک مبنای عرفی در حقوق
بینالملل است. در واقع» هیچ دلیل قانع کننده و توافقی وجود ندارد که ثابت کند دولتها
دارای یک حق پیشینی بر طبق حقوق بینالملل عرفی برای اعمال صلاحیّت جهانی نسبت به
جرایم بین المللی هستند. اگر به لحاظ تاریخی بتوان گفت که یک قاعده عرفی صلاحیّت
جهانی به طور گسترده نسبت به دزدی دریایی در دریاهای آزاد وجود دارد (شارف» ۱۳۹۶:
۴) تعمیم آن به سایر جرایم بینالمللی به اصطلاح «فجیع»" غیرقابل توجیه است. روبه
دولتها نیز نشان میدهد که تعداد اند کی از دولتها وجود دارند که در قوانین داخلی خود
اعمال صلاحیّت جهانی را نسبت به جرایم بینالمللی بدون توجه به معیارهای سنتی صلاحیّت
۱ نکک. قطعنامه موسه حقوق بینالملل در نشست «کراکو» در سال ۲۰۰۵ میلادی راجع به صلاحیّت جهانی در قبال
نسل کشی, جنایات علیه بشریّت و جنایات جنگی (۷۷۷۷۷۷.711511112610226.078). همچنین نکک. بياني مشت رک
(سرزمین و تابعیّت) تجویز کردهاند. حتی در میان انبوهی از کنوانسیونهای بینالمللی راجع
به جرایم بینالمللی خاص (۲۷۶ کنوانسیون) تنها ۳۲ کنوانسیون حاوی اشاراتی درباره
صلاحیّت جهانی هستند (بسیونی» ۲۰۰۱ ۱۰۷). حتّی پس از گذشت ۷ سال از کار درباره
موضوع صلاحیّت جهانی در کمیته ششم مجمع عمومی سازمان ملل متّحد هیچ گزارش
با توجّه به مفهوم صلاحیّت جهانی که در بالا بدان اشاره شد» برخلاف نظر دیوان
بین المللی داد گستری» تحلیل متن کنوانسیون منع شکنجه (۱۹۸۴) نشان میدهد که صلاحیّت
جهانی و تعهّد به استرداد یا محاکمه همپوشانی و انطباق کامل با یکدیگر ندارند. زیرا:
یکم) متن ماده ۵ این کنوانسیون همانند سایر کنوانسیونهای حاوی تعهّد به استرداد يا
محاکمه به صراحت صلاحیّت جهانی را مطرح نمی کند. از این حیث با توجّه به قاعده کلّی
تفسیر معاهدات» که در کنوانسیون ۱۹۶۹ وین راجع به حقوق معاهدات ۲ پیشبینی شده است»
برداشت دیوان بینالمللی دادگستری از صلاحیّت جهانی بر اساس کنوانسیون منع شکنجه با
تفسیر این کنوانسیون مطابق با «معنای عادی و متداول»" صلاحیّت قضایی مندرج در ماده
(۵)۲ و همچنین در پرتو «موضوع او هدفش»" کنواسیون سا زگارنبوده * و بررسی «وسایل
مکمّل تفسیر»*به ویژه مذاکرات دولتها در جریان تهیه پیشنویس کنوانسیون منع شکنجه
در کار گروه کمیسیون حقوق بشر که در آن بعضی از دولتهابه صراحت اعلام کرده بودند
که در تصویب مادّه (۵)۲ صلاحیّت جهانی را مدظر ندارند» نشان میدهد که از ماد (۵)۲
کنوانسیون لزوما صلاحیّت جهانی مستفاد نمیشود" (گارود» ۲۰۱۸: ۱۵۹-۱۷۲). بنابراین» با
توجّه به اختلاف نظر نمایندگان دولتها در جریان تدوین ماده (۵)۲ کنوانسیون منع شکنجه
۱. نک. گزارش کارگروه کمیسیون حقوق بینالملل در جلسه پنجاهوهفتم: خلاصه مذاکرات در کمیته ششم مجمع
عمومی در نشست شصتم» تهیّهشده توسّط دبیرخانه» ص. ۲۴۳ (2006 ,120 13) 1131.000۸/001.41360).
۰ 3/۵ 23 ,دعناه 1۳6 ۵۶ ها عمط 00 فاص 0۵ 0۵ع1 .2
۵ نکد: ماد (۳۱)۱ کنوانسیون ۱۹۶۹ وین راجع به حقوق معاهدات.
۷ نک. مأموریّت ویژه انگلستان به دفتر امور حقوقی ملل متّحد» قلمرو و اعمال صلاحیّت جهانی ( .۸10.57/11 ۸101
41 ,۸0۳.15) و دولت خلق چین» اطّلاعات و ملاحظات به وسيله چین راجع به قلمرو و اعمال اصل صلاحیّت
۲ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
از ذکر صریح عبارت «صلاحیّت جهانی» در این مادّه صرف نظر شد و در تصویب نهایی آن
دوّم) اشاره دیوان به صلاحیّت جهانی در پرونده هابره نمیتواند به وجود این نوع از
صلاحیّت در حقوق بینالملل عرفی یا ارتباط آن با تعهّد معاهدهای بر استرداد یا محاکمه
دلالت داشته باشد»! زیرا دیوان اعلام کرد که برای رسیدگی به ادّعاهای پیچیده و
بحثبرانگیز دولت بلژیک در ارتباط با حقوق بینالملل عرفی» از جمله وجود قاعده عرفی
صلاحیّت جهانی برای جنایات جنگی» جنایات علیه بشریّت و نسل کشی, فاقد صلاحیّت
آسست: ذبوآت,فرمی ناد کهاضیرقا در موره انغمیر اوآخرای تحهدات پیش بیش شدهاذر. کنوانسین
منع شکنجه دارای صلاحیّت است.! به علاوه» دیوان پیش تر اعلام کرده بود که چون دولت
سنگال به موجب اصلاحات قانونگذاری در سالهای ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ میلادی از جمله
سلالحیّث قضایی دادگاههای داخلی غود راسیگهه اعمالیشکنچه: جنایات جنگی» چنایات
علیه بشریّت ونسل کشی که در خارج از قلمرو آن توسّط اتباع خارجی و صرف نظر از میت
بزهدیده ارتکاب یافتهاند برقرار کرده است در مورد. تفسیر یا اجرای ماده (۵)۲ کنوانسیون
در زمان طرح دعوای بلژیک اختلافی وجود ندارد و در نتیجه برای رسیدگی به این بخش
از ادّعای بلژ یک فاقد صلاحیّت است؛ " بنابرآین از آنجا که دیوان صلاحیّتی را برای رسیدگی
به ادعای نقض ماده (۵)۲ کنوانسیون منع شکنجه برای خود نپذایرفت و صلاحیّت جهانی را
به عنوان یک قاعده حقوق بینالملل عرفی شناساییانکرد» نمی توانست لزوم ایجاد این نوع
صلاحیّت را به دولت سنگال تحمیل کند» زیرا این الزام فاقد مبنای عرفی است. از این روه
نمی توان صلاحیّت جهانی را که به ندرت مورد استفاده دولتهاست شرط ضروری اجرای
سوّم) صلاحیّت جهانی ضرورتا متضمّن یک تعهّد به استرداد یا محاکمه نیست. دولتی
که در قوانین داخلی خود صلاحیّت جهانی را پیشبینی کرده ولی هیچ تعهّد معاهدهای به
استرداد یا محاکمه ندارد مجبور به محاکمه يا استرداد متهمی که در سرزمینش حضور دارد
نیست. زیراصلاحیّت جهانی صرفا یک مبنای حقوقی برای محاکمه است و «به خودی خود؛"
17۵1 0۶ 01وعوو۸ کامتمهنط 3076 ۵ 1۵۳ لاه ۸ ۷6۵ .مطصعز5 نع ,566 1
.(2013) 245 ,242 ۳۸0۳ با 10711 53001۷ .۸2/4 107 ,ط010ن1 فسل
یک تعهّد به استرداد يا محاکمه را ایجاب نمی کند. عکس این قضیه نیز صادق است. تعهّد
به استرداد یا محاکمه ضروتا مستلزم صلاحیّت جهانی نیست. زیرا دولتها در تعیین صلاحیّت
فراسرزمینی خود دارای اختیار کافی هستند. در این مورد دیوان دائمی داد گستری بینالمللی
در «قضيه لوتوس» اعلام کرد که دولتها در تعیین صلاحیّت فراسرزمینی خود که موضوعی
داخل در حيطه حاکمیّت آنهاست آزادی کامل دارند» تا جایی که از محدوده مقرّر برای
صلاحیّت آنها توسّط حقوق بینالملل (یعنی محدودیّت مداخله در امور داخلی دولتها و
نتیجه آنکه طبق ماد ۵ کنوانسیون منع شکنجه» چنانچه منهم در کشور محل وقوع جرم
یافت شود آن کشور صلاحیّت سرزمینی خود را اعمال میکند (الف» بند یکم) و در صورت
حضور متهم در کشور متبوع خود (ب بند یکم) یا کشور متبوع بزهدیده (پ» بند یکم) این
کشورها به ترتیب بر اساس صلاحیّت شخصی فعّال و منفعل عمل خواهند کرد. امّا چنانچه
متهم در کشور دیگری جز کشورهای مزبور یافت شود آن دولت مکلّف است ابتدا بر طبق
بند ۴ ماه ۶ کنوانسیون ۲ بازداشت منم را فورا به آن کشورها اطلاع دهد تا چنانچه آنها قادر
یا مایل به اعمال صلاحیّت خود باشند» متهم به آن کشورها مسترد شود و تنهادر صورتی که
متهم به هر دلیل به دولت متقاضی. استرداد تحویل. داده نشود» دولت نگهدارنده: متعهل به
اعمال صلاحیّت خود برای محاکمه مهم خواهد بود. این صلاحیّت به دولتهای عضو بر
اساس کنوانسیون تحمیل شده است و از این آزو میتوان آن را «صلاحیّت ناشی از معاهده»
در پرونده هابره» دولت بلژ یک مدّعی بود که دولت سنگال از جمله به دلیل عدم اجابت
درخواست استرداد آن دولت» اتمهلاش کی 2 م8۵ بطجا کمه را تحت ماده ۷ کنواسیون
منع شکنجه نقض کرده است. امّا دولت سنگال عقیده داشت که بر طبق کنوانسیون» هیچ
۲ بند ۴ ماده ۶ کنوانسیون شکنجه: «۴- هر کشوری که در اجرای این مادّه شخصی را بازداشت مینماید فورا بازداشت
مهم و شرایطی را که بازداشت او را ایجاب کردهاند به کشورهای مذکور در بند یکم ماد ۵ اطلاع خواهد داد.
کشورهایی که تحقیقات مقدّماتی مذکور در بند ۲ این مادّه را انجام میدهند یافتههای خود را فورا به کشور مزبور
گزارش میکنند و قصد خود را برای اعمال يا عدم اغمال صلاحیّت نسبت به متّهم اعلام مینمایند».
۴ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
تعهّدی به استرداد نداشته و تنها متعهّد به محاکمه هابره بوده است» که در اين زمینه نیز
تلاشهایی توسّط دادگاههای داخلی سنگال صورت گرفته است.! در این باره» دیوان
برداشت ولتت ستگال از مق کنوانسیون را تأیید کرد و اعلام داشت که هرگاه دولتی که
در قلمرو آن یک مظنون یافت شده درخواست استرداد از دولت دیگر در هر یک از موارد
مقر در کنوانسیون را دریافت کرده باشد می تواند با اجابت آن درخواست خود را از تعهّد
به محاکمه رها سازد. اختیار انتخاب میان «استرداد» و «تسلیم پرونده» بدین معنا نیست که این
دو جایگزین دارای وزن یکسانی هستند. زیرا در حالی که («استرداد» یک «گزینه» است»
«محاکمه» یک «تعهّد بینالمللی» است که در کنوانسیون پیشبینی شده و نقض آن عمل
متخلفانهای است که موجب مسئولیّت بینالمللی دولت میشود. "۲ قاضی دونگاه نیز در اعلامیه
جداگانه خود که ضميمهه رای دیوان شده اعلام نمود که از عبارت «استرداد یا محاکمه»
مذ کور در ماده ۷ کنوانسیون منع شکنجه وجود یک تعهّد به استرداد استنباط نمیشود» زیرا
اگرچه گزینه استرداد می تواند به اجرای عدالت کمک کنده استرداد نه به موجب این مادّه
ونه به وسيله سایر مقررات کنواننگیون آضرورعا افقاخته نشیه اس.۲ دیوان با این رأی تفسیر
کمينه منع شکنجه ملل متحد را که گفته بود دولت سنگال از اجزای تعهّداتش بر طبق ماده
(۷)۱ کنوانسیون منع شکنجه مبنی بر «تسیلم پرونده هابره به مقامات صلاحیّتدار به منظور
محاکمه» و «عدم استرداد هابرهاه.بلژ یک» به عنوان *بک تعهّدهجایگزین کوتاهی کرده نیز
در دکترین نیز راجع به این موضوع اختلافنظر وجود دارد. بسیونی و وایز با برداشت
سنتی از اصل استرداد یا محاکمه عقیده دارند که این اصل به یک «تعهد جایگزین»* اشاره
دارد و متضمّن دو تعهّد جداگانه آیعنی تعهّد به استرداد و تعهدبّه متحاکمه است (بسیونی و
وایز ۱۹۹۵: ۳). همچنین نواک.و ,مک آر تور ,نوشتهاند. که*بر مبنای اين قضیه اگر کشور
نگهدارنده متهم بر اساس قوانین داخلیاش.در وضعیّتی نیست که بتواند متّهم را محاکمه
کند در این صورت استرداد یک تعهّد حقوقی است که در مطابقت با حقوق بینالملل است
(نواک و مک آرتور ۲۰۱۳: ۳۶۵). اما برگرز و دنالیوس اظهار عقیده کردهاند که کنوانسیون
0878 ,6 ق1000 ععل 7 که صمناصها0ع106 ,2012 ,ق5606 ۰ صصنها8۸ .3
3378 ,102836 70086 ۶و دمناههل260 ,2012 ماهع5606 ۷۰ صفهاعط .4
منع شکنجه به وجود یک تعهّد به استرداد اشاره صریحی ندارد و از این کنوانسیون استتباط
نمیشود که تعهّد به ایجاد صلاحیّت قضایی(ماده ۵)» آغاز تحقیقات مقدّماتی (ماده ۶) و
تسلیم پرونده به مقامات صلاحیّت دار قضایی به منظور محاکمه (ماده ۷) مستلزم وجود یک
درخواست استرداد است (برگرز و دنالیوس» ۱۹۸۸: ۱۳۹). به عبارت دیگر» چنانچه دولت
نگهدارنده منهم یک درخواست استرداد را از طرف دولت دیگر دریافت کند هیچ الزامی
به اجابت آن ندارد و دولتی که از استرداد متهم امتناع ورزیده بیش از اینکه موضوع رادر
مراجع قضایی داخلی به جریان بیندازد الزامی ندارد. گو اینکه حق دولت متقاضی استرداد
برای اینکه دولت مستنکف به تعهّد خود مبنی بر محاکمه عمل کند و همچنین حق نظارت
این دولت بر روند دادرسی دلایل معقولی به نظر میرسند (اردبیلی» ۱۳۹۰: ۱۲۷).
گفته شده است که نتیجه گیری دیوان از اینکه استرداد صرفا یک «گزینه» است نه یک
«تعهّد بینالمللی» ناشی از اشتباهی است که در تفسیر مواد (۵)۲ و (۷)۱ کنوانسیون منع
شکنجه به عمل آورده است. دیوان در تفسیر خود از ماده (۵)۲ تنها بر روی شرط «حضور»!
مهم در سرزمین تحت صلاحیّت اد ولت نگهدآزنهاه آمتمرکز شده و به قسمت دیگر این مادّه
یعنی «عدم استرداد متهم به هیچ ایک از کشورهای مذکور در بند.۱ این مادم ۲ توجّه نکرده
است. بر طبق این مادّه دولت نگهدارنده تنها بعد از حضور متهم در سرزمینش و در صورت
عدم استرداد او به دولتهای مذکور در موازد (الف)» (ب) و(پ) بند ۱ ماده ۵ که با جرم
ارتکابی دارای ارتباط و پیوند صلاحیّتی«هستند ملزم.به محاکمه است. به عبارت دیگر
چنانچه دولتهای مزبور به دلیل داشتن ارتباط صلاحیّتی با جرم» استرداد متهم را از دولت
نگهدارنده درخواست نمایند» دولت اخیر در وهله نخست متعهّد به استرداد است و در
صورت عدم استرداد به هر دلیل» متعهّد به محاکمه خواهد بود.
ماده (۷)۱ نیز تأکید میکند. که دولت نگهدارنده «متعهّد به تسلیم پرونده به مقامات
صلاحیّتدار قضایی به منظور محاکمه است»«اگر مهم را [به هیچ یک از دولتهای مذ کور
در بند ۱ ماده ۵] مسترد نکند.»" جالب است بدانیم که طبق ماده (۶)۴ کنوانسیون» دولت
نگهدارنده موظّف است بلافاصله پس از دستگیری منهم موضوع وا به کشووهای رون
اطّلاع دهد. این بدین معناست که دولتهای مذ کور در بند ۱ ماده ۵ حق دارند پس از اطّلاع
0 ک یآ داز وجمان 1 وصه صن اصه 2۳65 دز م06 0مع ما۸ ۵ +عط هدجه 1۰
۶ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
یافتن از دستگیری متهم در دولت نگهدارنده» که تحقیقات مقدّماتی را شروع کرده ولی
هنوز صلاحیّتش را اعمال نکرده است» تقاضای استرداد متّهم را بنمایند. در این صورت
چنانچه دولت نگهدارنده به هر دلیل از استرداد مهم به دولتهای مذ کور در بند ۱ ماده ۵
خودداری کند» این دولت متعهّد به اعمال صلاحیّت و محاکمه متهم از جانب آن دولتها
به عقیده ما درست است که کنوانسیون تعهّد به محاکمه را مشروط به وجود یک
درخواست استرداد قبلی نکرده است و از این رو تعهّد به محاکمه برای دولت نگهدارنده
یک «تعهّد مطلق» ۲ است» این مانع از آن نشده تا دولت نگهدارنده بر طبق مادّه (۶)۴ موظّف
به دادن «اطّلاع فوری»" دستگیری مهم به دولتهای ذکرشده در بند ۱ ماده ۵ باشد. این
تکلیف نشان میدهد که درخواست استرداد توسّط دولتهای مزبور حقّی است که
کنوانسیون برای این دولتها شناخته و درصدد حمایت از منافع آنها در اعمال این حق برآمده
بنابراین نظر دیوان مبنی بر اینکه به صرف «(حضور» متهم در سرزمین دولت نگهدارنده»
تعهّد مطلق این دولت به محاکمه متهمایجاد می گردد. و هیچ تعهّدی مبنی براسترداد وجود
ندارد» نه تنها با منطوق مواد ۵ (۷)۱ و (۶)۴ کنوانسیون منم شکنجه مطابقت ندارد» بلکه با
هدف کنوانسیون یعنی «موئّر ساختن تلاش دولتها برای مبارزه با شکنجه و بی کیفری
مرتکبان این جرایم» نیز ناسازگار است..زیرا در وضعیّتی که دولت نگهدارنده به دلیل
فروپاشی و سقوط کامل سیستم قضایی ملی که میتواند به عنوان قوه قهریّه وعذر رافع
وصف متخلفانه فعل تلمّی شود (پانوف» ۲۰۱۶ ۳۱۴) از تسلیم پرونده به مقامات صلاحیّتدار
قضایی به منظور محاکمه ناتوان گردد؟ و درعین حال تعهّدی هم به استراداد منّهم نداشته
۱ ماده (۵)۲ کنواسیون منع شکنجه دولت های اعضو رااضزفا به ایجاد صلاحیّت,ملزم ساخته است نه اعمال آن.
۴ البته باید توجّه داشت که « قوه قهریه» آن دسته از شرایط و اوضاع و احوالی همچون بحرانهای سیاسی و اقتصادی را
را که موجب سختتر شدن اجرای یک تعهّد میگردند پوشش نمیدهد. دیوان بینالمللی دادگستری در پرونده هابره
(۲۰۱۲) نتیجه گرفت که مشکلات مالی که دولت سنگال در مسیر تسلیم پرونده به مقامات صلاحیّتدار به منظور
محاکمه با آنها مواجه بود نمی توانند به عنوان یک دفاع در برابر نقض تعهّد به استرداد پا محاکمه مورد استناد قرار گیرند
و آستانه ضروری تلاش دولت نگهدارنده مهم (سنگال) برای محاکمه او به سبب ناتوانی مالی یا سایر مشکلات مشابه
دیگر نمیتواند به خطر بیفتد (112 .۳8۳۲۵ ,2012 ,56068 ۷۰ 8۸181010).
باشد» در این صورت متّهم از محاکمه و مجازات مصون مانده و هدف کنوانسیون محقّق
نخواهد شد. از این رو باید گفت که استرداد و محاکمه بر اساس کنوانسیون منع شکنجه
هر دو تعهّد بینالمللی هستند و برخلاف نظر دیوان» تعهّد به محاکمه برای دولت نگهدارنده
تنها وقتی به وجود می آید که تعهّد به استرداد منهم در صورت وجود چنین درخواستی از
طرف دولتهای مذ کور در بند ۱ ماد ۵ انجام نشود.
پیشنویس مواد راجع به مسئولیّت دولتها برای اعمال متخلفانه بینالمللی (۲۰۰۱)» ۱ دولتها
را از حیث حق استناد به مسئولیّت دولت دیگر به دولتهای زیاندیده (ماده ۴۲) و دولتهای
غیرزیاندیده (ماده ۴۸) تقسیم نموده است. دولت زیاندیده دولتی است که به طور خاص از
نقض تعهّد متأئر شده باشد» اعم از اینکه تعهّد نقضشده در قبال آن دولت به تنهایی یا در
قبال گروهی از دولتها که شامل آن دولت نیز هست و یا در قبال جامعه بینالمللی در کل
بر عهده گرفته شده باشد (ماده ۴۲). به عنوان مثال» تعهّد به عدم استفاده از زور در روابط
بینالمللی مقرّر در ماده (۲)۴ منشور ملل متّحد در قبال جامعه بینالمللی در کل بر عهده
گرفته شده است امّا نقض این تعهّد (عمل "تجاوز خاصض) تنها غلیه یک يا چند دولت خاص
ارتکاب مییابد و صرفا این دولبتها هستند کهلبه لور خاطی از آفعل متخلفانه متأئر میشوند
(کرافورد» ۱۳۹۵: ۶۸۱). در مقابل» دولت زیاندیده دولتی است که تعهّد نقضشده صرفا در
قبال گروهی از دولتها ازجمله آن دولت بر عهده گرفته شده باشد و هدف تعهد مزبور
حمایت از منفعت جمعی گروه دولت های ذیربط باشد (بند الف (۱) ماده ۸). از این نوع
غیرزیاندیده دولتی است که تعهّد نقضشده تنهادر قبال جامعه بینالمللی در کل بر عهده
گرفته شده است (بند ب (۲) ماده ۴۸). این نوع هد ات*را «تعهد در قبال همگان» نامیدهاند.
در هر دو دسته از تعهّدات اخیر نقض تعهّد منفعت شخصی هیچ دولتی را به طور مستقیم
0 ,205 [ن2ع ۳۵ دوعص ۵۶ مها ۵۶ وانانطنعد ومع ۵5 کعلعنس۸ 2621۲ 1۰
.(۵ ۵۳۹1۷۷) ,۸56/149)1(/60۳4 56/38 دههتا م2001 +عطسع6 2 12 ده
۸ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
در پرونده هابره» دولت بلژ یک مدّعی بود که نه تنهابه دلیل آنکه یک عضو کنوانسیون
منع شکنجه است» بلکه به دلیل داشتن منفعت خاص دارای وضعیّت متفاوتی است که آن
دولت را از دیگر دولتهای عضو کنوانسیون متمایز میسازد.! بر این مبنا بلژ یک یک دولت
زیاندیده به مفهوم ماده ۲۴۲ پیشنویس طرح مواد راجع به مسئولیّت دولتها بود. که
می توانست به مسئولیّت سنگال استناد کند. به علاوه» دولت بلژ یک عقیده داشت بدین دلیل
دارای منفعت خاص است که طبق ماده ۱(۵)(پ) کنوانسیون منم شکنجه حق ایجاد صلاحیّت
قضایی و حق درخواست استرداد منهم را دارد» زیرا بعضی از بزهدیدگان جنایات ارتکابی
هابره دارای تابعیّت بلژیکی با اصالت چادی بودند و شکایات خود را در دادگاههای بلژ یک
مطرح کرده بودند. این در حالی بود که دولت سنگال معتقد بود دولت بلژیک حق استناد به
مسئولیّت این دولت را به خاطر نقضهای ادّعایی کنوانسیون منع شکنجه ندارد» زیرا هیچ
یک از بزهدیدگان اعمال ارتکابی هابره در زمان ارتکاب تبعه بلژیک نبودهاند. در جریان
رسیدگی دیوان» دولت بلژیک در باب قابلیّت پذیرش دعوایش به مبنای دیگری استناد کرد
و اعلام نمود که هر دولت عضو کنوانسیون صرف نظر از میت بزهدیده حق دارد به مسئولیّت
دولت دیگر عضو به خاطر کوتاهیاش .در اجرای تعهّدات مربوط؛استناد کند."
رأی دیوان منحصرا بر مبنای اخیر استدلال دولت بلژیک به عنوان یک دولت عضو
کنوانسیون مبتنی بود و از این روانتیجه می گیرد که دولت بلژ یک میتواند به مسئولیّت دولت
سنگال به دلیل نقض تعهّداتش بر طبق مواد(۶)۲ و(۷)۱ کنوانسیون استناد کند." دیوان اعلام
کرد که با تکیه بر موضوع و هدف کنوانسیون منع شکنجه یعنی تأثیر هرچه بیشتر تلاشها
برای مبارزه با شکنجه در سرتاسر جهان» دولتهای عضو کنوانسیون در راستای اطمینان از
اینکه از اعمال: شکنجه بای اجلو کار شوک وطکلی شا ارطصووتبزخوردار نتواهند شد.
صرف نظر از ملیّت مجرم يا بزهدیده وصرف نظر از مکان وقوع جرم دارای منفعت مشت رک
۲ ماده۴۲ «دولت زیاندیده حق دارد به مسئولیّت دولت دیگر استناد کنده اگر تعهّد نقضشده در قبال: الف) آن دولت
به تنهایی بر عهده گرفته شده باشد؛ پا ب) گروهی از دولتها از جمله آن دولت یا جامعه بینالمللی در کل بر عهده
گرفته شده باشد و نقض تعهّد: ۱- به طور خاص آن دولت را تحت تأثیر قرار دهد؛ يا ۲- از چنان ویژگی و خصوصیتی
برخوردار باشد که وضعیّت سایر دولت هایی را که تعهّد در قبال آنها وجود دارد از حیث تداوم اجرای تعهّد اساسا تغییر
هستند. این منفعت مشتر ک به معنای آن است که تعهّدات مورد بحث هر دولت عضو را در
قبال تمام دولتهای عضو دیگر کنوانسیون متعهّد میسازد. تمام دولتهای عضو در ارتباط
با حقوق مقرّر در کنوانسیون دارای منفعت حقوقی هستند و این تعهّدات میتوانند به عنوان
تعهّدات عامالشمول گروهی» بدین معنا که هر کشور عضو در ارتباط با این تعهّدات در هر
مورد خاص دارای منفعت است» تعریف شوند. بر این اساس» دیوان نتیجه می گیرد که دعوای
بل یک بر این مبنا قابل پذیرش است و هیچ ضرورتی ندارد که دیوان اعلام کند دولت بلژ یک
به علاوه دارای یک منفعت خاص برای شکایت از دولت سنگال نیز هست. اگر منفعت
خاص مطرح باشد» هیچ دولتی نمی توانست رعایت مفاد کنوانسیون را مطالبه کند» در حالی
که در مورد کنوانسیون منم شکنجه هر دولت متعاهد میتواند به مسئولیّت دولت متعاهد
دیگر استناد کند و از دولت مسئول بخواهد تا به نقض تعهّداتش تحت ماد (۶)۲ (انجام
تحقیقات فوری) و ماده (۷)۱ (تسلیم پرونده به مقامات صلاحیّتدار به منظور محاکمه) پایان
بنابراین رأی دیوان نشان میدهد که تعهّد به استرداد پا محاکمه در چارچوب کنوانسیون
منع شکنجه یک تعهّد عامالشمول گروهی و از مصادیق قسمت (الف) بند ۱ ماده ۴۸ طرح
مسئولیّت دولت آدر نظر گرفته شده است. ايننوع تعهّدبا تعهّدات در مقابل جامع بینالمللی
در کل (قسمت (ب) بند ۱ مادّه ۴۸) که از آنها با عنوان تعهّدات مطلق "(فلسفی» ۱۳۹۶: ۱۸۱)
یاد شده متفاوت است. تعهّدات قسمت (الف) تعهّداتی هستند که از سطح روابط دوجانیه
دولتهای عضو فراتر هستند. مانند تعهّدات مربوط به حمایت از محیط زیست یا سیستم
منطقهای حمایت از حقوق بشر. هدف اصلی این تعهّدات" تشویق و تقویّت منفعت مشت رک
دولتها نسبت به دیگر منافع شخصی آنهاست (شرح مواد مسئولیّت» ش. ۵ م. ۴۸)؛ بنابراین
در این دسته از تعهّدات» فقط دولتهای عضو کنوانسیونهای حاوی این تعهّدات دارای
منفعت حقوقی مشترکک هستند: امّا تعهّدات قسمت (ب) به دلیل موقعیّتشان در حقوق
۲ ماده ۴۸: ۱۱- هر دولتی غیر از دولت زیاندیده حق دارد مطابق بند ۲ ذیل به مسئولیّت دولت دیگر استناد کند اگر:
الف) تعهّد نقضشده در قبال گروهی از دولتها از جمله آن دولت بوده و این تعهّد برای حمایت از منفعت جمعی
گروه ذیربط وضع شده باشد؛ یا ب) تعهّد نقضشده در قبال جامعه بینالمللی در کل باشد».
۰ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
بینالملل عرفی برای تمام دولتهای عضو جامعه بینالمللی لازمالرعایه هستند. دیوان
بینالمللی داد گستری در قضيه بارسلونا بدین دسته از تعهّدات اخیر اشاره کرده است.!
امّا برخلاف رأی دیوان» آیا واقعا وجود منفعت مشت رک دولتهای عضو کنوانسیون منع
شکنجه نسبت به مبارزه با شکنجه و مجازات مرتکبان آن از طریق محاکمه آنها بدین معناست
که برای دولتهای عضو این کنوانسیون هیچ منفعت شخصی ای در اجرای این تعهّدات
وجود ندارد؟ متأسّفانه در رای دیوان اعتبار درخواست بلژیک برای استرداد هابره حلنشده
باقی ماند و دیوان موضوع منفعت شخصی دولت بلژیک را که مورد ادّعای آن کشور بود
پانوف عقیده دارد که در ارتباط با تعهّد به استرداد یا محاکمه میتوان وضعیّتی را تصوّر
کرد که بر اساس آن نشان داده شود که یک دولت خاص بر مبنای یک رابطه دوجانبه دارای
حق شخصی نسبت به اجرای تعهّد مزبور است. مناسب ترین مثال عبارت است از درخواست
یک دولت عضو برای استرداد منهم یا محاکمه او در دادگاههای داخلی دولت نگهدارنده
متهم. در این حالت دولت متقاضی استرداد در دسته دولتهای زیاندیده قرار خواهد گرفت»
زیرا استنکاف دولت نگهدارنده منّهم.از استرداد و عدم. محاکمه او حق شخصی دولت
درخواست کننده استرداد را که بزهدیدگان جرم از.اتباع آن هستند تحت تأأثیر قرار میدهد.
در واقع» اگرچه تعهّد به استرداد یا محاکمه یک تعهّد چندجانبه است» در وضعیّت مزبور
میتواند یک رابطه دوجانبه را میان یک طرف واطرف دیگر کنوانسیون به وجود آورد
(پانوف» ۲۰۱۶: ۳۱۹-۳۲۰). بنابراین» به نظر میرسد چنانکه دولت بلژ یک به دیوان متذکر
شد که آن دولت هم به موجب ماده ۴۲به عنوان دولت زیاندیده و هم به موجب ماده ۴۸ به
عنوان دولت غیرزیاند یله قادر به سنا به مستولیت دول کت شنگال اسّت آمیان منفعت شخصی
یک دولت و منفعت مشت رک سایر دولتها در اجرای تعهّدابه استرداد یا محاکمه تعارضی
-22 .083738 ,560۰00 م0803 :110 387۵ و00 560۰ وا0علنطا ماک ملق 5606 ۷۰ صفعلام8 بعع5 .2
دیوان بین المللی دادگستری به موجب تصمیم نهایی خود در پرونده هابره اعلام مینماید که
دولت سنگال با کوتاهی در انجام تحقیقات فوری پیرامون واقعیّات امر و جرایم ارتکابی
ادعاشده هابره تعهّدش تحت ماده ۶ بند ۲ کنوانسیون منع شکنجه را نقض کرده است. به
علاوه» این دولت با کوتاهی در تسلیم پرونده به مقامات صلاحیّتدار خود به منظور محاکمه
هابره تعهّدش بر طبق ماده ۷ بند ۱ کنوانسیون را نیز نقض کرده است و باید بدون هرگونه
تخیر بیشتر پرونده هابره رابه مقامات صلاحیّت دار خود به منظور محاکمه تسلیم نماید» اگر
قصد استرداد وی را به بلژیک ندارد. دیوان در این رای اصلاحات قانونگذاری در دو زمینهه
جرمانگاری اعمال موضوع ماده ۴ کنوانسیون منع شکنجه و ایجاد صلاحیّت قضایی ! موضوع
ماه ۵ این کنوانسیون را مقدمه لازم اجرای تعهّد به استرداد یا محاکمه موضوع ماد (۷)۲ در
نظر گرفت و دریافت که تعهّد دولتها به پیشگیری از جرایم معیّن به موجب مقرّرات عرفی
یا کنوانسیونی ایجاب میکند که آنها «خودشان را به ابزارهای حقوقی لازم برای تعقیب و
محاکمه این نوع جرایم مجهّز نمایند.. این دولتها باید مطمئن شوند که سیستم قضایی آنها
با تلاشهایی که در جهت مقابله با بی کیفری انجام خواهند.داد هماهنگی داشته باشد». "
رأی دیوان توانست تقریبا به اختلاف نظرها پیزامون وضعیّت عرفی تعهّد به استرداد با
محاکمه پایان دهد و نشان دهد که تعهّد مزبور نمی تواند.در فقدان یک تعهّد معاهدهای برای
دولتها الزامآور باشد. زیرابا وجود آنکه دولت بلژیک دعوای خود علیه دولت سنگال را
از جمله بر حقوق بین الملل عرفی مبتنی ساخته بود» دیوان اعلام کرد که این دعوا فقط بر
مبنای مواد (۶)۲ و (۷)۱ کنوانسیون منع شکنجه قرار داشته و برای ورود به ادّعای بلژ یک در
مورد نقضهای ادّعایی دولت سنگال بر مبنای حقوق بینالملل عرفی فاقد صلاحیّت است."
البته ری دیوان در ارتباط با نقض ماده ۵ کنوانسیون منع شکنجه راجع به تعهّد دولتها
به ایجاد صلاحیّت قضایی قابل انتقاد است. در این رابطه» دیوان صلاحیّت قضایی مندرج در
این مادّه را برابر با صلاحیّت جهانی فرض کرد و از این رو اعلام نمود که شناسایی صلاحیّت
کنطغ 03056016 1۵ ۵۵6 16821 همع عط] طانی کع باه عصعطغ عطا هصنممندوه بط ععصنک .2
۲۵ ۵ 0067216 لالز کصع کرد دوع[ طعط) خهط) عسعهه کعناسوم کعاجا5 عط) معصعگگه ۵1 1۷06
ماع احصه عاقصنصناه ما کسمگکه نعطا عصنمصنودوم ما معا عصعطی کنصصی هه معگاه
۲ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
جهانی برای دادگاههای داخلی نسبت به جرم شکنجه تحت ماده (۵)۲ کنوانسیون شرط
ضروری برای شروع تحقیقات مقدّماتی (ماده (۶)۲) و تسلیم پرونده به مقامات صلاحیّتدار
به منظور محاکمه (ماده (۷)۱) است. در حالی که متن ماده ۵ کنوانسیون هیچ بیان صریحی
در مورد صلاحیّت جهانی ندارد و این نوع صلاحیّت به خودی خود دربردارنده یک تعهّد به
استرداد یا محاکمه نیست. صلاحیّت قضایی مندرج در ماده ۵ میتواند صلاحیّت مبتنی بر
معاهده باشد که دولتها بر اساس آن میتوانند صلاحیّت فراسرزمینی خود را تعیین نمایند.
نقد دیگر وارد بر رأی دیوان مربوط به جایی است که دیوان استرداد را در چارچوب
کلی تعهّد به استرداد یا محاکمه نه یک تعهّد بینالمللی بلکه گزینهای میداند که صرفا دولت
متعاهد با انجام آن میتواند خود را از انجام تعهّد به محاکمه رها نماید. از نظر دیوان» دولت
نگهدارنده منهم هیچ اجباری برای پذیرش درخواست استرداد ندارد و تنها متعهّد به تسلیم
پرونده به مقامات صلاحیّتدار قضایی به منظور محاکمه است و نقض این تعهّد است که
عمل متخلفانه بین المللی است و موجب مسئولیّت دولت می گردد. در حالی که اگر مواد ۵
و (۶)۴ و (۷)۱ کنوانسیون در ارتباط با همدیگرآمورد. توجّه قزار گیرند نشان میدهند که
تکلیف دولت نگهدارنده مهم مبنی بر اینکه موضوع دستگیری مهم را که هنوز صلاحیّتش
را بر آن اعمال نکرده باید فورا به اطّلاع کشورهای مذکور در بند ۱ ماد ۵ برساند (ماده
(۶)۴) موبّد آن است که درخواست. استرداد" توسّط این دولتهااحقّی است که کنوانسیون
برای آنها شناخته و در صورت وجود چنین دزخواستی» دولت نگهدارنده ملزم به اجابت آن
است و تنها هنگامی که استرداد به هر دلیلی انجام نشود تعهّد به محاکمه به وجود میآید.
همچنین» دیوان در قسمت مربوط به قابل پذیرش بودن دعوای بلژیکه» اعتبار درخواست
بلژیک برای استرداد هابره را حلنشده باقی گذاشت و موضوغ"منفعت خاص و فردی این
دولت که مورد ادّعای آن بود بیپاسخ ماند. در این رابطه» آدیوان عقیده داشت که دولت
بلژیک به عنوان یک عضو کنوانسیون منع شکنجه همانند سایر دولتهای عضو در رابطه با
اجرای تعهّدات مقرر در این کنوانسیون دارای منفعت مشتر کک است و این تعهّدات می توانند
به عنوان تعهّدات عام الشمول گروهی» بدین معنا که هر کشور عضو در ارتباط با این تعهّدات
در هر مورد خاص دارای منفعت است» تعریف شوند و هیچ ضرورتی ندارد که دیوان اعلام
کند دولت بلژیک به علاوه دارای یک منفعت خاص برای شکایت از دولت سنگال نیز
هست. این در حالی است که میتوان وضعیّتی را در نظر گرفت که یک دولت خاص بر
مبنای یک رابطه دوجانبه دارای حتق شخصی نسبت به اجرای تعهّدات مزبور است. ممکن
است در این وضعیّت یک دولت در مفهوم ماده ۴۲ طرح مواد راجع به مسئولیّت دولت
زیاندیده محسوب شود و دیگر دولتها به موجب ماده ۴۸ همین طرح بتوانند به عنوان
دولتهای غیرزیاندیده به مسئولیّت دولت خاطی استناد کنند (شرح مواد مسئولیّت» ش. ۰۳
با این همه رای دیوان با رویکردی انسانی به عدالت کیفری این دستاورد مهم را داشت
که نقض تعهّد به استرداد یا محاکمه قابل انطباق و اجرا با رژیم مسئولیّت بینالمللی دولت
است و کوتاهی در ایفای این تعهّد میتواند یک عمل متخلفانه بینالمللی محسوب شود. از
این رو دولتهای متعاهد علیرغم وجود حسّاسیّتهای سیاسی و صرف نظر از مقام و
موقعیّت رسمی مظنونان موظّف هستند تا از سیستم قضایی ملّی خود برای تعقیب و محاکمه
جنایتکاران بین المللی استفاده کنند يا آنان را به دولتهای دیگری که مایل به انجام چنین
دیوان با توصیف تعهّد به استرداد پا محاکمه مرتکبان اعمال شکنجه به عنوان یک تعهد
عامالشمول گروهی و تأیید حق استناد همه دولتهای عضو ایک کنوانسیون چندجانبه
بینالمللی به مسئولیّت بینالمللی دولت خاطی.نشان داد که ارتکاب جنایات فجیع بینالمللی
نظیر جنایات علیه بشریّت» جنایات جنگی» نسل کشی و شکنجهنه تنها منافع یک دولت خاص
بلکه منافع تمام دولتها (حداقل دولتهای اغضو یک کنوانسیون چندجانبه بینالمللی) را
تحت تأثیر قرار میدهد و از این رو مرتکبان این جنایات هیچ پناهگاه امنی در جهان نخواهند
۴ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
آقایی جنتمکان» حسین. (۱۳۹۳). حفوق کیفری بینالمللی» مجموعه اسناد بینالمللی» چاپ
ابراهیم گل» علیرضا. (۱۳۹۳). مسئولّیت بینالمللی دولت» متن و شرح مواد کمیسیون حقوق
اردبیلی» محمّدعلی. (۱۳۹۰). حّوق بینالمل لکفری» گریده مقالات ۲ چاپ اوّل» تهران؛
بیگکزاده» ابراهیم و میرفلّاح نصیری,» سیّذّهاندا. (۱۳۹۳)» «تعهّد به استرداد یا محاکمه در
حقوق عرفی و رویه قضایی بینالمللی» مج تحمیمات حموقی, شماره ۶۶
حدادی» مهدی. (۱۳۹۰). تحوّل در اجرای مسئولّیت بی نالمللی دولتها» چاپ اوّل» تهران»
رمضانی قوام آبادی» محمّدحسین. (۱۳۹۵). «مسئولیّت بینالمللی ناشی از نقض تعهّد به
استرداد یا محاکمه در پرتو را دبوالنپلر)زلمللی داد گستری در دعوای بلژ یک علیه
شارف» مایکل پ. (۱۳۹۶). «صلاحیّت جهانی و جرم تجاوز نظامی»» مترجم: خادم مقدم
فلسفی» هدایت الل. (۱۳۹۶). سیرعقل در منظومه حقوق بینالملل» چاپ اوّل» تهران» فرهنگک
فلسفی» هدایتالله. (۱۳۹۱). حقوق معاهدات بینالمللی» چاپ سوّم» تهران» فرهنگ نشر نو.
کرافورد» جیمز. (۱۳۹۵). حقوق مسئولّیت بین المللی (قواعد عمومی)» مترجم: ابراهیم گل»
گروسیوس» هوگو. (۱۳۹۲). حقوق جنگ وصلح» مترجم: پیران» حسین» چاپ اوّل» تهران»
هنجنی» سیّدعلی. (۱۳۷۲). «تحوّلات پیدایش عرف بینالمللی» مجله تحقیقات حقوقی.
۳ ۳.۵۲05 ,1۵ ,0۳1۳۵ 760۲۵۵۵۳۵۲ .(1390) ۸ ممصصحطام/3 منلنطاه0 ۸
[مهاد۳ه۳ جذ] بصمناه دام 3/0۵0 مصق۳طع1 ,ص00ن۳۵ 35۲ م2 کعلعنای۸
7 3۳۵۵۵ ۵ و 7۳36 .(1995) 3۵0۵70۰ ,3/6 چگ کخعحا0 .36 ,نصامزدعه 8
0 ,۶ 309105 ,10716606 ,(ع 7001607 ابش ع7ع0ع3 سمش عاهم :۵ ۳ط
00 ,(2014) 21602 3ع60ر56 منذعه7< داهالج/2 ۹ص حصنط۵ ۳ ,206 2ع روط
[ نوی 7 [00۵ 1016۳2 0هه شآ او حقهما کت حذ عایه 0۳056 ۵۳ نو واه ما
[36۲513 3] 66۰ 310 ,3686076 1290 ]٩ ,۵ 70 306
71000۳۶1 170064 7۳6 .(1988) .ف0ق7 عطقطع0 ۵0ص 1 [ دعوسط
مدازز 2 کا0قا 2 ,60112112109 ۵ 0 7028006 ۸ :10۳۳6 اک 90
جذ] بونطعتاط۳ زعامعمد5 ,ص16۵ مصوننوه اک مق2ع ۸ بامهی صفط۳۳۵
کط20عنا 05 0065 2ع ۳ ۵۶ ۵10۵06 ۵ط ۲ .(2016) 16۰ع ت۳۵ باصن
0 لح بانازطانع دیع 20021 دماح ۵۶ مارد 156 .(2010) .00810۳۵37
.(007) ,بواتازطانعد60 م65 هدنهد 6 که ها عط «رع0ع) کتعطاه 200
رکا ۸ ۷۷۲۵۳ رهم20 106 1۵۳ عاهاک که بونازطانع دومع ۵۳ کعلعنس۸ اکد12
,4 00۲۳ (۸56/149)1 56/83 06۸ م2001 1260067 12 ده ۸۵0۳0۵
0 ع۹۵ 1۳3۵ ]0 110 (ط ۹1 00۳ ,7۳1۵۳۵۵/۵ .(1393) همعخن۸ ,امک-صفط۳۳
5516 ۳۵ 1 106006100167 170 7۳6 .(1396) طلعاله 170022 بنگهکا۳۵
[مه20۳5 حذ] محسطکه 3 هصق ۳۳ م1659 ,ت۳0 ۳51 ,۵ 71167۲۵0۵
۶و ۳۵۵۵۱۵ ۵ صمناهعناط0 ۵ط ۲ .(2013) .کتعطاه هه مطمط هل و۸ ۳۳۵۳۵
,7/006 05 ۷77/۷/۳ ۲7۳6057/7 و7 کش 306066 که عان۵0 ۳۳۵۶
۶ | پژوهش حقوق کیفری | سال نهم | شماره ۳۵ | تابستان ۱۴۰۰
,110556 ,81۳80 :173081310۳ ,۳6066 ۵۳۵ ۲۵۲٩ 710 .(0392) .ع10 ,کتافعتی
تهاد13080 ,16۳۵60 ,۳000 ۳25۲ ,5106 0۲ وا ماع ومع ۵ 11۵۲۵0
1010۵0۵1 ۶ طع00 عطا ها کاصعصم ۰*۹۵ .(1372) نله #عرع5 منصعزسه11
[ 36۳۹12 جذ] 12 200 11 310۰ ,68607۳6/65 1290 ]۵ ,70۳۵ هماع
3] .کط0عناطای2 21ع 722 م1650 ماک اص ۳ ,کاصع 100 136۵0
51 ۳۳۵6۵۲ 76 .(2009) .(208) وعناخ او مناد ۷۵۵ 0ص ما27 «موززم 1
,65 ۷۵۳ ۵۳ 6۲ اکن 2 مضه علهدمناع37 ۵1 ها .(3944) منت اه 6اه
7] 03510۳۵۳۷ که 310۳5 همان ۲3۵ 0ص عاحاونط .ر3991) م1۰ 1/60
5 0 7۳6 .(2008) .(605) ۳7۵060 وسطا ۸ 2/6 ده 3/01۵0 ,110۵4
40 ۵۲۵۰ 316۷ و و 00160 ۸ :71076 8۲ 0و۸ 00۳۵۳۵
,70۵ 000 256 عطا تلکسا آهد بت .(2004) .حعومط عقععا0
1 065 ۶و 000 اه عطا ۸0008 116 156 ,(997ل) من 3/000 0۳6۵۵
0 ۶ ۵70006 6ع0ها2 3/20 ,3/0000 - ۵۶ واست 56 ومد م2 ۵
6 ات۸ 30606۳6 کش ص0نهعناط0 عط1 .(2016) ما3 20 ما5 ,0ص8
65 ,۲03160 ,5۳006 :1۵ 1316۳۵000۵1 هط رعای عم ۵۳ ۵006 ۳)
6357 737] بعانن 3۳۵۹6 ۵۳ ع6نو 3۳۵ ما0 عطا کم ناه نامص۸ 0صه
9تات0 0۳056 ۵۳ 00و۳۵ ما ناه او ۳۵۵ ۶0۵۳ بانط عص ومع
عق) ع صز ععناعا[ 01 اساص6 لمدمنهعاصآ عط او اصعصع 30 عطا که خطهنا 106
و071۵ 0:۵ ۵ 02101 ]۵,0 70۳ همع 5606 اعصنمعد صعنعاه 0۶3
2/۵۷ ۳ عصزس) عطا وصه صمتاعنل نس 7 آه کت" .(1396) .2 آع۵ط3/00 احعط50
:۳۳۵560۶۵ 0۳ ۳۳۵6 ما صمناهعناط0 ۲۵۵ .(2011) ص261 مه ,عطاو دامع عا5
,9 ۷7۵ ,ع6ناکاز 6۲۹۳۵ ,11۵۲۵۵0۳۵ ]0 ,70۳۵ متسه ٩ ها هکگفهاه
,0 گم جنسهع5 فصه عع:26 عط اعصندي۸ ععصض ۶ 606 اکد 12
وکا ۸ ۷۳۵۳21 رام دمن هعاص] 1۵۳ عاهاک ۵۶ بنازطانع دومع 0 کعلعنس۸ اکه 127
.(۸751۷7۸) ,00۳۳۵ (۸56/149)1 56/83 60 تا م2001 0067ععع20 12 دم ال ۸
3۰ ۳۵۳۳۵۳۷ 8 ,6۲5 اصقطک مععنگ۸ مصن مد عط او عانههاک
,(161ع3 ۷۰ 00286 ۵۶ عزاطانامع۸ 60206 10) 2000 آخه۸ 11 ۵۶ سدح ۶ م۸
7 ,ععناعتال [۵ط0 106۳۵ ۵۶ سای ۳۳۳۵06۲ رروعغاس ۲ ۷5 ععصج) ععفی عنام
حساع[8۵) ,عنو ۳۵ ۳ عاینهع305 ما د00صعا 0 عطا ما عتقاعط عدمناعا
(97) [0ع27010 ۸00000۵1 ۳۹۲ فصه ,1949 ۶و کدصتاصع م0 عهج7
8 0۳۴۳ 100۵۵ باعتس) 056۴ هه 10۳66 اعصنده۸ 00005 156
ماکه ۸۳ که عموزعک اج لاصتا ۶و جمزدوع نگ ۲56 ۶0۵۳ 000600 6ط1"
,6 مه عصس عط ۶ اوعد نصا 0 وصه صوصع۳6 ع 0۳ 00605 1۵6
|
«تعهد به استرداد یا محاکمه»، یکی از مکانیسمهای حقوقی برای مقابله با جنایات بینالمللی همچون ژنوسید(نسلکشی)، جنایات جنگی و شکنجه و همچنین برای مبارزه با بیکیفری مرتکبین این اعمال در سطح بینالمللی بوده و نه تنها به عدالت کیفری بلکه به عنوان وسیلهای بازدارنده به تضمین عدم تکرار ارتکاب این جنایات در آینده اشاره دارد.دیوان بینالمللی دادگستری در سال2012 رأی خود را در قضیه مسایل مرتبط با تعهد به محاکمه یا استرداد در دعوای بلژیک علیه سنگال صادر کرد. دیوان در این رأی جنبههای مختلفی از این موضوع از جمله وضعیت عرفی تعهد به استرداد یا محاکمه، ارتباط این تعهد با صلاحیت جهانی و تعهدات عامالشمول را مورد بررسی قرار داد. دیوان از تأیید وضعیت عرفی تعهد به استرداد یا محاکمه خودداری کرد و صلاحیت جهانی را شرط ضروری اجرای این تعهد درنظر گرفت. به علاوه اعلام کرد که این تعهد یک تعهد عامالشمول گروهی است و دولت بلژیک نه به عنوان یک دولت زیاندیده بلکه به عنوان یک دولت غیرزیاندیده حق استفاده به مسئولیت دولت سنگال را دارد. این تحقیق درصدد بررسی برخی از بخشهای مهم رأی دیوان و انتقادات وارد بر آن میباشد.
|
43,062 |
521948
|
افلاطون در آثار خودش از پروتاگوراس و گرگیاس گرفته تا جمهوری و فیلیس»
میل و لذت را از منظرهای گوناگون بررسی کرده و آرا مختلفی را در رابطه با آن بیان نموده است. اما
در رساله فیلیس استکه سوال جدیدی را در زابطه با لذت مطرح و آن را به طور کامل واکاوی میکند.
این منظر جدید نسبت لذت و دزد:باحقیقت. است. در فیلبس»:افلاطون از نوعی لذت نادرست
(360-0 :1997 ,۵0ا«) سخن میگوید که ما را برای اولین بار با وحه جدیدی از لذت روبرو میکند.
این وجه برای اولین بار شرایطی را معرفی میکند که در آن» لذت ما موهوم» غیرحقیقی و نامعتبر
است. به نظر میرسد که افلاطون با پرسش از درستی و نادرستی لذت در حقیقت دو وجه علمی و
تعلیمی را یکی کرده است؛ چرا که او با طرح این پرسش که چه لذتی با حقیقت مطابق است و چه
لذتی مطابق نیست (وجه علمی) دنبال این است که لذات غیرمطابق با حقیقت را طرد کند و فقط
این رویکرد بعد از افلاطون.نیز دنبال شد. بسیاری از متفکران یونان لذتهایی را که مطابق با
هدف يا غایت بشر باشند موجه و درست (حقیقی) دانسته و لذتهای نامنطبق را هم طرد کردند. به
طور مثال» ارسطو لذتی را که مطابق با کمال و فضیلت بشر باشد نشانه نیل به سعادت و رسیدن به
به خوبی مشخص است که در نظر بسیاری از متفکران یونانی» لذت و میلی که لذت حاصل
ارضا آن است» ذاتا شر و بد نیستند. آنها معتقدند که بسیاری از لذتها مطابق با طبیعت و غایت
انسان اند و به همین دلیل اگر انسان بتواند این دسته از لذات و امیال مولد آنها را تشخیص دهد به
راحتی میتواند با آنها زندگی کرده و از آنها بهره ببرد. این در حالی است که در متفکران دیگر (مانند
فلاسقه مسیحی) چنین دیدگاهی وجود نذارد آیا اصولا میل و لذات انسان مطابق باغایت او هستند؟
آیا آساسا انسان غاینی ذارد؟ آیا غایت انسان,با غایت جهان در تناسبب است؟ اينها پرسشهایی
هستند که به خصوص بعد از طوفان مسیحیت در جهان یونانی مآب غرب مطرح شدند. کاملا روشن
۴ فلسفه سال ۰۲۰ شماره ۲» پیاپی ۳۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱
است که اگر متفکری معتقد باشد که اصولا انسان موجودی آلوده به گناه و شرور است که غایت
وجودش با غایت جهان یکی نیست» نگاه متفاوتی به امیال و لذات بشری خواهد داشت. متفکری
که معتقد است وجودش سراسر شر و سیاهی است شاید به زهدی افراطی گرایش پیدا کند و آنقدر
گرسنگی بکشد تا در رنج بمیرد و رستگار شود (چون خودش را آلوده به گناه و تاریک میبیند» امیال و لذاتش
را هم مطرود و شر میپندارد). برای چنین شخصی لذت و میل جایگاه دیگری دارد؛ جایگاهی که با
ما در اين مقاله میکوشیم جایگاه لذت و میل را نزد یکی از متفکرین مسیحی تبیین کنیم.
اگوستینوس متفکری است که بر پایه جهانبینی مسیحی خود. نگاهی متفاوت به لذت. میل» جایگاه
انسان در جهان و غایتش دارد. او در پاسخ به اين پرسش که " آیا اصولا انسان غایتی دارد و آیا این
غایت با غایت جهان یکی است؟" مسیری را در پیش میگیرد که کاملا متفاوت از مسیر ارسطو و
افلاطون و اخلاف این دو است. از این رو نظریه او درباره میل و لذت تفاوتی بنیادین با نظريه قلاسفه
نگاه متفکران یونان باستان نسبت به لذت (و به تبع آن میل)! کاملا متفاوت از نگاه عمده متفکران
مسیحی و غیرمسیحی دوران یونانیمابی" است. فرهنگ یونانی حتی پیش از ظهور فلاسفه ملطی
نسبت به لذت نگاهی منفی و طردآمیز نداشته است و حتی در اشعار هومر و هزیود هم تنها برخی
نصایح کلی در مورد کف نفس و جلوگیری ازابیبندوباری دیده میشود و نه طرد کلی لذت
(9-27 :1982 , ماچه1 . عصناده6). این نگاه تقریبا در تفکر فلاسفه بزرگ یونان هم وجود دارد. از
نظر افلاطون, خطا در لذت هنگامی رخ میدهد که یا موضوع لذتبخش به درستی تشخیص داده
نشود یا حالت خنثی (حالتی که در آن نه لذتی را تجربه میکنيم وانه ادردی را) با لذت اشتباه گرفته شود و یا
دو لذت يا یک لذت و درد به طور متوالی يا همزمان بر شخص هجوم آورده و او یک درد یا لذت را
بیش از حد واقعی تجربه کند. در هر سه حالت. اصل لذت به هیچ عنوان طرد نمیشود و به منزله
۱ در این مقاله» میل و لذت ارتباطی تنگاتنگ با هم دارند و جدا از هم بررسی نمیشوند» بدین صورت که لذت نتیجه و اثر ارضا
میل در نظر گرفته میشود و میل هم جستجوی ارضا است که لذت را در پی دارد. بنابراین» لذت و میل دو روی یک سکهاند.
آنچه برای ما در این مقاله مهم است ارضا میل است که نقطه اتصال میل و لذت است.
۲ به طور کلی دوره یونانی مآبی شامل یک دوره حدودا ۱۰۰۰ ساله از مرگ اسکندرمقدونی تا بسته شدن آکادمی در آتن به دست
امپراتور کنستانتین است. در متن حاضر اين دوره طولانی به دو بخش تقسیم شده است. دوره اول از حمله اسکندر به یونان تا قرن
اول میلادی را شامل میشود و دوره دوم بیشتر به قرن اول تا پنجم میلادی مربوط میشود. در دوره اول (حداقل در مورد بحث
لذت و میل) هنوز تفکر یونانی غالب است اما در دوره دوم غلبه ادیان شرقی و فلسفههای عرفانی مانند نوافلاطونی و نیز نفوذ
مسیحیت محسوس است. واژه یونانیمآبی در این متن بیشتر به دوره دوم ارجاع دارد.
نظریات سهگانه اگوستینوس درباره میل و لذت بر اساس کتاب اعترافات ۲۵۵
امری طبیعی پذیرفته میشود. افلاطون در فیلیس توضیح میدهد که خطا در لذت به اصل لذت بر
نمیگردد بلکه به تشخیص و معرفت و دریافت ما مربوط میشود (ط402-51 :۳10008 ,۳1۵10).
ارسطو هم تا حدی مانند افلاطون لذت را طبیعی میداند. او معتقد است لذت کاملکننده
فعلیت یک موجود زنده است و زمانی به ظهور میرسد که یک موجود طبیعی و زنده بالقوه به کمال
و فعلیت خود برسد. از نظر ارسطو لذایذ و امیال هنگام ظهور در مرحله احساسات قرار دارند و از
طریق تربیت صحیح و تکرار رفتارهای درست به عادت خوب و در نتیجه فضیلت اخلاقی تبدیل
میشوند. در صورتی که تربیت اخلاقی به درستی بر این احساسات اعمال نشود لذت به انحراف
کشیده شده و باید از آن اجتناب کرد (301-314 :1982 ,710۶ 82 عصناده6).
هم در نظر افلاطون و هم در نظر ارسطی لذت مادام که منجر به زوال عقل و تصمیم نادرست
نشود» مجاز و طبیعی است و هرگز طرد و نفی نمیشود. لذت و به تبع آن درد» نوعی واکنش طبیعی
حیوانی است که هنگام به هم خوردن تعادل يا نظم ارگانیک و یا بازگشت به حالت طبیعی اولیه به
سنت افلاطونی و ارسطویی در فلاسفه و متفکرین بعدی نیز رسوخ کرد. آن دسته از نحلههای
فکری مهم دوره یونانی مآبی که مستقیما تحت تاثیر تفکر یونانی بودند» همانند یونانیان لذت را در
صورت تجاوز نکردن به حدود.عقلی جایز دانستند. اتفاق اصلی:اما در اواسط دوره یونانیمآبی رخ
داد. زمانی که به تدریج ادیان و تفکرات شرقی از بیرون وارد جغرافیای فرهنگی امپراتوری روم شده
و تفکر یونانی را تا حدی از ترکتازی انداختند. در این دوره» غربآنسبت به لذت نگاه جدیدی پیدا
کرد. نگاهی که خود را بیشتر در سه نحل افکری نمودار تنتاخت: گنوسیسم» فلسفه نوافلاطونی و
در این تفکرات جدید برعکس تفکر یونانی» اصل لذت و میل طرد میشود. متفکر یونانیمآب
در این دوره اصل ارضا میل را نفی میکند (برعکس یونانی که این فعالیت (ارضا) زا تحت برخی شرایط قبول
گنوسیستها گروهی از متفکرین عارف مسلک بودند که از طریق نوعی ثنویت وجودی جهان
را ین میگردنند ريش انتوشه آنها مذاهب قرفی .ی به خسمرس ایران باستان اسق آما در بین
مسیحیان اولیه (بهخصوص در قرن ۱ و ۲) نیز طرفدارانی داشتهاند (ایلخانی» ۱۳۷۴: ۱۷-۱۶). گنوسیستها
معتقدند دو خدا در جهان وجود دارد: خدای خیر و خدای شر. جهان ماده و طبیعت صنع خدای شر
است که هر چند مقام پایینتری نسبت به خدای خیر دارد اما به لحاظ عمل و وجود مستقل است و
جهان طبیعت در ابتدای تاریخ به علت گردنکشی او در مقابل خدای خیر خلق شده است.
گنوسیستها معتقدند شهوات» امیال و لذات انسانی و حیوانی به کل مردود و مطرودند چرا که وجود
انسان در نظر آنها شر است و جز بخشی از نور الهی که در وجود هر کسی یافت میشود» سایر
۵۶ فلسفه, سال ۰۲۰ شماره ۲ پیاپی ۳۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱
وحوه انسانی بد» اهریمنی و بیارزشاند. از این رو گنوسیستها معتقدند تنها راه نجات از شهوات.
گروه دیگری که تاحدی مانند گنوسیستها میاندیشیدند فلاسفه نوافلاطونی بودند. آنها
همچون عرفای گنوسیست جهان ماده را سراسر شر و بدی میدانند. از نظر آنها بدن سراسر ثقل
نفس است و نفس الهی در آن گرفتار آمده و بدن مانند باری بر دوش او است. از نظر فلاسفه
نوافلاطونی شهوات» امیال و لذتها (جز لذت عقلی محض) همگی مطرود و بد هستند چرا که اصولا
مسیحیت نیز مانند دو نحله فوق نگاهی منفی نسبت به میل و لذت دارد. آیات و روایات کتاب
و آن کس که لذتها را دوست دارد بیشک شخصی ضعیف و فقیر است (21:17 ,۳۲۵۷۵۲۶).
پس آن کس که خود را به لذات شهوانی و بدنی میسپارد مرده است هر چند در ظاهر زنده باشد
تفاوت نگاه مسیحیان نسبت به لذت در مقایسه با فلاسفه یونان در کلام کلمنت اسکندرانی (از
آرمان بشری خویشتنداری یعنی آنچه فلاسفه یونان از آن سخن گفتهاند به ما میآموزد که در برابر
امیال و هواهای نفس ایستادگی کنیم و بنده آنها نشویم و غرایز را به تبعیت از اهداف عقلی تمرین
دهیم... آرمان مسیحی ما اما این است که اصلا میل نداشته باشیع؛(زوینستاین» ۱۳۹۶: ۱۱۶).
بنابر این سخن» مسیحی قرون اولیه میلادی اساسا میخواهد انسانی جدید بسازد. او با نیازهای
ضروری جسمانی هم مخالف است و آن را بالاجبار برای بقا میپذیرد. همانطور که کلمنت میگوید
آرمان خویشتنداری (اعتدال در لذات) کاملا توسط مسیحیان کنار گذاشته میشود و لذات و امیال به
این طرز تلقی تاثیر عجیبی بر جامعه آن روز روم گذاشت. میل به تجرد او باکرگی در اين دوره
بیشتر شد و به خصوص کشیشان علاقه بسیاری به پاک کردن ذهن خود از تخیلات جنسی پیدا کردند
(همان: ۱۱۵)» تعداد راهبان و تارکان دنیا زو به فزونی گذاشت و سختگیری به خود و رویگردانی از
دنیا به حدی زیاد شد که قدّیسی به نام هیرونوموس را متهم کردند که تعالیم سختش موجب مرگ
شاید پرسیده شود که علت این تحول فکری و اجتماعی چیست؟ علاوه بر تاثیر شرق و رواج
مکاتب فکری یونانی- شرقی (که تا حدی ذیل دو نحله گنوسیسم و نوافلاطونی بیان شد) علل اجتماعی (از
جمله اضمحلال امپراتوری روم و حملات اقوام بیگانه و ایجاد نوعی ترس همگانی) نیز بر فضای آن دوره موثر
بوده است (روبنستاین» ۱۳۹۶: ۱۱۶). اما فارغ از رویکرد اجتماعی و تاریخی» در این مقاله سعی شده
از زاویه فلسفی به اين موضوع نگاه شود یعنی چرا و بر پایه چه دلایل فکری» این رویکرد نسبت به
نظریات سهگانه اگوستینوس درباره میل و لذت بر اساس کتاب اعترافات ۲۹۵۷
لذت و میل به وجود آمد؟ در میان نحلههای فکری قرون اولیه میلادی» ما تنها بر مسیحیت تمرکز
کرده و میکوشیم این موضوع را در این مذهب بررسی کنیم. از میان متفکران مسیحی نیز تمرکز ما
بر قدیس آگوستینوس است. قدیس اگوستینوس از جمله متفکرانی است که حیات شخصیاش نیز
سرشار از مواجهه با لذات» شهوات و امیال مختلف بوده است. به بیانی دیگر» در وجود اگوستینوس
تمام عناصری که در مورد نگرش مسیحیت نسبت به لذت و میل ذکر کردیم» جمع شده است. کافی
است نگاهی به نظرات و آثار وی در کتاب اعترافات داشته باشیم. اگوستینوس در این کتاب در یک
جنگ دائمی با لذات و امیال مختلف است. او چون مارگزیده به خود میپیچد و برای فرار از
مصیبتهای لذات زندگی به خداوند و لطفش پناه میبرد. از خدا معذرت میخواهد که در کودکی
جهت رفع گرسنگی و تشنگی گریه میکرده و با لجبازی دایه و مادرش را به استخدام خود در میآورده
است (1:6 :1995 ,۸80۶106). اگوستینوس به خوابهای خود اشاره میکند و ملتمسانه از خداوند
خواهش میکند که شهوات و لذایذ دنیوی را در خواب سراغ او نفرستد. او از این امر شکوه میکند
که چطور در بیداری قدرت مقابله و کنترل امیال و شهوات را دارد اما در خواب در مقابل آنها سر
خم میکند (10:30 :1014). اگوستینوس اعتراف میکند که حتی از برخی امیال و شهوات درونیاش
آگاه نیست و اصولا جز خداوند هیچ موجودی بر تمام امیال آدمی احاطه ندارد (10:5 :1014). او به
همین دلیل» احساس ضعف میکند و ضمن استغاثه از خداوند.می خواهد تا با لطفش او را نجات
دهد چرا که در مقابل شهوات تاب مقاومت ندارد. چنین نگاه بدبینانهای نسبت به لذت و میل در
جایجای اثر مهم اگوستینوس یعنی اعترافات دیده میشود. به همین دلیل» در این مقاله از میان آثار
فلسفی و کلامی او تنها بر اعترافات تمرکز خواهد شد. در واقع» موضوع اصلی این مقاله بررسی اين
پرسش است: «با توجه به کتاب اعترافات» ريشه نگاه بدبینانه قدیس اگوستینوس نسبت به میل و لذت
چیست و این متفکر علت شر بودن لذت و میل را چه چیزی میداند؟»
اگوستینوس در کتاب اعترافات خود دو نگاه کلی و متفاوت نسبت به لذت و میل دارد. در برخی
فقرات» لذت را امری مثبت میداند. برای مثال» وقتی از میل به شناخت خدا سخن میگوید و تاکید
میکند که تنها دوست دارد خدا را بشناسد (1 :1014) و هنگامی که از عشق به خدا به عنوان امری
جاودان سخن میگوید (6 :1۳:4) و یا زمانی که تاکید میکند لذت بردن از حضور خداوند لذتی
بیدرد است» در حال تایید لذت مثبت است. اما اگوستینوس در بیشتر فقرات» لذتی را معرفی میکند
که ذاتا شر بد و مطرود است." او لذات (۱۸۶م۷۰۱۵) را خطراتی میداند که هر لحظه میتوانند او را
۳ اگوستینوس در اعترافات معمولا" واژههای یکسانی را برای میل خوب و بد به کار نمیبرد. هر چند هر دو نوعی «کشش درونی»
هستند اما آگو. تینوس معمولا" میل دسته اول را با واژه عشق يا عاشق هستم ( ۸:7۵ يا 41100110) به کار میبرد؛ در حالیکه دسته
دوم را با واژگانی مانند میل» هوس» شهوت و... (۲010101806112) يا (1217201211015 ) به کار میبرد.
۳۵۸ فلسفه, سال ۰۲۰ شماره ۲» پیاپی ۰۳۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱
تابع خود کنند. اگوستینوس در کتاب دهم اعترافات تقریبا تمام لذایذ حسی و جسمی (60:00:۵) را
بد و شر میداند. از نظر او همه لذات به جز عشق به خداوند شر هستند (10:1 و 10:29).* لذات
سمعی (20:10:0 ۷۵1۵1۵1۵۹) منحرفاند و حتی نوای به ظاهر ملکوتی قرانت کتاب مقدس و آیات
الهی هم اغوا کننده وشر است. از نظر اگوستینوس» لذات بصری (۷۵۱۵0۱۵۹۵۵۵۱0:/۰) و همه تصاویر
به ظاهر زیبا (حتی نقوش کلیساها) خطرناکاند (10:35). اگوستینوس در مورد سایر لذات حسی و حتی
انسانی نیز چنین نظری دارد. او حتی لذات حاصل از کنجکاوی (0۵۵10۲::۵ 1966۵م020ع) را نیز
شر و بد میداند (۳۵-۱۰:۳۲). او معتقد است که تمایز بین لذت جسمی و ارضا نیاز (۷۵۵۲)
جسمانی بسیار سخت است و هر لذتی (از این نوع) میتواند انسان را منحرف کند. او در فقرهای
مینویسد که آنچه انسان را منحرف میکند طمع است» نه خوراک و نوشیدنی زیرا یحیی هم آب و
غذا می خورد. اگوستینوس در ادامه اما تاکید میکند که حتی غذا و آب هم هر لحظه میتواند ما را
اما چه عاملی باعث جدا شدن لذات خیر و شر از یکدیگر میشود و به عبارتی لذات جسمانی
به چه علتی شرند؟ شاید در نگاه اول چنین به نظر برسد که اگوستینوس نیز مانند افلاطون در رساله
فیلیس» نوعی جهل يا خطای ادراکی (اعم از حسی» خیالی یاعقلی) رااعلت انحراف لذت و میل میداند.
کاملا روشن است که برخی عبارات در اعترافات نوعی غفلت يا جهل را به عنوان علت انحراف بیان
میکند. اگوستینوس مینویسد که هر انسانی اولا و حقیقتا خداوند را دوست دارد و اگر در مقابل
مسیح (که فرزند خدا است) میایستد و او رابه قتل میرساند. به این علت است که به علت جهل و
خطای در ادراک متعلق حقیقی میل خود را فزاموش کرده و بهجای خداوند سایرین را دوست میدارد
(10:23). اگوستینوس در جایی دیگر به صراحت عشق به مخلوقات را علت تحت انقیاد درآمدن
انسان و کور شدن قصاوتش میداند (10:6). همین کورشدن قضاوت علت دورشدن از لذات حقیقی
است. همچنین اگوستینوس هنگام مرور خاطرات: نوجوانی و جوانیاش از گناهان خود پرده
برمیدارد. او چند بار در جوانی با زنان درآميخته است. قدیس مسیحی در تبیین دلایل این گناه اذعان
دارد که علت حقیقی این اقدام چیزی جز عشق به خدا نبوده است: اگوستینوس باور دارد که از ابتدا
به دنبال خداوند بوده است اما از آنجا که هنوز قدرت فکری و روحی لازم را برای شناخت او نداشته
کاملا روشن است که این تبیین علت اصلی انحراف لذت و میل را جهل انسان یعنی اشتباه در
تشخیص او میداند. هر کسی بالذات عاشق خدا است و از میل به او یا حضور نزد او لذت میبرد
اما به اشتبا» متعلق میل خود را از یاد میبرد و این عشق را در سایر موجودات محدود و پست جستجو
4. ما در فصل آینده برخی از لذاتی را که غیر از لذت بردن از (حضور) خداوند هستند و از نظر اگوستینوس هم شر نیستند بیان
خواهیم کرد که البته هیچ یک جسمانی نیستند؛ اما کاملا روشن است که اولا اگوستینوس جز در دو سه مورد از این لذات نام
نبرده و ثانیا این لذتها به هیچ وجه تعارضی با لذت بردن از حضور خداوند ندارند.
نظریات سهگانه اگوستینوس درباره میل و لذت بر اساس کتاب اعترافات ۲۵۹
میکنده آیخ قیین تا ملق ما راید یاه پوتانیها مياندازد (انگه که پیش به اقلاطرن و ازسطر آقانه
کردیم)؛ اما همانطور که قبلا نیز بیان شد یک مسیحی نگاه به مراتب منفیتری نسبت به لذایذ و امیال
دارد. به نظر میرسد که اگوستینوس هم به عنوان یک مسیحی تا حد زیادی این بدبینی را به ارث برده
و به تئوری "خطا در لذت به علت انحراف در انديشه یا جهل" چندان باور نداشته است. دو دلیل برای
الف) اگوستینوس در ابتدای کتاب اعترافات از دوران نوزادی خود یاد میکند و اينکه در آن زمان به
طلب شیر و چیزهای عبث دیگر دانما گریه میکرده و روزگار را بر مادر و مراقباناش جهنم میکرده
است (1:6). او در قسمتی از این باب» بر هوسها و امیال دوران نوزادی خود لعن میفرستد و از
خداوند عذر میخواهد که با این عمل خود آرامش را از دیگران گرفته بود. اگوستینوس در باب اول
حتی نوزاد یک روزه هم در حضور تو پاک از گناه نیست. .. آیا با گریهای ول آمیز سینه مادر را برای
شیر خوردن» خواستن معصیت و گناه نیست؟ آیا اگر امروز با چنان حالی غذا طلب کنم استهزایم
این فقره به خوبی نشان میدهد که اگوستینوس به معصومیت دوره کودکی باور ندارد و همین
امز بانکننده این تکته است که از نار منهوگردن لذت وان هخطای ادراکی یا غفلت مربوط
نیست. نوزادی که از سر گرسنگی شیر میخواهد و در طلب آن گریه میکند چگونه در این طلب
دچار خطای ادراکی شده است؟ مشخص است که رفع گرسنگی اساسیترین میل او است و ارضا
آن نیز بنیادیترین و طبیعیترین لذت. بنابراین» اگر گریه نوزادی که در طلب شیر است در نظر
آگوستینوس منفور است بدون شک این به امری فراتر از ادراک بازمیگردد.
ب) بسیاری از فقرات مربوط به غفلت هرگز اين امر را به عنوان علت اصلی انحراف میل و لذت بیان
نمیکنند. بلکه گاه برعکس» این قضاوت خطا را معلول انحراف امیال و لذات میدانند. برای مثال,
اگوستینوس در کتاب دهم اعترافات تاکید دارد که خود قضاوت کور معلول علاقه و میل به مخلوقات
(به جای عشق به خدا) است و نه پرعکس (10:6).
اما اگر جهل علت اصلی انحراف در لذت نیست» پس چه چیزی علت آن است؟ چه چیزی
باعث میشود که ما به متعلق اشتباهی میل داشته باشیم و از حضور چیزی که واقعا دوست داشتنی
نیست لذت ببریم؟ شاید یک نظریه بتواند راهگشا باشد. اگوستینوس در اعترافات از «گناه نخستین»
یاد میکند و آن را علت انحراف امیال و لذات وجود آدمی میداند (8:10). از نظر اگوستینوس» آدم
پس از اینکه دستور خداوند را نادیده گرفت و از میوه ممنوعه خورد. از خلد برین اخراج و وجودش
آميخته با گناه شد. از آن زمان به بعد بخشی از وجود انسان به گناه آلوده گشت و به همین علت.
لذت و میل انسانی هم گناهآلود شد. بر همین مبنا اگوستینوس معتقد است که وجود انسان دو بعد
دارد: بعد الهی که شامل عشق به خدا و لذت بردن از حضور او است و بعد جسمانی که لذات
۶۰ فلسفه» سال ۲۰» شماره ۲» پیاپی ۰۳۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱
انسانی را شامل میشود. بعد جسمانی (که حاصل هبوط به زمین است) مانند ثقلی است که هر لحظه
انسان را به پایین میکشد و اجازه نمیدهد به غشق خدا بپردازد (8:9).
این نظریه و دیدگاه اگوستینوس» ريشه در سنت مسیحی دارد و احتمالا از دو منبع اصلی
سرچشمه گرفته است: یکی سفر پیدایش عهد عتیق و دیگری نامههای پولس رسول. همانطور که
بیان شد» آدم پس از گناه دچار نفرین شد و از خلد برین اخراج گردید. کتاب مقدس روایت میکند
که پس از این اتفاق» عورت حوا و آدم معلوم گردید و در حقیقت جسم او تغییر کرد و پست شد. آدم
و حوا همچنین توسط خداوند لعن شدند و به زمین هبوط کردند (17 :0606۹191).
پولس رسول که در شکلگیری سنت مسیحی تاثیر بهسزایی داشته است این داستان را این گونه
تفسیر میکند که لعن آدم توسط خداوند باعث گناهآلوده شدن خود و ذریهاش گردید؛ به این معنی
که گناه نخستین منجر به گناهآلوده شدن وجود همه ابنا بشر گردید و این زشتی به وجود همه ما
انتقال پافت (18:8-22 ,100:۸0۶). پولس معتقد است که از آدم تا زمان قربانی شدن عیسی مسیح
(فرزند خدا) تمام ابنا بشر نفرین شدهاند و به همین دلیل» وجود انسانی سراسر شر و گناهآلود است.
اگوستینوس در این سنت» وجود انسان ومیل و لت انشانی را شر و گناهآلود میداند. البته برخی
معتقدند که این نگاه منفی نسبت به انسان نه فقط ريشه در سنت مسیحی (که در زمان اگوستینوس بسیار
نوپا بود) بلکه ريشه در سنت گنوسیستی دارد. نباید فراموش کرد که برخی از متفکران مهم اولیه
مسیحی مانند مرقیون و والنتینوس گنوسیست بودند (ایلخانی» ۳۸-۳۱:۱۳۸۹). همانطور که گفته شد
گنوسیستها جهان را حاصل کشاکش دو.نیروی خیر و شر.میدانند و معتقدند که دنیا و تمام
موجودات آن متعلق به خدای شر است. در خوزه انسانشناسی, آنها معتقدند که نفس آدمی به زمین
هبوط کرده و اسیر خاک شده است و امیال و لذتهای دنیوی» همگی حاصل هبوط نفس به زمین
است. گنوسیستها در این رابطه از تمثیلهای بسیاری که همگی جسم را مانند قفس و روح را زندانی
میدانند» استفاده میکنند (ایلخانی»۱۳۷۴: ۲۸-۲۶)."اين تمثیلها همگی نشان میدهند که از نظر
گنوسيستها بدن نه بخشی از هویت ما بلکه ساحتی بیگانه است و به همین دلیل» لذات جسمانی
همگی منحرف و خطا هستند. این دیدگاه و همچنین فعال بودن گنوسیستها در امپراتوری روم (در
قالب مانویها) نشان میدهد که آنها در شکلگیری نظریه اگوستینوس موثر بودهاند.
شاید دیدگاه گنوسیستی» بر نظریه اگوستینوس موثر بوده» اما نباید فراموش کرد که اصل نظریه
اگوستینوس متفاوت از نظریه گنوسیسم است. طبق نظریه گنوسیستها دو طبیعت (طبیعت به مثابه
چیزی که چیستی و هویت شی از آن گرفته میشود) در عالم وجود دارد: یکی طبیعت خیر ودیگری طبیعت
شر. اينها دو نیروی مستقلاند که به یکدیگر وابستگی ندارند. در وجود انسان هم این دو نیروی
مستقل و دو طبیعت مفارق حضور دارند. جسم انسان طبیعتی شر و روح آدمی خیر است. این دو
هر چند در مقام عمل با یکدیگر تعامل دارند اما در وجود مستقلاند. به همین دلیل است که
گنوسیستها از تعبیر قفس و زندانی در مورد جسم و روح استفاده میکنند (ایلخانی» ۱۳۷۴: ۲۷). در
نظریات سهگانه اگوستینوس درباره میل و لذت بر اساس کتاب اعترافات ۳
مقابل» اگوستینوس به یک طبیعت حقیقی در جهان قائل است. او به عنوان یک مسیحی» عالم و
وجود را تنها از آن خدا میداند و از نظر او هر آنچه هست صنع خداوند است (13:2). از نظر
اگوستینوس» شر نه امری وجودی بلکه عدمی است (7:12). در واقع» شر نبود خیر است و هرچیزی
که وجود دارد خیر است و توسط خداوند هم به وجود آمده است. بنابراین» نگاه اگوستینوس با نگاه
به جز اين» نگرش اگوستینوس نسبت به طبیعت و اراده انسان کاملا او را از دیدگاههای ثنوی جدا
میکند. اگوستینوس در فقرهای از اعترافات تاکید میکند که اگرچه جسم و روح دو ساحت اصلی
وجود انساناند اما دو طبیعت مستقل نیستند. طبیعت انسان واحد است. اگرچه انسان از دوساحت
روح و جسم (که اولی خیر و دومی شر و ملعون؛ است) تقوم یافته» اما طبیعت (::0۸) دوگانهای ندارد.
انسان تنها یک طبیعت دارد. آنچه در انسان منجر به دوگانگی میشود داشتن دو اراده (۷۰1۸۵۶)
متفاوت است. اگوستینوس در توضیح این مطلب ابتدا بیان میکند که خواستن و اراده کردن همان
توانستن است چرا که اگر کسی چیزی را اراده کند (چیزی که در قدرت او است) و نتواند آن را انجام دهد
معنایش این است که آن امر برای تحقق احتیاج به اراده دیگری دارد و اين یعنی اراده اول که تحقق
نیافته اصلا اراده نبوده است (8:8). او سپس این پرسش را مطرح میکند که چه چیزی سبب میشود
که ما در حالیکه شوق به خداوند داریم و میخواهیم عمر خود رااصرف او کنیم و از امیال و شهوات
رویگردانیم» نتوانیم در مقابل این امیال و لذات مقاومت کنیم؟ اگر خواستن توانستن است پس نباید
چیزی مانع اين امر شود (8:9). اگوستینوس به دلیل همین تناقضن معتقد است که دو اراده در ذات
انسان وجود دارد: اراده معطوف به لذایذاو امیال پست و اراد معطوف به عشق الهی. از نظر
اگوستینوس» هر دو اراده متناهی و ناقصاند (/1۵6۲۸ ۷۵1۳۵۵۹) و گاه در کار یکدیگر اخلال ایجاد
میکنند. به همین دلیل ممکن است ما قصد دوری از امیال جسمانی را داشته باشیم و بخواهیم خود
را وقف خداوند کنیم اما این قصد ما لزوما به فعل منجر نمیشود. ما صاحب یک اراده مستقل, کامل
و قدرتمند نیستیم. اگوستینوس به همین دلیل» وجود انسان را وجودی پارهپاره و دردمند 8۲۸۷1)
(۵16۹ میداند که دانما بین دو دسته میل» لذات و خواست حیران و در نوسان است. اگوستینوس
از این جهت در مقابل گنوسیستها میایستد. او معتقد نیست که انسان دو طبیعت و سرشت دارد.
از نظر او دو ارادهی مختلف داشتن به معنی دو طبیعت (4085۳۵:۲۵۶) داشتن نیست. انسان طبیعت
و ذات واحدی دارد؛ البته طبیعتی پارهپاره و نامنسجم؟*(8:10) ۰
8 جسم از آن حیث که امری وجودی است خیر است. شر بودن آن به معنی عدمی است. یعنی به علت نفرین خدا از ساحت
الهی دور شده و کمالاتی را که مثلا روح دارد دیگر ندارد. به همین دلیل» شر بودن جسم با عدمی بودن آن تعارضی ندارد.
در نگاه اول اگوستینوس تاکید دارد که پس از هبوط انسان به زمین» طبیعت او پارهپاره و نامنسجم شده است ولی در فصل آخر
بیان خواهیم کرد که پیش از هبوط هم ریشههای این کثرت و پارهپاره شدن وجود داشته است.
۱۲ فلسفه, سال ۰۲۰ شماره ۲ پیاپی ۳۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱
روشن شد که اگوستینوس گناه نخستین را علت نوعی بیگانگی در وجود انسان میداند و او را از آن
جایگاهی که در ابتدا قرار داشت» دور میکند. گناه نخستین و هبوط انسان در حقیقت» امیال و
شهوات دنیوی را در انسان به وجود آورده است. اما تبیین لذت و میل در اگوستینوس تنها با تمسک
به اصل گناه نخستین و هبوط انسان قابل تبیین نیست. بحث میل و لذت از این عمیقتر است. چند
دلیل وجود دارد که نشان میدهد با اصل گناه اولیه نمیتوان به طور کامل بحث لذات هبوط یافته و
آگوستینوس در قسمتی از اعترافات از لذ اتیغیرالهیسخن می گوید که خوباند (:0۰۵). اگوستینوس
نمونهای از این لذات را لذتبردن از مصاحبت با دوستان میداند (8:3). او در جایی دیگر هم همین
صفت را در مورد برخی خواستها و احساسات به کار میبرد (10:33). اگوستینوس معتقد است تنها
میل حقیقی (به مثابه کشش درونی) و لذت حاصل از آن عشق به خدا است. اما مصاحبت با دوستان
یک امر انسانی و اجتماعی است و ربطی به عشق الهی ندارد.:اگر وجود انسان حاصل گناه است و
او به زمین هبوط کرده» نباید صفت «خوب» را به لذات و امیال (انسانی) او نسبت داد.
حتی با کنارگذاشتن اين مسئله» باز:مسائل دیگری وجود. دارد که باید به آنها پرداخت.
آگوستینوس میل را جز درد نیازاو خلو نمیداند (10:31). او امیال را دردهایی میداند که لذتها
آنها را ساکن میکنند اما وجود مادی و منفور انسان باعث میشود که ما همیشه به دنبال تحقق این
میلها سرگردان باشیم و از میلی به میل دیگر برویم و در نتیجه داتما درد بکشیم (10:31). بنابراین»
نباید در چارچوب فلسفه اگوستینوس» امیال را درست و خوب بدانیم؛ چون این با تعریف او از میل
مطابقت ندارد. اما حتی اگر اگوستینوس هرگز واژه خوب را در مورد امیال به کار نبرده باشد به نظر
میرسد در مورد نیازها نگاه مثبتی دارد. اگوستینوس بین میل یا شهوت جسمانی و نیاز جسمانی
تفاوت میگذارد و ارضا اولی را مذموم و ارضا دومی را غیر مذموم میداند. اگوستینوس معتقد است
بین میل (و شهوت) و نیاز جسمی فرق است و هرچند هر لحظه ممکن است مرز میان این دو از بین
برود و شخص در چاه شهوات فروافتد اما با ان حال» رفع نیاز بداو مذموم نیست (10:31). حال»
اگر نیاز هم به نوعی حاصل خلو قوای جسمانی است و میل به آب و غذا و غیره هم در حقیقت با
هبوط ما به دنیا به وجود آمده پس چرا نیازهای ما لزوما بد نیستند؟ چرا من باید رفع گرسنگی کنم؟
اگر من هبوط کردهام و جسمم و لذات و امیال و نیازهایش حاصل هبوط و لعن خداوند است چرا
نباید آنها را رها کرده و آنقدر گرسنه و تشنه بمانم تا بمیرم؟ اصلا چرا باید در این جهان منفور و شر
باقی ماند؟ اما مسئله» پیچیدهتر از این است. اگوستینوس فقط به اصل آرفع نیاز" توجه ندارد بلکه در
برخی فقرات پا را فراتر میگذارد. اگوستینوس در باب دهم اعترافات تاکید میکند که برخی انبیا الهی
مانند نوح و یحبی برای رفع نیاز خود از هر نوع گوشتی که خواستند تناول کردند و باز دچار انحراف
نشدند اما عیصو حتی با خوراک عدس هم دچار انحراف و هوس شد (10:31). این فقره نشان
نظریات سهگانه اگوستینوس درباره میل و لذت بر اساس کتاب اعترافات ۳
میدهد که نه تنها اصل رفع نیاز بلکه تجمل و کامجویی در رفع آن نیاز (مثل خوردن انواع گوشت) در
چارچوب و شرایطی (که به آن اشاره خواهیم کرد) مجاز است. اگوستینوس در اين فقره به راحتی خوردن
گوشت را بر خوردن عدس ترجیح میدهد. اما اگر بشر هبوط کرده و تمام امیال جسمانیاش ملعون
و مطرود است» چرا باید خوردن گوشت که فراتر از رفع نیاز است ( نیاز با خوردن عدس هم رفع میشود)
جایز شمرده شود؟ به نظر میرسد که ايده گناه نخستین و نظریه هبوط انسان پاسخی برای این مسئله
مسئله دیگری هم وجود دارد که بحث فوق را از زاویهای دیگر بررسی کرده و نشان میدهد تئوری
گناه اولیه به تنهایی توجیه کننده بحث لذت در اگوستینوس نیست. طبق نظریه پولس» آدمی پس از
گناه اولیه نفرین شده و به زمین هبوط کرد. جسم انسان از آن زمان به بعد ملعون و لذاتش حرام
گردید. اما لطف خداوند شامل انسانها شد. او پسرش عیسی مسیح را قربانی کرد تا کفاره گناه
انسانها شود. به همین علت» ایمانآورندگان به مسیح نجات خواهند یافت و دیگر مشمول لعن
خداوند نخواهند بود (ایلخانی» ۱۳۸۹: ۱۹). واضح است که اگوستینوس هم مانند همکیشان معاصرش
یکی از ایمانآورندگان به مسیح است و به همین علت. لطف خداوند باعث شده که او نجات یابد.
وقتی او نجات يافته است پس چرا باید لذات و امیال رامنفور و بد بداند؟ شاید گفته شود که اين
امیال و لذات یادگار دوران پیش از ایمان است و حقیقت ایمانی او پس ازمرگ به صورت خالص در
میآید؛ اما این سخن موجه نیست. از نظر اگوستینوس پس از قربانی شدن مسیح» وجود انسان هم
دچار تغییر شده و ارتباطش با عصر پیش از مسیح که دوران لعن و نفرین بشر بود قطع گردیده است.
اگوستینوس معتقد است عیسی مسیح با قربانی کردن خویش زوالی را که پس از گناه آدم در بشر به
وجود آمده بود از بین برد (۴:۱۲). علاوه بر اين» نگرانی دائمی اگوستینوس نسبت به لذات و امیال
خود. نشان میدهد که او زیاد به بخشش حاصل از قربانی شدن مسیح (در بحث لذت و میل) توجه
ندارد. او حیات آدمی را ابتلایی دانمی به لذتها و امیال میداند. او هر لحظه نگران است که اين
لذات او را منحرف کرده و به چاه ظلمانی و نابودی فروببرند. اگر انحراف در لذتها و امیال فقط
حاصل گناه اولیه است پس با بخشش و لطف خداوند این مسئله باید حل شود اما نگرانی اگوستینوس
از بین نمیرود و سخن از مبارزهای دائم با امیال میکند (10:32). بنابراین» به نظر میرسد که مسئله
برای فهم بهتر این مسئله ابتدا باید به همان متنی که الهامبخش اگوستینوس در تبیین مسئله لذت
و میل بود برگردیم: «سفر پیدایش و مسئله هبوط». طبق بیان کتاب مقدس» سرپیچی آدم از فرمان
خدا و خوردن میوه ممنوعه منجر به اخراج آدم و حوا از خلد برین و هبوطشان گردید. اما چه چیزی
باعث شد که آدم مرتکب گناه شود و از فرمان خدا سرپیچی کند؟ طبق متن سفر پیدایش» مار ابتدا
حوا را فریفت و سپس حوا آدم را به خوردن واداشت. آنچه مار از طریق آن» حوا را به خوردن میوه
درخت ممنوعه مجاب کرد چیزی نبود جز تحریک طمع او (3:5 0600918). در واقع» آدم و حوا به
۱۴ فلسفه, سال ۰۲۰ شماره ۲ پیاپی ۳۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱
طمع اينکه میوه آن درخت آنها را جاودانه میکند از آن خوردند و گناهکار و ملعون شدند. روشن
است که آنچه این دو را به سقوط واداشت میلی بود که پیش از هبوط و قبل از گناه نخستین داشتند و
در نتیجه, گناه نخستین پیش از هبوط انسان به وقوع پیوسته است. بنابراین» شاید ریشه نگاه منفی
اگوستینوس و بی ارزش بودن میل و لذت به قبل از هبوط بازگردد. فقراتی در اگوستینوس وجود دارد
که این فرضیه را تایید میکند. اگوستینوس در کتاب دهم اعترافات» ضمن برشمردن لذات شر به
لذتی میرسد که از لذایذ منحرف بصری و سمعی به مراتب بدتر و خطرناکتر است. این لذت
چیزی نیست جز «لذت حاصل از کنجکاوی». از نظر اگوستینوس» این لذت حاصل ادراک حسی
ناقص انسان است. هنگامی که آدمی با ادراک متناهی خود چیزی را به صورت ناقص درمییابد طمع
و حرصش برای شناخت آن بیشتر میشود و میکوشد با ادراک ناقص و متناهی خود. آن امر متعالی
را به چنگ بیاورد؛ در حالیکه چنین کاری ممکن نیست و بدون شک» اين گرایش او را به مهلکه
میاندازد (10:35). اگوستینوس این لذت را نه حاصل احساس جسمانی (0۲۵9۲۶» 95ط80) بلکه
حاصل نوعی اشتیاق و کنجکاوی مبتنی بر حس میداند. از نظر اگوستینوس نوع لذت حاصل از
ارضا این کنجکاوی: متفارت از لذات سفن ی گهفت. این کنسکاویها انسانها را یه شناختی
سوق دهد که نه به دردمان می خورد و نه در.حد ما است.: لذت حاصل از کنجکاوی اگوستینوس تا
حد زیادی مطابق همان طمع مطرح شده در سفر پیدایش است.. آدم برای علم و معرفتی که در حد
آن نبرد دندان طمع تیز کرد و خواس]فملی یوه مسا یشوه مورد لحن قارگرفت وستقوط
کرد. جالب این است که اگوستینون 5و افنهاعا فص اهر ب وکا بای گ#(لت کنچکاری یاهمان شهوت
چشم) از خداوند طلب بخشش میکننهه راو مهگوایا که او را در مسیری قرار دهد که
خواستههایش را با کمال میل بپذیرد و سعی نکند از حد خودش فراتر رود و با کنجکاوی قلبش را به
سمت مار و عنکبوت سوق دهد (10:35). این فقره به خوبی نشان میدهد که ذات این کنجکاوی را
هم نوعی طمع تشکیل میدهد که هر لحظه انسان را از مسیر خداوند دور میکند.
تحلیل فوق تا حدی روشن میکند که اگرهبوط بحاصل از گناه نخستین؛ علت اصلی مذموم
بودن لذات و امیال دنیوی نیست» چه چیزی علت این امر است. گفتیم که در کنجکاوی باطل» انسان
چیزی را میل میکند که در حد او نیست و برایش فایده ندارد. علت بد بودن این میل هم همین است.
حد و اندازه انسان با آنچه میطلبد نمیخواند. از نظر اگوستینوس» طمع یا کنجکاوی بیهوده بشر
دقیقا به دلیل همین محدودیت مذموم است. به همین دلیل» علت اصلی مطرود بودن امیال و لذات
انسانی را باید در محدود بودن وجود انسانی دانست. از نظر اگوستینوس تنها وجود خداوند است که
نامحدود و لایتناهی است. هر موجود دیگری نسبت به او وجودی محدود و متناهی دارد (13:2-4).
بنابراین» انسان هم محدود و متناهی است. حال» اين موجود متناهی و محدود که در مقابل خداوند
هیچ است.» چیزی را میخواهد که تنها خداوند سزاوار داشتن آن است. به همین دلیل» این میل در
نظریات سهگانه اگوستینوس درباره میل و لذت بر اساس کتاب اعترافات ۲۱۵
اما این رویکرد پرسشهایی را پدید میآورد که باید به آنها پاسخ داد. اولا همانطور که بیان
کردیم وجود انسان محدود است. از طرف دیگر, هر انسانی میل به کمال و برتری و سعادت دارد
(10:19). این میل به این معنی است که انسان کمالی را ندارد و خواهان داشتن آن است. اما آیا این
میل به سعادت" منفور و بد نیست؟ چه چیزی بین این میل و طمع تمایز میگذارد؟ طبق متن
اعترافات» سعادت به هیچ وجه طمع يا کنجکاوی نیست و برخلاف آنها خوب و ستایششدنی
است. اگوستینوس سعادت را شعف» خوشحالی و لذت حاصل از حقیقت میداند (000ن۳او 13001۵
عاهاه۷ 46 مسدنلسمع اده ۵ا) (10:23). از نظر او این حقیقت» خداوند است. او معتقد است اين
سعادت از آن همه بندگان نیست و تنها کسانی که ایمان مسیحی دارند از این سعادت برخوردارند.
اگوستینوس بر این باور است که خداوند به لطف خود بر کسی که ایمان دارد متجلی گشته و او را به
سعادت رسانده است (127 ,2005 ,۳۲۰۵۵). بنابراین» شخصی که میل به سعادت دارد طمع به چیزی
ندارد. طمعکار میل به چیزی دارد که در حد او نیست و یا لیاقت نیل به آن را ندارد در حالیکه در
سعادت این خداوند است که با لطف خود حقیقت رابر انسانآنمودار میکند و انسان نقشی جدی
مسئله دیگری که باید به آن پرداخت این است که با این تفسیر تئوری گناه نخستین چه میشود؟
همانطور که بیان کردیم اگوستینوس بارها گناه نخستین را علت انحراف میل و لذت دانسته, اما اکنون
طمع حاصل از حد وجودی ذاتی انسان علت این انحراف معرفی شده است. این دو چگونه با هم
جمع میشوند؟ در پاسخ باید گفت که همان رابطهای که میان گناه نخستین و غفلت وجود دارد.
میان حد وجودی و گناه نخستین هم جاری است. پیشتر بیان کردیم که گناه نخستین علت غفلت و
درنتیجه خطا و انحراف لذت است. در واقع» گناه نخستین و غفلت دو سطح مختلف اند که هرکدام
به نوعی انحراف در لذت را تبیین میکنند. البته گناه نخستین علت غفلت است اما اگوستینوس گاه
در سطحی از بحث از غفلت به عنوان علت به دام افتادن در لذت یاد میکند: همین رابطه عینا بین
حد وجودی و گناه نخستین وجود دارد. آدم ابوالبشر به علت طمع مرتکب گناه شد. این گناه منجر
به هبوط او به زمین شد. بعد از اين اتفاق» شهوات گوناگون که همگی منفور شر و ملعوناند در آدم
شکل گرفتند. علت این شهوات مختلف قطعا همان طمع اولیه است. اما هبوط حاصل از گناه
نخستین علت تنوع و تکثر این شهوات و لذایذ شریر است. بنابراین» اگوستینوس گاه در سطحی از
بحث از گناه اولیه برای توجیه بحث لذت استفاده میکند و در سطح دیگر از حد وجودی. این دو
هم عرض نیستند» بلکه مانند غفلت و گناه اولیه در طول هم هستند و به همین دلیل» سخن از یکی
۷ درمتن لاتین اعترافات واژه سعادت یا 6110421170112 یا واژهای به این معنا نيامده است» بلکه اگوستینوس از واژه حیات خوب
۶۶ فلسفه, سال ۰۲۰ شماره ۲ پیاپی ۳۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱
بررسی نظرات اگوستینوس در باب لذت و میل به این نتیجه منتهی میشود که از نظر او امیال انسانها
اصولا با غایت و هدفشان در تناقض است و بنابراین» برخلاف سنت فکری یونانی» انسان یک موجود
هماهنگ نیست. در افلاطون» سعادت بشر شناخت مثل است و هر انسانی نیز اولا و بالذات میل به
معرفت آن دارد. در ارسطو از سویی» غایت انسان تعقل نظری است و ازسوی دیگر هر انسانی بالطبع
میل دارد که جهان را بشناسد و در باب آن تامل نظری کند. اگوستینوس» معتقد است که غایت انسان
بندگی» معرفت و نزدیک شدن به خدا است اما انسان حتی در خلد برین هم میلی به اطاعت از
خداوند ندارد و با طمع خود خلاف دستور خداوند عمل کرده و به همین دلیل هبوط کرده و از او
دورتر شده است. این مستلزم نوعی تناقض در ساختار وجودی انسان است. میل او خلاف غایتش
عمل میکند و او را از خداوند دورتر میسازد. به همین دلیل است که انسان مومن هر لحظه در اين
ترس است که نکند امیالش (که بخشی از وجود اورا تشکیل میدهد) او را منحرف کرده و به قعر چاه بیندازد.
ممکن است اين پرسش مطرح شود که اگر چنین است پس چرا اگوستینوس در همین کتاب
اعترافات از میل بشر به سعادت سخن میگوید؟ آیا میل بشر به سعادت و اطاعت خدا ذاتی نیست؟
اگر ذاتی است پس چگونه با سخن بالا (میل به مخالفت) قابل جمع است؟ در اين رابطه چارهای
نمیماند جز اینکه بپذیریم در وجود انسان (حتی قبل از هبوط) دو میل نهفته است: میل به سعادت
(اطاعت خدا) و طمع. اولی خیر و دومی شر است و همین میل دوم برای ایجاد ناهماهنگی در وجود
تبیین آگوستینوس با این برداشت سازگاز است. اگر انسان به سعادت و اطاعت خداوند میلی
نداشته باشد پس جز از طریق لطف خداوند از طریقی دیگر نمیتواند به سعادت برسد؛ چون
وجودش ذاتا اطاعت ناپذیر و شر است. در اين صورت» جنگ درونی» ابتلا و مبارزه دائمی با امیال
توسط انسانها بیمعنی خواهد بود. اما اگوستینوس:بارها اشاره کرده که حیات انسان سراسر مبارزه
با امیال است ونه چیز دیگری. اگوستینوس چون راهبی راستین صبح و شب با امیالش مبارزه میکند
و البته با کمک گرفتن از خداوند سعی دارد بر آنها غلبه کند. این امر روشن میکند که در وجود
انسان دو میل خیر و شر قرار داده شده است. یکی او را به نافرمانی وا میدارد و دیگری به اطاعت.
یکی او را به فرارفتن از حدش فرامیخواند و دیگری به غرق شدن در عشق خدا. انسان به دلیل همین
تناقض, دانما در ابتلا است. اما انسان جز یک طبیعت ندارد و این دو میل در یک طبیعت با هم قرار
گرفتهاند. به همین دلیل» انسان خود به تنهایی قادر نیست بر این امیال کنترل داشته باشد و حتما نیاز
به کمک موجودی دارد که بر این طبیعت احاطه داشته باشد و اين موجود خداوند است.
در پایان باید گفت که اين مسئله» افقهای بسیاری را به روی ما میگشاید. شاید مسئله میل و
نسبت اش با سعادت در متفکری چون اگوستینوس به نحو فوق تبیین گردد اما در سایر جریانات
فلسفی قرون وسطی» این نسبت چگونه خواهد بود؟ از قرن ۱۲ به بعد با وقوع جنگهای صلیبی و
نظریات سهگانه اگوستینوس درباره میل و لذت بر اساس کتاب اعترافات ۲۱۶۷
مواجهه مسیحیان با تمدن اسلامی و فرهنگ یونانی» اروپا با موج بازگشت به عصر یونان و
ارزشهایش روبهرو شد. ارسطو و افلاطون مجددا زنده شدند و برخی مفاهیم فلسفی مانند سعادت
(به معنی یونانی خود) وارد دنیای مسیحیت گردید. حالا متفکرانی چون توماس اکویناس میراثدار دو
سنت فکری یعنی یونانی و مسیحی بودند. مواجهه این فلاسفه با میل و لذت چگونه خواهد بود؟ آیا
اینها میتوانند بین نظریه دوگانگی وجود اگوستینوس و نظریه سعادت یونانی هماهنگی ایجاد کنند؟
به نظر میرسد سنت طد یونانی اگوستینوس در نسل بعدی متفکرین مشایی قرون وسطی مشکلات
عدیدهای ایجاد میکند که در آثار دیگر باید به آنها نیز توجه کرد.
ارسطی فرفوریوس (۱۳۹۴)» ایساغوچی تالیف فرفوریوس و مقولات تالیف ارسطو» ترجمه محمد خوانساری» تهران»
اگوستینوس (۱۳۹۱)» اعترافات اگوستینوس قدیس » ترجمه افسانه نجاتی » تهران» پیام امروز.
ایلخانی» محمد (۱۳۸۹)» تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس» تهران» سمت.
دورانت» ویل (۱۳۸۵)» تاریخ تمدن: عصر ایمان» ترجمه ابوطالب صارمی» ج ۴؛تهران» علمی و فرهنگی.
روبنستاین» ریچارد ( ۱۳۹۶)» وقتی عیسی خدا شد»/ترجمه راضیه سلیم زاده» تهران» نشر مرکز.
5 ,۵62065 ما۸ هد ععمعدقا 5 موم ,(2014) موم هد علاماعم۸
(۳6۳۹1۵ 1۵) ۰ نع طاد13806 عطاحق ٩ مماحق/3 بص۳۵طع1 مگ ممسصعطا2/0
ع8 20 ,عطاق رصع +ععومط 1۳۵05 قاط 72716010۳60 ,(2000) علاماعس۸
۰ ,013 130610نط2 ,016 6 ۸1000 1۳۵05 ,007153100 ,(1995) عصناعنو ۸
,161۳3 بفاهزه7< عصدعگ۸ 1۳۵0۶5 ,001153100 65 و۸ 5۶ ,(2012) عصناعنع۸
,۵۵ 316۷ ,ت۲۳ 60۳۹0 ۳۵ ۵۲ و00 00۲۵ 786 ,(2005) سا ۳۰ ,ق0068
۸ 6 ۳20512160 مطانه۳ ۶و عه۸ 156 نصمناممنانن که ماک 156 ,(2006) ۷۵۵۵ ص10
(۳6۳۹1۵0 13) .21162105 نعم2 ۳۵ -نصاط ق1650 ,1۷ ۷۵۰ نصسدک نله 1"
0 ,071070 01603۳6 07 0۳6۵8 706 ,(1982) ۷۷ .0. +ماچد 1 ۵ص .ظع.3 موصناوم6
65 ۳102006 ,وم ذاغل ۸ ,(2008) ,(70165 و 0) ۹۸۵۲۶۳۹ ۵۶ 0۳۵ 0[ معاطاط رام7
6۰ ورام ۵:15 ۳۵۵6 ۸000 0 عسعه216 ,(2013) 2800 ,۸۷۵11۹۵0۳۸
40 ۸966 184016 ۲۳۵ 1 رامه0/نط2۳ظ ۶٩۰ وماعنق ,(2010) فحصصقط3/0 ,نصح 115
(36۳۹120 13) .16-31 ,35 200 34 ۷۵1۰ ,که 3/2 نمی ,(1995)
,027086 ,کناه 1301202 ,000067 34۰ 70 1۳205 ,فا ۵۲ 00701616 21000 ,(1997) م01۵1
,2306 ن1ه5 عزتقط 1225 ,60۵ ع006عع8 باعل ۷۷/۵۲ ,(2017) ت.لوحقطنط مصاعاعص ۸
|
اگوستینوس معتقد است بیشتر لذات و امیال انسان (جز عشق به خدا) بد و شرهستند. او در سه مرحله علت این شر بودن را توضیح می دهد. در مرحله اول، غفلت و اشتباه معرفتی انسان را علت این انحراف می داند. در مرحله دوم تحت تاثیر پولس رسول، گناه نخستین آدم و هبوط انسان به زمین را علت شر بودن امیال و لذات معرفی می کند و در مرحله سوم نیز، طمع ذاتی انسان را که حتی پیش از هبوط نیز در او وجود داشته، علت شر بودن لذات و امیال می داند. به نظر می رسد اگوستینوس این سه مرحله را در طول هم بیان کرده است؛ به این معنی که طمع ذاتی انسان (که در وجود هر انسانی از بدو آفرینشش نهفته است) باعث هبوط او به زمین شد و همین هبوط نیز باعث تکثر لذات شر و بد و سپس خطای معرفتی در پیدا کردن میل، جهت و لذت واقعی گردید. در نتیجه، وجود نوعی طمع در ذات انسان که به معنی فراروی از حد خود است، علت اصلی و اولیه انحراف در لذت و میل است و دو امر دیگر بعد از این عامل و به سبب آن، پدیدار می شوند. در نتیجه به این مسئله می پردازیم که از نظر اگوستینوس، در طبیعت انسان (حتی قبل از گناه اصلی) دو میل وجود دارد: الف) میل به سعادت و اطاعت از خدا ب) طمع. اولی خوب و دوم شر است و این دو نوعی ناهماهنگی در ذات انسان به وجود می آورد.
|
21,221 |
348117
|
3 8۶ ۷۹1.3/370.11/50۳۳ / 1000 فده داع00 ایزعمامل روط 99
-6 0060 اه دکع نا عا۶ه عطا عحعصصی ما فعصنه تون اصعععم 1۳56
5۳7 کنط] عغا هن وطاخوه ساکع 2008 عطا عگه عطاصمص 20 صعحللنط صعنصه1۳
۵ 0051-165۲ 0۳6-1651 0عمنص م0 طازم مهزدعل لهاصعصخومصجه صه 10۵1105
6 و5۳00 عنطا 10 .5۳00 عطا ۵۶ کنفنند تمصعاجه فصه لمصعاصز عطا (مصصیمی
۵ ع۵ کزومصععنل 27157 ۳۵۷۵۵ مطم 010 نع 12 ما 7 ۵ کاصعون5
۵ 0ع دز ده له مود ۵۳۵ بمعزعاصز آمعنصنله عط ۵۳ معط عغلهدو مدع
0 کعاههمنت وم ع) [ن۸ +کمصامع آمصصم اکناسانه مصه ,۳3/۲ ,3ظ۲0
۵۵۲۵ عط1 عاعاصصیم ما من و۳ معله 6۳۵ کمنامنع 3631601 136 حهز
6 ,6۳20 09001 ۵۲ کدمزکوعی 8-12 هنز عصنادمنن دم معاکد ,۸1001۷۸
۳6۵02 اصقگنمهاد 2 20 ماک کعصامتع ۳3/۵ 0هه 1ط) اه کاصهمننانه0
6 عطا 6۴۵ منام 6۳ اکنا-نه ۲۳6 ما ۵عحعصصهی کصماصصرد 21517 للدجع 0
8 08 ,3۳2/08 ۵ معسعصصهم حذ یمن۸ بصمتاصع هنکمم عطا همه
4 ۷۷۵۶5 6۵6 گنل عطا ,مارد 27577 ۲و ما۳0 جز عنام 10۳6
3 ۶٩ عاعائه ۵ ,0۷۵۷۵ :10۵[110-۵ فاعع ۵ زد وصسل 0عصنهاصن1۳2
1 زد م۵ 50۵۵ معله کالجوع۲ 156 .و#متوعم عنطا وصسل 10۳0۵۵ ۷6۳۵
200 0۳371 1۳۳ 521200 "عاصع ۳000 عطا 666 عع صقن
0 ۵ ع10016معععه فصه عاطزعهع1 0۶ ما همه ۳2/0 مه 7 طع طامط
2/2122 0۳۵ بواژک ۳36 وروع ململ رقم وصناهعصام) 0۶ .1-360
,50۳105 ۵۲ 2067 ععتقل چ نس صماحصععل هه کعنسزصز 20 م۷106
۵ 2051 06۷6100 جقص صعحفلنط خقطا م50 عبهط کعنوی آدع 5
نصزدکه ۷ :2007 علقصدرون۸ + ,علقاحه100 و ق5200 و نا+ع6ا و8۵ ,فطع ۲-۷۷ع]۳۳
,1۳۵6۵ ,نا0[ 50۳000 و 678 صنعاک و صعززدع0 ,هام۴ ,2006 منصزععی770 جع
000-0 ا0لنط ۶۵۶ 6:6۲ 0عن00ه کم عطا ۵۵۵ص کقط رلطم)
,3005 ,127806 ,60060130 :2003 ,2/87 ,ق3۳0۵ ,166 و/زعط۲ع 0 ,176190
5 ۳6زا 5۳60۵ کقط (2009) فا .2001 ,عتعطصمکن۸ ,6۲8 0 نعا5
۵۷۵۲8 عنم اکقاه ۲۵ 0عاها عص مارد 21510 عصنادع0 هنز 61
6۵7 ۷ ۵۵۵۵۵ کزدواه ۵۲۵-2 ۵ ,060ع3/0۳ +عاصع ملد هه معحفلنط
5 ۳1517 8 ناد هذ 0۳7 ۶و دکعصه ناه عطا ۵مط5 فقط (2011)
5840 220 کاصعوع1آمله وصه صعحغلنط رز کعاعهکنل عنط دقاف ما 1613160
6 نز 21570 ۶و دهع عم عنااهایه عطا که 0عل تمه 06 یف 1ظ6 امطا
6 اقهطا ها عقط (2008) صمناهنمدع۸ عنهنط روط مفخعس۸ 1656
7 ۶621 86 بچقم (۳3/0) عدندکی0۳6ع فهه د0ن من نکص65 10 3/064
6 آرعط) کاصع6۷ عتاقصته عط۲ 200 وله عاطامن ع22 م6۵ ع[م0ع0 عطا
,انا ۶۵۳ آنگععت 06 فص عنط حاهامطن۸ ۵۰۵۰ /۷۷3) م۵ععمعخ مه
دنل عطا صذ کصماصصرد 21577 که خصعصدع0 هز ۳2/0 ۶ه ععد آمعنصنله عط]
200۳00۵6 م۸ کعنانه لهاصعص وه هوق 0عام هه 066۵ امط کقط
0 000 1لنط ۵1 ادع دح ۳۹/۳ ۵۶ ععت امعنصنل عطا ۶و اصعص دوع
داعبا ,1016۳۷60 0ع 2 نله ه طخ دوعس صصم ج بط فعطعنامهمعد ع 0 صف
۵ 0۳06۳ نز کزو لماع چ: معا 00 (2006) معصهد ۷۷ فصه معلونم5
4 ۳6260۲ هز 687 #ععن0 10 مه فص ۳3/0۳ که ویننه عطا عحعصصی
-۵ 3۵ 13۵1 0ع51ع8ع 5۳ 677ط) ,کعتو500 56۷6 ۶ کالیوم۲ عطا 0۵ 82860 .0151
1 67اه قصه کنامنمق اه بوالفدوه ع6ط ما ۵۵ ۳2/۲۳ مه 6۳1 0عع1۵0
3 8۶ ۷۹1.3/370.11/50۳۳ / 1000 فده داع00 ایزعمامل روط 101
6 ۳۵۷1۵۷۰ علعناجه هه صذ 2151 انم صعحغلنط عطا هنز 33/0 ۶ یناه
ع7ز5 امه ععتهل ما سخفعص هط ۳3/۳۳ اعدا 0ع1 2 ص06 کالناده1
0 00 ماع [۵۵۳۹۵ 6ط ۵ فعقعصصیم 2157 ع عم که دمز ص۲6
61 ۷۵11013160 ۵ ۵ ۵ ممعاسقصهی رز ععزد ماگنه معط هه
7 و0006 لمصنزهنه ۵۶ +عطصه للقهی عطا وولاهع ۳ 007 عملزا
۵665 0عز5ع04 0۳6/0051 2 صز 637 #ععنه م1 مه هه ۳3/0۳ عمخدصصهی
4 ۳63160 صز کعنانلقل مه عناناه 36۳20 عععطا عاهن امه بچاععنممم ما خآحهناگنه
وز ۲عطامصه 0۷6۲ ع00 که آواخمتصهصناک عطا مولخصنوعکصی مفصه 21510 06030
0106۹1 ر5م ۲۵ ۶ دک ع 02 ع1۲ه عطا عصنصسعاعل ما فعصنه ابون5 کنط1
۵ 6700560 ۷۷۵۲۵ صعحفلنط 6و عط1 .215 ۵ هصنگانه که 0ععمصعقنه
نا عط) کقطا 0عمزوعطاممچط کز 1۳ .2008 هز ص۲۳ مدع رز عملهدو ددع
۳۵۵0 ۵۳۵ 5۳0۷ کصتامتع ۳3/۲۳ هه 7ط6 دز 0ع منم ۵ط۷
عطا ۵۶ عاصهمنناندم عطا مصمتنوله صا دعوم عط هه اععا-عم عطا 0666۵
0051-165۲0 عطا ۵ معط عطا ای فعتاعنتهی عجمص عنه نامع نطع
-0051 ,076-168 ۳3200260 ه عصنعت 0عا حدم ۵8 بر5۳0 امعم 156
0 136070072160 50000 عط وواای م52 مصهنععل نامع ۵001 مادعا
-0۳6 لا ۳025 [م0صم 0صق اصع 062 ماص کاصهصننخمم عطا که اصعصصعزدکه
عا مضه 076-651 عط که کصمامصصری 21510 ۶ اعد عطا فعتعمهی ۸۷6
1 اعناسانه فصه ,۳2/0 بلظط6 جز کاصهمنفناحوعم عطا وصدمصه 005-165۲
اکناسانه۷ عطا ۶ه عاصهمننانوم عطا خقطا فعدمتاصعص 06 مد 1۲ مکصتاتع
۰ ۷۵6 0600 5۳0 عطا معاکد خمعصد 6 عنم مامع مهم
0 7 061۷66۳ عهصنهه معحفلنط 26 که معاعنزعدی عاصهمنناحدم رفن5۳ 156"
0 ۷۷6۲6 کعامصد5 عط1 .2150 که 0عدمصعغنل ۵۳۵ مطم ماه کجوع7 12
1 5عع 12 نز عطا صز کلممطع5 هامعصعلاه ۵ عطا ۵۶ کاصعونی 311 عطي للم 1۳۳۵۵
۰ 36۳ ت50 نز ماع صطعع۷ ۶و ۶6۶۲ ول 35 مصق0ه م6 فص حاعنطه 70
0 56016667 ۵۵ ععلهی 6.12206 ج روط انط ۶۷۵۳۵ کععقانن ع05ط 1
67 200 (1.57<- 510 ,9.80 ع0) ۶۵۶5 صعحللنط عطا که عهد معص 156 .2008
61۸ت) +1306 36200۳ 277157 هتعنا عطا ۵۶ جمزدز۵۶ ج کز (1999) 27000۶5
عنط1 ۷۵۲۹0۰ عم فصه فلنط ه که کاعنقدی 1۲ .(1998) ۳۳۵۵0
۰ لغلصه معفلنط حذ حمصستهج ۵ کدمناو عطا کعکعععد ا 60 تاکز
6 ۵ ۳۵1۳۵ 276 1۷-/2052 10۶ +علصا 2150 شهلعنا عطا که عصعاز 16۵
7۵1127 76-651 681 عطا مه 0.90 دز و ۵ 002 100۵۵ 5 علههد 1۵
بخ 6۳ 9905م3 0۲۰ع11عع 6۳ ۵ 000ع 1۳۵۵ کعهصد کدوز۷ اصععقکنل عطا جع0۷
52/۷7 6 1۵7 0.84 0۶ ادعنناعم بوازازطهناه )غاد ج ۳600۳۵0 (2005)
عا ۵ ۵۳۳۳۵50 صز 0.82 ک۶۵ نله خصعع ۵۷۵۳ کاذ ,3/0606 ۷63500
6۰ 71510 1676۵0 عنصتصوه-صعننصناح عطا که م5 کصععوع1[م۸00 فصه فطع
7 ,6 تاونصطلع) مناعاعصه 20-0 عطا هز صوزو2 ماصز ۵ع افص ۷۵8 11
40 ۳۵۶ ۳۵۵۲ کصز عنطا ۶و بونازطهناه عط ,کامعصده 1۷6 ۵ صمناعل نله
7 86. ۲۵۹۵ 00202 156 مکاصع500 30 عدمصه نی املزم ج طاهناوتطا
۲ (آ۲ک) 0زعاصز لمعنصنله هی عطا معصومم اعنهنط روم ۸
۳ هنعاتی (2000) 1۷-1-/252 ۵5 0860 (61ک) عاصعتعم فص صعحغلنط عطا
4-000 ۵ دز (۳050) 630۵/۲۴ 50115000 60100 لفس0 7 71۳۵
۹۵912000۳0 عاصناه همم عطا هصنساکه6 ۳ 1۵۳ علقهد ع وان
۵ 0 (1997) 7360050 00 ,تع6ال ۷ روتنک مکععزنصعی معط 161۵1
6 1۵۳ 90. ۵۶ د طامه ص000 هه 92 0۶ خصعنناعم بوانانط دنام اععا-عاوم]
0 22513160 ۵۹5 اذ امعصعصذ عمط که دمناه نو عوصها5 ما 0۳067 13 ۹۹00۰
0 ۷۵۲ کاصعاصم عط) حعافا معحونصطع جرمنهآکصه له جزی صعزده 0
۳300-0-8 ۲۵ ۵ ۲۵۲۵۵۵ ۷۵۳۵ مط 12 ما 7 فعهه معفلنط 10 طازم
که 0۳۹1۵6۳۵۵ ۵۲۵ عستمصصمنادعنو لقصنونه عطا ۵۵ کصعاز «ععاسنط 1
85 0۳00) صعاز ۵۵۶۵ 110۵6۲ نامع عهه کنطا 2۵۳ عاطزعصعطصصیمی
عا ع296ععز #عصنقا۳ امط ۵۹5 ( 30112 اتا0م20 1661 تام ۷ عطا عهصفی
۵ ۷۵1102000 «عاگ۸ با 0هماعلصد امه فنل منامنع کن0م۶ عطا هنز صعفلنی
41 13۳08 128160 ۵۹5 امعم اعصز عنطا و بونازطهناه عطا ده 11۷6
5 عطا 6۷۵۵ مع۲غلنط 30 ما معا عتصتصله ۵:5 اصعصصعصز عط1 . و50
مق فص عنصنل خمصعتادمصز هنک -عسوصطط عطا ما ۲۵۵۵ ۷۵۳۵ مط ۷۶۷ 12 م7۵ 1و
3 8۶ ۷۹1.3/370.11/50۳۳ / 1000 فده داع00 ایزعمامل روط 103
0 صعحغلنط ۷۵۲۵ رفن املنم عنطا حز کاصع0د00:ع۲ 1656 تمصع 0
3 16251 اه تعاله رمع طامطل عم ۵۳ عصنامعصی نعط 1۳2160
0 ع۳ ۲ هز کاصع0ط۳ه 311 لد عصمصحه عصنصععیی تعنص عط صمهع0 ۸۷۶
4 00۲ 52105۰ 060۳ معط فصه عغلموطانده عطا ما صمناه معط 200
۲6۶00065 لصوم عطا ۵۶ عاصهجدم عطا 60 من از الط ۳۳۵ م6۵ط1
40 5۳۳20105 27151 او ععمعسه عطا اه حنانطنفدوم عطا ما موه از
۲06۴ صز عاهصنفنحدم ما صعحفلنط عزعطا گم کععصع م00۳0 عطا
0 ۵ دع0۳لنط 6 0عماعه ۷6 ماههکدمه کاصحدم حنعطا ۶۲3 منعاگد 1۳0۳
6 م.(۸ ۷۵۳۹0-۳۵۳ 0لنط)) 17-/052 1۵۳ 06ص 271500 شلتعنا ۵طا ۵ا
0065110021۳6 6 اه ر۸ اهق) دمن اصعجد2 عطا 6۵۵0 عصه معله ص026
ع] +عاکه کععد 6 606 2206 اه کنصوند او عصم؟ معطاه ناه علم ما 0۳067
گنمعزد +عطاه تصه ۳00۳۲ امد نله مطم عفن عطا هه عاصجهم 1۳6
0 مات ۵ ۵ ۳۶00۵۵ ۵ ۳0065160 معله 6۳6 کع مدع نع مه 133020
40 6 1۷7-1-/152 ع 5 0 08860 ع زب عاص عناعمصعهنه ج ,۳۳۵۳۳0۲۵
نحل عطا رد06 +مطاس2 ما اعتهنط عم ه روط مادم ۷۵85 ۳67ع1 0
06 ۳۵ فان علازهناه 28 که 00۳ معفعانه فنص عطا اعص فقط مط 0
0 و5000 6 گم هنعانی جمزعحاه هه صمنعتاعصز عطا ۵۳ 0عع 0عع اعد
۰ 06ن[ 1 201 ۷۳۵۲۴ عطقم جنعط) ععصند وی عط صز عمتجم امد 000
علنطا صز صعحلولنط 26 ما 0عانصنا کم ععزد عامصصد5 عطا ,1۳6۳610۳6
ام ۷۴ 006۲ داعام0ع کقط ع2زه ع[مصوی کنطا گز ماععطل ما ۵۳06 1
عطا 2000۳ هاقل مزع م1 منصعغزمه هم لها عطا ۵ ع0 ,17066 مععزک عامصدد
(2 76۲60۲ ۵ 10۳ قاقل مصعحفلنط صقنص۳ وصمصه 27151 ۶و مدع نز
2116۳ کطص0 4 صعحغلنط 271510 0 اصعصاد06 63۳1 نم ناه عطا ا0 20
۷۷ .۶60 ۷۳۵5 (2008) بله 6۲ باسقطع ماک م13 بر ف۵عع وهی ععل موادم
5 زطاباه 1م621 حصته جمتمصتصتح عط ,05 > هه 906۵ که 5۵ 00۳۷67 6۵۲ ۵طا
010[ عط] .ص060 خطاهنه 200۳ 06 ما معداولی ۳۳۵۲۴ منامع ععع منز
5 ت00 0ص 5606060۳ عطا 0۵ 0عع0 0610۷ امعم کز ععزد عا مد 1۵۶
0 ع۷۷ و۳320 نامع مادم اکنانده عطا ۵۶ کصنامنع 1366
0 کاطصعتقم جزعطا وصه صعحفانط عطا از بعزعاصز عملقاصز عامصنه 6۵ ع0ه0
1 8 ج 06710۳6۵ 06 ما هط رح عمط عم آمحا توص خعطا معخدم
9 1۵۳ ۵3۲60 ماع اعنا-انه ۷ حز کاصدصنناه .نامع 00 10۳ مدع 12
636 03831 ۵1 کدمزددع5 60-۲6 ۵16 عم صعطا صه ماع
۲ 16760 نصنصله ۵۶ (6 ا8۵۳) 1۷7-/052 1۵۶ ع0 1 21500 هلتعتا 1۳۵
۰- 10110 136 ۵1 صنعهه 0ص اکعا-عمم عط) که مهد هه نام خصع0دع0ع 0 ز
0۳61 136۳20151 1۳6 ۵۶5 62107 ناکع ۷ص لصتم عطا مودک عنطا 1۳
۵۶ ع 5 بوصتا۲ع نماد سوه ۳2/0 فصه حطک عط ۵۲۵ 1۵۳ 0۳0106۲
عاز جز عع 60 ع مه +«مم هط کقط فصه ۳۹/0۳ دز عسنتصنه 1 1.0۷۵1 1۲۵1۷60
013620 وم هرز معله 0صه معط ند نهد نموم که عکص
6 1۳۵۳ (2002) 1078670۷ بط 10060ع۲عل [ممامنم 007 عطا 0ع0عل 1۸6
ونط1 1727103۳۰ بط 0ع2۳معم لقتسه/2 کعافهعنط هی ام ماگ مزع م1 مطل 805
عطا ط 0 عنام مضه ۳۵۳ هز 0ععت ۵۵ ۵ (2005) عصقطاک مصه مهکنصعکط2/0
00۰ 2000621 مه 77621 و ات30 5 صععز ۶و ماه طاله776 [۵اصع/2
00 2004 عط) ۵۶ 5 بسک ع انعم عطا ۶۵۳ ا۵ مگ نامع ه صذ ۵ععت ۵۹5 11
0 ۵ ۶۵۵ ۵5 کعتوتصطاع) عطا 0عتد ۶۲۵ وروی عنطا 13 بعمل هت وطاتوم
0 ۷۳۴ مطمتن00ه 0 +عص ما مهرد دامن عمط وصه ععصعو 202 ملک از
,7110) 2151 ۲5 صعحلولنط عط) 2۵۶ خصعص 02 1ظ) اه آم ام نع 0عع عطا
4 12 صاصق عنطا ۶و کاصعصوصصم عط عصتعل فصه عمنصمعه ما (2006
گنل عط ۳065160 ۷۴ ص560 اصعصادع0 حلعهه که هه عط) خ۸ 6ص
4 وطنصطصنععز ع) که ۳۵۷0۵۵0 کم لفط 300/004 معاقهلم عصم5 م۵ ما
۳۵2۳6۲0 6۵7 عطا و عکسای عطا فد عنطا ۳ مدع امعم عطا
3 8۶ ۷۹1.3/370.11/50۳۳ / 1000 فده داع00 ایزعمامل روط 105
له ولنطاع از ۳۵۳1۵0 عکه0 هه امعصککهعع۸ ععلهاص] :1 معهط0
۳۵۳ 3666۵ 1116۳0۵05 فصه صمناهعنام 210 ماصعص1۳ عصتصص21 :2 ععقط0
5 3706۳3۳0521 3/0۵۴ ما دعمونصط1 صمنهآمع۴۵ [۵ص0م۳ ععتآ :3 معقط0
که ۲۵1272005 ۹616 مععل فوصه صمناهعنل مصصناعصز ععهام عکدد موصنطاد۳6ط 1100 دم))
8۰ 6 ق1500 ,5101606 1[ع5 عنازو80 ماه نکم انعم :2 معقط0
6 عمونصام) جععجی) کصمامصهرک صمنعتساد] 0۵4۶۲ ما ععحونصط16 ععتا :5 معقط0
,(1386 36 2700 ۵6 ه انام) وصنصم۶ بر 50660 137 و 0۵ گز که عوقصز وصنفصصز عطا
و 136۳۵51 عطا 0۵ کز ععقصطز هعموص عطا کقطا عمتععصهز ما) عونمط ععصعاعنل فص وصقط
6 2 1۳۵8106 ۵ا) 65عقسز +عاصهام عتاژومم ,(0ع62۳ممذعنل ععقصز عطا صعطا وصه لدم
7 2006 ,( 0060نط ۵۵ وصه ۵۵ کز ععقصز عط) ععقصز عطا چدمه عصفململ1 ,رععقصز
40 ,(1۳286 6 ۶و عصمعااه عطا فص صمنات عطا مخصعصی عطا عوصقط ما من ) کجعم ۵1
5 20006۲ 6هدفالها) عصمامصرک ععصعو ۸0 46و30 ما دعحونصط16 ععتا :6 معقط0
40 100008 ,کعوصن۳0 مهن که وطدعنط وصفاهه مععصعلونم۷ه لد معط 0صه
8 200 ,۵8 معصا هل معسعوصجه 0 تحص وصه لمصاعقصز مععصعلزمبه فهط 0هه
5۰ 66060 29-0 220 0۳ که عصنطنه۳] داماد 0و5 :7 81396
1 معط ۵۵ 06۵۵ ۵۶ /ر۳00ه عنطا صز آمعمام۳م ۳2/0 1۳56
0 دعللنطک 6 برد ما و2 ۶و اسم۸ عطا وصه ۳2/0 1 لقحصه/1
[0۳0100 ۳2/10۳ 156 .(2008) 6لاع5 مامته6 حنمه1 علف۸ * عنططامط وط
1 ۳۵۷ ۳2/0۹ جز مععقطم عطا ,7ظ) مملنلمتا .عععقعطام خطهنه و عاعنعصی
16۵1 106 مطمزک5ع5 حاعوه ۵۲ ععتصصنعو عط +۸ بصمندع5 ع۳ه صقطا ککع[ ۶و
جز مولنطل عطا ۳0۵ صمناکعو تصه کع هه مضه «مزککع5 0۳605 1۳6 1۵۷6۷5
0۳6۷0۶ 1۳6 معط زد هصندمناعص۶ آمصصمع 5 فانطه عطا عصنککهدعد ما 2000
6 681 ما تعانصند اعمصلد عحه عممنعععی عمط اک 156 فصو
0۹ هن 102160 عنصنل +۵ ععام17 و170 عطا هز عم ۷۷۵۳۵ کاصعصاه 1۳
6 عط) له ۵1۲ کاصهمنتاجهم عطا خ۵ط) ۵ع م5 کنععلمصه عاعل بو حستصزم ۳۲۳
عطا 0صه وصتصصنععط عط صز 360 عععت ۵۹5 کصواصص 5 21570 که اع 0۳ 1۳۵
۵0 ) 1۷7-/252 1۵۳ 1710۳26 271510 هاتعتا وصنعد کدمناص عاصز عطا که فص
6 که ۶۵۵ ۳۵۲۵ 0۳6-1651 عطا از 500365 عاصومتناخوم 156 .5۳065 (طمز ۷۳
«کز6 537001 عنطا ع21ع یز ۵۰ 0۳06۳ صا مکنحلقهصه کنط صز 10۳ عاقند۷م
85 610۲6 تمه ۵۶ کعم ملد دعوم عطا ۶و م110۵
۸ ا6 ۵1 ۷۷۵۹5 طماصصادکه عنطا کز ,کدع1عط 716۷6 ۸7001۷۸ عطا
8 3008667 ماعق1 10 .(2001 مخصقللهه) 0ع 0000 6 ما عمط امد 06
۶ 1۵۵۲ :۵ط10۷6 معط #مصنصعته و۷ طلعنطان همنامسععه عم عطا
6 8دمصت عع گنل اصفشنموند مد ۳۵:5 معط اقطا عساه ععلهس ۵ کتلفدوه
6 وصه ع1 هه خمع0دع0عل عط) اه کعمع5 معط عطا وصنلجمهع کصنامنع عع06ط]
6 1۵ 07067 هز 0عص 01 ک۵ ۸60۹۷۸ موه کنطا 13
0 ع06 ۵ 62060 ع6 1۵ 6۳۵ کصعص صز کصمناخ عط جع طاع ۷
و7۲6 156 ۳۷۵0۵۰ع0۳ز ۲۳۵ هو خمعئه صنفص عطا عصنتصفه فصه اصفگنمهند
1[ عطا وصنلتدع۳ دصنامنع ۵طا دمص کعص اکن خصعکندوند ۵۵تمطد
۵ .(۳>.05) 001.-۳ ,19.62 > (22 (2) ۳ ,5۳0768 5۵۷07 کصمامسهرد 01577
6 1۵۳ (ع50027 ها لادم ع2زد امعائه عطا ۶و علونصعقه عطا ت20
هنانن 5 صعطام) ما عصنلمم0ه منطو 0.64- ق) کدی علطمو ناونع
7 ۹۲۵۳۴۶ ۹۵۲۳۲ 2151 ۱۲۵۳۵1 1۵۶ کاقع ععمدشسد۷یم اه دزدواقس۸ 2 13016"
68 401۲6۳۵۲6 عکمصنهم عطا عاهاه0۷ ۵ 3۶60 ۵۳۵ کاوع 10110-۵ 166
5 3636۲ ۳3/0۳ هه 1ظ)6 عطا هنز عمتجم مطم معحفلنط عط1
5 ۹۵۷۵۳۵۲ کص مره 271577 هنز ما۳ عمط جلخصینکنصوند ۵۵ت مداد
6) 8700 اکناسانه ۷ 136 ۵ 0ع 0۳020 اکعاساعمم عط) هه اکعا-عمم عطا 0666۵
3 8۶ ۷۹1.3/370.11/50۳۳ / 1000 فده داع00 ایزعمامل روط 107
0 ۹۲۵۲۵۱ 1۵۳ 8۳0005 366 6 20008 کدمعسدحمصی عکامصند2 3 عاطج 1
0051-41 عطا اه کعصما0 عناع 36۳0 عطا معطاعطی عصنصفه ما ۵۳06 13
6 گم کلوواهصه 006-۷۵7 ,۵تا-10110] کهاعع زد که 0 عصنقاصنم۳ ۷6۳۵
40 ۷۲۵۲۶ 0065 عناا06 36 عط1 دامع عطا 3028 ۳۳ ک۷۵
4 2715710 هتعتا ۵طا م۳ معصنقاطاه کعجمع5 27157 0۳۵۳2 عطا عصنکت
6) 1۵110-0 ماع 6 که «دمناهعتصتصفه دمن ۷ 0لنط)) 1۷7-/2052 1۵۳
10110-0 31 5۳065 56۵ 21۹30 11د 0 10۳ ناک داد ع0امس6 2 4 13016
3 عطا] ۷۵۵۵ع کععصع گنل اصعشقنمهند مد لدع وه 156
6 .(0>.05) 02.-۳ ,517.78 (23 ر۵) 8 ,و5076 مقعص عطا عصناجمع کص نع
0 (* ) ۷۵8 عاطاهد۷ نامع عط 1۵۶ ععز ماه عط ۵1 عون نود
65 امن ندوزد ۵۵مط5 کدمعسقصصی ادعا 1351 وعمل 1 8005-506
,6 .8700 اکناستنه عطا ما ۵عحعصهی کصنامتع اصعصادع0 عطا 0666
5۰ ۳3/08 00ه 1ظع ۵۵۵ 1۵۵ ۵۶ ماگنه خصیشقندهند 20
0 0۶ عتله7 36۵0 ع۳ هز 00۹6۳۷60 ۵5 700۵ ج ,۳۳۲6۳۵۳6
عطا هط کصمعط کنط1 10110-0 عطا که نامع ۳3۸/۵۳ عطا هنز ک هار5
عطا صز کص۶00206ع۲ عط عصمصد ۵ م+مصذ فقط کعصوامصبی 0۲151
40 ۳۵۶000606 ۳3/101 اقطا ۵0 عطا عازمد6 1 1۵110۵۰ عط) که ماع
0 ۳۵۲۵ دامع عطا 666۵ کععصع گنه عطا ماص6 0۳06 10۳6
40 ) کادع ص۳00 1۷7-/052 ۳۵۵ 1۳0۳۵ 2151 شتعنا عطا 0۵ 0ععهط
6 16251 ۵1 65و7۲ کزومموقهنل 21570 لالج طعنطم یز (1۷-/052 1۳۵۳
5 6063537۷ 2 168231 ۵۳ هه ,(ععص۵02ه) صمتعافت 6 هنز کصماحصر5
عنطا 1۵۳ متا ۵0۳2 ۷۵۶5 ۳06۶010 عنادممصعهنله ه ,رلهکناهجه) صمفعانی 0 صز
0 ع0 8عع۳ 105867 م2 که 0ععلزعدم 6۳6 کاصهمنتاحقهم 156 ون
8 0 عانن0 66527 عطا و ع0ه 1660 وعطا 1 عگز هنضهای کصماصصر5
0 دص ما0 ۲6:۵ ۳۵6 ام معط 0/07هه (2 ,(صمنکتاصن کصماحصصر5
7 1366 ۵۶ ۲۷۵ ۵۶/ 00ه (3 ,(عوصاطا 0 /عع ص01 0ه) کعصماصصر5
7 0366 5۹0 ۶عطا گز ,170۷۵۷6۲ .(لکنانه) ک م5۳۳0 0 صمنعایش
2 200 ,57۳010۹ 6 صمختعانین سکع ععحطا مارد ظ صمنتعانی
۵ کصنصناصم که 0ععزحطم ۶6۳۵ عطا ,کص ص5۳ 10 معا بهککع1۳
,0105 13۳651 عناکمصعغنل عععط) 00 #عععط معنعانی کصماصصرد 21577 عط) 166۲
8 6۳006 5000 136 ۵۳۳۵۳۵ ۵ 0۳06۳ صل ۳۵ ۷۵5 1651 عهنوکنطاع
ل[ن۶ 6 6۲ 102867 مد مط صتخم عطا ۵۶و 0۳000۳005 عطا
20255 105هلا 0 ه)-ک وم ۶ کاآیادم+ ع15 .اک عا-اعوم عطا که عنعانن کصما 0رد
(۳<.05) 04.-۳ ,6.36- (23 2) ّ )5 انم نمهند 16۷2160
کاصدمنناحوم ۲56 ۵1 0۳000۳0 عطا ما00 ی ۵8 دامع ععسطی عطا 6دمصه
6 ۵۳ 2960 عنعانن کصواصص5۳ 2157 لگ عطا اعص +عع م1 مد ۷5۵
2 (2) ۵۶ ععند ماه عطا غه عوخنصوهه عط3 بو 1مطکهتطا عناعمصوهنه
6[ 566) ما0 5 صعطم) ما عصنلمع0ه ععزد امگگکله مصطنوع 2 دز حعنط/
41 8۳005 ۲ هاسعاس ک )ص5۳ 2151 همست 1۵۶ 6۶۲ ععوکنطا) 5 16
ی 0 2 ع1 0 5۳۳105 61 105867 3۵ 3 دزاس 5۳۵۲0۵5 3۲61
3 8۶ ۷۹1.3/370.11/50۳۳ / 1000 فده داع00 ایزعمامل روط 109
گنه خصینانموند مد ۲۳۵۷۵160 ۵۲عا عجمنوعنط) ۶و عالنوم۲ عطا وال۳۵
6 ۰۶ 07000۳005 عطا وهی کصنامجع 33/0 هه 6۵07 0666۵
ب2) ۶ ) هنن عصمامصی 2750 الب عط اعص مودمز مد مطی کاصهمننادم
65 136 ۲8 5212000 کاصهصنعناجدم عطا عحقصصیم ما ۵۳06۳ 1
گنه خصیتانموند مد معنی توص کالم عط1 باععاس 6 صصد سدع دز
عط ا 1۵۶ ۳3/0۳ عطا مه 607 عطا ۶و کعمعد صقعص ۵ 0666۵
5 +۳301 300 ۲351 66۵ 5۵813000 1۳ کزواهدد 1-51 130106
200 1ظ0 اقطا 160 ناصذ نی امعم عطا کم موصنفستا عط1
۵0۵1 ۵ 60 وه 6۳06 +عاکه تنل 21۹ عطا 1۵۳ فنمنمینلکه 0۵ فلسی
ع وصاهصصم کعنوند 1۵۳ عطا از اصعاعزعصم عم کالیاد 156۶6" معاکهکنل0
6 62605 ۳3/101 فص 7ظ6 اقطا 10۵۵ 3276 کعنونی 56۷6۳21 وولخصعع 1
5۰ ۵۳۵۲۰ ۵ 60ت2صصم 2150 مم ا و0306 عطا حز [002۵
40 م(2004) نفد ههام1 قوصه ,722200 مصنطاتط ,6۳660/210 مفتعو ماع 30[
1 نع زک-00 عط وصه عاحنع صقنص۳ 200۹60 اچللفتههی صز ۳2/۵۳ فصه 7ص
۰ 626 00 5765 01۲6۲ مود 2 ۲5 میاه ع۳مص جلاصیکنصهند
۲00۲60 5000065 عصمک ط از خصعاکزعصم عجه تون کنطا گم عالنوم+ 166
عطا 0 06710۳۵۵0 ۷۵۲۵ کلف ماع 2 ,ععصقاکصز ۳۵۶ بکصمتقل م00 الح0ه
۵۵-40 0۳ خقطا ما معنلصز هه کعط تحص خصعصدعی خصعهاقنه
۰ 0136۳ 200 328661 50655 ۵ تم عصنک ۵۳۵ ۳3/۵۹ مه 7ط۳ع
0 1۵۲ ۳631۳6۲۲ مزع 10مطل روم عصنا-ا دا عط) هط اکعههدد کالدع۲ 13656"
,3/3115 ,۳16۳9 ,88500) 32/1101 ۵۶ 68۵07 0عکن0 مه 06 فلحماد
6 1536 .(2007 ,م۸ 6 905 نظ :2007 ,1006 ,و2308 لن3 ,811108
6 ۵ عا هناد 06 فص کعنلما مد کاصعصدع ۳۵ عطا که وغل
,061 وصزککع وم توص عطا 0۳ 0ع2ظ معط 0666 کعااسهانصند
4 ۳6260۳ صز آمناصعدعه عم صمانصعم عنامععد معاهاد کلعد ج عصنمم[ 06
407 کز صمنانصهمی عبناندوم فهه ع۷تهععد ه ,33/08 1۵ .80151
8 6 2۲أنصزد کز دلوم صه کنط1 مرسمه 1۵۶ غاد صعطا هه 0ع100عع0
4 027۲ لقناصع9قه صه که 6801 رز صمنانصیهم عتخانووم فصد ع۷تامععد عطا و
لد ۳۳۵ ۵ 0ععد 600 کز اصعناهم 6 ,3۳2/0 1 عصا ات۳ عتتنصهیمی
۵ ۲ملنضند عز حلعنط ۶ ک5عدع 27 ۵ خصع۷ع نامه 6 که کحم ع20ع6 عطا
6۳0056 ما تقانسنزک ,۵160 هه ,0عن 106 اطع عم عنه کصمناعصع5 آمعزدقطام
6۳ ,عزمد 6۳ 3 من عناهه 6۳6 عاصهصنتادم عط ععف صز وی عنطا 10
1ا2800) 5208120005 ۵۶ وهصناه: طهنط 5۳0۵ کصناهتع طامط حز 5۳0۳65 13620
۲010 ناهد عاصعناه عطا 0ع21 0۷2 عمط کعن5000 10 ۵ ,5۵۶۷ ۵ 70
5 جععغانطه 060۳6860 عط 2۵0 مدمه (2001) ص2ع11 مععصقاعطذ ۳۵۶ معط
6 .87009 ۳3/08 عطا مه 7ط۳ع عطا ۵۲۳ط حز معط از صمنا هناد
1 ۲۷۷0 106 0666۵ عع گنل اصفنکنمهند مد 0عمطد کع 11
۷( 5 20ع110 ۵۶ کالنهم عطا ,15۵0۵ .دما مناد ۲و عصصعا ها کمتاونع
آهاوه عطا ۷۵5 5000 خصعسه عطا گم نو م0۳ اعمصت 1۳5۵
0 5 تلو انطه عطا او تصصنز صز کاصعصشع 6 عطا کم ککعصع ناکم
6 0۶ اجانمتمصند عطا عاه مک دمصعل امد فنل کاآنععت عطا ماه 10 +ک هار5
0۳0169510215 حلال62 3 ماع خقطا کز روج عنطا او صمناه نا مطز آمعناو ۳ 006
دنل عطا 1و اصع 062 صز ۳2/۳ ۶ 0۵7 +عطانه وصزعد ۳۵۳۵ خعصط هی
6۰ کهه طلعناد ,۲عاکقکنله 20۵ ۵ م۵ عمج 066۵ ع۷هط ۷6۵
4 00 ۶۲۵۵ معصلولنط ۳1۹5 +1۵ ععزما 667 ج 06 خطاونه ۳3/۴ ,110۵۵۲
۷۵۲۵1 0007 526 مطاتی ععمط معله فصه ۶4و عصمط وصنمل صز اک۳6عاصز مداد
عمان صعحغلنط 7عع 1۵۳۰۵۵ قمع تچللمنعمیم عز 7۲ ,عللمای صمنایخصحصصی
که 046۷610060 که 2۵1 عجه کللمزی صمنتعتصحصصی ۷6۳2 ع05ط کعامم 0۳65
کعصنلوصن؟ عطا اه ناهام از عطا جز ععصعلوقصی 0عانصنا دمماج؟ نمهب5
0 م۶۲۵۵ صعحفلنطل 2157 که دمزعتاعصز اعد عط1 موه عطا که له عطا
عا ۷/۵۶ ۳5ع۳معنل لهاصعص ۵۶ وم +عطاه از نو +مصدیم تممطک 301
3 8۶ ۷۹1.3/370.11/50۳۳ / 1000 فده داع00 ایزعمامل روط 111
7 ع6 که 7 ازط لمع عطا عانصنا حاعنط ۶ تجوندی عطا ۶و حمنهانصنا اب6۳
5 عطا عا ۵۵۵ ۵ 0۳06۳ هل هعکع 0 کز حلسوع ۳ ۳عطاس2 ,کتاظ 1"
عطا 0صه عع دز عمنه نامهم و ععمی عطا ۵۳ معط دعزمد هط عععطا ۶و
6 کصنزکت ,0۷6ع3/07 بصعتغلنط عطا هنز هعای کصماصص رد 2151 ۵۶ چاه و
1 06 ۳۵ لاه ما عاطه 56 فقس اعزمد ۵۳ رک نامع تاکز ع6۹ط) ۵۶ لدع
اصعنل حلعوه 107 ادع ص62 عاقف روص عم خ 5 ۲ هص
۵ ۷۲۷۲۷۷۰/ /:۵۵ 1۳۵۳ 366۵۵ .(2008) صمناهنمدع۸ عنعنط و2 معخ ۸
[ ۵۲۲ ۹۵ 33/0۳ ,۵۳۵ 7760۵۳۶ .(2008) 0 ب,علااع5 بظ ,ق1201" ۸0167
۵۳۰867 20 ب(22-209 00) ۵۵۳۵ ۵ ره ۵۲ 01 رک
و5 3 و۲6(7عحا0) م۸ ,316190 وت 3/03 و۲ ,8۵70۵0108 سل 7868029 * 2بفس۸
1 ]6,۵0۵ عانطع 00 .(2003) .5 .7 3/270 60 و.ظ .8 و۳03 و ,166
,3/0568 مگ کوفتعلنی 34۸ مفانع هط و ۷۵5۵/3/1 ماگ مصدعع1 نزن ۸
,016 362110 1/60۵1 .ک۳عاعدعنل هنز مضه مزع مامطا 2 .(2005).تمکصفطک
1780 ۵۶ م1326 , 73621 اآمملک فصه لقعزژعوامط رد2 ۵۶ جهعظ
0051-2۵ ۵۶ اصعصدع مزع مامطا و2 .(2007) .36 و۸ 6۶ وا بل 5818908۰
1۷3۳06۲7 و10 .8708 عن8 وگ مقطزالنط ظ و1/1311068 بش۸ ,8016۳8 وبل.ل (ط1880ظ
,190 ,و( 10/ع(۳5 7 87 .کنو اه صه 2ص 20 ازع تمارک علوممعنل
7 :310۳۷۵3 1200675۰ درا 9۲ ۵۲ ,۸۳۵۳۵ :136۵05 آمعناز0 وام0 ام
۳ ل0صه 3۳۵۶۲ 3/0016 131103۳۰ 1۵۳ 2۳602760 موعمامل رد2 فلس 1۵۳
+2 .10 ,کلقاته100 سظ بقتقل0ند5 و مناتعکا بو ,لآ بانط 8716-۷۵ کل و0ت7۵ظ .۸ وذفاخ
40 271510 ۵۶ 00۵1006۲ عطا 10۵۳ دمم مافنط .(2007) .ظ ملقصدرن۸
01 1 و6عر2۹ ۲٩ ۵ 70 70۵0۵ عافد واه 06 نطع 12
سا .3 ,۸1۷3762 بش۸ سا رفن۳۵ .3 .۸ 516100678 سل مقصن[3/0 کل .۸ مصقازصعم6
060۳6551۷6 0صه ککعای نا هس 30512 (ر2001) .۸ .1۳ مصقازطعم6 2
,70۵ ۸۳۵۲/6۵03 2/0۰ ۳06 جعاکه عاصععع امه صهناه2 311 2308
01 ع3 او کاعالط 002۵۵6 156 (2001) م۸ ۷۷۰ و3ق/3 11082
863107۵1 عناخمعم0 هه (۳3/0) عصندعی م۸۶ خصه دمناه نامع 1
,00 9671نل م1200 بدمزدیع0۳ع0 ۵۶ اصعصاد عطا صز (ر1ظ68) رد1۳5
.(2004) .5 ,101313020 2۶ ,مگ 72300 .۸ مصنطاناظ مط ,0۳660210 .2 ۵06781306[
ازع صقنص۳گ 2860 1هتسع5 10۵۳ 33/0۵ هه 607 ۶و صمعضعصصهی ۸
358-38۰ ,(11)5 ونرحه 7ع 01 عر ۳ 00 رومواماروط امعنساش
-ا009 ۶ 066۲ عطا 1۵۳ معط ند عمط ۶ عقخصومع (ر2011) .2۷ ممقک
40 1156056 00561016 ع 72 نع ۸ ++علممکعنل ککعنای عناه ص1۳۵
(19) .0 ل ۳۳۵۵6۲ 8 .3 بتع ناگ م۸ ,516100678 .2 و8062 ۵01ظ مغ ,80170005
.(2009) .ی .7 کصقاک 2 3 .۸ عزن2/0 .1 ۰ 8005 ظ نتن2ز6ط مس ,800608
7 06ص 27510 شلعتا .(5.)1999. ,00و۵۳ مشوع 6۲ طصنعاک ,۵018062
6۰ و اهنط 2 1۳۵۵ هتعتا هنصهکنلد) دمن اصع 300109
منقاهگا وس بتا0لنا070نتام50 .36 .۸ ,678 صزعاگ کل بش۸ مصقنزه0ی م۸ ,۳۵۱۹905
40 95ع53 عناه ۳0512 .(2005) ۷ ,ق3100 که وله 1۴۵
9 عط] +عاگکه کاصعوع200[0 فصه صعحفلنط دمص صمنا ۳ ددع0
2 و01 ۳1ع(25 ]۵ ,70۳۵ ۸۵۲/60 ۳66۲6۰ مقلومنآ مص۸ دز ععل هو اوه
,۸9601168 6 ,1 ۷7۰ .۸ ,516200678 .5ب ,80005 ,3 من ,13786 و۷ ب وق تقالد5
30016566085 ۶۵۳ د0ناص6 3316 ۶-0060 عخع مهم حفست1۳ ب(2001) ۳
40 50۳660۳8 02960 -[ومح ای ه که دلوم :عع عم واخصحصحصم ما موجه
-هصسه هه 33/0 که ده عطا وصحمصم) 2006(۰) 3۰ تعصع ۷۷ ۸ ی 1 متعلنع5
نا ههام ۸ :2157 ۲و اصعصاهع عطا صز معط موز ماع 8 انعم #معته0]
5200 ۵۲۵ 1۳6 .(1997) ۰ 8.7 ,ط3606080ل و من ۷۷۵1166۲ و 8.3 ,50۵0150
87-8 ,1 ,26,770 70 ونزو۳۵19۵عر25 متا 010 ۲٩ ۵۱ 70۳
:۸5 .(1989) .0 810 1/005۰ لاناک مصعط00 ۷۷.۳۰ هه 0.۷7۰ ,060ع 5
6 6-3610010۵ 091 ۸ :275 ۵ 06و 00عن 6 .(2006) .5 ماه 1
5 80706۲5ف0 50655 3۵۵06 2051 .(2006) 8 ۳۰ ,فصنه55 110 +6 .3 منصذککه ۷
|
The present study aimed to compare the effectiveness of Cognitive-Behavioral Therapy (CBT) and Eye Movement Desensiti zation and Reprocessing (EMDR) in reducing PTSD symptoms severity among Iranian children 20 months after the 2008 Qeshm earthquake. This study follows an experimental design with randomized pre-test post-test to control the internal and external validity of the study. In this study, 26 students from 7 to 12 years old who received PTSD diagnosis due to earthquake based on the clinical interview were randomly assigned to CBT, EMDR, and wait-list control groups. All the participants completed UCLA-PTSD DSM-IV Index as pre-test and post-test. The respondents in the treatment groups were also required tocomplete The Youth Client Satisfaction Questionnaire (YCSQ). According to the results of ANCOVA, after participating in 8-12 sessions of psychotherapy, the participants of CBT and EMDR groups showed a significant reduction in overall PTSD symptoms compared to the wait-list group between the pre and the post-intervention. Although in comparison to EMDR, CBT was more effective in reduction of PTSD symptoms, the difference was not statistically significant. Post-treatment therapeutic outcomes were maintained during six weeks follow-up; however, the effects of EMDR were improved during this period. The results also showed no significant difference between the respondents' satisfaction from CBT and EMDR. Both CBT and EMDR appeared to be feasible and acceptable to PTSD children survived from natural disasters.
|
30,023 |
486101
|
00 17017 ۲۵ دز 01960۳0 ۶و 1906 ۵ط) ۵ 2 م۸ اهنا احعسخ م۸
رویکردی تحلیلمند به مسئله تحریف در قرآن کریم و عهدین
یکی از مبانی مهم در بررسی متون دینی و بهویژه تفسیر
متون مقدس» توجه به این بحث تاریخی است» که آیا متن
مقدس درگذر تاریخ دچار تحریف شده است؟ به بیان دیگر
این متون تا چه اندازه از اعتبار برخوردار هستند؟ مفسران
شیعی و اهل سنت در عنایت به این نکته اساسی در تفاسیر
خود بحث سلامت قرآن از تحریف را مطرح کردهاند» که در
نقطه مقابل نگاه محققان غربی به مسئله تحریف در عهدین
است. در این پژوهش که به ابتنای روش کیفی و با رویکرد
تحلیل محتوا بررسی شد با توجه به بررسی محتوایی مسئله
تحریف و ابعاد و انواع آن» به بررسی دلایل تحریفپذیری یا
نتیجه حاصل شد که تحریف در قرآن تنها از خیث معنوی
امکان پذیر است؛ اما تحریف در عهدین بحثی متمایز است؛
چرا که اساسا با توجه به بشری بودن و بهاصطلاح
دستساز بودن عهدین و مفقود شدن تورات و انجیل الهی,
بهجای تحریف در عهدین فعلی باید قائّل به جعل شد.
41 8 د 5 2020 ۷۷16۳ ,310.2 ,۷01.2 واه عاونا کدونونامج وصد صحسو0 نمصسوت لممهصهنظ 24
6 36۵7 - 76۷5 6 - معط ۵۶ نامع ۸
2737 330۷6 1۵ ,ع6لزکه 1266 1۵ عصنل 10 ۲۵ دز
/ 10:12 ۵ظ)۲ 200 هس09 وام7 عط) دز و0 او عو دا عطا ۵ طععودمصش آهعنا هس مه
661 تصصناگ ۲6 ۵1 006 کز لفط ماع کنط1 ۱
41 8 د 5 2020 ۷۷16۳ ,310.2 ,۷01.2 واه عاونا کدونونامج وصد صحسو0 نمصسوت لممهصهنظ 26
1 حن۳۵ 6 0۳۵۲ ۳ع 1 اکن ۵ 0360 کز
6 8 عا5 آنق5 ۵ ۲۳69 10۳ 16 ازدک 06
عا ۶و عع م6 1 لها عطا ,۳9 2 که باصعاصم
/ 10:12 ۵ظ)۲ 200 هس09 وام7 عط) دز و0 او عو دا عطا ۵ طععودمصش آهعنا هس مه
۲ «و تزا علیک الکتاب تبیاا لکل شی و هدی و رحمه و بشری
یه ال مین مه و ین خله رل من حکیم یه
41 8 د 5 2020 ۷۷16۳ ,310.2 ,۷01.2 واه عاونا کدونونامج وصد صحسو0 نمصسوت لممهصهنظ 28
«بن لین کفروا بالاکر ما جاهم وله لکتاب عزیز * لا یأنیه اباطل
/ 10:12 ۵ظ)۲ 200 هس09 وام7 عط) دز و0 او عو دا عطا ۵ طععودمصش آهعنا هس مه
0 ع 0۵ ۳۴ ۵ عصم [[زم تجعط لناصت
6۰ 8 کز صه سا عطا کقطا 5۳6 ع0 1۵
عنط] وصه ۸10۵۳ [ونط 1 کز هه 0 106 .1
وعترتی هل بیتی ونهما لن بترقا حتی یرذا علی الحوّض».
1 0۴ ۲ اون[ ۳۶ اب0 غبام ۵ مجزععل بر۵ط ۳1
65 - 320 06 136 02 - ۷6۳۶6 کنطا 5۵
۱. «یریدون لیطفوّا ور الّه بأفواههم واللّه متم نوره ولو کره الکافرون».
41 8 د 5 2020 ۷۷16۳ ,310.2 ,۷01.2 واه عاونا کدونونامج وصد صحسو0 نمصسوت لممهصهنظ 30
041 2 کل از اطع 708 ۶ م2 عطا آناهت
عل للم وله ۵۲ ,10۳160 عنه عز صع 0 ع1۳
/ 10:12 ۵ظ)۲ 200 هس09 وام7 عط) دز و0 او عو دا عطا ۵ طععودمصش آهعنا هس مه
۵ کل از 066256 بصه 0 م73 عطا ۵۶ لجع
۱ «ن الّذین کفروا بالاکر لمّا جاعهم ون لکتاب عزیز * لا تیه الباطل"
41 8 د 5 2020 ۷۷16۳ ,310.2 ,۷01.2 واه عاونا کدونونامج وصد صحسو0 نمصسوت لممهصهنظ 32
/ 10:12 ۵ظ)۲ 200 هس09 وام7 عط) دز و0 او عو دا عطا ۵ طععودمصش آهعنا هس مه
0 ع 13 ۵ سدع ۵۲۳ ۵ ۲۵ 2 کعاحل
41 8 د 5 2020 ۷۷16۳ ,310.2 ,۷01.2 واه عاونا کدونونامج وصد صحسو0 نمصسوت لممهصهنظ 34
1 ۷۷ کز داعنط ۷ وزوکنصه نا عزسطا0 ۲و 55ع۲ع 0۳۵
و ع ۵ عطا رز #ععلام عط معط امع عط
/ 10:12 ۵ظ)۲ 200 هس09 وام7 عط) دز و0 او عو دا عطا ۵ طععودمصش آهعنا هس مه
اس و آکان رم وم کمن سم اه بکترم این ٩
0 0 136 1 7ا هم 2 ۷/6 70۷۵ 1۵ 1۳6
0 ع 00 که 30 3627 وه امعنه فصه جع
۲ ول لین یکنبون الکتاب بایدیهم ثم ولون هذا من عنداللّه
. پیت لین حانا یرون کلم عن مواضعه ویفولون سمعنا وعصینا واسمع
غیر منم وراعنا لا بستنم وطتا فی الاین ولو ام قاوا سمئنا وأطننا
41 8 د 5 2020 ۷۷16۳ ,310.2 ,۷01.2 واه عاونا کدونونامج وصد صحسو0 نمصسوت لممهصهنظ 36
۶۳ پصه با بوا170 عطا جز 0 ما عنل ۷021
0 ع لا ل کبزه5 عا زنط عطا خهط۶ 1۵۳
۳ کلز - 7 نصمتاعاط) هه صعنقو 7 - ۵۳1۵
/ 10:12 ۵ظ)۲ 200 هس09 وام7 عط) دز و0 او عو دا عطا ۵ طععودمصش آهعنا هس مه
|
One of the important principles when studying religious texts, and especially interpreting sacred texts, is to pay attention to the historical debates on whether or not the sacred text has been distorted in the course of history. In other words, to what extent are these texts valid? Shiite and Sunni scholars have raised the issue of the Qur'an's immunity from distortion and falsification in their interpretations, which is in opposite to the view of Western scholars on the issue of distortion in the Testaments. Based on a qualitative method with a content analytical approach, this research examined the reasons for the distortion or non-distortion of the Holy Qur’an and the Testaments, in line with an investigation into the issue of distortion and its dimensions. Findings show that the distortion of the Qur’an may be considered only in terms of meanings while it is completely different in the Testaments. In fact, the problem of making Testaments by humans and the historic disappearance of the Torah and the divine Bible prove that we should speak of their falsification, not distortion.
|
37,399 |
513502
|
پرسش کلیدی در این مقاله این است که متغیر ایران
چگونه روابط چین و رژیم اسرائیل را تحت تاثیر قرار میدهد؟ روش پژوهش در این مقاله با استفاده
از منابع کتابخانهای بهصورت توصیفی-تحلیلی صورت گرفته است. نتایج حاصله از این پژوهش
موید آن است که ملاحظات چین نسبت به موازنه قوا:در غرب آسیا از یک سو میان بازیگران
اصلی منطقه همچون ایران و رژیم:اسرائیل» همچنین ملاحظات استراتژیک چین به بازیگری ضد
آمریکایی ایران در مقابل متحدان آمریکا در منطقه غرب آسیا از جمله رژیم اسرائیل از سوی دیگر
نهایتا حفظ ایران به عنوان زنجیره تامین با ثبات انرژی» روابط چین و رژیم اسرائیل را تحت تاثیر
قرار میدهد. تجدید نظر طلبی و بازیگری ضد آمریکایی ایران در ساختار نظام بینالملل» درمواجه
با نقش آفرینی سایر قدرتهای طرفدار حفظ وضع موجود در منطقه خاورمیانه» مانند ترکیه»
عربستان و رژیم اسرائیل» ایجادگر موازنهای است که ماحصل آن را بر ثبات تامین جریان انرژی
ایران» روابط چین و رژیم اسرائیل» ملاحظات استراتژیکک» موازنه قدرت.
"این مقاله بر گرفته از پایاننامه کارشناسیارشد مطالعات منطقهای وحید افراسیابان با راهنمایی د کتر مرتضی نورمحمدی
* نویسنده مسئول» دانشیار روابط بین الملل» دانشگاه علامه طباطبایی./ ایمیل: 013272:0724:220:.20.3۳ 133001033
۴۲ + فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
ایران و چین دولتهای تجدید نظرطلبی هستند که به دو گونه متفاوت در نظام بینالملل به نقش
آفرینی می پردازند. تجدید نظرطلبی این دو کشور همپوشانیهایی را در سیاست خارجی آنها به
وجود آورده است. هر دو کشور از نظم بینالمللی کنونی ناراضی بوده و به دنبال تغییر وضع موجود
به نف خویش میباشند. بدیهی است که شیوه ایران و چین در تغییر وضعیت موجود متفاوت است»
اما رویکرد غرب در مواجهه با آنها یکسان بوده است. غرب از تحریمهای اقتصادی» نظامی و
تکنولوژیک در مواجه با آنها بهره میبرد. تحریم های نظام بینالملل» باعث نزدیکی ایران و چین
چین به عنوان قدرتی اقتصادی توانسته است که گشایشی مهم را برای ایران پدید آورد» تا بتواند
با فشارهای غرب در حوزه اقتصادی و تکنولوژیک مقابله نماید. از سوی دیگر اولویت قرار دادن
اقتصاد برای چین باعث گردیده است نگاه این کشور نسبت به رژیم اسرائیل» با نگاه این کشور
نسبت به ایران کاملا متفاوت باشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی نقش ایران به عنوان متغیری
اثرگذار بر روابط دوجانبه چین و رژیم اسرائیل بپردازیم. پرسش مهمی که در ابتدا بیان میداریم
این است که چگونه ایران میتواند به عنوان یک متغیر+ بر روابط رژیم اسرائیل و چین اثر بگذارد؟
ملاحظات استراتژیک چین نسبت به ایران و ایران نسبت به چین؛ به واسطه عدم تقارن سیاسی و
اقتصادی آنها با یکدیگر متفاوت میباشد. در ادامه میتوانیم چنین فرض نماییم که برای چین
موازنه قوا در منطقه خاورمیانه به ویژه خلیج فارس بسیار مهم است. زیرا ارتباط مستقیمی با تامین با
از سوی دیگر بازیگری ضد آمریکایی آیران ادر مقابل متحدان ایالات متحده در منطقه غرب
آسیا از جمله رژیم اسرائیل» بخشی از ملاحظات استراتژیک چین می باشد. زیرا ایران این قابلیت را
دارد که به عنوان زنجیره تامین با ثبات انرژی» نیازهای این کشور را تامین نماید. تحولات جهانی
باعث گردیده که حضور چین در"عرصه.جهانی با دهه های. گذشته متفاوت باشد. از نظر چین
پیشرفت اقتصادی در قالب کاهش نزاع های ایدئولوژیک در منطقه خاورمیانه میسّر خواهد بود.
برای چین سیاهی يا سفیدی گربه مهم نمیباشد تا ازمانی که بتواند موش بگیرد گربه خوبی خواهد
بود. طبیعتا چین حفظ موازنه قوا (موازنه سازی بین این دو خصم منطقهای در غرب آسیا) را بهترین
راه حل میداند» زیرا پرهیز از هرگونه جنگک از سوی طرفین را در پی خواهد داشت که در راستای
چین در روابط خود با ایران سعی میکند ملاحظات آمریکا و رژیم اسرائیل» را نیز در نظر بگیرد.
با ادامه روند اصلاحات به رهبری شیائوپینگک, سیاست خارجی چین به شدت اقتصاد محور بوده و
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۷۳
بر اساس مواجهه مستقیم و یا چالش گری در برابر هژمونی آمریکا طراحی نگردیده است.
این کشور از ابزارهای اقتصادی برای یل به اهداف سیاسی بهره میجوید. از دگرسو سیاست
خارجی ایران در بسیاری از مواقع» ایدئولوژیک بوده اما همچنان چین را همکاری استراتژیک در
در غرب آسیا تنش میان ایران و رژیم اسرائیل موجب سطح وسیعی از اختلافات شده است که
زمینهساز رقابت آنها در حوزههای راهبردی منطقه گردیده است. اختلاف آنها در ابعاد چند گانه
امنیتی» سیاسی» هویتی» اقتصادی وایدئولوژیک قابل بررسی است. رژیم اسرائیل تلاش نموده با
تشکیل ائتلاف و راهبردهای موثر در موازنه قدرت» از نفوذ هر چه بیشتر ایران در منطقه جلوگیری
نماید تا بتواند قدرت نسبی ایران در منطقه را کاهش دهد. چین به نگاه رژیم اسرائیل واقف است.
از این رو بهترین راهبرد را در موازنه سازی میان آن دو و سایر دوگانههای منطقه خاورمیانه می بیند.
این موازنه سازی به زنجیره تامین با ثبات انرژی در منطقه کمک میکند.
ارزیابی تاثیر متغیر ایران بر روابط چین و رژیم اسرائیل در حوزه نظامی» اقتصادی» سیاسی بر
روابط چین و رژیم اسرائیل از ویژگیهای پژوهش حاضر میباشد که وجه تمایز آن با آثار موجود
از دلایل پرداختن به این پژوهشازا,میتوّان به اهمیّترژیم اسرائیل در سیاست خارجی ایران
در ابعاد منطقهای و جهانی و تاثیری که الگوی رفتاری این رژیم» بر امنیت ایران در ابعاد منطقهای
و ملی میگذارد اشاره داشت. همچنین جایگاه چین درسیاست خارجی ایران به عنوان یک قدرت
نوظهور و گاها به مثابه شریکی راهبردی باعث گردیده که پژوهشی مستقل» درباره ابعاد نقش ایران
بر روابط چین و رژیم اسرائیل صورت پذیرد. محور متمایز در این پژوهش, تاأثیر متغیر ایران بر
روابط چین و رژیم اسرائیل میباشد. در ادامه به چند نمونه از پژوهشهایی که ارتباط بیشتری با
موضوع بحث پژوهشی حاضر دارد به عنوان پیشینه پرداخته شده است.
انوشیروان احتشامی و نیو هورش (۲۰۱۸) در کتانی با عنوان «حضور چین در خاورمیانه»» به
بررسی آثار طرح ابتکاری «یک کمربند یک جاده»" پرداخته است. این کتاب درب رگيرنده تعدادی
از مقاله های مرتبط در حوزه جاده ابریشم نوین بوده است. لذا روابط خاورمیانهای چین را از منظر
ابتکار «یک کمربند یک جاده» مورد تحلیل قرار داده است. در این کتاب عنوان گردیده که اهمیت
خاورمیانه» باعث مشار کت چین در پروژههای زیربنایی کشورهای خاورمیانه شده است و پيامد این
مشارکت, بر سایر قدرتهای ذینفع منطقه» نظیر روسیه تحلیل گردیده است. نهایتا نویسند گان نتیجه
گرفتهاند که چین به وسیله پروژه یک کمربند یک جاده» استراتژی بهبود مسالم تآمیز او نفوذ
۴ + فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
قدرت نرم خود در منطقه را دنبال میکند» البته در قسمتی دیگر از کتاب» بررسی ابتکار کمربند
جاده برای رژیماسرائیل و ایران پرداخت شده است. نوآوری این پژوهش نسبت به این اثر در این
است که حضور چین در خاورمیانه صرفا محدود به ابتکار «یک کمربند یک جاده» نشده» بلکه
شیرا افرن و همکاران!(۲۰۱۹) در کتابی با عنوان «رژیم اسرائیل در حال تکامل رابطه با چین»»
(2019 ,ط580) تحقیقات وسیعی را در مورد همکاریهای دفاعی» اقتصادی و نیز سرمایه گذاری
چین در رژیماسرائیل انجام داده و بر اساس آن به پیامدهای سیاسی رابطه رو به رشد آنها بر آمریکا
پرداخته است. نو آوری این پژوهش نسبت به این اثر در این است که خود را محدود به همکاریهای
دفاعی» اقتصادی میان رژیماسرائیل و چین و پیامدهای آن بر آمریکا نکرده بلکه مساله ملاحظات
چین نسبت به موازنه قوا در غرب آسیا ملاحظات استراتژیک چین به بازیگری ضد آمریکایی ایران
در مقابل متحدان آمریکا در غرب آسیا و نیز حفظ ایران به عنوان زنجیره تامین با ثبات انرژی مورد
دون ال (۲۰۲۱) در مقالهای با عنوان «سرمایه گذاری چین در رژیماسرائیل توسعه و نگاهی به
آپنده»(2021 ,۳11۵) به سرمایه گذاری شرکتهای چینیآداز زمینه فناوریهای پیشرفته در دهه گذشته
در رژیماسرائیل پرداخته است. بررسی "جامع این موضوع» نشان میدهد که سرمایه گذاری چین در
رژیماسرائیل در سال ۲۰۱۸ به اوج خود رسید و پس از آن شروع به کاهش نموده است. نوآوری
این پژوهش نسبت به این اثر در این" است,, که به تاثیررگزازی: ایرآن به عنوان یک متغیر در
شریعتینیا (۱۳۹۱) در پژوهشی با عنوان «عوامل تعیین کننده روابط ایران و چین»(شریعتینیا
40۱ :2012 ,8لاه5۳۵۶1) این پرسش را مطرح کرد که چه متغیر هایی روابط ایران و
چین را شکل میدهند. از نظر او برخی همپوشانیها در سیاست خارجه دو کشور مبادلات اقتصادی
و نظامی و همکاری در حوزه انرژی» عوامل توسعه بخش روابط دو کشور هستند. از دیگر سو
انتخاب استراتژیک چین و روابط همکاریجویانه این کشور با قدرتهای غربی عوامل محدود
کننده این روابط به شمار میآیند. نو آوری این پژوهش نسبت به این اثر در این است که منحصرا
به عوامل تعیین کننده روابط ایران و تچین نپرداخته» بلکه به نقش ایران به عنوان یک متغیر تاثیر گزار
فریبرز ارغوانی پیرسلامی و همکاران (۲۰۲۰) در پژوهشی با عنوان «توسعه روابط چین و
رژیماسرائیل در دوران بعد از جنگ سرد و تحلیل سناریوهای امنیتزدایی برای ایران»
560611 ۲و۸ ,3/0۳۹5 .7 عاچا باعکاعه11 بوانسظ مصقط۲ امش بعاهطاگ ۰[ 110۵۳۵ ,۳۸۵۵ مرن ۰"
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۷۵
(205 :2020 ,نصها 2۵ نص2۷۵ع۸۳) به بررسی شاخصههای توسعه چین بعد آزاسنگت سرد پرداخته
و پیامدهای آن بر ایران را مورد ارزیابی قرار داده است. مولفه اقتصادی در سیاست خارجی هر دو
کشور تلاش چین برای دستیابی به مقام هژمون و راهبرد رژیماسرائیل برای بهبود وجهه جهانی و
موقعیت منطقهای آن» روابط رژیماسرائیل و چین را به شکلی جامع در آورده است. ایشان در این
پژوهش به این سوال پاسخ میدهند که شاخصههای توسعه چین و رژیماسرائیل» در دوران بعد از
جنگ سرد چه میباشد. نوآوری این پژوهش نسبت به این اثر در این است که ایران به عنوان یک
متغیر مستقل در نظر گرفته شده است. که قابلیت تاثیر بر روابط چین و رژیماسرائیل دارد. اما در اثر
فریبرز ارغوانی پیرسلامی و همکاران توسعه روابط چین و رژیماسرائیل متغیر مستقل در نظر گرفته
شده است و ایران را متغیر وابسته و تاثیر پذیر لحاظ نمودهاند.
هانا رثال و همکاران!(۲۰۲۰) در پژوهشی با عنوان «چین از کجا نفت به دست میآورد؛ به
بررسی این موضوع میپردازند که چین چگونه و در چه زمانی» به بزرگترین واردکننده نفت جهان
مبدّل گردید. از اینرو به وابستگی روز افزون این کشور به نفت در دو دهه اخیر و اهمیت ثبات در
تامین آن پرداخته شده است. نوآوری این پژوهش نسبت به این اثر در این است که حفظ ایران به
عنوان زنجیره تامین با ثبات انرژی برای چین,موردابروسی قزار گرفته است.
شیخ الاسلامی و همکاران (۱۳۹۸) در.پژوهشی با عنوان «اهمیت و جایگاه فناوری برتر در
راهبرد سیاست خارجی چین در قبال«.رژیماسترائیل»(شیخ الاسلامی» ۸ ۸۹۳ ار ی)
(93 :2019 بفصهاوآ در بررسی علل نزدیک شدن روزافزون" چین به رژیماسرائیل به این پرسش
میپردازند که اهمیت و جایگاه فناوری برتر در راهبرد سیاست خارجی چین در قبال رژیماسرائیل
چگونه بوده است؟ بدین منظور جایگاه رژیماسرائیل دز اسیاست خارجی چین را مورد بررسی
قرارداده» سپس با نگاهی به مناسبات دوجانبه سیاسی-امنیتی و اقتصادی-فرهنگی چین با این رژیم
به رویکرد ایالات متحده نسبت به چین پرداخته است. نو آوری این پژوهش نسبت به این اثر در این
است که متغیرهای دیگری چون ایران را بر روابط آنها از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار
موازنه قدرت» از اصلی ترین موضوعات مورد بحث در روابط بینالملل به حساب میآید. نظریه
پردازان معتقدند ساختار نظام بینالملل بدون وجود موازنه قدرت ادامه پیدا نمی کند. تمام شاخه های
منشعب از نظریه واقع گرایی» در اصول تفاوتی نداشته و در چند اصل مشترکند. اولا دولتها
اصلیترین بازیگران در عرصه بین بینالملل بوده که در موازنه سازی نقش دارند. دوم آنارشی»
ویژگی مهم نظام بینالملل است. سوم دولتها بازیگران عقلانی بوده که دنبال منافع ملّی و تعقیب
۶ + فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
سود حداکثری میباشند. البته نقش نهادهای اقتصادی, سیاسی» بینالمللی در امنیت جهانی نباید
نادیده گرفته شود. برخی متفکران باور دارند که موازنه قوا از اثرگذارترین مفاهیم در بیان ماهیت
نظام بینالملل بعد از قرن شانزدهم میباشد. (دان و دیگران۱۳۸:۱۳۹۶۰) )؛ (138 :2017 000).
موازنه قدرت از اساسی ترین بخشهای واقع گرایی در بیان سیاست بینالملل است که از ابتدا
تاکنون با توجه به پویایی بینالملل تغییراتی داشته است. والتز نظریه پرداز نثورئالیسم معتقد است
امنیت در نظام بینالملل زمانی افزایش مییابد که توزیع قدرت نظامی باعث شود هیچ دولتی توانایی
اعمال قدرت بر سایرین را نداشته باشد. در غیر اینصورت دولتها از توانمندی خود در جهت حمله
به دولتهای ضعیفتر بهره میبرند و دولتهای در معرض خطر, به ائتلافهای تدافعی میپیوندند
والتز» موازنه را بر دو نوع داخلی (ارتقا توانمندی نظامی داخلی)» خارجی (اتحاد سازی و
تجمیع توانمندی نظامی از سوی چند دولت, علیه قدرتی برتر) میداند (۲۰۰۴ ..ل2۳.۵ 81200). با
توجه به اینکه دولتها کنشگران اصلی نظام بینالملل بوده و تحت تاثیر آنارشی» در پی افزایش
امنیت خود میباشند» لذا موازنه سازی» نظمی از اتحاد قدرتها خواهد بود که در آن صلح از
طریق برابری نسبی قدرت. میان بلوکهای رقیب برقراری میشود..(156 :2004 0190) بر طبق موازنه
قدرت» امنیت بینالمللی زمانی افزایشمییاند" که در آقدزتنظامی توزیعی» هیچ دولتی توانایی
تفوّق بر دیگر دولتها را نداشته باشد (20057503 ,۱/0۶ 86 ولیک1۳
موازنه سازی سخت» موازنه-ساز مه که رنه سای نرم» سهانوع موازنه: هستند:
موازنه نرم معمولا در چارچوب ائتلاف سازی دیپلماتیکک) اجماع سازی سیاسی» تحمیل نمودن
تحریم اقتصادی» کنشورزی در نهادهای منطقهای؛و بینالمللی صورت می گیرد. البته قابلیت تبدیل
شدن به راهبردی» جهت موازنه سازی سخت» در آینده را دارد. (2020 ,2800 :6 11۵۵). موازنه نرم»
دو شکل درونی و بیرونی دارد که.در شکل بیرونی» تاکید بر تلاشهای دیپلماتیک در نهادهای
بینالمللی داشته و در شکل درونی» به بسیج منابع» تلاش سیاسی,» اقتصادی» نظامی یک دولت با
هدف افزایش توانایی جهت رویارویی با تهدیدهای قلارت هژمون» تاکید می گردد. (رضایی» ۲۸۵:
چین با اجرای اصلاحات اقتصادی, از سال ۱۹۷۹ تا سال ۲۰۱۸ به طور میانگین نرخ رشد سالانه
۵ درصد را تجربه کرده است. این امر» چین را مبدّل به یکی از پویاترین اقتصادهای جهانی نموده
است. از سوی بانک جهانی» رشد اقتصادی چین سریع ترین و با ثبات ترین رشد در تاریخ توصیف
گشته است. (۸101:180,2019). بازار بزرگک» فناوری و سود حاصل از تجارت با چین» باعث
گردیده سایر کشورها به اتخاذ رفتارهای سخت در موازنهسازی با این کشور واداشته نشوند
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۷۷
(2011:23 ,1086د(6). رشد چین محدود به حوزه اقتصاد نشده» این کشور در جهت اجرای
رویکردی فعال در نظام بینالملل» به تقویت توانمندی نظامی خود در دو دهه اخیر پرداخته است.
برآورد موسسه بینالمللی مطالعات استکهلم» حاکی از آن است که چین رتبه دوم در بودجه نظامی
والتز در کنار مفاهیمی چون منافع ملی» دولت: گراییت خودیاری» نظام آنارشیک بینالملل»
امنیت ملّی» از وابستگی متقابل بین کشورها سخن به میان آورده است. با توجه به رشد اقتصادی و
نظامی چین» اقدام چندانی از سوی سایر قدرتها در راهبرد موازنه سازی» علیه چین صورت نگرفته
است. این مهم نشان دهنده شکل جدیدی از موازنه سازی میباشد. در سیاست خارجی چین موازنه
سازی » در ایجاد وابستگی متقابل اقتصادی با سایر کشورها تعریف می گردد. وابستگی متقابل»
هزینه اجرای موازنه سازی سخت را افزایش میدهد. نئورئالیستها معتقدند بدون موازنه قدرت»
اهداف بلندمدت استراتژیک نمیتواند تحقق یابد» هر کشوری بر اساس شرایط ژئوپلتیک خود
اقدام به موازنه سازی مینماید. کشورهایی که در مرزهای جغرافیایی» در جوار تهدید همسایگان
قرار دارند» نیاز بیشتری به موازنه قدرت دارند (مصلینژاد» ۱۳۹۰ :۱۳۳-۱۳۵) )؛( 24زه31 1/0۶12
چین با توجه به نیاز روز افزون به انرژی» به ثبات خاورمیانه نیازمند است. لذا این کشور در جهت
موازنه سازی در این منطقه گام بر میدارد. در خاورمیانه» چارچوب موازنه قدرت با تاکید بر برابری
نسبی قدرت میان ایران و رژیم اسرائیل» بستر محافظه کارانهای را؛بین آن دو فراهم آورده است.
نظام موازنه منطقهای مبتنی بر تعادل قدارت و کنشگری کشورهایی است که درصدد دستیابی به
قدرت مازاد یا جایگاه برتر در منطقه هستند (139 :1999 1309100 :6 /(86). هر موازنه قدرتی در
منطقه» دخالت قدرت های بزرگ را در پی دارد. قدرت هایی نظیر چین» با توجه به قابلیت ایجاد
وابستگی در کشورهای منطقه» توانایی تأثیرگذاری بر موازنه های منطقهای قدرت را دارند» حضور
ایران و رژیم اسرائیل » در تلاش برای موازنه گرایی منطقهای هستند. (متقی و دیگران» ۱۳۹۵:
2016:107-109(4)۱۰۷-۹ ,فطعا3/0)؛ زمانی که باژنگران منطقهای پا قدرتهای بزرگث» در
صدد تغییر موازنه قدرت بر آیند» زمینه همکاری سایر کنشگران» در چارچوب ائتلافهای منطقهای
یا بینالمللی فراهم می گردد(2010:75 87۰ . قدرتهای منطقهای ساختارهای امنیت منطقهای
را معین کرده و توانایی آنها در سطح منطقه قابل توجه میباشد.
قدرتهای بزرگک امکان این را دارند که در محاسبات خود این گونه ساختارهای امنیتی را
در نظر نگیرند» موضوعاتی مانند نمایش و افزایش قدرت» تولید اعتبار» موضوعاتی هستند که توازن
۸ 4+ فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
ایران و رژیم اسرائیل به دنبال جذب سرمایه از قدرتهای بزرگی چون چین و آمریکا هستند.
ایران بخاطر وجود تعارضات ایدئولوژیک با آمریکا معطوف به همکاری با چین در موازنه قدرت
شالوده سیاست خاورمیانه ای چین» بر اصل موازنه قدرت منطقهای» میان دوگانه متضاد اایران
و رژیم اسرائیل است. چین از موازنه قدرت در منطقه خاورمیانه ذینفع بوده و میخواهد ایران را با
توجه به بازیگری ضد آمریکایی "که دارد به عنوان زنجیره تامین با ثبات انرژی» حفظ نماید. سیاست
منفعت محور چین» از این طریق سعی در حفظ ثبات و امنیت خاورمیانه دارد.
ایران و چین قدمتی کهن در روابط دارند. جاده ابریشم و نفوذ فرهنگی متقابل» از نمادهای
روابط آنهاست. روابط جدید دو کشور لوا چهار دهه قدمت دارد. در سال ۱۹۴۹ انقلاب چین
با محوریت کمونیسم رخ داد. بعد از جنگ جهانی دوم ایران با حضور در جبهه غرب» در خط
مقدم مبارزه با کمونیسم شوروی بود» لذا بدیهی بود چین کمونیست را به رسمیت نشناسد. از این
رو این دوره تا وقوع انقلاب ایران» دوره سردی در روابط آنها په حساب میآید.
تقارن وقوع انقلاب ایران با اجلاس"شوع کنگره حزب کمونیست چین» جایگاه دو کشور در
سیاست بینالملل را عوض نمود. استراتژی کلان چین از انقلابی گری به توسعه گرایی تغییر یافت.
منافع مادی» عامل نزدیکی این دو کشور به یکدیگر گردید و مباحث ایدئولوژیک در پیوند آنها
بعد از انقلاب» نقشی نداشتهاند. منابع انری»"بازار بز رگ "ضرف قدرت منطقهای ایران در غرب
آسیا رویکرد تجدید نظرطلبانه ایران به نظام بینالملل و نظم موجود در آن» مزایایی بودند که چین
به آسانی از آنها چشم پوشی نمی کرد. موارد مطروحه سبب ساز ملاحظاتی استراتژیکک» برای چین
رژیم اسرائیل و ایران با قطع روابط خود بعد از الاب سال ۱۳۵۷ و نیز حمایت از فلسطین و
خواست ایران در نابودی این رژیم» نهایتافعالیتهای هستهای؛ایران و از سمت دیگر تلاش رژیم
اسرائیل در معرفی ایران به عنوان عامل بی ثباتی در منطقه» نقش منفی رژیم در روابط ایران و
۳-۳- چین, دوگانه ای متعارض به نام ایران و رژیم اسرائیل
چین در چهار دهه گذشته از مواضع کشورهای عربی در قبال رژیم اسرائیل» حمایت سیاسی
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۷۹
کرده» البته بعد از اتخاذ رویکرد سیاست دربهای باز و اولویت قرار دادن توسعه اقتصادی در
سیاست داخلی و خارجی» موضع این کشور درخصوص اختلافهای اعراب با رژیم اسرائیل تغییر
نموده است. همه این موارد باعث گردیده که دولت چین با دوگانه ای متعارض به نام ایران و رژیم
اسرائیل مواجه گردد که در ادامه به طور مبسوط به آن خواهیم پرداخت.
ویژگی سیاست خارجی رژیم اسرائیل توسعه رابطه با قدرتهای نوظهوری! نظیر چین است.
راهبرد رژیم اسرائیل برای بهبود موقعیت خود از یک سو و تلاش چین برای دستیابی به موقعیت
هژمونیک از سوی دیگر این دو را به هم نزدیک نموده است.
توسعه روابط چین و رژیم اسرائیل در همه زمینهها روندی صعودی داشته که میتواند تهدیدی
بر روابط دو جانبه چین و ایران در حوزه های مختلف نظیر انرژی يا نظامی تلقی گردد. پیشرفت در
حوزه های مختلف نظیر فناوری» انرژی» نظامی عواملی هستند که جایگاه روابط چین و رژیم
اسرائیل را ارتقا دادهاند. چین در جهت رسیدن به قدرت هژمونیکک» به فناوریهای پیشرفته رژیم
اسرائیل که به واسطه آمریکا دریافت نموده نیاز دارد. ایالاات متحده و دولتهای غربی از انتقال این
فناوریها به چین خصوصا در حوزه نظامی امتناع نمودهاند. لذا چین برای پر کردن این خلا به
نزدیکی به رژیم اسرائیل روی آورده است» از سوی دیگر به واسطه اینکه چین بازار بزرگی برای
کالاها و خدمات رژیم اسرائیل محسوب میشود. فرصتی بی نظیر را برای رژیم اسرائیل مهیا نموده
توسعه روزافزون روابط چین و رژیم اسرائیل در زمینههای مختلف عاملی تهدید کننده در روابط
چین و ایران به حساب می آیند. از طرفی دیگر روابط وسیع ایران و چین در حوزه های مختلف»
فراوانی انرژی» بازار بزرگک» قدرت منطقهای و رویکرد تجدید نظر طلبانه"ایران عواملی هستند که
توان تاثیرگزاری بر روابط چین و رژیم اسرائیل را دارند. مزیت های ایران باعث گردیده چین
نتواند به راحتی از آن چشمپوشی کند. تجدید نظر طلبی ایران در نظام بینالملل» موجب تحریم
غرب به ویژه ایالات متحده آمریکا علیه این "کشور شده است از اين رو نگاه ایران به چین مبین
شریکی موازنه کننده در برابر غرب میباشد:»انن نکته را باید در نظر داشت که این نگاه فراتر
نمیرود. به عنوان مثال چین تحت فشار آمریکا و لابی صهیونیسم» از برخی سرمایه گذاریها در
صنعت نفت و گاز و سد سازی ایران بیرون رفته یا از سرمایه گذاری جدید اجتناب کرده است.
مهمترین نمونه آن را میتوان در کناره گیری چین از طرح توسعه فاز یازده پارس جنوبی مشاهده
نمود که قرار بر این بود چین بیست میلیارد دلار در این بخش سرمایه گذاری نماید» در نهایت با
۰ + فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
خلف وعده فراوان» بعد ازسه سال از این پروژه کناره گیری کرد.
کناز کشیدن چین از سرمایه گذاری در احخداث سد بختیازی نموئه دیگری در این زمینه است.
لذا نگاه ایران به چین» در حد یک شریک استراتژیک بسط نمییابد. ایران در موضوعاتی نظیر
عضویت در سازمان شانگهای يا در موضوع برنامه هستهای و در مواردی دیگر نظیر همراهی چین
با غرب در بلو که نمودن داراییهای ایران به بهانه تحریمهای آمریکا دریافته است که نمی تواند
چین را به عنوان شریکی استراتژیک تلقی نماید. اما ضروری میداند با اتخاذ نقشی فعال بر روابط
چین و رژیم اسرائیل تاثیر گزاری نموده تا جلوی تغییر موازنه به ضرر ایران در سطح منطقه گرفته
شود. ثانیا با استفاده از ظرفیتهای چین در نهادهای بینالمللی از تلاشهای مشروعیت بخش رژیم
اسرائیل بکاهد و مفهوم ایران هراسی را که اين رژیم علیه ایران دنبال میکند را از خنثی نماید.
باید دقت نظر داشت که سیاست خارجی چین و ایران دارای تفاوت اساسی است. چین به دنبال
چالش گری مستقیم با آمریکا نبوده» در حالیکه ایران در سیاست خارجی خود به دلیل ماهیت
ایدئولوژیک» این چالشگری را دارد. البته میزان این چالش گری» در دورههای مختلف با فراز و
نشیب هایی همراه بوده است. در ادامه به بررسی نقش ایران در سه حوزه روابط سیاسی» اقتصادی»
۱-۶- تاثیر متغیر ایران در روابط سیاسی چین و رژیم اسرائیل
رژیم اسرائیل در منطقه غرب آسیا در محاصره کشورهایی قرار گرفته و با بحران عدم
مشروعیت مواجه است» مردم منطقه» این رژیم را به رسمیت نمیشناسند. (به استثنای بحرین و
امارات متحده عربی که اساسا در این تقسیم بندی جای نمی گیرند). لذا این رژیم برای سرپوش
نهادن بر بحران عدم مشروعیت به تعمیق روابط سیاسی خود با چین پرداخته و از این تعمیق روابط
به دنبال مشروعیتبخشی ابرای خود بوده است. حضور ایران (به همراه بازوهای منطقهای اش)»
نوعی نگاه احتیاط آمیز را برای چین رقم زده است. چین آگاه است که با مشروعیت بخشی محض
به رژیم اسرائیل باعث خواهد شد ایّران و دولتهای مخالف رژیم اسرائیل در منطقه» بر حسن نیت
چین با دیده شک و تردید بنگرند» این امر در بلند مدت با نفوذ نرم چین مغایرت خواهد داشت.
ایران با نفوذ منطقهای» از لحاظ سیاسی این قابلیت را دارد: که بر مشروعیت بخشی یکطرفه چین
نسبت به رژیم اسرائیل در مقابل ملت فلسطین اثر گذاری نماید.
رژیم اسرائیل» چین را هژمونی میبیند که در آینده نزدیکک. به نظم سازی در ساختار نظام
بینالملل خواهد پرداخت. از این رو به دنبال تنوع بخشی در سیاست خارجی خود بوده و با توجه
روابط گسترده چین با ایران و رویکرد ضد آمریکایی ایران» به دنبال ریسکک گریزی در سیاست
خارجی خود میباشد. این رژیم منطقی نمیداند که تمام تخم مرغ هایش را در سبد آمریکا قرار
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۸۱
دهد از این رو اقدام به بهبود روزافزون روابط سیاسی خود با چین نموده تا موازنه ای سیاسی را در
مقابل ایران» در رابطه با چین ایجاد نماید. چین به دلیل وابستگی به نفت غرب آسیا حفظ موازنه
سازی در این منطقه را مناسب ترین روش در نظم منطقهای جهت پرهیز از هرگونه جنگک ضروری
میبیند. رژیم اسرائیل با علم به این موضوع» با گسترش روابط سیاسی خود با چین» علاوه بر حفظ
این موازنه» اعمال فشار بر ایران و (سایر ملتهای منطقه) را همزمان در دستورکار دارد.
ایران میان انرژی» سیاست و اقتصاد در چین» رابطه ای مستقیم میبیند که اگر در روند هر کدام
خللی وارد گردد» باعث تسرّی به بخشهای دیگر خواهد شد. در منطقه غرب آسیا میان چهار
قدرت ایران» ترکیه» عربستان» رژیم اسرائیل» تنها ایران است که سیاستهای ضد آمریکایی دارد.
سایر قدرتهای منطقهای کم و بیش هم راستا با سیاست های آمریکا گام بر میدارند. ایران با
نقشی موازنه ساز در مقابل سایر قدرتهای منطقه تاثیری مهم بر روابط چین و رژیم اسرائیل دارد.
ایران با داشتن دومین ذخایر بزرگک گاز طبیعی و چهارمین ذخایر بزرگک نفتی در جهان میتواند به
عنوان کنشگری مهم» در محاسبات استراتژیک چین در تامین پایدار منابع انرژی به حساب آید که
در برابر سلطه استراتژ یک آمریکا و تهدیدات آن در منطقه قد علّم کند. از طرف دیگر رژیم اسرائیل
هم راستا با سیاستهای آمریکا در منطقه ح ر کت می کند» لذا بازیگری ضد آمریکایی ایران » اهرم
سیاسی خواهد بود که (در صورت فشارهای "بکطرفه آمریکا در.ممانعت از تامین انرژی چین)» بر
دولتمردان چین» قطع ناگهانی جریان تفت را به منزله کمبود انرژی و افزایش چشمگیر قیمتها
قلمداد مینمایند. احساس تهدید از سلطه استراتژيکک آمریکاابه نفت خلیج فارس این موضوع را
القا میکند که آمریکا هر زمانی بخواهد این قابلیت را دارد که از تسلط خود بر مسیرهای مواصلاتی
نفت در ممانعت از تامین انرژی چین استفاده نماید (اخوان کاظمی, ۱۷۱:۱۳۸۴)؛( 1۳226001 :۸1602۷2
1 2005 از اینرو سیاستهای ضد آمریکایی ایران؟ میتواند این احساس تهدید را از بین ببرد
و در روند توسعه چین موثر باشد. نقش سیاسی ایران در قبال چین قبل از آنکه بر منافع سیاسی»
ایدئولوژیک و بشردوستانه تاکید داشته باشد» اقتصاد محور است. چین همواره به دنبال شرکایی
بوده که منافع اقتصادیاش را بهتر تامین نمایند. تمرکز بر رشد اقتصادی باعث گردیده چین از
رژیم اسرائیل از سابقه فرهنگی و تمدنی چین» چنین استنباط میکند که این کشور در دفاع از
ملت فلسطین برآید» لذا در تلاش است با تقویت نقش فرهنگی و تمدنی یهود» خود را در حوزه
تمدنی به چین نزدیکتر کرده تا این کشور را دچار نرمش نماید. رژیم اسرائیل با آگاهی از نگاه
۲۳ + فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
اقتصاد محور چین» میداند که مباحث حقوق بشری» فرهنگی» تمدنی در اولویت دوم قرار دارند.
با بررسی روابط تمدنی ایران و چین» به عنوان مهمترین امپراتورهای شرق» سنّت دولتمداری
آنها از ریشهای کهن برخوردار است. امپراتوری ایران و چین در جوار یکدیگر در طول قرون
طولانی روابط خاصی را برقرار ساختهاند. روابطی که جاده تاریخی ابریشم و نفوذ فرهنگی متقابل
دو کشور بر یکدیگر از مهمترین نمادهای آن به شمار میروند» لذا ایران میتواند با متغیر تاریخی»
تمدنی و نفوذ فرهنگی خود بر چین اثر بگذارد. از طرف دیگر» وجود تمدن اسلامی» تعارضات آن
در مقابل تمدن یهود» عاملی مهم در اثرگذاری بر روابط چین و رژیم اسرائیل است. اما باید در نظر
داشت که علیرغم همه این موارد» همواره نگاه اقتصاد محور چین بر موارد مذکور ارجحیت دارد.
چین از نفوذ رژیم اسرائیل درکنگره و میان دولتمردان آمریکا آگاه است و میداند قدرت
لابی گری این رژیم» به واسطه نفوذ در لایه های تصمیم گیر در کنگره» باعث تاثیرگذاری مستقیم
بر آمریکا است. چین میتواند از این طریق بر تصمیم گیریهای ایالات متحده تاثیر گزار باشد. لابی
رژیم اسرائیل از قدرتمندترین و فراگیرترین گروه های سیاسی در آمریکا بوده که در ساختارهای
سیاسی آمریکا نفوذ قابل توجهی دارد. کمیته روابط عمومی آمریکا رژیم اسرائیل (آیپکث)» از
قدرتمندترین گروه های لابی گر با تحت فشار قرار" دادن آمریکا سعی در مقابله با ایران دارند.
لابی صهیونیسم» به همان میزان که برای ایران ضرر ذارد» برای چین میتواند اهرمی سودمند در
روابط دوجانبه تبدیل گردد که از حساسیتهای آمریکا در نزدیکی رابطه چین با رژیم اسرائیل
بکاهد. نقش ایران بر عملکرد لابی رژیم اسرائیل تاثیر گذار بوده است. آنجا که روابط در جهت
نزدیکی و تعاملات دو طرفه چین و رژیم اسرائیل است.اين لابی قابلیت نقشی همگرا کننده را دارد
و در جایی که روابط چین و ایران به سمت نزدیکی میل می کند. لابی صهیونیسم در ایجاد واگرایی
نقش سیاسی دیگر ایران در روابط چین و رژیم اسرائیل» ایجاد مانع در سرمایه گذاری چین در
این رژیم به ویژه بندر حیفا است. شر کت 5180 چین در سال ۲۰۱۵ طی قراردادی اداره بندر حیفا
را برعهده گرفت. این رژیم برای جذب سرمایه و ایجاد رقابت میان بنادر مختلف در فلسطین اشغالی»
اقدام به این کار نمود. بهرهبرداری از این بندر جدید» تغییر نظم در لجستیک بنادر رژیم اسرائیل را
بهرهبرداری از بندر حیفا به عنوان یک چرخش خوشایند که منجر به سادهسازی عملیات بندری»
کوتاه شدن زمان بارگیریها و کاهش هزینهها شده است» به حساب می آید که بر کل اقتصاد رژیم
اسرائیل تأثیرات مثبت گذارده است. از طرفی شرکتهای چینی یکپارچه سازی زنجیره تامین را
برای خود در نظر گرفتهاند» یعنی کالا در یک کارخانه چینی تولید» با کشتیهای چینی حمل» و از
طریق بنادری که متعلق به چین میباشد ترخیص میشود و همه ارتباطات درون چنین شبکهای»
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۸۳
(کاملا چینی) طراحی میشود. در بنادری که شرکتهای کشتیرانی چینی به آنها رفت و آمد
میکنند ورود کانتینرهای سایر کشورها کاهش مییابد. این موضوع در قراردادی که چین برای
اداره بلدری مشابه در یونان منعقد نمود مشاهده شده است. این مسئله باعث ایجاد وابستگی این گونه
چین با ایجاد شبکهای از شرکتهای مختلف به ایجاد وابستگی در بندر حیفا مبادرت نموده
است. از سوی دیگر نقش سیاسی ایران در دفاع از حماس و مردم غزه و تاثیر آن بر روابط چین و
رژیم اسرائیل را در سال ۲۰۲۱را نمیتوان نادیده گرفت. حمایت سیاسی» نظامی ایران از مقاومت و
تجهیز آنها بر روابط چین و رژیم اسرائیل و سرمایه گذاری فی مابین در بندر حیفا به طور خاص
اثرگذارده است. زمانی که رژیم اسرائیل با پرتاب موشکک از غزه مواجه گردید» شر کتها و کارگران
چینی مستقر در بندر» اقدام به خروج از حیفا نمودند که منجر به ایجاد مشکل در فعالیت بندری حیفا
گردید. کارگران چینی تعصبی در دفاع از این گونه بنادر نداشته و اولویت را در حفظ جان و سرمایه
با شیوع کرونا ایالات متحده کوشید نظام بینالملل را متقاعد نماید که ویروس کرونا یک
ویروس چینی بوده است. رژیم اسرائیل با توجه به استقرار در بلوک غرب خرید واکسن فایزر را
در دستور کار خود قرار داد. ایران همزمان با تولید واکسن بومی» در دیپلماسی واکسن اقدام به
خرید گسترده واکسن از چین نمود. هرچند تحریم غرب برااین خرید اثرگذار بود اما ایران با
اعتباربخشی به خرید واکسن های چینی توانست در دیپلماسی واکسن به چین نزدیکتر گردد. چین
این موضوع را در پیوند با کنشگری ضلا آمریکایی ایزان در خرید واکسن» ارزیابی مینماید.
تشدید فشار غرب به ایران در پروندّه اهشته ای» موجت گردید که ایران به چین به دید یک
متحد سیاسی بنگرد. چین از اعضای دائم شورآی امنیت. دازای حق وتو و به عنوان عضوی از گروه
پنج بعلاوه یکث» از بازیگران اصلی در پرونده هسته ای ایران به شمار می رود. چین از تأثی رگذارترین
قدرتها در پرونده هسته ای ایران است. که با گسترش سلاح هسته ای مخالف است و راهکار
پیشنهادی برای حل این موضوع را در مذاکره و راه حل های دیپلماتیک میبیند. نگاه چین با نگاه
رژیم اسرائیل که دائما خود را در معرض تهدید وجودی از سمت ایران میبیند متفاوت است. رژیم
اسراقیل بر خلات چین نگاهی پیغع دسگانه: را*در موالجه با آیژان دنبال:میکند. حمایت سیاسی
مشروط چین از ایران؛ بر اساس منافع ملّی این کشور بوده که میتواند بر روابط چین با رژیم تاثیر
همزمان فشار غرب به ایران و چین بر سر مسئله حقوق بشر از موضوعاتی هستند که همکاری
دو کشور در محافل بینالمللی به ویژه سازمان ملل و نهادهای زیر مجموعه و حقوق بشری را به
دنبال داشته است. نمونه آن» ادعای غرب در مورد نقض حقوق اقلیتهای مذهبی و مخالفان سیاسی
در ایران و چین است. این موضوعات مواردی همگرا کننده در حوزه سیاسی بین ایران و چین به
۴ + فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
حساب میآیند» که قابلیت تاثیرگزاری بر روابط چین و رژیم را دارد. رژیم اسرائیل حقوق
فلسطینیان را پایمال مینماید» سیاست دوگانه غرب» هرگز مسئله حقوق بشر را در مورد این رژیم
۳-۶-تاثیر متغیر ایران در روابط اقتصادی چین و رژیم اسرائیل
روابط اقتصادی چین و رژیم اسرائیل جایگاه ویژه ای را در نقشه راه سرمایه گذاران چین به
وجود آورده است. داده های مربوط به حجم تجارت کالا بین چین و رژیم اسرائیل در سالهای
۱ تا ۲۰۲۰ نشان از رشد روابط اقتصادی فیمابین دارد. بر اساس گزارش اداره مرکزی آمار
رژیم اسرائیل (۳89» تجارت کالا بین چین و رژیم اسرائیل در دو دهه گذشته به طور فزایندهای
رشد پیدا کرده و چین را به عنوان دومین شریکک تجاری این رژیم مبدل ساخته است. در سال ۲۰۰۱
حجم تجارت رژیم اسرائیل و چین ۱۰۰۷ میلیارد دلار بود که تا سال ۲۰۱۸ این عدد به ۱۱,۶ میلیارد
دلار افزایش یافت. حجم تجارت کالا در سال ۲۰۱۹ با اند کی کاهش ۱۱,۲۱ میلیارد دلار رسید که
این امر را میتوان از تاثیرات کرونا و رکودی که به واسطه آن بر اقتصاد جهانی تحمیل نمود دانست.
در ٩ ماهه اول سال ۲۰۲۰ حجم تجارت چین و رژیم ۱ میلیارد دلار رسید و پیشبینی گردید تا
واردات رژیم اسرائیل از چین 3 0.79 1 41 188 ۱ 242 347
صادرات رژیم اسرائیل به چین 4 042 06 | و079 | ۵74 ۱۷ 095 104
واردات رژیم اسرائیل از چین 4 473/352 /که4ک ا 53 564 595
صادرات رژیم اسرائیل به چین 9 | 104 ۱204 ۱271 245 238 237
سال 5 ۲ 2016 ۱ 2017 ۱ ۱2018 و2019 ۱ ۵۵ ما هل 2020
واردات رژیم اسرائیل از چین 6 ۳۰5.89 ۳652 683 ۱ و67 623
صادرات رژیم اسرائیل به چین 5 | 332 | ۱331 ۱477 44۵ 348
05165 0 -عکعصنطا /ص اهاط / ازع هک 00 // 1 08اط
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل + ۲۸۵
از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۰ تراز تجاری رژیم اسرائیل در برابر چین منفی بوده و همواره میزان واردات
نسبت به صادرات» فزونی داشته است. از طرفی میزان وابستگی متقابل به واسطه افزایش مبادلات و
تراز تجاری فیمابین افزایش یافته است. اهمیت مولفه اقتصادی در سیاست خارجی چین و رژیم
اسرائیل » تلاش چین در دستیابی به هژمونی اقتصادی» باعث ایجاد رابطه جامع اقتصادی بین آن دو
گردیده است. از سوی دیگر با توجه به نقش انرژی در روند توسعه چین در دو دهه گذشته» تقاضای
انرژی افزایش يافته است. نقش انرژی در توسعه زیرساختهای صنعتی و فعالیتهای تولیدی چین
امری ضروری محسوب میشود. بی راه نیست اگر انرژی را موتور توسعه ملی چین قلمداد نماییم.
(موسوی شفائی» ۱۳۸۶)؛(2007 50۸1001 ۸/0۶۵۷1)؛ انرژی برای چین مفهومی استراتژیک داشته»
وابستگی چین به نفت وارداتی به واسطه نیاز صنعتی که دارد روز به روز بیشتر گردیده» از ان رو
ثبات زنجیره تامین نفت از منطقه خاورمیانه از لحاظ اقتصادی برای این کشور حائز اهمیت است.
ی .۰ ور ها چ بو رو وه ها کم وه
نمودار ۱- مقایسه میزان نفت وارداتی و تولیدی در چین!
هط ح آزه 0عع روص موم ۶و و5 00 -.
جطع 1 م0 رخا زو ساع م-هصنطاه و تصام و161 - وود /کزد راهم /ه کاه 0 //:08اط
ددع6 ۳۵112 زک مها -ک 1/۳[ /جعد/2019/ع ما /ع و ون عرص //نعااط !
16 ط 00۳1-0۳0 1-0 نهد تدم حصو هزم هجو /کزدواهصه عم کاه 0 // قاط
۶ + فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳). تابستان ۱۶۰۱
واردات روزانه نفت در چین | 5,066,916 ۱ 5,423,805 | 5,657,655 | 6,177,503 | 6.730.948
واردات روزانه نفت در چین 3 ۲ 8,425,684 | 9,260,166 | 10,180,467 | 10852/615
5ا ۳ زا زم-ع وب /ه قح / مهن حبص /حصم هه 61 00 //: 8 ااط
محدود بودن منابع انرژی» نیاز روز افزون به نفت» رشد اقتصادی» نگرانی دولتمردان چین در
تامین با ثبات انرژی را به همراه داشته است. هرگونه اختلال در ثبات جریان انرژی,» قابلیت ایجاد
آسیب به اقتصادی چین را به همراه دارد. (شریعتی نیا ۱۳۸۴: ۲)؛(۲: 2000۵ 1۵ 20121ط5).
نمودار ۲- رابطه افزایش تولید و میزان وازدات نفت خام چین ین سالهای ۱۹۹۳تا ۲۰۲۰
علبصه مععصنط۲ ۲و اصمصخ عط7) فص م۳۳۵0 جز جع آ) ۷6/66۵ مرنطحصوناهاع ۵ط7 -2 قط۲
حج-5 او مزا زو مهم هزم صنطای / مکح که مرانم06 0 // عمط نکم 2020 هه 1993 معط (حاوصص 0
کا دمحا -ازم-ع وی /عصنط ماه و نحص هه 1/۱/۳۳ قاط !1
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۸۷
عمده کشورهای نفتخیز منطقه غرب آسیا سیاستهای خود را همسو با آمریکا در ساختار
نظام بینالملل تنظیم نمودهاند. از اینرو ملاحظات چین نسبت به موازنه قوا در غرب آسیا و بازیگری
ضدآمریکایی ایران در مقابل متحدان منطقهای آمریکا به عنوان زنجیره با ثبات در تامین انرژی»
با اتحاد رژیم اسرائیل و کشورهای عرب خلیج فارس, شانس بالاتری برای پذیرفته شدن
ترجیحات این کنشگران در مواجهه با ایران در مقابل چین» رقم میخورد . وابستگی چین به نفت
کشورهای عرب منطقه خلیج فارس» به مراتب بیش از وابستگی به نفت ایران میباشد اما همسویی
رژیم اسرائیل با کشورهای عرب منطقه» همچون شمشیری دو لبه عمل خواهد نمود که انزوا و
کنشگری منفی ایران در تامین انرژی چین را به همراه خواهد داشت. حذف ایران از بازار تامین
انرژی چین میتواند جریان صادرات نفت به چین را محدود نماید. لذا چین با آگاهی از تاثیرات
این موضوع» اقدام به موازنه سازی در خرید نفت از کشورهای منطقه نموده است. بعد از بحران
کرونا کاهش مصرف انرژی در کشورهای صنعتی نشان از کاهش روند توسعه یافتگی آنها داشته
۹ و ۲۰۲۰ (میلیون بشکه در روز) ۱ 2.3- 04 دنا 05 1 و
کشورهای مختلف صنعتی بین سال 2 | ۱-0067 ۲0.14 | 0.124- ۱ ۵.088 | 0.079-
جدول۳- نرخ رشد مصرف انرژی - کشورهای آمریکا چین» هند» اتحادیه اروپا و ژاپن. !
مه صمنصت] صمعممسطط مقنوصا بفصنط۲ ممعتوصه) کعاصم هز (صونامصعصی وعصه) عام طا م0 -3 علاط 1
8-8 ماع احه- 020-0 2 معا زا-0 مدز ها و مرکا نحل دمص ند /کصن علدغمانمعلوی// عمط ناه (صعمه[
با توجه به جداول فوق» نقش ایران بر روابط اقتصادی چین و تلاش در کسب سهم بیشتری از
تفاهم نامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین را نباید صرفا در چارچوب روابط دو جانبه اقتصادی
نگریست. در بازی شطرنج ژئوپلیتیک جهانی که یک سمت آن چین» ایران» روسیه رو در روی
قدرتهای غربی قرار گرفتهاند» ایران از یک سو به واسطه نیاز چین به نفت و گاز غرب آسیا و از
سوی دیگر پروژه ابتکار کمربند جاده» به پویایی دیپلماسی اقتصادی در تاثیر بر رابطه چین و رژیم
8-8- 10010 -2- 2020-02 60زا دمص همادا زوم هه مج حمصنطا /مکصن له مانمعلی//ندصااط
۸ + فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
اسرائیل نیاز دارد. این تفاهم نامه یک دگرگونی ژئوپولتیک بزرگک در مناسبات ایران با چین به
حساب میآید. همچنین ایران در گفتگوهای برجامی وین به طرف غربی» چنین القا نموده است که
در تاثیر گزاری متغیر روابط اقتصادی ایران بر چین و رژیم اسرائیل» ذکر این نکته الزامی است»
که استراتژی متنوعسازی منابع واردات انرژی چین» افزایش توان چانه زنی این کشور نسبت به
صادر کنند گان انرژی به ویژه ایران را در بر داشته است. این موضوع فرایند تشدید تحریم های نفتی
ایران را که رژیم اسرائیل با لابی گری در بدنه آمریکا در ایجاد و افزایش آن نقش بسزایی داشته.
باعث تنزل جایگاه ایران از میان تامین کنند گان اصلی نفت مورد نیاز چین به یک تامین کننده فرعی
و تصاحب بازار ایران توسط عراق و روسیه شده است. از میزان واقعی صدور نفت ایران به چین
آمار دقیقی در دست نیست. ایران برای تصاحب بازار نفت خود نیازمند است که با قیمتی رقابتی تر
جدول ۴- واردات انرژی چین» در بازه های ۵ ساله. !
اه) ۲0۵۵۶ هن وصه (2019) 3/0001 335 نقاه0 بمعد وس ص33 نصعزف 1
(قعبر تعطام) مهم اهنا هد (2019) ما3 1315 تقاه0 ممعوقص 11 تصوز10 :
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۸۹
کا 0 20 رصح /6و60/حصا 16 ما 000 0 ماه دمک
با کاهش واردات نفت از ایران» سرمایه گذاری چین در زیرساختهای انرژی ایران کاهش یافته
است. به عنوان مثال در توسعه فاز یازده پارس جنوبی» بعد از خروج آمریکا از برجام و خروج
توتال» شرکت چینی 227۳0 نیز از این قرارداد خارج گردید. این در حالی است که میزان سرمایه
گذاری چین در دهه اخیر در صنعت نفت عراق ۲۰ میلیارد دلار بوده است. از این رو کاهش
سرمایه گذاری چین در حوزه انرژی ایران با کاهش نقش اقتصادی ایران در این کشور متناظر است.
در سال ۲۰۲۰ مبادلاات تجاری ایران و چین» ۱۴ میلیارد دلار بوده که ۰,۲۸ درصد از مجموع تجارت
خارجی چین را در بر می گیرد. این در حالی است که میزان تجارت چین با سایر کشورهای کلیدی
منطقه به دلیل تشدید تحریم های ایران» بیشتر شده است. بنابراین حجم مبادلات تجاری و وابستگی
متقابل ابر میزان نقش اقتصادی اپران در رابطه با چین و رژیم اسرائیل اگذار است
در ابتکار کمربند جاده؟ در اولین نقشه های طرح شده» نقش اقتصادی ایران با اهمیت بود.
ترسیم ایران به عنوان قلب راه ابریشم» تنها کریدور مسیر خشکی بود. اما این کریدور در واقعیت
چندان تحقق نیافته و در سطح سران تفاهم شده است. دو پروژه ریلی الف- برقی کردن خط آهن
تهران مشهد ب- راه آهن سریع تهران اصفهان در قالب همکاری دو کشور در این طرح قلمداد
شده که در دوره اجرایی شدن توافق هستهای وارد فاز اجرایی گردید اما با خروج آمریکا و
همزمانی آن با شیوع کرونا هر دو متوقف گردیدند» پاسخ به این سوال که ابتکار کمربند جاده چه
۰ + فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
میزان نشان از نقش اقتصادی ایران بر روابط چین و متعاقب آن بر رژیم اسرائیل دارد» حایز اهمیت
تاثی رگزاری ایران به وسیله کریدور منطقهای !« ایران» عراق» سوریه» دریای مدیترانه» بر روابط
چین و رژیم اسرائیل اثر گذار خواهد بود. دسترسی چین به اروپا و دریای مدیترانه» در سه کریدور
تعریف میشود. کریدور اول: مسیر ریلی ایران» عراق» سوریه» دریای مدیترانه. کریدور دوم: مسیر
ریلی بندر فجیره امارات» عربستان» اردن» بندر حیفا دریای مدیترانه. کریدور سوم: مسیر دریایی
اقیانوس هند خلیج عدن, دریای سرخ, خلیج عقبه» بندر ایلات» مسیر ریلی ایلات اشدود» دریای
مدیترانه. با عملیاتی شدن کریدور اول توسط ایران» روند توسعه بندر حیفا توسط چین در ابتکار
علت واقعی نگرانی رژیم اسرائیل از تسلط ایران بر مرز مشترکک عراق-سوریه و جنجالی که
رژیم اسرائیل درباره ایجاد کریدور تهران» بغداد» دمشق» بیروت به پا کرد. از حیث نظامی آنقدر
اهمیت ندارد که از حیث اقتصادی دارد. با اتصال ایران به عراق و سوریه و مدیترانه» قدرتی اقتصادی
حاصل خواهد شد که تسلط محور مقاومت بر قلب منطقه را تا سالهای طولانی تضمین میکند. این
طرح» راه ابریشم را به محوریت ایران زنده میکند. راه امنی که چین» از آن استقبال می کند. رژیم
اسرائیل به دنبال مهار طرح ایران در منطقه به منظور قطع نفوذ منطقهای ایران است.
۳-۶-تاثیر متغیر ایران در روابط نظامی چین و رژیم اسرائیل
با توجه به قابلیتها و نوآوریهای چین در زمینه فناوری نظامی» این کشور از اهمیت فراوانی
برای ایران برخوردار است. ایران از همکاری نظامی با چین در جهت ایجاد موازنه نظامی در منطقه
بهره برده است. از سوی دیگر چین امیدوار است.در گسترش روابط نظامی با رژیم اسرائیل با توجه
به جایگاه استراتژیک این رژیم در خاورمیانه و روابط نظامی با غرب از پتانسیل آن بهرهمند گردد
و این فناوریهای پیشرفته را به حوزه نظامی خود تسرّی دهده از این رو ایران این امکان را خواهد
داشت که از تکنولوژی پیشرفته نظامی غرب که به واسطه رژیم اسرائیل به چین رسیده است» استفاده
نماید. این موضوع در وهله اول عامل نگرانی رژیم اسرائیل در انتقال فناوریهای نظامی پیشرفته به
چین بوده است. رژیم اسرائیل نگران است که این تکنولوژیها به دشمنان منطقهای رژیم اسرائیل
(اپران)» انتقال یابد و از آن بر علیه رژیم اسرائیل استفاده گردد.
در وهله دوم» نگرانی آمریکا از انتقال فناوریهای نظامی پیشرفته به چین را به همراه خواهد
داشت. فراتر رفتن قدرت نظامی چین به خارج از مرزهایش و تهدید تایوان عاملی برای نگرانی
آمریکا خواهد بود» از سوی دیگر انتقال این تکنولوژیها توسط چین به ایران میتواند نگرانیهای
مضاعفی برای آمریکا داشته باشد» از این رو در سالهای اخیر رژیم اسرائیل هدف خود را افزایش
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۹۱
صادرات غیرنظامی به چین قرار داده و بنظر میرسد تجدید صادرات نظامی در آینده نزدیک
غیرقابل پیشبینی باشد» البته صادرات کالاهای با کاربرد دوگانه بعید به نظر میرسد که امکان پذیر
باید در نظر داشت همکاری نظامی ایران و چین به دلیل تحریم سازمان ملل در مورد برنامه
هستهای ایران در دهه ۲۰۰۰ در دو بعد منطقهای و جهانی با محدودیت هایی مواجه گردید.
قطعنامههای شورای امنیت» همکاری در صنایع موشکی (بالستیکک) و هستهای ایران را ممنوع
کردهاند. در سال ۲۰۱۰ دامنه ممنوعیت فروش تسلیحات به ایران گسترده تر شد و عملا همکاری
بر اساس استراتژی دفاعی آمریکا همانگونه که ایران در خاورمیانه نباید به عنوان هژمون
منطقهای ظهور کند» چین نیز در آسیای شرقی باید در مرزهایش محدود شود استراتژی نظامی
آمریکا باعث گردیده ایران و چین در مهار دامنه نفوذ غرب پیرامون خود» منافع مشترکی داشته
باشند. شرق آسیا از کانونهای اصلی اقتصاد جهانی بوده و خلیج فارس مرکز تامین انرژی برای چین
است» چین تأثیرگذاری در خاورمیانه را بدون همراهی ایران دشوار میبیند» از سوی دیگر ایران
برای افزایش ظرفیت خود در توازن نظامی منطقهای به فناوریهای نظامی چین نیازمند است. این
پیوند آسیایی نقش ایران را در روابط نظامی"چین و رژیماسرائیل.پر رنگ مینماید. منطقی به نظر
میرسد چین برای تضمین در تامین امنیت انرژی خود در خلیج فارس, با ایران همکاری نظامی را
از سر بگیرد. همکاری نظامی چینبا ایران تباید به گونهای باشد که مانغی در انتقال فناوریهای نظامی
ایران با درک از محیط نا امن آغرب آنتیا و همچنینآنداشتن بمب افکنهای راهبردی» گزینه
ایده آل خود را برای بازدارندگی و ایجاد موازنه قدرت» در برخورداری از موشکهای بالستیک يا
پهپاد میداند. لذا این امکان وجود دارد توسعه موشکی و پهپادی ایران» عاملی اثرگزار در فشار
آمریکا بر رژیم اسرائیل و متعاقب آن تاثیر بر روابط نظامی چین و رژیم اسرائیل در این حوزه باشد
و پیشرفت موشکی و پهپادی ایران باعث گردد نگاه بدبینانه از انتقال فناوریهای آمریکایی به پکن
از طریق رژیم اسرائیل پر رنگک تر شود. لذا بادرکک نگرانی آمریکاه علیرغم تضمینهای رژیم
اسرائیل این نگرانیها همچنان به قوت خود:باقی مانده و باعث اعمال فشار بر رژیم اسرائیل توسط
آمریکا خواهد شده نمونهای از اعمال فشار آمریکا که در سال ۲۰۰۶ رخ داد لغو قرارداد فالکن
توسط «صنایع نظامی آمریکا» بود که این کشور مستقیما از اهرم فشار خود در متقاعد نمودن رژیم
نیاز روز افزون چین به انرژی» ثبات در تامین آن را حائز اهمیت نموده» آنگونه که امنیت انرژی
۲ + فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
از مولفههای شکلدهنده سیاست خاورمیانهای چین قلمداد میشود. همکاری گسترده ایران با چین
و تقارن زمانی آن با رابطه نزذیک چین و رژیم اسرائیل را میتوان از این منظر ارزیابی نمود.
علیرغم تلاشهایی که چین در تنوع بخشی در واردات نفت از کشورهایی نظیر روسیه» قزاقستان»
آنگولا نموده» اما به علت نیاز روز افزون این کشور به انرژی» وابستگی بیش از ۵۰ درصدی به نفت
خلیج فارس نه تنها کاهش نیافته بلکه این وابستگی بیشتر شده و در آینده نیز افزایش وابستگی به
نفت خلیج فارس را می توان متصور بود. خصوصا بعد از حمله روسیه به اوکراین و تحریم بخش
نفت و گاز روسیه» میزان وابستگی چین به نفت خاورمیانه از یک سو و ثبات در این منطقه از سوی
از این رو چین ثبات در تامین انرژی را در موازنه سازی میان دوگانههای متعارضی چون ایران
و رژیم اسرائیل می بیند» ثبات در تامین انرژی» ارتباط مستقیمی با پیشرفت چین در حوزه های
ایران به خوبی آگاه است که قطع جریان نفت در چین به کمبود فراوان انرژی و افزایش
چشمگیر قيمتها در این کشور منجر خواهد گردید. ایران آسیبپذیری چین در تامین بی ثبات
نفت وارداتی را به خوبی درک نموده است. لذا این موضوع میتواند به عنوان متغیری تأثیرگذار بر
روابط چین و رژیم اسرائیل عمل نماید. همزمانی این موضوع با ملاحظات استراتژیک چین نسبت
به ایران به عنوان تامین کننده امنیت انرژی در خلیج فارس همسویی دارد. ملاحظات استراتژیک
چین نسبت به بازیگری منطقهای ایرآن به واسظه ضدیتی که با آمریکا دارد پر رنگکتر شده است.
احساس تهدید چین از سلطه استراتژیک آمریکا به منابع انرژی؛در خلیج فارس به واسطه نقش
هژمونیک ونظم ساز این کشور باعث گردیده همواره پس از تسلط ایالات متحده آمریکا بر
مسیرهای مواصلاتی انرژی به عنوان یک ابزار فشار پر علیه چین نگران باشد از این رو میتوان چنین
نتیجه گرفت که متغیر ایران به واسطه بازیگری ضد آمریکایی که دارد می تواند در مواجهه با متحدان
منطقهای آمریکا از جمله رژیم اسرائیل به صورت یک موازنه از به نفع چین عمل نماید. این امر
نهایتا تامین با ثبات انرژی برای چین را به همراه خواهد داشت: لذا چین در مواجهه با رژیم اسرائیل
همواره نقش اثرگذار ایران به عنوان یک متغیر را لحاظ خواهد نمود. بدیهی است در صورت برهم
خوردن توازن میان دوگانه های متعارضی چون رژیم اسرائیل و ایران» بیثباتی» نا امنی» جنگک در
منطقه به ویژه خلیج فارس افزایش یابد که ارتباط مستقیمی با منافع حیاتی چین خواهد داشت.
۱ ارغوانی پیرسلامی» ف.» میر احمدی» س. (۱۳۹۸). ۱ توضیح سیاست موازنه منطقهای چین در
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۹۳
۲ محمدزاده ابراهیمی» ف.» ملکی, م. (۱۳۹۸). چشم انداز صلح خاورمیانه در سایه عادی سازی
۳ متقی» ا. (۱۳۹۲). تحول رویکرد موازنه قوا در نظم منطقهای» هویتگرایی در مقابل
۴ شریعتینیا م (۱۳۹۱). مولفههای تعیین کننده روابط ایران و چین. فصلنامه روابط حارجی,» ۲(۴).
۵ شیخ الاسلامی م پاکدل مجده م.» (۱۳۹۰). تحول استراتژی متوازن در سیاست خارجی چین.
تحقیق در ۳ دوره زمانی متمایز سیستم خارجی (۱۳۰۰-۱۸۰۰)» جنگ سرد (۱۹۴۷-۱۹۹۱) و
دوران پس از جنگ سرد (۱۹۹۱-۲۰۲۱). فصلنامه روابط خحارجی» ۱(۱۳).
۶ شیخ الاسلامی» م.» سلامی زواره» م.» فلاحی برز و کی م. (۱۳۹۷). اهمیت و جایگاه فناوری برتر
در استراتژی سیاست خارجی چین. فصلنامه مطالعات روابط بینالملل» ۸۴(۱۲).
۷ ضرغامی خسروی» س.» ذاکریان» م.» برزگره کک.. کاظمیزند» س.» ع. (۱۳۹۷). تأثیر پروژه
ایرانهراسی بر استراتژی جدید منطقهای اسر ائیل. فصلنامه مطالعات بینالمللی, ۴(۱۶)» ۶۷-۸۶.
6078 20 100 106 0۳51[ 0۰[ رم 005 از 0۸6 مسو 0 کم ,(2022) مصعطح منطاهنش۸ 1۰
- 0۳15 رمطا-ازم-ع ی -عهصنطا /کع ال محصصح و / گام هبجحم کاب ۵ // قاط نع 14 مه
108-0 عزع6ا0 ی صهند حصنط) بصع ومناو2 ۵ع ۳۳۵ ,(2021) ,2۳685 فعاهنهوده۸ .2
6 6 2۳2800 1 سدق 1۳/ 03/2021 0/08/27 0011100 //:08ط .3
1 710060 :7 بااصطعنامه:0ع1< فصه حمعنلوم۴۹" بیش ,(2001) باه علصنا ماامع5 النطظ 4
[۵8[070 :200 ۳۵۵۵ 70-۳۵ 7/6 ,(2021) ۷۰ مقن 06۷ سگا ۸102006 مگ باه مها .5
-[0-002 20اه نطاع زد / اطع هه بو دک لو //؛دصااط ۰ ناه امه منامام
066 معط مه حصنط۲ ۵6۵ کموامامط عنصمص0ع8 عمفضمامت" ,(2011) 310 مصعط۲ .بو
8-5 ,(5)4 ,(هزفش صز) فعنو ناگ عتصهاد1 وصه حصاعقط 0۶۹۸:0016 م10
8۳ 6ط) 1۵ 1006 چ وصه اصعحم م1 010 :مه اه اصعحصاکه از عمط ,(2021) مقلاظ م3050 ۰ .7
7370611 1 76۶۱۵۲۸ ۹6/۲۵۶۵ ,(2020) مظ م1۸86 مک 5077۷۷10107 +577 ,5۳۸0 .8
,512165 1۵0ص ۵ط1 وصه آمو و1 1۵۶ کصمنام نامه و56 وس ی وحم هه رو هام7
,(2019) بیش بااهط500 ,3/08 .7 عاسا مس ماعکافه11 بش مصقط۲ بل 110/۵70 مقاهطاگ مطاگ 580۵۰ .و9
۴ + فصلنامه مطالعات بینالمللی, سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
2 ,0000۵0 ۴۸110 عطا وط ۵عطاقناط۳ ,دراوم ماعط۴ موس اآمو وا عووامط ۹7۵
6.896۰ چلعا مه روط 2020 هل ۳ ۲0۳۵ ۸ کا دم آزه 060 ۶4۵ م(2021) 3/8 ۰
-ععاع تلاصا نومه -مصنط/کصن له مرانمعی//: عمط نم 29 اعهن۸
41 مصنط) 2068 ع۵۳ط ۷" ,(2020) مع ص06 مشک هه مصعطاعصنط مصحصطظط مطفصصق3 علدعط ۰
8۳۵۵0608 ۳۵۵۵۳۵ فصه جنلدم۴ خصعست تعصمنهامط نامه آ-ممنک" ,(2009) موش هگ ۰
0 ,أ۵ :]۳۵ ,0۵۲۵ 7۵ 0۵ ۳۳۵ ,(2012) 840+ هناش وا ۷۷۰ 800 .
آحطاط. 1 2005/0235 همه 5/0 انا /ع 000۳ 0 // +8 0کط ناه وم ماع و1
0 1۳۵61 طاوط از فصوناهاهی ومع صنعاصنقمه حصنط۲ جع 30۳ ,(2020) عمط ,کلعصنااه ۷ ۰
ماه هط تطع حص- 0 / کون انا انا نع ۳ // قاط ناه 29 هاگ 1۳۵07
51263 50۵16876 70۵/07 محطکناه 60ج صمافصع 00 9۶ 3/6100 156 ,(2007) 0.۰ مزلقق31 ۰
10۵/7 ,۸00۳ فعنط 1 دععصزعباظ عزعمعاه5 آمو] وه معط ,(2010) 36۰ معنصتا هدک ۰
)1 ,9عنو510 نام2 15 ,کعتویاگ همه بجهز میگ مه رمزعه 7
عدامصماهط آمدمنوهد کمصنط) نما" .(2019) .5 منوهسط۸ 36۳ .۳ مفصعلهوز8 خصههطوج۸
(۳6۲۶1۵ 10) .139-176 ,(8)2 بجززناوظ 77071۵ 07 ۵ لفط 0016 ۵ط) هز ینام
زآمه۳و1 -مصزگ همزمماه 0 ,(2020) .17 بعناوصنلش میگ بفطاهگ .۳ بنصعله 2 نصه ما۸
10۳ 5وا م56 106860 عصمواهص۸ معط ۷/۵۳ 0امعسادو2 عطا صز هصوناهام ۸
-10.24833/2071 001 205-224 .6 .(13)3 .2020 00673 860 -111110 ججعظ
,26078 20 20 16 0۳51[ 0۰ م2 ۵0۳۵ آزه 0 آهسواه مس ,(2022) مصعط۲ منطاهنش۸ .3
- 00۳15 زم-ع 1ب -عهصنط /کع ال محصحصصص /کاع قمع کته ۳ // تقاط نله 14 مه
108-0 عزعع6ا0 ی صهند حطنط) بصعت نوناو2 ۵ع۳۵۲۵۵ ,(2021) ,22685 فعاهنهوده۸ 4
6 28060 ناه 1/ 7/03/2021 8/2 /حد1000ن 0 //:08ط مک
تأثیر متغیر ایران بر روابط نظامی, اقتصادی و سیاسی چین و رژیم اسرائیل ۰ ۲۹۵
7[ 716068 :7 ,اصعناه100< فص صعنلوع۴۸" مش ,(2001) بنعاها علصنا ما56 اانط8 .6
6870101 :2601 ۳۵۵۵ 70-۳10 76 ,(2021) ۰ مقنه 06۷ کل ۸1020016 مگ باه /0اعهاظ .7
-[62 200-0 هط معط باحصا ,عم ط مد 001 // عمط ناه امه ماو
066 عط مه حصنط۲ 6۵۵۵ کصوناهام عنصمصمعن عصفممامت" ,(2011) 310 مصعط۲ .و
.8-5 ,(5)4 ,(هزعش صز) معنو 5 عنصهاک1 وصه عمط 0۶۹۸:0016 اقص0 7
۳ 6 ۵ 16و10 ج هه ام عحصم 10 1:00 عو لته اصعحصاکه اج عمط ,(2021) مقلاظ ۰13060 .9
7370611 1 776۶0۱۵۲۸۸ ۹6/۲۵۹۵ ,(2020) مظ 71۸566۲ مک 56077۷۲03 م7٩ ,5۳۳۸۵0 .10
,512165 انآ ۵ط1 وصه آمو و 1۵۶ عصوناه نامه ص56 وس وحم هه و ما7
,(2019) بش۸ با[6ط500 ,3/08 .7 عان1 ظ باعافه11 م۸ مصقط۲ .7 110۵۳۵ مقاقطگ مگ 8۳80۶ 11
2 0000۳۵05 ۴۸110 ۵طا بط ۵عطاعناط۳ ,مرت هام۴ مسض امووا عووامط ۹7۵
6.690 ولا ۵ روط 2020 وععل ۳ ۲0۵ دز مومس آزه 06260 هس م(2021) ااق31 12
-دع6ا 0 دز ها دا زو -و 6 عهوی حاحمص نا / کح لد رانمعلوس // دعوکط عم 29 و۸
6 4 071/14016 اعد 7/6 ,(2020) 34.۰ 3/2166 ۳۰ مفنطهمطاط 226 حصصهط 3/0 .13
5 هدام 110 "ونوا و فاعم 1 ۵7 0۵/2۵10 عل ۵7 وهای عطا رز
06 هط نع 16 هز حاع2 2000 006۶ که ععصعلدط عطا 1و صوناداو اه ۵ط 1 ,(2013) مط 3/0۵۵ 14
(۳۵۲۶۵ 18) .97 310۰ 170802716 رو ع 01 کحم داماد ک50۹ ۵۳ و1060
1 ]70۵ 00/0 ,نهذ صز صمنانصع۲6 ۶و ماع ۵ط۳ ,(2007) .0 مطقه٩ .15
64 هطنطح 0065 عمط /* ,(2020) ق6626 مگ وه محصعطاعمنظ حمسصطط م1300 علوع3 .16
۳۵۵۳۵ فص لوط خصعسته نعصوتاهامط نامدیو مهن" ,(2009) مصوجش۸ بنقطاگ .17
0016 ,ما۸ فعنط 1 معط عزععاه 50 آمصا ۹ص عمنط۳ ,(2010) 36۰ مقنصتاممعطاگ .18
(۳6۲۶1۵ 1) .(11)3 ,ب5عن500 ناعه نآ مدعنو 5 مهم جه و5 آمومزعه [ه آمو سمل
5 ۳0۵/8 افصوناهاهم هط ۲ص ۶و کاصعصنصع 3 ,(2012) .36 مقتصتاهممطاگ .19
۶ + فصلنامه مطالعات بینالمللی. سال ۰۱۹ شماره ۱ (۷۳)» تابستان ۱۶۰۱
ازع50216 عصنمصماد8 ۶و ۳۷۵0۵ ,(2021) 36 ملزه/3 اعلعله2 .36 منصمادا-اه طعاوهطا5
-1300) خمصادبرد قاطا ۲و عومتوم عصت امصتاعنل 3 ماصز مهم ج نوم و۳۵ عمط
70۵/7 001071 ,(1991-2021) ۵2۵ ۵۶ مدوم مه (1947-1991) 610۳۵۶ ,(1800
۵ ,(2019) .3 بفابام و8 نطقاله۳۲ .36 مطععه72 نصفلدگ ,.36 بنصعادا-اه طعابوعا5
68 بوعناو2 ۳۵۳۵۵۵۵ کمصنط۲ هز وعمامصط16 10۵ ۵۶ صمناندو8 فصه ععصقا و رآ
(۳6۹3۵ 1) .(12)84 ماک دومنامام آم منم هاچ اموسم لاس0
0 ,أ۵ ۳۵/۲ ,0۵۲۵ ۵ 0۵ ۵۳۵ ,(2012) 840+ نله واه ۷۷۰ ما50
آحطاط. 1 2065/0235 _ همه 5/0 نا /ع 0/۵00۳ //:08اط ناه تحوماماع۴ و1
۵ 15۳261 حاوط از فصوناهاهم ومع تعاصنهه حصنط۲ صع 30۳ ,(2020) معزمظ ,کاعصنااه 3
تاه هط تطع ۰ 0 /کص نا هطاحا نع ۳ // قاط ناه 29 ماگ5 1۳۵09
6 ,(2020) بش۸ .8 م7200 نصعمشگط مک قفعع2ند8 36 مفقنعکله72 ب.گ بط نصماوجد:27
7110۵/001 .5۵/8 ]6810۵ 200 کاعه 10 ۵ هزور۶ مزطمامم 2 عطا 7٩ هم
|
ایران و رژیم اسرائیل دو خصم منطقه ای در غرب آسیا، هر دو روابط نزدیکی با چین دارند، موقعیت و جایگاه ایران در منطقه خاورمیانه باعث گردیده بتواند به عنوان یک متغیر بر روابط دوجانبه رژیم اسرائیل و چین اثرگذار باشد. پرسش کلیدی در این مقاله این است که متغیر ایران چگونه روابط چین و رژیم اسرائیل را تحت تاثیر قرار می دهد؟ روش پژوهش در این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه ای به صورت توصیفی-تحلیلی صورت گرفته است. نتایج حاصله از این پژوهش موید آن است که ملاحظات چین نسبت به موازنه قوا در غرب آسیا از یک سو، میان بازیگران اصلی منطقه همچون ایران و رژیم اسرائیل، همچنین ملاحظات استراتژیک چین به بازیگری ضد آمریکایی ایران در مقابل متحدان آمریکا در منطقه غرب آسیا از جمله رژیم اسرائیل از سوی دیگر، نهایتاً حفظ ایران به عنوان زنجیره تامین با ثبات انرژی، روابط چین و رژیم اسرائیل را تحت تاثیر قرار می دهد. تجدید نظر طلبی و بازیگری ضد آمریکایی ایران در ساختار نظام بین الملل، درمواجه با نقش آفرینی سایر قدرتهای طرفدار حفظ وضع موجود در منطقه خاورمیانه، مانند ترکیه، عربستان و رژیم اسرائیل، ایجادگر موازنه ای است که ماحصل آن را بر ثبات تامین جریان انرژی برای چین می توان مشاهده نمود.
|
1,435 |
523082
|
8 1۰
زنه ۸276۳۳ منملق82 رازه بندتا دمعدعن5 که جصعله ۸ صدزندط م۸ مکعن0009 ۵۶ جااه۳ مدع ]2۳0 .2
,163۳23 لاه نصتآ ننعطهادطاج1 اعصعان۸ ص۳00 ۵ و۳ و2۳01 .3
هدف از این پژوهش بررسی تابع صادرات محصولات بخش کشاورزی ایران
برای کشورهای همسایه بوده که به منظور رسیدن به اهداف تحقیق بر
اساس مدل تابع صادرات الهام گرفته شده از مقاله یان و لی به بررسی تأثیر
متغیرهای تولید ناخالص داخلی, نسبت قيمتها و نرخ رز بر صادرات
محصولات کشاورزی ایران پرداخته شده است. دادههای مربوط به برآورد
مدل تحقیق برای دوره ۱۳۸۶-۱۳۹۷ بوده که با رویکرد اقتصادسنجی و با
استفاده از روش دادههای تابلویی صورت گرفته است. براساس یافتههای
پژوهش: اثر افزایش تولید ناخالض داخلی کشورهای همسایه بر صادرات
لات کشاورزی ایران مقبت و معنیدار بوده و اشر افزایش :
قيمتها بین ایران و کشورهای همسایه همچنین اثر افزایش نسبت نرخ ارز
بین ایران وکشورهای همسایه بر صادرات محصولات کشاورزی ایران» منفی
و معنیدار هست. لذا افزایش تولید ناخالص داخلی کشورهای همشاید
موجب افزایش صادرات محصولات کشاورزی ایران به این کشورها شده و با
افزایش نسبت قیمتهای داخلی نسبت به قیمتهای کشورهای همسایه و
افزایش نرخ ارز داخلی نسبت یه نرخ ارز کشورهای همسایه موجب کاهش
1 136 1۷۵۹8216 1۵ ۳۵۶5 5۳00 عنط گم ععممم 156
6 گم 5ع ان عزطاه عطا عاعنطه ما +۵۳06 ۳۵ مکعاصت0
امعا۶ه عط #عنو5 هه علعنامه عم هه صعلا بط مها
6 ۵ 8دن0۳۵عع۸ ومطاع هاقل امصوم عطا فص هو 0ه
0 3۵16 6ع فاعم صه مناه: ععطم عطا موی عط 0۵
۸۴ باباپور و همکاران: اثر تولید ناخالص داخلی» نسبت قيمتها و نرخ ارز در کشورهای همسایه ...
بررسی اقتصاد کشورهای پیشرفته و صنعتی در عصر حاضر در
بخش کشاورزی بوده است و در سایه توجه ویژه به این بخش
اسفندآبادی و ایرانمنش» ۱۴۰۰: ۶۲). از طرف دیگر امروزه به
مرزهای تجاری و اقتصادی و همچنین جهانی شدن اقتصاد و
کشورها در جهت به دست آوردن سهم قابل توجهی از تجارت
جهانی تلاش نمایند زیرا در این میان» کشورهایی که سهم
بیشتری از تجارت جهانی کسب نمایند میتوانند خود را از نظر
از طرف دیگر رسیدن به نرخ رشد اقتصادی مطلوب» هدف
جزئی از تولید ناخالص داخلی است» رشد صادرات میتواند تأثیر
۵۰ اغلب کشورها با گسترش حجم و تنوع بخشی به
شغلی جدید هستند و همزمان به انتقال فناوری و آثار مثبت
رشد و توسعه اقتصادی را در گرو گسترش بازرگانی بدانند
کننده منابع ارزی برای توسعه اقتصادی است و میتواند نقشش
تجارت خارجی مشارکت داشته و تکیه بر این بخش و توسعه و
گسترش صادرات آن میتواند زمینه را برای حضور در بازارهای
جهانی و استفاده از مزایای آن فراهم نماید. به همین دلیل
توجه به توسعه و تجارت بخش کشاورزی به عنوان پیش شرط
0۱ بخش کشاورزی در ایران به دلیل داشتن مشخصهها و
مزیتهای مهمی مانند تنوع آب و هوایی» تنوع زمین» نیروی
کار ارزان قیمت و نیز امکان بهرهگیری از وضعیت جغرافیایی و
در سالهای اخیر وجود نوسان قیمتی در بازار نفت» درآمد
ارزی کشور را با تغییرات زیادی روبهرو کرده و با تشدید
نوسانات نرخ ارز اقتصاد کشور را متأثر ساخته است و این
مطلب لزوم ایجاد تنوع در محصولات صادراتی و اهمیت و
تأکید بر تجارت محصولات غیرنفتی را به وضوح نشان میدهد.
در این بین توجه به تجارت با کشورهای همسایه در بخش
روابط با کشورهای همسایه به دلیل هم مرز بودن» علاوه
بر افزایش و سهولت در مراودات تجاری» میتواند در پیشبرد
اهداف نظامی و امنینی منطقه نیز کارساز باشد. به عقیده
هزینههای حمل و نقل» توانستهاند نفوذ تجاری خود را در
منطقه نیز افزایش دهند که این امر توان و قدرت چانهزنی در
امور سیاسی را نیز به دنبال دارد. بر همین اساس سیاست کلی
تجارت با کشوزهای همسایه بوده و این موضوع بنا به دلایل
فوق همچنین امکان تهاتر کالایی» سابقه طولانی در تجارت با
شیوه سنتی در زمان تحریمهای اقتصادی و سهولت در انتقال
ارز در تجارت با همسایگان از اولویتهای کاری دولت میباشد.
جهانی برساند و از سوی دیگر کالاهای مورد نیاز داخلی را با
ایران به عنوان کشوری واقع در قاره آسیا و منطقه
عمان» عربستان و کویت مرز دریایی دارد که میتواند با افزایش
فصلنامه علمی پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی» سال دوازدهم» شماره چهل و هشت پاییز ۱۴۰۱ ۸۵
تجارت» از مزایای همسایگی بهرهمند شود. این موضوع نشان از
بوده است که از اين میزان سهم صادرات محصولات ایران به
کشورهای همسایه برابر با ۲۰ میلیارد و ۳۵۷ میلیون و ۴۵۵
هزارو ۲۱۳ دلار بود که ۶۰ درصد وزن و ۵۸ درصد ارزش کل
صادرات غیرنفتی ایران به جهان را شامل میشود. در سال ۹۹
نزدیک به ۱۶ میلیارد و ۱۴۵ میلیون دلار از کشورهای ۱۵ گانه
همسایه کالا وارد کشور شده است که ۴۳/۵ درصد وزن و
4۵ درصد کل واردات از کشورهای جهان را تشکیل میدهد
طبق آغرین آماز موجود گمرک اییران دز ۹۶ ماه سال
۲۳ هزار تن و به ارزش ۴۶۷۳ میلیون دلار است که از نظر
وزن ۴/۹ درصد و از نظر ارزش ۱۳/۲ درصد کل صادرات
کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داده است. اقلام
ماهه سال ۹۸ شامل انواع میوههای درختی» انواع سبزیجات و
محصولات شیر و فرآوردههای آن» زعفران و ماهی و میگو بوده
۱ دلار بوده که در مقایسه با متوسط قیمت هر تن کالاهای
غیرنفتی در هر کشور و ضرورت شناسایی عوامل موّئر بر
ایفا میکند. در مطالعه حاضر به بررسی اثر تولید ناخالص
داخلی» نسبت قيمتها و نرخ ارز در کشورهای همسایه بر
کشاورزی ایران به این کشورها تأثیر دارد" و "افزایش نسبت
"افزایش نسبت نرخ ارز بین ایران و کشورهای همسایه بر
مقاله حاضر در شش بخش تنظیم شده است. بعد از مقدمه
و بیان اهمیت موضوع» به مبانی نظری و ادبیات تحقیق
با عوامل موّثر بر صادرات غیرنفتی در داخل و خارج از کشور
آورده شده اتمه در بخشر چهارم به روش تحقیو اشاره شده و
نتایج و تحليلها بوده نهایتا در بخش ششم بحث و نتیجهگیری
اقتصادی و اجتماعی و گسترش رفاه عمومی» با وجود اینکه از
عوامل و موّلفهها را درون خود جای میدهد. اما در مجموعه
مرجع آن میتوان یک موّلفه را نسبت به بقیه متمایز و
«پررنگتر» کرد و آن هم نظریهی مزیت نسبت است. بر پایه
نظریه مزیت نسبی» چنانچه کشوری یک کالا را نسبت به دیگر
کالاها ارزان تر تولید کند آن کشور در تولید کالای مورد نظر
دارای مزیت نسبی است. همین رویکرد در امر تجارت نیز قابل
تعمیم و گسترش است. به این مضمون که اگر صادرات کالا با
ادبیات تجارت بینالملل مطرح شد که در واقع به وسیله آن:
علت اصلی تجارت تبیین شده است. بر طبق نظریه اسمیت
چنانچه کشوری بتواند کالایی را ارزانتر از کشور دیگری تولید
کند و کشور مقابل نیز کالای دیگری را ارزانتر از کشور
چنانچه مبادرت به صادرات کالایی که در آن مزیت دارند و
وازدات کالایی که در آن مزیت نذارند بکننله هر ذو کشور از
این مبادله نفع خواهند برد (اصل مزیت مطلق آدام اسمیت).
حال چنانچه شرایطی وجود داشته باشد که یکی از طرفین
مبادله هر دو کالای مورد بحث را ارزانتر تولید کند در این
که ریکاردو با مطرح کردن نظریه مزیت نسبی علت مبادله را
کالا را نسبت به دیگر کالاها ارزانتر تولید کند این کشور در
تولید چنین کالایی مزیت نسبی دارد. به علاوه» اگر کشور
۸۶ باباپور و همکاران: اثر تولید ناخالص داخلی» نسبت قيمتها و نرخ ارز در کشورهای همسایه ...
مذکور بتواند کالای مورد نظر را در مقایسه با سایر کشورها با
هزینه پایینتری صادر کند در مقایسه با سایر کشورها از مزیت
تجارت تعریف میشود و در شرایط رقابت کامل عمل میکند
اما در دنیای واقعی به دلیل عدم برقراری فروض کلاسیک
مزیت نسبی» از جمله تجارت آزاد و رقابت کامل» تشوری
اطلاعات و آمار پس از تجارت بوده و مزیت نسبی را بر مبنای
آنها تعیین میکنند. در واقع» چنین روشهایی بیشتر ساختار و
عملکرد تجارت خارجی یک کشور را نشان میدهد. لایزنر به
پرداخته و از این شاخص برای برآورد سنجش عملکرد صادراتی
نسبی» مزیت نسبی عبارت است از توانایی یک کشور در تولید
و صدور کالایی با هزینه نسبی کمتر و قیمت ارزانتر؛ به این
مفهوم که هر کشوری که در کالای خاصی مزیت نسبی دارد
در تولید و صادرات آن کالا تخصص پیدا خواهد کرد و در
مقابل» کالاهایی را که در آنها مزیت نسبی ندارد از سایر
کشورها وارد خواهد کرد تا نیاز تقاضاکنندگان را پاسخگو باشد.
اگر این تعریف از مزیت نسبی را بپذیریم» در آن صورت وجود
گونهای است که در ارزیابی تجربی از مزیت نسبی بر حسب
اطلاعات» اغلب کشورها هم صادر کننده و هم وارد کننده یک
صادرات را به عنوان یک شاخص مستقیم از مزیت یا عدم
مزیت نسبی در محیط تجارت آزاد) بسیار متفاوت و پیچیدهتر
در بررسی و مرور سوابق تحقیق مشاهده میشود که آلفرد
میزلز! مدعی کشف رابطه بین صادرات و رشد درآمد سالانه در
ملی و رشد سرانه تولید مشاهده کرد. باگواتی" و کروگر" با
جانشینی واردات) عملکرد رشد اقتصادی را در کشورها تجزیه و
تحلیل نمودند. شارما و داکل " ارتباط میان رشد صادرات و تولید
ملی را در چارچوب یک مدل چند متغیره برای ۳۰ کشور در
حال توسعه بررسی کردند. برای بررسی رابطه معکوس نیز از دو
در سال ۱۹۶۲ به موجب همکاری سه کشور ترکیه, ایران»
دستاوردهای خاصی برای کشورها به وجود نيامد اما پس از
منجر به تأسیس مرکز بیمه اکو و اتاق مشترک بازرگانی در
ارگ منیا شد. از ابقدای سال ۱۳۵۷ قنیسی روند ضالیتهای
سازمان مزبور آهستهتر شد و سپس در سال ۱۳۶۳ با همکاری
اکو تغییر نام داد. بدین ترتیب سازمان همکاری اقتصادی اکو
فعالیتهای خود را در چارچوب جدیدی آغاز کرد و مدتی نیز به
زیادی در تننطح منطقه ایجاد شد و نهایتا این تحولات به منظور
مدل جاذبه اولین بار در سال ۱۹۶۲ توسط تین برگن و
استفاده قرار گرفت. هرچه اقتصاد دو منطقه بزرگتر و فواصل
فصلنامه علمی پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی» سال دوازدهم» شماره چهل و هشت پاییز ۱۴۰۱ ۸۷
بالا در میان دو یا چند کشور با کمترین فاصله جغرافیایی
پل کروگمن! نیز در سال ۱۹۹۱ درباره این نظریه بحث کرده و
معتقد است که اگرچه تجارت بر مزیت نسبی استوار است.
تحت تأثیر مسائلی مانند جغرافیا نیز قرار دارد و حذف فاصله
دادوستد میکنند و در این حالت انحراف تجارت بسیار اندک
با توجه به پیشگفت مشخص میگردد سیر تجارت در دنیا
بهصورت پویا تغییر داده است. در این راستا تیمور رحمانی با
مور بر "صادرات حقیقی" و "واردات حقیقی" تقاضای کل را
که در این رابطه ۳:26 صادرات و آ/18 واردات است. باید توجه
متغیرهای بکار رفته باید متغیرهای حقیقی باشند. در ادامه به
برای کالاهای داخلی است که اولا به قیمت نسبی کالاهای
خارجی در مقابل کالاهای داخلی بستگی دارد و ثانیا به سطح
با افزایش قیمتهای داخلی ۳ چون کالاهای داخلی نسبت به
صادرات حقیقی افزایش مییابد و برعکس. با افزایش نرخ ارز
چون با هر واحد پول خارجی پول داخلی بیشتری خریده
شده و صادرات حقیقی افزایش مییابد و برعکس. و بالاخره با
افزایش درآمد خارجیان» ؟لز که سبب افزایش مصرف و تقاضای
واردات نیز به معنی تقاضای ما برای کالاهای خارجی است
که اولا به قیمت نسبی کالاهای خارجی نسبت به کالاهای
داخلی و ثانیا به سطح درآمد داخلی ما یا همان درآمد ملی
کالاهای ذاخلی ارزانثر ده و لذا تقاضا برای وارذانت اقزایش
خارجی نسبت به کالاهای داخلی گرانتر شده و در نتیجه
تقاضا برای واردات کاهش مییابد و برعکس. با افزایش نرخ
ارز ۴ چون برای خرید هر واحد پول خارجی باید پول داخلی
داخلی گرانتر شده و تقاضا برای واردات کاسته میشود و
و از جمله تقاضا برای واردات افزایش مییاید و برعکس
به منظور تحقق هدف توسعه صادرات غیرنفتی» توجه به نحوه
ارزی و تجاری بر عملکرد این بخش باعث شده» به چگونگی
توسعه رونق و توسعه صادرات است. از لحاظ تئوری» تغییر در
میزان صادرات میتواند روند رشد اقتصادی را بهبود دهد. از این
اشتغال, امنیت و تأمین درآمدهای ارزی برای سرمایه گذاری در
خلیقی و فدایی تأثیر نرخ ارز و سیاستهای خارجی بر
نتایج نشان داد نرخ ارز عاملی مهمی برای صادرات خرما و
ایران به کشورهای بریکس پرداخته و با استفاده از مدل
۸۸ باباپور و همکاران: اثر تولید ناخالص داخلی» نسبت قيمتها و نرخ ارز در کشورهای همسایه ...
دادههای پانل در دوره زمانی ۱۹۹۰-۲۰۱۵ و با برآورد الگوی
بریکس» نرخ واقعی ارز و جمعیت اثر مثبت و قیمت صادراتی
اثر منفی بر صادرات زعفران ایران به کشورهای بریکس دارند.
با توجه به بالابودن سطح درآمد سرانه در کشورهای بریکس و
اثر مثبت آن بر میزان صادرات زعفران» تقویت روابط با این
معیار کلی حمایت, بر الگو تأثیرگذارند و با عرضه صادرات در
نوفرستی و عربمازار (۱۳۷۴: ۱) نرخ ارز و تولید ناخالص
اجتماعی» سیاسی و حقوقی را هم بر صادرات اثرگذار میداند. با
این حال طیبی و فرهادیکیا (۱۳۷۹: ۲۸۷) در مطالعه خود به
این نتیجه میرسند که چون در ایران همواره تضعیف پول ملی
از طریق سیاستهای پیمان ارزی» نرخهای متعدد ارز و... شکل
هزبرکیانی و نیک اقبالی (۱۳۷۹: ۳۹) نرخ ارز و نوسانات
شاکری (۱۳۸۳: ۲۳) علاوه بر نرخ ارز و نرخ تورم» بهرهوری
نیروی کار و میزان رقابت پذیری را نیز در صادرات غیرنفتی
را بر روی صادرات غیرنفتی موئر میدانند. به علاوه کرمی و
زیبایی (۱۳۸۷: ۵۹) علاوه بر نرخ ارز و درآمد خارجیان» نوسانات
نرخ ارز را نیز بر روی صادرات محصولات کشاورزی اثرگذار
نرخ ارز حقیقی» بهرهوری» تورم و درآمدهای نفتی را بر روی
درآمد واقعی را بر روی صادرات موثر میداند. از طرف دیگر
شده» قیمت جهانی کالاها و نرخ ارز را بر روی صادرات موّئر
میدانده و باند! (۱۹۸۷: ۱٩) صادرات را تابعی از نرخ ارزه
قیمتها و درآمد میداند. با برزسی مطالعات تین برگن؟" (۱۹۶۲:
فرانکل * (۱۹۹۳: ۸۷) و دیردروف " (۱۹۹۵: ۵۳) میتوان بیان
نمود که نرخ ارزه جمعیت و درآمد کشورهای واردکننده» نرخ
تعرفه و فاصله بین کشورها از مهمترین عوامل تعیین کننده
عوامل فوق را بر روی صادرات غیرنفتی موّئر دانسته است.
با توجه به مطالعات متعددی که به مواردی از آنما اشاره
ناخالص داخلی و جمعیت کشورهای وارد کننده بر رشد صادرات
میباشد در این مطالعه نقش عوامل تأثیرگذار بر روی صادرات
محصولات کشاورزی مورد بررسی قرار میگیرد و با توجه به
توضیح دهندگی را داشته باشند سعی شده از متغیرهای مهم در
تخمین مدل استفاده شود تا از طریق برآورد الگوی اقتصادی به
توصیفی است که با رویکرد اقتصادسنجی و با استفاده از روش
فصلنامه علمی پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی» سال دوازدهم» شماره چهل و هشت پاییز ۱۴۰۱ ۸۹
در بسته نرمافزاری ۳۷16۷5 به آزمون و تجزیه و تحلیل تابع
میشود. در مدلهای دادههای تابلویی بعد از پذیرش عرض از
مبدأهای مختلف در مذل» از دو روش مدل اثرات ثابت و مدل
انتخاب بین اثرات ثابت و اثرات تصادفی از آزمون هاسمن
استفاده میشود که در ادامه به روش شناسی تحقیق در
امروزه به دلیل تحولات ناشی از تغییر الگوی مصرف جهانی,
فروپاشی مرزهای تجاری و اقتصادی و نیز جهانی شدن اقتصاد
و پیدایش واژه همبستگی اقتصادی به جای سلطه اقتصادی» در
اهمیت بسزایی برخوردار شده است. لذا طبیعی خواهد بود. که
تمام کشورها در جهت بدست آوردن سهم قابل توجهی از
تجارت جهانی تلاش نمایند زیرا در این میان کشورهایی که
سهم بیشتری از تجارت جهانی کسب نمایند میتوانند خود را از
نظر قدرت اقتصادی به سطح مطلوبی برسانند. در این میان نیز
را داشته باشد باید تمرکز بر روی صادارت این محصولات نیز
صورت پذیرد. که در ادامه به تخمین تابع صادرات بخش
تحقیق بر اساس مدل الهام گرفته شده از مقاله یان والی!"
دادههای تابلویی (پانل) به دلیل آنکه هم تغییرات زمانی و
ویژه ناهمگنیهایی که غالبا در تحلیل سری زمانی از آنها چشم
در برآورد مدلهای پانل دیتا تعیین قیود و محدودیتهای وارد
بر مدل اقتصادسنجی است. بالتاجی " (۲۰۰۵: ۷۸) بیان میکند.
ابتدا باید تعیین شود که» رابطهی رگرسیونی در نمونه مورد
بررسی دارای عرض از مبدأهای ناهمگن و شیب همگن (مدل
پانل دیتا) است يا اینکه فرضیهی عرض از مبدأهای مشترک و
در این قسمت به ترتیب نتایج آزمونهای ۳ لیمر» آزمون
دادههای ترکیبی و برآورد ضرایب الگو به همراه تحلیل نتایج
آزمون 1 لیمر جهت بررسی مدلهای پانل دیتا و دادههای
تلفیقی میباشد که به منظور حصول اطمینان از معنیدار بودن
گروه کشورهای عضو نمونه از این آزمون استفاده مب ی کي
در این آماره 17 تعداد کشورها 1 طول دورهی مورد نظر و[
مقید نشده و اندیس نز نمایشگر مدل تلفیقی است (جبلعاملی,
جدول (آمارهی ۳ شبیه سازی شده) بیشتر باشد, در سطح
معنیداری معین شده» فرضیهی صفر (17) رد میشود و اثر
۹ باباپور و همکاران: اثر تولید ناخالص داخلی» نسبت قيمتها و نرخ ارز در کشورهای همسایه ...
معنیداری برای مقاطع وجود دارد. با توجه به مقدار آمارهی ۳
محاسبه شده فرضیهی ولا مبنی بر وجود اثر مشترک رد
شده و اثرات گروه پذیرفته میشود و باید عرض از مبدأهای
مختلفی را در برآورد لحاظ نمود. در نتیجه در برآورد و تخمین
نتایج حاصل از آزمون ۳ لیمر در پژوهش حاضر حاکی از
آن است که در مدل رگرسیونی فرضیه صفر مبنی بر همگن
بودن مقاطع رد شده و روش پانل بر روش تلفیقی ارجحیت
در گام بعدی این پرسش مطرح میشود که الگوی مد نظر
پژوهش در قالب کدام یک از روشهای اثرات ثابت" و اشرات
تصادفی " قابل بررسی است. لذا آزمون دوم آزمون انتخاب بین
اثرات ثابت و اثرات تصادفی است. بدین منظور از آزمون
احتمال آن کوچکتر از ۰/۰۵ باشد مدل اثر ثابت در سطح
هاسمن به این معنی است که ارتباطی بین جز اخلال مربوط
به عرض از مبدا و متغیرهای توضیحی وجود ندارد و آنها از
یکدیگر مستقل هستند. در حالی که فرضیهی مقابل به این
معنی است که بین جز اخلال مورد نظر و متغیر توضیحی,
در جدول ۲ آمارهی خی-دو آزمون هاسمن و احتمال آن
با توجه به آمارههای خی-دو محاسبه شده از آزمون هاسمن و
با توجه به ارزش احتمال آنها بنابراین فرضیهی ولگ رد
میشود از این رو اثرات تصادفی ناسازگار است و باید برای
در مقایسه با آزمونهای ريشه واحد سری زمانی که توزیعهای
دادههای گرکهی ارائه شده است که برخی از آنها شامل لوین»؛
لین و چو (1.00ن]) برایتونگ » ایم» پسران و شین (۳5])
این آزمونها معروف به آزمون ريشه واحد در دادههای ترکیسی
هستند ولی در واقع میتوان آنها را آزمونهای ريشه واحد در
سریهای چند گانه دانست که برای دادههای ترکیبی نیز به
کار میروند. نتایج حاصل از آزمون ريشه واحد برای همهی
فصلنامه علمی پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی» سال دوازدهم» شماره چهل و هشت پاییز ۱۴۰۱ ۹
جدول ۳. نتایج آزمون ريشه واحد دادههای ترکیبی برای متغیرهای مدل
همان طور که جدول ۳ نشان میدهد. نمیتوان فرضیهی منظور تشخیص وجود رابطهی بلندمدت بین متغیرها پدرونی
صفر مبنی بر وجود ريشه واحد را برای مقادیر سطح همهی معنیداری آماری ضریب مز[ را در رابطهی زیر آزمون میکند:
متغیرها رد کرد اما وقتی که تفاضل مرتبه اول پظیرهالیه کار
گرفته میشود. فرضیهی صفر رد و فرضیهی مقابل که مبتنی
بر عدم وجود ريشه واحد است رد نمیشود. بنابراین» در سطح
معنیداری ۵ درصد» برخی از متغیرهای مدل در مقادیر سطح,
ناما (ناپای) هستند و با یک بار تفا گییری) مان (ایبا)
میشوند. نتایج فوق نشان میدهد که بر اساس نکبآنا ریشه
۳ و 6۲[ 3۳-۳191 نشان میدهند که ريشه واحد مقطعی
در سالهای اخیر به ادبیات اقتصادسنجی معرفی شدند. یکی از
این روشها که در کارهای تجربی به طور گستردهای به کار
گرفته میشود توسط پدرونی " پیشنهاد شده است این آزمون
شکل توسعه یافتهی کار انگل و گرنجر" (۱۹۸۷: ۲۵۱) است. به
که 1" تعداد.دورههای زمانی و 17 تعداد مقاطع است. 20
میباشد. پدورنی (۱۹۹۹ و ۲۰۰۴) هفت آزمون همجمعی را در
گروه کلی برای دادههای ترکیبی پیشنهاد کرد که به عرض از
مبدا و ضرایب روند زمانی اجازه داده میشود که در بین
5 باباپور و همکاران: اثر تولید ناخالص داخلی» نسبت قيمتها و نرخ ارز در کشورهای همسایه ...
برای هر دو گروه» تحت فرضیهی رل ,6 ناماناست و بین
تعادلی بلندمدت دانست که برخی از متغیرهای آن دارای ریشه
واحد و در نتیجه نامانا هستند. هر چند شرط مانایی را میتوان
از طریق تفاضل گیری تأمین کرد ولی این کار سبب میشود تا
اطلاعات ارزشمندی در رابطه با سطح متغیرها از بین برود.
روش هم انباشتگی این امکان را میدهد تا بتوان رگرسیونی را
بدون هراس از کاذب بودن آن» بر اساس متغیرها برآورد کرد.
گرفتهاند؛ و این یعنی در سطح معنیداری ۵ درصد. فرضیهی
صفر مبنی بر عدم وجود ارتباط بلندمدت میان متغیرها رد و
گرفت که در تصریح صورت گرفته در مدل (۱) ارتباط
برای بررسی اینکه آیا مدل را از لحاظ پویایی میتوان استفاده
کرد و نتایج آن چگونه خواهد شد مدل پویای زیر بر اساس
8 + 1۳۳و + ۷۷لارق + یک + < لا
با توجه به بیمعنی بودن متغییر (1-)1.26 در مدل, لذا
تخمین مدل بر اساس مدل پویا کنار گذاشته شده و تخمین
نهایی مدل بر اساس مدل ایستا مورد تخمین و تجزیه و تحلیل
برای این منظور» برخی از متغیرها با یک وقفه در مدل ظاهر
شدهاند. برای برآورد الگو و ضرایب آن از روش تخمین
است. که در این روش در برآورد ضرایب به جهت از بین رفتن
وزنی برابر با مقاطع موجود در مدل داده شده است.
که مدل تخمین زده اشده از برازش تقریبا خوبی برخوردار بوده
و معیارهای پذیرش رگرسیون و کاذب نبودن آن همانند ضریب
در نتیجهی آنچه که پیرامون خوبی برازش مدل و مناسب
بودن آن اشاره شد میتوان بر اساس نتایج حاصله از آن تجزیه
و تحلیل اقتصادی انجام داد. البته شایان ذکر است با توجه به
اینکه هر نوع برآورد و تخمینی در ادبیات اقتصادسنجی حاوی
پسماند و جز اخلال است لذا نتایج حاصل از برآوردها باید با
توجه به شرایط و فضای نهادی حاکم بر اقتصادهای تحت
بررسی» تفسیر شوند. به عبارت دیگر اگر چه مدل و ضرایب
تخمین زده شده» شاید بسیار به واقعیت نزدیک باشند. اما در
فصلنامه علمی پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی» سال دوازدهم» شماره چهل و هشت پاییز ۱۴۰۱ ۹۳
کنار هر نوع تفسیر و ارائه توصیههای مبتنی بر آن» همواره باید
گوشه چشمی به علل و عواملی که توانایی شبیه سازی و مدل
با توجه به خروجیهای برآورد شده, ضرایب متغیرها در مدل
معادلات در بازهی قابل قبولی قرار گرفته است و آمارهی 7 نیز
همان طور که بر اساس جداول صفحات قبل و نتایچ
برآورد شده به وسیلهی روش اثرات ثابت علامت ۷7 لا,1
مثبت و مطابق با انتظارات تئوری است. لذا نتایج به دست آمده
حاکی از آن است که افزایش در شاخصهای 1.۷۷7 تأثیر
عبارت دیگر به ازای هریک درصد افزایش در شاخص مذکور
دارد بهطوری که ۱۰ درصد افزایش در تولید ناخالص داخلی
صادرات میزان درآمد و تولید سایر کشورها یا کشوری که
کشورهای همسایه دارد. میزان این اثر نیز برابر با ۰/۵۳
میباشد و بیانگر آن است که ۱۰ درصد افزایش در نسبت
کشاورزی میگردد. در این خصوص میتوان گفت که فرضا اگر
افزایش ده درصد در قیمت محصولات ایران صورت پذیرد یا
در صورتی که نسبت نرخ ارز بین ایران وکشورهای همسایه
میگردد. باتوجه به اینکه نسبت نرخ ارز در نظر گرفته شده از
برابری نرخ ارز ازاد به دلار» بر نرخ ارز کشورهای همسایه به
دلار به دست آمده است و این نسبت نیز اثری معنیدار و منفی
دارد و از آنجا که در بلندمدت با افزایش نرخ ارز (نسبت به سایر
منحنی [ چنین تحلیل میشود که با وجودی که گفته
باعث بهبود تراز پرداختها میشود ولی شواهد تجربی بیانگر آن
است که: این اقر تاچننین ماه مئقی استت,وسن از آن تاتیرانت
مثبت آغاز میگردد. طبق منحنی [ با افزایش نرخ ارز ابتدا
خالص صادرات منفی شده اما پس از گذشت مدتی مثبت شده
و تأثیر مثبت آن افزایش مییابد. دلیل این امر آن است که
کششهای صادرات و واردات ابتدا کوچک هستند و لذا شرط
مارشال در کوتاهمدت صادق نیست اما در بلندمدت طبق اصل
میشود و تأثیر مثبت افزایش نرخ ارز آغاز میشود. دلیل
۱ این اصل بیانگر آن است که در بلندمدت نسبت به کوتاهمدت کششها
دارای عکسالعمل و حساسیت بیشتر و بزرگتر است زیرا زمان کافی برای
ان باباپور و همکاران: اثر تولید ناخالص داخلی» نسبت قيمتها و نرخ ارز در کشورهای همسایه ...
گسترش ظرفیت» تهیه تجهیزات جدید و مواد خام به زمان نیاز
آمده برابر با ۱۲/.- میباشد و بیانگر آنست که ۱۰ درصد
افزایش در نسبت نرخ ارز بین ایران و کشورهای همسایه باعث
میتوان گفت از آنجایی که با افزایش نرخ ارز قیمت مواد خام و
نقدینگی برخوردار بورده لذا با افزایش نرخ ارز امکان و زمان
لازم جهت تأمین مواد و افزایش صادرات را ندارند و بر اساس
با توجه به تحلیل نتایج در خصوص فرضیات تحقیق داریم:
مثبت و معنیدار بوده و در نتیجه نمیتوان فرضیه اول تحقیق
که بیاه ,م ی کند "اتولیی ای داخلی کشورهای ماک
بر اساس یافتههای تحقیق اثرات نسبت قيمتها بین ایران و
منفی و معنیدار بوده و در نتیجه نمیتوان فرضیه دوم تحقیق
افزایش نسبت نرخ ارز بین ایران و کشورهای همسایه بر
بر اساس یافتههای تحقیق اثرات نسبت نرخ ارز بین ایران
منفی و معنیدار بوده و در نتیجه نمی توان فرضیه سوم تحقیق
که بیان میکند "نسبت نرخ ارز بین ایران و کشورهای همسایه
و اینکه رشد و افزایش تولید ناخالص کشورهای همسایه اثری
دارد بنابراین پیشنهاد میگردد در قالب ترتیبات منطقهای و با
تفاهم نامههای تعرفه ترجیحی دو يا چندجانبه با این کشورها
کشاورزی شده لذا پیشنهاد میگردد به منظور حفظ صادرات و
سیاستهای داخلی نیز در راستای حفظ و ثبات بیشتر قیمتها
از آنجائی که افزایش نرخ ارز (نسبت به نرخ ارز کشورهای
است لذا این دیدگاه رایج مطرح در کشور که بیان میشود
آید. در مجموع در خصوص تأثیر نرخ ارز و نسبت قيمتها
میتوان گفت که با توجه به تحریمهای بینالمللی در صورتی
فصلنامه علمی پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی» سال دوازدهم» شماره چهل و هشت پاییز ۱۴۰۱ ۹۵
صنعت میان کشورهای واقع در آسیای جنوب غربی در قالب
ایران و اعضای اکو بر توسعه تجارت ایران " موسسه
خلیقی» لیلا و فدایی» شوکت (۲۰۱۷). "بررسی تأثیر نرخ ارز و
نوسانات نرخ ارز بر صادرات بخش کشاورزی (در راستای بند
طیبی» کمیل و فرهادی کیا علی (۱۳۷۹). "ارات کوتاهسدت و
کشاورزی ". مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه» دوره ۴۶ ۱۹-
کرمی» یت و زیبایی» منصور (۱۳۸۷). "اثرات نوسان پذیری نرخ
ایجاد اشتغال و تنظیم بازار کار در بخش صنعت" کار و
۹۶ باباپور و همکاران: اثر تولید ناخالص داخلی» نسبت قيمتها و نرخ ارز در کشورهای همسایه ...
|
هدف از این پژوهش بررسی تابع صادرات محصولات بخش کشاورزی ایران برای کشورهای همسایه بوده که به منظور رسیدن به اهداف تحقیق بر اساس مدل تابع صادرات الهام گرفته شده از مقاله یان و لی به بررسی تاثیر متغیرهای تولید ناخالص داخلی، نسبت قیمت ها و نرخ ارز بر صادرات محصولات کشاورزی ایران پرداخته شده است. داده های مربوط به برآورد مدل تحقیق برای دوره 1386-1397 بوده که با رویکرد اقتصادسنجی و با استفاده از روش داده های تابلویی صورت گرفته است. براساس یافته های پژوهش، اثر افزایش تولید ناخالص داخلی کشورهای همسایه بر صادرات محصولات کشاورزی ایران مثبت و معنی دار بوده و اثر افزایش نسبت قیمت ها بین ایران و کشورهای همسایه، همچنین اثر افزایش نسبت نرخ ارز بین ایران وکشورهای همسایه بر صادرات محصولات کشاورزی ایران، منفی و معنی دار هست. لذا افزایش تولید ناخالص داخلی کشورهای همسایه موجب افزایش صادرات محصولات کشاورزی ایران به این کشورها شده و با افزایش نسبت قیمت های داخلی نسبت به قیمت های کشورهای همسایه و افزایش نرخ ارز داخلی نسبت به نرخ ارز کشورهای همسایه موجب کاهش صادرات محصولات کشاورزی ایران می گردد.
|
6,432 |
408392
|
,24 6۶ص 010)
0 00۳۵6۳ صعلفعتظ عط که 60 161۲ 005ع2 عنط وهه 176 بصهطع1
6 ج 5ع۷01عل حاعله5 2/72 +عحتصصط ص00۵ عطا هن ۳۵۵ ما 0ع ۳
,ناهام 696 ۲و پوماعنط عطا نو صمناصتععل عطا ۵ ۷۵۳۴ کنط ۵۶ اه0
60ص هه کز عله5 2/۳72 ۵1 004 [ع2۷ 6ط7 وصقاهمط ۶و بوصنم
(2 کصعزدعت۳ 0ص هنککتظ ۸۵۵۲ (1 تکاعمعه م1 عطا صه کنعقطاصصع
او 06۳۶0606 ۲۳۵ ۳۵۵ داعناو۳ عط1 (3. 7عز۷ که اصزموم کنط م1۳ ما۳
60 فقط ۸۳۵00۳ ر5 فنص عط 0۵ (ر4 طاعلهک 1/2۵
,32۳3703 7313۳00 وناژفمخصت] وهع۸ عنصداد موومامنم5 او «معععگ 2۳ عاهنمعع۸ 1۰
40 ع6ط ۲ 0۵ 02960 کز ۵0هه ع۷نهاتلفی کز ۳۵۶62700 عطا ۶ اه 1۳6
و ععت 136 0۳۵00۹6 ۵ظ ,تعفقلی عصهظ وصه ککنههگ صاععص۸ ۷ 1۳60۹۲
040 1360۳۷ ۵ 1۵۳۳۵8 ۳۶ ,کع 65 وچ 0 ععنطعه ۵ ۵ آهن0ع0 3
عطا عصنادعی ۲و دوع۳0م عطا ,عز۷ جتعطا 10 مقاهل عطا هه عزمما عطا 0۵
.0 ,2012 بل ۷۵1 بطاع38۵8) وفعع0م عاطانع11 ۵ کز بط
500136965 1۵۳۵۵/۵۲۵ ۵ وی کنطا 1۵۶ خمصعنتاگه دز از وواوصنلدمی۸
و عزعه0 6 00 کص0ا2ع از ما۶ گناعناز ما کععص هنز ۵1 1۵۳۵ ۲۳۵
86 5۵۵21 ۵1 60۳۷ 26 ج که صمناعحنل عطا صز معاه للمصد ج دز فنط1"
40 ععنتاصام 15696 باکم3۳ 2800016 عطا ۵۶ ععنصصهی صناف20 عط] حز
[هد0 200 ۲ ناه هدن که هم عطا ۵۵ 066۵ ام عمط کعتاعنوو
۵ وعناعن500 1مدمنن0ه0 مگ ۷0160 عمط 00۳ وواعنهود ۵06۳ ۲۵
0 "صعنله 00و1۳ ع مرمع . صعنامممننفهی ع 110 نم ععناعن ود
۵ 2116۳0۲ [م0۳۵0ع13 ۵ ما کس عه "عناعنمک لمهمدمننوه 1۳ عجنم لعج
16 حجذ 55ع0۳0 اعناکطی عطا صنداصه ما کعخفمععنی ۵۲ +عطصته ه 1130
:0.0.162-166 ,2003 مط6اع۵5) کعنسصصع 0 که عطا 1۵۳ کعناعنه5 اک۳۵
0-5۵۹1 قصه لهن500 ,لمع ع 0۳6-62160 ۵۷6۵ فصه کم 113۳0۹0
,و0065 مل86) (1996.م ,1993 ,للع ظ) و7معق1 لمصوعاصذ فصه ماه
40 ۳1۲۳۵۶ عطا ما وصنلجم ۸ .(1995 رفظ -ملقصطک) (ر1996 مطاعق]
6 عز ط00ن3۵0 :101105 هه معصتعل عط حصش اصعنلم 1۳۵000
5 ان[0م ,5006 معتتقلنه که ععمعحاگصز عطا عوهت عصنعمقک عز 1۳00000"
دز هط 36060۵ ام 8 ۵۶ ۳۵00 ۵طا ۵ا دهع "م۴۵۶1" مععوصهی
۵ 27010 10 مطتهع9ع۳ حلص ۴ زد عطا 066۵ ع32 100۳5 1۳361
6۰ 36060 ۵۳6 ۵۳۵ ۵ تلده رکعسام5 عطا ۵۶ مزع فعلنعاعل
41 ع1[6 بصهزو26۳ فص صقفصوعی هنز فعطعناطام ۵عع0 له عمط لفط
عطا 0صه (2000 مطماععق) 2000 صز عاانا ۷۵۳26 روط فعطعتاطم ۶۵۶5 00۵
60 وتنام رح ته 0وزه0)) ۳۵0 ۵۶ برومامنمک آدعسنه2۲ ما نامز
عطا ۵۶ کنط1 .1815 جز فصقاع۳ ما اصعک ۵۳۵ کاصعه صقنص 1۳ ۳1۷6
5216 3/72 5007/۰ 1۵ #صقاع۳۳ ما خصع5 کاصعل نک صهنص۳] ۵۶ منامع 000ع5
۵ ۷۷۳۵1۵ ۷۲۵۵ 0طا70ع عط] ۵۶ ۵۲ط۳ع ۵ ۷۷۵5 (1845-1704) زعهحنط5
عطا صز عگن1 عنط وصه صنط عط) وسنصنعاصه کععمعنعصه عنط انامه عاع 1337610
- 0691 136 کز عاع ۳37610 وطعلد5 2/1023 مصهملوصنگ متا
وز علنتع 02761 کنط1 رسای 191 عطا ۶و لفط اک عطا ۵۶ عاع 1۵۵10
فعقط ا۵ط ۳600۳ 0261 +عطاه که م0606 تحصقس ۳۳۵۵ خصععاکنل
:6 8۳76 1620۳65 156 ۳۵ وتو حلص امعم عنطا وصنسل ۳6۵
67 تاه کاعقا مه 1815 آخرسم۸ حز صهعع0 پعصوز کطاعلدک 2072
عطا 1۵ هد ق۲300 0ع1ع 02 کطمتصقصصی کعنط فصه حعله5 372 .1819
۵ .112000 هز۷ صنطک ج کم عصمط معصاع۳ فصه صدملفوهنگز معنصتا
0 3۶512 رز زک که عصنزطنععل نم عع ماع کنط صدعع0 معلد5
6 ۵ 0ع۷۵1ع0 ماع معلنماع0 کم عطا ۳ط ,عمط ص00۵ عطا
و صمناه زد عطا فصه طاعناعم۳ عطا ۶و ع#عنعل عطا مصمناع م1 هنادیع
0 56 0صه 0513655 ات0 بعامو06 ۵۶ دعزططمط عطا کلهازم0ط ع5]
6 «عاکه و627 ۳۳66 اوه هن عطا صز معسه 36 صمناصعاند لحخعی
آنداعل رز کعطانیوعل جاعلدک 102 313001609 بط 3/00 ۵۶ اععحود0
68۰ م,تاعلق5 3822) هلقعتظ جز کاعععوم معهندصسی ص۳۳۵ عطا 0۷ط
,(0.105 (10ط0) 20502067 عطا کم عجناودع 0۳ عطا ,3/0606 .(86 ,0.79
عطا 069006 (206.م ,لوزن علقانمعمط فصه کعععنسی ,ر83 .ص) علاممط5
7 ۵۲ 0065 0۲ ,(0.86 ولزن) کومط فصه عاحنع 06660 صنطاع م7610
6 اقطا کعاهاد 0صه ۳00 هم فصعل عه فصهاعدط عللنی طاعله5 2/07۵
.(35. ون وهای کقطا ما معط عجه خقطا ومماه۳ صز که[ عجه
1۰ 0ع[[م ع7ه 30۶6 1067 عطا مه کمعطصعص عطا رای ناک 16
عطا دز 0عا5 5 آدعنضانامم اعنانظط عط) گم عسص؟۶ عهنوههاکاه اکمصت 156
زین کعتقطصم حاعلد5 322 .(207 ولنطن) وصا عطا که +عموم معانصنا
و ۵۳۲۵۵۲ عطا صز خصزوم +عطامص۸ + عاعزطانه عطا که اون عطا ام کاطعزد
۵ عنم اصعصهنامه۳ 16 ۳۵00۰ که عصنفهمادمفصت عنط کز عامو کنط)
6 06 00ه "ممناهالنع 002 ع۵ام3 ۶و افصمصصم0) که 110۶6
0 2/072 .(269 ,292 .0ص وبقنطل) فاعزطنه عطا ۵۶ 67و10 عطا
۵۷ کنطا ۵ عنگنع0د عجه اععلبد لماصعص0ع خقط 0عع 12 مه
کنط ۵۶ مناهسنصعاعل0 عطا صز عناوم صععنان 166 .(ک31 .م ولمزطن0)
ع وعع5و طلنله5 3/122 .(290.م قطن خصعصهناحدم عطا عمط تجصتععل
40 حلص کوع توص هصه ااتصعصحط" 1و کلاعصک خقطا ععهام ۵ که لمازمعمط
آهنه50 داعنانط عط) دعمانا حاعلد5 3872 .(287 0.312 ول طان) 06601601
۰ 10۳660 5 1200ع ۳ و0 عناعنصزدکهم کز ااط مصعاکبرک آمعتانامم 200
۸ ۳16هام معله عجه حاکناظ 156 مطعتقله5 وصه اصمع مه عحه اکناع ۳ 156
5 واوزاع ۳ ۲و کوععل عطا ۵۵ سقصعصصی کنط کز اصنمم عصناک انز ۷6۳۷۷
عطا صز دععجل 0651 عطا کز ومعاعم۳ حز عصنطامل ۷۷۵۵۹۶ .(340.م لزن0)
و0165 ۵70 عملن[ مطعلهک 272 ملاع ۵ ۵عاانصصی که حاعلدک 2/72
0 له 00نعن[۳۵ 651 عط) که اکآ 0ع0م ی فصه صطلعآ ما سل
۵2۷ عغلن1 مطعله5 3/2۵ .(0.398 ,لوزن فاد ۵ «منعگصز کصمزهناه: حعطاه
6 ۷6 ,ت۲۴ کنط 0۵ قنصعحطم منک ۳۵ کعگگد مکصقتصهجز تعطا0
۷۷۵۹5 36 بعصهاعنل ج 2۳۵۵ کعنوکمص [جا ماک ۵۶ کاع تعنص ۲۵ 0عا زک
161۲0 56 ۳6۵ رصهه کطص0ط 16۷ ۵ معله ۳۵۳ مصمنهانهه آمصمتمصه
6 با کتا 0 مصتاصمم عطا خطع ۳۵ 176 کعصنلعع] عصدد عطا مقط عط
6 ,ات۳ .ولزه ۷ عععطا صز اصها دمص عجه عاع 02۷610 عنط وصه حعلهک 1/02۵
عط) ۵۶ 1۵۳6۳۵۵۵۲۹ عطا که عده کق قصه وصماهم۳ حذ و5۳0 ۵ اصع5 ۷۷۵8
عنط ۲۵ 0۳0۵ کز عط توصنص 16 ام چ هط حعلهک 302 ص1۳6 هز 6۲۵ 326۷۷
4۵ 5۳200 خصعتسه عطا 07 0عاعتععنل عهت عصد5؟ عطا که ۵صه وهی
6 جز 0۵761675 صقعنص۳] +عط اه کم ع۵9ط ما حعلنصند ععه کاصعصصی کطاعلدک
و اعلد5 1/7۵ ۶و 162006 مومع عطا عز قنط1 وسعصی لامعا عصند امه
که ۷۳۳۵8 ۵۶ ععت ۳6 دز عاع 027610 عنط ۶و عطه1 اوحنطا 156 +عاع 1۳3610
1 500060۲ ,00۵۵6 172061 مصکنله 1۳0000 عنموعانعط : :۷۵۳۵۵ معا
5۰ هکل تصععط1 بصو قصه امک حنس۸ .(1944) ۳۰ مخه/ونسدل۸-
6 ۵ 106000 0ص ۳۳00 اه خطع م15 .(01961) ۳۰ ماهلانسصد۸۵-
[ 836751270 10] .2۳6۶5 هط م5 +صطع1 ب1۳20 ۵۶4 2/0660 نمدم نان تاعدم)
41 :16,۳۵ 3۳۵۶۹۵۰ صهز 26 او 002600 .(1951) .1 متقطگ۸-
,(7) 6 م280۵ 10016086۰ ۵۶ 02220 ازج 156 .(1953) 31 من0صن/7-
5۰ 10۵0 که ککعهد0 اک 156 .(2006) .2 مفتقلصقط لهاج7-
۰ 10۷۷۵06 ما هصناعصاآ +علهنه 116مصز معنصهت .(2004) کل مطعلهعفج-
[367۹12 10] .16-24 ,(207-208) 19 ما3 1۵ع6اظ ۳00۶ گ لمننا۳۰ط
۲ا۳ت0 م۲ 195 حز ۳610۵055 01 اطاعامطا 15۵ .(2006) ۰ک مطاع۵5-
6 ودنآ محنااک۸ 0006 [ع ون صقهنص۳ هز ۲۶1600 از هصه
40 ۷وعماآمن0ه5د ۶ حعدمنانل ع ماع م0 .(2012) کل مط4ع۵8-
5 ۳8115 00ه 66۳۵۵ طلنم کصع 5000 طلکنم ,وعنانصه هط
[صهز20۳5 15] مطعه۸ نصح0ط16 .(6۳۵ 20زد)) ۳۵۵ ۵۶ پرعمامنهو5 لمنانا00
624 .ع6اع 027610 کزمهحنطک اعلهک 3/072 .(1999) .38 مخصقاکهحطه 5
7 «ع[عع5031 عل[ ماگ1 تصمننفهی وه انع7 .(0999) بش۸ مصصقصکک۸-
عمط وه 050206 ۳عل عمط کعاحا نطععع ع10 .(1964) 8۰ ,۲ععصاسهطظ-
8 عنل وه ععاوکد 6 06۳ +عالمازم7 م۸ .(1996) .7 لعظ-
8۰ ع6 ۳611670۷ ,(.۳09) بله 6 انا .ظ نصا معصعلومص +06
85 3۵00۵ (19960) .5 طعقل[ 2 م۸ 100605 وتا لع80-
ات رت اج ای ری ات ات ات ام مت ات ۵
0 850066 :310۳065101 اقنلد 1/0۳ جع نها نس م6 هت
6 :(/1)0س ۳۳۵ .17 صقاعا 067 .(1971) عغطنط ۷۷۵۱65 +«عطلعزط
05۳206 کعل ععطانطاععی .(1963) ۷۰ ۳۰ بل وللهاکع ۳ص 1-
,۷۷۵11686 صعل ازع5 نععلاجعیه عز .(1955) ۳۰ م۳5 ۵ وم ,عل لوغ [-
نا اه ۸113ع5ع6 عطانه 13 : صناحعط .1918-1928 6006۳ 1 معا طانطوعع
:00106 وه صاف مصمتنودی معل غود صعل حعداتا .(1958) .7 و۳ع0عز2-
2 جصز 3610516 «عل ص16 عناوم ک06 2000(۰) ک مطعاعکق8-
عنل ,عنا0[م0ع0 ۰ ع06ع م۲ ب(0995) بط ,ق8 2-85۳۵ همطل 5-
عنلطانام عطا ۶و دوعص لته 156 .(1989) .7 ,کق 6 1130-
6 :805100 ۷۵۳۵۰ عم عطا ۶ عمتطلفس عطا حز اصهععم فص 10۳۵
سال هجدهم شماره سی و پنجم» بهار و تابستان ۱۳۹۸
هدف مقاله بررسی امکان کاربرد مفهوم «سنّت گرایی بازتابی» با مطالعه تجربی سفرنامه میرزا
صالح شیرازی است. منظور از سنّتگرایی بازتابی واکنش سنّت در ایران در مقابل خود سنّت
ناشی از برخورد با مدرنیسم غربی است. روش تحقیق کتابخانهای و با استفاده از اسناد تاریخی
انجام شد. پنج نفر ایرانی در سال ۱۲۳۰ ق برای تحصیل به انگلستان فرستاده شدند. اینها دومین
گروه از دانشجویان ایرانی بودند که برای تحصیل به انگلستان اعزام میشدند. میرزا صالح شیرازی
یکی از اعضای این گروه بود که شرخ این سفراو چگونگی زندگی تخود در انگلستان را بهصورت
سفرنامهای باقی گذاشته است. محصّلان پیش از ۳ سال در انگلستان ماندند. میرزا صالح جریان این
سفر را از جمادیالثانی ۱۲۳۰ (آوریل.۱۸۱۵) روز حرکت و. تا اصفر :۱۲۳۵ (نوامبر ۱۸۱۹) یعنی
زمان حرکت از ارز روم به سمت تبریز شرح میدهد. سفرنامه میرزا صالح را در چند محور زیر از
دیدگاه او بررسی میکنیم: ۱. روسیه و روسها؛ ۲. وضعیت سیاسی و اجتماعی انگلستان؛ ۳. مردم
انگلیس؛ ۴. ایرانیها در سفرنامه او؛ ۴. خودزند گینامه. سفرنامه میرزا صالح در این مقاله با رهیافت
جدید «سنت گرایی بازتابی» بررسی شد. برسی, سفرنامه امیرزا صالح نشان داد: ۱. ایرانیان در
برخورد به مناسبات غربی از آغاز احساسی دوگانه داشتند: حیرت و تنفر؛ ۲. آگاهی ملی و
ایراندوستی به شکل جدید عمدتا پیامد مواجهه بافرهنگک غربی بوده است؛ ۳ ناکامی در تقلید از
غرب سبب تقویت حرکت ابا زگشت به خود» انفعال» پرخاشگری و درنهایت تحول سّت به سنّت
واژههای کلیدی: سنّت گرایی بازتابی» سفرنامه» سفرنامه میرزا صالح شیرازی» اعزام
* تاریخ دریافت مقاله: ۱۳۹۶/۱۲/۱۹ تاریخ پذیرش نهایی مقاله ۱۳۹۷/۰۹/۲۸
۱. دانشیار گروه جامعه شناسی, دانشگاه آزاد اسلامی - واحد جهرم» ایران
این مقاله قدمی کوچکک در مسیر طرح نظریهای جدید در باره تحوّل اجتماعی در
کشورهای درحالتوسعه مسلمان خاورمیانه است. این کشورها و جوامع در دو قرن گذشته
در مسیر تحول از جامعه سنّتی به مدرن با الگو گرفتن از غرب قرار نگرفتهاند» بلکه از
جوامع سنّتی به جوامع «سنّت گرایی بازتابی» تحولیافتهاند. «سنّت گرایی بازتابی» و به دنبال
آن «جامعه سنت گرایی بازتابی» تلاش نظری برای رسیدن به مقولاتی جهت توضیح فرایند
درگیری جوامع سنتی با جوامع مدرن غربی در دو قرن گذشته است (ن.ک: راسخ» ۱۳۸۲:
ماکس وبر تعریفی کوتاه از سنّت به دست میدهد: «اعتقاد به مصوئیّت چیزی که همواره
بوده است» (ویر» ۱۹۸۰: ۵۸۰). مضمونی که در اینجا استنباط میشود همین است: عنصری
که از اعتبار برخوردار است» چون بوده و هست. البته میتوان این تعریف کلی را با استفاده
از آثار جوزف پیپر (پیپر» ۱۹۵۸) در کتاب «در باب مفهوم سنت»» آلیدا آسمن (آسمن»
4۹) در کتاب «زمان و سنت: راهبردهای فرهنگی استمرار»» ادوارد شیلز (شیلز ۱۹۸۱)»
کارستن دیتمن (دیتمن» ۲۰۰۴) و گریفنهاگن (گریفنهاگن» ۱۹۸۶) تدقیق کرد.
سنّت در این آثار» گاهی ابزاراقتدار دینی و مذهبی» گاهی نضر فرهنگی و گاهی عنصر
فکری در خدمت تفکر سیاسی و فلسفی. است..منظور: از «بازتاب» واکنش آگاهانه»
ناآگاهانه و حتی پیش بازتابی به عوامل درونی و بیرونی شخصی, اجتماعی و غیراجتماعی
است. مفهوم «بازتاب» در منابع علوم اجتماعی و سیاسی ناشناخته نیست» بخصوص مفاهیم
«دم و کراسی باز تابی» و «مدرن شدن بازتابی» در دو دهه اخیر از طرف افرادی مانند آنتونی
گیدنز اولریش بکث» اسکات لاش و رینر شمالتسپرونس مطرحشدهاست. مجموعه
مقالات تحت عنوان «مّذرن شدن بازتابی» که"بک» گیدنز و لاش (بّکک» گیدنز لاش»
۶) مشترکا چاپ کردند و کناب ریدم شهالشی بزونشل #(شمالتس برونس؛ ۱۹۹۵) تخت
عنوان «دموکراسی بازتابی» حاوی این رویکرد نظری است: که جامعه صنعتی غربی در
مرحله بازنگری و حتی نقد خود قرا رگرفته است» بهطوری که میتوان تحول انجام گرفته در
دوران اوّلیه پیشرفت صنعتی موسوم به «مدرن اول» یا «مدرنیسم کلاسیک» را نقد و
اولریش بک ازجمله نخستین کسانی بود که در این زمینه ژرفاندیشی و در دو اثر (بک.
۳ و ۱۹۹۶) خود مشکل فرایند مدرنیسم در جوامع غربی را انتقادی - بخصوص در
قلمرو سیاسی - در چهارچوب مفهوم «دمو کراسی بازتابی» بررسی کرد. «سنّت» «بازتاب»
و «سنّت بازتابی» را میتوان با توجه به اشارت فوق و مضمون موردنظر در اینجا به شکل
زیر تعریف کرد: سنّت عناصر معرفتی» شناختی» فکری» فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار بر
شیوه تفگر الگوی رفتاری» شیوه زندگی» تفگر سیاسی» اجتماعی» فلسفی و تاریخی است
تحت تأثیر فرهنگث» جامعه» سیاست و اقتصاد به آرامی تغییر میکند» بنابراین از ویژگی
بازتابی برخوردار است. «بازتاب» به معنای واکنش پدیدهای تحت تأثیر عوامل درونی و
بیرونی در مقابل خود است؛ بنابراین» «سنّت بازتابی» به معنای واکنش سنّت در برابر سّت
است. تغییرات بنیادی در جوامع غربی در چند قرن گذشته سبب شد تا بشر به عصر
جدیدی وارد شود که عنوان عصر مدرن گرفت. عصر مدرن با تحولات اجتماعی»
اقتصادی» سیاسی» فرهنگی و فکری همراه شد؛ بنابراین» تغییرات به قلمرو مادی زندگی
بشر محدود نشد» بلکه سپهر معنوی نیز میدان تاختوتاز این دگرگونیها شد. واکنش در
جوامع مسلمان ظهور «فکر سنّت بازتابی) و به دنبال آن «جامعه سنّت بازتابی» بود.
پرسش اصلی این است: جامعه سنت گراییبازتابی از چه خصوصیاتی برخوردار است؟
این پرسش اصلی را میتوان در قالب.پانزده پرسش وبهتبع آن متغیر زیر عملیاتی کرد:
کار کرد ذهن» معرفت» شناخت» فکر علم» فرهنگ» شیوه تفکر اجتماعی» تفر سیاسی»
تفگر فلسفی» تفگر تاریخی» الگوی رفتاری» شیوه زندگی» مناسبات اجتماعی» مناسبات
اقتصادی» مناسبات سیاسی در جوامع سنّت گرایی بازتابی چگونه است؟
این پرسشها در چهارچوبهای نظری زیر قابلبررسی هستند: ۱. نوع فعالیّت جمعی در
این جوامع تسخیری و تجاوزی است» نوع احساسات خودخواهی فردی و جمعی است
(اگوست کنت)؛ ۲. اساس وفاق اجتماعی سلطه فردی» "گروهی یا طبقاتی است (کارل
مار کس)؛ ۳. نوع جامعه قشونی است. نظام اجتماعی همواره مترصّد حمله و دفاع است»
بهاصطلاح جامعه نظامی است (هربرت اسپنسر)؛ ۴. شیوه تفگر پیشمنطقی است (لوسین
لوی - به رول)؛ ۵. تهنشستهای سنّتی در تعیین روابط اجتماعی "از اولویّت نخست
پرخورذار, است (پارتق)؛ ۶ مشتفالم و رها تونشیگهای اجتماغی غموما مایت ستّفی
دارند (پارتو)؛ ۷. کلام و سخن شفاهی از قدرت توجیهی بالا" برخوردار است (پارتو)؛ ۸.
ساختار اجتماعی از خصوصیات جماعتی برخوردار است (تونیس)؛ ٩. فرهنگ غالب در
جامعه فرهنگی غمزده است (زیمل)؛ ۱۰. همبستگی در درون جامعه مکانیکی است
(دورکیم)؛ ۱۱. دیگری تعمیميافته تحت تأثیر من سنّتی است (مید)؛ ۱۲. روابط انسانی در
حوزههای اجتماعی» سیاسی» اقتصادی و فرهنگی سحرزده است (وبر)؛ ۱۳. قلمرو سیاسی
عرصضه کنش دیکتاتوری فردی است (رابرت: میشلز)؛ ۱۴ هویّت عموما با زمزهای اولیه
مانند زبان» دین» مذهب» قومیت تعیین میشود؛ ۱۵. تفگر سیاسی از ویژگی محافظه کارانه
برخوردار است. پاسخ به این پرسشها و رسیدن به چهارچوب نظری منسجم منوط به
مطالعات تجربی گوناگون است. مطالعه سفرنامه میرزا صالح شیرازی قدم در این میسّر
پیشگیری از مطوّلشدن مقاله از بررسی مفصّل آنها تحت عنوان «پیشینه تحقیق» در این
مقاله خوددار و فقط به دو اثری اشاره میشود که قبلا به زبان آلمانی و فارسی در این زمینه
منتشرشدهاند: نخستین اثر کتابی به زبان آلمانی است که در سال ۲۰۰۰ نشر «لید» انتشار داد
(راسخ» ۲۰۰۰). برخی از سفرنامههای مطرحشده در این کتاب موضوع مقالهای به زبان
فارسی است که در آن سفرنامههای میرزا ابوطالب اصفهانی» میرزا ابوالحسن خان ایلچی»
میرزا هادی علوی شیرازی و غیره بررسیشدهاند (ن.کک: راسخ» ۱۳۸۵: ۱۸۴-۱۶۰).
نوع پژوهش کیفی است» روش آن کتابخانهای و بر اساس «نظریه موضوع گرا» اجرا شد.
نظریه موضوعی, نظریهای از انسلم استراوس و بارنی گلاسر است که بیان گر بهره گیری از
راهی ویژه برای دستیابی به فرضیههای نوین است» بهطوری که نظریهای که ريشه در
موضوع و دادهها داشته باشد» شکل. گیرد. به نظر اینها» روند خلق نظریه» فرایندی
انعطاف پذ یر است (راسخ» ۱۳۹۱: ۱۱۴۴). بر این اساس در این پژوهش به طرح فرضیههایی
به شکل نتیجه گیری بسنده میشود تا زمینه برای انجام پژوهشهای بعدی بر اساس این
پنج نفر ایرانی در سال ۱۳۳۰ ق (۱۸۱۵) برای تحصیل به انگلستان فرستاده شدند. اينها
دومین گروه از دانشجویان ایرانی بودند. که برای تحصیل به انگلستان اعزام می شدند. میرزا
صالح شیرازی (۱۸۴۵-۱۷۹۰) یکی از اعضای این گروه بود که شرح این سفر و چگونگی
زندگی خود در انگلستان را بهصورت سفرنامهای باقی گذاشته است. سفرنامه میرزا صالح
شناخته شدهترین سفرنامهای است که در نیمه اول قرن نوزدهم میلادی نوشتهشده است. این
سفرنامه با نگاههای گوناگون کاوش و آن را به دلایل مختلف از دیگر سفرنامههای
نوشتهشده در این عصر متمایز دانستهاند. دو ویژگی این سفرنامه چشمگیر است: نخست
شبوه نگارش ساده آن را پرویز خانلری ناشی از تهیه سفرنامه از روی یادداشتهای
کوتاه روزانه میداند(ناتل خانلری» ۱۳۸۵: ۱۳۳). بزرگک علوی بر این باور است که عصر
نگارش این سفرنامه همزمان با تغییر بینش خواننده و نویسنده بوده است؛ بنابراین به گمان
او سادهنویسی میرزا صالح پاسخی مناسب به شرایط نوظهور عصر خود بوده است (علوی»
4۴ ۴). فراگنر بر این نظر است که سفرنامه میرزا صالح شیرازی از سفرنامههای قبلی به
این دلیل متمایز است که او سبکک نویی هماهنگ با محتوای سفرنامه برگزیده است. فراگنر
او را ازجمله نخستین خاطره نویسان نوین ایران میداند(ن.ک: فراگنر» ۱۹۷۸: ۱۹-۱۳).
ایرج افشار با این نظر که میرزا صالح پیشکسوت استفاده از سبکک جدید در ادییات فارسی
است» موافق نیست و قائممقام فراهانی را پیشکسوت میرزا صالح در به کارگیری سب
سفرنامه او در کنار ویژگیهای ادبی بالا از نگاه جامعهشناختی نیز اهمیّت دارد و همین
ویژگی سبب توجه ما به این سفرنامه است. میرزا صالح شیرازی نویسنده سفرنامه از نظر
طبقاتی متعلق به قشر پائین منشیهای حکومتی است. این نیروی اجتماعی بایستی متنفذتر از
آن بوده باشد که ما تاکنون تصوّر کردهايم. دو ویژگی این گروه را متمایز میکند: نخست
اينکه افراد این گروه با هیئت حاکم در تماس مستقیم بودند و حتی برخی از لایههای بالایی
آن به مقامات عالیرتبه حکومتی رسیدند (قائممقام» امیرکبیر» میرزا ملکم خان» میرزا
حسین سپهسالار و دیگران)؛ دوم اینکه بیشترااينها از صفوف مردم عادی و مناسبات
اجتماعی پائین میآمدند و ازاینروی با مردم عادی تماس مستقیم و دائم داشتند» بنابراین با
ازاینرو غریب نیست که اين افراد جزو اولین گروهی بودند. که در برابر خرابی اوضاع
مملکت واکنش نشان دادند و بعضا پرچمدار اصلاحات اجتماعی در ایران شدند. رفتار»
کردار و تصورات میرزاصالح نمونه زوحیه ایلع گروه اجتماعی در آن عصر است. میرزا
صالح در چهارچوب دومین تدبیر برای اصلاح نظام سیاسی ایران یعنی تربیت کارشناس
ایرانی در فرنگ به انگلستان اعزام شد. تدبیر اول آوردن کارشناسانی اروپایی به ایران بود»
تدبیر سوم بازید و آشنایی مقامات مملکتی با اروپا و سرانجام تدبیر چهارم افزایش فعالیت
دیپلماسی بهمنظور استفاده از اختلافات بین دول معظم اروپایی بود. میرزا صالح در سمّت
مترجم گروه اعزامی» سه سال و نه ماه و بست روز در انگلستان زندگانی کرد. کنجکاو
بود و قصد داشت تا به رمز موفقیت غربیها پی برد. انگلیسی» فرانسوی» لاتین» تاریخ
فلسفه» تاریخ انگلیس خواند و صنعت چاپ آموخت. او تصوّر می کرد که میشود وضعیّت
ایران را با تقلید از مسسات غربی اصلاح کرد. اندیشهای که سالها بعد میرزا ملکمخان آن
را به شکل زير بیان کرد. «همانطوری که تلغرافیا را میتوان از فرنگک آورد و بدون
زحمت در طهران نصب کرد به همانطور نیز میتوان اصول نظم ایشان را أخذ کرد»
(میرزا ملکمخان» ۱۳۲۷: ۱۳). ملکمخان سالها بعد زمانی که بتدریج متوجه بیثمری
کوشش برای اصلاح نظام اجتماعی و سیاسی ایران شد و دریافت که تقلید «نظم» اروپا به
سرتان را با تأسف حرکت میدهید و آهی میکشید که این ناظم الملک [میرزا ملکم خان]
سادهلوح چرا به این شدت از اوضاع ایران بیخبر است؟ مضمونی که میخواهید به من بنویسید این
است کهای رفیق اینجا ایران است» اینجا ملک اسلام است» صد باد صبا اینجا پی سلسله میرقصند.
میرزا صالح نیز پس از بازگشت کولهبار امید و آرزوهای بزرگ را زمین گذاشت و با
ناامیدی بر روی آن لمید و فهمید اینجا ایران است. او پس از با زگشت به ایران در سال
۹ (۱۳۳۵ ق.) در چندین هیئت ایرانی که به خارج فرستاده شدند» شرکت کرد.
میرزا صالح شرح سفر خود را از جمادیالثانی ۱۲۳۰ (آوریل ۱۸۱۵) آغاز و تا صفر ۱۲۳۵
(نوامبر ۱۸۱۹) یعنی زمان حرکت از ارز روم به سمت تبریز ادامه میدهد. میرزا صالح و
همراهان از طریق روسیه روانه انگلستان گشتند. در بازگشت با کشتی به استامبول و از آنجا
روانه تبریز شدند. او فرصت را غنیمت شمرد و بخشهایی از سفرنامه خود را به شرح
اوضاع روسیه و عثمانی اختصاص داد؛ انا مفصلترین بخش به شرح وضعیت انگلستان
سرگرمیهای مردم» صنعت» تجارت و موارد. دیگر و آنهم با دقت کمنظیر و
سفرنامه میرزا صالح ازلحاظ شکل و محتوا با سفرنامههای قبلی فرق دارد» لیکن نگرش و
تصورات او همان اندیشههای مسافران قبلی است و موضوعها همانهایی هستند که در
سفرنامههای میرزا ابوطالب اصفهانی» میرزا ابوالحسنخان ایلچی و میرزا هادی علوی
شیرازی دیدیم. محمدعلی شهرستانی سفرنامه میرزا صالح را تصحیح و بازنویسی و
اسماعیل رائین آن را منتشر کرد. شهرستانی دلگیر است که چرا نام او در پشت جلد کتاب
ثبت و پیشگفتار او درباره شیوه تصحیح چاپ نشده است (ن.ک: شهرستانی» ۱۳۷۸: ۵۱-
4۹ او و دیگران پس از ورود به روسیه چند روزی را در قرنطینه به سر بردند. میرزا صالح
استقرار در قرنطینه را ناشی از دو دلیل میداند: نخست پیشگیری از انتقال بیماریهای
واگیردار به کشور دوم شناسایی افرادی که به کشور وارد میشوند (میرزا صالح شیرازی»
۷ ۶۷). او نزدیک سه سال پس از تصرف مسکو توسط ناپلئون وارد این شهر شده
است. میرزا صالح بهطور مشروح و مفصل چگونگی لشکرکشی فرانسویهای را به روسیه
شرح میدهد. به نظر می آید که می کوشد تا حد امکان اطلاعات دقیق درباره روسیه فراهم
نموده» ثبت و نقاط ضعف و قوت روسیه را مشخص کند. همانطور که میدانیم» در هنگام
ورود میرزا صالح به مسکو نزدیک دو سال از عقد قرارداد گلستان (۱۸۱۳ م) گذشته بود.
ایرانیها شکست از روسیه را هنوز هضم نکرده بودند. آنها گمان می کردند که جنگ
دیگری درخواهد گرفت» بنابراین به نظر میآید که درصدد آماده کردن خود بودهاند.
توجه میرزا صالح به قدرت نظامی روسیه و جمع آوری اطلاعات دراینباره با عنایت به این
پیشبینی انجام گرفته است. البته او به امور دیگر نیز توجه دارد. نظام مالکیت ارضی در
روسیه را نمیپسند و با روشنبینی خاص خود آن را یکی از دلایل عقبافتادگی روسیه و
دلیل رکود اقتصادی شهر عمده روسیه یعنی سنپترزبورگک میداند. او مینویسد» زمین و
رعیّت هر دو مملوک مالک هستند: «هرکدام از امرا که دهی موروثی دارند رعایای ده
مزبور بالکلیه مملوک و عبد مالکان دهات هستند» (همان» ۷۹). شکل مجازات مجرمین
جمعی کثیر از مجرمین و دوستاقیان [زندانیان] را دیده که با سالداتها [سربازان ] قراول میرفتند. سبب
آن تحقیق نموده» گفت اشخاصی که تقصیرکار هستنده از برای تنبیه آنها به ازای تقصیر آنها و عصر آنها
اما در روسیه اموری را نیز میبیند که به نظرش شایسته ستایش هستند. یکی از این امور
انتشار روزنامه است: «ازجمله بناهای مسکو این است که در هفته دو دفعه وقایع اتفاقیه را
در کاغذ چاپ کرده به اطراف میفرستن[میفرستند]( همان» ۱۰۵). بنای دیگری که به
نظر او مثبت است» تأسیس مدارس است (همان» ۸۳). موسسه دیگری که: توچه او را دز
روسیه به خود جلب میکند بیمارستانها هستند که او آنها را «دارالشفا» مینامد. از وجود
«ازجمله چیزهای دیگر مسکو که هم به جهت مردم راحخت است» گاری کوچک است
تخمینا دو هزار کالسکه کوچک در" کوچهآو برزن ایستاده حملونقل مردم را نموده و هر
کس یک میل راه رود چیزی قلیل کرایه داده (همان» ۲۰۶).
میرزا صالح نیز مانند سفرنامه نویسان پیشین در باره روابط زن و مرد در روسیه اظهارنظر
میکند؛ اما از محتوای کلامش چنین مینماید که او با دیدی مثبت به این روابط مینگرد:
«بعضی از جوانان خوشقامت در آنجا دیدم که آنها دیوانه عشق شده بودند» به این
معنی که در این ولایت دختران در مجالس پسران را میتوانند دید و بعضی از جوانان
چندان اشتیاقی به توصیف نظامی سیاسی و اداری روسیه نشان نمیدهد؛ اما در باره نظام
میرزا صالح انگلستان را ولایت آزادی مینامد و تذکر میدهد که در انگلیس مقرّراتی
ساری است و قوانینی جاری است که ویژه این سرزمین است. این تذکر یا از روی بصیرت
است که میتوان از او توفّع داشت يا علّت آن ترس از حاکمان ایران است که ممکن است.
او را متهم کنند میخواهد غیرمستقیم حکومت مطلقه پادشاه ایران را نقد و تبلیغ آزادی
قواعد دولت داری و قوانین مملکت انگلند مخصوص است به خود انگلند. به این معنی که
هیچ کدام از ممالک دنیا نه به این نحو منتظم است و نه به این قسم مرتب. سالها جانها کنده و
خونها خورده و خونها ریختهاند تا اینکه به این پایه رسیده است. بالجمله کلیه دولت انگلند منقسم
به سه قسم است: اولا پادشاه» ثانا لارد و پا خوانین و ثالثا کامن یا و کیل عامه مردم. (همان» ۳۱۵)
جالب است» نمایندگان مجلس عوام را «وکیل عامه مردم» مینامد. برجستهترین ویژگی
سامان سیاسی انگلستان را محهوادپودناقنژت. پادشا ای دای رای نماباندن آن» داستانی
کوچه (ای) در اکسفرد استریت [خیابان آکسفورد] بنیاد کرده به نام نامی خود. یک نفر استاد
صنعت کار مرد فقیری دکانی دارد در میانه کوچه واقع است مدت شش ماه است که هرچه سعی
میکنند که دکان او را داخل به کوچه اندازند قبول نمیکند...طرفه اینکه پرنش [پرنس] خود
نمیتواند ذرّهای به او ضرر مالی يا جانی رساند. ولایتی به این امنیّت و آزادی که او را ولایت آزادی
مینامند و در عین آزادی بهنوعی انتظامپذ یرفته که از پادشاه الی گدای کوچه کلا موافق نظام ولایت
میرزا صالح با این بیان تفاوت اساسی بینشی خود را با بسیاری از همعصران و اخلاف
خود روشن میکند. علت آزادی زا این "میداند که مردم"انگلستان شهروند هستند و با
رعیت فرق دارند. مرد فقیر شهروند حقوقی دارد که در کشور ایران صدراعظم ندارد»
چون صدراعظم نیز مانند هر ایرانی دیگر رعیّت سلطان است. میرزا صالح حقوق شهروندی
را در برابر بیحقی رعیّت می گذارد. نکته دیگری که در محتوای همین نقلقول نهفته
است» درک او از آزادی است. آزادی در اینجا آزادی «لعب و لهو» و «فسق و فجور»
نیست» بلکه آزادی شهروند برای دفاع از حقوق خود در برابر پادشاه در چهارچوب قانون
است. نکته ظریف دیگر در این قول قرار دادن آزادی در کنار نظم است. شاید میرزا صالح
متوجه نبوده است که به چه بغرنج اساسی اشاره کرده است. مردم در یک جامعه استبدادی
بخشی از نظام استبدادی را تشکیل میدهند که بخش دیگر آن نظام حاکم و جلوه شخصی
آن رهبر مستبد است. مردم و حاکمیّت آزادی را مغایر نظم تلقی میکنند. آزادی در
این گونه جوامع با شورش و بینظمی و ناامنی همراه است. هرجومرجهای کوتاه مدت
سیاسی با عنوان آزادی ازاینرو » زمینهساز استبداد مقاوم دراز مدت است. پسازاین تذکر
پارلمان را «خانه عام» یا «مشورت خانه) و نمانتدگان را «وکیل رعایا» مینامد به کا رگیری
این عبارات برای بیان مفهوم پارلمان و نمایندگان نشان میدهد که درکی عمیقتر از
کسانی دارد که یک قرن بعد به تقلید از مملکت عنمانی «پارلمان» را «مجلس» ترجمه
کردند (همان: ۲۹۲۵۲۶۹). این فهم و ترجمه بیدلیل نیست. کسانی که در ایران در اواخر
قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بنای مشروطیّت را گذاشت و بساط «حکومت قانون» را پهن
کردند مستقیما تحت تأثیر تحولات مملکت عنمانی بودند» درحالی که میرزا صالح و
برخی افراد دیگر در نیمه اول قرن نوزدهم مستقیما پا جوامع غربی در تماس بودند و
دریافت بلاواسطه از وضعیت جوامع غربی داشتند (دودا ۱۹۴۸؛ تاریخ جهانی فیشر» ۱۹۷۱:
میرزا صالح تشخیص داده بود که «قواعد دولت دازی و قوانین مملکت انگلند مخصوص
است به خود انگلند» (میرزا صالح شیرازی» ۱۳۴۷:, ۳۱۵). درک این نکته تا امروز برای
بسیار در این منطقه از دنیا دشوار است. مفهوم «وکیل رعایا» یا «نماینده شهروندان» حاوی
نکته ظریفی است که نشاندهنده بحران «پارلمانتاریسم» نهتنها در کشور ما بلکه در بسیاری
از کشورهای عقبمانده جهان سوم بهویژه در خاورمیانه است. یکی از دلایل عمده این
بحران» بیتوجه به تفاوت بین «شهروند» و «رعیّت» است. نهاد سیاسی پارلمان در فرآیند
تحوّل رعیّت به شهروند شکل گرفت تا پاسخگوی نیازها انسان شهروند باشد (ن.ک:
هایرماس» ۱۳۹۲: ۱۶۰-۱۳۳). نمایند گان پارلمان به همین دلیل «وکیل شهروندان» هستند نه
«وکیل رعیت». میرزا صالح تحت عنوان «وکیل رعایا» همان «وکیل شهروندان» را میفهمد»
به همین دلیل می گوید» «قوانین مملکت انگلند مخصوص است». مفهوم «مجلس» باید از
مفهوم «پارلمان» متمایز تعریف شود. مجلس محل «وکیل رعایا» است در حالی «پارلمان»
محل «نمایندگان شهروندان» است. نماینده شهروند قدرت و اختیار دارد» درحالی که و کیل
رعایا موظف و مکلّف در برابر صاحباختیار رعایا یعنی حاکم مستبد است. مجلس وکیل
رعایا در بهترین صورت نهاد مشاور پادشاه و یا رهبر مستبد است» درصورتی که پارلمان
نمایندگان ملت حافظ منافع شهروندان در برابر قدرت اجرایی و مسئول در برابر موکلین
خویش است. بیتوجه به تمایز بین شهروند و رعیّت سبب درک مغشوش از عملکرد
پارلمان شد» به همین دلیل «پارلمان» در این منطقه از دنیا «مجلس» یعنی «محله جلسه» و
«شور» فهمیده میشود نه «پارلمان» یعنی محل تصمیم گیری و اين تمایز بنیادی علت بحران
جالب این که میرزا صالح تفاوت رعیت از شهروند را تشخیص میدهد» ولی بغرنج را
درک نمی کند» اگرچه از شأن و منزلت شهروند در مقابل صاحبان قدرت شاد است: «ن و کر
کمتر در مقابل آقای خود آمده میایستد. هرکس در منزل خود نشسته خدمتی دارند»
(میرزا صالح شیرازی» ۱۳۴۷: ۲۸۶). شهروند از طریق «پارلمان» در تعیین سرنوشت خود
مشارکت دارد و این شرکت در تصمیم گیری برای مسافران ایرانی جالب است. شهروندان
هرجا که برای تهدید قدرت حاکم ظاهر میشوند» مسافران ایرانی به شرح چگونگی این
تظاهر میپردازند. یکی از موارد عمده این تظاهر» شرکت شهروندان در انتخابات است.
میرزا صالح ازجمله چگونگی و چرایی انتخاب شهردار لندن را شرح میدهد و مینویسد:
«واحدی از ارکان دولت را مدخلیّت به انتخاب شخص مزبور نیست» (همان» ۲۹۰).
شهروند زن در چهار چوب همین مناسبات است که نقش نویی در جامعه پیدا میکند که از
نقش او بهعنوان رعیّت زن متفاوت است. میرزا صالح این نکته را با زبان بیزبانی به این
صورت بیان میکند که در انگلشتان واناق در کنانگلزدان ۷7 کارهای گوناگون اشتغال
دارند: «بیشتر دختران و زنان درفروش اجناس مشغول هستند» (همان» ۲۸۷). او میبیند که
شهروند باید تعلیم داده و تربیت شود تا از شایستگی لازم برای شرکت در سرنوشت خود و
کشورش برخوردار شود. او به همین دلیل به «انتشار علوم و کتاب و تصانیف در انگلند
خصوصا در لندن»( همان» ۳۱۳). توجه خاص دارد و دچار این توهم باطل میشود که اگر
ایرانیها در محیط اجتماغی کاملا متفاوت به این گونه تعلیم داده و تربیت شوند» شهروند
میشوند» فکری که بیشتر ایرانیان مسافر اروپا داشتند و ناکام شدند. همین فکر انگیزه او در
آوردن صنعت چاپ و انتشار روزنامه برای نخستین بار در ایران بود که نتیجه آن دیده شد.
تأمین رفاه شهروندان یکی از عرصههایی نود که دولت شهروندان در تمایز با حاکم رعایا
در آن درگیر بود. این وظیفه دولت در جامعه شهروندی سبب کنجکاوی مسافران ایرانی
اروپا شد. دولت شهروندی و حاکم منتخب موظف به خدمت به شهروندان و کوشش برای
فراهم آوردن رفاه عمومی آنها است. خدمتگزاری دولت در این چهارچوب وظیفه است
و نه صفت عالی او؛ بنابراین ما با دو بینش از وظایف دولت روبهرو هستیم. در جامعه رعایا
رعیت موظف و مکلّف به خدمت به دولت و تبلور شخصی آن یعنی حاکم مستبد است»
بنابراین اگر کسی از طبقه حاکم استثنائا در کنار خدمتگزاری به رهبر مستبد و رئیس رعایا
گوشه چشمی هم به رعایا و رفاه آنها داشته باشد» قهرمان و حتی «قهرمان ملی» میشود.
برنامههایی که به امیرکبیر نسبت داده میشود» در صورت تحقّق و درنهایت چیزی بیشتر از
برنامه انتخاباتی دولتهای معمولی در غرب نیست. یکی برایش شعر می گوید آنیکی
داستان مینویسد» سومی تاریخ موافقان و موانع تراشی معاندان را قلمی میکند و اين
مسافران ایرانی ازجمله میرزا صالح اين تمایز وظیفه دولت را میدیدند و نقش دولت در
جامعه شهروندی و کوشش دولت برای تأمین رفاه شهروندان چون تأسیس بیمارستان»
تأسیس پست» ایجاد مدارس را میستودند. میرزا صالح بیمارستان را مرکزی میداند که از
آنها «بوی آدمیّت و نیکذاتی و خیرخواهی و مروت» (میرزا صالح شیرازی» ۱۳۴۷: ۳۱۲+
۷) میآید. از این بهتر نمیتوان مبانی نظری مکتب اصالت انسان را دست کم بهصورت
آرمانی در چهار کلمه (آدمیّت»» «نیکذاتی»» «خیرخواهی» و «مروّت» تعریف کرد. او در
همین راستا به عملکرد پست توجه میکند شیوهامراسلات پستی را ستایش میکند» چون
در آن وسیلهای در خدمت مردم میبیند. و از همین فرصت بهره می گیرد و فرصتی هم برای
به صحرای کربلا زدن پیدا می کند: «مخترع,حمّل ونقل,مراسلات مصحوب کوچ کیخسرو
میرزا صالح شيفته نظام اجتماعی و سیاسی انگلیس است» لیکن به سیاست خارجی آنها
بدبین است. او نیز نظر کلی بسیاری از ایرانیها را دارد و درک او از دیپلماسی همان درک
شناختهشدهاست. سیاست خارجی انگلیس اراپفرضتطلبانه میداند و می گوید ایران تا آن
اندازه برای انگلیس اهمیّت دارد: که بفشی د رازه این کشور غلیه روسیه:و فرانسه:داشته
باشد؛ بنابراین او نیز چون میرزا ابوالحسن خان و میرزا محمدهادی علوی شیرازی شکست
ناپلئون را به زیان منافع ملی.ایران میداند: «از همهچیزها مشکلترین کار ما اینکه بالفعل
ناپالیان را گرفته و محبوس نموده و احتیاجی که سابقا آن دولت را به دولت ایران بوده رفع
تکبر و خودخواهی از ویژگیهای انگلیسیها است. او برای اثبات ادعای خود می گوید
که انگلیسیهای سلاحهایی را که از اسپانیا غنیمت گرفتهاند» در موزهای به نمایش
گذاشتهاند تا اسپانیاییها را تخفیف و خود را تکبیر کنند: «تکبر اهالی انگریز و خودبینی
آنها نام اوطاق (اطاق) مزبور اسپانش ارمری گذاردهاند یعنی اسلحه اسپانیا؛ (همان» ۳۰۵).
انگلیسیها فرصتطلبی نیز هستند. او برای اثبات ادعای خود برخورد مهماندار آنها «کرنل
دارسی» را در هنگام ورود آنها به لندن مثال می آورد:
نمیدانم مقصود کرنل دارسی این بود که اخلالی کرده که ما بدیدن سرکور اوزلی نرویم و
بااینکه بقاعده کلی کمون [رسم] ابنالوقتی ظهور کرده و ما هم بالفعل در نظر بهجز زحمت و
تصدیع چیزی نداریم. خلاصه بنده را اعتقاد آن است که اگر بتوانم درصدد زحمت سرکور اوزلی
سومین ویژگی انگلیسیها به گمان او سود طلبی آنها است. به گفته او این نکته را برای
آن میآورد که هموطنان: «همه اهالی این ولایت را مردمانی درست ندانند.»
انگلیسها صفات مثبت نیز دارند. از شیوه نهارخوردن آنها تعریف میکند: «بنده هر وقت
با اهالی آن ولا [ولایت] نهار کردم لذت از عمر خود بردم. همه با یکدیگر درنهایت ادب
و مذاق گویی بودند» (همان» ۳۳۹). نکته بسیار جالب اظهارنظر او درباره لباسپوشیدن
بانوان انگلیسی است. این اظهارنظر نشان از آن ویژگی است که میرزا صالح را از بسیاری از
مسافران هموطن او در این عصر متمایز می کند: «و دختران زنان هم لباسی درنهایت لطافت
در برکرده» دستها الی شانه آنها باز است»( همان: ۳۴۰). او درجایی دیگر یکبار دیگر
درباره لباس بانوان در انگلستان قضاوت.می کنل: لباسی,زنان انگلند بهترین لباس کل دنا
است»( همان» ۳۴۶). این قضاوت بدون شک کلی و ذهنی است. اما نشان از شخصیّت
میرزا صالح دارد که درجاهای دیگر این سفرنامه نیز دیده میشود.
میرزا صالح مرد سعه صدر است. انسانی که برای.انسانهای دیگر حق حیات قائل است؛
انسانی که توانایی دیدن و شنیدن دارد. او به هموطنان خود میآموزد که پوشش بانوان
ارتباط: چندانی به «اعمال شنیعه) ندارظظ «بینی یله کمتراز زنان انگریزی: مزتکب اغمال
شنیعه میشوند و اگر فرضا کسی مرتکب شود و کسی اطلاع به هم رساند رسوا و بدنام
بلکه مبالغ کلی جریمه به مرد و زن میکنند» (همان» ۳۴۶).
میرزا صالح قصد ندارد آشکارا درباره؛ایرانیها قضاوت کند؛ اما اینجاوآنجا مطالبی
مینویسد که به صورتی نقد رفتار» کرداز و تصورات هموطنان خویش است. نخستین
استنباطی که میتوان از نوشته او درباره ایرانیها کرد» غرضورزی» حسادت» تنگکنظری و
پیچانیدن این امور در زرورق خیرخواهی است. انتخاب او برای همراهی محصّلین سبب
حسادت اطرافیان میشود؛ اما آنها غرض خود را زیرپوشش خیرخواهی پنهان میکنند. آنها
میرزا صالح را نصیحت میکنند که نبایستی به سرزمین کفر سفر می کرد:
مرخصی حاصل و مراجعت به منزل کرده» همه دوستان در سرزنش برخاسته» جرئت نمی کنم یک نفر از
دوستان را ببینم همه توبیخ و سرزنش میزنند. اگر چاره داشتم مطلقا خود را به احدی نمینمودم يا من خیال
باطل کردهام یا مردم را وسعت خیال تن و به فکر من نمیرسد. دلم از سینه به تن و با بخت خود در
دو نکته را بایستی در اینجا در نظر داشت: اول اینکه بخل» حسادت» تنگگنظری و صفات
انسانی دیگر در زمره مقولات روانی هستند» اما نبایستی عامل اجتماعی را نیز نادیده گرفت.
در جوامعی که فردیت رشد کرده است و موفقیت شکلهای گوناگون و فردی دارد از
امکان بروز چنین ویژگیهایی کاسته میشود. چنین زمینه اجتماعی در چند نسل بر روان
انسانها نیز تأثیر میگذرد» ازاینروی در چنین جوامعی تعامل انسانها همراه با تساهل,»
تسامح و بردباری بیشتر است. چنین جوامعی را این روزها «جامعه باز» میگویند. در
جوامعی که فردیت امکان بروز ندارد» خصوصیتهای فردی سرکوب و به شکل حرکات
نامعقول و غیرمعمول فردی ظاهر میشود. ظهور همین ناهنجاریها سبب بروز حسادت.
تنگنظری و صفات مشابه در شیر افرالیآن پیاشود. ارزشهای اخلاقی پیش
سرمایهداری که همواره به زیور توجیهات مذهبی آراسته است» عنصر اصلی تعیین کننده
فکر» نگرش و رفتار میشود طور که این صفات در زرورق ارزشهای اخلاقی محتوای
بیشتر هنجارهای رفتاری را میشازند.. امکان اینکه "حشادت» تنگنظری» بخل و صفات
مشابه خیرخواهی و يا دروغ يا راست نامیده شود دز چنین جوامعی ممکن است. سختی
ادامه حیات: خردهفرهنگ در چشن خوانیاگالشده ام ت ظراقلیت: ضاحب ارزشهای
متفاوت مجبور به تقیّه شود» بهطوری که عنصرهای اصلی فرهنگک اقلیت بهسختی میتواند
میرزا صالح به همین دلیل افرادی که او را از سفر فرنگ بر حذر میدارند و او را به خاطر
پذیرش چنین سفری سرزنش.میکنند کسانی میداند که بهدروغ تظاهر به خیرخواهی او
میکنند. آنها خود نیز میدانند که دروغ میگویند و خیرخواهی ظاهری آنها برای میرزا
صالح آشکار است. برخی از آنها میل دازند بهجای میرزا صالح به فرنگ فرستاده شوند اما
ا زآنجاکه امکان شرکت آنها در یک رقابت سالم ممکنانیست و میبینند که صعود و
سقوط اجتماعی افراد بستگی بهاتفاق و بخت دارد» بنابراین خود را مجبور میبینند» از
نکته دومی که در این قول نهفته است» عدم پذیرش عمومی مسافرت به دیار فرنگ در
آن عصر است. میرزا حسن فسائی در فارسنامه ناصری مینویسد: «..چون حکایت سفر
فرنگستان در گوش اهل ایران غریب مینمود کسی اقدام در این مسافرت نکرد تا قرعه این
کار را نام حاجی میرزا ابوالحسن خان گفتند» (فسائی, ج ۱» ۱۳۶۷: ۶۹۹). وقتی سفر به دیار
فرنگک پذیرش نداشته باشد» میتوان تصور کرد که هواداران ایرانی مناسبات غربی در قرن
نوزدهم با چه دشواریهایی برای پذیرش این مناسبات در ایران روبهرو بودهاند» وضعیتی
که بیشتر آنها را تا مرز افسردگی پیش میبرد. ادامه داستان را میتوان حدس زد. زمانی
که دوستان موفق نشدند او را از سفر اروپا بازدارند» شروع به ساختن داستان درباره
خوش گذرانیها و ولگردیهای او در لندن و قصد او برای «ایلچی گری» [سفیر شدن] ایران
الحق عامه مردمان ولایت ما هر چه شنوند بدون این که به میزان خرد سنجیده اولا خیال کنند؛ آیا چه
کس شهرت را پیرامون دیگری میدهد و ثاا غرض او چه چیز است و ال خود شاهد چه خود طبع و
مدرک و رفتار و کردار (بودهاند) و قطعنظر ازاینگونه خیالات نموده بهمحض این که شنوند من مایل به
ایلچیبودن هستم و میخواهم به هیچ خود را ایلچی کنم» مردم باور میکنند.( همان» ۳۴۶)
او مینویسد برخی گزارشهای او به ایران را «ایلچی دولت علیه ایران» در روسیه که
احتمال دارد منظور او میرزا ابوالحسنخان ابلچی باشده به انگلستان باز پس و به سر
گوراوزلی میرسانیده است: «برخی از نوشتجات بنده به پطرپورغ رفته و ازآنجا ایلچی
دولت علیه ایران در میان تعلیقه خود ملفوف و به نزد سر گور اوزلی فرستاده. بنده استاد
محمدعلی را به خانه سرگور اوازلی فرستّاده که نوشتجات مزبوآن.را آورده» (همان» ۱۷۱).
معنی این کار معلوم نیست. اگر منظور از پس فرستادن گزارشهای او به لندن برای سرگور
اوزلی» خوشخدمتی «ایلچی دولت علیه ایران) برای سر گور اوزلی بوده است» پس
چگونه است» میرزا صالح خود از این امر با خبر و خدمت کار خود را برای گرفت
میرزا صالح در یک مورد دیگر درباره ایرانیها نیز اظهارنظر میکند و آنهم جنبه
انتقادی دارد. او در قفقاز به حضور یکی از سرداران ایرانی شرفیاب میشود. ا زآنجا که
صاحب منصب قبلی که او خدمتش «شرفیاب» شده بود» اجازه نشستن در حضور خود را به
او داده و میرزا صالح را بدعادت کرده بود» میرزا صالح «طمع» نشستن در حضور «سردار)
بعدی را نیز کرده بود؛ اما بلافاصله سردار اوارا در جای خودامینشاند:
مرا به خاطر چنین رسید که چون امیر خان سردار بنده را اذن به نشستن در مجلس خود داده شاید
بندگان سردار هم بهمان طریق بنده را مورد مراحم و تفقّدات فرموده در هنگام ورود به دیوانخانه
سردار خیال خام از دماغ بنده پیرون رفت.( همان» ۵۵)
میرزا صالح خود را «فقیر حقیر بیبضاعت کم استطاعت بادیه گرد وادی گمنامی» فرزند
حاج باقر خان شیرازی معرفی کرده است (همان» ۴۴). میرزا صالح انسان باز با سعه صدر و
آماده برای پذیرش نو بود. او به وطنش و دستگاه حکومت قاجار متعهد بود و کوشش
داشت به خاطر آبروی دستگاه حکومتی ظاهری آراسته داشته باشد. این تلاش کار دست
او داد. میرزا صالح برای موهای خود رتگی از ایران همراه آورده بود. او روزی به حمام
رفت تا رنگ بگذارد در حمام مشاهده کرد: «استاد حمامی به کرّات داخل حمام گردیده
پای بر زمین میزند و ناله و زاری میکند. بعد از استفسار معلوم شد که سنگکهای مرمر او
را به کلی رنگین و خراب کردهام» (همان» ۱۶۵). میرزا صالح با پرداخت پول خسارت
حمامی را جبران کرد و «آبروی» ولیعهد ایران را نجات داد. یکبار دیگر نیز آبروی ولیعهد
ایران را خرید و آن هنگامی بود که در انگلستان دچار بیپولی شد. به او پيشنهاد شد» به
دختری تدریس زبان فارسی کند و وجهی در مقابل دریافت نماید:
من گفتم اگر دختر پادشاه هر درسی را یککصد تومان به بنده دهد درس نخواهم داد. در این
ولایت شهرتی یافته است که ولیعهد دولت ایران» آدمی چند به این ولایت فرستاده است که تحصیل
علم کرده» مراجعت کنند؛ که راضی خواهد بود. که در میانه مردم شهرت یابد که نوکران پادشاه
ایران از غایت احتیاج بنا را به تعلیم گذاردهاند. (همان» ۱۷۳)
این روحیه را باید در برابر روحیه پاکدینی و سرمایهداری حاکم در انگلستان این عصر
قرار داد تا تفاوت انديشه میرزااصالح و مهمانداران او بر ما روشن شود. میرزا صالح برای
حفظ «آبروی» ولیعهد ایران از اتدریس آخودداری کرد لیکن در برابر وسوسه خناس
پایداری نکرد» ریش خود را برخلاف توصيه ولیعهد. تراشد و لباس فرنگی پوشید:
کرنل دارسی را گفتگو اینکه بنده لباس انگریز پوشیده پاشم بنده قبول نمی کردم» به علت اینکه در
هرجا تحصیل با لباس ایرانی میتوانستم کرد...و نیز نواب وال" روحی فداه [عباس میرزا] به لفظ
مبارکک فرموده بودند که تغییر لباس مکن. چون قونونلخان» سعی بلیغی در تعییر لباس بنده داشت در
کرایدن محاسبات مردم را طی. کرده و ریش را تراشیده» لباس انگریزی در برکرده و ملاحظه عادت
و قاعده را نکرده» اگر ریش است قطعنظر از قاعده و عادت مشتی پشم است» چهار ماه نتراشی باز
بلند خواهد شد و همچنین مقید به لباس ایران بودن را نیز از عقل دور دانستم.(همان» ۱۸۱)
میرزا صالح به اسلام پایبند بود. در بازگشت وقتی منارههای مساجد استانبول را از دور
دید منقلب شد: «خانههای بسیاری و چند مناره که علامات مساجد مسلمانان است» ظاهر
است. رفّت قلبی به همه دست داد و سجدات شکر باری را بجای آورد که بعد از سالها به
جایی رسیدند که بانگ مسلمانی و علامت اسلام را دیدهاند» (همان» ۴۰۲). میرزا صالح
همچون بسیاری نهتنها به اسلام پایبند بود» بلکه اسلام را بهترین ادیان میدانست و ادیان
دیگر را در مقایسه با اسلام حقیر میشمرد؛ برای مثال کشیشی پارهسنگی تقدیس شده به او
میدهد. این عمل سبب انبساط خاطر او میشود: «بنده سنگپاره مزبوره را گرفته به غلام
خود مبارک دادم و به لفظ فارسی گفتم در وقتی که بیرون روی آن را به دور انداز. سایر
رفقا را خنده دست داده و بنده را انفعالی دست داد و کشیش مذبور یافت که ما بیاعتقادیم
و استهزا میکنیم» (همان: ۳۹۸). میرزا صالح روحی دو پاره دارد. او در راه با زگشت از
دیدن منارههای مساجد استانبول منقلب شده» اما چند ماه قبل نیز در هنگام ترکک لندن
منقلب و پریشان بود: «روز جمعه ۲۳ شهر جولایی (۱۸۱۹)...بالجمله با دلمغشوش و
خاطرپریشان اسباب خود را در کشتی کوچکی گذارده و خود در آن نشسته» از رود تمز
عبور کرده» سه ساعتونیم از ظهر گذشته وارد به کشتی خود گردیده( همان: ۳۸۶). او با
خود هدیهای برای ملت ایران به ارمغان آورد. هدیهای که تاکنون به همان نسبت که در
خدمت روشنگری بوده» از آن برای نشر جهل و نادانی بهره گرفته شده است: (با خود
انديشه نمودم که بهجز تحصیل اگر توانم چیزی از اینولا [این ولایت] به ایران برم که به
کار دولت علّیه آید. شاید خوب باشد و مدتها بود که خیال بردن چاپ و صنعت باسمه
میرزا صالح و سفرنامه او از سه جهت اهمیت دارد: اول اینکه او برای تحصیل به انگلستان
فرستاده شد و یکی از پیشقراولان به قوی مینوی («اولین کاروان معرفت» بود که از آن
عصر تاکنون راهی اروپا شدهاند. روحیه و تجارب او نمونهای از روحبه و تجارب این
گروه اجتماعی است. میرزا صالح با دیدن وضعیت در اروپا متأئر شد مناسبات موجود در
اروپا را با وضعیّت کشور خود مقایسه و آرزوی سعادت و پیشرفت وطن کرد. این
وطندوستی بازتابی یکی از خصوصیات ویژه جامعه سنّتگرایی بازتابی است و با نوع
خاصی از آگاهی همراه است. آگاهی ملی در همان حال انزجار از وضعیت موجود تا حد
تنفر از خود و کشور. میرزا صالح در این احساس دوگانه با بسیاری از هموطنانی شریکک
است که سرنوشتی مشابه او داشگهاند. ,او) ژفتا زیانگ رش ازاشها و هنجارهای غربی را دید
و باارزشها و هنجارهای غالب در»اثران#لقایسه کرد. حاقطل این مقایسه بازتابی تنفر از
خود و بعدها آنها بود. میرزا ملکمخان و حسن تقیزاده پاره دوم جلال آل احمد و علی
شریعتی هستند. او دستاورد مثبت غرب را از منفی جدا و درصدد انتقال دستاوردهای علمی
و عملی غرب به ایران بود. این انتقال در وضعیّت موجود آن زمان غیرممکن بود» پس
ناکام ماند و مجبور به تسلیم در برابر وضع موجود شده» پناه بهتنهایی و فراموشی برد»
درحالی که کسانی چون حاجیبابا افشار تسلیم شراب و افیون شدند.
نظرهای میرزا صالح شباهت با دیدگاههای دیگر مسافرهای ایرانی اروپا در اوایل قرن
نوزدهم دارد» اگر از برخی تمایزها صرفنظر کنیم. این دومین ویژگی سفرنامه میرزا صالح
است. او به همان اموری میپردازد که ما در سفرنامههای نوشتهشده در اوایل این سده
ديدهايم. در روسیه توجه او معطوف به جمعآوری اطلاعات در باره قدرت نظامی روسیه»
نقد مالکیت ارضی و نظام بردگی» نقد نظام قضایی و تمجید از انتشار روزنامه» تأسیس
بیمارستان» وسایل حملونقل عمومی و چگونگی رابطه زن و مرد در این کشور است.
تحدید قدرت پادشاه» تأکید بر حقوق و آزادی شهروندان» مشارکت شهروندان در
سرنوشت خود در انگلستان موضوعهایی هستند که او به آنها توجه خاص دارد. درک او
از آزادی با درک میرزا ابوالحسنخان ایلچی» میرزا ابوطالب اصفهانی و میرزا محمدهادی
علوی شیرازی فرق دارد. میرزا صالح با سیاست خارجی انگلیسیها در ایران مخالف است.
انگلیسها را مردمانی خودخواه» فرصت طلب و سودجو میداند؛ اما شیوه غذا خوردن و
پوشش بانوان آنها را ستایش میکند. پوشش بانوان را مغایر با عفیف بودن آنها نمیداند.
میرزا صالح ایران را گرفتار و اسیر و مردم را تنگنظر» حسود» دورو و اسیر جهل و
سومین ویژگی سفرنامه او بهره گیری از نوشتن بهعنوان ابزاری در خدمت تغییر اجتماعی
است» اگرچه نزدیک به نیمقرن گذشت تا میرزا ملکم خان به اهمیت فکر سازی در جامعه
استبدادی با استفاده از رسانههای جدید از قبیل روزنامه پی برد. او معتقد بود که حکومت
قانون» تحدید قدرت پادشاه» تقلید و الگوبرداری از صنعت غرب و استقرار نظام اداری آنها
تنها راه نجات کشور است. او ضمن نقد عادات و رسوم خرافی مردم» تمایلات اسلامی
داشت. روحیه او سّتی بود» روحیهای که در برابر آن روحیهای قرار میگیرد که مرتون و
ماکس وبر روحیه پروتستانی و پاکدینی نامیدهاند و در بستر چنین ذهنیتی» صنعت» نظام
- آدمیت» فریدون. (۱۳۴۰). فک رآزادی و مقدمه نهضت مشروطیت ایران. تهران: سخن.
- راسخ» کرامتاله. (۱۳۹۱). فرهنگ جامع جامعهشناسی و علو مانسانی؛ شامل ۵۰۰۰ مدخل
با معادلهای انگلیسی وآلمانی. جلد اول: الف- ظ. چاپ اول» شیراز: نوید شیراز.
- راسخ» کرامتاله. (۱۳۹۱). فرهنگ جامع جامعهشناسی و علو مانسانی؛ شامل ۵۰۰۰ مدخل
با معادلهای انگلیسی وآلمانی. جلد دوم: ع- ی. شیراز: نوید شیراز.
- راسخ» کرامت ال (۱۳۸۵). «اندیشه اصلاحات در ایران قرن نوزدهم و انعکاس آن در
سفرنامههای ایرانیان». فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه آزاد آشتیان. ویو علوم سیاسی. سال
-راسخ» کرامتاله (۱۳۸۲). «دو نگرش درباره اصلاحات در عصر قاجار». اطلاعات سیاسی-
-راسخ» کرامتاله (۱۳۸۳) (آذر و دی)» «روشنفکران ایرانی: اراده معطوف به قدرت». اطلاعات
سیاسی - اقتصادی. سال نوزدهم. شماره ۰۲۰۷-۲۰۸ صص ۱۶- ۲۴.
- شهرستانی» محمدعلی (۱۳۷۸)» «سفرنامه میرزا صالح شیرازی»» فصلنامه گنجینه اسناد» شماره
- فسائی (حسینی فسائی)» حسن. (۱۳۸۲). فارسنامه ناصری. تصحیح منصور رستگار فسائی. تهران:
- مور برینگتون. (۱۳۶۹). ریشههای اجتمامی دیکتاتوری و دم وکراسی» نقش ارباب و
دهقان در پیدایش جهان نو. ترجمه حسین بشیریه. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- میرزا صالح شیرازی. (۱۳۴۷). سفونامه. به کوشش اسماعیل رائین. + تهران: روزن.
- میرزا ملکمخان (ناظم الدوله). (۱۳۲۷). مجموعه آ#از میرزا ملکم. به کوشش محمدمحیط
- مینوی» مجتبی. (۱۳۳۲). «اولین کاروان معرفت». بما. سال ششم. مهر ۰۱۳۳۲ شماره ۷ صص
- ناتل خانلری» پرویز. (۱۳۸۵). نخستین کنگره نویسن دگان ایران. به اهتمام نورالدین نوری.
- هابرماس» بورگن. (۱۳۹۲). دک رکونی ساختاری حوزه عمومی: کاوشی در باب جامعه
7 ۵0۲۱۵ 20 وسلا م5 نس عطاناعهی ,(1964) .ظ مندل۸ -
,6 06۳ 0ع0ع 5216 116ع ابا :71۳0000 سس 7204 .(3999) بش۸ مصصفصکع۸ -
6 ۳ 09۵۵ 20۷ 6080۳00189001067 26 .(1964) 3۳۳۵02 ,8800863 -
تنل منز 17 000 نز400 نام ...ظ6 11 نز کععه .(1996) بآ لع8 -
06 )500 108 /( ۸۳۸۵۲ ,62008 ۳7 ما80 بط و اااتمقه/3 11۱
19-۰ .5 واتتاگل ۳۳۵ ,9 17000710 ع100]ع 3 ]۳۳۵011 7700013167019
ود هس عاعناه تا مملاسط لحم 00 وق طصعسصک2 صحه جع بآ
0 0 80066 :310۳06۳5160 ,اقا نله 1/0 7ع0هما نص ص 0
۹6۰ واناطاایه73 سل ]م3 ۷۵۱ .(1948) ۷۷۰ 17 م200۵ -
6 :(/ 3۳۳۵6۳3 7 71000 20 .(1971 ) عاطنط ق۱۷۷۱ معطقزط -
01 2۴ 6116ا0 عله سطههاناه نمس 37 عطمعنووط .(1978) .ظ ,3138063 -
اطع عع؟ حرط کم 1زا زا دققک اک 60ص زز 2600 فلت امه اااص
وا اططططط 12000 سل فاطامش دده *تسصن اا ما1 کم صصزاای 1۳
68 عاطنط669 322 ,1-10 لفصقط ..(1963) ۷۰ ۳۰ بل ,8313 1106۳-۳۵3 -
000۷۵6۰ ملع تعاس7 26 .(955ل) بط 0:86 ,66 3690ل -
+ 21۲ 119[ع9عی عط 20 :+ مزاع ,1918-1928 067 دما قاط نطوعی
:00106 0 صاق1 ,1۳۵000 20۳ (]وعط هل هط .(1958) .7 ,86066 -
-1811 170 10 0715160]ع 3 207 000160 عع نام 268 .(2000) کل مطماععقط -
|
هدف مقاله بررسی امکان کاربرد مفهوم «سنت گرایی بازتابی» بامطالعه تجربی سفرنامه میرزا صالح شیرازی است. منظور از سنت گرایی بازتابی واکنش سنت در ایران در مقابل خود سنت ناشی از برخورد با مدرنیسم غربی است. روش تحقیق کتاب خانه ای و با استفاده از اسناد تاریخی انجام شد. پنج نفر ایرانی در سال 1230 ق برای تحصیل به انگلستان فرستاده شدند. این ها دومین گروه از دانشجویان ایرانی بودند که برای تحصیل به انگلستان اعزام می شدند. میرزا صالح شیرازی یکی از اعضای این گروه بود که شرح این سفر و چگونگی زندگی خود در انگلستان را به صورت سفرنامه ای باقی گذاشته است. محصلان پیش از 3 سال در انگلستان ماندند. میرزا صالح جریان این سفر را از جمادی الثانی 1230 (آوریل 1815) روز حرکت و تا صفر 1235 (نوامبر 1819) یعنی زمان حرکت از ارز روم به سمت تبریز شرح می دهد. سفرنامه میرزا صالح را در چند محور زیر از دیدگاه او بررسی می کنیم: 1) روسیه و روس ها؛ 2) وضعیت سیاسی و اجتماعی انگلستان؛ 3) مردم انگلیس؛ 4) ایرانی ها در سفرنامه او؛ 4) خودزندگی نامه. سفرنامه میرزا صالح در این مقاله با رهیافت جدید «سنت گرایی بازتابی» بررسی شد. بررسی سفرنامه میرزا صالح نشان داد: 1) ایرانیان در برخورد به مناسبات غربی از آغاز احساسی دوگانه داشتند: حیرت و تنفر؛ 2) آگاهی ملی و ایران دوستی به شکل جدید عمدتاً پیامد مواجهه بافرهنگ غربی بوده است؛ 3) ناکامی در تقلید از غرب سبب تقویت حرکت «بازگشت به خود»، انفعال، پرخاشگری و درنهایت تحول سنت به سنت بازتابی شد.
|
47,275 |
409062
|
واژههای کلیدی: تصمیم گیری چند معیاره» 11277877-777 آتل 31/1/6 پر تفولیوی سهام مسائل طبقهبندی.
۲. استاد» مدیریت صنعتی» دانشکده مدیریت» دانشگاه تهران. 3۳.ع211.26) 1613۳6820 :۳21
۳ دانشیار مدیریت صنعتی» دانشکده مدیریت. دانشگاه تهران» 1۳.ع1.2 ۲۵2۵920080 :هن
۶ دانشجوی دکتری» مدیریت صنعتی» دانشکده مدیریت و حسابداری, دانشگاه علامه طباطبائی» نویسنده مسئول»
راهبرد مدیریت مالی, سال ششم شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
افزایش کاربرد روشهای 1013/۱ بهعنوان زیرمجموعه رشته تحقیق در عملیات در سالهای
اخیر» نشاندهنده اقبال پژوهشگران به این حوزه جذاب است. ا زآنجا که اغلب مدیران با در نظر
گرفتن معیارهای گوناگون به تصمیم گیری میپردازند» استفاده از روشهای /1/12:107 بهعنوان یکی
از بهترین تکنیکهای تصمیم گیری» مرزهای گستردهتری يافته است؛ اما توسعه روشهای متعدد
انتقادهایی را نیز در بر داشته است. روی و بویسو! بیان میکنند که تنوع زیاد روشهای
۷ می تواند یک نقطه ضعف باشد؛ چراکه تا به امروز تصمیم گیری در ارتباط بااینکه استفاده
از کدام روش در شرایط یک مسئله خاص» منطقیتر است» امکانپذیر نشده است (ایشیزاکا و
نمری"» ۲۰۱۳ ۶). دامپوس و زوپونیدیس معتقدند که باوجود توسعههای نظری» پژوهشها درزمینه
بررسی کارایی و توانمندی روشهای /۸/]):108 ناکافی بوده و نیاز به کارهای بیشتری در این زمینه
است (دامپوس و زوپونیدیس*» ۱۲.۲۰۰۲۵). با توجه به شکاف مطالعاتی که درزمینه بررسی
توانمندی روشهای ۸/2101 وجود دارد در پژوهش حاضر تلاش شده است توانمندی یکی از
پرکاربردترین روشهای طبقهبندی چند شاخصه به نام روش آ1:1.۳011۳-11 که یکی از
تکنیکهای زیر مجموعه 3/2128 است. موردبررسی قراز: گیزد. آين روش با در نظر گرفتن
پارامترهایی نظیر حدود آستانه بیتفاوتی» ترجیح و وتو و امکان تخصیص خوشبینانه و بدبینانه
در پژوهشی, استیور و نا به بررسی ۶ پژوهش با موضوع استفاده از روشهای در
حوزه مالی پرداختند که از این تعداد» ۷۷ پژوهش مربوط به حوزه تحلیل پر تفولیو بوده است (استیور
و نا ۳ ۵۰۴). ا زآنجا که.انتخاب پر تفولیوی سهام» یکی از مهمترین حوزههای تصمیم گیری
است» پررسی توانمندی روش [777-:۳1.۳0174۳ در یک مسئله انتخاب پر تفولیوی سهام انجامشده
است. ازجمله ویژگیهای روش 141.1۳201۳۳1 میتوان به انعطاف پذیری این روش در مواجهه
با مقیاسهای ناهمگن و در نظر گرفتن غدم اطمینان در دادههای ورودی با اعمال حدود آستانه اشاره
نمود. همچنین این روش در زمانی که خاصیت جبرانی میان شاخصها بهطور کامل وجود ندارد»
انتخاب پر تفولیوی سهام با روش آ071-77. ۳1 بررسی ۳
ویژگی منحصربهفردی را ارائه مینماید و قادر به طبقهبندی گزینهها در چنین مسائلی است (دیاس!
و همکاران» ۲۰۱۸ ۱۰۰). افزون بر آن در این روش امکان در نظر گرفتن رویکرد خوشبینانه و
بدبینانه در انتخاب پرتفولیوی سهام نیز وجود دارد که بسته به نظر سرمایه گذار و میزان ریسکپذیری
او میتوان رویکرد مربوطه را انتخاب نمود. این ویژگیها تطابق لازم روش :۳.۳01۳۳ را
با مسئله انتخاب پرتفولیوی سهام نشان میدهد بنابراین در این پژوهش از روش 11.1:0714۳-71
نوآوری پژوهش حاضر شامل ارائه چارچوب ترکیبی شامل روشهای 71۹۳-۰81۸۷7۸ ۳1:۳0
7 و خوشهبندی میباشد. همچنین برای اولین بار است که پژوهشی جامع در زمینه مقایسه
توانمندی روش آ۳1.۳0171۳-7 انجام میشود. بدین منظور در این پژوهش چهار رویکرد
مختلف روش ]۳1۳011۹۳-116 باهم مقایسه شده است. این رویکردها شامل تخصیص
خوشبینانه با حد آستانه وتو تخصیص بدبینانه با حد آستانه وتو تخصیص خوشبینانه بدون حد
آستانه وتو و تخصیص بدبینانه بدون حد. آستانه وتو است. با توجه به آنچه بیان شد سوالات پژوهش
حاضر بدینصورت میباشد: مهمترین عوامل موثر بر انتخاب پرتفولیوی سهام کدام است؟ وزن هر
یک از عوامل موثر بر انتخاب پر تفولیو چقدر است؟ کدام یک از رویکردها در روش -۳1.۳0774۳
در بخشهای بعدی به مروری .بر مبانی نظری و پیشینه پژوهش» روششناسی پژوهش,
تجزیهوتحلیل دادهها و در آخرین بخش به تحلیل نتایج و ارائه پيشنهادها پرداخته خواهد شد.
مفهوم تشکیل پرتفولیوی سهام» از نگرش شهودی سنتی مبتنی بر اینکه «همه تخممرغها را نباید
در یک سبد گذاشت؛ به نگرش بهینهسازی ریاضی تسرّی یافت. سرمایه گذارانی که پرتفولیو را
میپذیرند و به کار میبرند بر این باورند که حریف بازار نیستند؛ بنابراین انواع گوناگونی از اوراق
بهادار را نگهداری میکنند تا بازدهشان با متوسط بازده بازار برابر شود. بهطورکلی اوراق بهادار
ریسک دارند و مسئله اصلی هر سرمایه گذار» تعیین مجموعه اوراق بهاداری است که مطلوبیت آن
راهیرد مدیریت مالی, سال ششم شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
حداکثر است. این مسئله معادل انتخاب پر تفولیوی بهینه از پرتفولیوهای ممکن است که مسئله انتخاب
یکی از دغدغههای اصلی سرمایهگذاران در بورس اوراق بهادار» تخصیص سرمایه به سهام ش رکتها و
انتخاب سبدی از سهام است که ازلحاظ دو هدف متضاد سودآوری و ریسک بهینه باشد. بهمنظور ایجاد
چنین سبد سهامی روشهای متنوعی توسعهپافته است (کاظمی میان گسکری و همکاران» ۰۱۳۹۶ ۱۵۹). در
اوایل دهه ۱۹۵۰ هری مارکویتز ا استاد دانشگاه شیکاگو مدل پایه پرتفولیو را بنیان نهاد که نظریه نوین
پرتفولیو بر آن استوار است. این مدل بر مبنای مشخصههای ریسک و بازده مورد انتظار سهام» پایه گذاری
شده است (جونز ۱۳۸۰ ۳۷). ایده اساسی نظریه نوین پرتفولیو این است که اگر در داراییهایی که بهطور
کامل باهم همبستگی ندارند سرمایهگذاری شود» ریسکک آن داراییها یکدیگر را خنثی کرده بنابراین
میتوان یک بازده ثابت را با ریسکک کمتر به دست آورد (راعی و علی بیکی» ۰۱۳۸۹ ۲۴). مار کویتز با ارائه
مدلی برای بهینهسازی سبد سهام» نشان داد با تشکیل سبدی از داراییهای مالی» میتوان در سطح معینی از
بازده» ریسک را کاهش داد. به همین دلیل سرمایهگذاران تمایل دارند پا شناخت و انتخاب ترکیب بهینه
داراییهای مالی در سید سهام خود بازدهمورد انتظارشان را بیشینه کنند و ریسک را به حداقل برسانند
(قدوسی و همکاران» ۰۲۰۱۵ ۱۴۲). وی مسئله را بهصورت مدل بزنامهریزی درجه دوم باهدف کمینهسازی
واریانس مجموعه داراییها با این شرط مطرح کرد که بازده مورد انتظار با مقدار ثابتی برابر باشد. ریس
گریز بودن تمام سرمایه گذاران» فرض اصلیی این مدل است.
پژوهشهای زیادی در حل مسئله بهینهسازی سبد سهام به پیروی از مدل مارکویتز در داخل و خارج کشور
صورت گرفه است. ازآنجاکه این مدل غیرخطی است و برای حل آن روش ثابتی وجود ندارد» بسیاری از
پژوهشها بر شیوه حل این مدل متمرکز شدند (کاظمی میانگسکری و همکاران» ۱۳۹۶ ۱۶۳). مدل
قیمت گذاری داراییهای سرمایهای» توسعه مدل مارکویتز از زاویهای خاص و اولینّ نظریه درباره قیمت گذاری
داراییهای سرمایهای ارائهشده توسط شارپ و لیر است. شارپ از طریق اختیار نمودن پارهای از مفروضات»
موفق شد مرز کارای غیر خطی مار کویتر را توسعه داده و آن را تبدیل به مرز کارای خطی نماید که این مرز خطی
در ادییات مالی به خط بازار سرمایه (/3.آن)) معروف است (شهرستانی و همکاران» ۸ ۷ ویليام شارپ؟ با
تبیین بتا بهمتزله ریسکک» مدل تک عاملی را در سال ۱۹۶۱ ارائه کرد. مزیت مدل تک عاملی شارپ» سادگی و
کاهش دادههای موردنیاز برای انتخاب پر تفولیو و ارائه معیار جدیدی از ریسک برای سرمایه گذاری است. مفهوم
انتخاب پر تفولیوی سهام با روش آ773-77 7.0 بررسی س ۵
اساسی در مدل تک عاملی این است که تمامی اوراق بهادار از نوسانهای عمومی بازار تثیر میپذيرند (فلاحپور
و همکارانن ۰۱۳۹۳ ۱۰۵). نخستین بار رام و فرگوسن (۱۹۹۳) در پژوهشی با عنوان «مدل پرتفوی فرا مدرن تکامل
مییابد» اصطلاح مدل فرا مدرن پرتفولیو را بهصورت رسمی در ادبیات مالی به کار پردند و آن را بهعنوان شروع
تلاشهایی اطلاق کردند که معیارهای جدید ریسک را بکار میگیرد (کاظمی میان گسکری و همکاران» ۰۱۳۹۶
۴ پژوهشگران مالی طی شش دهه گذشته روشهای زیادی برای انتخاب سبد سرمایه گذاری ارائه کردهاند و
نقدهایی را به مدلهای پیشین وارد نمودند. همانطور که میدانیم مدل ما رکویتز برای انتخاب پرتفولیو تنها بر مبنای
دو شاخص ریسک و بازده است. منتقدان این مدل را به علت استفاده از واریانس در محاسبه ریسک موردانتقاد
قراردادند. مهم ترین دلیل این نقد» این است که سودهایی که فاصله زیادی از میانگین دارند و برای سرمایهگذار
مطلوب هستند بهعنوان ریسکک شناخته میشوند. همچنین استفاده از بازده تاریخی بهعنوان نشانگر آینده از جهات
مختلف قابل نقد است. چیزی که روشن است این است که بازده تاریخی تنها یک نشانه از وضعیت محتمل
شرکت در آینده است درحالی که انواع نسبتهای مالی قادرند اطلاعات مفیدی از وضعیت حال و محتمل آتی
یک شرکت ارائه دهند (کاظمی میان گسکری و همکاران» ۰۱۳۹۶ ۱۶۰).
انتخاب سهام مناسب برای تشکیل پرتفولیو فرآیندی پیچیده است که اين پیچیدگی ناشی از تأثیر
شاخصهای مختلف در تصمیمهای سرمایه گذاری و نیز ترجیخات شخضی سرمایه گذار است (فلاحپور و
همکاران؛ ۰۱۳۹۳ ۱۰۳). لذا استفاده از تنها دو شاخص ریسک و:بازده و نادیده گرفتن سایر شاخصهای
موثر بر انتخاب پرتفولیو انتقادات زیادی.را:به همراه داشته است؛ چرا که سرمایه گذاران عملا شاخصهای
گوناگونی راهنگام تشکیل پرتفولیو موردتوجه قرار میدهند (اسلامی بیدگلی و سارنج» ۱۳۸۷ ۳). پس از
ارائه مدلهای کلاسیک انتخاب پرتفولیو تاکنون مدلهای زیادی ارائهشده است که وجه تشابه همه اينها
گرایش به سمت مدلهای چند معیاره است (آذر و همکارن» ۱۳۹۱ ۴). در سالهای اخیر بسیاری از
پژوهشگران برای انتخاب پرتفولیوی سهام از روشهای تصمیم گیری چند معیازه استفاده کردهاند. امیری و
همکاران (۱۳۸۹) در پژوهشی با استفاده از زوشهای ۸77۳ و 700515 به انتخاب پرتفولیوی سهام
پرداختند. در این پژوهش از معیارهای سود آوری» رشده ریسک و بازار استفادهشده بود و وزن معیارها با
استفاده از روش ۸77۳ تعیین شدند» سپس پرتفولیوی سهام از بین شرکتهای قرا رگرفته در ۷ صنعت با
استفاده از روش 70۳515 تعیین شدند. فلاحپور و همکاران (۱۳۹۳) با استفاده از تر کیب روشهای برنامه-
ریزی ترجیحات فازی لگاریتمی و پرومته به انتخاب پرتفولیوی سهام پرداختند. در این پژوهش از ۱۶ نسبت
مالی بهعنوان معیار استفاده شد و با استفاده از روش برنامهریزی ترجیحات فازی وزن این معیارها تعیین شد
سپس با استفاده از روش پرومته» گزینهها ارزیابی شدند و درنهایت با استفاده از شاخص موقعیت نسبی رقابتی
راهیرد مدیریت مالی, سال ششم شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
مقدار سرمایهگذاری در هر سهام تعیین شد. امیرحسینی و قبادی (۱۳۹۵) در پژوهشی به ارزیابی سهام
شرکتهای بورس اوراق بهادار با استفاده از ترکیب روشهای فرآیند تحلیل سلسلهمراتیی و روش مجموع
ساده وزنی در شرایط فازی پرداختند. در این پژوهش از ۱۲ معیار استفاده شد و برخی از این معیارها جنبه
کیفی داشتند. درنهایت در این پژوهش با توجه به ارزیابی انجامشده و با توجه به نظر خبرگان» پيشنهاد برای
سرمایه گذاری ارائهشده است. راعی و بحرانی جهرمی (۲۰۱۲) در پژوهشی ابتدا با استفاده از روش ۸77۳
فازی به وزن دهی ۱۵ معیار پرداختند» سپس با استفاده از روشهای 70۳575 و ۷1۳014 به ارزیابی
شرکتها پرداختند. این پژوهش نتیجه بهدست آمده از دو روش را باهم مورد مقایسه قرار میدهد. نتایج نشان
داد نتیجه بهدس تآمده از روش ۷1۳014 مناسبتر از روش 708575 بوده است. بولگورکو! (۲۰۱۳) در
پژوهشی با استفاده از روشهای آنتروپی و 103515 به ارزیابی سهام شرکتهای بورس اوراق بهادار
استانبول پرداخت. در این مطالعه که از ۱۰ معیار برای ارزیابی ۱۰ سهام استفادهشده است» وزن معیارها با
استفاده از روش آنتروپی محاسبه و با استفاده از روش 101515 ارزیایی سهام انجامشده است. باسیلیو ۲ و
همکاران (۲۰۱۸) در پژوهشی برای انتخاب پرتفولیوی سهام از روش چند معیاره ۳1407/1777۳:3-17
استفاده نمودند. این پژوهش در بازار بورس اوراق بهادار سائوپائولوی برزیل انجامشده است و تعداد گزینهها
شامل ۱۱۱ شرکت بوده است. در این مطالعه ابتدا ۲۱ شاخص با استفاده از روش ۳0۸ تعیین شدند» سپس
با استفاده از روش آ1-:3۳0/۳7171۳۳ ارزیانی گز پنهها انجام کرافت.
با توجه به بررسی انجامشده توسط نگارند گان, تابهخال مقاله داخلی که از روش -11.۳011۹۳
1 در انتخاب پرتفولیوی سهام استفاده کرده باشد. یافت نشد. تنها مقالهای که میتوان در این
زمینه بدان اشاره نمود مربوط به پژوهش سوخکیان و همکاران (۱۳۸۹) میباشد؛ اما در این مقاله نیز
برخلاف ادعای نگارندگان مبنی بر به کا رگیری روش 1*1.۳071۳-77 از روش -71.۳:077۳
[ استفادهشده است و تمامی روابط بکار رفته مربوط به این روش میباشد و درنهایت رتبهبندی (نه
خانواده روشهای ۳.1.۳011 بهعنوان زیرمجموعهای از مدلهای چند معیاره شامل روش -
های شناختهشدهای است که در مطالعات کثیری با موفقیت مورداستفاده قرا رگرفتهاند. برخی از
پژوهشهای گذشته که به کاربرد روشهای ۳1.۳)017۳ در زمینه انتخاب پرتفولیوی سهام
پرداختهاند به همراه کاربرد و نتیجه آنها در جدول ۱ ارائهشده است.
راهیرد مدیریت مالی, سال ششم شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
همچنین مرور پژوهشهای پیشین» بیان گر آن است که بسیاری از پژوهشهای مرتبط با انتخاب
پرتفولیوی سهام که از روشهای طبقهبندی چند شاخصه استفاده کردهاند» تعداد طبقات را برابر با ۳
در نظر گرفتهاند. برخی از این پژوهشها در جدول ۲ ارائهشده است.
جدول ۲. پژوهشهای پیشین در حوزه پرتفولیوی سهام که بر اساس تعداد سه گروه» طبقهبندی کردهاند
700005 ۸۶ ۲3۹0 1997 0 وناهگا وم ۵ کومطاع ده فنه صمنعنمعل هفعضفاه او ععد عط 05
305 1999 ۵۸000108 82000 ۳عع دنل عع داعم ه وصنکن هناهب لماک
هام26 ۵۶ 110۳50۵ 2002 0 01605100 16۳0006 1۵۳ معا صمناعاعد مناهگاوم ده نگ
0 129 ۰.25 عطدوز60 3 وصفماصه8 هه آهنصهدز دز 3/6005 ناه نگزدکدا) ما1۵
۵5ا3/120 :۵ 20000۵6 2009 کزدراهصه هنحص نفد 5۵160 شوه ۵۳ بوع ام ماع اسف اه ۸
۵ اه 2005۵5 2010 5045 ۵۶ 5۵1600 ۲۳۵ 1۵۶ مره وصفافصه-صوتعنعل حضعی عامغا ۸
711001 2014 51065 .7.5] 01 ا کش ۳۵ 20۳ 3/0061 هعا نی ن 3 2 اه دمناناعد۲0
۱. مهمترین عوامل موثر بر انتخاب پرتفولیوی سهام کدام است؟
۲. وزن هر یک از عوامل موثر بر انتخاب پرتفولیو چقدر است؟
۳ کدام یک از رویکردها در روش آ71-:114۳ ۳1.۳0 پرتفولیوی بهتری را تشکیل میدهد؟
هدف این پژوهش» بررسی توانمندی روش آ131:۳07۳-774 در انتخاب پرتفولیوی سهام است.
بدین منظور در این مطالعه» رویکردهای مختلف روش آ۳:011۹۳-113. 31 باهم مورد مقایسه قرا رگرفتهاند.
این رویکردها شامل تخصیص خوشپینانه باحد آستانه وتوه تخصیص بدبینانه با حد آستانه وتو تخصص
خوشبینانه بدون حد آستانه وتو و تخصیص بدیینانه بدون حد آستانه وتو است. در این پژوهش از روش
تحلیلی-ریاضی استفادهشده است و این مطالعه از منظر هدف» کاربردی میباشد. همچنین این پژوهش از
نظر نحوه گردآوری دادهها توصیفی است. شکل ۱ چارچوب کلی این پژوهش را نشان میدهد. در این
مطالعه ابتدا بهمنظور شناسایی شاخصها ۶۳ پژوهش مرتبط با مسئله انتخاب پرتفولیوی سهام که از روشهای
ستفاده کردهاند موردیررسی قرار گرفت. سپس نتایج استخراجشده با توجه به فراوانی شاخصها»
در اختیار دوازده نفر از خبرگان حوزه مالی» ازجمله مدیران پرتفوی» مدیران سرمایه گذاری و اساتید گروه
انتخاب پر تفولیوی سهام با روش 60713-777 81.3: پررسی ش۱۱۱٩
مالی قرا رگرفته و با استفاده از پرسشنامه تنظیمشده» طی مراجعه حضوری در اختیار خبرگان قرار گرفت.
در این پژوهش از روش نمونهگیری هدفمند (از نوع قضاوتی) برای انتخاب خبرگان» استفادهشده است.
مدتزمان جلسات بهطور میانگین سی دقیقه به طول انجامید. خبرگان علاوه بر تکمیل پرسشنامه» نظرات
خود را در ارتباط با شاخصهای شناساییشده با پژوهشگر در میان گذاشتند. همچنین از خبرگان درخواست
شد چنانچه شاخصی هست که در پرسشنامه نيامده» اما به نظر خبره حائز اهمیت است» مطرح شود.
شاخصهای شناساییشده در اختیار مدیر پرتفولیوی ش ر کت سرمایه گذاری ملی ایران (بهعنوان موردمطالعه
این پژوهش) قرار گرفت. نهایتا شاخصهای بازده» بتا حاشیه سود خالص» 2/7 40۸ 508 1385و
ارزش بازار به ارزش دفتری بهعنوان شاخصهای این پژوهش تعیین شدند. پس از فاز شناسایی شاخصها
با مبنا قرار دادن لیست ۵۰ ش رکتهای فعال که توسط بورس اوراق بهادار هر فصل اعلام میشود» ۵۰ شرکت
بزتر که در طول ۳سال (۹۰ تا ۲٩) بهترین عملکرد را داشتهاند تعیین شد. همچنین انتخاب شرکتها از این
مجموعه با در نظر گرفتن این موارد بودهاست. ۱- شرکتها دارای سال مالی منتهی به ۲۹ اسفندماه باشند.
آ-فر پیش از ۰ درصد روزهای معاملاتی» سهام ش رکت معاملهشده باشد (نقد شوندگی مناسب).
1 انتخاب ۵۰ شرکت فعال سازمان بورس اوواق بهادار بر اساس"اطلاعات منتشرشده این سازمان از سال ۹۰ تا ۲٩
تخمبیمن مور بان تخصیص بدبینانه تخصیص خوشپینانه تخصیص بد بینانه
پانخل استانهوی سا بدون حد آستانه وتو بدون حد آستانه وتو
اعتبارسنجی با به کار گیری اطلاعات واقعی سال ۳٩ و مقایسه نتایج
سم راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
در این پژوهش وزن شاخصها با استفاده از روش آ/۳37۸ تعیین شده است و طبقهبندی شرکتها
با استفاده از روش آ111.۳011۳-11 انجامشده است. برای تعیین تعداد بهینه گروهها از روش
خوشهبندی 1-5 استفادهشده است و با توجه به معیار نیمرخ و دیویس-بولدین تعداد بهینه
طبقات تعیین شد و ازآنجاکه پژوهشهای پیشین و نظر خبره با تعداد تعیینشده یکسان بود این
تعداد طبقات» ملاک عمل قرار گرفت. درنهایت با استفاده از روش طبقهبندی چند شاخصه
۳1.۳07 ش رکتها گروهبندیشده و با توجه به شرکتهایی که در گروه اول قرار می-
گيرند» پرتفولیوی سهام تشکیل شد. با توجه به اینکه کاهش تعداد سهام پرتفولیو باعث افزایش
ربسکک می گردد و با توجه به نظر مدیر پرتفولیو در این پژوهش در مواردی که در گروه اول» کمتر
از ۵ سهم قرار گیرد» بهمنظور متنوع سازی پرتفولیو از سهامهای قرارگرفته در گروه دوم نیز
استفادهشده است. درنهایت مقایسه روشها با توجه به اطلاعات واقعی سال ۱۳۹۳ انجام شد. به
عبارتی با تعیین درصد سهامهای پرتفولیو که بازدهیشان بالاتر از میانگین بازده کل ۵۰ شرکت
است» این مقایسه صورت گرفته است.این پژوهش از حیث موضوع» در حوزه تحقیق در عملیات و
مدیریت مالی قرار می گیرد. قلمرو.مکانی پژوهش» کلیه:شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق
بهادار تهران میباشد. همچنین در این پژوهش ش رکت سرماییه گذاریملی ایران بهعنوان موردمطالعه
انتخابشده است. قلمرو زمانی پژوهشحاضر بر انتتاس:اطلاغات منتشرشده سازمان بورس اوراق
بهادار از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ میباشد.ا زآنجا که این پژوهش در بورس اوراق بهادار تهران انجام
شده» جامعه آماری» ش رکتهای پذ پرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. اطلاعات سهامها
نیز با استفاده از نرمافزار ره آورد نوین جمع آوریشده است.
روش آ1.,۳)11۳-11 توسط فردی به نام ایو و ا» طی رساله دکترایی که تحت نظارت
برنارد روی بود» ارائه شد و سپس جزئیات این روش در کتاب روی و بویسو انتشار یافت (بویسو و
مارچنت؟» ۲۰۱۵ ۲۰۱؛ آلمیدا-دیاس" و همکاران» ۲۰۰۸ ۵۶۶). 31۳0114۳-717 یکی از
روشهای طبقهبندی چند شاخصه با تاریخچهای از کاربردهای موفقیت آمیز در دنیای واقعی است
(فیگویرا! و همکاران» ۲۰۰۴). این روش» یک روش طبقهبندی چند شاخصه با رویکرد برتری است
که گزینهها را به طبقات از قبل تعریف شده تخصیص میدهد (دیاس و همکاران» ۲۰۰۲ ۳۳۴؛ مویسو
و اسلوینسکی» ۱۹۹۸ ۱۶۱). رابطه برتری بهصورت 250 نمایش داده میشود و این بدان مفهوم
است که دلایل کافی برای این که ۵ حداقل بهخوبی 0 باشد وجود دارد و دلیل خاصی برای رد آن
وجود ندارد (زوپونیدیس و دامپوس ۰۲۰۰۲ ۲۳۱؛ نمری و وینکه؟» ۲۰۰۸ ۴۱).
در این روش پس از مقایسات زوجی میان گزینهها و پروفایلهای تشکیلدهنده طبقات» تخصیص
گزینهها به این طبقات صورت میگیرد (دی و مویسوث ۲۰۰۲ ۳۱ دیاس * و همکاران» ۰۲۰۰۲ ۳۳۴). در
۳1.۳0۳ از دو روش تخصیص خوشپینانه " و روش تخصیص بدبینانه* استفاده میشود. نتایج
این دو روش تخصیص وقتی باهم متفاوتاند که گزینه ۵ با حداقل یک پروفایل غیرقابل قباس باشد (دیاس
و همکاران, ۲۰۰۲ ۳۳۴). در حال حاضر روش آ71-:۳:1.۳:0173۳ بهمنظور تحلیل مسائل طبقهبندی به
کار میرود و در سالهای اخیر کاربرد زیادی داشته است (آلمیدا-دیاس؟ و همکاران» ۲۰۰۸ ۴).
۳1.۳07۳-7 تنها روش از خانواده روشهای 3۳1.۳01۳6 است که به طبقهبندی گزینهها
میپردازد. به علت این که اين روش» گزینههارابه طبقات "از پیش تعیینشده تخصیص میدهد» گاهی از اين
روش بهعنوان روش تخصیص چند شاخصه نیز نمبرده میشود. گامهای حل این روش به شرح زیر است.
گام ۱ - تشکیل ماتریس تصمیم: در؛اولین گام با توجه به دادههای مسئله» ماتریس تصمیم را
تشکیل میدهیم. ماتریس تصمیم» ماتریشی است که دراسطر آن گزینهها و در ستون آن معیارهای
ارزیابی قرار دارد. به عبارتی ارزش هر گزینه در هر معیار را در قالب این ماتریس نمایش میدهیم.
زا تا راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
گام ۲- تعریف حدود تفکیک گروهها: همانطور که پیشتر اشاره شد» در این روش طبقات باید
از قبل تعیین شوند. حدود تفکیک طبقات همچون گزینههای فرضی هستند که در هر معیار مقداری
می گیرند و درنهایت ارزیابی گزینهها نسبت به این حدود تفکیک انجام میشود و مشخص میشود
کام ۳- تعریف حدود آستانه: در روش آ7۳-:۳017۳. 7:1 برای شناسایی گزینههای برتر» با توجه به
نظر تصمیم گیرندگان برای هر یک از شاخصها سه حد آستانه میتوان تعریف نمود. این حدود شامل حد
آستانه بیتفاوتی» ترجیح و وتو میباشد. حد آستانه بیتفاوتی» حد اختلاف ناچیزی است که تصمیم گيرنده
میپذ یرد از آن چشمپوشی نماید. بهطور مثال ممکن است تصمیم گيرنده حد آستانه بیتفاوتی برای معیار
بازده را برابر دو درصد تعیین کند. این بدین مفهوم است که در مقایسه بین دو گزینه» چنانچه اختلاف آنها
کمتر از دو درصد باشد» دو گزینه ازنظر معیار بازده» یکسان در نظر گرفته میشوند. حد آستانه ترجیح»
مقداری است که تصمیم گيرنده میپذیرد چنانچه اختلا دو گزینه از یک مقداری بیشتر شود» روش
۰۳:7۳:7 حداکثر مطلوبیت را برای گزینه برتر در نظر بگیرد. حد آستانه وتو ابزاری است که
به روش ]۳۳1.۳0113171 جنبه غیر جبرانی میدهد. این بدین مفهوم است که چنانچه اختلاف دو گزینه
در یک معیار از مقدار حد آستانه وتو بیشتر شود» گزینه فارغ از نتیجه سایر معیارها مغلوب خواهد بود. به
عبارتی حتی اگر در یک معیار اختلاف از حد آستانه وتو بیشتر شود»نتایج سایر موارد اهمیت چندانی ندارد.
اضافه می گردد منظور از مقایسه دو گزینه درازوش آ1:1.۳:0114۳3-77 مقایسه بین گزینهها و گزینه فرضی
(حدود تفکیک طبقات) میباشد. لذا نیازی به مقایسه زوجی همه گزینهها در این روش نیست.
گام ۶- تعیین متغیرهای هماهنگک کلی ((,0,0))) : بهمنظور تعیین متغیرهای هماهنگک کلی.
ابتدا باید متغیرهای هماهنگک جزئی ((,0:0)ز2) تعیین شوند. بدین منظور متغیرهای هماهنگک جزئی
را برای هر شاخص با توجه به رابطه زیر تغیین میکنیم. در رابطه زیر (0)ز9 مقدار ارزش گزینه 0
ام در معیار ز ام میباشد. همچنین (,ط)ز9 نشاندهنده ارزش حد تفکیک ام در معیار ز ام است.
زو همان حد آستانه بیتفاوتی و (ظ حد آستانه ترجیح میباشند.
اگر (0) ز 9 < ر9 + (4) زو 1
گر (رط)ز9 ک زرط + (0) زو 60 (رطاره) ره
حال بهمنظور تعیین مقدار متغیرهای هماهنگک کلی از رابطه زیر استفاده میکنیم. 1۷ در رابطه
گام ۵- تعیین متغیرهای اعتبار: در روش آ11-:1:1].۳:0173۳ متغیر اعتبار محاسبه میشود. این
متغیر» تعیین کننده درجه اعتبار برتری گرّینهآبر حد؛تفکیک است» (مویسو و اسلوینسکی» ۰۱۹۹۸
7۷ بهمنظور تعیین متغیرهای اعتبار» ابتدا باید.مقادیر مربوظط به متغیرهای هماهنگ کلی و
ناهماهنگ جزئی تعیینشده باشند. متغیرهای هماهنگک کلی در گام قبل به دست آمد و متغیرهای
ناهماهنگ جزئی با توجه به رابطه زیر تعیین میشوند. در رابطه زیر ۷ حد آستانه وتو است.
۳ اگر (رطاز 9 کر + (0) زو 0 (رطره) ره
حال با توجه به متغیرهای,هماهنگک و ناتاهنگی پهادست آمده» متغیر اعتبار را با استفاده از رابطه
۴۱( به ازای هر [ : (,۲)0,۵ ک (رط#)ز ۵ (رطه)0
زا راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
گام ۹- تعیین روابط ترجیحات میان گزینهها و حدود تفکیکت: در این گام ابتدا باید سطح مقطعی
(2) تعیین شود و با مقایسه این سطح مقطع با متغیرهای اعتبار» روابط ترجیحات میان گزینهها و
حدود تفکیک بهصورت زیر تعیین می گردد. مقدار این سطح مقطع میتواند عددی بین ۰/۵ و ۱
۹ اگر 2< (راره) 5 و 2 < (۵,ر0) 5 درنتیجه ,050 و 0,50ا» بنابراین پرط01
۹ اگر ب< (رتاره) 5 و 2 > (0(,۵)) 5 درنتیجه 050 و 80ریت بنابراین زظ< 0
(یعنی 0 بر 2 ترجیح قوی و یا ضعیف دارد).
۹ اگر 2 >(ط,0) 5 و ۸2 < (۵, ,)5 درنتیجه پر850 0 و 0,50 بنابراین ۵< پر
۹ اگر 2 > (رط,8)ک و2 > (5)0,0 درنتیجه پرط 05 و 6 گ8ربرط بنابراین (ظ014
(یعنی گزینه 0 و حد تفکیک بت غیرقابل قیاس هستند).
گام ۷- طبقهبندی گزینهها: در روش [1۳-:۳:1.۳0173۳ برای تخصیص گزینهها به طبقات
مختلف دو روش وجود دارد. در روش بدبینانه» ابتدا گزینه 0 را به ترتیب با حدود تفکیکک رت و
به ازای 0,..., ۳ 17 مقایسه میکنیم. چنانچه پر اولین حد تفکیکی باشد که در آن رابطه
0 05 برقرار شود» آنگاه گزینه ۵ را به طبقه 1+ تخصیص میدهیم. در روش خوشبینانه
ابتدا گزینه 0 رابه ترتیب با خدود تفکیک.,(۵ا و به؛ازای 0,....0* ۸ مقایسه میکنیم. چنانچه
اولین حد تفکیکی باشد که رابطه 0 < ۵ برقرار شود آنگاه گزینه را به طبقه زج
روش 131878 توسط جعفر رضایی (۲۰۱۵) در مجله امگا! ارائه گردید. این روش با در نظر
گرفتن بهترین (مهمترین) و بدترین (کماهمیتترین) شاخص» سیستم مناسپی را برای انعکاس
ترجیحات تصمیم گيرنده فراهم میکند. در این پژوهش بهمنظور تعیین وزن شاخصها از روش
استفاده شده است. بهطور خلاصه گامهای این روش به شرح زیر میباشد.
۳ تعیین میزان ترجیح بهترین شاخص بر سایر شاخصها (ر0) بر اساس
۴ تعبین میزان ترجیح سایر شاخصها بر بدترین شاخص ( پرز8) بر اساس طیف
۵- تعیین وزن شاخصها ( ر ۷۷) با استفاده از مدلسازی ریاضی (طبق رابطه ۵)
همچنین برای محاسبه نرخ ناسا زگاری از رابطه ۶ استفاده میشود.
۹ ۸ ۷ ۹ ۰ 3 ۳ ۲ ۱ رل
۳ ۵/۵۷ ۰ ۳/۸۷۳ ۳ ۱/۹۳۳۰ ۱ 1 ۰ شاخص سازگاری (آن)
فوح ی راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
همانطور که پیشتر بیان شد برای محاسبه وزن شاخصها از روش /131۷7۸ استفاده شده است.
در این روش لازم است مدلسازی انجام و وزن شاخصها با حل مدل ریاضی به دست آید (طبق
1 ۳۷ و۳۷ ۱۷ + ۷ ۳ ۷ + و۱۷ + (۱ ۳ ۱۶
پس از حل مدل فوق با نرمافزار 11:0 13700 وزنهای شاخصها طبق جدول ۴ به دست
میآید. همچنین میزان ناسا زگاریرابربا ۰/۲۷۳ است که قابلقبول است.
در این پژوهش برای تعیین تعداد بهینه گروهها از روش تحلیل خوشهای 1۳-13362775 استفادهشده
است. برای تعیین تعداد بهینه گروهها در این روش هر بار تعداد گروهها را تعیین و نتیجه بهدست آمده
را با توجه به معیار میانگین ضریب نیمرخ با بقیه حالات مقایسه میکنیم. برای انجام محاسبات در
انتخاب پر تفولیوی سهام با روش [۳07777-77, 331 بررسی ۱۷
این بخش از نرمافزار 04 31۸771.۸3 استفادهشده است. معیار میانگین ضریب نیمرخ در
تعداد خوشه میانگین ضریب نیمرخ تعداد خوشه میانگین ضریب نیمرخ
همانطور که مشاهده میشود» بهترین میانگین ضریب نیمرخ مربوط به تعداد ۳ خوشه با مقدار
۵ میباشد. نمودار نیمرخ برای حالت سه خوشه, در,شکل ۲ نشان دادهشده است. مقدار ۰/۶۷۵
برای میانگین ضریب نیمرخ» نشان دما سکهاسا ری شوشهبندی میباشد (موّمنی» :۱۳۹
شکل ۲. نمودار نیمرخ در حالت سه خوشه شکل ۳. معیار دیویس -بولدین برای تعداد
در ادامه برای حصول اطمینان بیشتر از تعداد بهینه گروهها معیار دیویس- بولدین برای حالات
مختلف بررسی شد. نتایج طبق شکل ۳ میباشد. هر چه معیار دیویس-بولدین کم تر باشد» بهتر است»
از تا راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
بنابراین مجددا تعداد بهینه گروهها برابر ۳ میباشد. توضیح آن که پژوهشگر در این گام» علاوه بر
روش 1۳ میانگین» با استفاده از روش دومرحهای نیز به خوشهبندی پرداخت» اما ازآنجا که معیار
تفکیک در روش 2[ میانگین مناسبتر بود؛ نتایج این روش ملاک عمل قرار گرفت. همچنین بررسی
پیشینه پژوهش (جدول ۲) و نظر سرمایه گذار حاکی از مناسب بودن سهطبقه بوده است. ا زآنجا که
در روشهای ]۳۳1.۳0114۳17 ابتدا باید حدود تفکیک طبقات تعیین شود» لذا حدود تفکیک
طبقات با توجه به ترجیحات تصمیم گيرنده طبق جدول ۶ تعیینشده است. همانطور که در جدول
۶ مشاهده میشود» دو حد تفکیک برای تفکیک سه گروه مورداستفاده قرارگرفته است. همانطور
که پیشتر بیان شد» حدود تفکیک» گزینههای فرضی هستند که در هر شاخص مقداری دارند و
گروهها را از یکدیگر جدا میکنند و بهبیاندیگر حد بالا و یا پایین گروهها را نشان میدهند.
بازده با حاشیه سود خالص 130۸ :13073 8889 8/8 8/81
شکل ۴ نمایش گرافیکی از حدود تفکیک طبقات ارائهشده در جدول ۶ را نمایش میدهد.
همچنین ا زآنجاکه در روش آ13۳-17۳ ۳1.۳60 میتوان حد آستانه بیتفاوتی و حد آستانه
ترجیح و حد آستانه وتو تعریف شود» این مقادیر با کمک تصمیم گیرنده طبق جدول ۷ تعریفشده
است. ضمن این که در این پژوهش مقدار نقطه برش برابر با ۰/۷۵ در نظر گرفتهشده است.
حدود آستانه بازده بتا حاشیه سود خالص ۸ 0۳ ۳۲۹ 8/۳ 80/80۷
آسقانه بیتفاوتی ۰ ۵ ۳ ۳ ۳ ۰ ۵ 8
آستانه زیم !۷ 8 ۸ ۹ ۸ ۳۰ ۱/۰ ۱۲
آستانه وتو ۱۸۰ ۸ ۸ ۵۰ 0۰ جوا 3 3
در این پژوهش برای حل روش آ۳)11۹۳-11۹, ۳1 از نرمافزار [114۳-11۹ ۳1,۳6 استفادهشده
است. این نرمافزار در لینک لصا ,دا 10 /ه برد ۳/۳ .عنام هل ,۰۱۵۵۵06 1۸۵://۸۳۶ موجود است.
نتایج بهدست آمده از حل اين مدل"در خالات مختلف, طبق "جدول ۸ است. در این جدول» درصد
سهامهای با بازده بیش از میانگین کل سهامها با توجه به باژده واقعی: لاک مقایسه میباشد.
با توجه به این که تعیین وزن شاخصها نتیجه قابل توجهی در نتایج هر روش دارد» در این بخش
با در نظر گرفتن الگوهای مختلف برای وزن شاخصها نتیجه تغییر این اوزان را با توجه به بازده
واقعی سال ۱۳۹۳ ملاحظه میکنیم. در این بخش» درصد سهامهای با بازده بیش از میانگین» ملاک
مقایسه میباشد. نتایج بهدست آمده طبق جدول ٩ میباشد. الگوی اول» همان وزنهایی است که در
ی راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
این پژوهش بهدستآمده است که میتوانیم نتایج بقیه حالات را با مبنا قرار دادن این الگو
موردبررسی قرار دهیم. با توجه به الگوهای 0)» ۷ و ۰7 بهترین نتایج به رویکرد بدبینانه بدون در
نظر گرفتن حد آستانه وتو مربوط میشود که مقدار ۰/۵ را نشان میدهد. تعدیلهای انجامشده در
این سه الگو نشان میدهد در صورت افزایش وزن شاخص 8/۳ نتایج بهتر خواهد شد. ا زآنجا که
در الگوی 7 شاهد بهبود نتایج در تمامی رویکردها هستیم» میتوان بیان داشت که افزایش وزن
جدول ٩. مقایسه تأثیر تعدیل وزن شاخصها در روش 1.5072-787
۸ ۹/۲۷ ۹/۲۷ ۹۸ مرمع موه مکی ورد حب چ۹ ۳۸
2 ۰ ۷ ۰/۱۲۸ مد ۹ 4 ۱۲۸ ند ۳۳۹ ۲ ۳۳۹
ف ۰.۳۷ ۰ ۸ امه 0 4 ۰ م۰۱۱۸ ۳۳۷ ۳۸ ۱۲ ۳۹۸
20 ۳۱ ۳۱ ۰ 8 ۹ جاه۷ ا۵۷ ۲۳۴ ۳۵ ۸۱۹۵۹ ۳۱
۳ ۳ ۳ ید ۰ ۱ ۵ 4۹ 4 بای ۳/۸ ۹۹ ۳۹۸۵
۳ ۹ ۹ ۷ ۰ ۰ ۳ ۹ ۹۷ ۳۳۳ ۸ ۹ ۳۳
نگ ۸ ۰/۲۲۸ ۰۸۱۱۹ ۰/۹۲ ۸۹ ۰ ۰/۸۱۱۹ ۰ ۹ ۰/۱۹۹۱ ۰۳۸۲۸
71 ۳۷ ۰/۲۲۷ ۰۱۱۱۸ ۹ ۸۵ ۹ ۰ ۱۸ ۳۹۸ ی ادن ۳۹۸۸
1 ۳۱ ۳۱ بدا ۹ ۱/۱۵۸ ۹/۱۵۵ ۰ تا 00/0/0 ۳۵
7 مد ۳۵ ۳۵ مد ۳۵ ۳۵ ۳۵ ۳6 ۳۸۲ ۳۳۷ ۳۵
کد ۵۹۰ ۹/۱۸۷ ۱/۹۷۸ ۳۱ ان 4 ۰/۹۷۸۰ ۳۸ ۳۳
1 ۸۷ ۰/۹۷۸۴ اد ناه ۳4 هم ۰۳۳۳۳ ۳ ۳۹
1 ۱ ۷۱ و مد ۲۹ ۸ 0۸ ۹۲ ۳۸ ۳۳۳۳ ۳ ۳۳۳۳
ی ۹۳ ۳ 4 ۳0۰ ۳۱ ۵ ۹۹ 4 0 ۳۳ دی ۳
0 ۳ ۹/۱۷۴ ۹/۹۹۵ ۳ ۹/۸۷ ۳ 7 ی فد ۳۸۵۹ ۳۲۵ ۳ دس
۸ ۸ ۹4 ۳ ۳۹ ۳ ۱ ۹۹ ۳۳۳ ۳۳۹ ۲ ۳۹
1 ۷۷ ۹/۱۷۷ ۰/۹۹۸ ۱ ۳ 4 رز ره پت ۳4 4 ۳۳
۸ ۱ ۷۱ ۹۲ ۵ ۳۹ ۸ دی ۳۵۰ ۳۳۳۳ ۵ ۳ ۳
8 ۳ ۳ ۹۷ ۰ ۳ ۳ ۹ ۹۷ تا ۸ ۳۳۳ ۳۳
]7 دا ۰ ۹ ۰ ۳۰ ۵ ۰ 4 ۳۳۹ ۳ ۳ ۳۹
1 1 ۰ ۹ ۵ ۳۰ ۵ 0 ۹ ۳۳۳ ۳۹ ۵ ۳
۷ بو مارد کر هر رد ره هر کر ربص 4 ۳4
ان هن نو ی وه ی کر کی هن کت 4 ۳۸
ی اد اد ۳۰ ۳۰ ۰ ۳۰ ۳۰ کاب درد ۳۱ نید ۳
انتخاب پر تفولیوی سهام با روش 1817071۳-777 بررسی سا ۲۱
یکی از ویژگیهای روش آ77-:11۳ ۳.1.۳0 استفاده از حد آستانه بیتفاوتی است. استفاده از
حد آستانه بیتفاوتی» این امکان را میدهد که در صورت نیاز از اختلاف ناچیز میان گزینه و حدود
تفکیک چشمپوشی شود؛ بنابراین» معمولا برای هر شاخص یک حد آستانه بیتفاوتی تعریف می-
شود. در این بخش با کم و زیاد کردن مقادیر حدود آستانه بیتفاوتی» تأثیر تغییرات» مورد ارزیابی
قرا رگرفته و نتایج آن در جدول ۱۰ نمایش دادهشده است. همانطور که مشاهده میشود» بیش ترین
تغییرات مربوط به شاخص 8/1 میباشد. ولی بااینحال تعدیل انجامشده بر روی حدود آستانه بی-
تفاوتی» باعث بهبود چشمگیر نتایج نشده است. لازم به ذکر است که حداکثر مقادیر ممکن برای
حدود آستانه در این تحلیل حساسیت در نظر گرفتهشده» اما ا زآنجاکه در این روش علاوه بر حد
آستانه بیتفاوتی» حد آستانه ترجیح نیز تعریف میشود» حد آستانه بیتفاوتی نمیتواند مقداری
بیشتر از حد آستانه ترجیح بگیرد» بنابراین در تحلیل حساسیت» محدودیت کران بالا رعایت شده
جدول ۱۰. مقایسه تأثیر تعدیل حدود آستانه بیتفاوتی در هر شاخص در روش
خوشبینانه با وتو ند کب مد ۳۸ ۳۸ ۳۹ ۳۹
خرن پنانه با وتو ۸ ۳:۲۸ ۴۳۵۲۸ ۳۵۲۸ ۳۵۲۸ ۳۸
راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
یکی دیگر از پارامترهایی که در روش [11۹۳-71 ۳۳1.۳20 استفاده می شود حد آستانه ترجیح
است. استفاده از حد آستانه ترجیح این امکان را میدهد که در مقایسه گزینهها با حدود تفکیک
طبقات» برای مقادیر بیشازحد آستانه ترجیح» یک ترجیح قوی و برای مقادیر مابین حد آستانه
بیتفاوتی و حد آستانه ترجیح» یک ترجیح ضعیف لحاظ شود؛ بنابراین» معمولا برای هر شاخص
یک حد آستانه ترجیح تعریف میشود. در این بخش با تغییر مقادیر حدود آستانه ترجیح» تأثیر این
انتخاب پر تفولیوی سهام با روش 1817071۳-777 بررسی سا ۲۳
تغییرات را مورد ارزیابی قرار دادهايم که نتایج این عمل در جدول ۱۱ نمایش دادهشده است. تعدیل
حد آستانه ترجیح در شاخص بازده در رویکرد بدبینانه» زمانی که مقداری برابر با ۴۰ یا ۵۰ می گیرد»
بهترین نتیجه را با مقدار ۰/۴۵۵ ارائه می کند. این بدان مفهوم است که اگر حد آستانه ترجیح بیشتری
نظیر مقادیر ۴۰ و ۵۰ بهجای مقدار ۱۵ در شاخص بازده در نظر گرفته شود» نتیجه بهاندازه ۰/۰۵۵
بهبود مییابد که این بهترین بهبود پس از تعدیل حد آستانه ترجیح میباشد.
جدول ۱۱. مقایسه تأثیر تعدیل حدود آستانه ترجیح در هر شاخص در روش
بدبینانه با وتو 453 ۰/۱۹33 ۰/۹۹۹ ۰.۳۹۷ ۰.۳۸۹۷ ۳۵ ۳۵ ۰.۳۲
بدبینانه با وتو ۰/۹۹۹ ۹۹3 1 ۰.۳۹۷ ۳۵ ۳۵ ۰.۲۲ ۰.۰.۷۷
و ای زا تا راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
بدبینانه با وتو 43 ۰/۱۹۹3 ۰.۹۹۹ ۹ ۰/۹۹۹ ۰.۳۲ ۰.۳۲
یکی از مهمترین اطلاعات موردنیاز روش آ۳078۳-714. 1 تعریف حدود تفکیک طبقات
است» بهطوری که تعریف این مقادیر به طرز مناسب, تأثیر بسزایی درنتیجه روش خواهد داشت؛
بنابراین لازم است در تعیین طبقات» دقت لازم صورت گیرد. در این بخش با در نظر گرفتن الگوهای
مختلف برای تعدیل حد تفکیک اول (طبق جدول ۲ به بررسی نتایج بهدستآمده میپردازيم.
لازم به ذکر است» ا زآنجا که پرتفولیوی نهایی بر اساس طبقه اول تعیین میشود و حد تفکیکک دوم
یعنی روط تأثیر چندانی در پرتفولیوی سهام آندارد»الذا در این بخش تحلیل حساسیت را صرفا روی
حد تفکیک اول انجام میدهیم. همانظور که مشاهده میشود» بهترین نتیجه مربوط به الگوی 0 و
رویکرد بدبینانه است. در این حالت اگر تصمیم گیرنده مقدار حد تفکیک اول را بهاندازه ۰درصد
افزایش میداد» پرتفولیوی بهتری تشکیل میشد؛ بنابراین نتیجه میگیریم که حد تفکیکک.
سهل گیرانه در نظر گرفتهشده و باعث شده است که گزینههایی که عملکرد خوبی ندارند» بتوانند
انتخاب پر تفولیوی سهام با روش 817071۳-777 بررسی سا ۲۵
جدول ۱۲. مقایسه تأثیر تعدیل حد تفکیک در روش 3۳1۳077۳-777
۸( ۰ ۹ ۳ ۳۰ ۳۰ ۰ ۵/۵ : بت ۰/۱۹۹۳ ۳۸
(590+:0) ۰.۳/۵ ۵۷ درد اه ۳۱ ۵ ۶۲۰ ۵/۲۲۵ ۳/۸ ۳۵ ۳۵ ۳۹ دید
2 (1090+:0) ۵۵ تس ۳۷/۵ ۲۲ ۳۳ ۰ 1/۹۵ ۹ ۰/۶۲۸۵ ۰/۳۶۵۸ ۳۵ ۳۵
0 (1590+:0) ۹/6 ۱ ۲۸/۲۷۵ ۲۳ ۳۵۷۵ ۸۹ ۵/۹۷۵ ۳۵ ۳۷۳/۳۹۲۸ ۶ 0
(0+2090) 1 ۸ ۳۰ ۳۶ ۳۹ ۸۰ 4 ۲ ۰/۳۹۲۸ ۰/۳۷۰۳ ۶ ۵
ی 1/۵ ۳ ۳۳۵ ۱۹ ۳۸/۵ ۳۸۰ ۵/۵ ۲ ۳۳۹ ۳۶ 1۶ 0۵
6 (0-10۹0) ۵ ۹۹ ۲۱۳/۵ ۱۸ ۳۷ ۳۹۰ 1۵ ۶ ۳۸۹ ۰.۳۶ ۶ ۵
7 (0-15۹0) 1۳/۵ ۹۹ ۳۱/۳۵ ۱۷ ۳/۵ +۳ 1۳۳۵ ۹ ۰.۳۵ ۳۸۸۸ 1 ۵
001 ۰ ۲ ۳۰ 1 ۳5 ۳۳۰ ۹۹ ۸ ۹۱ ۰ ۶ ۵
یکی دیگر از پارامترهای مورداستفاده در روش 717-:۳:1.1:0111۳» نقطه برش میباشد که این
مقدار باید همواره بین ۰/۵ و ۷ باشد. معمولا در پژوهشهای مختلف نقطه برش در حدود ۰/۷۵
لحاظ میشود. هر چه مقدار نقطه برش بزرگتر در نظر گرفته شود طبقهبندی سخت گیرانهتری را
خواهیم داشت. تأثیر تغییرات نقطه برش درجدول:۱۳ موردبررسی قرارگرفته است. همانطور که
مشاهده میشود» بهترین مقدار مربوط به رویکرد بدبینانه است و مقدار اولیه نقطه برش که برابر با
جدول ۱۳. مقایسه تأثیر تعدیل نقطه برش در زوش 3۳1۳077۳-777
تأثیر تعدیل هی ید ۷/۹۷ ۷ ۳۵ ید ۵ ۸
بدبینانه ۳۱۸ ۳۹۸ ۳۹۸ ۳۸ ۰.۳۳۳ ۰ 4 ۵ ۳۰
بدبینانه با وتو ۳۳۳۳ ۳ ۳ ۳ ۳۵ ۰.۳۹۷ ۰/۹۹3 ۰/۹۹3 ۰.۳۳
خوشبپینانه با ی ۸ وب اماب هو و جروج ور کر
و راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
نتایج تحلیل حساسیت نشان از آن دارد که چنانچه از رویکرد بدبینانه و هر یک از الگوهای (0؛
7 پا ۲۸7 برای وزن شاخصها استفاده میشد. بهترین نتیجه ممکن به دست می آمد. در چنین حالتی
۰ درصد سهامها دارای بازده بیش از میانگین بازده کل هستند. نکته مشترکک میان این سه الگوی
وزن دهی» وزن شاخص 8/۳ است که افزایشیافته است. جدول ۱۴ پارامترهای روش
بازده بتا حاشیه سود خالص 30۸ 30۳ ۳:8۹ 5 8/81۷7
آستانه بیتفاوتی ۰ 6 ۳ ۳ 1۳ ۵۰ ۵ ۶
آستانه ترجیح ۱ ۵ ۸ ۹ ۸ ۳۰ ۱/۵ ۱/۳۲
وزن شاخصها (الگوی (0) ۷۷ ۷۷ ۹۸ ۱ ۳۵ ۱۶ ۳۰ ۹۸
وزن شاخصها (الگوی ۷) ۰ ۵۰ ۹۰ 0 و ۰ نان لاه نها
وزن شاخصها (الگوی ۲۷۷7) ۳۰ ۳۰ ۰ ۵۰ پر ۰ ۳ اه
حدود تفکیک گروهها ۰ ۹ ۳۵ ۳۰ ۳۰ ۰ ۵/۵
هدف از این پژوهش پررسی توانمندی روش 31.7:0788-777در انتخاب پرتفولیوی سهام
است: بدین منظور پسآازد شناساا2 وگوزی دک ا ها ماما با ها ده ازاروش 8078-۳۸ 2
طبقهبندی انجام و پرتفولیوی سهام تشکیل شد. با توجه به نتایج بهدس ت آمده در این پژوهش (طبق
جدول ۸ مقایسه بین رویکردهای مختلف روش 131.۳0714771 نشان میدهد که بهترین
حالت» زمانی است که از روش تخصیص بدبینانه بدون حد آستانه وتو استفاده شود. سبد سهام در
این حالت شامل پتروشیمی خارکث» پتروشیمی شیراز» پتروشیمی فنآوران» چادرملوه خدمات
انفورماتیک» سیمان غرب» صنایع پتروشیمی کرمانشاه» فولاد خوزستان» فولاد خراسان و ملی صنایع
مس ایران است. نمری و لامبوری معتقدند استفاده از حد آستانه وتو در روش :۳1.۳1۳
باعث خواهد شد تفاوت طبقهبندی در رویکرد تخصیص خوشبینانه و بدبینانه از هم فاصله بیشتری
پیدا کنند» به عبارتی تفاوت طبقهبندی در رویکردهای خوشبینانه و بدبینانه در زمانی که از حد
انتخاب پر تفولیوی سهام با روش 1817071۳-777 بررسی سا ۲۷
آستانه وتو استفاده نمیشود کمتر است (نمری و لامبوری!» ۰۲۰۰۸ ۱۰۵). نتایج به دس تآمده در این
پژوهش نیز این موضوع را تائید میکند. در این پژوهش تفاوت نتایج رویکرد بدبینانه و خوشبینانه
بدون در نظر گرفتن حد آستانه وتو برابر با مقدار ۰/۰۳۶۳ است. این در حالی است که تفاوت نتایج
رویکرد بدبینانه و خوشبینانه زمانی که از حد آستانه وتو استفاده میشود برایر با مقدار ۰/۱۷۶۲
است؛ بنابراین میتوان نتیجه گرفت» پایداری جوابها در زمانی که از حد آستانه وتو استفاده نمی-
شود بیشتر است. همچنین نتایج این مطالعه نشان میدهد که استفاده از حد آستانه وتو نتیجه مناسبی
را ارائه نکرده است. در تحلیل این نتیجه باید به این نکته اشاره نماییم که استفاده از حد آستانه وتو
در مسائلی مانند انتخاب پرتفولیوی سهام که با روشهای جبرانی تطابق بیشتری دارند» مناسب نیست؛
چراکه این رویکرد مدل را به سمت یک مدل غیر جبرانی سوق میدهد.
بررسی نتایج تحلیل حساسیت نشان از آن دارد که چنانچه از رویکرد بدبینانه و هر یک از
الگوهای 4 7٩ يا 17 برای وزن شاخصها استفاده میشد» بهترین نتیجه ممکن به دست می آمد
(جدول ۱۴). در چنین حالتی ۵۰ درصد سهامها دارای بازده پیش از میانگین بازده کل میباشند. نکته
مشت رک میان این سه الگوی وزن دهی».وزن شاخصن /8.است که افزایشیافته است. سبد سهام
بهدست آمده در این حالت عبارت است از: پتروشیمی خار ک» پتروشیمی فن آوران» چادرملو صنایع
پتروشیمی کرمانشاه» فولاد خوزستان و ملی صنایع مس ایران.با توجه به تحلیل حساسیت انجامشده
به این نتیجه میرسیم که یکی از مهمترین دادههای روش آ41.۳011۹۳-17» وزن شاخصها
است؛ چراکه تعیین صحیح این مقادیر بهطور مستقیم در دقت جواب تأثیر میگذارد. تحلیل
حساسیت انجامشده در وزن شاخصها در روش آ11۳-1 ۳1.۳6 نشان از قدرت بالای شاخص
از محدودیتهای پژوهش حاضر میتوان به نوسانات بازار سرمایه در سالهای اخیر اشاره کرد.
بهطوری که در سال ۱۳۹۲ به علت افزایش قیمت ارز شاهد رشد قابل توجه در بازده شرکتها بودیم»
همچنین در سال ۱۳۹۳ بازده اکثر شرکتهاآنامناسب بوده اس علاوه بر آن برخی شرکتها وجود
دارند که روند قابل قبولی در هر سه سال (۹۰ تا ۲٩) داشتهاند» اما در دوره بعد (۱۳۹۳) بازده مناسبی
نداشتهاند و پا برخی شرکتها وجود دارند که روند مناسبی در این سه سال (۹۰ تا ۲٩) نداشتهاند»
اما در دوره بعد (۱۳۹۳) بازده مناسبی داشتهاند» در چنین شرایطی استفاده از برخی شاخصهای کیفی
ار ار زا تا راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
که بتواند برخی جنبههای رفتاری بازار را بسنجد میتواند راهکار مناسبی باشد. این شاخصها می-
تواند مرتبط با پیشبینیهایی که از تصمیم گیریهای سطوح بالای اقتصادی کشور و یا سیاسی کشور
است مرتبط باشد. بهمنظور دقت بالاتر میتوان نتایج بهدست آمده از روشهای مختلف را با بازده
دورهای بیش از یک سال سنجید (مثلا دو یا سه سال) و یا برای ارزیابی شرکتها از دوره زمانی
طولانی تری استفاده کرد. در این پژوهش مشخص شد که شاخص ۳/۳ دارای بیشترین وزن میباشد.
پیشنهاد میشود با توجه به وزن بالای بهدست آمده» از این شاخص در پژوهشهای دیگر نیز استفاده
شود. همچنین در این پژوهش در روش 777-:۳:1.۳077۳ برای حدود تفکيک طبقات از حدود
آستانه یکسانی استفاده شد. در پژوهشهای آتی میتوان برای هر یک از حدود تفکیکک» حدود
انتخاب پر تفولیوی سهام با روش 777-:071۳ 817 بررسی سا ۲۹
- ابریشمی» آذین و یوسفی زنوز رضا (۱۳۹۳). انتخاب سبد سهام با استفاده از بهینهسازی استوار.
- آذر عادل. راموز نجمه. عاطف دوست, علیرضا (۱۳۹۱)» کاربرد روش تخمین مجموعه غیر
مرجح در انتخاب پرتفوی بهینه» تحقیقات مالی» شماره ۲(۱۴)» ۱۴-۱.
- اسلامی بیدگلی غلامرضا. سارنج» علیرضا (۱۳۸۷). انتخاب پرتفوی با استفاده از سه معیار
میانگین بازدهی» انحراف معیار بازدهی و نقدشوند گی در بورس اوراق بهادار تهران» بررسیهای
- امیرحسینی» زهرا و قبادی» معصومه (۱۳۹۵)» ارزیابی و انتخاب سبد سهام با استفاده از تئوری
فازی و تصمیم گیری چند معیاره» مجله مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار ۲۷ ۱۶-۱.
- امیری» مقصود. شریعت پناهی» مجید. پناکار» محمد هادی (۱۳۸۹) انتخاب سبد سهام بهینه با
استفاده از تصمیم گیری چند معیاره)فصلنامه بورس اراق بهادان ۱۱ ۲۴-۵.
- جونز» چارلز پارکر. ترجمه شاه علیزاده» محمد (۱۳۸۰). مدیریت سبد سهام (مدیریت سبد
سرمایه گذاری)(چاپ اول). نشر مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.
- راعی» رضا و علی بیکی هدایت. (۱۳۸۹). بهینهسازی پرتفوی سهام با استفاده از روش حرکت
- سوخکیان, محمدعلی. ولی پور هاشم و فیاضی,» لیدا (۱۳۸۹)» روش چند معیاره (3/60701/6)
برای انتخاب سهام در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از متغیرهای مالی» مهندسی مالی و
مذدی ریت اوراق به رم یات توا توا ۱( ۵ بر ۵۵
- شهرستانی» حمید» ثوابی اصل» فرهاد بیدآباد» بیژن (۱۳۸۸)» تعمیم نظریه مارکویتز در
یج فلاحپور» سعید. صفری»آحسین. عمرانی» نادر (۱۳۹۳). انتخاب پرتفوی با استفاده از ترکیب
روش برنامهریزی ترجیحات فازی و لگاریتمی و پرومته. راهبرد مدیریت مالی» ۵ ۱۰۳-۱۲۰
- قدوسی,» سعید. تهرانی» رضا. بشیری» مهدی (۱۳۹۴). بهینه سازی سبد سهام با استفاده از روش
رید شییهسازی شده) تحقیقات مالی دورد 1۷ شمارد ا, ۱۵۸-۱۳۹
ی راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
- کاظمی میان گسکری, مینا. یا کیده» کیخسرو و قلی زاده» محمد حسن (۱۳۹۶). بهینه یابی سبد
سهام (کاربرد مدل ارزش در معرض ریسک بر روی کارایی متقاطع). راهبرد مدیریت مالی»
- مومنی» منصور (۱۳۹۰). خوشهبندی دادهها (تحلیل خوشهای)(چاپ اول). نشر مولف.
51 زرط 5616005 30۳0۱0 ,(2014) 367۵ ,76002 اگهی۵ ۷ 6 صنع۸ منصحطعط ۸ -
3 ماما ۸ :1۳-6 2008(.۳1006)ط مومط گ بط .ل و۴ .7 کهز1- 013 نمصن۸ . -
-06 ,5/2008 02067 ۷۷۵۳۵۵8 +کصمناه ععدعمام آحصصی 0۳۵ فععقط #مطاعصه ومد
30782 ,02 قآ ,6060 * 1 +0 عصناگ مانخنافهاآ, 151
4 ۸00۳0۵ 3/002 ۳2 ,(2016) عص0ک/3 منفقطمطی عع ححطق7 منصنععمطاحنص ۸ -
,(2010) 77200 31/105290۵0 ,حفعامصهط عم فززه/3 منطهصه2 ممهداک مفحامکطاعق/1 مسنصه -
[هد70 ,وله صمز360 هنعاسی ماما ۵۶ ععتا انم صمنعل[ع5 مناهگ 00
4 2005زآمم۸ 156 .(2012) 2۵م8 نن۸ ۸۵10005۲ مطعصزد< تممصفط ماعل۸ محعم۸ -
6)) 50160005 30۳00 م0 صز 3/600 رگا دمنمصنعط 564 ص370
<۳آ) 1-14 ,(14)2 ,696۳ ص۳۵ ۵۶ نهد و3 .رمع معط مک صوحط ۲ روگ
.(208) .1 ,3680 307062 ۵ ۳۰ .ی .3 ,16 متشگ .ی .ل رفقاز۳۳۵ 06 .2 .3 رصناذقه 8 -
4 صعنان2ه8 ه نفونه صمنکنمعل هنعهن اه زب 1۳0۵0 مناوگاحوم ص1۷6
3 صمناع1ع5 مناهگادوم لممامصنطصم6 .(2016) سا ,3002825296 6 ۷۰ وقصازد300 -
.() #صهانمط1 ۶و ععمه ار لماک عطا که رون ععم6 +ومطاعص 117 کسام عطا
187-8 ۳ط015آظ 06۵ کد ۲۵100 عط) 02 .(2015) 1۰ ماصقط 3/20 2 .0 ,۰3002550 -
7 .1۳7-8 81۳601۴8۳ ۵۶ ما۷۵ 20۳ 8 ۵۳ هه 183-6 15۳ 6طط مه
5 13005۲ 20100106 که حلص 66ص 00۳10۳ [02 ۳۵ .(2013) 8۰ مناحتعان8 ۰ -
7۵۳۳۵۱ ,130۳۵۵۵ 6 فطع 0ع1 اع ۵ روط ۳۵۵ ععمعلنه ما1 صز
۸ .(2018) سا منط00ط733 2 .3 ,0تاقق0) 06 .ی رفقاهه1 .17 ب ,۸20065 ۰ بل رفقل1 -
6 نو خطماع10 ۵۳ معط کعلناهم علصود هه 50۳۲ ما حلعقوحصصه هفعای-0 1
:6 0690۰ بأذقه7ظ صز علختع احقصد و ععف عط1 :187 طط1کطاط هه 3356550605
.(2002) بل بممقصناح 6 بل مقتنعع3 .۱ ,نا21/100896۵ سا ,فقل1 -
ام دا کدمزک داعم اکتا م۲ تقاطاه ما له مه دمنادع 6 ع دنل /دمنادع وه
2۰ 851695 عغ 506066 67عصا م5 .(73 ۵۰ ۷) 1161005
6105 ۲013591862005 هزمانس-0ا0 3 .(6ط2002) ۰ ,کنفوخص7000 2 .36 ,۰330065 -
,0067۵010۵ 13 7۳۵۲۹010۲5 / 71716۳۳۵0۵ .کطمنع13060 عصماصهظ مصه لممصمصنزط صز
8 5616000 30۳010 .(2008) 22زن۸ زصددک ع بد2محصقامطی منامعلونط نصهاوط
,86 51006 165۳20 صز نون ون وصه دمناه 106 وغل هاگ صصع ,3/62 6۳
.( 10) 3-16 ,(53)3 و616 وصنانوس۸ هه عصتصم۸ ۵ط1 موز
70۳0110 .(2014) 312007 منص۵ 00۳ 6 بصزع130 مسدگدک .0عع53 ,تام ۳۵113
700۵1 ,807/۳11786 فصه صنصصدع منم ععصع م0۳ دامع ما1 چگ عصناعت
,4)) .8 ,طعغلنصلدک 2 بج ,رقصاعلطها .7 رکقزا-د م۸ 1۰ 16۳۷0۵۵6۰ .3 ۳18061۳8
.187 3۳6018۳ ۶۵۳ ماع کزدولمصه نانطهاد «عامصوجدم ج :53۸۸-187 .(افم۸
ون دوزک0عل همهنیا ۶و ععت ۵ 0۵ .(1997) .6 ,قففنص7000 6۶ ۰ 170508۰
67 .(496-507 .00) کافرا۵ ۸ 17010011۵۲1۵ ۵ 1 5۵16000 مناوگا وم ۵ 0۵5ط۲
۳ ههازی 5۵160005 مناوگا دوم وصنسه 5۳ .(2002) 31۰ ,ام 00-2ن۸ یه ما 170۳509
69-4 ,(1-2) 7007110 0165 ناگ 6۹20۳ ۳۳۵0601 ما۳ ماک مکن0عل 1016۳۵006
40 111۵2۶ +کاکرا 0۳۵ 05101ع2 1710-0106۳1۵ .(2013) .2 موحعصعا3 ی بش۸ مفعاهدنطها
4 ,(2001) ۵0 3/0۳۵۳ ,طعلهعنافطفطک بط 0عاماعصه1۳ جعمایه2 کعاحقطا) ,7055
آ) 1۲۵0 ۵۶ 065۵۳ وصنصنم1۳ فصه 3۵96۳ 13021 ,1006961604 مناگ 20
061 ماعنط اج عدله ۷ او دمنامنامص۸ عط0) 0002۵05 منا20۳ ,(2017) صهدع۵
+( 1) 200 11طاام 3/0216 ,دزد ادص اعدا ,(2011) 3/2080 مخصعص1/0
آ۵۵61 187 ۳1۳601۴8۳ هه وصنهدا .(1998) 8 مفواعصز 510 6۶ ۲۷۰ ,تاق1/0556
8 16۳12 نحص ۶و ععت 5۵ 05 .(2008) 2۰ ,۷1266 +6 .2 مجاه 36116 عل 2196
۳61300 50۳8 110-02560 ۵ :31050۳ .(2008) مک وزجق قآ 2 .2 ووعص3
< 6 2000 ناه مناگ2015(.800) 00ط3 مقنطعهطظ معط ,165۳۵ بوزعهک م0000
)141-58 ,(17)1 ,65627 م۳ نم لول مصطخممهند عصنلندعصصه 0ع21 اند
2 م۶٩ ۳0طرط ه ودنک 200 ناه منام20۳ .(2012) .36 منصوحطه7 ه ج ,نعق58
عنام عصاعد صمناهمنصناصه 20۳۸۵00 ,(2010) خهود110 بفلزهطانن۸ 2 همعط مذع۴۵
) 21-40 ,(12)29 با9 70 636076 ]۳1000 ملامطاعص صمناهمنصهنامه 5۷2۳0
,3 900ع07 .00 ط1عط فا هه -دمزعنعل هفزمعاسی-0 1 85691-05۲ .(2015) .7 مفع22ع8
۸ ,(2010) صهزنط منووط۸ زنط فعطد۳ ,اع۸ زاهک .و11 منصماوع هاگ
6 ٩ ,700۳۳۵ مط0نهتنصاصه مناوگادوم ماد صز معط مانومما/2 که
4 ,(2010) هلناآ مذنقعنه۳ م6 و عطکق13 مساوصنلند ۷ بنن۸ ممصسصقط3/0 مصحفاطام م5
9 ]۳3۵6-01 ,و6اطا هه لتمصقص وصد 61020 عصنک 561600 مناوگ 00۳
زر از تا راهبرد مدیریت مالی, سال ششم» شماره بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۸
۶3 معصاطصهی عصفامه صمزعنفعل جنعانی عامنا3 .(2003) 2۰ مقا٩ا 2 .ظ 8 رتعتاعاگ -
۳۶۴ ۲۵ کع امه 601ص عنککه وصنوتا .(2002) 37۰ 3/055۵ 6 .37 .۸ ,6ط1 -
«ک5 ۸:30 360151011 0۲11-۳100۳1۵ ,70۳۵ ماع 187 1۴۳ 6طاظ معط 1۵۳ کانصنا
:5۵100 منا ما دوم کل 510 000 .(20092) 7۰ ق353۳ :6 .10 رقنصنامغاک۸ .2 ق2005 ۰ -
65 عط۲ ما دمناهعنام مه صه 0ص برع ماممطاعص امه صمنعنعل هنعانی عامنااه ۵
۳ ۵۲00010867 هنعانی نس ۸ .(20096) .7 ,کق353 8۶ .ی رفق3/8۷۳01 .8 وفق20000 ۰ -
06051085 هعازس عا لو ۸ .(2010) 7۰ ,کق 292۳ 6 .ی فقا1/13030 .2 ,فق20000 ۰ -
,50616 ۳656076/1 006۳۵0۵1 ۵۲۸۵ ,70۳۵ کل ما5 ۵۶ 5016005 عطا 1۵۶ (اع 200۳02
[ 6 ۷ ۲ 1/004 ۹۲۵1/۷/۲۲ 00۶۹۳۲۹۱ ,(2014) 7 مللتا271710 -
) ۰أع 316560۲ 88111655 03۵ 17010961161 ]٩ ۵۷1۵۶ ]11۵۳۳۵۵۳۵ ماگ مک
8 لصه «مناقگندعدل هزمعازی 3/01 .(2002) 36۰ ,ص30 ۸ ب ,عنفنص0م720 ۰ -
,(138)2 ,686076 00600۵ ]۵0 30 00601 ۳۵16۳ عه 100 ۸ +ک0مطاع
٩ عصنزع 02102105 506 .(1999) .5 ,ق7320 .37 ,10005 ۰ ,قنفنصها0م70 ۰ -
313-336 ,(30)2 ,56167665 03100ع ۰ع و امومطاعه نامع هدنل عع 0۳۵۲۳6
|
در سال های اخیر مسائل طبقه بندی چند معیاره به عنوان بخشی از حوزه تصمیم گیری چند معیاره، علاقه پژوهشگران را به همراه داشته است. این مسائل دربرگیرنده توسعه مدل های تصمیم، برای تخصیص گزینه ها به طبقات از پیش تعیین شده هستند. هدف پژوهش حاضر بررسی توانمندی روش طبقه بندی چند معیاره ELECTRE-TRI در یکی از جذاب ترین مسائل تصمیم، یعنی مسئله انتخاب پرتفولیوی سهام است. در این پژوهش چهار رویکرد مختلف روش ELECTRE-TRI با هم مقایسه شده است. این رویکردها شامل تخصیص خوش بینانه با حد آستانه وتو، تخصیص بدبینانه با حد آستانه وتو، تخصیص خوش بینانه بدون حد آستانه وتو و تخصیص بدبینانه بدون حد آستانه وتو است. بدین منظور برای انتخاب سهام از هشت شاخص بازده، بتا، حاشیه سود خالص، ROA، ROE، EPS، P/E و نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری استفاده شده است و وزن شاخص ها یا استفاده از روش BWM به دست آمده است. این پژوهش در شرکت سرمایه گذاری ملی ایران به عنوان موردمطالعه انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داد، در بین رویکردهای مختلف روش ELECTRE-TRI، رویکرد تخصیص بدبینانه، بدون در نظر گرفتن حد آستانه وتو، نتیجه بهتری را ارائه می کند. همچنین نتیجه این مطالعه نشان از اهمیت بالای شاخص P/E در انتخاب پرتفولیو دارد.
|
36,923 |
466578
|
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۶۳۷
از موضوعات مهم و اساسی در مدارس ابتدایی موقعیتیکردن برنامه درسی است. بنابراین» معلمان
باید مطابق با نیازهای دانشآموزان و یادگیری بهتر آنان تلاش کرده» و به فرصتهای محیطی و
شرایط بومی منطقه توجه خاصی کنند. معلمان باید در بهکارگیری روشهای متنوع یادگیری تبحر
داشته باشند روشهای آموزشی بهکارگرفتهشده باید به ارتقای درک و تفکر کمک کنده روی
فرایند علمی تأکید داشته باشند و ارزش برای یادگیری طوطیوار قائل نشوند. همچنین, معلمان
باید برای آموزش بهتر مفاهیم انتزاعی از مثالهای واقعی و ابزار ساده که برگرفته از محیط
میباشند. استفاده کنند. یادگیری باید متناسب موقعیت و معنادار باشد؛ زیرا اکثر مطالبی که
دانش آموزان میآموزند معنادار نبوده و در زندگی روزمره فراگیران کاربردی ندارد و هیچ ارتباطی
بین مطالب آموختهشده و زندگی فراگیران وجود ندارد؛بزای این که مطالب با زندگی واقعی پیوند
ذاشته باشد. باید ملموس او ع: 34۷9 زگانیییکه فا گیرآن "سر واقعی آموزش میبینند.
یادگیری موثرتری را تجربه میکنند. دا زمانی که تحت: انتزاعی "آموزش ببینند. از معلمان انتظار
میرود که تدریس موضوعات را بر شرایط محلی و بومی منطبق کنند تا از این طریق بین درس و
توجه به موقعیتیسازی و بومیسازی تئوری.یا استراتژیک نوظهوری است تا هدف آموزش با
کیفیت و سواد علمی محقق شود. موقعیتیسازی به معنای توسعه مهارتهای جدید. دانش,
تواناییها و رویکردهایی در دانشآموزان است که در نتيجه آن. موضوعات جدید به شکلی معنادار
و با درنظرگرفتن موقعیت مرتبط ازائه آمیشود. از اطرف دیگن بوّمیسازی یعنی آزادی مدارس یا
نهادهای آموزشی محلی برای تنظیم برنامه درسی براساس شرایط بومی و محلی و برقراری ارتباط
میان محتوای برنامه درسی و فرایندهای آموزش و یادگیری با محیط بومی و محلی. اساس
بومیسازی» نیازهای بومی و محلی و ارتباط آنها با دانشآموزان است که در آن به مقوله
انعطاف پذیری دروس و خلاقیت در آنها توجه میشود (تیلورا ۲۰۰۶).
۶۸ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی, دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
هنریقا! (۲۰۱۶) در پاسخ به پرسش «چرا باید برنامه درسی و مواد آموزشی را بومیسازی و
موقعیتیسازی کنیم؟» معتقد است برنامه درسی زنده و پویاست و براساس مخاطبی که برای آن
اجرا میشود و زمان و مکان اجرا تغییر مییابد. برای بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه آموزشی
باید جایگاه خود را بدانیم تا برنامه درسی را برای خود مرتبط کنیم. زمانی که برنامه درسی را
بومیسازی میکنیم؛ در حقیقت» آن را قبول کردهايم. به عبارت دیگر, مناطق مختلف در یک کشور
از مواد آموزشی مختلفی استفاده میکنند و برای انتقال استانداردهای برنامه آموزشی از ابزار
آموزشی مختلفی بهره میبرند. همچنین» تیلور (۲۰۰۳)» در پاسخ به پرسشچگونه میتوان آگاهی
بومی و موقعیتی را با برنامه درسی مکتوب ارتباط داد؟ بیان کردند در آمریکا از اواسط دهد
۰میلادی مباحث جهانیشدن و بومیشدن به علت ماهیت بحثبرانگیز این دسته از بحثها
مورد چالش جدی قرار گرفت. تا جایی که بعضی مربیان معتقد به بینالمللی کردن و جهانیشدن
آموزش» برای ایجاد تعادل در برنامه درسی» انتخاب مواد:موضوعی و آموزش درکلاس درس با
شکست روبهرو شدند (کنیا" 4۶ ایران هم برای کاهش تهدیدهای"مربوط به تربیت مورد نظر
و به ویژه برای رسیدن به آرمانهای "آوزشی خود در غرضه تعیین مواد آموزشی, روشهای
تدریس و یادگیری به موقعیتیکردن اقدام کرده است. برای مثال» پیکهای نوروزی استانی و
اقدامات برخی مدیران و معلمان در برپایی اردوهای محلی وامنطقهای میتواند از جمله اقداماتی
باشد که برای همگامسازی محتواهای آموزشی با شرایط بومی و محلی انجام گرفته است. از
ویژگیهای اين نگاه به آموزش لخاظکردن تنوع فرهنگی در امدارس است. تنوع فرهنگی به معنای
بهکارگیری تجربهها باورها و لحاظ کردن ارزشها در مطالب آموختنی مدارس است به گونهای که
احتمالا شوق به یادگیری را افزایش نمیدهد. از,مباحث مطرح در این زمینه بررسی رویکرد برنامه
درسی (مستقل از بافت) و تأثیر آن در آموزش کلاس درس است. آموزش در اين رویکرد با
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۶۹
تراناییهای ذهتی خاصی ارتباط: دار ی آیق, تزآنایی :قر بافتهای اجتماغی, و شرابط گزناگرن,
کاربرد یکسانی ندارند. در این برداشت» تدریس و یادگیری امری بدون جهت است و میتواند
برای هر نوع هدفی بدون درنظرگرفتن شرایط و موقعیتهای واقعی به کار رود. براساس رویکرد
مستقل از بافت. یادگیری مهارت شناختی به شمار میرود که ممکن است هیچ ارتباطی با دنیای
پیرامون کودکان نداشته باشد. این مسأله باعث پدید آمدن «برنامه درسی مرده» میشود. اصطلاحی
که معمولا برای برنامههای درسی غیر عملیاتی بهکار برده میشود (تیلور, ۲۰۰۳).
نظريه جان دیویی مبلی بر «آموزش خود زندگی است» یادگیری تجربی دیوید کلب! (۱۹۸۶)
و انسانیکردن آموزش پائولو فریره (۱۹۷۰) میتواند راهنمای بحث نظری درباره بومیکردن
برنامههای درسی باشد. طی قرن گذشته»,جان دیویی, مطرح کردکه فرایند آموزش تنها آمادهسازی
برای برزگسالی نیست؛ بلکه آموزش با کاوشگری الآژمایشگری در موقعیت» معنا مییابد. کلب نیز
چهار عنصر یا سطح تفکر و یادگیری را مشخص کرد:: تجربه عینی» مشاهده تاملی» مفهومسازی
انتزاعی و آزمایشگری فعان. از توا کایوالیربه بر نلویو گههیهدر فرایند یادگیری تأکید
میکرد. یادگیری تجربی نامیده شد. در نظريه کلب, یادگیری فراینلدی توصیف میشود که از تغییر
شکل تجربه موقعیتی کسب میشود. نظریه کلب درباره نقش موقعیت محوری برنامه درسی در
دستاوردهای بهتر و قویتر علمی (عملکرد محلی) برای یادگیرندگان شناخته میشود. فریره
(۱۹۷۰) نیز آموزش به معنای انسانیکردن را مطرح کرد و آگاهی نسبت به موقعیت را مورد تأکید
قرار داد. به نظر فریره» موقعیّتمحورکردن. آموزش؛ بهترین, روش برای آغاز فرایند آزادسازی
برنامه درسی برخاسته از موقعیتیسازی به تقویت پنج شکل بنیادی یادگیری منجر میشود: ۱.
معنادارکردن: پیونددادن محتوای آموزشی با چیزیکه دانشآموزان از قبل میدانند. ۲. تجربهکردن:
۷۰ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی, دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
یادگیری در بستر اکتشاف و اختراع که قلب یادگیری در بستر آموزشی به حساب میآید. به
عبارتی» توضیحات معلم به دانشآموزان امکان میدهد که دانش جدیدی را کشف کنند. ۳.
بهکاربستن: دانش آموزان دانششان را در شرایط دنیای واقعی به کار می بندند. ۶. مشارکتدادن:
دانش آموزان مسائلی را به صورت تیمی حل میکنند تا دانششان تقویت شود و مهارت های
مشارکتی خود را توسعه بخشند. ۵. انتقالدادن: دانشآموزان آنچه را آموختهاند در شرایط و
بسترهای جدید به کار می بندند. این رویکرد مانند مرتبط ساختن است. اگر از آموختههای قبلی
دانش آموزان استفاده شود اعتماد آنها به حل مسأله خود افزایش مییابد (هنریتا ۲۰۱۶).
مرور پيشینه پژوهش نشان میدهد موقعیتیسازی براساس طیفی از تئوریهای مرتبط با
یکدیگر درباره نحوه یادگیری افراد شکل میگیرد: پژوهشهای قبلی شامل تئوری انگیزشی.
شناختگرایی» یادگیری مسئلهمحور یاد گیری,مشارکتی» تئوری یادگیری اجتماعی و تئوری یادگیری
اجتماعمحور میشود (جفری » ۵). شکل ۷ چارچوب نظری پژوهشن.را نشان میدهد.
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۳
تئوری یادگیری مشارکتی فرضق میکند.دانش آمزان یادگیری"ژا رون این بستر اجتماعی خلق
میکنند و نه در فضای کلاس درس يا تنها با گوش دادن به معلم. این رویکرد همچنین از یادگیری
همکاریمحور که بسیاری از نظریهپردازان آن را برای کودکان مناسبتر میبینند» متمایز است.
یادگیری مشارکتی با نیازهای دانشآموزان برنزگشالک ف, آموزش بزوگغالانهمراستایی بیشتری دارد
تئوری پژوهش مغزی کمک میکند که افراد درک کنند چگونه یاد میگیرند و میتواند مغز یک
دانش آموز را تحریک کند تا الگوهایی را توسعه دهد و با پیونددادن تجربه و محرکهای حسی به
دانش جدید از طریق اجزای آن در زندگی واقعی خلق معنا کند.
مورد دیگر تئوری سازندهگرایی جان دیویی است. این تئوری دانشآموزان را ترغیب میکند
فان تخر را پرآمای شوه شا ملق کمدیایق آینهها وا قشرایطی چيه کار بیرتقری با
۷۲ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی» دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
دانش جدید که از ساختهای فکری از پیش تعیینشده به دست آوردهاند» یکپارچه کنند (برنز و
اریکسون!ج :۷۳۳۱). همین از پیشرفقاگرایی, جان: دیویی, که عنوان میکند اگر دانتن آموازات از
قبل با یک موضوع آشنا باشند. آن را بهتر درک میکنند. نیز استفاده کرد. فرایند تدریس- یادگیری
تولید میشود اگر دانشآموزان مشارکت فعالی در آن داشته باشند.
تئوری شناختگرایی همچنین فلسفهه تدریس و یادگیری در بستر آموزشی تدریس زمینهای و
یادگیری موقعیتی را تحت تأثیر قرار میدهند اگر دانشآموزان مشارکت فعالی در فعالیتهای
کلاسی داشته باشند و این فرصت را داشته باشند که خودشان یاد بگیرند یادگیری بهتری خواهند
داشت. براون (۱۹۹۹) در ارتباط با فلسفه تدریس زمینهای و یادگیری موقعیتی و حساسیت
سبکهای یادگیری عنوان میکند که «شخصیسازی محیط یادگیری و ایجاد تجربههای فردی برای
دانش آموزان به آنها کمک میکند که با مواد آموزشی پیوند بهتری داشته باشند و یادگیری قویتر
یکی دیگر از موارد برجسته تدریس زمینهای و یادگیری موقعیتی. تئوری انگیزشی است. این
تئوری بیان میکند که دانشآموزان بهتر است. وظيفه,هذایت خود را به عهده گیرند و یادگیری
توسط طیف متنوعی از تجربههای شخصی و مرتبط با,زندگیی که وظیفهمحور و مسئلهمحور
یادگیری اجتماعمحور که جنبه بینالمللی برنامه درسی به حساب میآید به دانشآموزان کمک
میکند که دانش و مهارتهای درسی را بیامززند و بهکار گيرند.. همزمان دانشآموزان دانش,
مهارتها و ویژگیهای شهروندی اثربخش را از طریق تشخیص و بهکاربردن موضوعاتی که روی
توری شناخت اجتماعی بر نقش مهم فرهنگ در ساخت دانش تاکید میکند. به عبارت دیگر,
رشد شناختی زمانی تحقق مییابد که کودکان از فرهنگ محیط اطلاعاتی را به دست آورد و این
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۳۳
اطلاعات را به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق ارتباط با یک معلم والده یا دوستان خود که
نظریهپردازان یادگیری موقعیتی عنوان میکنند که ارتباطات اجتماعی نقش مهمی در ساختن
دانش دارند. یادگیری از یک فعالیت» بستر و فرهنگ خاص سرچشمه میگیرد. به عبارت دیگر,
یادگیری در محیطی از فعالیتها که حول محور عقاید رفتار و دانش خاصی سازماندهی شدهاند»
گاردنرد. روانشناس دانشگاه هاروارد در تئوری هوش های چندگانه به مقابله با دیدگاهی می
پردازد که هوش را یک ویژگی مفرد یا مجموعه ای از ویژگی ها می داند که برخی از افراد در
مقایسه با برخی دیگر کم و بیش از آن برخوردارند. یادگیری به وسیله فعالیت هایی که به کودکان
امکان می دهد که از ذهن منحصر به فرد خود استفادهکنند. تسریع می گردد.
برخی پژوهشهای نوین نشان داده است که موقعیتی سازی برنامه درسی, به افزایش یادگیری و
انگیزه فراگیران منجر میشود. ماسام" نشان داد ارویکرد بومیسازی؛و موقعیتیسازی یک استراتژی
ارتقایافته» توانمندساز و نوآورانه در آموزش اغلوم است/ و موقعیتیسازی رویکرد کارآمدی در
بهبود عملکرد دانشآموزان کلاس بوده و تأثیرامثبتی را؛در حضوناانگیزش و رویکرد آنها نشان
میداد؛ وینستون ادوارد" (۲۰۱۹) در پژوهش: خود نشنانداد که الف) رویکرد موقعیتیسازی به
دانشآموزان کمک میکند تا علوم را به روشی معنادارتر در مقایسه با رویکرد سنتی که باعث
تقویت یادگیری با حفظ خقایق و آمادگی برای امتحانات میشود» پیاموزند؛ ب) این رویکرد به
دانشآموزان کمک میکند تا درک مفهومی خود از برنامههای کاربردی "در محیطهای مختلف
واقعی را عمیقتر کنند؛ ج) این روّیکرد. یادگیری و تدریس؛ مشارکتی را در بین دانشآموزان»
معلمان آنها و بین دانشآموزان و.معلمان تحریک میکند. همچئین» یافتههای این مطالعه سه دلیل
۷۴ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی» دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
غمده بیتمایلی معلمان به استفاده از واسطههای مبتنی بر موقعیتیسازی در تدریس روزانه خود را
نشان داد. این موارد شامل: الف) ماهیت متمرکر و در عین حال سفت و سخت برنامه درسی
تانزانیا ب) عدم آمادگی معلمان و سوابق تحصیلی قبلی؛ ج) شیوه ارزیابی و سنجش دانشآموزان
مبتنی بر کاغذ و مداد است. کیم آلوین! (۲۰۱۷) در پژوهش خود نشان داد دروس علوم, به منظور
بهبود برنامه درسی» پاسخگویی» منعکسکردن و انعطافپذیری درباره نیاز فراگیران باید موقعیتی و
بومیسازی شوند» خصوصایادگیرندگان قرن بیست و یکم که باید به طور جامع و ماهرانه رشد
یابند. رودلیو" و همکاران (۲۰۱۷) در پژوهش خود نشان دادند استفاده از دادههای بومی در
تدریس آمار به همراه احتمال تجربی یک استراتژی موثر آموزش و یادگیری است. علاوه بر این
این مطالعه به منظور ارتقای عملکرد دانش آموزان توصیه میکند که یک ماد آموزشی معتیر
متمرکز و بومیسازیشده در موضوع مورد نظراراابهبود بخشید. برینگاس" (۲۰۱۶) در زمینه
موقعیتیسازی و بومیسازی» بیان میکند بومیسازی و موقعیتیسازی میتواند در هم زمینههای
یادگیری انجام شود. بومیسازی به؛حداکثر زساندن مواذ قعالیتها».رویدادها و موضوعاتی است
که بهراحتی در محیط محلی در دسترس است. برای مفهومسازی محتوا معلمان باید در متن
زندگی یادگیرندگان از مطالب معتبر. استفاده" کنند. آطبق گفتههای موراز و لایت* (۲۰۱۳)
موقعیتیسازی پیششرط لازم در پرداختن «به محتوا و سازماندهی فعالیتهایی است که باید در
کلاس انجام شود و موقعیتیسازی به افزایش مشارکت دانشآموزان در کارهای مدرسهای هنگام
تدریس منجر میشود. سجاس؟ (۲۰۱۹) در پژوهش خود نشان داد موقعیتیسازی و بومیسازی به
یادگیری بهتر یادگیرندگان منجر میشود و نمرات دانشگاهی و عملکرد خوبی کسب میکنند.
همچنین, نتایج شتا ذاخ دانش آموزان وقتی بتوانند محتوا را با محیط یا تجربه فوری خود مرتبط
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۳۵
کنند» علاقه و انگیزه بیشتری کسب میکنند و درسی را بهتر درک میکنند. هیق! (۲۰۰۷)» و
استالمیجر" و همکاران (۲۰۰۹) نشان دادند یادگیری بومی موجب افزایش یادگیری فراگیران
میشود؛ اریچ" (۲۰۰۸) نیز در تحقیقی نشان داد یادگیری موقعیتی موجب افزایش انگیزه گروههای
مورد بررسی میشود (کنیا ۲۰۱۶). کنیا (۲۰۱۶) در پژوهش خود نشان داده است مهمترین دلیل
عدم محلیسازی آموزش در این کشور نبود تخصص کافی در معلمان و علاقهمندی مدیران به
استانداردکردن, متحدالشکل و جهانیکردن محتواهای درسی میداند؛ تیلور (۲۰۰۳) در پژوهشی
نشان داد در بین مشکلاتی که معلمان در بومیسازی برنامه درسی با آن مواجهند. کار مضاعف.
شرایط عمومی معلمان و کمبود تجربه و همینطور محوریت امتحانات مدرسه باعث میشود معلم
از رویکرد منعطفتر و مرتبطتر با شرایط بومی و محلی دست بکشد.
پژوهشهای انجامگرفته در ایران نیز اخاکی از این است که اکثر پژوهشها در زمينه
موقعیتیسازی و بومیسازی» توصیفی است. برای:مثال»نجفی و صادقی (۱۳۹۵) در پژوهشی نشان
دادند عواملی مانند نبود سیستم آموزش, هدایت و حمایت تخصصی دانشگاهی» سکوییبودن
نظرات متخصصان در مفهومیابی اصطلاحات" برنامه درزسی, سادهانگاری امر خطیر برنامهریزی
درسی بومی» تحویلینگری» فقدان روششناسی:مناسب, حاکمیت نگاه تقلیدی و ترجمهای نسبت
به محصولات برنامه درسی غربی, عدم نقد نظریات برنامه درسی غربی با رویکرد بومی» عدم
تدارک فرصتهای توسعه حرفهای برای برنامهریزان بومی» عدم شناخت کامل و جامع آموزههای
فرهنگ و تمدن بومی» نالایقانگاری انسان ایرانی در تولید و نوآوری دانش بومی برنامه درسی.
محور قرارگرفتن تبیین گرایی بهجای استدلال گرایی» بی توجهی به امسئولان دولتی و نبود سازوکار
قانونی مناسب مهمترین چالشهای.بومیسازی در ایران است؛ آصحراکار (۱۳۹۵) در تحقیق خود
نشان داد کشورهایی که مدارس آنها دارای استقلال بیشتری درزمينه برنامهریزی درسی هستند و
۷۶ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی, دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
تا حدی به بومیسازی برنامه درسی اقدام کردهاند. دانشآموزان آنها عملکرد بهتری نسبت به
سایر کشورها در زمینه ریاضیات. علوم و خواندن نشان دادند.
براساس مرور پيشینه نظری و بررسی کارهای پژوهشی مختلف در اين زمینه ملاحظه میشود
که موقعیتیسازی و بومیسازی برنام درسی, به افزایش یادگیری و انگیزه فراگیران منجر میشود.
این رویکرد میتواند قدم بسیار مثبت و مفیدی برای ارتقای خروجیهای آموزشی برای فراگیران
برخلاف اینکه پژوهشهای زیادی در کشورهای دیگر در ارتباط با بومیسازی و موقعیتیسازی
برنامه درسی صورت پذیرفته و نتایج حاکی از آثار مثبت این رویکرد بوده است» در ایران
پژوهشهای اندکی در این زمینه انجام گرفته است و تنها در سالهای اخیر تعداد معدودی پژوهش
به شیوه توصیفی و کتابخانهای صورت گرفته است. بنابراین» با عنایت به مطالب ارائهشده» هدف
پژوهش حاضر بررسی امکانسنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی
میباشد. بدین منظور پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به پرسشهای ذیل میباشد:
۱ آیا از دیدگاه معلمان و مدیران موقعیتیسازی و.بوّمیسازی برنامه درسی امکانپذیر است؟
۲ آیا بین دیدگاه مدیران و معلمان در زمینه ابعاد "و مولفههای. بومیسازی و موقعیتیسازی
این پژوهش با توجه به هدف از نوع کاربردی است و از نظر شیوه اجرا پژوهش توصیفی از نوع
پیمایشی است. جامعه آماری» شامل همه معلمان (۱۶۹۵ نفر)» مدیران (۲۹۰ نفر) و دانشآموزان
(۲۰۸۱۹ نفر) پایههای چهارم پنجم و ششم ابقدایی میباشند که با استفاده از روش نمونهگیری
تصادفی ساده و بر اساس جدول مورگان. ۲۸۹ نفر معلم» ۷۵ نفر مدیر و ۱۱۰۸ نفر دانشآموز به
اطلاعات مورد نیاز پژوهش از طریق دو پرسشنامه محققساخته جمعآوری شد. الف)
پرسشنامه امکانسنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی ویژه معلمان و مدیران: این
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۳۷
پرسشنامه شامل دو بخش است: بخش اول به اطلاعات زمینهای و جمعیتشناختی معلمان و
مدیران شرکتکننده در پژوهش اختصاص دارد که مشتمل بر ۶ پرسش (جنس. نوع مدرسه
(دولتی» هیئت امنایی و غیر انتفاعی)» نوع مدرسه (دخترانه و پسرانه)» و نوع مدرسه (شهری و
روستایی) است و بخشدوم در ارتباط با ابعاد و مولفههای موقعیتیسازی برنامه درسی و
پرسشهای مرتبط با آن است. این مولفهها برگرفته از مبانی نظری در حوزه موقعیتیسازی و
بومیسازی برنامه درسی» همچنین» پرسشنامههای کنیا (۲۰۱۶) و هنریتا (۲۰۱۶) است. این بخش
مشتمل بر ۳۷ پرسش و ۵ بعد اصلی موقعیتیسازی (بعد خحطمشیها / راهنماها در بومیسازی
برنامه درسی شامل ٩ گویه)؛ آگاهی معلمان از نقششان در موقعیتیسازی برنامه درسی شامل ۳
گویه)»؛ (تلاش و اقدام معلمان در تدریس و اجرا برای بومیسازی برنامه درسی شامل ۱۰ گویه)؛ و
(توجه به محتوا و فعالیت یادگیری در بومیسازی: برنامه درسی شامل ۷ گویه)؛ (چالشهای
بومیسازی شامل ۱۱ گویه) است. ب) پرسشنامه نظرسنجی از دانشآموزان: این پرسشنامه شامل دو
بخش است: بخش اول به اطلاعات, زمینهای و جمعیتشناختیدانش آموزان شرکتکننده در
پژوهش اختصاص دارد: که مشمل باه اس( نی ره میشه: (دولتنی» هیفت امنایی و غیز
انتفاعی)» نوع مدرسه (دخترانه و پسرانه» نوع امدرسه (شهری و"روستایی)» و پايه تحصیلی است
و بخش دوم مشتمل بر ۱۱ گویه در ارتباط با میزان آتلاش معلمان در جهت بومیسازی و
موقعیتیسازی برنامه درسی و پرسشهای مرتبط با آن است؛ اين گویهها بر گرفته از مبانی نظری
در حوزه موقعیتیسازی وابومیشازی برنامه درشی او همچنین» پرسشامکنیا (۲۰۱۶) است. شیوه
نمرهگذاری پرسشهای این دو پرسشنامه براساس مقیاس پنجدرجهای لیکرت با وزنهای:
خیلیزیاد (نمره ۵)» زیاد (نمره ع)» متوسط (نمّره:۳)» کم (نمره ۲) و خیلیکم (نمره ۱) است. به
منظور تعیین روایی دو پرسش نامه: از نظرات پنج تن از استادان حوزه برنامه درسی» ۲ نفر از از
استادان حوزه روانشناسی و روانسنجی, دو نفر از معلمان و دو نفر از مدیران مدارس ابتدایی
استفاده شد. برای تعیین برآورد پایایی ابزارهای پژوهش ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. مقدار
ضریب آلفای کرونباخ محاسبهشده برای پرسشنامه موقعیتیسازی برنامه درسی ویژه مدیران ۰,۸۸۵
مطالعات آموزشی و آموزشگاهی, دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
ویژه معلمان ۰,۷۹ و پرسشنامه دانشآموزان ۰,۷۸ به دست آمده است. بنابراین» پرسشنامههای
برای تحلیل دادهها از روشهای آمار توصیفی (درصد فراوانی. میانگین و انحراف استاندارد) و
آمار استنباطی از روشهای آمار ناپارامتریک (آزمونهای رتبههای علامتدار تکنمونهای,
ویل کاکسون و یومان ویتنی) استفاده شد. دادهها به کمک نرمافزارهای 8۳8821 و ۸/0110017
مشخصات توصیفی دیدگاه مدیران؛ معلمان و دانشآموزان در زمینه مژژلفههای بومیسازی در
جدول ۱. مشخصات توصیفی دید گاه مدیران, معلمان و دانش آموزان در زمينه موّلفههای بومیسازی
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی له
پرسش اول: آیا از دیدگاه معلمان و مدیران بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی
جدول ۲. نتایچ آزمون ویل کاکسون برای بررسی دیدگاه مدیران و معلمان مدارس در موّلفههای بومیسازی و
براساس جدول ۲ و سطخ"معناداری, بهدست آمده ,(۳>۰/۰۰,۱)» میتوان نتیجه گرفت که هم از
دیدگاه مدیران و هم معلمان مدارس خطمشی/ راهنماها برای بومیسازی برنامه درسی را دارند؛
معلمان از نقششان در موقعیتیسازی برنامه درشیع "آگاهی, دارند؛ معلمان در بومیسازی برنامه
درسی با چالش مواجهند؛ محتوا و فعالیتهای یادگیری دوره ابتدایی به بومیسازی برنامه درسی
پرداخته است و به آن توجه داشته است؛ همچنین, معلمان در تدریس و اجرا تلاش و اقدام
معناداری جهت بومیسازی برنامه درسی انجام میدهند. بنابراین» میتوان نتیجه گرفت که از
دیدگاه معلمان و مدیران موقعیتیسازی و بومیسازی برنامه درسی امکانپذیر است.
۸۰ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی, دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
پرسش دوم: آیا بین دیدگاه مدیران و معلمان در ابعاد و مولفههای بومیسازی برنامه درسی
جدول۳. نتایج آزمون یو مان ویتنی برای تفاوت دیدگاه مدیران و معلمان در ابعاد و موّلفههای بومیسازی برنامه درسی
مولفهها گروهها میانگین رتبه | یو مان ویتنی آماره 2 سطح معناداری
براساس جدول ۳ با توجه بهامقذاز یو.مان ویتنی و همچنین «سطح معناداری بهدستآمده در
دو بعد خطمشی و آگاهی معلمان از نقششان باید گفت که فرض صفر رد میشود. بدین معنا که
بین دیدگاه مدیران و معلمان در زمینه خطمشی/ راهنماها برای بومیسازی و آگاهی معلمان از
نقششان جبرای بومیسازی برنامه درسی تفاوت معنادار وجود.دارد. با توجه به مقدار میانگین
رتبهای بهدستآمده برای مذیران و معلمان میتوان نتیجه گرفت مدیران نسبت به معلمان دیدگاه
مثبتتری نسبت به وجود خطمشی/ راهنما دز امدارس او همچنین, آگاهی معلمان از نقششان
برای بومیسازی برنامه درسی دارند. اما دراسه بعد و مولفه دیگر بومیسازی برنامه درسی با توجه
به مقدار یو مان ویتنی و همچنین سطح معناداری» باید گفت فرض صفر تأیید میشود. بدین معنا
که بین دیدگاه مدیران و معلمان در زمینه میزان بومیبودن محتوا و فعالیتهای یادگیری؛ میزان
چالشهایی که معلمان در بومیسازی برنامه درسی با آن مواجه هستند؛ و تلاش و اقدام معلمان
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۸8
نتایج آزمونهای آماری و بررسیها درپژوهش حاضر نشان داد که از دیدگاه معلمان و مدیران
موقعیتیسازی و بومیسازی برنامه درسی امکانپذیر است و در این مورد میتوان ادعا کرد که «از
دیدگاه مدیران و معلمان» مدارس خطمشی/ راهنماها برای بومیسازی برنامه درسی دارند؛ معلمان
از نقششان در موقعیتیسازی برنامه درسی آگاهی دارند؛ معلمان در بومیسازی برنامه درسی با
چالشهایی مواجهند؛ در محتوا و فعالیتهای یادگیری دوره ابتدایی به بومیسازی برنامه درسی
پرداخته است؛ و همچنین, معلمان در تدریس و اجرا تلاش و اقدام معناداری برای بومیسازی
درباره مولفه خطمشی/ راهنماها که نتایج پژوهشهای باقری (۱۳۸۷) و کنیا (۲۰۱۶) نیز مژید
آن میباشد. میتوان گفت مدارس باید به منظور همگامشدن موقعیتیسازی برنامه درسی گام
بردارند. به عقیده بسیاری از صاحبنظران و محققان» بومیسازی برنامه درسی میتواند استانداردها
و سیاستهایی را برای همه فراگیزان؛ارائه دهد و پاسخگوی نیازهای آنان متناسب با اقتضائات
محیط بومیشان باشد. (پیری ار همکاران؟ مهار یکی پایلاتلاش شود. به مدارس اختیاز
تصمیم گیری در زمینه تدوین برنامه*درسی داده"شود و.شرایّط آبرای مشارکت و استفاده از
تواناییهای مسئولان محلی, معلمان والدین"ذانش آموزان "در برنامهریزی سیاستها و خطمشیها
فراهم شود. برای تحقق این منظور مدیران و معلمان میتوانند ضمن شناسایی مشکلات و نیازهای
خاص مناطق و تفاوتهای فردی دانش آموزان؛ زمینه و بستر مناسبی"به منظور موقعیتیسازی و
در زمینه مولفه آگاهی معلمان از نقششان» که.نتایج, پژوهشهای صادقی, عبدالملکی و
خدارحمی (۱۳۹۵) نیز مید آن استت. باید بیان کرد که معلم به عنوان راهنما نقش تعیینکنندهای
در موقعیتیسازی برنامه درسی دارد و در طرحریزی کلاس درسشان سعی میکنند مطالب مرتبط
و سازگار با بچهها ارائه کنند. معلم میتواند مهمترین عنصر در شکست يا موفقیت تغییر و
نوآوریهای آموزشی باشد به طوری که تا پذیرش و نوآوریهای تغییر در سطح خرد صورت
۸۲ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی» دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
نگیرده در سطح کلان با شکست مواجه خواهد شد. بنابراین» معلمان باید در تولید دانش حرفهای
و بومی تدریسشان در بافت مدرسه و کلاس درس مرتبط با دانشآموزان در تلاش باشند.
در زمینه مولفه تلاش و اقدام معلمان که نتایج پژوهشهای جفری (۲۰۱۵)» هنریتا (۲۰۱۶)
بیکر» هوپ و کارندیف (۲۰۰۹) و پردمور! (۲۰۰۷)» مود آن است» باید بیان کرد آموزش و
یادگیری موقعیتیسازیشده فرایندی انعطافپذیر برای مربیان و دانشآموزان است. بنابراین» یک
روش واحد و مشخص برای اجرای آن وجود ندارد. معلمان در تدریس خود با روشهای متنوع
برای بومیسازی برنامه درسی در تلاش هستند. آموزش و یادگیری موقعیتیسازیشده اگر به
صورت موفق اجرا شود معلمان و دانشآموزان را در فعالیتهای کلاسی درگیر میکند تا یادگیری
کاملا دانشمحوری داشته باشند و حامیان آموزش و یادگیری موقعیتیسازی عنوان میکنند که با
استفاده از این روش میتوان بسیار بهتر و موئرتر: از روشهای سنتی به دانشآموزان انگیزه داد.
بنابراین» اساس آموزش و یادگیری موقعیتیسازیشده را نظريه آموزشی ساختگرایی تشکیل
میدهد که )چارچوبی مفهومی است که بیان میدارد که فراگیران به طور مداوم در حال ارتقای
حافظه: خود براساس تجارب ستنرالسته کر هرگ ااکاولایف» ۲۰۰۹). بنابراین: معلمان
باید در تدریس خود به زمینه و بستزیادگیری دانشآموزان توجه داشته باشند و این موضوع به
معلمان کمک میکند که بین مواد آموزشی تلاژیس شدهبا"شرایط واقعی دانشآموزان ارتباط برقرار
کنند (گابی "» ۲۰۱۱). مطابق با نتایج بیکر» هوپ و کارندیف (۲۰۰۹) باند (۲۰۰۶)» و پردمور
(۲۰۰۷)» معلمان باید به زمینه. و بافت اجتماعی او طبیعی دانش آموزان توجه داشته باشند» و تلاش
برای تحقق آموزش اثربخش و کارآمد. بدون درنظرگرفتن موقعیتهای بیهّمتای شاگردان بیفایده
خواهد بود و معلمان با بسترسازی مناسب "امکان؛کاربرد سریع آموختهها را به دانشآموزان
میدهند و اهداف آموزشی را محقق میکنند. معلمان برای بسترسازی از مواد فعالیتها علایق,
موضوعات و نیازهای واقعی زندگی دانش آموزان استفاده میکنند. آموزش موقعیتیسازی شده بر
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۸۳
اساس این درک شکل گرفته که برخی فراگیران زمانی که در بستر واقعی آموزش میبینند یادگیری
موثرتری را تجربه میکنند تا زمانی که به طور انتزاعی تحت آموزش قرار بگيرند.
درباره با مولفه محتوا و فعالیتها که نتایج پژوهشهای جفری (۲۰۱۵)» هنریتا (۲۰۱۶)» برثر
و آهمکاران (۲۳۶۹)» تیلور (۲۶)» بیکن مک اللاوی کورتنبرگ!" (*۲3۱), وید آن استه میتوان
گفت برای نهادینهکردن برنامه درسی بومی باید به عناصر اصلی آن از جمله محتوا توجه کرد. تا
زمانی که بهویژه محتوا دستخوش تحول نشود» نمیتوان از برنامه درسی سخن گفت. افزایش
کیفیت آموزش منطق پشتوانه بومیسازی برنامه درسی و بومیسازی محتواهای تدریس است. با
توجه به گزارش سازمان یونسکو ابعاد حیاتی کیفیت آموزش به ارتباط محتوای برنامه درسی با
تنوع محیطی, فرهنگی و واقعیت های اجتماعی و اقتصادی بستگی دارد. یک عامل مهم در
بومیسازی برنامه درسی مدرسه و بومیسازی محتوای تدریس» قومیت و تنوع زبانی است. این
تنوع باید در زمان طراحی دروس, به صورت واژههای مرتبط با محل و واژههای زبانی» برای ایجاد
پیوندهایی مهم بین یادگیرنده و محتوا مهم بهشمار رود (یونسکو :۰۲۰۰۲ صص ۱۳ و ۳۶).
در محتوای برخی کتب درسی دور ابتدایی به آداب و رسوم, و" بومیسازی برنامه درسی توجه
شده است. برای مثال» پیک نوروزی.استانی» تولید مختوای براساس موقعیت بومی و محلی» و
اقدامات برخی مدیران و معلمان در برپایی,ارودواظای امتخلی, و منطقهای میتواند از جمله اقداماتی
باشد که برای همگامسازی محتوای آموزشی با شرایط بومی و محلی انجام گرفته است. همچنین,
درکتاب فارسی دوره ابتدایی.دو یا چند درس آزاد؛بدون متن که مرتبط با محتوا و فرهنگ بومی
است. دانشآموزان با راهتمایی آموزگار متنی متناسب با محتوای فصل تهیه و از آن متن,
پرسشهای درک مفهوم, نگارشی و املایی اشتخراج میکنند؛که این بخش فرصت خوبی است تا
دانشآموزان در زمینه آثار باستانی»,شخصیتهای برجسته میهنی ادبیات بومی و تاریخ و جغرافیای
زادگاه خود اطلاعاتی کسب کنند. در درس مطالعات اجتماعی و علوم و ریاضی دانشآموزان به
۸۴ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی» دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
طور ملموس و عینی با واقعیات و پدیدههای محیطی و اجتماعی روبهرو شوند و آنچه را که
آموختهاند در محیط واقعی زندگی خود ارتباط میبخشند و معلم به محیطهای متنوع یادگیری
(کلاس» حیاط مدرسه, خانه, آزمایشگاه اجتماع, محیط زیست و ...) توجه دارد.
درباره با مولفه چالش, مانند نتایج پژوهشهای شبکه آموزش منابع طبیعی و کشاورزی آفریقا"
() تیلور و همکاران (۲۰۰۳)» کنیا (۲۰۱۶)» و حاجیتبار فیروزجائی و میرعرب رضی
(۱۳۹۵) مواردی از قبیل نبود سیستم آموزش» فقدان روششناسی مناسب» نداشتن ساز و کار
قانونی مناسب» نبود بودجه. نبود مشوقهایی برای تولید محتواهای بومی» همراهی محدود در
فرایند اجرای برنامه درسی» کارهای مضاعف معلمان و مدیران» تجربه و تخصص نتاکافی معلمان
روشهای استاندارد و مطالب آموزشی واحد و یکسان, تغییر ذهنیت از روش سنتی به روشهای
عملی» محدودیت زمان» کمبود امکانات. تجهیزات و" وسّایل کمک آموزشی, حجم وسیع مطالب
درسی, عدم حمایت اجرایی مدیران آموزش و پروزش استانی او منطقهای» قوانین و مقررات
اداری» آگاهی نامناسب برخی خانوادهها تمرکز سیستم آموزشی»:.الزام آزمونهای منطقهای و
استانی» از مهمترین چالشها و محدودیتهایی هستند که معلمان و مدیران در مدرسه برای
بومیسازی برنامه درسی با آنها روبهرو هستند او باید برای رفع«آن تلاشهای لازم انجام گیرد.
در مجموع» میتوان گفت بومیسازی برنامه درسی و یادگیری بومی» موجب افزایش یادگیری
و انگیزه فراگیران میشود. بنابراین» زمانی شاهد بومیسازی یادگیری خواهیم بود که محتوای
برنامه درسی و روشها و مطالب مرتبط با آن بهطور مستقیم» با تجربهها و محیط یادگيرنده ارتباط
داشته باشد. از این رو در جهت درک اینکه کدامیک از جنبههای برنامه درسی (محتوا روش و
مطالب) بومیسازی شدهاند. باید تلاشهای لازم انجام گیرد. در ضمن محتوای برنامه درسی بومی
با لحاظ کردن شرایط خاص هر منطقه» شرایط جغرافیایی و منطقهای هر محل و نیازها و علایق
ویژه دانش آموزان در محل, به تفاوتهای فردی و نیازهای بومی و منطقهای پاسخ میدهد.
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۸۵
بنابراین» ایجاد فرصتهایی برای موقعیتیسازی برنامه درسی از سوی آموزش و پرورش به ویژه
در مدارس ابتدایی باید مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا ایجاد فرصتهای موقعیتیسازی میتواند
یادگیری و عملکرد دانشآموزان را تحت تأثیر قرار دهد و به موفقیت تحصیلی آنها کمک کند.
موقعیتسازی مهارتهای پایهای در حوزههای تخصصی در مقاطع ابتدایی» راهنمایی و پس از آن
برای مشارکت بیشتر دانشآموزان» یادگیری عمیق و ارتقای انتقال مهارتها مورد استفاده قرار
میگیرد. موقعیتیسازی و بومیسازی میتواند آموزش و پرورش ایران را در همه مقاطع دچار
تحول کرده» و زمينه بروز استعدادها و توانمندیهای دانشآموزان را فراهم کند. برای تحقق این
منظور مدیران و مسئولان آموزش و پرورش,» میتوانند ضمن ایجاد امکانات و موقعیتهای
موجود محیطی در سطح منطقه و ملی برای کلیه دانشآموزان, با ایجاد کارگاهها و برنامههای
مناسب در این زمینه به تغییر باورها و دیدگاههای معلمان برای مثبت مبادرت کنند.
در زمینه این پرسش که آیا بین دیدگاه مدیران و معلمان در زمبنه ابعاد و مولفههای بومیسازی
و موقعیتیسازی برنامه درسی تفاوت وجود دارد؟ نتایج نشان داد.تفاوت معناداری بین میانگین
رتبهای مدیران و معلمان در زمینه خطمشی/ آژّاهنماها بای بومیشازی و آگاهی معلمان از نقش
شان جهت بومیسازی برنامه درسی وجود دارد؛ بنابراین» در این مورد میتوان ادعا کرد که: «در
زمينه خطمشی/ راهنماها برای بومیسازی ,برناقه" درتی«و همچنین» آگاهی معلمان از نقششان
برای بومیسازی برنامه درسی بین مدیران و معلمان تفاوت معناداری وجود دارد؛ یعنی مدیران
دیدگاه مثبتتری نسبت به معلمان به وجود خطمشی/ راهنما و آگاهی معلمان از نقششان در
مدارس برای موقعیتیسازی و بومیسازی برنامه "درسی دارند». اما در اسه بعد و مولفه دیگر
بومیسازی برنامه درسی با توجه به مقدار منن ویتنی و همچنین» سطح معناداری» باید گفت بین
دیدگاه مدیران و معلمان در زمينه میزان بومیبودن محتوا و فعالیتهای یادگیری؛ میزان چالشهایی
که معلمان در بومیسازی برنامه درسی با آن مواجهاند. و تلاش و اقدام معلمان برای بومیسازی
در تحلیل این یافته که نتایج تحقیقات باقری (۱۳۸۷) و کنیا (۲۰۱۶) نیز مویّد آن است» باید
گفت مدیران دیدگاه مثبتتری داشتهاند. به نظر میرسد چون مدیران تجربه» آموزشها و در
۸۶ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی, دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
جلسات و کارگاههای آموزشی بیشتری مشارکت داشتند دیدگاه آنان مثبتتر است. باقری (۱۳۸۷)
نشان داد تدوین سیاستهای تولید علوم انسانی و بومی» از ضروریات انکارناپذیر است و باید
همه دستگاهها و نهادها به تدوین سیاستهای روشن و هماهنگ اقدام کنند و همچنین, نهادها
طرح و برنامه» سیاستها و برنامههای کلان را به طرحهای جزئی و موردی تبدیل کنند و به سمت
تولید علوم کارآمد و ناظر بر نیازهای بومی در جامعه علمی کشور حرکت کنند.
هنریتا (۲۰۱۶) معتقد است برنامه درسی باید موقعیت محور و جهانی بروده و از
انعطاف پذیری لازم برخوردار باشد تا به مدارس امکان دهد که به بومیسازی بپردازند و
موقعیتهای آموزشی اجتماعی خود را تقویت کنند. همچنین» تولید و توسعه مواد آموزشی
بومیسازیشده باید تشویق و تأکید قرار شود و تأیید این مواد باید توسط واحد منطقهای آموزشی
و,برأساس آستانداردها و سیاستهای مار 1 صقر کی ابهاین, ذر موقعیتیسمازی و بومیسازی
برنامه درسی دوره ابتدایی باید فرصتی ایجاد شود که اختیار و تصمیمگیری در زمينه تدوین برنامه
درسی به مدارس, داده شنود. و شراگی برا کشا رکت. تا دهاز تواناییهای مسئولان محلی:
مدیران مدارس, معلمان» والدین و دانشآموزان در برنامهزیزی فراهم شود. بدین ترتیب حرکت به
سوی تمرکززدایی و واگذاری اختیارات به عوامل, اصلتی,نظام,آموزشی یعنی معلمان, کارکنان و
مدیران مدارس و تمرکز بر بهبود یادگیری.دانش آموزان«و جلب مشارکت اولیا و جامعه محلی
امری بدیهی است. رویکرد برنامه درسی برای تحقق هدفهای یادشده» نیازمند بسترسازی مناسبی
است آ(پیری ق همکازان؛ ۸ ۵ا). #نانراین» موقعییمسازی, برنانه درشیساز و کازهایی زا یرای
مدارس ارائه میدهد که ۱.انیازها و علایق دانشآموزان و جامعه را بهتر بزآورده کند؛ ۲. یادگیری
مدرسه را در دانش و منابع محلی قرار میدهد» تا انتظارات ملی و محلی مورد توجه قرار گیرد؛ ۳.
به ایدهها و موضوعات جدید در برنامههای درسی توجه شود؛ یعنی دانشآموزان هم بهجای
مصرفکنندگان دانش» در فرایند برنامه درسی در تولید دانش و فعالیتهای یادگیری» نقش فعالی
به خود اختصاص دهند. بر این اساس» برای اینکه موقعیتیسازی و بومیسازی برنامه درسی در
نظام آموزشی عملیاتی شود نیازمند تلاش دستاندرکاران و مسئولان آموزش و پرورش است تا
محدودیت قانونی و اداری را از بین ببرند و با تدوین قوانین برای واگذاری بیشتر اختیار و
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۸۷
تصمیم گیری برنامه درسی به منطقه یا استان» تخصیص بودجه» تجهیزات و امکانات تسهیل کننده
در مدارس» جهت حمایت از پشتیبانی از برنامه درسی بهمنظور موقعیتیسازی و بومیسازی برنامه
درسی:: ایمجاد. فضای مناسب برای, نقاوکت سغزلان سحلی: والنین: سلناق: و شناگردات در تشاد
- مدیران و مسئولان آموزش و پرورش کشور در سیاستگذاریهای برنامه درسی دوره
ابتدایی توجه ویژهای به موقعیتیسازی برنامه درسی کنند. همچنین, با برگزاری کارگاههای
آموزشی برای معلمان با هدف فراهمکردن فرصتهای یادگیری» موقعیتهای محیطی,
گردش علمی و پژوهشسرا در جهت تعمیق بخشی یادگیری دانشآموزان انجام شود.
- بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درتتیی .از سهانتتهای اساسی نظام آموزش و پرورش
- از معلمان و مدیران مدارس در شکلدادن به برنامه درسی رسمی مبتنی بر محتواهای محلی
- بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی با استفاده از امکانات محلی جهت تولید مواد و به
- بازنگری متون درسی به منظور ایجاد فرصتهایی برای بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه
- تهیه و تولید مواد آموزشی بومی با توجه به ویژگیها و ظرفیتهای بومی و محلی منطقه
- معلمان باید به سطح پیشرفته و کارآمدی در آموزش دروس دست یابند و انگرش مثبتی
نسبت به این درس از طریق استراتژیهای متنوع آموزشی و رویکرد دانش آموزمحور در
دانش آموزان ایجاد کنند. در نتیجه, فرهنگ یادگیری مستمر در دانشآموزان ایجاد خواهد
- معلمان باید از رویکرد بومیسازی و موقعیتیسازی در تدریس خود استفاده کنند. مهارتها
و شایستگیهای خروجی این رویکرد برای آینده شغلی دانشآموزان الزامی است. معلمان
۸۸ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی, دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
باید خلاقیت و تفکر پیشرو داشته باشند و از امکانات موجود و تجربههای زندگی واقعی
استفاده کنند تا مفاهیم درس بیشتر به زندگی واقعی نزدیکتر شود.
- حرکت به سمت موقعیتسازی نیازمند ایجاد شرایط عملی در مدارس میباشد. یکی از
مهمترین این شرایط اشتیاق مربیان به تغییر روشهای سنتی و توانایی مراکز آموزشی برای
- معلمان باید استراتژیهایی را خلق کنند که با درنظرگرفتن تواناییهای مختلف دانشآموزان
- رویکرد بومیسازی و موقعیتیسازی در آموزش باعث ارتقای عملکرد دانشآموزان میشود
و مطالعات گستردهتر در این زمینه لازم است تا تأثیر این رویکرد برای نمونهای بزرگتر یا
- معلمان باید فضایی را برای دانشآموزان ایجاد کنند تا دانشآموزان موضوعات و مسائل را
مطرح کنند و به دنبال استراتژیهایی رای رفع آن باشند.
- معلمان باید برای موقعیتیسازی از مواد. فعالیتها علایق. موضوعات و نیازهای واقعی
همچنین, برای اجرای هرچه بهتر موقعیتساژی برّای"فراگیران در محیطهای آموزشی پيشنهاد
- با کمک افرادی که در زمینه موقعیتسازی تبحر دارند توسعه حرفهای را به فرایندی مستمر
و همیشگی تبدیل کنید. سعی شود مربیان از درون فضای آموزشی انتخاب شوند. بعد از
- برای ارزیابی تأثیر موقعیتسازی؟ رویهایی را برای سنتجش مهارتهای پایهای و دانش
با توجه به اینکه تحقیقات اندکی در گذشته در اين حیطه انجام شده است» پيشنهاد میشود.
پژوهشهای مشابه مطالعه حاضر در دور ابتدایی و دورههای تحصیلی دیگر و پژوهش به
امکان سنجی بومیسازی و موقعیتیسازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی ۸۹
باقری» شهلا (۱۳۸۷). علوم انسانی- اجتماعی از بحران تا بومیسازی: انتقادات و راهکارها
پیری» موسی,» عطاران» محمد, کیامنش, علیرضا و حسیننژاد. غلامرضا (۱۳۹۰). برنامهریزی درسی
مدرسهمحور راهبردی برای تمرکززدایی از نظام برنامهریزی درسی. برنامه درسی» ۱(۱)»
حاجی تبار فیروزجائی» محسن, و میرعرب رضی, رضا (۱۳۹۵). تحلیل وضعیت موجود بومیسازی
برنامه درسی در مدارس ابتدایی. اولین همایش ملی بومیسازی برنامدرسی, تهران
صادقی, علیرضا عبدالملکی, صابر و خدارحمی مریم (۱۳۹8). تبیین بومیسازی تدریس: با تأکید
بر نقش معلم. اولین همای شبومیساز ی برنامه درسی» تهران؟آذانشگاه علامه طباطبایی.
صحراکار» سهیلا (۱۳۹۵). تبیین تجارت جهانی از بومیسازی برنامه درسی. اولین همایش
نجفی» حسن, و صادقی, علیرضا (۱۳۹۵). اشناسایی کیفی چالشهای بومیسازی برنامه درسی در
0 168068 00۵1+ هد اد موش و۸ 6۳ 1006 صدمزک۸
3 :122708 عگ عصنطعدا 0عدناههاد۲ .(2009) کل باکهزاومدنفگ گ سا ,11006 .0 ۳۰ بتعلدظط
۳ عمط از کععنامممم واانهها فصد عسهانا او مخ حعصم هه
8 عوزفصتاه هه عزعصساصا .(2010) ۸۰ لعصطههانمکط ۶ لا ص131 .3 بتصماعهظ
201100 و50 اهصنلونعدم1 ۸ +وعدا عمصنفه و صممناعمم هد 101200
۵ :1208 ۵۵ 100۵ ,۲0۵۸ .(2001) 34 .2 مصمکاعت ۶ 6 بط مفصعظ
13159611200 3100021 :017 ,فتاطاصحا0) .(5 ۵۱۰ ۷) مومع موع ۱6 0 120018
68 3081۳26 ععلقه ۵ صمناعتصاقصنز. اهعاصمه عصعنا .(2004) 8 با ,ص580
0 وال 3۵6۷۵۵ ع100ه 1106٩ ۵11201100 011101ع- 100011201100 .(2014) بش۸ 1 مقعصطظ
8 نز 01۳601116688 ها :کص16330 0معزآهما1 وصه ناماد .(2019) 6۰ ۸ .ظ مفقزه
5۹۰ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی, دوره ٩ شماره ۶ زمستان ۱۳۹۹
06 70000 071 101122 1101109/1 1/۳ ۱م و 0 ۶ 1111 ۸۸109/011 محعقانا ۳
202066 مصه کممص ام علواد عصنصسد ص۳66 مر نطعصهنهامظ بر2011) ما سا ماصصه6
70-6۰ ,4 760/0108 04 6:0 2۵10۵ اهلد عط) که ععمعمد ام
1 م۱۵ ۹00۹۵۹ 07۱۵/۵/26 ۵ :+که أ 1 6602 2۳ (2002) 4۰ معزمعهالنه
۰ 1۵ 3۵00۵0 :2/0/6-3 ععع00 1۵ لمع مطل موم هه
1۳8 85ق/3 9 03۵06 0۵۷۵/2010 0۵ «منمعالامهم1 .(2014) .ظ بش۸ م1۳6۵
1 ۵۴11168 ۹06166 ]۵ ۲۱۵۷۵/2۵0 ۵۵ 110معآمهم1 .(2015) .ظ 0 م1
56106160 یز وه ها امه حصلنهنسه ۶ ععنامهم عط1 (2014) بش م۴66۵
49-6۰ ,(5)10 ۳۳۵/6 07۵ 072۵/07 هل مقاممنطاظ سبح هرز حاممطعد
6 ۴ هام20 نصمنامعنلم1 مصده صوناهدناهه 0 .(2017) ما 0 ما۸ نگ
0 ععصقطه عامصناه عصناهععاصز 5 عمصصند از کاععطد وانجناعد معمماه 00
20-۰ .00 با 086۰ 012۵/6 09 ۳۵۱/۵۵6۵ 110۵0۵ ۱۵ ۵7 جع 2عم و۲۳
0 ۹07۳66 0۱۵۵/26 7٩ هلع 2 76118018 .(2019) .8 .۷۷ ت21
7200 1 120618 16010۹1 11۵10 ۵0۵ 201011208 ۵ 68 00010
از نادمه هنز 160486 مططل ۰ و۳ ب(2013)مس مها ک بش ,1/0۳۵2
جک 7600708 دفعع ۵۸/0 ۰7۵۹/0۵/۵۵ مکفققاه بوصواعنط هز جصناهعن هن م0
65 ققاه 26اه 26۳ حسلیهتسه اممطو-عصخم عط عصاامد۸ .(2007) ۳۰ ,۳۵006
03۵861 80۳ علصعهد هه سم صفقام معا ۸ نععطاصم عممماهعل
40 م] مه ۲0۱۵1260 .(2017) .ظ مزال گ .0 ۳۰ ,00۵ بل بمعنظ ,0 .3 ,ونا۵6م۴
7 70۵1 24006 #اعل۸ مکعنادتهاد عنققط عصنطعدا هنز عحونصط ۵ که عصنطعد)
1008 :200100۵01 عگ وس09ع1 (2000) 38 مقصهقه) ۶ مسا 5 ,8:1۵
:565 صمناد ۳ اامل۸ فص عطع 1 .1600 0/04 م1 ح ملعم
ناه ۸ نعصنصد1 ع نحص کم ععنامعم مهد معط 156 (2004) ۷۷۰ .ط مخماچه 1
6۰ ۳1۳۲ 0۵ 2014 ب14 اعنی بش ده 1۵۵۵ ,(374) 0۵110۰ 1010/۰
41 1۵۳ 0106006 لفصه کمامتمط نصا هتسد ملد .(2003) .۲ متماچد]
۷ 60۵۲۵۵ و5000 کصزهزش بکعک هگن نامر و۵ و70 هماع امس
۰ ۹6041818 0۳10/1/۱ 7 0001168 ۱6 2128 .(2002 )م۲ /دنه۸ 1۳۹60
8 ,۷1۵۵6 +عصنصوگ لعدمنععط۴ عطا که کممعطظ مسلط موم اموممهماه
0 ۹۲۵۱۳6 0۱۱۵۱۷۵/26 7٩ دلع 2 763118018 .(2019) .34 م8020 1/۵۹00
10-2 1۵06108 16060۹1 1101 0000 1208 200 ۵۳۸ جع اجه
|
هدف پژوهش حاضر امکان سنجی بومی سازی و موقعیتی سازی برنامه درسی در مدارس ابتدایی است. روش پژوهشتوصیفی از نوعپیمایشیبوده است.جامعه آماری، شامل همه معلمان، مدیران و دانش آموزانپایه های چهارم، پنجم و ششم ابتدایی شهرستان بابلاست که با روش نمونه گیری تصادفی ساده 289 نفر معلم، 75 نفر مدیر و 1108 نفر دانش آموز به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.برای گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بومی سازی و موقعیتی سازی برنامه درسی ویژه مدیران، معلمان و دانش آموزان به کار گرفته شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون های رتبه های علامت دار تک نمونه ای، ویل کاکسون و یو مان ویتنی) اجرا شد. نتایج نشان داد از دیدگاه معلمان و مدیران بومی سازی و موقعیتی سازی برنامه درسی در همه ابعاد امکان پذیر است. همچنین بین دیدگاه مدیران و معلمان در دو بعد خط مشی و آگاهی معلمان از نقش شان، تفاوت معناداری وجود دارد. اما در سه بعد (اجرا و تلاش معلمان، محتوا و فعالیت یادگیری و چالش ها) تفاوت معناداری وجود ندارد. بنابراین، براساس نتایج ضرورت ایجاد فرصت های موقعیتی سازی برنامه درسی از سوی آموزش و پرورش به ویژه در مدارس ابتدایی باید مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا ایجاد فرصت های موقعیتی سازی می تواند یادگیری و عملکرد دانش آموزان را تحت تأثیر قرار دهد و به موفقیت تحصیلی آن ها کمک کند.
|
45,516 |
390915
|
یر تا پایان عمر به اثباتگرایی منطقی وفادار ماند و پایبندی خویش را به تحلیل اخلاقیش اعلام داشت.
وی ها یگ نظریه اخلاقی دارد که با اراق آي آغازگر احساسگرایی اخلاقی در دوره سار ات اما
نظریه اعتباریات اخلاقی محمدحسین طباطبایی یکی از چند نظریه اخلاقی ایشان میباشد. وی در آثار
بعدیاش نظریات اخلاقی متفاوتی را مطرح میکند. بیان چندین نظریه اخلاقی از سوی محمدحسین
طباطبایی گذشته از اينکه وسعت نگرش اخلاقی وی را میرساند. ابهام و پیچیدگیهایی را درباره نظریه
اعتباریات اخلاقی بوجود میآورد» که فهم صحیح از اين نظریه را دشوار میسازد. وی در تفسی رالمیزا نکه
مربوط به دوره کمالشان است ضمن رد هرگونه نسبی گرایی اخلاقی» نظریه اخلاق قرنی را مطرح میکند
که در ربط و نسبت با خداوند معنا پیدا میکند. که همین نظریه دیدگاه مطلوب ایشان میباشد.
۸ مطیریبذر کتاب ,ای بردظ رسیم قربازم بات اعقباریات + سلتاطبانی یه زفینگام قلاسقه+تتجلیلی من وی
«موضوعی که اینجا[ در مورد اعتباریات] وجود دارد و به حرف ایشان اهمیت میدهد این است که حرف کسانی مثل
راسل را میزنند که یک فلسفه نوی (باصطلاح خودشان) در دنیای امروز آوردهاند» تمام حرفشان به همین یک حرف
برمیگردد. و بدون شک آقای طباطبایی از حرف آنها اطلاع نداشتند, و حتی خود من هم وقتی اصول فلسفه را
مینوشتم» توجه نداشتم که حرفی که ایشان درباره علوم عملی و علوم اخلاقی دارنده یک فلسفه بسیار جدیدی است
و آخرین نظریهای که امروزه درباره اخلاق میدهند همین حرف آقای طباطبایی است» ( مطهری,۱۳۶۳: ۱۹۴).
۲ از نظر طباطبایی لزومی ندارد این «باید».به زبان جاری شود؛ چرا که انسان هر عملی که انجام میدهد یک
۳ در بیان ربط و نسبت این سه نوع از اخلاق که طباطبایی از آنها سخن میگویند میتوان گفت اين سه نوع
اخلاق در سه سطح مختلف قرار میگیرند. اخلاق یونانی در پایینترین سطح است چرا که تهذیب نفس را براساس
مصالح و منافع دنیوی انجام میدهد. اما اخلاق دینی» چون تهذیب نفس را با توجه دادن به نتایج اخروی انجام
میدهد و از جهت اینکه از منبع وحی الهی اخذ گردیده از نظر ید معنوی و روحی در سطح بالاتری قرار دارد. دین
اسلام در کنار برخورداری از اخلاق دینی ار نوع دیگری از اخلاق نیز بهره مند است که نسبت به اخلاق دینی در
مرتبه و سطح بالاتری قرار دارد و آن اخلاق قرآنی است. در اخلاق قرآنی در صدد آن است که با توجه دادن فرد
به کسب معارف الهی و سرشار شدن روح و قلب او از این معارف» یکسره فرد به فضایل آراسته شود بهگونهای که
جایی برای رذائل نماند. در تشزیح این بحث میتوان گفت هنگامی که فرد مسائل اخلاقیی زندگی خود را صرفا بر
مبنای منافع دنیوی و اجتماعی سامان می دهد در سطح اخلاق یونانی است. زمانی که سامان دهی ابعاد اخلاقی
براساس نتایج خروی صورت میگیرد فرد در مرتبه و سطح اخلاق دینی است. و هنگامی که فرد برای تنظیم ابعاد
اخلاقی زندگی یکسره قلب و روح خود را اکنده از معارف الهی میسازد و از فضایل سرشار میگردد به گونهای که
جایی برای رذائل نمیماند در مرتبه اخلاق قرآنی که بالاترین سطح اخلاق است قرار میگیرد.
۴ طباطبایی میگوید ما دو نوع اعتبار داریم و برای اعتبارهای ثابت به عدل و ظلم و امثال آن مثال میزنند و
میگویند حسن عدل و قبح ظلم یک امر اعتباری است» ولی اعتبار ثابت و لایتغر است» اما خیلی از اعتباریات را
آیر. ج. الف (4)۱۳۵۳ زبان» حمیفت و منطق» ترجمه منوچهر بزرگمهر» تهران» انتشارات علمی.
بکر لارنس سی (۱۳۷۸) تاریخ فلسفه اخلاق غرب, ترجمه گروهی از مترجمان» قم» موّسسه آموزشی و
هولمز رابرت ال (۱۳۸۵) میانی فلسفه اخلاتی» ترجمه مسعودعلیا تهران» انتشارات ققنوس.
سبحانی» جعفر (4۱۳۸۲ حسن و قبح عقلی يا پایههای اخلاتی جاودان؛ با نگارش علی ربانی گلپایگانی» قم»
شریعتی سبزواری» محمدباقر (۱۳۸۵) تحریری ب راصول فلسفه و روش رالیسم» قم» انتشارات بوستان کتاب.
طباطبایی» محمدحسین (۱۳۶۸)» اصول فلسفه و روش رالیسم: پاورقی به قلم مرتضی مطهری» تهران»
طباطبایی» محمدحسین (۱۳۶۴) تفسیرالمیزان» ترجمه ناصر مکارم شیرازی» تهران» انتشارات امیرکبیر.
مصباح یزدی» محمدتقی (۱۳۸۱) فلسفه اخلاتی» تحقیق و نگارش: احمد حسین شریفی» تهران» شرکت
معلمی» حسن (۱۳۸۰)» میانی اخلاتی در فلسفه غرب و اسلامی» تهران» پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
مگی براین (۱۳۷۲) اس بررک» تمه غزتالگف لادوندیظاهران: انتشارات خوآرزمی:
- وارنوک» مری (4۱۳۸۰ فلسفه اخلای در قرن بیستمم؛ ترجمه ابوالقاسم فنائی» قم» انتشارات بوستان کتاب.
م1050[ 0۳۵ 3۸65 :۸۵ ۵۳ م2105 ,ر2015) [ع۵ 3100 ,و12 -
۵۳۵ 216۷ ,268 8115 8607000 ,(2006) کل لعقط2/0 ,8006 -
- 5606۲, 34 )2008(, ۷۵۲ ۶ 1۵ ۳۳۵96-606 0۲01613 821050
7 حط0 3 ونرو ۸:۹۸:۵0 ۸:۱ :7160 آهعنط 8 ,(2013) 2002 گم 5 کعتظ 8 -
1- 1-1000 6۳-30 نامع م0 - لمع کم نام -عصنطعنا نام
-200-نا نع هن 65/1 00/05 ان 0 0// :0 .یع 6 معنلبت . ,3/۵30 -
|
بر مبنای برخی از نظریاتی که درباره ماهیت مفاهیم اخلاقی وجود دارد این مفاهیم را می توان در تقسیم بندی چهارگانه: عینی (خارجی )، فلسفی، احساسی (عاطفی) و اعتباری ( قراردادی) گنجاند. محمدحسین طباطبایی برای حل پار ه ای از معضلات فلسفی، نظریه نوین ادراکات اعتباری را مطرح می کند. وی در تقسیم بندی اعتباریات، اخلاق را هم جزئی از مفاهیم اعتباری می داند. برخی از ویژگیهایی که برای اعتباریات اخلاقی برمی شمرد مانند نسبی بودن، نشأت یافتن از عواطف و نیازها، عدم صدق و کذب پذیری و ... این نظریه را در تشابه با نظریه احساس گرایی اخلاقی آیر فیلسوف پوزیتیویسم قرن معاصر قرار می دهد. اما با تعمق در این دو نظریه خواهیم دید، تفاوتهایی اساسی و بنیادی بین آنها وجود دارد که نباید آنها را از نظر دور داشت؛ ازجمله این که آیر با بیان این دیدگاه در صدد رد مابعدالطبیعه و متافیزیک است، اما طباطبایی با بیان نظریه اعتباریات ( به طورکلی) در پی تثبیت جایگاه اصول عقلانی و فلسفی است.
|
38,603 |
469746
|
گام به گام توانست به پیش برود و در عرصه گفتمانی و تولید
ادبیات انقلابی» در خط مقدم مبارزه با پهلوی قرار بگیرد. این
به آثار شاعران انقلابی» به ردیابی خط سیر تحولات ادبی دوران مبارزه پرداخته و در پی
بازشناسی هویت و جایگاه شعر انقلاب اسلامی در تولید ادبیات انقلابی و غلبه گفتمانی نهضت
امام خمینی (ره) است. بازشناسی زمینهها سیر تطور کارکردها و تنوع زبانی و محتوایی اشعار
انقلابی نشان از آن دارد که اغلب این آثار پیرامون شخصیت» افکار و انديشه سیاسی امام
خمینی (ره) شکل گرفته است و در مقام؛قالب و ادبیات نیز بیشترین الفت را با ذهن و زبان
مردم دارد. از اینرو از نظر محتوا التزام به ,ولایت فقیه,(در هر دو ساحت نظری و مصداق
خارجی) را میتوان شاخسه اما ی نهر ان رگا بزاشمله چنانکه در شکل و قالب نیز
کلیدواژهها: انقلاب اسلامی, هنر اسلامی, شعر انقلاب؟امام خمینی (ره)» ادبیات انقلابی.
# دکتری تخصصی,» عضو شورای عالی دانشنامه انقلاب اسلامی 0 8۵1 1۳۵610۵561000
۲ فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ایران سال هفتم» شماره یکم» پهار ۱۶۰۰
بازخوانی تاریخ تحولات نهض ت امام خمینی, نمونههای فراوانی از شعر سیاسی با
مضمونهای اسلامی را بهدست میدهد که در بستر حوادث نهضت امام خمینی در جای جای
ایران سروده شده است. استفاده از زبان شعر در پیشبرد وقایع نهضت نقش مهمی داشته. و روح
مبارزه با مظالم پهلوی را چونان آتش زیر خاکستر در میان تودههای مردم» زنده نگاه داشته
است.این توقمان با بررسی آقذاد زیادی از اشعاز سیاسی مسفرق نهر رضا سترنشاهدر
نهایت یک خط ممتد شعری را برای مخاطب ترسیم میکند که هم مسیر تحولات انقلابی را
نشان میدهد و هم نمایانگر ماهیت و آرمانهای قیام اسلامی مردم ایران است. بازخوانی تنوع
مضمونی» زبانی و ادبی» گستره عظیم شعر انقلاپ اسلامی را به رخ میکشد که در عین همه
تکثراتش» گرد محور امام خمینی بهعنوانیگانه راهبر مبارزات اسلامی مردم ایران به وحدت
میرسد. جایگاهشناسی شعر انقلاب اسلامیی دز تولید اذبینات انقلابی در گروه مرور پیشینه
مراجعه به عینیت خارجی و بازکاوی دادههای تاریخی؛ مهمترین منبع در ردیابی و
هویتشناسی شعر انقلاب و جایگاه آن دز*تولید ادبیات انقلابی است.
زبان شعر» جامعهشمول است که ذهنیت مردمان عصر انقلاب و جهانزیست آنان را بهتر از
هر زبانی بیان میکند. برخی نویسندگان در تحلیل انقلابها بر نمادهای ذهنی در جامعه پیش از
انقلاب تأکید فراوان میکنند.و شروع انقلاب را شاهدی بر پایان جهتانزیست و پدیدآمدن
جهانزیست, تازه بر میشگارند؛ یعتی زمانی که مر" خود :وا بر قالببت 2 جانسه بر انساس
آرمانهای خود از نو صورتبندی کنند جامعه بایدخود.را تجدید ساخت کند و این امر باید بر
مفاهیم و اصولی متفق و موافق شود؛ لذا سیاست همان «زبان مشترک و در عین حال متناقض
بحث و عمل درباره مفاهیم اصلی قدرت» است که نمیتوان از اهمیت و قدرت زبان و مباحثه
در شکلگیری و پیروزی انقلاب غفلت کرد (ملکوتیان و احمدی, ۱۳۹۰: ۱۶ و ۱۵).
در کنار همه عواملی که گره خورده بودند تا انقلاب اسلامی به حقیقت بپیوندد.» ادبیات
(اعم از شعر قصه» شعار سرود و...) در انتقال مفاهیم» تهییج و ترغیب مردم در مبارزه»
آگاهیبخشی, اطلاعرسانی و دمیدن روح حماسه و شهادتطلبی تأثیرات بسیار زیادی داشت.
بهدلیل سابقه تاریخی و فرهنگی مردم ایران, استفاده از زبان شعر در انتقال مفاهم سیاسی -
اجتماعی در افشای ماهیت جنایت آمیز رژیم شاه و ایجاد گفتمان جدید بر اساس مبانی اسلام
ناب» بسیار کارگر افتاد. البته شاغرآنههای عصر مبارزات روت به نهضشت نام خمیتی(ن]
آنچنانکه باید و شاید., هرگز مورد التفات هنروران و سخنشناسان ادب فارسی قرار نگرفته؛
چنانکه تاریخنویسان و مستندنگاران نیز حق این ساحت مظلوم و مغفول در تاریخ سیاسی و
در مطالعات انقلاب اسلامی نوعا روشهای رایج در مطالعات اجتماعی,» بویژه انديشه سیاسی
ازجمله روش تحلیل سیستمی» روش راهبردی» روش بحران» روش مفهومی» روش گفتمان و...
مورد استفاده پژوهشگران قرار میگیرد که.ارزیابی؛تولیدات مبتنی بر این روشها ناکارآمدی و
ناتوانی آنها را در انعکاس همهجانبه نهضت اسلامی بهارهبری یک مجتهد شیعی به اثبات
میرساند و متشا بسیاری از سویواظه هی است (لک زا و۹۸۵ اون
با وجود این این نوشتار از نظر روششناسی بهمعنای چارچوب نظری تحقیق (ریسرچ
متد) و روششناسی بهمعنای دانش"درجه دوم (متدولوژی) (حقیّقت/.۱۳۹۱: ۷۵) تابع هیچ یک
از روشهای رایج يا پارادایم خاص نیست»؛اا در تحلیل ذادهها از روش کلاسیک (اعم از نقد
ادبی و نقد تاریخی) پیروی میکند. روش گردآوری دادهها کتابخانهای است؛ اما گاه از تولیدات
تاریخ شفاهی (مصاحبه) نیز استفاده شده است و از لحاظ سطح تحلیل,» نوشتار توصیفی -
وقتی از «شعر انقلاب اسلامی» سخنی به میان میآید. نازیر باید در آفاق بلندی نظر کرد
که طلوع سپیده صبح انقلاب اسلامی را نمایان میسازد. این پهندشت زیبای بیکرانه از فراگرد
شعر انقلاب اسلامی, تنها واژهپردازی و لفاظی نیست؛ بلکه معبری است به دنیای معانی و
مفاهیم بلند و پیچیده؛ مفاهیمی در تراز گستره و اهمیت و جایگاه متعالی انقلاب اسلامی. در
شعر انقلاب با انقلابیهایی روبهرو هستیم که برای ستایش مبارزه با استبداد و استعمار و استکبار
۶ فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ابران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
زبان شعر را به استخدام درآوردند؛ همچنان با شاعرانی روبهرو هستیم که در کاروان انقلاب
اسلامی جایی برای خویش جستند تا از تاریخ جا نمانده باشند؛ این است که چه بسا شعر
انقلاب, گاهی در عرصه عروض و قافیه و لفظ چندان فخیم و فاخر در چشم نیاید با اینکه
موضوع و معنایش متعالی و فخیم است؛ چنانکه در آثار برخی انقلابیون شاعر مشاهده میشود
و چه بسیار شعرهای بلندی که هم در قالب سرآمدند و هم در معنا متعالی.
گرچه این حقیقت در منابع انعکاس درخوری نیافته, شعر انقلاب اسلامی. هرگز از
تحولات نهضت جا نمانده است! امروز وقتی از «شعر انقلاب اسلامی» سخن میگوییم در
بسیاری موارد» شعر روزهای پس از پیروزی نهضت در ذهن انسباق مییابد و کمتر کسی است
که جریان شعر انقلاب را همپای تحولات تلخ و شیرین نهضت امام خمینی بپندارد و بشناساند؛
حال اینکه شعر انقلاب» چاووشیخوان حماسه همیشه جاوید کاروان انقلاب اسلامی است.
شعر انقلاب» جریانی پویا و پیوسته جاری است که تاریخ تحولات معاصر در آن تجلی یافته
است. فقط و فقط. باید این آیینهزار را خوب. بشناسیم و غبار,ازچهترهاش بزداییم تا حقیقشت
شعری که از نه توی محافل دودگرفته روشنفکران به در آمداو بر زبان عامه مردم زمزمه شد
و بذر خروش و خیزش را در دل جامعه انقلابی ایران اسلامی رویانید.
شعر انقلاب اسلامی اگرچه در برخی وجوه با شعر عصر مشروطه مشترک است. هویتی
مستقل و ممتاز دارد. دراشعر انقلاب اسلامی, مفاهیم دینی و تطبیقهای تاریخی بهنحو
پرشماری بازتاب يافته و امهمتر اینکه مفهوم «شهادت طلبی» شاه بیت این غزل عاشقانه تاریخ
شعر انقلاب اسلامی با عموم مردم سخن میگوید؛ درابند لفاظیها و اغلاقگوییهای
روشنفکرانه گرفتار نیامده است؛ مردم را میفهمد؛ چنانکه مردم نیز از فهمش عاجز نیستند. این
است که در فضای خفقانبار استبداد ظاهرفریب پهلوی دوم و در عصر نضجگیری هثر درباری»
چه بسیار شعرهای انقلابی که بر زبان عامه مردم زمزمه میشود بدون اینکه نام شاعر آن را
شاعران انقلاب اسلامی» درست در روز واقعه در کنار مردم ایستادند و بهجای توهمبافیهای
شبه روشنفکری,» روزگار حماسهسازان را در قالب واژگان ریختند و هر واژهشان جرعهای
جانافزا به تشنگان خروش و خیزش هدیه کرد؛ چنانکه مردمان کوچه و بازار با همآوایی و
همزبانی شعر انقلاب سرودند و بازتابی از نظم شاعرانه در دل طوفان حوادث شدند. در این
زمانه غریب البته همه حوادث تلخ و خوئین نهضت امام خمینی در پشت شیشههای دودگرفته
عینک شاعران غیر مردمی و شعرفروشان درباری,» تار و تاریک و محو ماند! و آنان در همه آن
سالهای پرحادثه روزه سکوت گرفتند و از عشقهای ارزانشان سرودند ونان خونآلوده به نرخ
شعر انقلاب اسلامی در یک نگاه به دو بخش,قابل تقسیم است: نخست هویت مستقلی که
امروز این جریان شعری را با آن میشناسیم و دوم.آن قسمی که در گذشته ريشه دارد. در یک
نگاه» نهضت ادبی عصر مشروطه .تا حدودی نقطه آغازین بخشی از انقلاب اسلامی است. بویژه
آثاری از سید احمد ادیب پیشاوری يا شعری که درباره آشهادت شنیخ فضلاله نوری سروده
شده بهنوعی آغازکننده این راه بوده است. شعر احمد خوانساری.در رای شیخ فضلال یکی
دست حق در دست میآمد روان بر پای دار تا بلندآوازه سازد بعد از این آوای دار.
شعر انقلابی معاصر» اگرچه هم در لفظ و هم در مضمون از ادبیات مفشروطه تأثیرپذیرفته
است» دستاوردهای نهضت مشروطه در بعد سیاسی,و اجتماعی با آغاز دیکتاتوری رضاشاه
یکسره از میان رفت و ادبیات ستایش استبداد دوباره در عرصه شعر و ادب. رواج یافت؛ با این
همه در سکوت مرگاندود عصر رضاخانی» تکواژههای شبشکنی گاه از حلقوم حقگویان
بلند میشد اما در کوتاه زمانی این فریادسراییها با مشت استبداد»ه چون بغض در گلو خفه
میشد. یک نمونه فاخر از شعر انقلابی در عصر رضاخانی» آثار آیتاله شیخ یوسف نجفی
٩ / فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ابران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
جیلانی» نویسنده کتاب ارجمند «طومار عفت»! است که در ترسیم اوضاع خفتبار عصر پهلوی
ارکان فلک فتاده در چشم ملوک رذلان همه حاکمند در شهر و بلوک
گفتم به فلک. رذلپرور شدهای خندید که الناس علی دین ملوک
راهبر کبیر انقلاب اسلامی و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی از قریحه بلند شعری نیز
برخوردار بوده بهگونهای که خود از پیشگامان شعر انقلابی معاصر بهشمار میرود؛ بهعنوان
از جور رضاشاه کجا داد کنیم زین دیور که ناله بنیاد کنیم
آن دم که تفس بود. ره ناله ببست کون نفسی نیست که فریاد کنیم
گرچه با همت و هوشمندی,تاریخی هنروران مسلمان» هرگز چراغ شعر انقلابی در ایران
خاموش نشد آنگونه که در شعرهای,پیشین نینز انعکاس یافته است. خفقان شدید دوران
رضاشاهی موجب شده بود که جزیان"رسمی ادبی#کشوز به ,ستهمات"شعر اعتراضی و سیاسی
اقبال نکند؛ چه اینکه بخواهد به انقلاب بینلایشد. یکی ازاشاعران شهیر ایرانی» که آن دوران را
درک کرده است و در عین حال تعلق خاطر آشکاری نیز به انقلاب اسلامی ندارد. سلوک
«در این دوره» آنها که بهعنوان ادبای رسمیهستند یعنی کسانی که اروزنامهها را اشغال
کردهاند و تریبوها را در اختیار گرفتهاند» میتوان گفت غالبا آدهای سطحی, و در زمینه شناخت
مسائل اجتماعی کمفرهنگ» خودفروخته و خی بیوطن هستئلا:.. فشار و سانسوری که رژیم
۱. از بهترین رساله هایی است که در باب حجاب به نگارش در آمده و در زمان خود هفت سال زودتر از تصویب قانون کشف حجاب به
دفاع از موضوع حجاب پرداخته است. مرحوم آیهالّه جیلانی با همت بلند و بینش عمیق و اطلاعات گسترده دینی و اجتماعی به تألیف
این کتاب اقدام کرد؛ بدین دلیل مجرم شناخته» و توسط عامل رضاخان در گیلان (ژنرال فضلالّه زاهدی) دستگیر و زندانی و محکوم به
شلاق شد. این عامل مزدور پس از تراشیدن ریش آیهالّه جیلانی» او را به طرز بیشرمانهای در یکی از روستاهای فاقد امکانات آن روز
یعنی ماسوله تبعید کرد. ایشان با تحمل محدوديتها و رنجهای فروانی این دوران را سپری کرد. برای اطلاع بیشتر در مورد زندگانی
ایشان بنگرید به: ازندگکپنامه آیتاللّه شیخ یوسف نجفی جیلانی»» سایت رنگک ایمان: /13880://۷/۷/۷۷۰۳۵8017020.17/577
رضاخانی بر ادیبان وارد میکند به اندازهای است که حتی انتقادها در شعر این دوره چیزهای
سطحی و روبنایی است. انتقادها سطحی است و آن تندی_ای که در شعر عارف و عشقی و بهار
بود و به ريشه مسائل میزد در این دوره نیست. رژیم» این اجازه را به کسی نمیدهد که به
مسائل عمقی بیندیشد و مسائل عمقی را در آثار خود منعکس کنند» (سوری» ۱۳۸۸: ۸۵-۸۲).
معجزه بزرگ انقلاب اسلامی» شکستن این فضای پلیسی در عرصه ادبیات و زمینهسازی
در حقیقت شعر انقلاب اسلامی با ورود آشکار امام به عرصه مبارزه در آغازین سالهای دهه
چهل جاری میشود و اولین زمزمههای شعر انقلابی, بعد از مبارزات روحانیت در ماجرای
الغای تضویبنامه: انجمنهای ایالتی وولا ی د مگ ۶۱ بارودهاشد. در یکی از اشغاری که
به مناسبت سروده شده و به نفش رهبری امام در مبارزات این دوره تصریح شده است:
به جان پاک حجج. رهبران این نهضت نثار باد سلام و ثنای نامحدود
علیالخصوص خمینی» بزرگ آیت حق که عاشقانه در.این صحنه قد علم فرمود!
پیوند حداکثری شاعران انقلابی با مردم و درهم تنیدگی ادبیات و تاریخ یکی از امتیازات
شعر انقلاب اسلامی است. همین امتیاز موجب میشود که نتوان شعز.انقلاب اسلامی را در
هیچ قالبی محصور و محدود کرد؛ نه در قالب جغرافیا وازبان خاص و نه در قالب
شخصیتهای شهیر. در دوران بحران مخاطب و محرومیت شاغران از پایگاه اجتماعی, شاعران
انقلاب از دل مردم جوشیدند و خرف.دل آنان؛را سرودند و سخنشان بر دل مردم نشست.
شعر انقلاب اسلامی در همه سالهای مبارزه از یک سو با راهبر نهضت ارتباط عاطفی خود را
حفظ کرد و از دیگر سو بر عهد خویش با مردم باقی ماند. یک نمونه خواندنی و جذاب از
همزیستی شعر انقلابی با ادبیات عامیانه» شعری است که چند دهه است که در زبان عشایر
جنوب زمزمه میشود و حکایتی دارد شنیدنی! متن این شعر به زبان لری است و در آن با زبان
۱. این اشعار متعلق به آقای محمد حسین بهجتی ارد کانی و به تاریخ قم ۱۳۴۱/۹/۱۴ مربوط است.
۸ فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ایران سال هفتم» شماره یکم» پهار ۱۶۰۰
گفتگو به ماجرای نامه مرحوم حبیبالله شهبازی به امام خمینی در سال ۶۱ اشاره میکند. در
این شعر جنگجوی عشایری از امام خمینی درخواست میکند که فقط کاغذی حاوی فتوای
جنگ و جهاد صادر کند تا او تفنگ به دست بگیرد (سیاهپور» ۲۳۷-۲۳۸:۱۳۸۷؛ همی ۶۸:۱۳۸۸
پس از رحلت آیتالّه بروجردی» مرحوم خوشدل طهرانی در قصیدهای گفته بود: (آیتاله
بروجردی اگر بر بست رخت / چون خمینی را خدا بر شیعه مولاا میکند / حکم کن, فرمان
امام بعد از حمله خونین فیضیه در ضمن پیام تاریخی خود (۲۸ اردیبهشت ۶۲) خطاب به
گویندگان مذهبی و سران هیئتها از آنان خواست: که «در نوحههای سینهزنی مصیبتهای
واردهشده بر اسلام و مراکز فقه و دیانت و انصار شریعت را یادآور شوند». با آغاز محرم سال
۲ عزاداریها رنگ و بوی انقلاب گرفت و تاپیروزی نهضت» پیوند عزاداری و مبارزه همچنان
برقرار ماند؛ بدین صورت فصل,تازهای از مبارزات سیاسی در,ایزان آغاز شد و مردم در لبیبک
به ندای رهبر نهضت در محرم سال ۶۲ در نوحههایشان اینچنین دم میگرفتند «گفت عزیز
فاطمه* نیست ز مرگ واهمه/ تاابه"تنم توان بود* زیر استم نمیآزوم/ ننگ حیات و ذلتش؛*
عزت و مرگ و لذتش/ من ز یزید بیپدر#*اظلم و ستم نمیکشم».
اغلب اشعار این دوره به ماجرای فجایع فیضیه اختصاص داشت (روحانی, ۰۱۳۹۳ ج۱:
۴۸۶-۴۷) و در نقطه اوج.پیوند سیاست و دیانت او الهامگرفتن مجالس حسینی از رخدادهای
سیاسی بود (غفاری هشجین و خدادادی, ۱۳۹۳: ۱۱۶-۱۱۲). نباید از یاد بزد که این نوحهها
اولین تجلی («هنر انقلاب اسلامی» است که بسیاری به اشتباه» پیشینه آن را به زمان پس از
پیروزی نهضت بر میگردانند. پیوند نهضت اما خمینی با معارفت عاشورایی» که در شعرهای
سیاسی این دوره متجلی است. بهترین دلیل بر دینیبودن حرکت مردم به رهبری امام خمینی
است. خودجوشبودن هنر انقلاب و مردمیبودنش همه دستگاه فرهنگی و هنری نخبگانی و
بعد از دو فاجعه خونین فیضیه و قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۶۲ دامنه شعر انقلابی به شکل
تصاعدی گسترش یافت. بازتاب سریع و متعهدانه واقعه خونین فیضیه در شعر شاعران انقلابی
موجب امتداد مبارزات اسلامی در مجالس حسینی شد و سخنرانی امام خمینی در فیضیه و
دستگیری ایشان به قیام خونین ۱۵خرداد منجر شد. هنگامی که نیروهای رژیم پهلوی به مدرسه
فیضیه حمله کردند و طلاب را مورد ضرب و شتم قرار دادند و بسیاری را به شهادت رساندند.
روی دیوار فیضیه شعارها و شعرهایی بر علیه رژیم دیده میشد (روحانی, ۱۳۹۳ ج ۱: ۳۹۵).
بهدنبال وقوع نهضت خونین ۱۵ خرداد 4۲ که امام از آن بهعنوان «طلیعه نهضت» یاد
میکنند» بازتاب این قیام در اشعار شاعران انقلابی یکی از عواملی است که تأثیرگذاری این قیام
را در اذهان عموم ایرانیان توسعه داد و پیامدهای این واقعه را در سطح ملی مطرح کرد. اگرچه
اغلب این اشعار علنی و گاهی بدون نام و نشان منتشر می شد. دهان به دهان تکرار میشد و هر
روز گوشهای از عمق این فاجعه عظیم را برای مردم به یاد میآورد.
گذشته از قم و تهران» مردم دیگر شهرهای ایانآنیز مستقلا اشعاری را در یادکرد نهضت
امام خمینی سرودهاند که در برخی نمونهها علاوه بر اعلان پشتیبانی از امام صراحتا بر مبارزه و
مخالفت آشتیناپذیر ملت ایران,باآرژیم شاه ,تأکید شده است:,«قستم,به جان خمینی» زعیم
هرساله در سالگرد این واقعه تاریخی, مبارزان از زبان شعر در زنده نگاهداشتن این واقعه
بهصورت حداکثری بهره میجستند و این اشعار بهصورت مکتوب و شفاهی مخاطبان عمومی
مییافت و در شعلهورترکردن آتش قیام, تأثیرگذارهینمود. با آغاز دهه مخرم سال 4۳ مراسم
نوحهخوانی و عزاداری در منزل امام برپا بود.و در لابهلای نوحهها یاد شهدای قیام ۵ خرداد
زنده نگاه داشته میشد. در یکی از نمونه از اثنعار چنین آمدهاشت: «آیتالله خمینی رهبر دین
مبین / آّیتاله خمینی ای زعیم مسلمین4*#دهم محرم, عاشورای حسینی/ ۱۲ محرم.
در سالگرد قمری حادثه ۵ خرداد در اطلاعیهای با امضای حوزه علمیه قم ۱۲محرم عزای
عمومی اعلان شد. استفاده از زبان شعر در طلیعه اعلامیه سیاسی حوزویان. نشان از التفات
۰ فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ایبران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
«در نیمه خرداد هر آن ظلم که رخ داد ** یک گوشه ز الطاف ملوکانه شه بود» (روحانی,
پس از تبعید امام» آنگاه که همه راههای اظهار وفاداری و پشتیبانی از امام(ره) بر مردم بسته
بوده سلاح سخنوری در میدان مبارزه بهکار گرفته شد و البته در جهت بیداری همگانی بسیار
کارگر افتاد. گرایش به شعر در این دوره خفقان و سرکوب منجر شد به خلق آثاری که برخی
از آنها تا کنون شاعرانش همچنان گمنام ماندهاند. مرور برخی از اشعار این دوره» راهی است
به کشف حقائق تاریخ خفقانبار عصر پهلوی و از همین رو در برخی از این اشعار از امام
بهعنوان « نایب ختم امامان» یاد شده که مانند خورشید پشت ابر» گرچه در اثر تبعید از نظرها
پنهان است» فیضش به همه عالم میرسد (روحانی» ۳ج ۹۹):
برخی شاعران با الهام از ماجرای حضرت یوسف(ع)» خود را همچو یعقوب(ع) خونشفان
فراغ امام معرفی میکنند: «صلاح اینکه چو یعقوب در فراق عزیزش/ دهم دو چشم تصداق به
افتخار خمینی ۹۹+ خدا نکرده.ملالی چو یافت به قلبش/ به وقت اغصه نشیند که در کنار
خمینی #4۹ مگو مگو که چنین حرف بر قلوباغم آرّد/ بس است اینکه خدا هست. عون و
اشاره به مرجعیت امام خمینی یکی ازتخوزهای,اسانتیی شعر انقلاب اسلامی است که در
دوران تبعید مورد توجه ویژه شاعران انقلابی قرار گرفته است: «اگر چه از وطن تبعید هستی
یگانه مرجع تقلید هستی» یا در جای دیگر شاعری بعد از مطرحکردن ضرورت آزادی امام»
شاه را خطاب قرار داده او را نسبت به عبرت گرفتن از سرگذشت رضاخان؛انذار میدهد: «شاه
را گو مرجع تقلید را آزاد کن/ مسلمین خستهدل را زین الم دلشاد کر گر که مینازی به
تخت و بخت و تاج و اقتدار/ این جهان فانیست تاریخ پدر را یا کن» (همان, ۷۷-۹۸).
در دوران تبعید امام به ترکیه, یکی از راهبردهای اصلی مبارزاتی در قم» برگزاری مستمر
مراسم دعای توسل در حرم مطهر حضرت معصومه(س) بود. در برخی مواقع» افراد مبارز با
تمسک به زبان شعر به بیان مخالفت با تبعید امام میپرداختند: «یا ربّنا فارحم بنا اینالخمینی /
واحسرتا من هجره» این الخمینی#4۴۹۴* نام خمینی بردن ار زجر است و زندان/ زندان چه باشد.,
۱. این اشعار توسط حسین رحمتی از مرند به تاریخ ۱۶ آبان ۱۳۴۳ سروده شده است.
جان به قربان خمینی*##سلّم خمینی ربنا فاردد الینا/ واحفظ الهی مصطفی نجل الخمینی».
چاپ کارتهای تبریک نوروز در سالهای ۶۳ و ۶۶ از دیگر ابتکارات مبارزاتی در دوران
غیبت امام بود که بدین وسیله با انتشار عکس او در قالب کارت پستال تبریک سال نو چراغ
مبارزه را روشن نگاه داشتند. در این روش مبارزاتی نیز استفاده از از زبان برنده شعر محوریت
دارد؛ بهعنوان نمونه در کارت تبریک نوروز ۱۳۶۳ و همزمان با ایام حصر خانگی امام خمینی.
کارت تبریکی طراحی شد که روی آن این چنین نوشته بود: «بود آنروز بر ما عید مطلقی ۹۹۹۴
که در جنبش درآید پرچم حق». عینا در نوروز سال ۱۳۶۶ نیز همین روش تکرار شد و اینبار
ماجرای تبعید مظلومانه امام به ترکیه در قالب شعر و روی کارت تبریک روایت شده و حال و
هوایی سیاسی به جشن ملی نوروز داده بود: «ای گل آمالاو بهار امید/ رهبر آزاده» زعیم
رشید۹** بهر کسی بیتو بهاری نماند/ شادی و؛امید و قراری نماند** زآنکه بهار دل ملت
تویی/ عید حقیقی به حقیقت توبی #4۹ دیدنت ای رهبر بیدار ما/ هست شفای دل بیمار
ما48 دین فروزنده ز اقدام توست/ روح خدا جلوهگر از نام تیگ ار میان ۹ ۳
به مناسبت ورود امام به نجف در" مهرماه سال ۰۱۳۶۶ جشن"با شکوهی از سوی روحانیان
مبارز و متعهد در مدرسه بروجردی نجف برگزار شد که بسیاری از مقامات روحانی و نیز
برخی از مردم نجف در آن جشن شرکت کردند و اشعار زیبایی سرودند. آقای غدیری یکی از
فضلای حوزه نجف نیزاقطعهآشعری را در آن "جشنن باشکوه قرائت کرد:«دیدی که عاقبت ز
پس ابر قیرگون/ خورشید بهر نورفشانی گشوده را44* دیدی که دی گذشت و خزان رفت و
گل دمید/ بلبل به گلشن آمد و شده تازه هرگیاه #
خفاشوش گریخت که نتوان کند نگاه*:*#آنآمرجعی که هست! به او فخر مسلمین/ روحالله
جناب استاد محمدهادی یوسفی غروی از استادان برجسته حال حاضر تاریخ اسلام از
۱ این اشعار به خطر جناب حجتالاسلام رحیمیان در کارت تبریکک نگاشته» و اشعار متأخر در یک نمونه دیگر از کارتهای
مربوط به سال ۴۳ نیز با اضافه بیت, آخر چاپ شده است؛ ولی در کارت مربوط به سال ۴۴ بیت, آخر که به نام روحالله اشاره میکند»
۲۳ | فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ابران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
جمله کسانی است که در استقبال از امام خمینی قصیدهای به زبان عربی سروده است. گرچه
پیشتر یک بیت از شعر ایشان - بدون ذکر نام شاعر - در برخی کتابهای تاریخی منتشر شده
بود» برای نخستینبار متن کامل شعر فخیم ایشان در گفتگوی اختصاصی بنیاد تاریخپژوهی و
دانشنامه انقلاب اسلامی با ایشان به قلم خودشان در اختیار آن مرکز قرار گرفت.! در مطلع
قصیده آمده: «بشری فقد أنجز الرحمن ما وعدا/ نجم الخمینی فی أفق العراق بدا»"
استخدام زبان شعر برای بازگفتن مضمونهای مرتبط با حوادث نهضت به یک يا چند شعر
یا یک مقطع تاریخی خاص منحصر و محدود نیست؛ چنانکه بعد از شهادت فرزند برومندر امام
خمینی» مرحوم (سید محمد حلی» در رای شهید سید مصطفی شعری سرود که امام خمینی
شعر او را به خط نسخ بر گوشه یکی ازاکتابهایش نگاشت. در این شعر که از همنوایی علمای
حوزه نجف با امام در مصیبت مصطفی حکایت میکند. چنین آمده است: «یا مصابا ضضع
الدین له/ انکل الشرع و ابکی نجفا*##زال اقصی الروح فی تاریخه/ اذهل العلم لرز
خط ممتد مبارزه در تمام سالهای تبعید امام هرگز قطع نشد.و شاعران انقلابی با شجاعتی
بیمانند» شمشیر شعر را بر گردهارژیماستمشاهی اخته و برکشيداه ازانیام نگاه داشتند و پیام
راهبری نهضت را با زبان شعر به زبان محاوزه مردم تبدیلکردند؛ از اینرو آنان هم در تولید
ادبیات انقلابی نقش داشتند و هم در فراوری ایدئولوژی انقلابی و ترویج آن در گسترهای
با وقوع قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۶۲و داغشدان تنور انقلاب و اعتراض» بسیاری از شاعران
در آن مقطع زمانی با فریاد تظلم و دادخواهی و با اهتزاز پرچم مبارزه از طریق شعر -و البته نه
با زبان رمز و کنایه که به تصریح - به طرفداری از اهداف وآرمانهای امام خمینی(ره) و مبارزه
۱ این مصاحبه در تاریخ ۱۳۹۲/۵/۲۳ توسط آقایان صادق علیپور و میثم عبداللهی در محل بنیاد تاریخپژوهی و دانشنامه انقلاب
اسلامی ضبط شده است. این شعر از آرشیو همین مرکز تاریخی در اختیار نگارنده قرار گرفته است.
۲. ستاره خمینی در افق عراق پدیدار شد / مژده که سرنوشت به وعده خود وفا کرد
با سلطنت پهلوی پرداختند. این بیداری ادبی تا پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه ۵۷ و
به اعتقاد برخی پژوهشگران مهرداد اوستا با شعر ارمغان غرب» موسوی گرمارودی,» طاهره
صفارزاده و علی معلم جزو نخستین کسانی بودند که شعر انقلاب اسلامی را بنا نهادند (موذنی»
۷۹-۹۱ اما واقعیت این است که شعر انقلاب اسلامی با آن گستره عظیم و
ناشناختهاش» بنایی مستحکم و بلندمرتبه است که به این آسانی نمیتوان بنیانگذارانش را
بازشناخت یا معماریش را در یک یا چند نام منحصر کرد. بازشناسی هویت و ماهیت شعر
انقلاب اسلامی بدون شناخت ريشهها و پیشینه تاریخی آن ممکن نیست و این نوشتار در پی
نشاندادن خط سیر تاریخی شعر اصیل مهارزه بر ایا مبانیپوژ مفاهیم دینی ناب است.
ازجمله سرشناسان متعهد شعر انقلاب, غلامرضاآقدسی, شاعر شهیر خراسانی است که
بارها بهدلیل سرودن اشعار انقلابی آیه زنیان, افتا ها وه که های چسمی و روانی بسیار در این
راه دیده و چشیده است. او پیش :از وقوع قیام ۱۵ خرداد پارها با زبان رمز سکوت مرگبار
حاکم بر کشور را به تصویر کشیده بود؛ اما بعد.از ۱۵ خرداد با زبانی صریح به انعکاس حماسه
پرشور مبارزات پنهان و پیدای مردم مسلمان در اشعار خود پرداخت.
قدسی در سالگرد نهضت و در بهار ۰۱۳۶۳ که رژیم آشتمشاهی مقاومتها را با خفقان پلیسی
درهم شکسته و در پی انزوای مبارزهجویان مسلمان بود. قطعه «سایبان شعله» را سرود."
در دومین سالگرد قیام ۵خرداد, شعری تمایق و نیا بلتدنا واه «خونهای جوشان» در
ششمین شماره مجله «انتقام» درج شد این شعر, از حجت الاسلام محمدحسین بهجتی پزدی
۱ بازتاب قیام ۱۵خرداد در آثار پیشاهنگان شعر انقلاب» ص ۲۷۸-۲۷۹
آبریگی از نشریات مخفی طلاب حوزه علمیه» نشریه «انتام» بود که از تاریخ ۹ آذر ۳ شعبان ۱۳۸۴ با استفاده از آیه شریفه
«والله عزیز ذوانتقام» - در ضمن نام نشریه - شروع به انتشار کرد و تا تاریخ ۱۵مهر ۷/۱۳۴۴جمادی الخر ۱۳۸۵ انتشار آن ادامه یافت و
جمعا هشت شماره از آن منتشر شد. حجتالاسلام سیدهادی خسروشاهی در این مورد چنین مینویسد:
«اين نشریه با محتوایی تقریبا مشابه محتوای مقالات «بعئت» اما کمی رادیکالتر» توسط آیت ال محمدتقی مصباح یزدی» تهیه و تنظیم و
تکثیر و توزیع می شد...درواقع استاد مصباح» همه کار این نشریه را از تهیه و نوشتن مقالات و اخبار تا تایپ و چاپ و حتی بستهبندی و
توزیع» خود به تنهایی انجام میداد و این» علاوه بر همکاری صمیمانه ایشان با نشریه «بعفت» و نوشتن مقالاتی برای آن و یا شرکت در
ر.کک: اسناد نهضت اسلامی ایران؛ ج دوم» تدوین: سیدهادی خسروشاهی, مر کز اسناد انقلاب اسلامی» تهران» پاییز ۱۳۸۹ ص ۰۱۵
۶ فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ایران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
(شفق) است. مرحوم شفق از گروه اولین شاعران متعهدی است که بعد از وقوع قیام ۱۵ خرداد
به مناسبتهای مختلف ازجمله رثای شهدای ۱۵ خرداد و آزادی امام خمینی» اشعار حماسی
نعمت میرزا زاده (م. آزرم) - صرف نظر از عاقبت سیاسی و فکری و فرجام ادبیش و تنها
به لحاظ اهمیت تاریخی -ازجمله شاعرانی است که در توصیف و ستایش نهضت امام خمینی
اشعار خوبی دارد. در میان آنها قصیده (به نام تو سوگند» جدا از صلابت کلام اولین شعری
است که در آن از رهبر انقلاب با تعبیر «امام»" یاد می شود: «ای ز وطن دور ای مجاهد دربند/
ای دل اهل وطن به مهر تو پیوند؛*#ای ز وطن دور ای امام خمینی/ای تو علی رایگانه پور
این شعر در سال ۶۳ و با موضوع تبعید امام سروده شده و جالب اینکه امام در نامه خود به
جناب حجتالاسلام والمسلمین محمد حکیمی دز آبان ۱۳۶۸ به این شعر اشاره میکند و
گرچه جناب آقای آزرم را ملاقات نکردهام لکن تا اندازهای از روحیات ایشان اطلاع دارم.
قبلا هم پس از انتقال بهاعراق قطعه شعری که حاکی از افکار ایشان تا اندازهای بود ملاحظه
نمودهام. اینک نیز «پیام» بلندپایه را دیده و از ایشان تقدیر میکنم.
این جانب روزهای آخر عمر زا میگذرانم و معالأسف نتوانستم خدمتی به اسلام عزیز و
مسلمین بنمایم. ملتهایی که با جمعیت بسیار انبوه و اراضی بسیاز وسیع و ذخایر بسیار گرانبها
و سوابق بسیار درخشان و فرهنگ و قوانین آسمانی در تحت اسارت استعمار با گرسنگی و
۱. نخستین شخصیتی که عنوان «امام» را برای رهبر و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران به کار برد» استاد فرزانه محمدرضا حکیمی بود
که در کتاب «سرود جهشها»» که در سال ۱۳۴۲ به رشته نگارش کشید» چنین آورد:
«..در این روز و روزگار دیگر این نشان تشیع را بر کسی ندیدیم و این سخن عزیز شیعی «انتم علی احدی الحسنیین» را از کسی
نشنیدیم؛ مگر از پیشوای شیعی اندیش معاصر و یاد گار پیشینههای شیعه» امام خمینی...».
۲ بازتاب قیام ۱۵خرداد در آثار پیشاهنگان شعر انقلاب» ص ۲۷۳.
برهنگی و فقر و فلاکت و عقبماندگی دست به گریبان و در انتظار مرگ نشستهاند [و] دولتها
که به دست استعمار تشکیل میشوند» جز در خدمت آنها نمیتوانند باشند. اختلافات موجوده
در بین سران دوّل اسلامی - که میراث ملوکالطوایفی و عصر توحش است و با دست اجانب
برای عقب نگاهداشتن ملتها ایجاد شده است - مجال تفکر در مصالح را از آنها سلب نموده
روح یأس و ناامیدی که به دست استعمار در ملتها حتی در رهبران اسلامی دمیده شده
است» آنها را از فکر در چارهجویی بازداشته است. امید است طبقه جوان که به سردیها و
سستیهای ایام پیری نرسیدهاند با هر وسیلهای که بتوانند ملتها را بیدار کنند؛ با شعر نثر خطابه,
کتاب و آنچه موجب آگاهی جامعه است؛ حتی در اجتماعات خصوصی از این وظیفه غفلت
نکنند؛ باشد که مردی یا مردانی بلندهمت و غیرتمند پیدا شوند و به این اوضاع نکبتبار خاتمه
باید جوانهای تحصیلکرده از؛این هیاهوی اجانب خود رانبازند او سرگرم بساط عیش و
نوشی که به دستور استعمار برای آنها,و عقب نگهداشتن آنها فراهم شده است نگردند. باید
اشخاص بیدار تولید مثل کنند واهرچه,پیشتر همفکر و همقدمچیذا.کنند و صفوف خود را
فشرده کنند و در ناملایمات پایدار و جدی"و قویالاراده باشند و از تواصی به حق و تواصی به
صبر که دستوری است الهی, غفلت نکنند. از خداوند تعالی عظمت اسلام و مسلمین را
خواهانم. سلام اینجانب را.به آقای آزرم و هراکس که در فکر چاره است ابلاغ نمایید؛ و
همین شاعر در سرودهای دیگر" خطاب بنه امام,خمیتّی از شهادت آیتاله سعیدی (در
۹) یاد کرده و از جنایات رژیم شاه به خلق ایران سخن گفته است. او در این شعر باز هم
رهبر نهضت را با لفظ «امام» خطاب میکند و شرح وقایع سیاست ایران را با او بازگو میکند و
چنین میسراید: «الا ای امسام بحسق برگ زیده/الا ای تو اساام را نسور
دیده4۳4۹امام بحق ای خمینی که ایران/تو را چند سالی ست دوری کشیده***#+زعیما اماما
از ایران چه پرسی/ که سجن بزرگی است» در خون تپیده**#محمدرضای سعیدی» بزرگی/که
٩ / فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ابران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
اسلام او را به جان پروریده*#+ز بیداد ضحاک و دزخیمهایش/ شهیدی است اینک به خون
مرحوم مهرداد اوستا! از دیگر چهره های شناخته شده ادبیات انقلاب است که از ابشدای
نهضت ۱۵ خرداد با سرودن اشعار حماسی و انقلایی تا انتها در کنار انقلاب ماند. او در کنار
پرشمار اشعار انقلابیش,» قصیدهای بلند و خوشقافیه با عنوان زپردگی بامداد» سروده است. این
قصیده پنجاه و شش بیتی» که در اعتراض به تبعید امام بعد از حادثه ۱۵ خرداد» نگاهی پرشکوه
و لبریز از امید و انتظار دارد بروشنی بازتابدهنده تمام واقعیتهای نهفته در قیام ۵ خرداد
است که با کلماتی رسا و مستحکم و وزین در ادبیات شعرهای انقلابی قبل از وقوع انقلاب
سید اسدالله رسا مدیر روزنامه «قانون»" نیز ازجملّه کسانی است که اگر چه نامی از وی در
زمره شاعران انقلاب اسلامی به میان نيامده این شخصیت سیاسی با سابقه و ستمستیز نیز در
مورد حادثه خونین (۱۵ خرداد,۶۲)» شعری سروده است. که در.آن به:ابعاد گسترده قیام خونین
پانزده خرداد در شهرهای مختلف ایران اشاره».و از شدت این مصیبت به خداوند شکوه میکند
و آرزوی انتقام خون بیگناهان راادازد:«چون جوی خون ز دیدهاتبازم من اشکر خون/ از ببس
قم اصفهان و رشت**#باری, گذشت نیمه خرداد و ای خدا/ تنها تو عالمی که چنان تلخ و بد
مهرداد اوستا (زاده ۲۰ بهمن ۱۳۰۸ بروجر,- وفات: 9۷یارد یبم م۸ ۴۸تهران)يپو شنده و شاعر معاصر ایرانی وی در شهرپور ماه
۲ خورشیدی شعرهایی در مخالفت با رژیم پهلوی سرود و هفت ماه را به عنوان زندانی سیاسی در زندان گذراند.
۲ شاید به همین دلیل است که برخی اوستا را «پدر شعر انقلاب» میدانند.
۳ سید اسدالّه حسینزاده (مشهور به رسا) در دوران خفقانبار عصر پهلویها کارنامه مبارزاتی روشنی داشته است و بارها به دلیل
مخالفت با رژیم و قلمفرسایی علیه خط قرمزهای حکومت وقت (ازجمله رژیم غاصب اسرائیل و امور مشابه)» متحمل زندانهای
طولانیمدت و شکنجههای شدید شد و سرانجام در اثر همین زندانها به بیماری قانقاریا مبتلا و بهرغم میل باطنی به اسرائیل فرستاده
شد و بعد از مدتی جنازهاش را به ایران فرستادند که خواهرش (معصومه رسا) بر این اعتقاد بود که رسا کشته شده است. مرحوم رسا
ازجمله کسانی است که با نهضت آیتالّه نجفی اصفهانی همراهی مستمر و مثبتی داشته است.
برای اطلاع تفصیلی در اینباره» بنگرید به چند قطره خون برای آزادی (خاطرات سید اسدالله رسا روزنامهنگار مبارز و آزادیخواه
دوران دیکتاتوری پهلوی به انضمام مقالات» اسناد» مکتوبات و اشعار منتشر نشده رسا)» ص ۱۵-۲۶.
ازجمله پیشاهنگان شعر انقلاب اسلامی, محمدعلی مردانی است که با راهاندازی انجمن
نغمهسرایان مذهبی از سال ۱۳۵۱ در افشاکردن چهره حقیقی رژیم پهلوی اهتمام کرد. مردانی
در توصیف قیام ۱۵ خرداد و حوادث بعد از قیام» شعرهای بسیار حماسی با وزنهای مختلف
سروده است. زمزمه یک نمونه از شاعرانههای حماسی این شاعر است که در آن شخص شاه را
مورد عتاب قرار داده و از ظلم او سخن گفته است (خسروشاهی, ۱۳۹۲: ۲۷۶). این ادبیات
صریح و انقلابی از شهامت ستودنی شاعر نشأت میگیرد و نشان میدهد شاعران انقلابی» با
الهام از امام خمینی» زبان کنایه را کنار گذاشته و با سلاح صراحت به میدان آمدهاند.
وارد شدن مقاهیم منذهبی در فضای راگن حول نهضشت:اعام خمینی است:
تعداد شعر و شاعرانی با چنین ویژگی با نزدیکشدن به پیروزی به نحو تصاعدی بالا رفت. در
شعر این دوره تاریخی از یک سوامفاهیم سیاسی و مذهبی به نحو پررنگی انعکاس یافت
(مفاهیمی چون مرجعیت. شهادت. قیام, عدالت. ظلمستیزی, انتظار, ولایت و...) و از دیگر سو
سیر تحولات تاریخی, زمینهساز خلق آثار ادبیشد و شعر پا به پای؛حوادث نهضت. به پیش
رفت و به مسئولیت و تعهد خود وفادار ماند. بازخوانی تطبیقی تاریخ پیامبران؛ تاریخ صدر
اسلام بویژه تاریخ عاشورا قصههای قرآنی و بهطور کلی مضمونهای قرآن و سنت دستمایه
شعر انقلابی قرار گرفته است.:امام خمینی بهعنوانراهبر نهضشت. همواره در همه دورههای
تاریخی شعر انقلاب مورد توجه ویژه شاعران قرار داشته است (درستی, ۱۳۸۱: ۳۰۲).
در بازکاوی انقلاب اسلامی, ابعاد مختلفی وجود دارد؛ اما ولایت فقیه بهعنوان محوریترین
نقطه مطالعات انقلاب اسلامی مورد توجه انقلابپژوهان قرار گرفته است. گذشته از ساحت
نظری» شخص ولی فقیه بهعنوان رهبر مبارزات اسلامی مردم ایران با انتشار پیامها و تولید آثار
علمی» خطدهی میدانی پیاده نظام انقلابی را برعهده داشت. حلقه اتصال توده مبارزان مسلمان
با راهبری نهضت. ادبیات انقلابی بود که در قالبهای مختلف تولید و مورد استفاده قرار
تولید ادبیات انقلابی از ابتدای نهضت در سال ۶۱ تا هنگامه پیروزی در سال ۵۷» فراز و
۸ / فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ابران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
حمله به فیضیه, قیام پانزده خرداد سال ۶۲ دستگیری, زندان, حصر خانگی و نهایتا تبعید
با طرح گنشتروه موضوع «(ولایت فقیه» توسط امام خمینی(س) در بهمن ماه ۱۳۶۸شمسی.
موضوع تشکیل حکومت اسلامی بهعنوان یکی از آرمانهای مبارزاتی اصلی مطرح شد (روحانی,
۳ ج۲: ۷۳۰) و از آن پس» براندازی رژیم شاه و تشکیل مدینه فاضله اسلامی در قالب
تشکیل حکومت دینی بهعنوان یکی از آرمانهای ثابت در شعر شاعران انقلابی مسلمان مطرح
سلسله درسهای ایشان به همت برخی از شاگردان» ضبط پیادهسازی» تدوین» تکثیر و در
سطحی وسیع توزیع شد. انتشار و توزیع دروس ولایت فقیه امام در ایران» همگرایی شعارها و
بعد از این دروس تأسیس حکومت دینی با مخوریت ولی فقیه بهعنوان «آرمان مبارزاتی»
وارد ادبیات مبارزه شد؛ اما همزمان برخی جریانهای بهظاهر ملی - مذهبی, نهتنها تحرک خاصی
در این زمینه انجام ندادند» بلکه در جهت سانسور مسئله حکومت اسلامی و بعضا تولید آنتیتز
ادبیات انقلابی» اقداماتی را انجامدادند (روحانی, ۱۳۹۳ ج۲: ۷۳۵؛اما با وجود این تأسیس
گروههای متکثر هوادار حکومت اسلامی» موجب شد که این مسئله در سالهای آغازین دهه
پنجاه به گفتمانی فراگیر در میان مبارزان و فعالان نهضت امام خمینی مبدل شود (روحانی.
امام خمینی در خلال/درسهای ولایت فقیه از نل جوان و نخبه ایرانتی دعوت کرد که
«ما اصل موضوع را طرح کردیم والازم ائثت نسل حاضر وانسل آینده در اطراف آن بحث
و فکر نمایند و راه بهدست آوردن آن را پیدا کنند. سستی» سردی و یأس را از خود دور نمایند
و اققامالله تعالی کیت تشکیل وسایر مضرعات آضوا با مشوررت و تبادل نظر چهوست
بغد از انشار درسنامههای «ولایت فقیه» این دعوت بارها توسط ایشان تکرار شد تا مسئله
«حکومت اسلامی» به جریانی اجتماعی - فکری در محافل تخصصی و عمومی بدل شود (امام
خمینی» صحیفه امام ج۲: 1۶۰ و 4۵۲-40۳ همان ج۳ ۳۲۶-۳۲۸).
ویژگی اصلی شعر انقلاب اسلامی, ماهیت نظری و مذهبی آن است و مسئله حکوست
اسلامی, نظریه ولایت فقیه و شخص ولی فقیه, پربسامدترین مفهوم مورد اقبال شاعران مسلمان
در دوران مبارزه بوده است؛ لذا در این نوشتار» این ویژگی در هویتیابی و تمایز شعر انقلاب
اسلامی از دیگر گونههای شعر سیاسی یا شعر مبارزه ملحوظ قرار گرفته است.
شعر انقلاب اسلامی» همچون هر پدیده فرهنگی و هنری دیگری, عاری از تجربه نشیب و
فرازهای مختلف (در قالب و محتوا و در لفظ و معنا) نبوده و نیست. این چکامه پرطنین و
آهنگین, همساز چکاچکهای شمشیرهای آهیخته همه مجاهدان راه اسلام» هرآنجا که لازم است
سروده و شنیده میشود. نظر به مرور نمونههای عینی و بررسیهای مصداقی تاریخمحور در
یک بررسی کلی, شعر انقلاب اسلامی دارای هویتی مستقل و ممتازاست که ویژگی و جایگاه
بهنظر میرسد نقطه آغازین شعر انقلاب اسلامی همچنان به اشتباه» پیروزی انقلاب اسلامی
تلقی میشود در حالی که همانطور که گذشت؛ آثار آفاخری در این حوزه وجود دارد که نشان
از تولد این درخت پرثمر در آستانه نهضت امام در دهه چهل دارد. از انقلاب سرودن غیر از
«انقلابسرایی» است؛ اگرچه بهدلیل غلبه عواطف و ادبیات بر مفاهیم و معانی موجب شد که در
سالهای مبارزه» برخی اندیشمندان انقلایی بهجای اصالت معنا شعر و حماسه و انقلابسرایی را
اصل قرار دادند". این است که حتما در برزسی آثار مربوطهبه پزشعر انقلاب اسلامی» ناگزیر باید
دست به عصا زاه رفت تا برخی نوشناوهایالتقاطی و احیانا انتحروافی یا مکتبزده بهعنوان بیمی
در نخستین سالهای انقلاب» بیش و پیش از هر چیز شاعران به بیان انلديشهها و باورهای
انقلابی و دینی پرداختند که با ظهور جنگ و مسائل آن چون ستایش مجاهدت مردمی» ستایش
۱ بهرغم احترام به جناب دکتر شریعتی» آثار ایشان - آنگونه که شهید مطهری در نامه به امام توصیف کردهاند - آکنده از
انقلابسرایی است. این است که در بازخوانی آثار ادبی عصر انقلاب» میباید تفاوت انقلاب اسلامی با اسلام انقلابی از نظر نرود.
۰ / فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ابران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
شهیدان و تقبیح دشمنان و متجاوزان» محوریترین مضمون و موضوع جاری در سرودهها شد.
جریان دیگری در سالهای پایانی دهه شصت و دهه هفتاد ظهور کرد که درگیر نوعی تکاپو در
فرم و قالبهای جدید و کشف فضاها و مضمونهای تازه شد (سنگری» ۱۳۸۶: ۵۸-۶۱).
در بررسی شعر انقلاب اسلامی, جداسازی شعر اصیل انقلاب - که پیگیر آرمان اسلام ناب
است - با اشعار سیاسی و انقلابی که در عصر انقلاب سروده میشد. ضرورت است. گرچه
ادبیات چپ بخش مهمی از ادبیات مبارزه را شامل میشد. نمیتوان بیمحابا آن را در قالب
شعر انقلاب دستهبندی کرد. اگرچه برخی از شاعران این عرصه بهرغم دلدادگی به مکاتب
الحادی, همچنان از مضمونهای مذهبی بهره میبردند و این نشان میدهد که مخاطب مسلمان و
متعهد این شاعران, آنان را مجبور به حرکت در مشیر مضمونهای دینی کرده است!. شعر
انقلاب اسلامی گرفتار محافل ادبی تخصصی نشد و در میان عامه مردم, زبان به زبان چرخید و
همهگیر شد. شعارهای خلاقانه و سرودهای انقلابیآدر,آستان پیروزی انقلاب اسلامی» یک
جلوه از این همآمیختگی هنر انقلاب با عامه.انقلابیون بوده است:
شعر فخیم و فاخر دفاع مقدس در حقیقت محصول شعر انقلاب اسلامی است که از یک
سو بر بنیانهای شعر انقلاب اسلامی"بناشده است و از دذیگر سئو نتیجه و نقطه تکامل شعر
انقلاب بهشمار میرود. تولد نسلی از شاعران انقلابی و توّلید حجم انبوهی از آثار فاخر ادبی
در فضای شعر و ادب انقلاب اسلامی شکل گرفته است؛ اما در پیشینهشناسی شعر دوران
کارکردها و پیامدهای شعر انقلاب اسلامی به تولد شعر دفاع مقدس, محدود نیست بلکه
بازتاب مصیبت عظمای نبود امام عزیز تکانه .و تکاپوی مهم دیگری در شعر انقلاب اسلامی
است که البته همچنان ناشناخته مانده اشست. شعر مقاومت و بویژه اشعار مربوط به دفاع از
سرزافیق فلسنطین» ژانر مهم دیگر در عرصه شعر انقلاب اسلامی است. این عرصه در صدور
انقلاب اسلامی در خارج از مرزهای ایران, و در همصدایی هنروران آزاده در سراسر جهان
تکلیف و تعهد ویژه بر دوش داشته و دارد. شعر آیینی» که در سالهای اخیر تبلوری
تحسینبرانگیز یافته اتفاق مهم دیگر در شعر انقلاب تلقی میشود که رابطه هيشتها و
۱ گلسرخی نمونه خوبی در تقریب این حقیقت در شعر انقلاب اسلامی است.
حسینیهها با جریان پویای انقلاب اسلامی را باقی و برقرار و قویم نگه داشته است. ماجرای
شعر بیداری اسلامی» وقوع حادثه تلخ و عبرتآموز منا و بویژه پیدایی جریان دفاع از حرم» هر
کدام در جای خویش, تحرک و شوک شعری دیگری در دل شعر انقلاب اسلامی بوده است که
بهموازات جریان شعری متصل به تحولات انقلاب اسلامی, محافل شعری دیگری نیز در
کشور فعالیت داشتند که شاعران چپگرا شاعران درباری و شاعران بیاعتنا نسبت به تحولات
سیاسی کشور از آن دستهاند. بهرغم تولیدات پرشمار رقیبان گفتمانی شاعران انقلابی» اقبال
مردم ایران بیش از دیگران متوجه شاعران مبارز فسلمان بود و همین امتیاز موجب شده شعر
آنان آثار اجتماعی فراگیری داشته باشد؛ با اينهمه, بغد از پیروزی انقلاب اسلامی» برخی
نحلههای تاریخنگاری وابسته به همین کانونهای فکری - سیاسی» تنلاش کردند سهم ویژهای
برای شاعران غیرمسلمان درنظر بگیرند و عجیب اینکه تاریخنگاران طرفدار پهلوی» امروز نقطه
عطف انقلاب و نخستین جرقه نهضت در سال ۵5 را به ۳ شعر کانون نویسندگان»
نسبت میدهند و بر آنند که فضای باز سیاسی دیکتهشده.توسط کارتر و بهدنبال آن فعالشدن
مجامع روشنفکری و برپایی شبهای شعر و به خشونت کشیدهشدن این جلسات. عامل ایجاد
جرقه انقلاب در سال ۵۹ بوده است (کشاورز صدر و اکبری, ۱۳۸۰: ۳۰۵ آبراهامیان, ۱۳۹۰:
صد البته که نویسندگانی مانند.آبراهامیان در سالهای سرد و سخت مبارزات مردم ایران از
سال ۶۲ تا ۵7» هیچ نشانهای از تخرک.و اعتراض حضرات شاعرپيشه به دست نمیدهند تا
درییابیم که پیشینه و کارنامه جرقهسرایان سال ۹ ده بوده است! و باز این دوستان نمینویسند
که بعد از به میدان آمدن مردم و علنیشدن قیام» این شاعران چه سرودند و پژواک شعرشان
مرور محتوای اشعار و اظهارنظرهای حضار جلسه شبهای شعرگونه و نیز اعضای کانون
نویسندگان نشان میدهد که آنان کمترین دخالتی در شکلگیری تحولات شتابزای انقلاب
اسلامی ذر سال :8۹ نذاشته ی بلکه بهدلیل تفر برغی هنرسنتان دوباری در این سحاقل, عسلا
۳ / فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ابران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
خطدهی دیگری غیر از آرمانها و ادبیات انقلاب اسلامی در این مجامع در جریان بوده است
اگرچه در مورد کارنامه روشنفکران عصر پهلوی, بسیار گفتهاند و نوشتهاند از این دیدگاه
کمتر به این جریان پرداختهايم که آنان در بزنگاههای تاریخی عصر مبارزه» چه میخواستند و
چه میگفتند و از چه میسرودند و چه کسی را میستودند. شاید بهعنوان یک نمونه» بازخوانی
سخنان بنیانگذار «مجله ادبی سخن» بسیار گرهگشا باشد. پرویز نال خانلری» منتقد نویسنده و
شاعر شهیر عصر پهلوی در هنگامه وقوع قیام خونین ۱۵ خرداد ۶۲ در کسوت «وزیر فرهنگ»
مشغول بود. او بعد از واقعه در جلسه هیئت دولت به رئیس دولت حمله و علم را به کوتاهی
در کشتار مردم مسلمان متهم کرده است که چرا با شدت عمل بیشتری با مردم معترض در روز
۵ خرداد برخورد نشده است! درواقع از دید خانلری, میبایست نخست وزیر با شدت بسیار
بیشتری در مقابل انقلابیهای طرفدار امامخمینی برخورد میکرده است. خانلری در آن جلسه
«این طور که بنده دیدم طبقه روشنفکر سخت عصبانی است.و بر له [طرفدار] دولت است و
میگوید چرا دولت سستی میکند واقدام شدید [در برخورد باقغترضان] نمیکند. مطلب دیگر
اینکه شترسواری دول" دولا نمیشود. [برای سرکوب مخالفان] تصمیم قاطع باید گرفت. اگر
سست بگیریم مملکت از میان میرود. مسئله مربوط به خودمان نیست. ما میتوانیم استعفا
بدهیم ولی مملکت از بین میرود. ما تصمیم قاطع باید بگیریم. ما وقتشی یک ستوان دوم اگر
عملی کرد او را تعقیب میکنیم به هر صورت حکومت نظامی ضرورت کامل دارد و بسیار
شدید باید عمل کرد»! (متن کامل مذاکرات هیأت دولت طاغوت در پانزده خرداد ۲۶:۱۳۴۲).
این تنها یک از هزاران است. گرچه بازخوانی حقایق تاریخی شاید برخی مریدان چشم و
گوش بسته را ناخوشایند به نظر رسد تا هنگامی که تاریخ به همانگونه که اتفاق افتاده است
شاعران و نویسندگان دهه ۶۰ و ۵۰ بیشتر برای مجامع روشنفکری و محافل ادبی می نوشتند
و به مسائل و مشکلات عامه مردم توجهی نداشتند. در این میان عدهای از نویسندگان, که با
وضع داخلی کشور و ارزشهای انقلاب اسلامی نمی توانستند کنار بیایند به کشورهای اروپا و
امریکا مهاجرت کردند و دور از وطن به کار خود ادامه دادند که در آثارشان مایههای ملی غم
غربت و ناخشنودی از انقلاب و ارزشهای متعلق به آن دیده میشد.
سالهای مبارز» عصر اوج ادبیات چپ در ایران و جهان است. چپها - در انواع و گونههای
فکری و رفتاری متفاوتشان -بهرغم ادعای مبارزهجویی, هرگز حاضر نشدند در هنگامه خطر
در کنار مردم بایستند و پژواک شاعرانههای خیالانگیزشان نوعا از نهتوی دوداندود محافل ادبی
آن سوتر نرفت. البته بسیاری از شاعران و نویسندگان متعهد به روال همان روز و یا با تمایلات
مذهبی کار و با سلاح قلم بهگونهای مبارزه و اعتراض میکردند (رجبی طوسی,» ۸۷:۱۳۸۹--
بررسی پیشینه تاریخی شعر انقلاب اسلامی آرمانها و ماهیت نهضت اسلامی مردم ایران را
نمایان میسازد و محوریت امام خمینی بهغنوان یگانه راهبر این نهضت فراگیر را نشان میدهد.
با مرور پیشینه تاریخی شعر انقلاب اسلامی» معلوم میشود که نقطه آغاز شعر انقلاب اسلامی
با آغاز اصل نهضت متولد شده است.و از آن پس, شعر؛در همه,مراحل نهضت حضور دارد و
آتشفشان واژگان, تنور مبارزه را در همه دورهها و فراز و.فرودهای نهضشت امام خمینی گرم
نگاه داشته است. تنوع موضوعی و روزآمدی شعر انقلاب اسلامی» ظرفیتی تمامنشدنی را پیش
روی انقلابیون مسلمان گشود که در مراحل مختلف از آن به بهترین وجه ممکن بهره بردند.
شعر انقلاب اسلامی بهجای اينکه ذر محفلهای دوداندود شاغران روشنفکر حبس شده باشد از
دل تودههای مستضعف جامعه ایران برآمد و فریاد خروش و خیزش را همهگیر کرد. شعارهای
آهنگین و موزون» سرودهای انقلابی ماندگار»که اکنون در حافظه آوایی مردمان ایرانی ثبت
شده است و مرئیهها و نوحههای عاشورایی مبتنی بر حوادث سیاسی -انقلابی» تنها بخشی از
شعر انقلاب اسلامی از حیث فنی» نه آنچنان پیچیده و گرفتار فرم است که برای عامه مردم
قابل فهم نباشد و نه آنچنان ساده و سطحی است که خواص آن را نادیده بگیرند! در عین
عامفهم و خاص پسندبودن, تعهد به استیفای حقوق مردم در قالب پیجویی آرمانهای اسلامی.
ویژگی ثابت این گونه ادبی است و در حقیقت در دوران پرحادئه مبارز» شعر زبان مردمان
۶ | فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ابران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
مبارز و همراه و همدم آنان بوده است. روشنگری و آخته نگاهداشتن آتشهای زیر خاکستر در
لایههای ناپیدای اجتماعی, کارکرد سترگ شعر انقلاب اسلامی است که همچنان در آثار
محوریت امام خمینی همواره در شعر انقلاب اسلامی پیداست و یکی از بهترین دلائل
اثبات یگانگی رهبری در صفوف مبارزه بازخوانی اشعار انقلابی در دهههای چهل و پنجاه
شعر انقلاب اسلامی به زبان معیار محدود و منحصر نیست؛ چه اینکه در جغرافیای خاص
نیز نمی گنجد. شعر انقلاب, شهر و روستا نمیشناسد؛ در قالب یک گویش و لهجه و زبان
خاص نمیگنجد. شعر انقلاب اسلامی در گسترهای؛به بزرگی اصل نهضت. و همپا با آن حیات
شعر انقلاب اسلامی در مضمون گرفتار مکاتب الحادی و التقاطی نیست و چونان آرمانهای
نهضت. اصیل و برآمده از آموزههای ااسلام ناب است. شعر انقلاباسلامی از ريشه و هویت
تاریخی برخوردار است و توجه به پیشینه تاریخی اين,گونه شعری, خط امتداد رویش و رسش
امام خمینی» روح ال صحیفه امام؛ مجموعه آثار امام خمینی» اج ۲ تهران: مسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
امام خمینی» روحاله (۱۳۹۲)» دیوان اشعار تهران: مسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
آبراهامیان؛ پرواند (۱۳۹۲)» ایران بین دو انقلاب.» اترجمه احمد, گلمحمدی و محمدابراهیم فتاحی» تهران: نی.
اسماعیلی» رضا «موضوع» یا «موضع»؛ شعر اصیل آیینی چه ویژگیهایی دارد؟» » خبرگزاری تسئیم:
بنیاد تاریخپژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی (۱۳۹۹)» نخستین پیشنویس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»
به امام خمینی از چه زمانی لقب امام داده شد؟» پایگاه اینترنتی بنیاد تاریخپژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی:
حقیقت. سیدصادق (۱۳۹۱)» روششناسی علوم سیاسی,» قم: انتشارات دانشگاه مفید. چ سوم.
خسروشاهی» سیدهادی (۱۳۸۹)» اسناد نهضت اسلامی ایران. ج دوم» تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
درستی» احمد (۱۳۸۱)» شعر سیاسی در دوره پهلوی دوم تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
درویشپور مهرداد (۱۳۸۰)» ترازنامه و چشمانداز جنبش دانشجویی ۱۸تیر» تجربه مصدق در چشمانداز آینده ایران»
مجموعه مقالات همایشی با همین عنوان که از ۱۳ تا ۱3اردیبهشت ۸۰ در دانشگاه الینویز نوردیترون برگزار شد.
به کوشش: هوشنگ کشاورز صدر و حمید اکبری» بیتا بیجا.
دفتر هیات دولت و روابط عمومی نخست وزیری (بیتا) متن کامل مذاکرات هیأت دولت طاغوت در پانزده خرداد
رجبی طوسی » مرضیه (۱۳۸۹)» بوی سیب چشم هایت آشناست (تأثیر ادبیات بر انقلاب و ادبیات فاخر)»
رحیمیان» محمدحسن (۱۳۹۰)» در سایه آفتاب: یادها و یادداشتهایی از زندگی امام خمینی(ره)» تهران: نشر
روحانی» سید حمید (۱۳۹۳)» نهضت امام خمینی» دفتر نخست و دوم» تهران: بنیاد تاریخپژوهی و دانشنامه انقلاب
سنگری,» محمدرضا (۱۳۸۹)» تکامل شعر انقلاب اسلامی, مجله شعر"تهران: |
سوری» محمود (۱۳۸۸)» رسالت شعر دیّنی«اذر جنبشهای اجتماعی,واشیاسی» قه مرکز پژوهشهای اسلامی صدا
سیاهپور کشواد (۱۳۷۸)» تأثیرپذیری ادبیات عامیانه و حماسی ایل"بویراحمد از نهضت امام خمینی» ادبیات
انقلاب, انقلاب ادبیات (مجموعه مقالات)» جاذوم, تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
سیاهپور» کشواد (۱۳۸۸)» قیام عشایر جنوب (۱۳۶۳-۱۳۶۱)» تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
شمس گیلانی» حسن (۱۳۲۷)» تاریخ علما و شعرای گیلان, تهران: کتابفروشی و چاپخانه دانش.
طاهری خسرو شاهی, محمد (۱۳۹۲)) بازتاب قیام ۱۵.خرداد در آثارپیشاهنگان شعر انقلاب, » فصلنامه ی
غفاری هشجین, زاهد؛ خدادادی,» هانیه (۱۳۹۳)» هیئتهای ,مذاهبی و انقلاب اسلامی, تهران: مرکز اسناد انقلاب
فلاحی» اکبر (۱۳۹۳)» محرم و انقلاب اسلامی ایران؛ تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
قبادی, محمد (4)۱۳۸۸ خحاطرات حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین بهجنی (شفی)» تهران: سوره مهر.
مقدمی شهیدانی» سهراب؛ عبداللهی چیرانی» میثم (۱۳۹۵)» نقدی بر مدخل خمینی روح اله در دایرهالمعارف بزرگ
مقدمی شهیدانی» سهراب؛ محمدی زنجانی» حسن (۱۳۹۷)» نخستین جرقه انقلاب در دهه پنجاه و نقدی بر تحلیل
آبراهامیان پرواند» فصلنامه پانزده خرداد. س ۱۹ ش ۵۷: ۱۳۲-۱۱۷
٩ / فصلنامه دولت پژوهی جمهوری اسلامی ابران سال هفتم» شماره یکم» بهار ۱۶۰۰
ملکوتیان» مصطفی؛ احمدی, وحیده (۱۳۹۰)» نیروی اجتماعی و تأثیر آن بر شرایط پس از پیروزی در انقلاب فرانسه
و انقلاب اسلامی ایران؛ فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی, س۸ ش ۲۶: ۰۱۱-۶۲
موذنی, جواهر (۱۳۹۱)» ادبیات انقلاب اسلامی» حیثیت فرهنگی ماست: گزارشنی از نشستهای تخصصی درباره
شعر انقلاب اسلام» مجله رشد آموزش زبان و ادبیات فارسی, ش ۱۰۳: ۷۷ - ۷۹
نامدار» مظفر (۱۳۹۱)» چند قطره خون برای آزادی (خاطرات سید اسداله رسا روزنامهنگار مبارز و آزادیخواه
دوران دیکتاتوری پهلوی به انضمام مقالات. اسناده مکتوبات و اشعار منتشر نشده رسا) تهران: مسسه
یوسفنيا سعید (۱۳۹۰)» ما از پی سنایی و عطار آمدیم؛ شعر انقلاب» آغازگر فصلی نو در تاریخ شعر عرفانی»
2 ]هام13 عنصداعه عط دز جنگ اعصصو مج ام لسوت رصن ۳5۵۶ اما و۷۵۰2 202 ودک
ع6صرع ۲0 هرز 06066 همه صه ۵۹5 6۵1۵05 عنصهاو عط) ۵۶ جمعوم ۵ط1
8 ]0۷61760 106 ۵1 55ع۳0م عط) صز 110۵۵ طعنط ۶ ,عام0عم ۵ کمع دم ک نصامص 1
۳31 اعصنقهد عآعو50 ۵ط) ۶و 1۵۳۵۵۲ عطا که معاد وط معاد 1۵۳۵۳۵ ۵۵۷۵ ۵ عاطه
۵ ق15۳۵ 1316۳3006۰ ۲۵۷۵۱۵0۳۵ که م0010 فصه عکسمعنل عط هز عصزه۳
651ص کنطا ,کاعوم باقط۵0 ۳۵۷۵1 ۵1 ۳6۵ عطا ۵1 رون عنعمزداه وصه آفخماعنط
36 008 00۵10060 وهعنا ۶و عکسای عطا 1۵۱108 که فعصنه کز
1 6 006 6۵۵05 عنصهادآ عط) او مدوم عطا وکتاصعلز ما کامص اند
و نصزه 1۳30 10۵0 ۶و ععصمصنصمل فص صصناقص۵۳؟ عطا هه عس 1۳ هدنام که
عناوناع 1 وصه عدمنامصگ مصصنانا6۷ عط واه عطا او دمناهن ص۸۸ معکمکنل
۵۵ 13696 ۵۶ 5و اقطا عم توص فص 006 ۳۵۷۵10030 عطا ۵۶ ندنل خصعاصی هه
۶ کدوامصعقه آمعننامم فص معصماصنطا ووناقدمع عم عط ما ده انم معادعی عجه
06006 عط۲ ۵۶ ععدنع 1 وصه کلصنص ۵ ما صمناصعانه ععمل انم رش نصنعصطگ 10۵
و3۵ 1-0-۳ ۲۷۵132 ما ادص نصصامی مخصعاصی عط ۵۶ فص 1۵ مکاصنوم انا عصنل ده
و 16۵0۳6 صنقصه عطا ۳60منعصم 56 صه رای توص امصعیه فص من معط هن طامط)
4 200 ۳۳۵ ۲6 صز بواسه 0000 ,۳۵۳۲۹6۳۳0۳۵ نامع عنصواد عط) و ومعوم 6ط
,6۷۵10 عنصماوآ عطا کم خنلوعممل روهظ عطا که تمصع عصعصنگ عط ۵۶ 6۶طص3 ,30ط0
|
شعر انقلاب اسلامی یکی از ابزارهای اصلی انتقال پیام امام خمینی (ره) به مردم بود و به موازات سیر تحولات نهضت، گام به گام توانست به پیش برود و در عرصه گفتمانی و تولید ادبیات انقلابی، در خط مقدم مبارزه با پهلوی قرار بگیرد. این نوشتار با نگاهی تاریخی و عینی به آثار شاعران انقلابی، به ردیابی خط سیر تحولات ادبی دوران مبارزه پرداخته و در پی بازشناسی هویت و جایگاه شعر انقلاب اسلامی در تولید ادبیات انقلابی و غلبه گفتمانی نهضت امام خمینی (ره) است. بازشناسی زمینه ها، سیر تطور، کارکردها و تنوع زبانی و محتوایی اشعار انقلابی نشان از آن دارد که اغلب این آثار پیرامون شخصیت، افکار و اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) شکل گرفته است و در مقام قالب و ادبیات نیز، بیشترین الفت را با ذهن و زبان مردم دارد. از این رو از نظر محتوا التزام به ولایت فقیه (در هر دو ساحت نظری و مصداق خارجی) را می توان شاخصه اصلی شعر انقلاب اسلامی برشمرد چنانکه در شکل و قالب نیز مردمی بودن، وجه ممیزه این جریان شعری است.
|
6,682 |
448371
|
ابنابیاصیبعه» احمد بن قاسم. عیون الانبا فی طبقات الاطبا. بیروت: دار الفکر ۱۳۷۷ق.
ابنحیان» قرطبی. المقتبس من أنبا الاندلس. به کوشش محمود علی مکی. قاهره: قاهره ۱۳۹۰ق.
ابنخرداذبه» عبیدالله بن عبدالله. المسالک والممالک. بیروت: دار صادر (افست لیدن)» ۱۸۸۹م.
ابنسمح» اصبغ بن محمد. کتاب العمل بالاسطرلاب. نسخهه شماره ۹۹*۲» کتابخانه بریتانیا.
اپنصفار» ابوالقاسم احمد. کتاب العمل بالاسطرلاب و ذکر آلاته و اجزانه. نسخه ۸۹۳/۹ ۲و نسخه ۲/ ۱۳۷۶۷
ابنعذاری,» ابوعبدالله محمد. بیان المغرب فی اختصار اخبار ملوک الاندلشق و المّغرب. تونس: دار المغرب
ابنفرضی» عبدالله بن محمد. تاریخ علما الاندلس. قاهره: مکتبه الخانجی» ۱۹۸۸م.
ابنقتیبه دینوری» عبدالله. الامامه و السياسه. قم: شریف رضی» ۱۳۷۱ش.
ابننطاح» محمد بن علی. کتاب العمل بالاسطرلاب. نسخه ۹3۰۲ کتابخانه بریتانیا.
ابوصلت اميه بن عبدالعزیز بن ابیصلت. کتاب العمل بالاسطرلاب. نسخه شماره ۱۶۰۱۳ کتابخانه آستان قدس
ابوعلی مصمودی. کتاب القبله. با تحقیق» تصحیح و ترجمه مونیکا ریوس. دانشگاه بارسلونا ۲۰۰۰م.
ابوالعلی حسن بن علی اموی قرطبی. کتاب فی الانوا. نسخه ۹۶۱» کتابخانه اسکوریال.
اتینگهاوزن: ریجازه و الگ گزابر: هنز و معمازی اسلامی ۱+ ترجمهه پمقوب آزند نهران؛ سست:۳۹۹اش:
بتانی» ابوعبدالله محمد بن جابر بن سنان. الزیج الصابی فی حساب النجوم و فلک البروج و مواضع الکواکب و
بیرونی» محمد بن احمد. تحدید نهایات الاماکن لتصحیح مسافات المساکن. ترجمه احمد آرام. تهران: دانشگاه
بیرونی» محمد بن احمد. الآثار الباقیه عن القرون الخالیه. به تصحیح عزیزالله علیزاده. تهران: فردوس» ۱۳۹۰ش.
بیرونی» محمد بن احمد. التفهیم لاوائل الصناعه التنجیم. به تصحیح جلالالدین همایی. تهران: هما ۱۳۹۷(ش.
باقر علیرضا (ویراستار). چهرههای نامدار اندلس. قم: بنیاد دانشنامهنگاری ایران و دانشگاه ادیان و مذاهب»
بورکهارت» تیتوس. فرهنگ اسلامی در اسپانیا. ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند. تهران: کیمیای حضور ۱۳۹۶ش.
پاکتچی,» احمد. «اندلس - دانش فقه». در دايره المعارف بزرگ اسلامی. جلد ۱۰. تهران: مرکز دايره المعارف بزرگ
دگانی» مایر. نجوم به زبان ساده. ترجمهه محمدرضاخواجه پور. تهران: مزسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی»
دیکی» جیمز. «غرناطه». در میراث:اسپانیای مسلمان. ترجمه عبدالله عظیمایی. مشهد:؛بنیاد پژوهشهای اسلامی
ریوس» مونیکا. «علم میقات و موقتهای نامدار در غرب جهان اسلام». ترجمه پویان رضوانی. میراث علمی اسلام
سامسی خولیو. «العلوم الدقيقه فی الاندلس». الحضاره العربيه الاسلاميه فی الاندلس. تحریر سلمی خضرا
سزگین» فزاد. تاریخ التراث العربی. ریاض: داره الثقافه و النشر بالجامعه ۱4۱۱ق.
عبدالرحمن صوفی. منظومه رساله صوفی در صورّ فلکی. نخه ۳۹۲۹ کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
غنان, عبدالله. تاریخ دولت اسلامی درآاندلس. ترحمه عبدالمحمد آیتی. تهران: کیهان» ۱۳۸۰ش.
کینگ» دیوید. قبلهیابی در اسلام. ترجمه حسین ناهید. اصفهان: خانه ریاضیات اصفهان با همکاری مسسه فرهنگی
مقری تلمسانی. احمد بن محمد. نفخ الطیب من غصن الاندلس الرطیب. دار صادر: بیروت» ۱۹۰۰م.
مونس» حسین. سپیده دم اندلس. ترجمه حمیدرضا شیخی. مشهد: آستان قدس رضوی» ۱۳۷۷ش.
پاییز و زمستان ۱۳۹۸ قبلهپابی بر اساس نجوم عامیانه در اندلس ۹1۳
نعنعی» عبدالمجید. دولت امویان در اندلس. ترجمه محمد سپهری. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه» ۱۳۸۰ش.
نالّینوه کرلو آلفونسو. تاریخ نجوم اسلامی (ترجمه کتاب علم الفلک؛ تاریخه عند الحصرب فی القرون الوسطی)»
ونکت 01 ۸84 2/2002 عا1۸ 726 حز ۸.0۰ 1375 مفقلاش۸ صعلعام) ۵ط ۲ . حصقطهطا۸ بکعنوععی
-دقآهاه- 235 /حه امه اهام0- 300/235[ -دممع- اج 0 عمد-6ه 1 /صم. دمم صف 1 وم .1948
۰ زاف 70۷ عع م۲ +عع لاس۲ ومع ۰ عقط 3/0 ۲00 ۶ 2060۵ معصمی
بر[ ۸ که اطنل) عتصعلد روط جز ما۳ اسو2 ۰ عدنکوصها 3/006 هاطان عط 02۳۰ مصمعطن6
کم 25 دنو 202/1150651 1396 داز بم بونعل عد 13 2016۰۳ جع الط معموک 0۶2
-له 3/020 1۳00 :نحل ۸-۸ وسحص طاصعاط حز ما6 1601 معنامرص۸ ۰ص +صعل مععانوصعز17
7 ,۲61۵5 تعاع ص13 ۰ عاعش هد دعد13۵ آمعنعوامع۸ و۲0۳ عنتا هه صعوچد 7
وم تسه وود 1/7 نام / سا نو 2 مدز 87-114۰۷۳۳۶ :(2005)
6۰ تلد «09 لیم را ۲007102/8 آهنامه 60602 1۰ 3/۰ کت مرراعصصعگ
۰ ,از اند نع 60 عصدوگا ۷۷ مصقطاو[ +اسقلم ۳۳
1-4 :(2018) فاگ عک هه هط روط قاطنو عطا ماهنت 0۵00 معط
۵ ۶ 096 ۸ ۰ مان ۵ 3206 حاطانط ۳۳۵۵ - 2/6062 ما اعد 2602 ۳۳۵۵ +3200 معصنگط
7 263 یگ ۸77 1 0عع 50 النسظ کعنوع2 ۶ رسک م۸ +حماطان عنصفاد واحدط +صمعطتن
:002 1۵ ش5100 200 دون عطا عمط مک دم ۷-2 0۵0 هگ
:۳۵۵۵0 ۳0۵86 عنصعاد معمدعج-ا۸ تصملصما +کععمعنمگ عنصماها هز 00و1۳ هه
72ج ۰ عسه انش کنامنعنام۴ عنصعادآ 3600021 1و دمناعاد06 عط ۲ 320۰ معصنگط
6.2536 2.... 011/1995777۸ /0 2۳0.20 سقط .کل /253-74 ,1995 ممرصمصممع۸ ۶ وک 06
تاریخ العلوم العربیه . تشرین الغانی المجلد الثانی. العدد ۰۲ ۰۱۹۷۸ ۰۱۹۹-۱۹۹
برع زگ ]ها دای میگ 20 م1 له نوم 205 معط 1 خو لسع اه 10 ازع ۵ ۱/۷۰00
ما مامت 2 م۲60۳ که عنود0 21 :06 عط که «دمناهاد0 عنامسونت 5۵ 020۰ مههنگ
2 50262668 لعسا2 وصم اعم و عطا 1 معط ۵۶ تمس تعصوتامص ام ۰ جعطانگ هزجعم م۸
-30_ 60 نم ۲۵0 21/105060۳۵ 963300 2/۳90۳3 79745 5 3 اعد ۷.220
عل ۵۳۹۲۵۲ 703۷] :852۳061002 +معوشسعلده ولد بر مس و۸ لد هه عاطنون۸ شل .قعند30 مکنظ۴
۰ ب,طاوجش۸ 6006002 ها 06 دما کل خ دنه ۷٩ حح1 2/01 کهآ معصمولاععد 8
لقمسس0ل ۰ قاطن0 عط <ه کام80 3600621 دمن مگ عطا موه مععند3/0 معط
117-۰ :(2009) ۷۵1۰409 مبقلم م0 .کوک ع مود ۸۳ کعما م۸ رعمامصسمح
0 106 85660 کقل ۷۷۳۵۲ +کعموگ تمعن مدمکش۸ نطاسطعق1 عک تححاعوم۸" «منلل بمکصنمگ
0 و۷ بسنفمگ 2002 همه م۸ عنص اک ۰ عد00 56 ما کصنمفصعط 1/۵
- 20-1997 2/۳۳ 1997-۳0[ موس ۳ /ام ود /ععدعاع/ مهن کمک هم ماک ۱۳/۷
61 161۹/۵ ۰ 8 هو ۸1-۸ که اکعو ۲0۵ عطا مه هندرگ عنصوای1-ع2۳ برعمامماع۸ * .منل7 معهندگ
:6 3100 م1 نوتماعت طوسوط 1 فعلمعگ میک 7126 ۷۵262۰ 6۰ عک عحول مصتصنود ۷
|
جایگاه و اهمیت قبله در فرایض شرعی مسلمانان موجب شده تا قبله یابی در کانون توجه دانشمندان مسلمان قرار گیرد. با ورود مسلمانان به اندلس در سال 93ق که از نخستین پیامدهای آن ساخت اولین مسجد در این شبه جزیره بود، قبله یابی در این سرزمین مورد توجه قرار گرفت. تا نیمه دوم قرن 3ق که هنوز روش های ریاضیاتی و ابزارهای قبله یابی رواج نداشت، قبله یابی از آگاهی های نجومی عامیانه اعراب پیش از اسلام اثر پذیرفته و برپایه مشاهدات طلوع و غروب نجومی تعیین می شد. چگونگی قبله یابی منجمان و فقهای اندلس تا پیش از به کار بردن روش های ریاضیاتی موضوع این پژوهش است. نویسندگان با تمرکز بر بناهای کهن اندلس و با تأکید بر متون کهن و نیز بازگفت و تبیین برخی از تحقیقات اخیر اروپایی، به بحث درباره شیوه های مختلف قبله یابی در اندلس پرداخته اند. یافته ها نشان می دهد که در نخستین روش های قبله یابی در اندلس اختلاف نظر وجود داشته و قبله یابی حاصل از آن ها در مقایسه با تعیین قبله از طریق روش های ریاضیاتی که بعدها از سوی منجمان به کار گرفته می شد، نتایج دقیقی نداشته است.
|
11,454 |
363740
|
آنتروپومتری روشی غیرتهاجمی و ارزان شناخته میشود که اطلاعات فراوانی را در مدت زمانی کوتاه از
تعداد زیادی آزمودنی به دست میدهد (۱). مطالعات این حوزه بیان میکند که هر ورزش به ورزشکارانی با
ابعاد و اندازههای بدنی خاصی نیاز دارد و شکل بدنی نقش مهمی در خودگزینی افراد جهت شرکت در
فعالیتهای ورزشی رقابتی به عهده دارد (۲). با توجه بهاینکه نتایج برخی تحقیقات از ارتباط ویژگیهای
آنتروپومتریکی و تیپ بدن با عملکرد ورزشی, مشابهبودن نوع پیکری بازیکنان جوان و بزرگسال یک رشته
(۳۷۴) و ثبات نسبی تیپ بدنی در طولظمر,(۳۵۶) حکایت,دآودیائنشاخصها در شناسایی افراد مستعد
سودمندند؛ به ویژه اینکه شاخصهای پیکری. تحت تأثیر عوامل. ژنتیکی قرار دارند و از تمرین و تغذیه تأثیر
اندکی میپذیرند (۴). اعتقاد هیث-کارتر نیز«چنین است که"تیپ بدنی اطلاعاتی ضروری در ارتباط با
تغییرات موفقیت در رشته ورزشی خاص فراهم میآورد:(۷). همچنین بلومفیلد و همکاران نیز اطلاعات تیپ
بدنی را برای پیشگویی موفقیت ورزشکاران در رشتههای ورزشی مناسب میدانند (۲). برخی هم بر این
عقیدهاند که تفاوت در اندازه و ابعاد بدنی در بسیاری از ارشتهها بهروشنی میتواند تعیینکننده موفقیت یا
شکست باشد (۸). تجزیه و تحلیل عملکرد ورزشکاران در مسابقات بزرگ بینالمللی و بازیهای المپیک
نشان میدهد که موفقیت ورزشکار از ترکیب توانمندی ورزشی» ساختمان و ترکیب بدنی او تأثیر میپذیرد.
ازاینرو ارزیابی ویژگیهای پیکری و مقایسه آن با ورزشکاران نخبه, یکی از روشهای پیشبینی امکان
موفقیت افراد است (۱۰4۹) و تقریبا در تمام مدلهای استعدادیابی از آزمونهای آنتروپومتری بهعنوان بخش
مهمی از فرآیند غربالگری استفاده میشود (۱۱:۱۰). ویلی و لویجی (۲۰۰۸) به مطالعه تیپ بدنی ورزشکاران
رزمیکار نخبه در کشور فیلیپین پرداختند. نتایج تحقیق نشان داد که یک تفاوت جزئی بین تیپ بدنی دو
دسته از ورزشکاران کاراته و سیلات ۱ وجود دارد» در حالی که تفاوتی بین تیپ بدنی ورزشکاران نخبه و
درحال پیشرفت مشاهده نشد (۱۲). کتیک و همکاران (۲۰۰۵) و استرکویز و همکاران (۲۰۱۰) در پژوهشی
کاراتهکارها را دارای بدنی عضلانی و برخوردار از توده چربی کم توصیف: کردند: (۱0۱۱) آکایر بو همکاران
(۲۰۰۹) در مطالعه فیزیک بدنی و عملکرد در رشته دوومیدانی بیان کردند که ویژگیهای فیزیکی یا
پژوهش در طب ورزشی و فنآوری» شماره ۸۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۱
مورفولوژیکی نقش بسیار مهمی در توفیق ورزشکاران ایفا میکنند (۱۳). اولد و کانگ (۲۰۰۰) و نیری و
همکاران (۱۳۹۰) با بررسی ویژگی تیپ بدنی تکواندوکارهای المپیکی و کلاس جهانی گزارش کردند میزان
جز مزومورفی نوع پیکری این ورزشکاران بر اکتومورفی و اکتومورفی بر اندومورفی برتری دارد (۱۴:۱۵).
شفیک و آبراهام (۲۰۱۰) در ارزیابی ترکیب بدنی و ویژگیهای پیکری مردان دوومیدانی کار در کشور هند
دریافتند که دوندگان سرعت و نیمهاستقامتی دارای نوع پیکری اکتومورفیک مزومورفیک بودند و دوندگان
استقامت نوع پیکری مزومورفیک اکتومورفیک داشتند تیپ بدنی پرتابکنندگان اکتومورفیک مزومورفیک بود
و ورزشکاران رشتههای پرشی دارای نوع پیکری مزومورفیک متعادل بودند. ترکیب اکتومورفیک به شکل
واضح در دوندگان استقامت مشاهده شد. مزومورفیک در دوندگان سرعت حائز بیشترین مقدار بود (۶). با
آگاهی از اینکه کدام تیپ بدنی برای کدام رشته ورزشی مناسبتر است. میتوانیم افراد برخوردار از ویژگی
تیپ بدنی مشابه با رشتههای مختلف را به شرط علاقهمندی و برخورداری از سایر ویژگیهای متناسب با آن
رشته به سمت انتخابی مناسب هدایت کنیم. همچنین توجه به اين نکته ضروری است که اگرچه اصلاح یا
تغییر در نوع پیکری فرد با استفاده از برنامه تمرینی و.غذایی مناسب ممکن است رخ دهد محدوده اين
تغییرات به ژنوتیپ فرد وابسته است و بنابراین تغییرات در اجزا نوع پیکری نیز محدود خواهد بود (۲).
بر اساس نتایج تحقیقات فوق و بسیاری از مطالعات همسو با این«نتایج».بررسی تیپ بدنی افراد با هدف
کمک به انتخاب ورزشهایی که احتمالا نامر تیه لوالا خراهند داشت: استعدادیایی ورزشی
را تسهیل میکند. این امر سرمایهگذاری در رهفرا دونش هرد واز هدررفت سرمایههای ملی تخد
زیادی جلوگیری خواهد کرد. با توجه به نیافتن پژوهشی در خصوص توصیف ویژگیهای آنتروپومتریکی
نونهالان کشور هدف پژوهش حاضر توصیف ویژگیهای سوماتوتایپیک پسران ٩ تا ۱۳ ساله ایرانی با
رویکرد آمایش سرزمینی و با تأکید بر" اتعیین اقطبهای کشور در ورزشهای رزمی بر اساس نوعپیکری
تنحقیق حآضر توصیفی آسیت :ی جامعه آمارزی پژژوفش حاضر را توتهالان: پسر ,۹ ۱۳ ساله اتشکیل میدادند که
داوطلب حضور در پایگاههای اوقات فراغت تابستانی سازمان ورزش بسیج در مراکز استانها بودند و
میانگین سنی ایشان ۱/۱۹ ۱۱/۰۹ سال» وزن ۲۱۰/۵۴ ۳۷/۸۴ کیلوگرم و قد 24/۶۳ ۱۴۳/۶۳ سانتیمتر بود.
نمونه: آمازی شامل ۱۷۲۶ نفر از بین افرادی که در دامنه سنی ذکرشده قرار داشتند و دارای توزیع تقریبا
متوازن از استانهای آذربایجان شرقی, آذربایجان غربی» ایلام» خراسان رضوی» خوزستان, بوشهر چهارمحال
و بختیاری» سمنان, فارس» قزوین» قم کردستان, کرمان, کرمانشاه» گلستان؛ گیلان, لرستان, مازندران» مرکزی
برای اندازهگیری قد ایستاده و نشسته از قدسنج دیواری 8110۸ (با دقت ۱ میلیمتر) و برای سنجش وزن
آزمودنیها از ترازوی دیجیتال ۸لع511 (با دقت ۰/۱ کیلوگرم) استفاده شد. ارزیابی قطر اندام با متر نواری
پیکرسنجی لآ (با دقت ۱ میلیمتر)» ضخامت چربی زیرپوستی با کالیپر ۱ 1100 51100 (با دقت ۱
میلیمتر) و پهناهای استخوانی با کالیپر مخصوص استخوان ۲ 1211107/0 (با دقت ۱ میلیمتر) اندازهگیری شد
(۲). به منظور محاسبه اجزای تیپ بدنی (اندومورفی» مزومورفی» اکتومورفی) و نوع پیکری از نرمافزار
پیکرسنجی استفاده شد که روایی و پایایی آن را محمودخانی و براتی در سال (۱۳۹۱) گزارش کردهاند (۱۶).
بهمنظور ثبت دادههای پیکری آزمودنیها و تعیین تیپ بدنی از فرم سطح ۱ ۳۵۳101۵ ۳۷11 15۸6
استفاده شد. این فرم شامل مشخصات آزمودنی, نام آزمونگر وزن» قد ایستاده و نشسته» چینهای پوستی در
هشت نقطه, محیط اندام در پنج نقطه و دو پهنای استخوانی بود.
نتیجه تحلیل اجزای پیکری پسران ۱۳-۹ ساله ۲۲ استان کشور که شامل استانهای آذربایجان شرقی و غربی,
ایلام» بوشهر» چهارمحال و بختیاری» خراسان رضوی» خوزستان, سمنان؛ فارس» قزوین» قم» کردستان» کرمان؛
کرمانشاه, گلستان, گیلان لرستان, مازندران و مرکزی"و.در مجموع ۶ نفر بودند در جدول ۱ آمده است.
پژوهش در طب ورزشی و فنآوری» شماره 4۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۱
یافتهها نشان داد جز اکتومورفی نونهالان پسر ایرانی ۳,۱ جز مزومورفی ۴,۱ و جز اندومورفی آنها ۳,۱
بود. مشخص شد که تیپ بدنی نونهالان پسر ایرانی به طور کلی بالانس مزومورف است. مقایسه استانهای
مختلف کشور نشان داد که نونهالان استان سمنان از بیشترین میزان جز مزومورفی برخوردار بودند. بیشترین
میزان جز اندومورفی در استان گیلان و بیشترین میزان جز اکتومورفی در استانهای هرمزگان و خراسان
جنوبی مشاهده شد. نمودار زیر وضعیت تیپ بدنی و اجزا نوع پیکری استانهای مختلف کشور را نشان
نمودار ۱. نیمرخ تیپ بدنی کودکان ۱۳-۹ ساله استانهای مختلف
هدف تحقیق حاضر توصیف نیمرخ سوماتوتایپیک پسران ۹ تا ۱۳ ساله با زویکرد آمایش سرزمینی و تعیین
قطبهای کشور در ورزشهای رزمی بر اساس نوع پیکری ورزشکاران نخبه بود. ورزشهای مختلف به
ورزشکارانی با ابعاد و اندازههای بدنی خاص انیاز دارند او ورزشکاران هر رشته از نوع پیکری خاصی
برخوردارند. نتایج برخی تحقیقات پیکرسنجی از امکان پیشبینی استعداد ورزشی و کسب موفقیت بر اساس
بر اساس مطالعات موجود. ورزشکاران رشتههای رزمی اغلب از نوع پیکری مزومورف برخوردارند؛ البته به
علت وجود طبقهبندی وزنی در این رشتهها هرچه بر وزن ورزشکار افزوده میشود» تفاوتهایی در
درجهبندی میزان اندومورفی و اکتومورفی آنها مشاهده میگردد (۹.۲). شاید دلیل اصلی بالاتربودن جز
مزومورفی تیپ بدنی این ورزشکاران این است که قدرت. توان» سرعت و چابکی همگی از عوامل بسیار
اساسی برای ورزشکاران این رشتهها بهشمار میرود و بیشتربودن جز مزومورفی بر بهبود این عوامل
تأثیرگذار است (۷۱۷). طبق گزارش کتیک و همکاران (۲۰۰۵) و استرکویز و همکاران (۲۰۱۰) تیپ بدنی
نخبگان تیمهای برجسته دنیا در رشته کاراته از جمله آلمان اکتومورفیک -مزومورف بود و متوسط نوع پیکری
آنها تقریبا ۲-۴/۳-۳ است (۱۱۱). همچنین نوع پیکری نخبگان جهانی تکواندو از جمله تیم ملی جمهوری
پژوهش در طب ورزشی و فنآوری» شماره ۸۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۱
اسلامی ایران نیز اکتومورفیک -مزومورف بود که متوسط نوع پیکری آنها ۳/۶- ۱/۶-۴/۳گزارش شده است
(۱۴ ۱۵). طبق یافتههای این تحقیق بهلحاظ تیپ بدنی» نونهالان پسر استانهای ایلام» فارس» قزوین» قم
لرستان» خراسان رضوی و یزد از تیپ بدنی اکتومورفیک -مزومورف برخوردار بودند. براساس رتبهبندی
میانگین تیپ بدنی نونهالان پسر استانهای مختلف مشخص شد در مجموع نونهالان استان ایلام با
برخورداری از میانگین نوع پیکری ۴/۱-۳/۱- ۲/۳ از بالاترین تطابق با ویژگی تیپ بدنی کاراتهکارهای نخبه
برخوردار بودند و پس از آن, نونهالان استانهای قم (۳/۱- ۴/۷- ۲/۵) و قزوین (۳/۵- ۴/۳- ۲/۶) قرار
داشتند. همچنین بهلحاظ بیشترین تطابق با ویژگی تیپ بدنی تکواندوکاران نخبه, نونهالان استان یزد با
برخورداری از میانگین نوع پیکری ۳/۸- ۴/۲- ۲/۳ از سطح انطباق بالاتری برخوردار بودند و پس از آن
نونهالان استان فارس (۳/۵- ۴/۱- ۲/۳) قرار داشتند. براساس گزارش ویلی و همکاران (۲۰۰۹) و جونا
همکاران (۲۰۱۱) در رشته جودو تیپ بدنی نخبگان جهانی بالانس مزومورفی بوده و ورزشکاران این رشته
از میانگین نوع پیکری ۱/۵- ۲-۶/۵ برخوردار بودند (۱۸:۱۷). طبق یافتههای تحقیق حاضر میانگین نونهالان
پسر استانهای مازندران, کرمان, کرمانشاه» کردستان, مرکزی, آذربایجان شرقی, خوزستان و بوشهر نیز از تیپ
بدنی بالانس مزومورفی برخوردارند. بر اساس رتبهبندی آمیانگین.تیپ بدنی نونهالان پسر استانهای مختلف
مشخص شد در رشته جودو استانهای.«مازنذران؛ و خوزستان با بهزهمندی؛از.میانگین نوع پیکری ۲/۹- ۴/۱-
۳و ۲/۸ - ۳-۴/۶ از بیشترین تطابق ویژگی"نوعپیکری باانخبگان"جهانی جودو برخوردار بودند. توجه به
سابقه و موفقیتهای تاریخی ورزشکاران این دو"استان در رشتهکشتی آزاد و فرنگی بیارتباط با یافتههای
حاضر نیست. زیرا ورزشکاران این رشته نیز بهلحاظ تیپ بدنی و میانگین نوع پیکری مشابهت فراوانی با
در پایان بیان این نکته ضروری است؛ که اگرچه نتایج آزمونهای پیکری بهویژه مطالعات مربوط به تیپ
بدنی در استعدادیابی و تعیین قطبهای ورزشی کاربرد گسترده و قابل اعتنایی دارد» با توجه به اهمیت سایر
فاکتورها نظیر جسمانی و روانی» در موفقیت ورزشی انجام پژوهشهای بیشتر در این زمینه ضروری است.
به طورکلی, یافتههای پژوهش حاضر و سایر تحقیقات حوزه استعدادیابی ورزشی میتواند زمینه مناسبی برای
سیاست گذاری هدفمند بخشهای اجرایی کشور در عرصه ورزش قهرمانی بهویژه در رشتههای پرمدال رزمی
6 ۳۵۱۵ ۵۷۶۳م ۶٩۵ م1۱۵۵ 1۳۵ ۵۲ ۹0۵۲۵1۵/۵6 200 ۲۵۲۳۵۵۹0۵ 8۵۵۷ ۴ ۳۰ ,1-816۲0۷62
۲- بلوم فیلد جی» آکلند تی.آر الیوت بی.سی. بیومکانیک و آناتومی کلوبدر ورزش. ترجمه ارشم سعید. (۲) انتشارات
۰ 0۳۷۹162۱ 200 ۱۵۲۵1۵۳ ,6۲0۷/1 .(0.)2004 82۳-0۲ 200 ۵۰ 8۵۵۳۵۲۵ ,۲۰۲ ۱۷۵۳۵ -3
۷ 8 ۱۵۱۵۸ ,و۴۵۵9 .60 200 ,50000۲ ۵ 500006 .(۱۰)2003 ,۷۷/۱۵۹ با بواااهگ -4
01۱۱۵۹6 ۱ 9۲0۷/1۳ 00۳۱۳9 ۹0۲۵1۵1۷۵6 ۱ 0۱۵965 .(1996) .0 آززه5 300 .ز.ل 00۵9-۷۵ -85
347-3 :۳۵ .(8)3 .اواط ۲۳ ( ۸۳ .296 ۲٩ ۷۵۵۲۶ 7-18
6- 5۳۵6۵۹ ۸۷, 600۲96 ۸. )2010( ۴۷۵۱۵۵۵ ۵۲ 8۵0۷ 00۲00۹111000 06 6
۴۱۷۷۹ 8.0۰ ,۸۵۱۵۳0 ۹ ۱۳:)1۰ 500۳۰ ۱۵ 5012101/06 .(2008) 1.۴ ۸0۱۵۳۵0 ۵00 ۴۰۱ بل 7-026۲
0 ۴۵۱0۰ 200 ,500۲ ۱۵ 8۵۲۵۳۵65 200 ۸۵1۵۲۷ موعزامم05(.۸ ,8۱0۵۳۵۱۵ بل 200
.(2000) ۱۰ 1۳۵۲۶۵ ,8 ۵۲۵۲9۳۵۲ ۷۵۵ ,۴ ۳۲:۱۵۵۵۵۳۵۶ بل ۷۲۵۳۵ با۸ 0699608 بل فماوس80۵ -8
-00:213 .۱۷۵۵.34 500۲1 ل 8۲۹۳ ۲۵۷۷۵۲۵۰ ۲صزصساز ۳۵۱۵ عازاه ۵۶ ۵۳۵۲۵01۵۲565 ۸۳۳۵۵۵۲۵۹۲۵
6 ,|۲۵۲۵ ۱۵۳۵۲۵1۵۲۷ ۵۳۷۹۵۱۵9۷ ۵۲0 ۴۱۳۵۳1۲۵۵۵۲۵۲۷ با بلاانهگ با ,۴۵۵۲ -9
۰ ۹0۵۲ 60۲۳۵۷6 عازاه ۱۵۵۲۵۱ ۵۶ 501۵101065 1۰ با ,86۲2068 ۵ ,۷۷ ,۳۵۵۲ -10
0 ۳۵۲۵1۵۷۵2 ۴۱۵ ۲و کسام 51۳ ۱۷۵۲۵۳۵۱۵9۵۱ ۴۰ غ۱س۱۸ یگ ۴۲۹۱۵۷۵ ,5 8۱۵26۷6 بط ۳۵۵۵ -11
.79-4 :291 :(2005) ۸۲۲۵۵۵۱۰ با00 ,۴۲۲۱۵۳۵۷ 9و۳و۲ 200 166۳۸6۵۱ ۹۵ ۱۵۵۵۱ 1۳۵۱۲
1 00۲۵1۷6 عازاه ۱۵0۳۵۱ ۶٩۵ 502101۷/06 .860۲62005 .(2009) 1۰ آواسا 200 ۳۰ ۷۷:۱۷ -12
۵ یه 1۲۵0 ۲۵۲ ۳۵۲۲۵۲۲۳۵۵۵ ۵ ۳۳۷۹۵۵ .(2009) ۴۰ ۱۷۵9۳۵۵ ۲۰ ۵۱08 ,۲۳۵ 0000۵۲ -13
0 ۴۵۲۵۵۱ ۳۵۱۵ السا0د ۲٩ ۲۳۵۲۵۵1۵۲15165 ۸۲۱۳۳۵۵۵۲۵۹1۵ بل 5 ,و۴۵۲ :۲ ,008 -14
۷۷ 1۳۱۵ 2۵۲0 1260۷0۵۵ .(.۵0) 00۲۳۵6 ۵۲92012۳9 126۵۳۵۵ ۵۱۷۳۵۱۶ :۱۳۵ .6۲5ره2ام
-69 .م0 ,۴۵۵00 ۳۳۷۹۵۵۱ ۲٩۵ ۵۱۷۵۲۹۱ ۱۵۵۳۵۱ ۳۵۲۵۵۵ اب56 ,95 ۱/:۱۱۵۳۳۱۵۲۳-۳۲۵۵۵۵۳
۱ نیری» مجید. نظری» حسینعلی. بسحاق, علیمحمد؛ نیمرخ آنتروپومتریکی. تکواندوکاران نخبه مرد ایرانی» کتابچه مقالات ششمین
۱- محمودخانی» محمدرضا. براتی» امیرحسین. (۱۳۹۱): طراحی و ساخت نرم افزاز پیکرسنجی. مطالعات طب ورزشی.. دوره چهارم»
40 ۱۷/۵۳۵0۱60۶ 50۵1۵1۷۵6 ,۳۵۵۵22 ۸۳۳۵ بصماشاطه ۴۲2۹2۵۶ ,۱۵۷/۵۳۵۵۷۷۹۵ 0230۳۵ل -17
۰ -21 ,30/2011 ۳۱۳۵۵۶ ۲۱۳ ل کاواموبال ۱۳ ۳۵۷/۵۲ 200 10۲۵۵ ۱۸۶۵۱۵ 1۱۵
۰ .7 اوسا 200 ۳۱۵1۵۲ ۷:۷۷ .21010103 500۲ 60۲۳۵۷6 عازاه ۱۵۵۳۵۱ ۵۶ 50۵10/۵۵5 -18
۰ ,21-30 .0 1 ۰ ,3 ۷۰ 80۲۵۹۳ ل هزان2ه8۲
07۲ ۱061021100 121601 زاقد8 ۵ ۲۵۹۶۵۵۲0۳۵۲ ,506065 5005 200 ۴۵6۵0 ا۹ا ۳۳۷۸ 5 83۱۸.80 1
]72۱0 زاقد8 ۱ ۹۵۶۵2۲6۵۲ ,50160665 500۲5 200 ۴۵62000 ۳۳۷۹6۵۱ 0 .۳ 2
7 2000 ۱۵06٩ 50603 ۷1۳ 21۱6165 ۲۵۵۱۲۵ ۹۵۵۳۹۶۹ ۵۱۲۵۲۵۵۲ :۱۳1۳۵۵۷۲۵۵
0 10۲ از ۶٩ 50۳۵1۵1/06 ۵۳۲ ۹۱۱۵۲ ,۵6۲۲۵۲۲۳۱۵۵۵ 21۱۵6 2۵۵ ۲0۳۳۵۵۳۵۵۶
1۱۲۵ 50۲۵10۵/۵6 ۲٩ 00۱۶131616۷ ,300 500۲ 536 1۳۵ از 21۱۵۱65 86000۲
585 96061106 1۵ ۲۵۱۵1۵0 ۶ 5021۵00/06 با۵! 1301 1۳۵ 1۵ 2000۲0109 ۱۵ ۱116۹0۵0۰
اباما۲۵ ۵۵ ۵30 ۱۱۵۵۷ ۹ ,۱۳۲۵۵ 2۵0 1۲۵۱۱۵9 ۵۷ ۳۹۵۳۵۵ ۱۵۲ 200
6 50۲۱۵1۵/۵6 0696066 1۵ ۷/25 رواد 0۲69001 ۵۲ 2۳ 1۳6 ,600داام6م ۱۳۵۳۱۵۵
5۰ ۲۱۵۲۵۱ ۱۵ 0۲0۵۷۵۹ 20۹۲۷ ۵۲ ۵۵۷۹ ۵۱۵ ۷6۵۲5 9-13 ۱۲۵۵۱۵۵ 0۶
5 ۱۵۵۳ام ۳۵ 5102/۰ 86۱0 200 0650۲101۷6 وا ۱۱۷۵۹۶1192000 ۵۲۵۹6۳1 :۱۷۵۱۳۹۵۹۵۱۵9۷
6 ۱۵۱9۲۵ 0۲9201231100 500۳ زاقدظ8 ۱:۵ ۵۵۲00۵160 ۷۳۵ ۵۵۷۶ ۵۱۵ ۷۵۵۲5 9-13
6 2966 ۱۵۲ ۱۵ ۲۵۷۹ 1726 ۱۵۵۱۵۵۶ ۱6م 53۳ 0۲۵9۲۵۲8۰
۷۷۵5 0۵۷۹ ۱۲۵۳۱۵۲۱ ۲ 00۲۱۵۵۳۵۳1 ۴۵۵۲۱۵۲۵۲۱۵ 1۳۵1 5۳۵۷۷۵۵ کاابوم۲ :۳۱۵۵۱۵9۹
0 1۱۵ 1۳۵1 ۲۵۷۵۵۱۵۵ 296 3.1۰ ۷۷۵85 ۴۳۵۵۳۵۲۵۳۱۵ 200 4.1 ۷۵5 ۱۷۵۹۵۳۳۵۲۵۳۷
6 ۷۷۵۲۱۵۷/۱۵ ۱۵ ۴۵۲316۴۵ عازاه ,۲۵۹۵۵۲6۲65 ۵۲۵۷۹۲۵ ۵۳ ۵۵360 :80196۷9510۳
عازاه ۶٩ 5013101/06 250 ,1۷۵6۵ ۹۶۵۲۵۲۵ ۴۵۵۳۵۲۵۳-۱۸۵ ۱۵۷۵ 66۲۲۱۵۷ 6زا 1635
عااه ۶٩ 50۲2101/06 ملبال ۱۵ ۵۳۵ ۵۵ ۵۲۵۲۵۳ ۴۵۵۳۵۲۵۳-۱۵۹ دا ۷۵ 136۷/۵۹۵۵
6 510۷ ۵۲۵96۲1 ۵۲ ۸۵۵۱۵9 1۳۵ ۵۵ 6۵9۵0 ۱۷۵۹۶۵۲۵۲۵۳۷۰ 862۱20660 ٩ 210۱6165
6 ۷۵20 300 ۹۵2۵۷۱ ۴۲۵۲۵۶۵۲ ,۲۵۹130ما ,00۳ ,022۷0 ,۴۵۲5 ,۱۵۳۳ ۵۶ 6۵۶۷۶5
|
ورزشهای مختلف به ورزشکارانی با ابعاد و اندازههای بدنی خاص نیاز دارند. نتایج برخی تحقیقات پیکرسنجی از ارتباط ویژگیهای تیپ بدن با عملکرد ورزشی، تشابه نوع پیکری بازیکنان جوان و بزرگسال یک رشته و ثبات تیپ بدنی در طول عمر حکایت دارد. با توجه به اینکه تیپ بدنی تحت تأثیر عوامل ژنتیکی است و از تمرین و تغذیه تأثیر اندکی میپذیرد، این شاخص میتواند در شناسایی افراد مستعد سودمند باشد. با توجه به نیافتن پژوهشی در خصوص نیمرخ تیپ بدنی نونهالان ایرانی، هدف تحقیق حاضر توصیف نیم رخ تیپ بدنی پسران 9 تا 13 ساله ایرانی استان های کشور در رشت ههای رزمی بود. تحقیق حاضر توصیفی 13 ساله است که در برنامههای - و از نوع میدانی است. نمونه آماری شامل 1726 نفر از نونهالان پسر 9 اوقات فراغت تابستانی سازمان ورزش بسیج در مراکز استان ها ثبت نام کرده بودند. براساس دستورالعمل متغیرهای منتخب پیکری اندازهگیری و تیپ بدنی به روش هیث-کارتر محاسبه گردید. نتایج نشان ،ISAK داد جزء اکتومورفی نونهالان پسر ایرانی 3,1 ، جزء مزومورفی 4,1 و جزء اندومورفی آ نها 3,1 بود. همچنین مشخص گردید که نونهالان پسر ایرانی به طور کلی تیپ بالانس مزومورف دارند. بر اساس مطالعات قبلی، در رشته کاراته تیپ بدنی نخبگان تیمهای مطرح دنیا از جمله آلمان اکتومورفیک-مزومورف بود؛ همچنین نوع پیکری نخبگان جهانی تکواندو نیز اکتومورفیک-مزومورف گزارش شده و در رشته جودو نیز تیپ بدنی نخبگان جهانی بالانس مزومورفی بود. طبق یافتههای تحقیق بهلحاظ تیپ بدنی، نونهالان استانهای ایلام، فارس، قزوین، قم، لرستان، خراسان رضوی و یزد از تیپ بدنی اکتومورفیک -مزومورف برخوردار بودند و استانهای مازندران، کرمان، کرمانشاه، کردستان، مرکزی، آذربایجا نشرقی، اهواز، بوشهر نیز از تیپ بدنی بالانس مزومورفی برخوردارند. در مجموع، نونهالان استان ایلام از بالاترین تطابق با ویژگی تیپ بدنی کاراتهکارهای نخبه برخوردار بودند و پس از آن نونهالان استانهای قم و قزوین قرار داشتند. همچنین بهلحاظ بیشترین تطابق با ویژگی تیپ بدنی تکواندوکاران نخبه، استانهای فارس، لرستان، خراسانرضوی و یزد از سطح انطباق بالاتری برخوردار بودند. در رشته جودو نیز استانهای مازندران و اهواز از بیشترین تطابق پیکری برخوردار بودند. به طورکلی، این اطلاعات میتواند زمینه مناسبی برای سیاست گذاری هدفمند بخش های اجرایی کشور در عرصه استعدادیابی و ورزش قهرمانی بهویژه در رشتههای پرمدال رزمی فراهم آورد. اگرچه نتایج آزمونهای پیکری بهویژه تیپ بدنی در استعدادیابی و تعیین قطبهای ورزشی کاربرد گسترده و قابل اعتنایی دارد، با توجه به اهمیت سایر فاکتورها نظیر جسمانی و روانی در موفقیت ورزشی انجام پژوهشهای بیشتر در این زمینه ضروری است
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.