text
stringlengths 258
560k
| source
stringclasses 1
value | meta
stringlengths 435
3.28k
|
|---|---|---|
Үөһээ Бүлүү улууһун Оҥхой нэһ. Өксөкүлээх Өлөксөй сэргэлэрин сөргүтүү
Алаас Уолун дневнигиттэн. 2015c. алтынньы 15 күнэ.
Бу ый 3-c күнүгэр Үөһээ Бүлүү улууһун Оҥхой нэһилиэгэр, ону тэҥэ, омуна суох эттэххэ, бүттүүн Саха Республикатыгар биир бэлиэ күнүнэн буолла. Ол курдук мин аҕабын кытары бииргэ ылсыбыт дьыалабыт силигин ситтэ диэххэ сөп. Дьиҥэ бастакы ахтыыны эһэм Тимофеев Спиридон Павлович суруйдаҕа, онон үс көлүөнэ – эһэм, аҕам уонна мин биир үтүө дьыаланы норуокка оҥордохпут диэн саныырга да астык.
Биһиги нэһилиэккэ А.Е.КУЛАКОВСКАЙ сэргэлэрэ баарын нэһилиэккэ үгүс киһи билэрэ, ол эрэн, ити информация нэһилиэк да, улуус да иһиттэн улаханнык тахсыбакка уһун кэмҥэ сылдьыбыта. Аҕам оройуон хаһыатыгар суруйа сылдьыбыта, хаста да НПК “Шаг в будущее” кыттыбыта, ол эрэн ити Республикаҕа улахан сонуну таһаарбатаҕа. Дьиҥэ, аҕам кыра эрдэхпиттэн сэргэлэри үөрэтэн, материал хомуйан дьоҥҥо сэргэҕэ сырдата сатыыр этэ.
Сыыспат буоллахпына, 2012 c. күһүнүгэр этэ, ХИФУ-га бастакы кууруска киирдэҕим сыл, аҕам ыстатыйатын уонна бэйэм түһэрбит сэргэлэр хаартыскаларын Кулаковскай Институтугар баҕар наада буолаарай диэн илдьэн биэрэргэ санаммытым. Онно бэрт сэргии уонна соһуйа истибиттэрэ, хайдах урут биллбэккэ сылдьыбыппытый диэн. Кэлин Институт ыҥырыытынан Хаҥалас улууһун Хачыкаат нэһилиэгэр “Өксөкүлээх Өлөксөй Үөһээ Бүлүү Оҥхойугар сылдьыыта” диэн темаҕа дакылаат ааҕан кэлбитим. Хачыкаат дьоно-сэргэтэ олус ыалдьытымсах, истиҥ, үтүө дьонноох сир эбит диэн кэлин саныыбын.
Санатар буоллахха А.Е.КУЛАКОВСКАЙ – Өксөкүлээх Өлөксөй Үөһээ Бүлүү улууһугар кэлэ сылдьан Оҥхойго, уруккута Аһыкай нэһилиэгэр Криговорницын диэн быыпсай кулуба тэрийбит ыһыаҕар ааттаан тахса сылдьан үс сэргэни туруорбута, сэргэҕэ “1905 года” диэн суругун бэйэтэ суруйбута биллэр. Бу сэргэлэр Сайылык Эбэҕэ, Оҥхойтон уонча биэрэстэлээх сиргэ бааллар.
Алтынньы 3 күнүгэр уһун бэлэмнэнии кэннэ Дьокуускайтан А.Е.КУЛАКОВСКАЙ Институтуттан Людмила Реасовна Кулаковская – Өксөкүлээх Өлөксөй сиэн кыыһа салайааччылаах ону тэҥэ улуус баһылыга Владимир Семенович Поскачин салайааччылаах икки улахан делегация кэлэн көрөн-истэн, сэргэлэри сөргүтүүгэ кыттыыны ылан бардылар. Нэһилиэк дьоно ыалдьыттар сахалыы алгыһынан айхаллыы көрүстүлэр.
Охтубут сэргэлэри бары сиэри-туому тутуһан, алгыс этэн, айах тутан ыт-кус, техника тэпсибэтин диэн маска өйөннөрдүлэр. Санатар буоллахха, бу сир – дьон оттуур ходуһата, сайынын от хойуутук үүннэҕинэ охтубут сэргэлэри билбэккэ тэпсэн да кэбиһиэххэ сөп.
Ааспыт суруйуубар охтубут сэргэлэр музей экспонаттара буолуохтара диэбитим, ол дьыала тохтоото… Кэлин, аны хас эмит сылынан нэһилиэккэ музей тэриллэр түгэнигэр бэйэҕэ экспонат гыныахха сөп буолуо…
Кэнтик ууһа Таркаев Анатолий Саввич бу сэргэлэри үүт-үкчү үтүгүннэрэн реставрациялаан дьоһуннаах саҥа сэргэлэри туруордулар.
Ону тэҥэ суруктаах мэҥэ таас аҕалан уурдулар.
Соҕотох ордубут сэргэни бөҕөргөтөн тула өттүн оннун бетонунан куттулар. Ардах-хаар түһэн түгэххэ сиик мустан эмэҕирбэтин диэн. Бу олус сөптөөх туттунуу дии саныыбын.
Дьэ бу курдук бүттүүн нэһилиэк, ону тэҥэ улуус дьонун көмөтүнэн кэнчээри ыччат өйдүү-саныы сырыттын, дьон-сэргэ биллин-көрдүн диэн биир суолталаах үтүө дьыала оҥоһулунна. Лоп курдук 110 сыл буолан баран сэргэлэр хаттаан турдулар.
Барҕа махталы биллэриэм этэ бастатан туран аҕабар Тимофеев Анатолий Спиридоновичка, нэһилиэк баһылыгар, дьонугар-сэргэтигэр. Хотугулуу Илиҥҥи Федеральнай Университет Кулаковскай Институтугар, чуолаан Людмила Реасовна Кулаковскаяҕа уонна Кэнтик нэһилиэгин сатабыллаах ууһугар Таркаев Анатолий Саввичка!
Источник: Алаас Уола
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:1748c62d-539c-4828-a208-74cde44e2d66>", "dump": "CC-MAIN-2017-43", "url": "http://yakutiafuture.ru/2016/03/05/%D2%AF%D3%A9%D2%BBee-b%D2%AFl%D2%AF%D2%AF-uluu%D2%BBun-o%D2%A5xoj-ne%D2%BB-%D3%A9ks%D3%A9k%D2%AFleex-%D3%A9l%D3%A9ks%D3%A9j-sergelerin-s%D3%A9rg%D2%AFt%D2%AF%D2%AF/", "date": "2017-10-24T00:05:49Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-43/segments/1508187827662.87/warc/CC-MAIN-20171023235958-20171024015958-00596.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.000009536743164, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 10, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.000009536743164}"}
|
Соҕуруу Буг
Аата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
В. В. Лобода суруйарынан былыргы гириэктэр бу өрүһү Гипанис, Ипанис дииллэр эбит, оттон былыргы нуучча летопистарыгар — Богъ, Бъоугъ диэн ааттанар. Чопчу суолтата биллибэт. Польша тыл үөрэхтээҕэ Тадеуш Лер-Сплавинский балтика-славян Bog («сүүрүк») эбэтэр bougb («туора барыы, эриллии-буруллуу») диэн тылларыттан буолуон сөп диир. Франция гидрограба Элизе Реклю бог (таҥара) диэн тылынан быһаарар. Ян Розвадовский уонна Макс Фасмер былыргы ниэмэс Bach («үрэх») диэн тылыттан таһаараллар.
Гидрографията уонна бассейна[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Соҕуруу Буг Подольеттан саҕаланар, онтон илин диэки Винница нөҥүө ааһар, онтон чугас соҕуруулуу-илин эргийэр Буг лиманыгар түһэр, онтон Днепрдыын Днепр-Буг лимана буолан былыргы Ольвия куорат таһынан ааһар уонна Хара муораҕа түһэр. Үөһээ тардыытыгар бадарааннаах сиринэн устар, намыһах кытыллардаах; орто сүүрүгэр — дириҥ хочонон устар; харгыстардаах. Онтон Хара муоратааҕы хапталынан устар.
Уута баһыйар сорҕото хаар уута.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:1797f8bf-1324-48ae-9ca3-925607c73903>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D2%95%D1%83%D1%80%D1%83%D1%83_%D0%91%D1%83%D0%B3", "date": "2017-11-19T16:11:39Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934805687.20/warc/CC-MAIN-20171119153219-20171119173219-00743.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000083446502686, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 61, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000083446502686}"}
|
НВК САХА – Аныгы кэмҥэ ыһыах култуурата сайдан, саха бэйэтин төрүттэригэр төннөн, интэриэһиргиир кэмэ кэллэ. Кэнники сылларга оһуору-мандары, ойууну-бичиги элбэхтэ туттар буоллубут. Саха киһитин ураты толкуйа, мындыра уонна олоҕу көрүүтэ аҕыйах, ол гынан баран дириҥ суолталаах, ураты ис хоһоонноох оһуордарга көстөр. Бу оһуордарбыт суолталарын төһө билэбитий уонна хайдах көмүскүөхтээхпитий? Ону таһынан күннээҕи олоххо оһуору хайдах туһаныахха сөбүн “Кэрэ кистэлэҥэ” биэриигэ көрүҥ.
Поделиться:
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:366ceb7a-bffa-4076-83eb-966ac5ce2a93>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://nvk-online.ru/saha-o-uorun-is-ho-oonun-t-bile-in-ojuu-bichik-ki-i-olo-or-suoltata/", "date": "2017-11-24T01:57:52Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934807056.67/warc/CC-MAIN-20171124012912-20171124032912-00668.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 1, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
NVK-ONLINE.RU – Хаҥалас улууһугар спортсменнары чиэстээһин буолла. “Дыгын оонньууларын” икки төгүллээх кыайыылааҕа Егор Филипповы биир дойдулаахтара уруйдаатылар-айхаллаатылар. Улуус, биирдиилээн меценаттар ааттарыттан ситиһиилээх спортсмеҥҥа, оскуола оҕолоругар ыытыллыбыт спартакиадаҕа бастакы миэстэни ылбыт хамаандаҕа махтал суруктары, сыаналаах бириистэри туттардылар.
“Дыгын оонньууларыгар” иккис төгүлүн кыайыылаах аатын сүкпүт Егор Филипповы хаҥаластар туран эрэ чиэстээтилэр. Егор маҥнайгытын “Дыгын оонньууларыгар” 2015 сылга кыттан 4 миэстэ буолбута. Эһиилигэр 2016 сыллаахха кыайыы үрдүк үөрүүтун билбитэ, быйыл ситиһиитин хатыллаан, биир дойдулаахтарын үөртэ.
Оскуола оҕолорун спартакиадаларыгар бастаабыт Хаҥалас улууһун хамаандаатын, “Манчаары оонньууларыгар” ситиһиилэммит спортсменнары эҕэрдэлээһин, наҕараадалааһын буолла. Сиинэ нэһилиэгэр олорор үс сыллааҕыта оһоллонон, хараҕынан көрбөт буолбут, ол эрээри дьарыктаабыт оҕолорун салгыы эрчийэн, ситиһиигэ тиэрдибит модун санаалаах тренергэ Виктор Федоровка «Улуус социально-экономическай сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэни туттардылар.
Ыарахантан, ыарыыттан толлубат Хаҥалас чулуу дьоно эдэр көлүөнэҕэ үтүө холобур буолаллара саарбаҕа суох.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:0bd89c12-cdc5-4220-b50d-d15be15da640>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://nvk-online.ru/rd-k-siti-iilemmit-ha-alas-sportsmennaryn-biir-dojdulaahtara-chiesteetiler-video/", "date": "2017-11-21T02:35:41Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934806310.85/warc/CC-MAIN-20171121021058-20171121041058-00645.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
NVK-ONLINE.RU – Баатаҕай Алыытын эр дьонун түмэр “муус ылыыта” күрэх ыытылынна. Күрэхтэһии түмүгүнэн кыаммат уонна кырдьаҕас дьоҥҥо ыраас мууһу тиэртилэр.
Тэрээһиҥҥэ 7 хамаанда турда. Бары да саамай туутаах тэрилтэлэр эр дьоно кэлэн муус ылыытын күрэҕэр умса түһүннүлэр.
Уолаттар хаар киһи курдук кырыаран, тиритэн-хорутан “кырдьаҕас дьоммутугар көмө” диэн элбэх мууһу ороотулар.
Үһүс миэстэҕэ, анал шруповерт бириискэ , улуустааҕы оҕо саас киинин эр хоһууттара тигистилэр, иккис, баһаарнай чаас сымса уолаттара “Штиль” дружбаннан наҕараадаланнылар, бастакы миэстэҕэ киин балыыһа эр бэрдэрэ 2 киловааттаах электростанция туттулар.
Поделиться:
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:65a03150-1aef-4e52-ae1d-b701e2ebafb2>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://nvk-online.ru/ebeen-bytantajga-muus-ylyy-k-re-e-yytylynna-video/", "date": "2017-11-24T10:55:06Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934807650.44/warc/CC-MAIN-20171124104142-20171124124142-00167.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000096559524536, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 11, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000096559524536}"}
|
Ыҥырыы
Тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын туһунан сокуон көмөнү көдьүүстээхтик тyһaнарга, оҥорон таһаарыыны үксэтэргэ уонна дьон олоҕун тупсарыыга туһуланар
Ытыктабыллаах Сахам сирин олохтоохторо! Бу күннэргэ мин көҕүлээһимминэн оҥоһуллубут «Тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын туһунан» Саха өрөспүүбүлүкэтин сокуонун бырайыага киэҥ дьүүллэһиигэ тахсыаҕа. Манан сибээстээн мин дьоммор – сэргэбэр туһаайан бу сокуон туох санааттан уонна туохха олоҕуран оҥоһуллубутун туһунан этиэхпин баҕарабын.
Күндү Сахам сирин олохтоохторо! Ханнык баҕарар судаарыстыба туруктаах буолар төрдүн, олоҕун уйгутун бигэ тирэҕэ, туохха да тэҥнэммэт баайа-дуола – кини бэйэтин норуотун ис кыаҕар, санаатын күүһүгэр, үтүөҕэ тардыhар өркөн өйүгэр олоҕурара. Ол тэҥэ, хас биирдии киһи олоҕун уйгута, киһи быһыытынан тупсан, сайдан иһиитэ туох ханнык иннинэ бу киһи бэйэтин үтүөҕэ-сырдыкка дьулууругар тирэҕирэр. Дьонун-сэргэтин ити дьулуурун күүркэтэн, көмөлөһөн олоҕу тупсарар судаарыстыба, бэйэтэ да сайдар-туругурар аналлаах. Кыра, уһук түөлбэттэн саҕалаан, улуус, өрөспүүбүлүкэ, бүттүүн дойду үрдүнэн уопсастыба, дьон-аймах уонна судаарыстыба, былаас икки ардыгар итинник сайдыы туһугар бииргэ, сүбэнэн түмсэн хас биирдиибит олоҕун тупсарыахпыт, дойдубутун күүһүрдүөхпүт.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:0b1f5e72-4fbb-4018-b45a-456686afb094>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://egorborisov.ru/sah/%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D1%8F/%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F", "date": "2017-11-20T21:05:34Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934806225.78/warc/CC-MAIN-20171120203833-20171120223833-00085.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000096559524536, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 13, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000096559524536}"}
|
Наполеон Бонапарт
Наполеон Бонапарт (Боронсуустуу: Napoléon Bonaparte Халыып:IPA-fr, Италия тылынан: Napoleone di Buonaparte; 15 атырдьах ыйа 1769 – 5 ыам ыйа 1821),[1] Франция байыаннай уонна политика лиидера этэ. Кинини өссө Наполеон I диэн ааттыыллар. XIX үйэ Европа политикатын толору уларыппыта.
Корсикаҕа төрөөбүтэ. Төрөппүттэрэ Италия бочуоттаах дьиэ кэргэнтэн тахсаллара. Францияҕа офицерга үөрэммитэ. Бастакы Франция революциятын кэнниттэн олус суолталаах буолбута. Бастакы коалицияны салайбыта, Купдетат кэнниттэн Франция бастакы консула буолбута. Биэс сылынан Франция Сенаата кинини Императорынан биллэрбитэ. Кини салайар бириэмэтигэр Франция хас даҕаны сэрии нөҥүө ааспыта. Ону Наполеон сэриилэрэ диэн ааттыллар. Хас даҕаны улахан сэриини кыайан баран Франция оруола Европа континеныгар сүдү улааппыта. Ол да буоллар араас ньымаларынан былааһы тутан хаалбыта, ол курдук сорох эйэ дуогабардары алдьатан сэрии саҕалаабыта уонна кыайбыт сирдэргэ доҕордорун уонна дьиэ кэргэниттэн дьону олордубута.
1812 сыллаахха Наполеон Арассыыйа утары сэриитин саҕалаабыта, ол сэрии Наполеон туругун олус күүскэ уларыппыта. Кини аармията Арассыыйаҕа олус күүскэ сааххаламмыта, ол кэнниттэн кыаттарыылар саҕаламмыттара, ол курдук Лейпциг кыргыһыытыгар Алтыс Коалицияҕа кыаттарбыта. Сыл буолан баран Коалиция Францияны атаакалаабыта. Коалция Наполеону Эльба арыытыгар ыыппыта, сыл буолбакка кини онтон куоппута. Ол гынан баран Ватерлоо кыргыһыытыгар эмиэ кыаттарбыта. Кэнники алта сылы Сибэтиэй Елена арыытыгар ыытыллыбыта уонна онно ис раагыттан өлбүтэ. Сорох историктар кинини дьааттаабыттар диэн саныыллар.
Наполеон кампаанияларын байыаннай оскуолаларга киэҥник үөрэтэллэр. Кинини тираан диилэр, ол гынан баран сорохтор Наполеон кодексын суруйбутун иһин убаастыыллар.
Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- McLynn, Frank (1998). Napoleon. Pimlico.. p. 6. ISBN 0712662472.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:cb9b59ef-162f-4731-9b4d-bd4adec3da86>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD", "date": "2017-11-21T22:54:09Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934806438.11/warc/CC-MAIN-20171121223707-20171122003707-00017.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 102, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
3G
3G диэн
мобил ситим теле стандартарын уонна
Уhүс көлүөнэ мобильнай ситимэ информацияны пакетнай технологиянан ыытар. Ону олохтуурга туспа сир үрдүнэн барытынан унифицированнай стандартарга эппиэттиригэр маннык рекомендациялары айбыттара:
Телекоммуникация индустрията сүрүн сыала биир сир үрдүнэн үлэлиир мобильнай тулалыыры оноророоhун, ол да эрээри, бастааҥҥыттан хас да стандарт олохтонуо диэн сэрэйбиттэр эбит. Оператор биир эбэтэр хас да стандарка бырааптаах эрэ буолуон сөп, онон сороҕор телефон таларга таарыйа итини кытта наадалаах операторы талыахха наада буолар.
Билигин сир үрдүнэн сүрүн тар5аммыт стандартарынан UMTS (W-CDMA), CDMA2000 уонна CDMA450. 2006 сыллаахха Ахсынньы бүтүүтүгэр барыта 364 мол 3G абоненнара бааллара.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:e5fb0840-f89f-4474-bec3-0d48147a850b>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "https://www.wikiplanet.click/enciclopedia/sah/3G", "date": "2017-11-18T19:57:58Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934805023.14/warc/CC-MAIN-20171118190229-20171118210229-00194.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.000001072883606, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.000001072883606}"}
|
Ну нафиг инник кититтэн кэннибин хайыспакка да сарылыы сарылыы куотуом этэ,дурак шоле?почему так делаете?инник наоборот тэйитэгит ере баран бэйэгит оннукка тириэрдэгит.Еще пнул буолан аата сурун,атагастабыл ди Ити багас доверяйдаабат эрээри того сордонон олорогут?раньше у меня такой же ревнивый парень был хата эрдэ куоппутум да бэт эбит а то эмиэ инник эмэьэгэ тэбиллэ сылдьыа эбиппин:(кэргэним хата инник буолбатах,тем более эр дьоннор быыстарыгар улэлиибин ещё водитель хойукка дылы улэлээтэхпинэ таьар со всеми общаюсь уехсэ уехсэ:)и муж доверяет потому что любит и понимает!ол аата эьиги ситэри билбэккэ таптаабакка кэргэн ылбыккыт эбит кэргэннитин.Уонна бу санаатахпына комплекстаах бэйэтигэр эрэлэ суох эр киьи кунуулээн сордонор так что бэйэгит минускутун керунун уонна кунуулээн хайаан бутун или если не доверяете разводитесь!ейдеспет буоллаххытына олорботоххут кене себя и её мучаете,иначе и в правду инниккэ потом тэбиэххит кэргэннитин ведь запретный плод сладок!кэргэннии буолар оонньуу буотах э оголоох буоллаххытына тем более огону сордоон оонньуу оноьуннаххытын:(больше ребёнка жалко
ооо или кто там?фантазиян ынырык эбит ди,мээнэгэ эппэтэхтэрэ буолуо ди про запретный плод оннугу саатар истибитин дуо?санарбыт эрэ киьи диэн абардаххын:/мин бу олорор ологум тухары элбэх арахсыыны таннарыыны чугас догордорбуттан подругаларбыттан керен истэн хомолтолорун тэннэ ааспыт киьи буоллагым ди,миигин как психолог курдук наар субэлэтэллэр жилетка да оностоллор ону ыьа того кэпсээбэккэ себунэн субэлээн хос холбоспут да тугэннэрэ баар так что тылгын баьына тут ду догор?!даже бэйэм да пример холуйар буоллахпына:Оннук кунууьут уолу кытта сылдьан ыарыьах буола сыспыттаахпын на нервной почве:(ол кэмнэ тапталбын билинни ДЬИИННЭЭХ кэргэммин спасительбын кытта билсэн ол киьиттэн букатыннаахтык куоппутум!догорум сеп кэмнэ кестен поддержка буолан миигин кынаттаан билиннэ дылы махтанабын:)
Атыыр не атыыр но я же живой пример эттим ди:)кунууьут киьиэхэ,Оннук куоттараайагын диэн?!и это был не муж а всего лишь парень ревнивый до ужаса !а будущай кэргэммин кытта билсэрбэр он мне как друг был,он все знал поддерживал переживал за меня и потом оказалось что мы впитываем друг другу чувства:)так что ким хайдах фантазиялаагынан ребята)))Автор,кэргэнин таптыыра бэт буолан арахсыбат бо,пока не поздно букатыннаахтык кэлэтэ иликкинэ кунуулээн бут!бэйэн же илиигинэн инниккэ тэбэн биэрэгин ону ейдее ду.
Баар , бэйэ бэйэлэрин таптаһаллара оннук күүстээх , тардыһыылаах , имэҥнээх , ураты бэйэ бэйэҕэ эт-хаан сыстыыта муҥура суох дуоһуйуу , астыныы ол бэйэ бэйэлэриттэн топпот, оботтоох тапталларын суоһа , уота-күөһэ.Ураты күүстээх фантазиялара , туохха да тэҥнэммэт ураты минньигэс сыһыаннара аҥардастыы таптыыр эр киһиэхэ ыараханнык охсон эрэрэ хомолтолоох
Эрдэ керсуулэьэллэри сиилиир этим. Эрим бэйэбиттэн 14 сыл а5а. Олус учугэйдик, иллээхтик олорбуппут. О5о бе5етун теретен дьол абытайын билбиппит. Сыллар ааьаллар. Эрим орон дьыалатыгар мелтеен барбыта. Кун аайы иккитэ тапталбыт, куннэ биирдэ буолта. Онтон нэдиэлэ5э устэ, салгыы ыйга устэ, онтон терут да ыйга биирдэ буолла5ына уеруу. Ейдуур этибит, итинник буолуохтаа5ын. Киьим кэлин бэйэтэ да эрэйдэннэ быьыылаах, таайтаран курдук миэхэ эдэр киьи наадатын биллэрэрэ элбээтэ. Бастаан кыыьырар этим, кэлин онно кыьаммат буолан иьэн, айыллыбытым таайда5а буолуо, эдэрдэр диэки керерум элбээн барда...Биир бырааьынньык корпоративка оннук тугэн кестубутэ...Тууну супту таптаабыта, та5ылым хас да ыйдаа5ым барыта тахсыар диэри. Дьиэбэр сэниэ олох суох буолан тиийэн, биир суукканы быьа утуйбуппун. Кэргэним сэрэйбитэ да, таьыгар таьаарбата5а. Мин сал5ыы оннук барбата5ым. Буруйдаахпын дэнэрим. Дьиэбитигэр айдаан-куйдаан тахсыбата. Кэмигэр тохтуохха эрэ наада
Зарабатывать от 5500 в день через интернет легко!
Как же приятно сидеть в уютном кресле и следить, как на электронный кошелек капают крупные суммы денег.
Чтобы добиться такого результата, совсем не нужно упорно трудиться.
Достаточно просто рационально использовать необходимые знания.
Но не многие знают, какую информацию использовать и как.
Именно для таких мы длительное время создавали рабочую схему,
которая приумножит капитал любого. Она обеспечит финансовую стабильность и счастливое будущее.
Это не сон, мы делимся этим с вами.
Если вы желаете зарабатывать много и без усилий, будьте с нами!
https://*****/B2Wjr
Кунууу диэн дьицинэн эр киси айыл5ата эр ньуччалыы этэххэ "собвственник "эр киси тысыта о5ото бэйэтин гиэнэ оцорор айар тутар хааннаах асатар,онтон эр киси кунуулуурун суох гынар ыарахан буолуо дьахтар ону аныгы уйэ5э дьахталлар эр киси кунуутун суох гына сатыыллар , ол бу психолог диэн аныгы уйэ идэлэрэ дьахтар биллэр кэцул ыла сатаан эр кисини тэццэ сылдьаары айбыт терминэ , асара кунуулуур эмиэ наадата суох кырдьык таптал итэ5элтэн эмиэ турар хайыахпытый оннук кунуу баар дьицнээхтик таптыыр эр кисиэхэ.
Дьахтар майгытыттан да күнүүһүт буолар.
Бэйэтин майгыта да оннук буолуон сөп.
Төрөппүттэригэр косягы көрбүтэ буолуо.
Вариант элбэх.
Ойоҕо эрин таптыыра буоллар ити командировкаҕа барыа суох этэ или сөптөөхтүк сааһылыа этэ.
Ханна тиийбиттэрин,туох көстөрүн,хайдах ахтарын кэпсии айанныа этэ буо.
Эмэһэҕэ тэптэриэххэ диэри ыарахан олох эбит.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:d9df5148-057e-4dca-a96a-408f25f09fd8>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4170754", "date": "2017-11-19T19:57:08Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934805761.46/warc/CC-MAIN-20171119191646-20171119211646-00060.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9999895095825195, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 4, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9999895095825195}"}
|
Муус устар 28 күнүгэр С.Н.Донской-II аатынан Үөрэҕи сайыннарар уонна идэни үрдэтэр институт аактабай саалатыгар дьоро дьоһун түгэн буолан ааста. Ол курдук истиҥ санаа иэйиитин, үтүө санаа үтүмэнин инэриммит ураты дьон сыралаах үлэлэрин бар дьоҥҥо биллэрээри, учуутал айымньылаах үлэтигэр сүгүрүйээччилэр, махтанааччылар ирэ – хоро кэпсэтээри, санааларын этээри муһуннулар.
Учуутал үлэтэ олус түбүктээх, эппиэтинэстээх эрээри, сүрдээх интэриэһинэй. Кини оҕолору кытта алтыһар буолан мэлдьи эдэр. Учуутал билиини эрэ биэрэр буолбакка, иитиигэ-сайыннарыыга улахан кылааты киллэрэр, оҕо кэлэр кэскилин сирдиир үтүөкэн аналлаах, үөрэнээччи олоххо бэлэмнээх киһи буола улаатарыгар далаһа уурааччы буолар.
Кинигэҕэ сүрүннээн төрөппүттэр уонна үөрэнээччилэр чопчу бу учуутал туһунан ордук тугу чорботон бэлиэтии, сөбүлүү саныылларын, үөрэххэ-иитиигэ ханнык түгэннэри ахта-саныы, өйдөөн хаалбыттарын ырытыыта, сыанабылы биэриилэрэ сырдатыллыбыт. Бу кинигэ күн сирин көрөрүгэр күүстэрин кыахтарын уурбут, сыраларын биэрбит кыһамньылаах үтүөкэн дьону, убаастабыллаах Екатерина Егоровна Потапованы, Зинаида Ивановна Игнатьеваны саалага мустубут дьон дохсун ытыс тыаһынан көрүстүлэр. Кинилэр хас эмэ сыл устатыгар матырыйаалы түмэн, сааһылаан, тус бэйэлэрин күүстэринэн-кыахтарынан оҥорон таһаарбыттара хайҕаллаах суол.
Эҕэрдэ тылы Ил Түмэн наукаҕа, үөрэххэ, культураҕа, общественноһы кытта сибээскэ комитет бэрэссэдээтэлэ Антонина Афанасьевна Григорьева, Үөрэх уонна наука министиэристибэтин кадрга отделын начаалынньыга Анна Родионовна Гуляева, үөрэҕи сайыннарар уонна идэни үрдэтэр институт дириэктэрэ, п.н.д. Галина Ивановна Алексеева, “Норуот педагогиката” Ассоциация бэрэссэдээтэлэ Иван Иванович Кондаков эттилэр.
Истиҥ- иһирэх көрсүһүү сүрүн төрүөтэ, ис хоһооно буолбут күндү убаастыыр-ытыктыыр, сөҕөр-махтайар, киэҥ туттар дьоммут, «Норуот билиниитин ылбыт 10 учуутал» ааттара:
1. Любовь Егоровна Евсеева, Сунтаар улууһун гуманитарнай хайысхалаах гимназия дириэктэрэ, идэтинэн омук тылын учуутала.
2. Эмма Хрисанфовна Кашкина, Таатта улууһун Чөркөөх орто оскуолатын учуутала.
3. Виктор Петрович Потапов, Республиканскай лицей-интернат физикаҕа учуутала.
- Капитолина Афанасьевна Ефимова, Ньурба политехническай лицейин дириэктэрэ, идэтинэн математика учуутала.
- Мария Федотовна Михайлова, Бүлүү 3-нүөмэрдээх орто оскуолатын алын кылааһын учуутала.
6. Лидия Петровна Шамаева, Дьокуускай куорат “Айыы кыһата” оскуола дириэктэрэ,
идэтинэн алын кылаас учуутала.
7. Любовь Святославовна Заровняева, Дьокуускай куорат 17-с оскуолатын алын
кылааһын учуутала.
8. Наталия Николаевна Индеева, Дьокуускай куораттааҕы лицей нуучча тылын уонна литературатын учуутала.
9. Галина Афанасьевна Кривошапкина, Нам улууһун гимназиятын химияҕа учуутала, билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор.
10. Иван Петрович Алексеев, Дьокуускайдааҕы Национальнай гимназия черченияҕа учуутала.
Эҕэрдэ истиҥ тылларга холбоһон, бэйэлэрин олохторугар бу дьон сүҥкэн оруолу оонньообуттарын бигэргэтэр тыллары Прокопий Семенович Иванов, Саха Өрөспүүбүлукэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Татьяна Павловна Митина, бухгалтер идэлээх, Владимир Шиндикиевич Ю, Айыы кыһатыгар Аҕалар сүбэлэрин бэрэссэдээтэлэ, Саргылана Ильиничн Иннокентьева, быраас идэлээх, куораттаагы лицей дириэктэри иитэр үлэҕэ солбуйааччы Ирина Павловна Павлова, Ньиэп уонна Гаас Институт дириэктэрэ Марина Дмитриевна Соколова эттилэр, үгүс элбэҕи ахтан-санаан аастылар. Үөрэнээччилэр ааттарыттан Трофим Иванов, Саха академическай театр артыыһа Роман Дорофеев, ХИФУ выпускнига Александр Павлов уо.д.а. долгутуулаах ахтыылары онордулар.
Хас биирдии учуутал тус туһунан суоллаах- иистээх, ол эрээри оҕону да, төрөппүту да үрдүккэ-кэрэҕэ тардыһыннарар сүдү талааннаах, дьиҥ чахчы Учуутал үрдүк аатын толору ылбыт киһи буолар. Убаастыыр учууталларбыт сыралаах үлэлэригэр өссө үрдүк ситиһиилэри, махталлаах үөрэнээччилэри, өйдүүр-өйүүр төрөппүттэри баҕара хаалабыт.
Д.Санникова, Институт общественноһы кытта сибээһин отдела
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:c713db87-3ca6-4d94-8740-df69c40116f3>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://iroipk.ykt.ru/archives/228581?nggpage=173&pageid=228581", "date": "2017-11-18T11:43:40Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934804881.4/warc/CC-MAIN-20171118113721-20171118133721-00644.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000089406967163, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 50, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000089406967163}"}
|
Олоҥхо 10 сылын түмүктүүр тэрээһин чэрчитинэн сэтинньи 25 күнүгэр Саха сирин бриллиантовай циркатын дьиэтигэр олоҥхоҕо аналлаах быыстапкалара буолан ааста. Быыстапка күнүс 14.00 – 18.00 ч. диэри ыытылынна.
Б. Ойуунускай аатынан Литературнай музей СР норуотун маастара Барҕа Баһылай – Спиридонов Василий Иванович оҥорбут “Олоҥхо” дьүһүйүүтүнэн, маска оҥоһуктарынан быыстапкаҕа кыттыбыта олус сэргэхтик барда. Манна үөһээ, аллараа, орто дойду алтыһыыларын көрдөрөр 100-чэкэ персонажтаах “Олоҥхо” диэн композиция, Дьулуруйар Ньургун Боотур олоҥхо 8 ырыатыгар оҥоһуллубут тус-туспа оҥоһуктар, “Ньургун Боотур – Саха кыайыы саллаата” композиция, “Хомус хоһуйуута”, саха фольклорунан оҥоһуллубут үлэлэр киирдилэр. Көрөөччүлэр сүҥкэн биһирэбиллэрин ыллылыр, авторга махталларын эттилэр, саха да дьонугар уус тарбахтаах, мындыр өйдөөх, талба талааннаах дьон баарын сөхтүлэр. Василий Ивановичтан көрөөччүлэр аҕырымнаабыттарыгар хас да ыйытыыга хоруйдууругар көрдөстүм.
— Хантан хааннааххын, кимтэн кииннээххин кылгастык билиһиннэрэ түһүөн ду?
— Үөһээ Бүлүүгэ тохсунньу тоһуттар тымныытыгар 14 чыыһылаҕа 1950 с. күн сирин көрбүтүм. Аҕам уот сэрии кыттыылааҕа. Эһэм олоҥхоһут Биэчэрэ оҕонньор олоҥхолорун истэн улааппытым. Ол сорох персонажтарын бу “Олоҥхо” диэн үлэбэр көрөҕүт.
— Үлэҕэр хайдах ылсаҕын?
— Маҥнай сылдьан наар өйбөр оҥорон көрөбүн, ол бэйэм санаабар оҥорорбунааҕар аҕыйаҕа суох бириэмэни ылар уонна эскиһэ да, макета да суох кыспытынан барабын.
— Ханнык инструменнары туттаҕын?
— (күлэр) Үксүгэр бэйэм быһахтарбынан, быһар-отойор тэриллэрбинэн оҥоробун, кыракый буурунан эмиэ туттабын. Туттар тэрил сытыыта элбэҕи быһаарар.
— Ханна, хаһан бу үлэҕэ ылсыбыккыный?
— Хойутаан саҕалаабыппын диэн кэмсинэбин. Абый улууһугар үлэлии сылдьан саҕалаабытым. Хатыҥ маһынан оҥоробун. Ити эрээри хатыҥ да араастаах, холобур, бу Абый сирин хатыҥнара, оттон бу (кэнники оҥоһуктарын көрдөрөр) маннааҕылар. Хоту дойду хатыҥнара кытаанах, киил буолаллар, үгүс тыалга, буурҕаҕа “үөрэммит, эрэйдэммит” мастар, ол оҥорорго өссө үчүгэйдэр, алдьамматтар, кыһарга эрэ эрэйдээх соҕус.
— Инникитин туох былааннааххыный?
— Үлэм быыһыгар саха фольклорун тематыгар монументальнай улахан оҥоһуктарга ылсыһыам этэ.
— Кэпсээниҥ иһин махтал, айар үлэҕэр ситиһиилэри баҕарабын!
Егор Дохунаев – Наҕыл,
Б. Ойуунскай аатынан Литературнай музей үлэһитэ.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:7bfa5c1f-e5bd-4a5b-8699-e243b413325f>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://sakhalit.com/olo-ho-uon-sylyn-t-m-kt-r-teree-in/", "date": "2017-11-19T06:32:00Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934805417.47/warc/CC-MAIN-20171119061756-20171119081756-00644.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000094175338745, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 17, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000094175338745}"}
|
Приветтарын.пока Ким да хатааьылыы илик.номер не могу оставить на весь республику.Ханна,хаска эрэ керсуэххэ сеп буоллаха дии.сэбулуу кердеххе кэпсэтэхин,суох буолахына пока диигин и все без обид.даже романтично,загадочно.интересно же.пишем,кыбыстыбаппыт кыргыттар.Хас керсуьуугэ баран сириллэрим буоллар.кулуэххэ ээээ
Мин,Ленаха.сеп тубэьэрин билбэтим.эьиги требования хайдаха буоллар.при встрече билсиэхпин бахарабын.на всю республику имя и далее тархатыахпын бахарбаппын.крузер баар,билигин кыраннан таксилыыбын.кыьын дальнобойдуубун.на охоту уаз.онон 4 масыыналаахпын.квартира куоракка,тыаха дом баар.улахан тойон,маньяк буолбатахпын.бэйэбинсирбэппин.все вроде.остальное при встрече диэн эппитим.короче миэхэ домашняй чуэчэ наада.думайте встретиться или нет
Инник успешнай буоллаххына (как пишешь здесь) неужели биир да дьахтар көрсүбэтий? Тем более таксуешь.Ким да фио ыйыппат,хотя бы имя,чтобы адресно написать. Оччотугар крузаккынан кэлиэххин көрсө,а не ол эргэ таксилыыр массыынаҕынан. Сааскын эмиэ кистиигин дьахтарга дылы и то мы не скрываем здесь. Бааскабын баһылайбын бүөтүрбүн ду,сааһым бачча, 175,85 диэн суруйдаххына туох буоларый? 4 массыыналаах киһи, боростой трубка, левай симка ылан,манна суруйдаххына,ким да ирдиэ суоҕа. Потом взял выбросил и все дела.Как то так.
Мужч,мда уж,тылын өһүн ынырыга.Үҥкүүгэ сырыттын да шалава буолар эбит ду? Сүрүн.Мин подругабынаан редко сылдьааччыбын,от души үҥкүүлүү эрэ.Оччоҕо шалава эбиппин ду? Тугуй,түөрт истиэнэҕэ олоруохтаах үһүбүт да? Рестораҥҥа да сылдьааччыбын,театрдарга,үҥкүүлүү, ол эрэн порядочнай дьахтарбын.Тиран киһи эбиккин.Тылгын тутун!
Да.правильно этэхит.честно кэпсээтэххэ маннык.я водитель Дальнобой со стажем.дома редко сижу.первая жена детей родила,все было норма.ей стало скучно и по дискотекам рестораном.короче загуляла.ну правильно мужа постоянно нету.так иккис сама убежала,третью сам выгнал.все по барам,рест.бегали.так что после этого кто бегает по ночам шалавы.жены должны сидеть дома когда мужа рядом нету.извините если я так громко высказался.короче я отсюда удаляюсь.покаларын
Оо,как всё сложно.Причину ищи.в себе,не от каждого убегают жёны.Улахан эбит культурно баран үҥкүүлээн, кафеҕа олорон кэлэр,с подругами.Туох иһин клубтар,рестораннар баалларый? Дьон кэлэн сыннанныҥ,от домашних дел,проблем.аралдьыйдын диэн ини.Лично мин үҥкүлүүрбүүн сөбүлүүбүн,биирдэмэ баран от души үҥкүүлүүбүн,арыгы испэппин онно баран.Шалава барыта сылдьар буолбатах онно. Араас дьон баар,конечно итирик,эр дьоҥҥо сыстаҥныы сылдьааччылар да бааллар.Не надо.всех под одну гребёнку.Бэйэҥ оннук дьахталлары булан ыллаҕын...
дальнобой маладьыас уолу тохо саба туьэхин? кини улэлээн сордоно сырыттахына колоьун тохо.кэргэним туьугар диэн.инник албынныыллара кидайдыллара учуой боло до? любой киьи кыьыйар ини.арай эн бэйээн ханна эрэ ыраах командировкаха бардаххына кэргэнин табарыстарын кытта клубка бардын? просто ункулуу кэпсэтэ табарыстарын кытта? ама итэхэйиэн этэ до? просто ункулээбиттэрэ эрэ диэннэ? сох ини. ол курдук бо.
уопсайынан мин саныахпар тулайах игин диэбит курдук кыргыттары кэргэн ылыахха нада.кыра эрдэхтэриттэн ыараханы билбит.оннук кыргыттар инник хаьан да туьэн биэрбэттэр.сыаналыыллар барытын.онтон ити билинни кыргыттар,бэлэмнэ улааппыт урдук уорэхи бутэрбит уонна принцесса курдук санаммыт кыргыттар олор дьэ сыаналаабаттар тугу даханы.как будто барыта бэлэмник кэлэр курдук кинилэргэ.дьоно барытын онороллор оннук кыргыттарга.даж ас да астаабат болохторун соп.ол биирдэ эмит астааьын киирсибэт.кун аайы сарсыардаттан киэьээнни диэри астыыр диэн баар.вот ол оннук улэни ахыйах кыыс тулуйара боло.онон уолаттар эьи ыараханы корбут кыргыттары коро сатаан.оннук маннык красавицалары кэргэн ылыман. эрэйдэниэххитин бахарбат боллаххытына
Хватит плакаться,соҕотох олоруҥ оччоҕуна.Дьахтар барыта шалава буолбатах! Эһиэхэ тугуй,домработница наада да? Дьахталлартан өлбүт быстыбыт буолаҕыт,бэйэҕитин эмиэ билиниҥ! Автор порядочнайдары кытта сатаан билсибэппин диэбит этэ,ол аата как понимать? Виртуально билсимэ.Таксилыы сылдьан билис,а лучше вобще билсимэ.Покаларыҥ
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:6504dcba-26d2-459d-b05b-7a7472c5a380>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4241244", "date": "2017-11-23T00:06:26Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934806708.81/warc/CC-MAIN-20171122233044-20171123013044-00403.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9999291896820068, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9999291896820068}"}
|
12:01«Две звезды» - кылаас курэ5э
Сэтинньи 3 кунугэр В.П. Ларионов Майа орто оскуолатын 4 «А» кылааґын уерэнээччилэригэр Е.Н. Ильина кылаас салайааччылаах, долгутуулаах «Две звезды» - кµрэх буолан ааста. Былырыын «Звездный час» диэн биирдии о5о бэйэтин талаанын арыйбыт буолла5ына, бу курэххэ кылаас о5ото дуэтнай нуемэр онорон, бэйэлэрин дьо5урдарын арыйдылар. Быйыл дьууллуур субэ5э тереппуттэр буолбакка, улахан кылаас уерэнээччилэрэ сыаналаатылар.
О5олорбут тереппуттэрин кемелерунэн эрдэттэн бэлэмнэммит нуемэрдэринэн кехтеехтук кытыннылар - ыллаатылар, ункуулээтилэр, флейта5а оонньоон иґитиннэрдилэр, хомустаан да ыллылар керееччулэри сэргэхситтилэр. Курэх кэнниттэн о5олор бэйэлэрэ сюрпризнай нуемэрдэрин бэлэхтээтилэр, Тоня Тастыгина домра5а оонньоон иґитиннэрдэ, Даяна Игнатьева балериналар курдук ункуулээн сехтерде, Лана Дмитриева индийскэйдии ыллаата, Айтал Матчитов , Мичил Илларионов рэп ыллаатылар, онно до5уьуоллатан о5олорбут ким ба5алаах ункуулээн, бииртэн биир талааннара арыллан, олох кехтеех кэнсиэр буолан та5ыста.
Курэх тумугэр дьууллуур субэ о5олор олус талааннаахтарын, ба5алаахтарын, бэйэлэрэ ункуулэрин постановкатын айарга холоммуттарын бэлиэтээтилэр уонна маннык тумук таьаардылар. О5олорго барыларыгар дипломант, лауреат ааттарын сукпуттэрин туоьулуур грамоталары, номинациялары туттардылар.
Гран - При урдук аатын - Милана Рожина таба ункуутун ункуулээн, Андрей Черкашин ыллаан, нуемэр онороннор «Две звезды» кыайыылаахтарынан буоллулар.
Бу курдук о5олорбут маннык кехтеехтук сылдьан, толлубакка дьон иннигэр тахсан бэйэлэрин дьо5урдарын кердерен, таьымнарын туьэрбэккэ улаата, сайда туруохтара диэн ба5арыхпыт этэ..
Кэлбит тереппуттэр о5олорун талааннарын керен, астына сынньанан тар5астылар. Хаьыат ненуе кылааспыт салайааччытыгар Ильина Е.Н., музыка учууталыгар Скрябина Р.А. махталбытын тиэрдэбит.
|Всего комментариев: 0|
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:70db0de3-9cfb-4a43-8fcb-98d169f70855>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://mayaschool.ru/news/dve_zvezdy_kylaas_kureh5eh/2012-11-15-123", "date": "2017-11-19T04:40:27Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934805362.48/warc/CC-MAIN-20171119042717-20171119062717-00368.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.999998927116394, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 3, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.999998927116394}"}
|
Былыргы түүр бичигэ
Былыргы түүр бичигэ (Орхон-Енисей бичигэ) диэн Орто Азияҕа түүр тылларынан биһиги эрабыт иннинэ V-с үйэттэн биһиги эрабыт X үйэтигэр дылы туттуллубут сурук-бичик. Билиҥҥи чинчийэччилэргэ бастаан Орхон уонна Енисей өрүстэр кытылларыгар көстүбүттэр. Сороҕар рунанан сурук дииллэр, былыргы германскай руналарга майгынныырын иһин (сорох руналар ойуутунан эрэ буолбакка, суолтатынан эмиэ сөп түбэсиһэллэр).
Ис хоһооно
Сурук тутула[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Бэлиэлэр таблицалара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Ааҕыы холобура[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
T²NGR²I — транслитерация (эпиграфическай)
/teŋri/ — транскрипция (ru:МФА)
teñri — транслитерация (билиҥҥи түүр латиницата)
Сурук историята[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Сурук хантан төрүттэммитэ чуолкай биллибэт. Элбэх бэлиэлэрэ тамгаалары кытта майгыннаһалларын көрөллөр. Сорох бэлиэлэр (буукубалара сытыы муннуктаахтара, сурук хайысхата, фонетиката) эргэ семитическэй суруктарга чугаһатар курдуктар: библосс уонна финикийэ суруктарыгар.
Бастаан, саҥа чинчиллэн эрдэҕинэ улахан итэҕэтиитэ суох да буоллар согдийскэй төгүрүк сурукка, эбэтэр оннооҕор кытай суругун фонетикатын бэлиэлэригэр чугаһаталлара.
Кэнники сорох чинчийээччилэр кхароштхи суругуттан тахсыбыт буолуон сөп дииллэр, эбэтэр ити икки сурук биир төрдүлээхтэр диэн буолар.
Монголлар кимэн киириилэрин кэмигэр (XIII үйэ) алфавит арабицаннан уонна атын түүр суруктарынан уларытыллыбыт.
Былыргы түүр суругун туһунан бастаан Петр I саҕана биллибитэ. Дьиҥнээх научнай чинчийии XIX үйэ бүтүүтүгэр саҕаламмыта. Алтынньы 25 күнүгэр 1893 сыллаахха суругу Дания лингвиһа Вильгельм Томсен аныгы дьонтон бастакыннан аахпыта. Бастакы ааҕыллыбыт тыл — Теҥри (Таҥара).
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:2bf75f62-6298-4176-b6b4-503bba71d9c5>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%80%D0%B3%D1%8B_%D1%82%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D0%B1%D0%B8%D1%87%D0%B8%D0%B3%D1%8D", "date": "2017-11-22T13:00:29Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934806586.6/warc/CC-MAIN-20171122122605-20171122142605-00231.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000079870224, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 69, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000079870224}"}
|
Категория:Педагогика
Үүнэр көлүөнэ үөрэҕириитин тэрийсибитэ
Сыл күн аастаҕын аайы ааспыт олохпут бэрт кыра да түгэннэрэ ордук суолталанан өйгөр санааҕар биир көлүөнэҕэулааппыт эдэр сааһын доҕотторо, бииргэ үлэлээбит уонна алтыспыт дьонноро истиҥ иэйии буолан өйгөр – дууһаҕар аргыс буолан сылдьар буолар эбит. Учуутал сылынан сибээстээн оройуоҥҥа үүнэр көлүөнэ үөрэҕириитигэр үлэлээн ааспыт дьоннортон, билигин олохтон туораабыт, Кардашевскай Алексей Гаврильевич туһунан кылгастык билсиһиннэриэхпин баҕарабын, Ньурбаҕа кини бириэмэтигэр үлэлээн ааспыттар бэрт аҕыйах буолуохтаахтар.
Оччолорго, ааспыт үйэ иккис аҥаарыгар салайар кадрдары партия обкома, райкома аттаран туруорара, онон Ньурба оройуонун тутаах тэрилтэлэрин салайааччылара үксэ кэлии дьон этилэр. Ол курдук 1967-1972 сылларга үөрэх оройуоннааҕы салаатын сэбиэдиссэйинэн Үөһээ – Бүлүүттэн төрүттээх Кардашевскай Алексей Гаврильевич ананан кэлэн олус үчүгэйдик үлэлээбитэ, онтон үлэтин биһирээн Якутскайга үөрэх министерствотыгар ыҥырыллан тиийэн өр үлэлээбитэ, олоҕун тиһэх күннэригэр дылы Ньурбалардыын сибээһин быспатаҕа. Алексей Гаврильевич толуу улахан көрүҥнээҕэ, аҕыйахтык уонна ылыннарыылаахтык дьону кытары кэпсэтэрэ. Үөрэҕирии боппуруостарын олус үчүгэйдик билэр буолан оройуон учууталларын ортотугар авторитеттаах салайааччы этэ.
Район араас таһымнаах мунньахтарыгар сылдьан эҥин бэйэлээх ньон араас боппуруоска тыл этэллэрин үгүстүк истибитим. Олортон санаата чопчуламмытынан, чуолкай темаҕа сөптөөх боппуруостарга бэйэтин санаатын кылгастык этэринэн А.Г. Кардашевскай этиилэрэ уратылаах буолан дьону астынннарарын өйдүүбүн. Кини баар усулуобуйаттан тирэҕирэн үөрэҕирии боппуруостарыгар туруорсуулара уонна киллэрэр этиилэрэ олоххо киирэригэр саарбаҕалааһын суох буолааччы.
Районо сэбиэдиссэйин быһыытынан Алексей Гаврильевич туох ханнык иннинэ оскуолалар материальнай базаларын бөҕөргөтүүгэ, кадрдары сөпкө сүүмэрдээһиҥҥэ ылсан таһаарылыылаахтык үлэлээбитэ, райоҥҥа саҥа оскуолалары тутуу боппуруоһа күүскэ туруоруллубута. Учууталлар билиилэринүрдэтэр үгүс семинардар, курстар ыытыллаллара, хас биирдии педколлектив үлэтэ кэтээн көрүллэрэ, бириэмэтигэр наада буоллаҕына суһал көмө оҥоһуллар буолара. Бастыҥ үлэлээх учууталларгаболҕомто ууруллан, кинилэр үлэлэрин үөрэтэн баран атыттарга бастыҥ опыт быһыытынан сырдатыы үлэ барара, ити барыта дьон тэптэн – өрө көрөҕүллэн үлэлииригэр, кыах биэрэрэ, олук уурара.
Биһиги оччолорго чугас – чугас ыаллыы олорорбут, Кардашевскай кэргэнэ Капиталина Акимовналыын дьүөгэлии этибит, онон кинилэри чугастык билсэрим. Дьиэҕэ – уокка Алексей Гаврильевич улахан судургу уонна кыһамньылаах ыал аҕата этэ. Ньурба оччолорго саҥа микрорайонугар бары эдэр ыаллар уопсай дьиэҕэ олорбуппут, хардарыта сылдьыһарбыт, бырааһынньыктары бииргэ ыларбыт, үөрүүбүтүн – хомойуубутун тэҥҥэ үллэстэр үгэстээх этибит. Мин кэргэним эдэр саааһыгар олохтон туораабыта, ол сылларга кинилэрморальнай көмөлөрүн күн бүгүҥҥэ истиҥ махталынан ахтан – санаан ааһабын.
Үчүгэй киһи үлэлээн ааспыт бэлиэтинэн кини туһунан дьон өйдүү сылдьара буолар. Алексей Гаврильевич олоҕун утумнуур икки уоллаах, сиэннэрдээх уонна кэргэнэ Капиталина Акимовна дьиэ – уот тэринэн Дьокуускайга быр – бааччы олорор.
Тихонова А.П.. Ньурба улууһун бочуоттаах
олохтооҕо, Саха республикатын үтүөлээх учуутала.
12.11.2010 с., Дьокуускай
"Педагогика" категория ыстатыйалара
2 категорияттан 2 субкатегориялара көрдөрүлүннүлэр.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:03d80ae6-453b-4621-852d-cad4204f915d>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "https://sah.m.wikisource.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BA%D0%B0", "date": "2017-11-21T06:28:22Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934806317.75/warc/CC-MAIN-20171121055145-20171121075145-00144.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 39, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
Жизнь человека не вечна, но наука и знания переступают пороги столетий
«E-NetSchool» - оҕоҕо аналлаах үөрэх порталын иһинэн үлэлиир «Olimpe-NetSchool»– онлайн-олимпиада ыытыллар сайта сүрэхтэннэ!« Назад
2015 сыл олунньу 19 күнүгэр, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Национальнай оскуолаларын чинчийэр научнай институт «Саха уонна аҕыйах ахсааннаах омуктар тыллара интернет ситимигэр» диэн форуму тэрийэн ыытта. Манна учуонайдар, методистар, учууталлар, СМИ үлэһиттэрэ уопсайа 50-н тахса киһи кыттыыны ылла. http://nvk-online.ru/news/read/4901
Форум маҥнайгы түһүмэҕэр институт эдэр научнай үлэһиттэрэ «E-NetSchool» портал иһинэн үлэлиэхтээх «Оlimpe-NetSchool» диэн онлайн-олимпиадалар ыытыллыахтаах сайтарын билиһиннэрдилэр. Бу бырайыак 2012 сыллаахха маҥнайгы «Саха-Селигер» эдэр ыччат форумугар биһирэбили ылан олоххо киирэригэр өйөбүлү ылбыта.
Билиҥҥи туругунан «Оlimpe-NetSchool» сайт саха, нуучча ону сэргэ эбээн, эбэҥки, долгаан, юкагир, чукча тылларынан олимпиаданы ыытар кыахтаах. Онон манна ыытыллар араас таһымнаах олимпиадаларга, өрөспүүбүлүкэ эрэ буолбакка, Россия регионнарыгар олорор аҕыйах ахсааннаах омук үөрэнээччилэрэ эмиэ кыттыыны ылыахтара.
Кэлбит ыалдьыттар бу сонун бырайыагы сэргии иһиттилэр уонна ханнык баҕарар олимпиаданы сайт көмөтүнэн ыытар баҕа санааларын эттилэр, авторскай бөлөххө сүбэ-ама биэрдилэр.
Эбии «E-NetSchool» портал «Этнопедия», дистанционнай үөрэхтээһин, форум хайысхаларын сайыннаран үлэҕэ киллэрэрэ күүтүллэр.
Форум иккис түһүмэҕэ төгүрүк остуол быһыытынан барда. Кэлиҥҥи кэмҥэ дойду үрдүнэн үөрэх эйгэтин сайыннарыы күүскэ бара турар, манна туһаайан саҥа бырайыактар тула санаа үллэстиитэ буолла. Учууталлар, научнай үлэһиттэр оҥоро сылдьар бырайыактарын билиһиннэрдилэр, бииргэ кыттыһан үлэлииргэ санааларын биллэрдилэр. http://nvk-online.ru/news/read/4901
Комментарии
Комментариев пока нет
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:66e244ab-54de-44ee-9d79-12d284207dc3>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://insch.ru/nashi-novosti/news_post/e-netschool-ogogo-anallaakh-rekh-portalyn-i-inen-leliir-olimpe-netschool-onlayn-olimpiada-yytyllar-sayta-s-rekhtenne", "date": "2017-11-23T18:17:16Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934806856.86/warc/CC-MAIN-20171123180631-20171123200631-00568.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000029802322388, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000029802322388}"}
|
Манан сыллыктаатахха анды быйыл хойутуо, халлааммыт тымныы эбиитин мууспут Эдьигээннэ да тиийэ илик, холобура былырыын уонна иллэрээ сыл Эдьигээттэр 24 майтан андыны уже ытан барбыттара. Мин саныахпар 26-27 биллиэ диэн эрэх санаалаахпын. Андыга өрүскэ киирэр киһи биири эмэ ылыллыа этэ.
Эчи хаарыанын, оччоо сорохтор урдьургу андыга сыталлар эбит дии. Ким да боппот игин, багар особай лицензиялаахтара буолуо. Кстати, бу кысын биир бочуоттаах юбилярга "Почетный охотник" диэн знак уонна удостоверение биэрбиттэрэ, ол огонньор сроктан тутулуга суох бултуур буолар усу. Оннуктар элбээбиттэр бысылаах тихоря.
Кус хаас барыта чурапчыга мустубут аатырда5ай. Сымыйанан тутааччылары суоллаах иистээх сирдэргэ мэнэнэн, чурапчынан, тааттанан ыытаары ити ватсапп ненуе тар5аталлар. Былыргы хаатыскалары ыыталлар ессе. Манна бэрээдэк дьинэр. Срок иннинэ кэннинэ тубэстин да саа прощай кырата балтараа сылга. Эккирэтиьиитэ ессе сыл кэринэ. Ну нах
Анды диэ дьэ быйыл Өлүөнэ эбэ5э 5 сырыыбар андыны дуоьуйа кердүбүт да ыттыбыт да. Инньэ гынан 2-3 анды тигистэ. Маневрын табыахха эбит, биьиги албаьын 30 % эрэ таптыбыт. Дьэ бэйи эьиил быйылгы ал5аспытын көннөрдөхпүтүнэ 2-3 төгүл элбэ5и ылар инибит. Бултаабыт сирбит Нам улууьа Лна өрүс арыыта.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:6322e460-b30d-4679-babc-bdb661c1e796>", "dump": "CC-MAIN-2017-47", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4210114", "date": "2017-11-23T22:17:32Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-47/segments/1510934806979.99/warc/CC-MAIN-20171123214752-20171123234752-00595.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000079870224, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000079870224}"}
|
Ил Дархан Егор Борисов Сурдлимпиада чөмпүйүөнүгэр Василий Стрекаловскайга өрөспүүбүлүкэ үрдүкү наҕараадатын — “Хотугу сулус” уордьаны кытта сэттэ мөлүйүөн солкуобайдаах бириэмийэни туттарда.
Бүгүн күнүс өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын дьиэтигэр Турция Самсун куоратыгар ыытыллыбыт XXIII сайыҥҥы Сурдлимпийскай оонньуулар кыттыылаахтарын чиэстээһин буолла. Көҥүл тустууга 70 киилэҕэ диэри ыйааһыҥҥа Сурдлимпиада чөмпүйүөнүгэр Василий Стрекаловскайга Ил Дархан Егор Борисов дохсун ытыс тыаһын ортотугар “Хотугу сулус” уордьаны, алта мөлүйүөн солкуобай суумалаах харчынан бириэмийэни уонна өрөспүүбүлүкэ спортивнай тустууга федерациятын аатыттан биир мөлүйүөн солкуобайдаах сертификаты туттарда.
Истибэттэринэн инбэлииттэргэ көҥүл тустууга Саха Өрөспүүбүлүкэтин старшай тириэньэригэр, Сурдлимпиада кыттыылаахтарын иитэн таһаарбыт РФ үтүөлээх тириэньэригэр Василий Стручковка “Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх тириэньэрэ” үрдүк аат түөскэ анньынар бэлиэтэ, үс мөлүйүөн солкуобай суумалаах харчынан бириэмийэ уонна өрөспүүбүлүкэ спортивнай тустууга федерациятыттан 250 тыһыынча солкуобайдаах сертификат туттарылынна.
“Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх тириэньэрэ” үрдүк аат Роман Дмитриев аатынан Олимпийскай солбук училищетын преподаватель-тириэньэригэр Ким Колодезниковка иҥэрилиннэ. Киниэхэ өрөспүүбүлүкэ спортивнай тустууга федерациятын 150 тыһыынча солкуобайдаах сертификата ананна.
XXIII сайыҥҥы Сурдлимпийскай оонньуулар кыттыылаахтара: 57 уонна 65 киилэҕэ диэри ыйааһыҥҥа бэһис миэстэлэммит Егор Скрябин, Валерий Чемпосов, буулдьанан ытыыга тохсус көрдөрүүлэммит Евдокия Каторгина, кинилэр тириэньэрдэрэ өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай наҕараадаларынан бэлиэтэннилэр.
Ил Дархан Егор Борисов эҕэрдэ тылыгар араас таһымнаах күрэхтэһиилэргэ Саха сирин, Арассыыйа чиэһин чиэстээхтик көмүскээһин улуу дьыала буоларын ыйан туран, Василий Стрекаловскайга, Егор Скрябиҥҥэ, Валерий Чемпосовка, Евдокия Каторгинаҕа махтанна, эһиги бэйэҕит үрдүк ситиһиигитинэн ыччаттарга үтүө холобур буолаҕыт диэтэ, өрөспүүбүлүкэ спорка ыытар судаарыстыбаннай бэлиитикэтин көмөтүнэн Саха сиригэр спорт араас көрүҥнэрэ тиһиктээхтик сайдалларын, чэгиэн олох өрө тутулларынан нэһилиэнньэ доруобуйата тупсарын бэлиэтээтэ.
Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ спортсменнары, кинилэр чугас дьоннорун, тириэньэрдэрин физическай култуураҕа, спорка миниистир Георгий Балакшин, Олимпийскай оонньуулар чөмпүйүөннэрэ, Ил Түмэн дьокутаата Павел Пинигин эҕэрдэлээтилэр.
Ыспыраапка
2017 сыл от ыйын 18 – 30 күннэригэр Турция Самсун куоратыгар ыытыллыбыт XXIII сайыҥҥы Сурдлимпийскай оонньууларга дьүлэй спортсменнар спорт 21 көрүҥэр (онтон 16-та – биирдиилээн, 5-һэ – хамаанданан) күрэхтэспиттэрэ.
Хамаанданан түмүккэ Арассыыйа Федерациятын сүүмэрдэммит хамаандата 199 мэтээли (85 кыһыл көмүһү, 53 үрүҥ көмүһү, 61 боруонсаны) ылары ситистэ. Иккис буолбут Украина хамаандата 99 (21-42-36) мэтээллээх, 52 (18-20-14) мэтээллээх Соҕуруу Корея хамаандата үһүс миэстэҕэ таҕыста.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:88c1273a-f097-4aab-a21a-f5fbc6c65684>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "http://sakha.ysia.ru/ch-mp-j-n-strekalovskajga-sette-m-l-j-n-tuttardylar/", "date": "2017-12-14T18:45:41Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948550199.46/warc/CC-MAIN-20171214183234-20171214203234-00284.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000067949295044, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 13, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000067949295044}"}
|
ХИБҮ исписэлиистэрэ интерактивнай хаартаны оҥордулар-->
26.12.2016 17:03:00
Рейтинг новости:
ХИБҮ исписэлиистэрэ Саха сирин археологическай хаһыытын интерактивнай хаартатын оҥордулар. Хаарта, бастатан туран историк устудьуоннарга төһүү күүс буолуоҕа. Бу хаарта ис хоһооно биир сири эрэ хабан буолбакка, көрдөрөн үөрэтэр босуобуйа быһыытынан оҥоһуллубут. Хаартаҕа киирбит матырыйаалы археологическай эспэдииссийэлэри тэҥэ, Саха сирин уонна Арассыыйа киин куораттарын архыыбын хаһан сылы быһа талан хомуйбуттар.
Хаарта билими чинчийэр уонна үөрэтэр аналлаах оҥоһуллубут. Көрдөрөн үөрэтэр матырыйаал уһуйааччы үлэтин чэпчэтэн биэрэр кыахтаах. “Билиҥҥи үйэ устудьуона интерактивнай өттүнэн быдан сайдыылаах, дьэрэкээн өҥнөөх, көрдөрөн үөрэтэр матырыйаалы бэйэтигэр быдан бигэтик ылынар”, - диир ХИБҮ Историческай бакылтыат археология уонна Арассыыйа Хотугулуу-Илиҥҥи устуоруйатын хаапыдыратын үрдүкү уһуйааччыта Кюннэй Пестерева. Бырайыакка Саха сирин өрүс аттынааҕы оройуоннарыгар араас үйэҕэ көстүтэлээбит сүүстэн тахса эбийиэк киирдэ. Олортон хас биирдиилэрин ханна баара, быһаарыыта уонна үөрэтии кылгас ис хоһооно киирэ сылдьар.
Өрөспүүбүлүкэҕэ барыта 300 тахса археологическай пааматынньык баара биллэр. “Устудьуоннартан ураты бу хаарта исписэлиистэр, археолог-учуонайдар, этнографтар уонна историктар билими чинчийэр үлэлэригэр туһаныахтарын сөп”, - диэн кэпсиир ХИБҮ Историческай бакылтыат Арассыыйа историятын хаапыдыратын үрдүкү уһуйааччыта Александра Прокопьева.
Дьиҥэр, билиҥҥитэ хаарта устудьуоннарга анаммыт диэн буоллаҕына, кэлин туһанар дьон үксүөн сөп. “Бу маҥнайгы боруобалыыр түһүмэх буолар, салгыы пааматынньык ахсаанын элбэтэн, кэҥэтэн иһиэхпит”, - диэн санаатын этэр ХИБҮ Историческай бакылтыат Хоту сири үөрэтии хаапыдыратын үрдүкү уһуйааччыта Любовь Семенова.
Хаартаны оҥорууга, исписэлиистэри тэҥэ, устудьуоннар эмиэ кыттыстылар. Кинилэр быраактыкаҕа сылдьан, археолог идэтэ диэн хайдаҕын эттэринэн-хааннарынан биллилэр. Историк идэтин баһылаары сылдьар ыччаттарга маннык дьарык олус туһалаах. “Бу хаартаны оҥоруу үлэтигэр кыттан, номнуо биһиги үөрэппит археологическай пааматынньыктарбытын илдьиритэн өйдүүргэ уонна археологическай хаһыылары ыытыы аналын тобуларга сүрдээх улахан уопуту ыллым. Үс ыйдаах сайыммытыгар археологическай хаһыыны ыытыы, чуолаан биһиги Сахабыт сиригэр уратылаах”, - диэн кэпсиир ХИБҮ Историческай бакылтыат үһүс кууруһун устудьуона Екатерина Дивдевилова.
Саҥаны киллэрии устудьуоннар үөрэнэллэригэр, ону тэҥэ чинчийэр үлэни суруйалларыгар туһалаах буолуоҕа. Интерактивнай хаарта, билими чинчийии бырайыагын бэлэмнииргэ сөптөөх суолу ыйыан сөп.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:f9385ae7-3d43-4f80-9850-d4315b8ee615>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "https://www.s-vfu.ru/ykt/new/detail.php?SECTION_ID=&ELEMENT_ID=62351", "date": "2017-12-11T13:23:20Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948513512.31/warc/CC-MAIN-20171211125234-20171211145234-00472.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.000009536743164, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 8, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.000009536743164}"}
|
Бачча тухары хаһыакка, интернеккэ араас темаҕа сурук бөҕө бэчээттэнэр. Билиҥҥи кэми батыһыннаран аһаҕас кэпсэтиигэ үөрэтэ сатаан дуу, ол быыһыгар киһи сонньуйуох, сүөлүргүөх да курдук тыллар-өстөр тахсыталыыллар.
Саҥа дьыл иннинэ биһиги ытык кырдьаҕаспыт спорт, партийнай үлэ ветерана М.Н.Сибиряков “Саха сирэ” хаһыакка 11.12.14 сыл “Олус “сахатыйаары” гынныбыт дуу?” диэн ыстатыйатынан интернеккэ ЯКТ.ру “Дьоһун саас” форумҥа ырытыы оҥорон иһэннэр 07.01.2015 эмискэ сотторон кэбистилэр. Ытык кырдьаҕаспыт үлэлээбит, олорбут олоҕор сөп түбэһиннэрэн, бэйэтэ хайдах толкуйдуурунан дьиҥ баары, буолбуту олус үчүгэй ыллыктаах өйү-санааны биэрэн туран бэртээхэй ыстатыйаны суруйбут. Саханы түһэн биэрэр, самнарар тыллары дуу, омугунан күөнтэһиини дуу таһаарбатах.
Мантан сиэттэрэн, мин оҕо сааһым сылларын санаан кэллим. Биһиги дуу, күөнтэһиини дуу таһаарбатах илин эҥэр уһук нэһилиэктэрин оҕолоро оскуолаҕа омугунан нуучча тылын үөрэтэр программа толору үлэлээбитин, учууталлар баалларын үрдүнэн дэриэбинэбитигэр нуучча суох буолан нууччалыы кэпсэппэт, билбэт этибит. Холобура, биһиги кылааска бииргэ улааппыт нууччалыы билбэт нууччалаах этибит. Онтон атын нууччаны көрбөтөх дьон хантан сатаан кэпсэтиэхпитий?
М.Н.Сибиряков салайааччы буолбут киһи өссө икки, үс бүк эрэйи көрбүтэ чуолкай. Ону санаппыта улахан буруй буоллаҕай? Биһиэхэ билигин да нууччата суох нэһилиэк элбэх. Ытык кырдьаҕас чахчы баар, наадалаах суолу саамай сөпкө таарыйбыт. Эбиитин бар дьонугар кыһаллан махталлаах дьыаланы оҥорбут. Онон бу наадалаах кэпсэтиини сиэрдээхтик ырытан олоххо туһанарбыт, сүбэтин сүрэхпитинэн ылынарбыт ордук. Интернеккэ М.Н.Сибирякову өйүүр дьон этиилэригэр ытык кырдьаҕас сүдүтэ, улахана чахчы наадалаах этиини киллэрбитэ саамай сөпкө бэлиэтэммит.
Максим Николаевиһы мин оҕо сылдьан хайдах үлэлиирин көрбүт, билбит киһи быһыытынан, хата бу түгэнинэн туһанан кыратык ахтан аһарыым. Кини ханна үлэлиир да олус тэрээһиннээҕин, саталлааҕын бар дьонугар, норуотугар көрдөрбүт киһи. Бу кэлиҥҥи үс сылга бүтүн республика үрдүнэн уонча сыаналаах хотону туттубут, икки переработка сыахтарын оҥордубут, улахан сайдыыга таҕыстыбыт, диэн бар дьоммутугар телевизор, араадьыйа хайдарынан кэпсиибит, хаһыатынан арбанабыт даҕаны сүөһүбүт ахсаана күн-түүн аччыы турар.
1967-72 сылларга Уус Алдан Танда үрэҕин нэһилиэктэригэр М.Н.Сибиряков холкуос бэрэссэдээтэлинэн ананыыта олохтоохтор сүргэлэрин улаханнык көтөхпүтэ. Кини кэлбит кэмигэр холкуос каассатыгар үс солкуобай баара эбитэ үһү. Максим Николаевич сүүрэн-көтөн көрдөһөн, кэпсэтиһэн ссуда анаттаран харчыланан чааһынай дьиэлэртэн саҕалаан хас эмэ уонунан механизированнай хотоннору, саҥалыы сайылыктары, кулууптары, спортзаллары, оскуолалары, гаражтары, уопсай дьиэлэри туттартаабыта ардах кэнниттэн тэллэй үүнэрин курдук нэһилиэктэрбит ахсын үксээн киирэн барбыта. Саҥа күөллэр үөскээбиттэрэ. Уонунан тыһыынча гектаардаах ходуһа сирдэрэ оҥоһуллубуттара. Нэһилиэктэргэ ынах, сылгы үөрэ дэлэйбитэ. Олох күөстүү оргуйбута.
Оҕону кытта оҕолуу, эдэрдэри кытта эдэрдии, дьахталлары кытта дөбөҥнүк биир тылы булар, кырдьаҕастары кытта сатаан сэлэһэр, кэпсэтэр Махсыымы холкуостаахтар баара-суоҕа отуччалаах киһини “оҕонньорбут” диэн ытыктаан кэпсэтэллэрэ. Эрдэһитинэн, сырыыта түргэнинэн дьону сөхтөрөрө. Киэһэ оройуон киинигэр райком бюротугар мунньахтыы олорбут киһи сарсыарда “Тандинская дорога бырыы да бадараан, кыыннаах быһах потерял» диэн аакка киирбит куһаҕан суолунан уонтан тахса көстөөх Түүлээххэ киирэн хотон тутуутун дьаһайса сылдьар буолан дьону соһутара, сөхтөрөрө. “Хаһан утуйар, сынньанар киһиний?”, — диэн холкуостаахтар сэргээн кэпсэтэллэрин оччотооҕу оҕолор үгүстүк истэр буоларбыт. Аны бэйэтин кэнниттэн анаан соруйан оҥорбут курдук Р.П.Попову бэртээхэй солбугу хаалларбыта холкуоспутун сопхуос оҥорбута.
Киниэхэ солбуйааччынан үлэлээбит И.И.Егоров сопхуоһу салгыы сайыннаран республика, бүтүн сойуустааҕы социалистическай куоталаһыыларга тиийэ кыайыылааҕынан таһаарбыта. Үрэхпит нэһилиэктэригэр уордьаннаах, мэтээллээх элбээбитэ. Мин төрүүрбэр баара-суоҕа уонча саха балаҕаннаах Танда нэһилиэнньэтэ балтараа тыһыынчаҕа тиийэ үүммүтэ. Ол да иһин тандалар М.Н.Сибирякову ытыктаан билиҥҥэ диэри дьоһуннаах бырааһынньыктарыгар ыҥыран кэмиттэн кэмигэр бочуоттууллар, оҥотторбут күөллэрин көмүс хатырыктааҕынан тото-хана күндүлүүллэр, кэһиилииллэр. Кини сүбэтин, ыйыытын билиҥҥэ диэри истэллэр. Танда кэнниттэн кини илин эҥээр биэс улууһугар райсовет бэрэссэдээтэлинэн, райком бастакы сэкирэтээринэн үтүө суобастаахтык үлэлээн дьонугар-сэргэтигэр үтүө-мааны майгытын көрдөрөн уос номоҕор киирбитэ. Үтүөкэннээх суола-ииһэ бүтэйэ оспотоҕо. Ону бу улуустар бука бары кинини бочуоттаах гражданинынан билиммиттэрэ да туоһулуур.
Бу кыракый үрэх нэһилиэктэрин ыччаттарыттан аҥаардас Үлэ албан аатын уордьанын толору кавалера, Россия үлэҕэ геройа М.Н.Готовцевтан саҕалаан араас үтүөлээх, бочуоттаах үлэһиттэр, спорт маастардара, култуура диэйэтэллэрэ, наука, искусство үрдүк дабаанын дабайбыттар биһиги холкуоспутуттан тахсыталаабыттара. Бу барыта М.Н.Сибиряков үлэни-хамнаһы эргиччи өттүнэн олохтоохтук, саталлаахтык салайыыга сөптөөх акылааты уурбутун туоһулуур.
Биһиги аан дойду сайдыытын англия, нуучча тылларын нөҥүө эрэ билэр иҥэринэр кыахтаахпыт. Ити икки тылы саха тылыттан ойуччу чорботон ордук үөрэтиэхтээхпит. Саха тылынан үчүгэйдик кэпсэттэхпитинэ да сөп. Ону кэлэн иһэр кэм бэйэтэ ирдиир. Кистэл буолбатах тойотторбут оҕолорун нууччалыы үөрэттэрэллэр. Онон саха оҕолорунааҕар куоракка, тэрилтэлэргэ үлэни кэбэҕэстик булаллар. Оннооҕор норуодунай суруйааччыларбыт оҕолоро нууччалыы иитиилээхтэр, сахалыы аахпаттар. Сахалыы да сахалыы диэн үөрэтэр учуонайдарбыт сиэннэрэ бука бэйэлэрэ нууччалыы саҥаралларын ордороллоро буолуо. Ол сөп. Оҕолорбутун наһаа сахалыыга умса анньан сайдыыттан хаалларан түҥкэтэх дьон оҥортуо суохтаахпыт. М.Н. Сибиряков ону сэрэйэн, сэрэхэчийэн “Олус сахатыйаары гынныбыт дуу?” диэн ыйытыы биэрбитин сахсырҕаттан мамонт оҥорон сааҕынаһан эрэбит дуу?,—диэн аны мин ыйытыым.
Дуоктар Филиппов ситэри “сахатыйбыт”
Оҕо сылдьан төрөппүттэрбит, кырдьаҕастар хайдах кэпсэтэллэрин, сэлэһэллэрин кулгаах-харах буолан сэргэҕэлээн, сэҥээрэн истэрбит. Кинилэр ханнык эрэ дьоннор тустарынан кэпсэтэллэригэр сүрдээх сэрэхтээхтик киһини баһааҕырдыбакка, үөхпэккэ олус харысхаллаахтык сыһыаннаһан аатын ааттыыллара. Ким эмэ алҕас куһаҕан тылы кыбытаары гыннаҕына “айыы! Инньэ диэмэ” диэн бэйэ-бэйэлэрин буойсаллара. Сиэр-майгы, бэйэ-бэйэҕэ сымнаҕас сыһыан оннук этэ. Ким эмэ маатыралаатаҕына эбэтэр этистэҕинэ улахан сэмэҕэ, сиилээһиҥҥэ түбэһэрэ. Манан сылыктаатахха, билиҥҥи сайдыылаах үрдүк технология үйэтигэр үөрэхтэммит ыччаттарбытыгар холуйдахха былыргы сахалар ордук сиэрдээх-туомнаах, ыраас, чиэһинэй эбиттэр.
Биһиги кими эмэ ырытар буоллахпытына сахалыы сиэринэн бэйэ-бэйэбитин түһэрсибэккэ, кирдээх тылы, өйдөбүлү туттубакка саҥара үөрэнэрбит буоллар даа.
М.Н.Сибиряков ыстатыйатын интернеккэ ырытыы тыл билимин дуоктара бэрэпиэссэр Гаврил Филиппов “Кыым” хаһыакка ахсынньы 25 күнүгэр ”Олус” буолбатах, “ситэри” сахатыйбаппыт” диэн ыстатыйатыттан саҕаламмыт. Ити аата кини уокка арыы кутан киксэрэн, тэптэрэн биэрбит. Киһилии суобастаах киһи эбитэ буоллар куһаҕан тылы-өһү суруйуо суохтаах этэ. Онтон күөттэммит дьон ону-маны мээнэнэн тиэр-маар туойан өйбүт-санаабыт намыһаҕын, кыараҕаһын көрдөрбүттэр. Дуоктар Филиппов биир биллэр-көстөр суруналыыстан: “Харда суруйуоҥ дуо?”- диэн көрдөспүт. Хата ол киһи аккаастаммыта хайҕаллаах. Өйдөөх киһи эбит.
Оттон дуоктар Филиппов саха тылын албан ааттаахтык көмүскүүр олоҥхо айыы бухатыырыныы сананан: бу мин эйгэм, мин тылым быраабыллалара, онон суруйдахпына сатанар, диэн уустук боппуруоһу үчүгэйдик, сириччи толкуйдаабакка, ылла да харса-хабыра суох Сибирякову эрэ “сиир” гына ыстатыйа суруйан сирилэппит. Тоҕо? Ыччаттарбытын аһара баран наһаа сахатыта сатааһыны ыйыппытын иһин. Миэхэ бу быһыы-майгы араас санаалары үөскэттэ. Урут сэбиэскэй кэмҥэ былааһы наар хайгыахтаах этибит. Ким эрэ олохпут хайдах эрэ диэн ыйыттаҕына ол киһини тута ханна эрэ илдьэ бараллара. Бэрт соторутааҕыта биир автобуска кэнники түннүгүн үрдүнэн реклама курдук оҥоһуулаах дьиибэ суругу көрбүтүм: “Моя территория — мои правила” диэн. Суоппары тиийэн өҥөйөн көрбүтүм хара бараан киһи олороро. Билигин Францияҕа буолбут террактан аан дойду бүттүүнэ айманна. Атын итэҕэллээхтэр “Шарли Эбдо” диэн сатирическай сурунаал дьиэтигэр көтөн түһэн мунньахтыы олорор үлэһиттэрин харса суох ытыалаан өлөртөөтүлэр. Тоҕо? Итэҕэллэрин дьоһун суолтатын түһэрэн, дьүдэтэн көрдөрөр ойуулары-бичиктэри бэчээттээбиттэрин иһин. Ити атын итэҕэллээхтэр Францияҕа наһаа элбээбиттэр. Түөлбэлээн олорор сирдэригэр туора дьону киллэрбэттэр үһү. Бу биһиги сирбит—биһиги былааспыт диэн. Итинник быһыы-майгы долгуна биһиэхэ эмиэ тиийэн кэллэ дуу? Дуоктар Филиппов ыстатыйата миэхэ ити Франциятааҕы быһылааны, ити автобустааҕы суругу санатар.
М.Сибиряков ыстатыйатын аатын: “Олус “сахатыйаары” гынныбыт дуу?” диэбит. Бүтэһигэр ыйытыы бэлиэтэ туруорбут. Ыйыппыт ээ ыйыппыт. Ону тыл дуоктара ыйытыы бэлиэтин көрбөккө Сибиряков “Наһаа сахатыйаары гынныбыт ээ…”—диир” диэн олох атын этиини кэдиргитик оҥорон туспа өйдөбүлү биэрэн баайсан киирэн барбыт. Дуоктар Филиппов үрдүк культуралааҕа буоллар бу ытык кырдьаҕас ыйытыытыгар чопчу хоруйдуохтаах этэ. Ол оннугар, чуут төрөппүт аҕатыгар тэҥнээх Максим Николаевиһы, урут 87 киилэҕэ тустан республикаҕа сэттэ төгүллээх чемпион буолбут аатырбыт-суолурбут бөҕөһү өрө көрөн туран наар мөҕөн-этэн: “Сахалыы үөрэммит дьолун, өйдөөбөт, санаан да көрбөт, ахсарбат, сөбүлээбэт, аҕыйатарга ыҥырар, соҥнуур, буруйдуур, сэмэлиир, баайсар, саатырдар, өйдөбүлэ суох түктэри сүбэлэри биэрэр, өйдүүр да, махтанар да кыаҕа суох”, диэн ыган-түүрэн, ыйан-кэрдэн, дьүүллээн, бэрэпиэссэр, бэрэпиэссэр диэх курдук сыана туруоран, кириитикэлээн кирдиэхтэппит. Тыл билимин дуохтара бэйэтинэн дьэ итинник куһаҕан өйдөбүллээх тыллары мунньубута билиитин-сайдыытын кэрэһэлиир. Өһүргэммитэ буолан хадаар, ньоҕой сигилитин көрдөрбүт. Оо, таһыммыт, таһыммыт итиччэ буоллаҕа. Холумтаммытыттан ырааппатаахпыыыыт!
Бу сахалыы тыл туһунан мөккүөр буолбатах. Бу биһиги өйбүт-санаабыт, сиэрбит-майгыбыт сатарыйан эрэрин туоһулуур. Ыччаппытын үөрэтэр ааттаах киһибит суруга элбэх сыыппараларга, дакаастабылларга сигэнэн ыллыктаах төрүөттэргэ олоҕуран киһини итэҕэтэр гына быһааран, үлэни үлэ курдук суруйуохтааҕа. Оттон бу, ученай киһи ырытыытыгар ханан да майгыннаабат. Аатынан-суолунан саптынан дуу, боростуой ааҕааччыны сэнээн дуу ылбыт да М.Н.Сибиряков: “…Уруккунан хаалларар тоҕо сатамматый? …хантан хостоон таһаарбыт тылларай? … төттөрү өттө буоллаҕына эрэ табыллар дуо? … биир эрэ театрдааҕый? …уонча (алҕаһаатым дуу), театрдаахпытый? …эстрада ырыаһыттардаахпытый? Нууччалартан тоҕо биир эмэ ырыаһыт тахсыбатый?” диэн судургу ыйытыыларыгар (ыйыппыт ээ ыйыппыт) көнөтүнэн быһааран эппиэттээбэккэ, инньэ диэбит дии-дии, баайса-баайса, быһа тутан ыла-ыла үрдүттэн мээнэ-мээнэ, күдээринэ симэхсин эмээхсиннии сиилээбит-хоһулаабыт. Бу аата тугуй? Ыйытыы этиилэри арааран өйдөөбөт, ыйытыы бэлиэлэрин аанньа ахтан көрбөт туох буолбут тыл билимин дуоктарай?! Маннык ньыманан ханнык баҕарар ыстатыйаны, кими баҕарар араастаан эргитэ сылдьан алаадьылыахха сөп. Маннык олоҕо суох суруйуу туох да туһата суох таах хаалар этиһии. Мин бу дуоктар Филиппов Максим Сибиряков туһунан ыстатыйатын кини бэйэтин курдук ырыымпалыы барбаппын. Бытархайдаспаппын. Хас биирдии тылыгар тиийэ ырыттахха сыыһата-халтыта аһара элбэх. Хайдах баҕарар баайсыахха сөп. Өбүгэлэрбит: “Тыл уҥуоҕа суох” дииллэрэ.
Дьиҥэр, бу ыстатыйа суруллуутун төрүөтэ биллэр. Интернеккэ дьон эппиттэрин курдук быыбар хампаанньатын сэриитэ салҕанар. М. Сибиряков Е.Борисовы утарбыт айыытыгар дуоктар Филиппов көмүс солотуулаах тойоҥҥо бэрт буолан дуоһунаһа, көмүскэлэ суох хаалбыт ытык кырдьаҕаһы хатыылаахтык хаарыйан тойон хараҕын далыгар киирдэҕэ. Талаана, дьоҕура суох киһи итинник гыннаҕына эрэ аакка-суолга тиксэр, баһылыкка чугаһыыр буоллаҕа. Онуоха сөп түбэһэн модератор үөһэттэн ким эрэ сорудаҕын толорон тобу олоччу сотторон кэбиспит. Ити Сэбиэскэй система чиновниктара тойоҥҥо ньылаҥнаан атыттартан ордук балаһыанньаҕа тахсар ньымалара.
Билигин бюджет үбүн уон гыммыт биириттэн ордугун тыа сиригэр үлэни-хамнаһы тэрийии оннугар, быыбарга Ил Дархаҥҥа куоластааһыҥҥа үлэлээбит дьоҥҥо анаан араас министерстволарга саҥа департаменнары, о.д.а. эбэн биэрдилэр. Утарбыттары олимпиецка тиийэ хайа да бэйэлээх буоллун үлэлэриттэн устуу хампаанньата күргүөмнээхтик ыытылла турар.
Билигин Борисов быыбарга балыыҥкаларын түмэн сууттаһыылар буола тураллар. Арай куһаҕаныттан талан эттэххэ, Е.А.Борисов ити сууттарга ханна эрэ тиийэн хотторон хааллын. Хотторуон да сөп. Быыбар кэмигэр сыыһата элбэх. Ону дьон-сэргэ көрө-билэ сылдьар. Оччотугар бу былааска киириилээх-тахсыылаах филипповтар аны М.Н. Сибирякову харса суох арбыыртан соло булуохтара суоҕа. Хайдах буолан иһэбит? Эмиэ ыйыттым.
Арамаан Дьөгүөрэп.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:ebf2b03f-79cd-4c9c-9fe4-c205fc15a117>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "http://yktnews.ru/%D0%B1%D1%83-%D0%B0%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B0%D1%85-%D0%B1%D1%83%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%BD-%D0%B8%D2%BB%D1%8D%D0%B1%D0%B8%D1%82-%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC-%D1%81%D0%B8/", "date": "2017-12-16T09:22:38Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948587496.62/warc/CC-MAIN-20171216084601-20171216110601-00472.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 2, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Алексей ЕРЕМЕЕВ киирии тылыгар ханна-туохха олоҕуран бу сокуону көҕүлээбиттэрин быһааран биэрдэ: РФ Конституционнай суутун уурааҕын, быһаарыытын, Федеральнай сокуон ыстатыйаларын, Саха Республикатын сокуоннарын ааҕыталаата.
Депутаттартан хас да киһи, ол иһигэр ЕРЕМЕЕВ уонна МЕСТНИКОВ, куораттыы типтээх бөһүөлэктэргэ уонна куораттарга мээрдэр уонна улуус/оройуон баһылыктара тыл-тылга киирсибэт балаһыанньалара баар, ол үлэни атахтыыр, онон бөһүөлэк/куорат депутаттара уонна улуус баһылыктара бэйэлэрэ хамыыһыйа тэрийэн, куонкурус ыытан, баһылыктарын таллыннар диэн тыл көтөҕөллөр.
Холобур, Ньурба улууһун баһылыга ПОПОВ Ньурба куорат мээрин ИННОКЕНТЬЕВЫ кытары сатаспат. Өскөтүн ПОПОВ “киһитэ” мээр буолбута эбитэ буоллар, мээр кырата былаах тутан баран нэдиэлэ аайы Ленин памятнигын анныгар ПОПОВУ көмүскээн күүстээх миитин тэрийиэхтээх этэ. Кырата “Бигэ – 2” буолуохтаах этэ. Ону баара сатаспат уонна кини миэстэтигэр дураһыйар онон миитиннээччилэри кый ыраахха кыйдаан ойбон тула хаамтарар-хайыыр.
Былырыыҥҥа диэри Нерюнгри куорат мээрэ Леонид ОЛЕЙНИК уонна оройуон баһылыга Андрей ФИТИСОВ хас да сылы быһа уһун унньуктаах сэриигэ ылахтаһан да биэрээхтээбиттэрэ. Түмүгэр ФИТИСОВ оройуон баһылыгын быыбарыгар кыайтаран сир-буор сирэйдэнэн турар.
Уус Майа улууһун баһылыга Уус Майа бөһүөлэгин кытары эмиэ атааннаһан аҕыс айдаан тарпыттара диэн, сокуон барылын көҕүлээбит депутаттар аҕыннылар.
Улуус баһылыктарыгар олус барыстаах сокуон барыла, дьиҥинэн. Бэйэ дьонун мээринэн аныыр бэрт буоллаҕа – истигэннэр, дуоһунаскар дураһыйбаттар. Ол-бу араас буолан тараҥнаары гыннахтарына уураталыахха да сөп, быраап бэриллэр. Онон, баһылыктарга итинник сокуон киирэрэ эгэ эрэ буоллаҕа.
***
Ол гынан баран…
Ол гынан баран, бу саҥа сокуон барыла, өссө биирдэ санатабыт – куораттыы типтээх бөһүөлэктэргэ уонна куораттарга (Дьокуускайтан ураты) эрэ дьайар кыахтаах. Холобур, Амма улууһун баһылыга Амма сэлиэнньэтин баһылыгын хайдах да быһа “аныыр” кыаҕа суох. Томпо улууһун баһылыга пгт (поселок городского типа) Хаандыга баһылыгын “аныыр” кыахтаах. Алдан улууһун баһылыга — Алдан куорат мээрин, Мииринэй улууһун баһылыга — Мииринэй куорат мээрин “аныыр” кыахтаах.
Оттон Уус Алдан улууһун баһылыга Бороҕон баһылыгын, Мэҥэ Хаҥалас – Майа баһылыгын “аныыр” кыаҕа суох. Тоҕо диэтэххэ олор – сэлиэнньэлэр. Ол “сэлиэнньэлэр” баһылыктарын “аныыры” федеральнай сокуон бобор. Арай, сэлиэнньэлэр депутаттара бэйэлэрэ “ананарга” бэлэммит диэн устааптарын уларыттахтарына, баҕар, ананыахтарын да сөп.
Толкуйдаан көрдөххө, оттон куораттарга, пгт-ларга үксүн кимнээх олороллоруй?.. Буот. Онон, ол дьон, биллэн турар, уорбалыы саныахтара, бу “титульнайдарбыт” хайдах буоллулар: бэйэлэрин дэриэбинэлэригэр баһылыктары талаллар, оттон биһигини “анаары” гыналлар диэн.
Билигин кэлэн, дьэ арыый ити дьоммутун кытары өйдөспүппүтүн кэннэ, туох гынаары ити боппуруоһу тыытыахха сөбүй, айдааны тардан? Буолаары буолан, бу айылаах быыбардар ыга анньан турдахтарына? Эбэтэр барыларыгар тэҥ “ананар” усулуобуйалары олохтуохха наада: улуустарга да, оройуоннарга да.
Уонна бу куораттар, пгт-лар бэйэлэрэ онно сөбүлэһэллэрин дуу, сөбүлэспэттэрин дуу этиэхтээхтэр этэ буоллаҕа. Баҕар, кырдьык “хайдыһыы төрүөтэ тахсар быыбары аччатыахха” диэн эмиэ бэйэлэрэ саныллара буолуо? Көҕүлээһин аллараттан тахсыахтаах, үөһэттэн дьаһайыы бэрээдэгинэн буолбакка.
Сэрэйбит курдук, ити саҥа сокуон барылын Владимир ФЕДОРОВ (партията суох), Ольга БАЛАБКИНА (ЕР), Гаврил ПАРАХИН (ЛДПР), Юрий ГРИГОРЬЕВ (СР), Александр НОГОВИЦЫН (ЕР), Виктор ГУБАРЕВ (КПРФ) утардылар. Кинилэргэ дьуһуурунай утарсааччылар көх-ньэм буоллулар. Ити — биир.
Иккиһинэн, быыбары аҕыйатыы – аймахтаһыыны, кланнаһыыны тохтотуо дииллэр. Бэйэ дьонун анааһын бардаҕына дьэ өссө кланынан киирсии сэтэриэ суоҕа дуо?
***
Уоттаах-төлөннөөх мунньах сарсын 10 чааска салгыы дьүүллэһиллиэҕэ.
Быыбар чугаһаабыта биллэр. Суруналыыстарга анаан депутаттар “сөптөөх балаһыанньаҕа” тутталлара-хапталлара бэргээбит. Норуот туһугар тиритэ-хорута сылдьалларын сүрдээҕин көрдөргө дьулустулар. Ама буолуо дуо, биир депутат миэстэтигэр кырата түөрт-биэс саҥа киһи уочараттаан турдаҕа — кыһалҕа.
Онон, 2018 сылга диэри, көр-нар көҕүлүттэн тутуллара сэрэйиллэр. Ордук олус уһуннук депутаттаабыт “дьарҕа” депутаттар үрдүлэригэр холуун сүгэ сүгүллэн турар. Дойду үрдүнэн эдэр-эрчимнээх дьон анана турар кэмнэригэр саастаах дьон халбарытыллыахтарын да сөп. Оннуга да ордук курдук. Олоххо уларыйыы наада.
…Көҕүлээччилэр былааннарынан уонна прокуратура туруорсуутунан, бу сокуон барыла общественность дьүүлүгэр тахсыахтаах. Саамай тоҕоостоох мөккүһэр-этиһэр түһүлгэ — кулун тутар эргэтигэр Саха сирин депутаттарын сийиэһигэр тэриллиэ диэн буолла.
Хата, диэбиккэ дылы, ыстанар ыас тиэмэтин Ил Түмэн депутаттара бу саҥа сокуон барылынан бырахтылар, онон сийиэс сэргэхтик ыытыллара күүтүллэр. Дьон да кэлэ түһүөх этэ.
***
Санатыы бэрээдэгинэн:
Саха сиригэр 34 улуус/оройуон баар.
1 — куорат уокуруга — Дьокуускай куорат.
360 — нэһилиэк (сельское поселение).
48 – куораттыы типтээх бөлүөлэктэр, куораттар (городское поселение).
Россияҕа 9 эрэ региоҥҥа туох баар баһылыктары норуот талар бэрээдэгэ баар. Атыттарга сорох баһылыктары бэрэстэбиитэллээх уоргаттар талаллар (ананааһын).
***
Aartyk.Ru
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:7927a9bc-5eff-4795-b7cc-37c53abcbfb8>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "http://aartyk.ru/sakha/il-t%D2%AFmen-ajdaannaah-sokuon-barylyn-d%D2%AF%D2%AFlle%D2%BBii/", "date": "2017-12-17T10:10:57Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948595342.71/warc/CC-MAIN-20171217093816-20171217115816-00540.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 18, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Өлүөхүмэ улууһун Даппарай сэлиэнньэтин Кыыллаах орто оскуолатыгар билиҥҥитэ 171 оҕо үөрэнэр. Үөрэнээччилэр бу иннинэ аҥардастыы хортуоска хостооһунугар эрэ сылдьыбыт эбит буоллахтарына, быйыл күрүө тутуутугар эмиэ үлэлээтилэр диэн быйылгыттан оскуола дириэктэринэн анаммыт Иннокентий Малгаров иһитиннэрдэ.
Ол курдук, “Өлүөхүмэ-агропродукт” ТХПК (бэрэссэдээтэл Ф.А.Романов) сиэмэ хортуосканан көмөлөһөн, В.А.Ощепков бааһынай хаһаайыстыбатын кытта бииргэ үлэлэһиигэ сөбүлэҥ түһэрсибит. Дуогабарга олоҕуран, Виссарион Андрианович оскуола хортуоскатын олордон, сайыны быһа көрөн-истэн биэрбит. Онон быйыл 7-11 кылаас үөрэнээччилэрэ 10-ча хонук хортуоска хостооһунугар итиэннэ орто, улахан кылаас уолаттара, оскуола кэлэктиибин эр дьоно күрүө тутуутугар үлэлээбиттэр. Инньэ гынан, уопсайа, 290 куул хортуоппуйдаммыттар.
“Үөрэнээччилэрбит кыстыгы туоруур хортуоскаларын буллубут. Сороҕун аны саас ыһарбытыгар сиэмэҕэ хаалларыахпыт. Ордубутун атыылыахпыт. “Аһаҕас адаптивнай оскуола” диэн бырагырааманан үлэлиибит. Оскуолабыт таһыгар моркуоп, сүбүөкүлэ ыспыппыт. Оҕолор бэйэлэрэ олордубуттара, көрбүттэрэ. Эһиилгиттэн үлэ лааҕырын аһан үлэлэтэр, эбии хаппыыста олордор былааннаахпыт. Билиҥҥитэ агро хайысхалаах оскуола буолбатахпыт эрээри, онно дьулуһабыт. Үөрэнээччилэрбит олус үлэһиттэр. Барыны-бары кыайа-хото туталлар”, — диэн Иннокентий Иннокентьевич сонунун үллэстэр.
Манна эбэн эттэххэ, эһиил Кыыллаах оскуолата төрүттэммитэ 155 сылын туолар. Онон сибээстээн, быйыл күһүн “Үйэлээх бэлэх” диэн бырайыак чэрчитинэн 155 маһы олордор былааннаахтар. Күн бүгүн, күһүҥҥү быраактыкаларыттан быыс булан, кэлэктиип эр дьоно “Газпром” хампаанньа 600 тыһ. солк. суумалаах бэлэх ууммут спортивнай былаһааккатын таҥаллар. Ити курдук, Кыыллаах оскуолатыгар үлэ күөстүү оргуйар, оҕону сир үлэтиттэн тэйиппэт туһугар иитэр үлэни ыытарга дьулуһаллар.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:f2a77b9b-a1f2-4535-990c-80f600f2fe78>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "http://xn--80aa2abdayvc0b0b0a3d.xn--p1ai/%D0%BA%D1%8B%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85-%D0%BE%D1%81%D0%BA%D1%83%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0-%D0%BE%D2%95%D0%BE%D0%BD%D1%83-%D2%AF%D0%BB%D1%8D%D0%BD%D1%8D%D0%BD-%D0%B8%D0%B8%D1%82%D1%8D/", "date": "2017-12-17T00:35:19Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948592202.83/warc/CC-MAIN-20171217000422-20171217022422-00574.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000094175338745, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 19, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000094175338745}"}
|
Тыл уларыйар
Тыл уларыйар диэн этии омукка сайдыы, тупсуу киирэн иһэрин биллэрэр.
Кытаанах айылҕалаах, кэмчи үүнээйилээх хоту дойдуларыгар сахалар нууччалары кытта бииргэ олорор кэмнэригэр экономикалара былаһыччы сайдан, бэйэлэрэ ахсаан өттүнэн балачча эбилиннилэр. Элбэх ахсааннаах омугу кытта бииргэ олорууттан саха дьоно эстибэккэ, аҕыйаабакка, төрөөбүт тылларын сайыннаран сайдыыны ситиһэн иһиэхтэрин баҕараллар. Арай сайдыыны ситиһии хайдах кэлиэхтээҕин туһунан өйдөбүлү ситэ билэн, сыаналаан олохторугар туһана иликтэр.
Экономикаҕа сайдыыны ситиһии олус сыралаах үлэнэн кыаллар суол буоларын социализм саҥа сайдан истэҕинэ олус күүскэ үлэлээбит, эттэрин-сииннэрин бараабыт биһиги эһэлэрбит уонна эбэлэрбит билэллэр этэ. Бэйэ үлэлээн-хамсаан сайдыыны ситиһэр буоллаҕына омук тыла сайдан, бөҕөргөөн биэрэр. Революция кэнниттэн «Сухалаах Россияны» индустриальнай сайдыылаах оҥорууга нуучча-саха дьоно олус күүскэ үлэлээбиттэрэ. Нуучча тыла олус сайдан, холбоспут кыра омуктар бары нууччалыы саҥара үөрэммиттэрэ. Бэйэ үлэлээн-хамсаан иһиититтэн, үлэҕэ-хамнаска аналлаах тыллар үөскээннэр, омук тыла эбиллэр, сайдар.
Билигин сайдыыны ситиһэр наадаҕа сайдыылаах омук экономикатын киллэриэххэ наада диэн этэллэр. Аны омук тылын билиэххэ, экономикатын баһылыахха наада буолар. Маннык балаһыанньаҕа мөлтөх экономикалаах омук тылыгар мөлтүүр, симэлийэр куттала дьэ тириир. Баһыйар экономикалаах омук тыла үлэ-хамнас, үөрэх бары өттүлэриттэн мөлтөөбүт омук тылын сыыйа-баайа үтүрүйэн, туттуллубат оҥорон, туоратан иһэр.
Омук бэйэтэ сайдан, үлэлээн-хамсаан экономикатын оҥостубакка атын омуктан киллэринэр буоллаҕына, ол омук тылын үөрэтэригэр тиийэр. Саҥа омук тыллара омук бэйэтин тылларын үтүрүйэннэр, сорох тылларын солбуйаннар, холбуу туттуллан иһэллэр.
Биирдиилээн да буоллар омук тылыгар саҥа тыллар киирэн иһэллэр. Экономиката сайдыыта суох омук тыла саҥа омук үлэтин-хамнаһын, үөрэҕин тылларынан эбиллэн, туттуллубат буолан сыыйа туораан биэрэн иһэригэр тиийэр.
Саха сиригэр саҥа омук үөскээн иһэр чинчитэ биллибитэ ыраатан эрэр. Арай бу омук саха диэн ааттаах буолара дуу эбэтэр атын, якут, сахаляр эҥин диэн ааттанара дуу, өссө чуолкайдана илик.
Икки омук холбоһон саҥа омугу үөскэтэр кэмнэригэр кинилэр саҥарар тыллара эмиэ холбоһоннор буккуур тылы үөскэтэллэр.
Саҥарыллыыта боростуой тыллар манна уруттаан туһаныллар кыахтаналлар. Билигин саамай кылгас туоһу этии: «Чэ»,- диэн сахалыы төрүттээх тыл саҥа омук уопсай тыла буолара билиҥҥиттэн саарбаҕа суох буолара билиннэ. Дьон бары арыгы иһээри тиэтэйдэхтэринэ: «Чэ»,- диэн этэ охсор буоллулар.
Дьон-аймах уһун олохторун кэмигэр үгүс элбэх омуктар үөскээн, тэнийэн бараннар, эстэн, суох буола симэлийэн хаалаллар. История чахчылара бигэргэтэллэринэн, сорох омуктар бэйэлэрин төрөөбүт тылларын, итэҕэллэрин уларытаннар атын омук буолан хаалар түбэлтэлэрэ бааллар. Ол курдук болгардар 7-с үйэ бүтүүтүгэр диэри Арҕааҥҥы түүрдэр каганаттарыгар киирсэр эбиттэр, онтон соҕуруу славяннар биистэрин кытта холбоһоннор славян норуота буолан хаалбыттар. Кинилэр ити холбоһууларыгар бэйэлэрин төрөөбүт тылларын сүтэрэн, уларытан кэбиспиттэр уонна атын христианскай итэҕэли ылыммыттар. (1,87). Бэйэлэрин урукку омуктарыттан болгардар диэн ааттара эрэ ордон хаалбыт.
965 сыллаахха нуучча кинээстэригэр сэриилэһэн кыаттаран баран хазардар түүр омуктара христианскай итэҕэли ылынаннар нууччалардыын холбоспуттар. Кэлин кинилэртэн сорохторо омуктарын уларытан казактар диэн ааттанар буолбуттар. (1,90).
«Тыл үөскүүрүн уонна эволюциятын үөрэтиигэ» диэн үлэтигэр филологическай наука кандидата И. Н. Новгородов омук тыла сыыйа уларыйан иһэрин бэлиэтиир. Тыл уһун кэрдиис кэм түмүгэр уларыйан-уларыйан, өйдөммөт буолар. Холобур, биһиги эрабыт ааҕыллыан тыһыынча сыл иннигэр баар буола сылдьыбыт Кытай былыргы веньянь суругун-бичигин тылын билиҥҥи Кытай дьоно өйдөөбөт буолбуттарын түмүгэр судаарыстыба бэйэтин уураахтарыгар, дьаһалларыгар ол тылы туттубат буолбут. (2,32).
Ханнык да омук уларыйан барыыта түргэнник, биир эмэ киһи үйэтигэр буола охсубата биллэр. Омук сыыйа уларыйан, атын омук буолан барыыта, саҥарар тылыттан биирдии эмэ төрүт тылы сүтэрэн эбэтэр атын омук тылынан уларытан барыыттан саҕаланан баран иһэрэ быһаарыллар. Омук төрүт тылларын биир-биир сүтэрэн, атын омук тылынан солбуйан иһиитэ, сыыйа-баайа бу омук саҥарар тылын уларытан, атын омук буолан иһиитигэр тириэрдэр. Ол түмүгэр омук бэйэтин атын омукка сыыйа кубулутан иһэр. Бу уларыйан иһии элбэх көлүөнэлэр солбуллууларыгар баран иһэр буолан биир көлүөнэ дьоҥҥо биллибэккэ хаалар.
Биһиги омук тылын саппааһын үс улахан бөлөхтөргө араарбыппыт кэнниттэн омук бэйэтигэр ураты сыhыаннаах тылларынан бастакы бөлөх тыллар буолаллар. Ити тыллар омугу бэйэтин уонна омук дьоно бэйэ-бэйэлэригэр хардарыта сыhыаннарын арааран көрдөрөр тыллар буоланнар, бу омук уратытын, ол аата дьиҥнээх бэйэтин көрдөрөллөр уонна уратыларын быһаараллар. Бу тыллары омук бэйэтин төрүт тылларынан ааттыахха сөп. Бу тыллар уларыйыылара омугу бэйэтин уларытан, атын омук оҥорон кэбиһэллэр.
История науката билинэринэн суох буолан, сүтэн хаалбыт омуктар элбэхтэр. Ол омуктар бары суох буолан, «Тыал буолан» хаалбаккалар саҥарар тылларын уларытан атын омук буолбуттарыгар сөптөөх. Хунн омуктар Европаҕа тиийэн симэлийэн хаалбаккалар, славян омуктар буола уларыйбыттарын тыл үөрэхтээхтэрэ сотору дакаастыахтарын сөп.
Омук тылын үгүс өттө, 30 бырыһыаныттан ордуга атын омук тыла буоллаҕына, омук бэйэтэ уларыйарыгар тиийэр кэмэ кэлэр. Бу быһаарыы В. В. Радлов саха тылыгар ханнык омук тыллара холбуу киирсэ сылдьалларын аахпыт ахсааныгар олоҕурар. Ол курдук академик В. В. Радлов быһаарыытынан саха омук тылын уопсай саппааһыттан 32,5 бырыһыана түүрдүү төрүттээх, 25,9 бырыһыана — монголлуу, онтон 41,6 бырыһыана биллибэт төрүттээх тыллар эбиттэр. (3,25). Омук тыла уларыйыытыгар төрүт тыллара уруттаан уларыйар буоллахтарына омук бэйэтин уларыйыыта өссө түргэтиир.
Билигин сахалар нууччалардыын бииргэ олорбуттара түөрт сүүсчэкэ сыл буолан эрэр. Бачча кэм устата саха тылын саппааһыгар төһө нуучча тыла киирбитэ чуолкай биллибэт. Сайдыыны, үөрэҕи аҕалар тыл буолан лаппа элбээбит да буолуон сөп. Үөһээ аҕалыллыбыт сыыппаралары тэҥнээн көрдөххө, омук тылын 30 бырыһыаныттан ордуга уларыйдаҕына, омук бэйэтэ уларыйара чуолкай буолара быһаарыллар. Былыргы дьыллар мындааларыгар саха омук монгол тыллаах омуктуун холбоһон олорууларын кэнниттэн ордук сайдыылаах түүр омук тыла баһыйан түүрдүү саҥарар буолбуппут.
Билигин саха сиригэр олорор дьонтон 400-чэ тыһыынча киһи сахабын диэн суруттарар. Балартан төһө киһи бэйэтин ийэтин «Ийэ», онтон аҕатын «Аҕа» диэн ыҥырара биллибэт. 60-с, 70-с сылларга төрөөбүт оҕолор төрөппүттэрин итинник ыҥыраллара биллэр. Онтон хойуккулар үгүс өттүлэрэ төрөппүттэрин нууччалыы да ааттыыр буолуохтарын сөп.
Бэйэтин төрөппүт ийэтин — «мааманан», аҕатын — «паапанан», эһэтин — «деданан», онтон эбэтин — «бабанан» ааттыыр киһини, ханнык омук киһитэ кэллиҥ? — диэн ыйытыахха сөп. Киһибит хас саҥарар тыла үксэ нууччалыы буоллаҕына, саха омук киһитэ буолбат. Сахалар ааппыт эрэ омукпутугар хаалан хаалара чугаһаан иһэр.
Икки омук холбоһууларыттан саҥа үөскээн иһэр омук киһитэ итинник, икки омуктуу буккуур саҥалаах буолан тахсар. Саҥа омук киһитэ хайа да төрүт омуктарын итэҕэллэрин уонна үгэстэрин билиммэт буолуута бу омуктар олохторун оҥкула уларыйан барыытыгар тириэрдэр. Ити быһаарыыга олук буолар бэлиэнэн төрөөбүт тылын билбэт киһи бэйэтин омугун итэҕэлин уонна үгэстэрин билбэт.
«Ийэ» диэн тылбытын «маама» диэҥҥэ атастаһыннаран эрэбит. Бу саха омук тыла, итэҕэлэ мөлтөөбүтүн бэлиэтэ.
Коммунистар бэйэлэрин коммунизмнарын итэҕэлин киллэрээрилэр атын итэҕэллэри барыларын үлтү сынньыбыттара, хампы тэпсибиттэрэ. Ол дьыалаҕа ордук кыһанан кыра омуктар итэҕэллэрин букатын суох оҥорбуттара. Онтон православнай итэҕэли фашистары кытта сэриигэ көмөлөһөр диэннэр, сэрии кэмигэр чөлүгэр түһэрбиттэрэ. Биһиги сахалар оччотооҕу салайааччыларбыт норуоппут төрүт итэҕэлин кыайан көмүскээбэтэхтэрэ.
— Маама диэн тыл сахаларга туора омук тыла. Бу тыл нууччалары үтүктүү быһыытынан саха тылыгар киирэн иһэр. Манна нуучча тылын аһары хайҕааһын улахан оруолу ылара саарбаҕа суох.
— Аныгы оҕолор бары аһары «потребительскэй» укулуоннаах иитиллэн тахсар буолан иһэллэр. Кинилэргэ «маа» диэн саҥарыы дорҕооннорунан ордук чугас. Холобур: ынах маҕырааһына саха дьонноругар оруобуна итинник «көрдүүр» өйдөбүлү биэрэр саҥа дорҕооно буолар. Таһырдьа ынах маҕырааһына, ынаҕы аһатарга сөп буолбутун биллэрэр.
Саха омук олоҕун оҥкулун сүтэрэн эрэрин ити төрүт тылларын симэлитэн, сүтэрэн, атын омук тылынан солбуйан эрэрэ бэлиэтиир. Бэйэтин норуотун итэҕэлин, олоххо үгэстэрин билбэт киһи норуотун харыстыыр санаата букатын суох буолара саарбахтаммат даҕаны.
Саха тылын мөлтөөһүнэ, сахалыы итэҕэл суох буолуута, «ийэ» уонна «аҕа» диэн баар-суох тылларбытын суох буолууга үтүрүйэр. Сахалыы итэҕэли чөлүгэр түһэрэн төнүннэрии ити мөлтөөбүт тылларбытын төттөрү оннуларыгар аҕалтыыр. (4,67).
Туһаныллыбыт литература[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Н. К. Антонов. Наследие предков. Якутск. Нац. Кн.изд."Бичик", 1993.- 200 с.
- «Билии-көрүү» сурунаал. N 2, 1998 — 99.
- У. А. Винокурова. Сказ о народе саха. Якутск: Нац.кн.изд-во «Бичик», 1994.- 144 с.
- Каженкин И. И. Тыл — санааны салайар. — Дьокуускай: Триада, 2003. — 76 с.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:8a232aa1-2fd4-4640-9459-2d82cb8a5a74>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%8B%D0%BB_%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B9%D0%B0%D1%80", "date": "2017-12-15T02:16:54Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948563083.64/warc/CC-MAIN-20171215021156-20171215041156-00052.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000100135803223, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 9, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000100135803223}"}
|
Тимофеев Егор Владимирович, 15.03.2011
Дорооболорун! Уhаайбаны Булуу куоратка хайдах биэрэллэрий или вообще биэрбэттэр ду? то5о Булуу куораты кэнэпэкитий?дьон барыта дьиэтэ суох куортамтан куотамна олорор!
Ответ главы:
Егор Владимирович, 17.04.2006с. тахсыбыт 53 №-дээх РФ Федеральнай сокуонунан муниципальнай оройуон, о.э. Булуу улууЬа (оройуон) дьаЬалтата сир участоктарынан дьаЬайар бырааптаах. 29.12.2004сыллаах РФ Земельнай Кодексын 38/1 ыстатыйатынан № 191-ФЗ чааЬынай дьиэни туттууга сир участога аукционынан эрэ бэриллэр.
Билинни кэмнэ "Булуу куорат" МТ тутуу уонна землеустройство боппуруостарыгар куорат Сэбиэтэ 29.05.2008 с. 35 №-нэн бигэргэппит генеральнай былаанынан улэлиир.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:6c4d9c90-be6f-4eec-889f-585ec9352771>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "http://vilyuisk.ru/glava/answers/8-timofeev-egor-vladimirovich", "date": "2017-12-18T01:08:09Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948599549.81/warc/CC-MAIN-20171218005540-20171218031540-00045.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.000006079673767, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 14, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.000006079673767}"}
|
Форум » г. Реж - Режевское историко-родословное общество (РИРО) » Некрополь кладбища "Орлова гора" » Ответить
Некрополь кладбища "Орлова гора"
medna: Историческое городское кладбище "Орлова гора" начало своё существование, видимо, вместе с Режевским заводом. Жители выбрали под погост самое возвышенное место возле посёлка – гору Сухую или по-другому Орлову. Там же существовала неизвестно с какого времени (но к 1801 г. уже была) православная часовня. Затем была построена деревянная церковь Иоанна Предтечи. Её метрические книги известны с 1830 года. К 1902 г. на её месте построен каменный кладбищенский храм. Он был закрыт при советской власти и подвергся осквернению. Но вот уже третий десяток лет снова является действующим. Храм является украшением города. А погост, хоть и является формально закрытым, до сих пор используется под родственные захоронения. Режевские родоведы начали описание кладбища несколько лет назад. К настоящему времени описано около 5000 захоронений. В этой теме будут опубликованы списки некрополя. Увидев заинтересовавшее Вас имя, можете обратиться ко мне за подробностями. Я подскажу даты жизни. Около 4000 захоронений мною сфотографированы.
Ответов - 100, стр: 1 2 3 4 All
medna: Ведерниковы Яков Павлович, Александра Степановна, Иван Яковлевич и Ираида Яковлевна №4-А.
medna: Ведерникова Елизавета Алексеевна захоронена вместе с Прокопьевой Серафимой Васильевной №4-Б.
medna: Ведерниковы Анатолий Васильевич и Евгений Павлович №4-Б.
medna: Ведерников Владимир Петрович №4-Г.
RODGER: medna Нина Анатольевна, спасибо! Только проще всех Ведерниковых в одно сообщение объединить.
medna: А и вправду. Я ведь Вам фотографии сбрасывала. Разберётесь, кто с кем захоронен. Ведерников Александр Иванович 4-ж Ведерников Иван Васильевич 4-ж Ведерникова Александра Ивановна 4-ж Ведерников Владимир Васильевич 4-ж Ведерникова Екатерина Андреевна 4-ж Ведерников Фёдор Павлович 4-ж Ведерникова Фёкла Андреевна 4-ж Ведерникова Галина Фёдоровна 4-ж Ведерников Анатолий Павлович 4-ж Ведерникова Нина Михайловна 4-к Ведерников Иван Васильевич 4-и Ведерников Александр Иванович 4-и Ведерников Пётр Иванович 4-к Ведерников Геннадий Павлович 4-л Ведерникова Зоя Константиновна 4-л Ведерников Павел Иванович 4-л Ведерников Юрий Павлович 4-л Ведерников Владимир Афанасьевич 4-о Ведерников Ефим Васильевич 4-о Ведерникова Олимпиада Ильинична 4-о Ведерников Владимир Александрович 4-р Ведерникова Валентина Афанасьевна 4-р Ведерников Афонасий Степанович 4-р Ведерникова Олимпиада Петровна 4-р Ведерников Николай Афонасьевич 4-т Ведерникова Людмила Васильевна 5-11 Ведерникова Евдокия Никитична 5-11
medna: В предыдущих постах , если записывала Ведерниковых в одно сообщение, это означает, что могила общая.
RODGER: medna пишет: Разберётесь Спасибо! Так лучше!
medna: Савельева Клавдия Васильевна Савелев Максим Тимофеевич Савина Евгений Николаевич Савин Николай Дмитриевич Савина Тамара Васильевна Савин Сергей Владимирович Садовников Андроник Витальевич Садовникова Валентина Николаевна Садовников Виталий Васильевич Садилов Егор Николаевич Садилова Раиса Ивановна Саков Борис Александрович Сакун Нина Ивановна Сакун Анатолий Михайлович Сакун М. А. Сазоненко Ефим Прохорович Саломатова Павла Васильевна Саламатов Пётр Григорьевич Саламатова Анна Антоновна Саламатова Екатерина Ивановна Саламатов Михаил Андреевич Саламатова Александра Тимофеевна Саламатов Николай Васильевич Саламатов Геннадий Фёдорович Саламатова Елизавета Тимофеевна Саламатов Анатолий Егорович Саламатова Таисия Михайловна Саламатов Валерий Анатольевич Самойлова Татьяна Платоновна Самочёрнова Нина Филагриевна Самочёрнова Ирина Павловна Саргина-Швецова Анна Львовна (русская дворянка) Салтыков Сергей Степанович Сатин Н И Сатина К И Сатин Геннадий Николаевич Сатина Вера Викторовна Сатина Антонина Никифоровна Сатин Иван Ефимович Сатин Павел Иванович Сатина Зоя Григорьевна Сатина Галина Павловна Сатин Александр Павлович Сатин Александр Иванович Сатина Елизавета Григорьевна Сатина Нина Ивановна Сатин Виктор Павлович Сафина Маргарита Павловна Сафонов Николай Петрович Сафронова Вера Андреевна Сафронов Георгий Иванович Сафронова Анастасия Сергеевна Сафронова Анна Иванович Сафронов Виталий Семёнович Сафронова Татьяна Алексеевна Сахаров Степан Алексеевич Свалухина Марфа Тарасовна Свекло Вячеслав Константинович Свинина Нэлли Михайловна Свяжина Агриппина Степановна Свяжина Евдокия Тарасовна Седельник Женя Сединкин Владимир Михайлович Седухина Матрёна Никитична Седухин Василий Дмитриевич Селеванюк Евгений Константинович Селезнёв Геннадий Иванович Селезнёв Иван Семёнович Селезнёва Пелагея Игнатьевна Селезнёва Мария Селезнёв Игнатий Васильевич Селяхин Семён Спиридонович Селяхина Анна Спиридоновна Семёнова Анна Васильевна Семёнова Екатерина Васильевна Семёнов Степан Фёдорович Семёнова В. В. Семёнов Пётр Иосифович Семёнова Александра Кузьмовна Семёнова Марина Марковна Семёнов Василий Иосифович Семёнова Лариса Александровна Семёнов Григорий Ефимович Семченкова Анна Васильевна Семченко Наталья Кузьминична Семухин Тимофей Николаевич Сенковская Тамара Михайловна Сенников Николай Михайлович Сергеев Павел Гаврилович Сергеев Анатолий Александрович Сергеева Руфима Мисаиловна Сергеев Андрей Фёдорович Сергеева Евгения Ивановна Сергеева Валентина Прокопьевна Сергеев Сергей Михайлович Сергеева Елизавета Александровна Сергеев Пётр Ксенофонтович Сергеева Мария Тимофеевна Сергеев Анатолий Ильич Сатина Антонина Никифоровна Сергеев Евгений Анатольевич Сергеев Дима Сергеев Игорь Михайлович Сергеев Леонид Михайлович Сергеев Павел Михайлович Сергеев Владимир Васильевич Сергеев Иван Павлович Сергеев Василий Степанович Сергеев Александр Алексеевич Сергеев Александр Сергеевич Сергеев Николай Александрович Сергеев Владимир Михайлович Сергеева Галина Васильевна Сергеев Анатолий Сергеева Степанида Фёдоровна Сергеев Михаил Михайлович Сергеев Пётр Гаврилович Сергеева Александра Евгеньевна Сергеев Иван Никитич Сергеева Юлия Александровна Сергеев Владимир Павлович Сергеев Павел Владимирович Сергеева Галина Александровна Сергеев Алексей Семёнович Сергеева Анна Ивановна Сергеева Антонина Григорьевна Сергеев Александр Иванович Сергеев Пётр Павлович Сергеев Виктор Давыдович Сергеева Мария Тимофеевна Сергеев Игорь Рудольфович Сергеева Александра Семёновна Сергеева Лидия Ивановна Сергеева Александра Максимовна Сергеев Анатолий Александрович Сергеева Любовь Васильевна Сергеева Таисья Евгеньевна Сергеева Анна Ивановна Сергеева Валентина Тихоновна Сергеев Михаил Викторович Сергеев Сергей Николаевич Сергеева Олимпиада Андреевна Серебренников Юрий Александрович Серебренникова Афанасья Романовна Серебренников Александр Федотович Серебренников Никита Петрович Серебренникова Зоя Ивановна Серебренникова Калерия Александровна Серебренникова Елизавета Никифоровна Серебренникова Софья Михайловна Серебренников Всеволод Андреевич Серебренникова Анна Филипповна Серебренникова Галина Глебовна Серпухов Иван Николаевич Серухин Василий Михайлович Сигова Антонина Наумовна Сидикова Александра Самуиловна Сидоркин Александр Филимонович Сидорова Лидия Петровна Сидоров Пётр Яковлевич Сизова Вера Ивановна Сила Андрей Карпович Силаева Нина Тимофеевна Силина А. В. Силин Константин Евгеньевич Симбирякин Валерий Иванович Симонова Анна Михайловна Синицын Андрей Михайлович Синицин Владимир Михайлович Синицына Раиса Степановна Синицын Михаил Мефодьевич Синцов Аркадий Васильевич Синцова Анна Андреевна Сиратов Александр Николаевич Ситдыкова Финия Кабировна Ситников Евгений Семёнович Ситчихина Галина Фроловна Ситчихин Алексей Михайлович Ситчихин Михаил Перфильевич Скопин Степан Васильевич Скорнякова Надежда Васильевна Скорняков Павел Яковлевич Скорняков Геннадий Петрович Скорняков Геннадий Иванович Скорняков Борис Иванович Скорняков Иван Борисович Скорняков Владимир Леонидович Скорняков Леонид Иванович Скорнякова Тамара Степановна Скорнякова Матрёна Павловна Скорнякова Прасковья Евстигнеевна Скорнякова Валентина Дмитриевна Скорняковы Нина Анна Геннадий Валя Скорняков Василий Николаевич Скорнякова Анна Андреевна Скорнякова Зинаида Александровна Скорняков Михаил Иванович Скорняков Иван Иванович Скорнякова Таисья Григорьевна Скоробогатова Фаина Скуратович Клавдия Степановна Сладкова Нина Петровна Слепых Фёдор Васильевич Слепых Александра Павловна Слиденко Иван Григорьевич Слиденко-Котова Любовь Алексеевна Слободникова Людмила Валентиновна Сметанина Людмила Васильевна Смирнова Галя Смирнов Василий Яковлевич Смирнов Николай Гурьянович Смирнов Гурьян Борисович Смирнов Василий Николаевич Смирнов Николай Семёнович Смирнова Лидия Петровна Сикненков Василий Иванович Смирнова Татьяна Ивановна Смирнов Александр Николаевич Смирнова Александра Егоровна Смирнова Надежда Васильевна Смирнов Владимир Константинович Сморгунер Михаил Григорьевич Соболева Полина Александровна Согрин Порфирий Витальевич Созинов Тимофей Семёнович Сокол Михаил Николаевич Соколов Валерий Алексеевич Соколова Валентина Ивановна Соколова Августа Акимовна Соколова Екатерина Павловна Соколова Валентина Ефимовна Соколова Ольга Степановна Соколов Аркадий Иванович Соколова Ирина Павловна Соколова Анна Ивановна Соколов Алексей Иванович Соколова Парасковья Егоровна Соколов Юрий Андреевич Соколова Парасковья Ефимовна Соколов Андрей Никифорович Соколова Ирина Соколова Юлия Максимовна Соколова Анна Сергеевна Соколова Евдокия Зиновьевна Соколова Анастасия Васильевна Соколова Олимпиада Васильевна Соколов Павел Николаевич Силин Константин Евгеньевич Соколов Борис Логинович Соколова Валентина Ивановна Соколова Варвара Андреевна Соколова Людмила Борисовна Соколова Наташа - Соколов Николай Михайлович Солдатов Сергей Александрович Солдатов Виктор Михайлович Солдатова Мария Михайловна Солдатов Михаил Алексеевич Солдатова Анна Алексеевна Солдатова Лидия Максимовна Солдатова Анна Николаевна Солдатов Иван Алексеевич Солдатов Леонид Иванович Солдатова Е. И. Солдатова Н. Л. Солдатов Александр Ефимович Солдатова Елизавета Поликарповна Солдатов Александр Иванович Солдатова Мария Ивановна Солдатова Клавдия Павловна Солдатов Василий Максимович Солдатов Геннадий Иванович Солдатов Владимир Иванович Солдатов Иван Александрович Солдатова Зоя Васильевна Солдаты э/г 3106 Солдаты э/г 3106 Солдаты э/г 3106 Соловьёв Николай Сергеевич Солодянкина Клавдия Ивановна Соломеин Всеволод Матвеевич Соломеин Геннадий Всеволодович Соломеина Ираида Константиновна Сонин Василий Ефимович Сонина Эльвира Иосифовна Сорвина Палагея Дмитриевна Сорвин Илья Иванович Сорокина Зоя Евгеньевна Сосновских Юрий Алексеевич Сосновских Тамара Павловна Сосновских Елена Павловна Сосновских Владимир Юрьевич Сосновских Афросиния Андреевна Сосновских Валентин Никитич Сосновских Галина Аркадьевна Сосновских Клавдия Петровна Сосновских Таисья Степановна Сосновских Раиса Николаевна Сотниченко Раиса Леонидовна Сохарев Иван Яковлевич Сохарев Николай Степанович Сохарев Анатолий Васильевич Сохарев Михаил Васильевич Сохарева Антонина Федотовна Сохарева Мария Александровна Сохарева Фелицита Георгиевна Сохарева Татьяна Васильевна Сохарева Фёлицита Кирилловна Сохарева Варвара Кирилловна Сохарев Иван Афанасьевич Сохарева Раиса Яковлевна Сохарев Сергей Викторович Сохарев Степан Александрович Сохарева Просковья Елисеевна Сохарев Иван Константинович Голубцова Лариса Петровна Сохарев Николай Константинович Софрыгина Юлия Сергеевна Софрыгин Александр Яковлевич Сохарева Маргарита Ивановна Спасова Мария Ивановна Спасова Юлия Анатольевна Спасов Геннадий Кронидович Спивак Александра Александровна Спирин Николай Панфилович Спорова Александра Андреевна Старикова Алефтина Федотовна Старков Константин Лукоянович Старкова Евдокия Ивановна Старовойтов Леонид Антонович Стародубцева Ирина Валерьевна Старцева Маргарита Васильевна Старцев Александр Николаевич Стафеев Георгий Николаевич Степанова Валентина Васильевна Степанова Анфия Герасимовна Степанов Константин Григорьевич Степанова Прасковья Тиграновна Степанов Юрий Аркадьевич Степанова Таисья Васильевна Столбова Мария Афанасьевна Столбов Владимир Семёнович Столбовских Пелагея Григорьевна Столбовских Григорий Павлович Стрельцова Лариса Ивановна Стрижанис Афанасий Станиславович Стриганов Леонид Константинович Стриганова Александра Григорьевна Стригин Александр Николаевич Ступин Николай Иванович Ступин Михаил Иванович Ступина Зоя Яковлевна Ступина Федосья Георгиевна Суворов Михаил Анатольевич Судакова Федосья Емельяновна Суздалев Аркадий Захарович Суздалева Александра Борисовна Суздалова Раиса Александровна Суздалов Геннадий Васильевич Сурин Семён Алексеевич Сурнин Константин Степанович Сурнина Ирина Перфильевна Сурнина Марина Витальевна Суровягины Суслов Александр Фёдорович Суслова Александра Антоновна Суслов Александр Ильич Суфиев Виктор Сухарева Анна Ивановна Сухарева Христина Васильевна Сухорукова Любовь Михайловна Сырова Капитолина Евдокимовна Сыропятов Геннадий Еремеевич Сыропятова Анна Кузьмовна Сысоева Г. И. Сысоев Алексей Николаевич Сысоев Николай Сергеевич
medna: Тагильцева Клавдия Митрофановна Тагильцева Мария Петровна Тагильцев Михаил Гаврилович Таланкин Михаил Александрович Таланкина А. Л. Таланкин Николай Александрович Таланкин Павел Александрович Таланкина Анна Евгеньевна Таланкин Владимир Павлович Таланкин Виктор Иосифович Таланкина Ангелина Михайловна Таланкина Екатерина Александровна Таланкина Таланкин Я. С. Таланкина Арина Николаевна Таланкина Евгения Мисаиловна Тарабаев Александр Васильевич Тарзин Василий Павлович Таланкин Михаил Александрович Таланкина Парасковья Григорьевна Таланкин Иосиф Павлович Таланкина Анна Фёдоровна Тарасова Алевтина Васильевна Тарасов Александр Сергеевич Тархова Александра Максимовна Татаринов Александр Павлович Татаринова Клавдия Степановна Ташбулатова Светлана Сергеевна Телегин Виталий Терентьевич Телегин Владимир Терентьевич Телегина Анна Александровна Телешев Геннадий Степанович Телешева Елена Андреевна Тепляков Дима Терентьев Иван Анистифорович Терентьева Евлампия Захарьевна Терентьев Николай Анисифорович Терентьев Николай Геннадьевич Терентьева Ульяна Анисифоровна Терехов Михаил Константинович Теробукина ?? Валентина Павловна Теплухина Зоя Константиновна Тетюева Нина Андреевна Тимонин Евгений Иванович Тимофеев Виктор Владимирович Тимошко Людмила Сергеевна Тимошина Любовь Устиновна Титова Нина Васильевна Титов Владимир Михайлович Титов Пётр Андреевич Титова Любовь Николаевна Тиунова Таисья Глебовна Тихомиров Николай Никифорович Ткачук Виктор Александрович Токарева Валентина Маркеловна Токарева Агафья Трифоновна Токарева Мария Ивановна Токарева Елена Яковлевна Токарев Владимир Романович Токарев Роман Иосифович Токаренко Владимир Сергеевич Токмакова Зинаида Павловна Токмакова Зинаида Павловна Толмачёва Пелагея Александровна Толмачёв Виктор Сергеевич Толоконникова Мария Митрофановна Толстых Василий Аркадьевич Томилова Вера Григорьевна Томилов Андрей Зиновьевич Томилова Мария Николаевна Томилова Ефимия Ивановна Топорков Семён Иванович Топоркова Зинаида Александровна Топоркова Любовь Ивановна Топоркова Неля Витальевна Топоркова Лариса Геннадьевна Торопов Иван Павлович Торопов Николай Павлович Торопов Павел Иванович Торопова Тамара Петровна Траценко Сергей Александрович Трачук Лидия Павловна Трашин (Тришин?) Тимофей Владимирович Третьяк Иосиф Альбинович Третьяк Альбин Иосифович Третьяков Глеб Матвеевич Третьякова Мария Константиновна Третьякова Светлана Степановна Третьякова Александра Ивановна Третьякова Павла Ивановна Третьяков Пётр Андреевич Третьяков Дмитрий Сергеевич Трефилов Владимир Александрович Троицкая Лидия Сергеевна Тронин Александр Иванович Тронина Алефтина Николаевна Трофимов Виталий Павлович Трофимов Павел Артемьевич Трофимов Анатолий Павлович Трофимова Наталья Афанасьевна Трофимова Лилия Петровна Трофимов Рафаил Трофимович Трофимов Николай Рафаилович Трофимов Олег Николаевич Трофимова Елена Семёновна Трофимова Мария Васильевна Трофимов Иван Николаевич Трофимов Валерий Иванович Трусов Виктор Петрович Трущенко Кирилл Александрович Трясцин Вениамин Григорьевич Тукочёв?? Кирилл Алексеевич Туляков Борис Алексеевич Тумакова Зоя Васильевна Туманова Светлана Александровна Туманова Елена Моисеевна Туманова Ефросиния Фёдоровна Тумасов Эрнест Иванович Тумасова Людмила Васильевна Тупикова Евгения Федотовна Тупяков Яков Павлович Тупякова Александра Степановна Тупякова Ксения Владимировна Тупяков Герман Яковлевич Тупякова Августа Дмитриевна Туробова Елена Александровна Турунов Юрий Павлович Турыгина Галина Михайловна Турыгин Андрей Иванович Турыгина Анна Дементьевна Тутынин Валерий Александрович Тыкин Николай Петрович Тыкин Николай Иванович Тыкин Иван Авдеевич Тыкина Наталья Яковлевна Тыкин Александр Михайлович Тыкина Анна Ивановна Тыкина Мария Игнатьевна Тыкина Нина Васильевна Тыкина Нина Ивановна Тыкина Татьяна Евстифеевна Тыкина Александра Петровна Тыкин Владимир Борисович Тыкин Геннадий Николаевич Тыкина Татьяна Степановна Тыкина Афонасия Ивановна Тыкин Николай Тимофеевич Тыкин Иван Иванович Тыкин Павел Николаевич Тыкин Леонид Николаевич Тыкин Сергей Леонидович Тюменёва Клавдия Мстиславовна Тютюнин Всеволод Ильич Тютюнина Таисья Яковлевна Тяпугина Анна Степановна
medna: Убей-конь Александра Емельяновна Уймин Павел Васильевич Уймина Вера Васильевна Уймин Сергей Васильевич Уймина Павла Ивановна Уймин Василий Александрович Упорова Мария Васильевна Усольский Б. П. Усольцева Александра Ивановна Устинова Александра Степановна Устинова Нина Александровна Устинова Любовь Константиновна Устинова Евгения Прокопьевна Устинов Валерий Александрович Устинов Сергей Валерьевич Устинов Александр Фёдорович Устинов Митрофан Тимофеевич Устинова Анна Ивановна Устинов Степан Митрофанович Устинова-Канищева Татьяна Леонидовна Устинова Людмила Константиновна Устинова Нина Фёдоровна Устинов Виктор Иванович Устинова Ульяна Артемьевна Устинова Евгения Ивановна Устинова Степанида Павловна Устинов Александр Фёдорович Устинов Александр Яковлевич Устинова Валентина Давыдовна Устьянцева Зоя Дмитриевна Устюжанин Василий Ильич Устюжанина Анна Дмитриевна Устюжанина Варвара Яковлевна Утусиков Анатолий Григорьевич Утусикова Наталья Николаевна Утусикова Павлина Лаврентьевна Уфимцев А. Ф. Уфимцева Александра Фёдоровна Ушакова Анна Николаевна Ушаков Альберт Григорьевич Ушаков Григорий Иванович Ушаков Василий Антонович Ушакова Федосья Васильевна Ушаков Михаил Евсеевич Ушаков Яков Николаевич Ушакова Павла Ивановна Ушакова Мария Филипповна Ушаков Иван Андреевич Ушакова Антонина Васильевна Ушакова Валентина Георгиевна Ушаков Анатолий Иванович Ушенин Владимир Иванович
medna: Фадеева Тамара Илларионовна Фалеев Василий Григорьевич Фархутдинов Ж. Фархутдинов Владимир Фатеев Виктор Иванович Фатеева Валентина Ивановна Фаткуллин Валерий Романович Фатламаев Абдулла Кялимуллович Феденев Валерий Николаевич Федонюк Екатерина Васильевна Фёдоров Ефим Николаевич Фёдоров Геннадий Константинович Федоровских Лариса Ивановна Федоровских Зоя Степановна Федоровских Елизавета Дмитриевна Федоровских Таисья Афонасьевна Федоровских Елена Васильевна Федоровских Клавдия Степановна Федоровских Степан Михайлович Федоровских Геннадий Степанович Федоровских Юрий Анатольевич Федоровских Александр Яковлевич Федоровских Алексей Александрович Федоровских Георгий Петрович Федоровских Татьяна Васильевна Федоровских Пётр Егорович Федоровских Валентина Геннадьевна Федоровских Анастасия Павловна Федоровских Василий Ильич Федоровских Борис Васильевич Федоровских Павел Васильевич Федоровских Агафья Дмитриевна Федоровских Валерий Степанович Федоровских Мария Петровна Феофилактов Александр Семёнович Ферштатер Леонид Асирович Ферштатер Асир Абрамович Заслуженный металлург РСФСР, директор никелевого завода Фёдоров Максим Яковлевич Фёдоров Геннадий Антонович Фёдорова Анна Степановна Филатова Анастасия Сергеевна Филимонов Василий Иосифович Филимонов Николай Васильевич Филимонов Геннадий Васильевич Филимонова Марфа Михайловна Филиппов Валерий Иванович Филиппенко Александра Васильевна Филиппов Иван Григорьевич Филиппова Анастасия Дмитриевна Фирсанов Анатолий Андреевич Фирсова Анна Ульяновна Фирсова Федора Дмитриевна Фирсов Максим Тихонович Фирсова Ефросинья Петровна Фирсов Иван Максимович Фирсов Григорий Иванович Фирсова Мария Ивановна Фирсов Алексей Семёнович Флягина Анна Георгиевна Флягин Анатолий Иванович Фомина Александра Арсентьевна Фомин Сергей Владимирович Фомин Иван Васильевич Фомницева?? Марфа Ивановна Фрасс Василий Иванович Фрасс Елена Петровна Фрасс Елена Васильевна Фролова Татьяна Николаевна Фурсий Николай Лукич Фурсий Евдокия Савельевна Фуфаров Михаил Ильич Фуфаров Владимир Михайлович Фуфоров Виктор Максимович
medna: Халтурин Борис Васильевич Халтурина Клавдия Александровна Халтурин Василий Степанович Халтурина Анна Леонтьевна Халтурина Зинаида Ивановна Халтурина Анастасия Николаевна Халтурин Иван Васильевич Халтурин Виктор Алексеевич Хаманов Александр Михайлович Хаманова Зоя Васильевна Хаманов Анатолий Александрович Хаманова Анисья Афанасьевна Харлов Сергей Васильевич Хасанов Н. Х. Хиневич Таисья Андреевна Хиневич Яков Васильевич Хиневич Н. Я. Хинкин Пётр Дмитриевич Хлебников Пётр Фёдорович Хмелёв Алексей Владимирович Хмелёва Зоя Иосифовна Хмелёв Прокопий Алексеевич Холмогоров Иван Дмитриевич Холмогоров Михаил Аристархович Холмогоров Аристарх Михайлович Холмогорова-Ушакова Евгения Иосифовна Холмогорова Евгения Дмитриевна Холмогоров Иван Иосифович Хоменко Григорий Михайлович Хоменко Афанасия Филипповна Хомяков А. Ф. Хомякова Раиса Андреевна Хомякова Татьяна Николаевна Хомякова Юлия Кенсариновна Хомяков Борис Яковлевич Хомякова Матрёна Егоровна Хомяков Яков Фёдорович Хомяков Олег Сергеевич Хорошавин Пётр Никифорович Хорошавина Антонина Петровна Хорьков Евгений Савватеевич Хорьков Савватей Андреевич Хорькова Анастасия Фёдоровна Хорьков Владимир Петрович Хохрин Максим Иванович Хохрина Анна Корниловна Хорькова Екатерина Николаевна Христолюбов Николай Александрович Хрушкова Марина Матвеевна Худорожкова Наталья Николаевна Худякова Таисья Яковлевна Худяков Василий Трофимович Худякова Зоя Васильевна Худякова Мавра Емельяновна Худяков Максим Иванович Худяков Александр Максимович Худякова Наталья Алексеевна Худякова Зоя Павловна Худяков Михаил Андреевич Хузиев Мухаметгариф Рзагтдинович
medna: Целовальников Иван Алексеевич Цыбин Александр Иванович Цыбина Александра Андреевна Цыбин Виталий Александрович Цыбин Леонид Андреевич Цыбина Вера Павловна Цыбина Анастасия Андреевна Цыбина П. И. Цыбин Юрий Анатольевич Цыбина Татьяна Сергеевна Цыбин Сергей Леонидович Цыбин Леонид Александрович Цыбин Иван Павлович Цыбин Сергей Леонидович Цыбина Мария Николаевна Цыбин Яков Иванович Цыганок Степанида Павловна Цыганок Александр Иванович Цапалина?? Пелагея Михайловна
Ezhik52: medna пишет: Татаринов Александр Павлович Татаринова Клавдия Степановна Очень прошу написать даты рождений и смерти этих граждан. По моей информации, из рода Татариновых кое-кто в советское время перезжали в РЕЖ или в Егоршино. Спасибо за публикации.
medna: Александр Павлович 28.09.1905-12.10.1979. Клавдия Степановна 06.02.1905-25.01.1996. Это супруги. Где-то на Орловой горе ещё покоятся Геннадий Александрович и его жена Зоя Дмитриевна. Но их могила пока не описана. У Геннадия Александровича и Зои Дмитриевны - единственная дочь Светлана Геннадьевна. Но я давно потеряла её из виду.
medna: Чаплинский Вениамин Афонасьевич Чаплинская Любовь Гимаевна Чаплинский Михаил Вениаминович Чапышева Анфиса Ильинична Чаринцева Валентина Васильевна Чаринцев Василий Кузьмич Чарнцев Евгений Иванович Частиков Виктор Дмитриевич Чебыкин Анатолий Степанович Чебыкина Мария Ивановна Чебыкин Степан Евсеевич Полный Георгиевский кавалер Чемликчеева Ирина Александровна Чепчугов Василий Петрович Чепчугов Борис Трофимович Чепчугова Екатерина Чепчугова Евгения Матвеевна Чепчугов Дорофей Иванович Чепчугова Харитина Евгеньевна Чепчугов Александр Никитич Чепчугов Владимир Трофимович Чепчугов Трофим Никитич Чепчугова Анна Николаевна Чепчугов Леонид Степанович Чепчугова Ольга Анатольевна Чепчугова Афанасия Максимовна Чепчугова Галина Николаевна Чепчугова Варвара Ивановна Чепчугова Уля Чепчугова Пелагея Васильевна Чепчугов Вениамин Валентинович Чепчугова Любовь Павловна Чепчугова Агафья Васильевна Чепчугова Нина Григорьевна Чепчугов Геннадий Дмитриевич Чепчугова Мария Степановна Чепчугов Георгий Игнатьевич Чепчугова Александра Ивановна Чепчугов Леонид Васильевич Чепчугова Евгения Александровна Чепчугов Илья Яковлевич Чепчугов Сергей Анатольевич Чепчугов Георгий Иванович Чепчугова Полинария Ивановна Чепчугова Маргарита Георгиевна Чередман Н. Л. Черемных Сергей Георгиевич Черемных Александр Егорович Черемных Зинаида Александровна Черемных Александр Николаевич Черемных Зоя Григорьевна Черемных Вера Фёдоровна Черепанов Георгий Андреевич Черепанова Клавдия Александровна Черепанов Георгий Александрович Черепанова Зоя Поликарповна Черепанов Василий Савватеевич Черепанов Владимир Дмитриевич Червоткина Лидия Павловна Червоткин Геннадий Георгиевич Червоткин Василий Алексеевич Черемных Екатерина Васильевна Черенева Анастасия Ефимовна Черкашина Евдокия Александровна Чернеев Вячеслав Николаевич Чернеева Фелисата Яковлевна Чернеев Павел Андреевич Чернеева Анфиса Романовна Чернева Таисья Степановна Чернеев Александр Константинович Чернеев Борис Александрович Чернигин Виктор Николаевич Чернигин Сергей Николаевич Черныгина Мария Владимировна Черных Геннадий Ильич Черных Александр Васильевич Черных Анна Евграфовна Черных Михаил Петрович Черных Екатерина Васильевна Черных Борис Михайлович Чернышев Павел Михайлович Чернышев Василий Иванович Чернышев Василий Васильевич Чернышев Владимир Васильевич Чернышев Николай Ильич Чернышева Мария Наумовна Чернышов Михаил Никифорович Чернышова Анна Афонасьевна Чернышов Игорь Иванович Чернышов Пётр Яковлевич Чернышева Мария Николаевна Чеснокова Александра Васильевна Четверкин Геннадий Григорьевич Четверкин Григорий Андреевич Четверкин (Нахалов) Владимир Борисович Четверкина Татьяна Борисовна Четверкин Сергей Харлампиевич Четверкин Харлампий Андреевич Четверкина Зоя Константиновна Четверкин Анатолий Харлампиевич Четверкина Валентина Николаевна Четверкин Андрей Анатольевич Четверкина Антонина Степановна Четверкин Владимир Иванович Четверкин Михаил Иванович Четверкины Владимир Николаевич Четвёркина Валентина Фёдоровна Четверкин Николай Моисеевич Четверкин Леонид Александрович Четверкин Александр Иванович Четверкина Лидия Арсеньевна Четверкина Тамара Николаевна Четверкина Афанасья Николаевна Четверкина Тамара Викторовна Четверкин Виктор Иванович Четверкина Серафима Филипповна Четверкина Валентина Кузьмовна Четверкина Лукерья Егоровна Четверкин Николай Павлович Четверкина Гертруда Павловна Четверкина Таисья Яковлевна Четверкин Альберт Викторович Четваёркин Александр Викторович Четвёркина Капитолина Николаевна Четверкин Михаил Николаевич Четверкина Нина Ивановна Четверкин Анатолий Викторович Четверкина Елизавета Григорьевна Четверкин Виктор Ксенофонтович Чечулин Николай Якимович Чечулин Евгений Николаевич Чикеева Нина Петровна Чикеев Анатолий Степанович Чикеев Александр Анатольевич Чиклин Николай Павлович Чиклина Марина Николаевна Чикова Валентина Петровна Чиркова Зинаида Николаевна Чирков Рудольф Геннадьевич Чиркова Агафья Ивановна Чистяков Николай …ньевич Чугичёва?? Муза Васильевна Чугунов Валерий Николаевич Чугунова Руфина Петровна Чудинова Анна Демьяновна Чулков Аркадий Иванович Чулкова Ирина Михайловна Чулков Сергей Аркадьевич Чумаков Антон Иванович Чумичёв Пафнутий Михайлович Чумичёва Васса Матвеевна Чунтонова Федора Филимоновна Чуприянов Пётр Александрович Чуприянова Валентина Васильевна Чуракова Мария Никифоровна Чураков Пётр Степанович Чусовитина Елена Молофеевна Чусовитин Алексей Григорьевич Чусовитин Фёдор Сидорович Чусовитина Анастасия Фёдоровна Чусовитина Ираида Семёновна Чусовитин Александр Фёдорович Чусовитин Леонид Васильевич Чусовитина Анна Андреевна Чушев Игорь Владимирович Чушева Мария Ивановна Четверкина Тамара Викторовна Чушева Ираида Павловна Чушева Елена Геннадьевна Чушев Геннадий Дмитриевич Чушева Пелагея Степановна Чушев Николай Фёдорович Чушева Агафья Григорьевна Чушова Ксения Тимофеевна Чушева Александра Афанасьевна Чушев Фёдор Антонович Чушева Лидия Васильевна Чушева Елена Фёдоровна Чюшева Мария Матвеевна
medna: Шаврина Анна Гавриловна Шаврина Нина Николаевна Шаврин Никанор Михайлович Шаврин Константин Никанорович Шаманаева Галина Петровна Шаманаева Лукерья Шаимова Клавдия Михайловна Шабанова Мария Васильевна Шабанов Иван Михайлович Шадрина Алевтина Михайловна Шальков Энгельс Павлович Шалюгин Виктор Михайлович Шалюгина Нина Дмитриевна Шалюгин Станислав Владимирович Шалюгин Юрий Владимирович Шалюгин Владимир Иванович Шалюгина Анна Ивановна Шалюгин Александр Павлович Шалюгин Валентин Павлович Шалюгин Николай Павлович Шалюгина Мария Александровна Шалюгин Павел Степанович Шалюгин Валентин Григорьевич Шалюгин Григорий Иванович Шалюгин Владимир Николаевич Шалюгин Николай Иванович Шалюгина Зинаида Ивановна Шалюгин Алексей Николаевич Шалюгина Анастасия Григорьевна Шалюгин Николай Александрович Шалюгина Александра Ивановна Шалюгин Михаил Иванович Шалюгина Татьяна Константиновна Шаманаев Зотик Иванович Шаманаева Александра Алексеевна Шаманаев Евгений Павлович Шаманаева Лидия Петровна Шаманаева Надежда Филлагреевна Шаманаева Ирина Николаевна Шаманаев Владимир Иванович Шаньгина Зоя Александровна Шаньгина Агния Александровна Шапкин Александр Евгеньевич Шапкина Харитина Панфиловна Шарина Ия Никаноровна Шарова Мария Фёдоровна Шаров Василий Киреевич Шатилов Иван Григорьевич Шатилова Мария Ивановна Шатилов Борис Иванович Шатилов Алексей Иванович Шацкая Людмила Викторовна Шварёва Александра Петровна Шварёв Иосиф Иванович Шведчиков Александр Сергеевич Швецова Валентина Васильевна Швецов Яков Давыдович Швецова Евдокия Леонтьевна Швецов Александр Анатольевич Швецова-Саргина Анна Львовна (Русская дворянка) Швецов Анатолий Яковлевич Швецов Владимир Викторович Швецов Яков Львович Швецов Андрей Яковлевич Швецов Александр Артемьевич Швецов Юрий Александрович Швецов Юрий Александрович Швецов Александр Артемьевич Швецов Иван Ефимович Швецов Николай Львович Швецов Пётр Николаевич Швецова Ирина Якимовна Швецова Зинаида Николаевна Швецова Нина Николаевна Швецов Михаил Семёнович Швецов Сергей Юрьевич Швецова Анна Кузьмовна Швецова Анна Дмитриевна Швецов Владимир Иванович Швецова Афонасья Васильевна Швецова Ольга Ивановна Швецова Мария Сидоровна Швецов Аркадий Иосифович Швецова Татьяна Степановна Швецова Александра Фёдоровна Швецов Гай Аркадьевич Швецов Алексей Александрович Швецова Раиса Павловна Швецов Владимир Александрович Швецов Александр Давыдович Швецов Виктор Александрович Швецов Виталий Викторович Швецов Виктор Алексеевич Швецова Нина Александровна Швецов Михаил Сергеевич Швецова Оксана Михайловна Швецов Николай Яковлевич Швецова Мария Дмитриевна Швецова Агафья Ивановна Швецов Николай Михайлович Швецова Зоя Георгиевна Швецов Валерий Владимирович Швецова Галина Григорьевна Швецова Марина Ефимовна Шемелина Татьяна Ефимовна Шептякова Пелагея Леонтьевна Шептяков Константин Иванович Шептяков Борис Иванович Шептякова Анна Васильевна Шептякова Степанида Александровна Шептяков Павел Александрович Шептяков Иван Павлович Шептяков Виталий Константинович Шернина Агнея Алексеевна Шернин Сергей Геннадьевич Шершов Станислав Петрович Шершова Евлалия Семёновна Шестаков Николай Антонович Шестёркин Фёдор Ильич Шигина Неля Ильинична Шиландина Нина Александровна Шиландин Иван Андреевич Шилова Екатерина Владимировна Шилов Пётр Николаевич Шилоносов Прокопий Титович Шилоносов Иван Прокопьевич Шиляев Николай Васильевич Шинкин Семён Трофимович Шипилова Майя Кузьминична Шипилов Василий Иванович Ширинкин Иван Иванович Ширинкина Мария Федотовна Ширинкин Александр Иванович Ширинкин Валентин Иванович Ширинкин Рюрик Иванович Широбоков Павел Васильевич Ширяев Игорь Николаевич Ширяев Геннадий Петрович Ширяев Сергей Александрович Ширяева Анастасия Николаевна Ширяев Михаил Фёдорович Ширяева Мариамма Павловна Ширяев Пётр Фёдорович Шишаева Нина Георгиевна Шишкин Леонид Иванович Шишкина Анна Николаевна Шишкина Антонина Ивановна Шишкин Вадим Назарович Шишмаков Анатолий Васильевич Заслуженный экономист РСФСР Шишмаков Младенец без имени Шкрябина Клавдия Ивановна Шкураков Михаил Калинович Шлепугина Маргарита Михайловна Шлыков Виктор Николаевич Шлыкова Нина Дмитриевна Шляпников Михаил Васильевич Шматова Светлана Викторовна Шмидт Валентина Митрофановна Шмидт Виктор Георгиевич Шмонина Валентина Алексеевна Шмыкова Тамара Дмитриевна Шмыков Геннадий Васильевич Шнейдер Григорий Борисович Шокель Валентина Ивановна Шорохов Сергей Константинович Шорохова Александра Ильинична Шорохов Михаил Константинович Шорохова Антонида Аркадьевна Шохрин Валерий Штоппель Богдан Филиппович Шугайкина Римма Григорьевна Шурмина Анна Михайловна Шустанов Николай Александрович Шустанова Пелагея Тимофеевна Шустер Анастасия Фёдоровна Шустер Лев Исакович Шуталев Анатолий Григорьевич Шутенко Дмитрий Андреевич
Muchan: medna пишет: Тархова Александра Максимовна Интересует эта персона
medna: Сектор 4-а [url=http://radikal.ru][/ur
Muchan: Спасибо!
medna: Muchan Всегда рада помочь.
medna: Щекалева Анна Степановна Щеглов Владимир Ильич Щербаков Иван Васильевич Щербакова Елизавета Тимофеевна Щербаков Виктор Павлович Щербакова Александра Пиминовна Щербакова Галина Николаевна Щербакова Евдокия Ивановна Щербакова Мария Никаноровна Щербакова Анна Ивановна Щербаков Аркадий Иванович Щербакова Ефросинья Яковлевна Щербакова Маргарита Аркадьевна Щербакова Анна Павловна Щербаков Василий Иванович Щербаков Борис Анатольевич Щербаков Владимир Валентинович Щербаков Даниил Павлович Щербакова Валентина Ивановна Щербакова Клавдия Семёновна Щербакова Зинаида Фёдоровна Щербакова Александра Мартемьяновна Щербаков Борис Васильевич Щербаков Василий Петрович Щербакова Нина Ивановна Щербакова Анна Александровна Щербакова Елизавета Алексеевна Щербакова Елизавета Ивановна Щербаков Александр Николаевич Щербакова Евдокия Сысоевна Щербакова Евдокия Ефимовна Щербакова Евгения Яковлевна Щербакова Анна Михайловна Щербаков Павел Иванович Щербаков Юрий Павлович Щербакова Татьяна Михайловна Щербань Мария Степановна Щербатых Алексей Тимофеевич Щёткин Владимир Александрович Щёткин Александр Фёдорович Щиголь Николай Иванович Щиголь Татьяна Петровна Щипанов Михаил Семёнович
medna: Юдинцев Виталий Фёдорович Южакова Людмила Михайловна Южаков Игорь Сергеевич Южаков Владимир Михайлович Южаков Алексей Владимирович Южанин Николай Николаевич Южанин Александр Николаевич Юрина Матрёна Ивановна Юрьев Николай Ильич
medna: Яблоков Андрей Ксенофонтович Яблокова Анна Кузьмовна Яблокова Зинаида Андреевна Яблоков Иван Андреевич Яблокова Валентина Митрофановна Якимов Александр Иванович Якимов Павел Владимирович Якимов Владимир Алексеевич Якимова Альбина Капитоновна Якимов Иван Михайлович Якимова Таисья Андреевна Якимов Михаил Иванович Якимова Нина Павловна Якимова Вера Филипповна Якимов Василий Иванович Якимова Мария Павловна Якимов Николай Иванович Якимов Владимир Алексеевич Якимова Валентина Григорьевна Якимова Анна Васильевна Якимова Агриппина Ильинична Якимов Николай Иванович Якимов Владимир Фёдорович Якимова Любовь Евграфовна Якимов Леонид Демидович Якимова Мария Фёдоровна Яковлев Юрий Яковлевич Янушев Леонид Иванович Яранцев Дмитрий Александрович Яранцева Зоя Степановна Яранцев Юрий Дмитриевич Ярославцев Валентин Егорович Ярославцева Марина Васильевна Ярославцева Павла Евдокимовна Ярославцев Василий Фёдорович Ярославцева Галина Яковлевна Ярославцев Павел Григорьевич Ярославцева Мария Георгиевна Ярославцев Виталий Кузьмич Ярославцев Геннадий Кузмич Ярославцева Нина Викторовна Ярцева Варвара Ефимовна Ясашных Мария Трофимовна Ястребкова Екатерина Алексеевна Ясюк Анастасия Иосифовна Ясюк Иван Антонович
Михаил: Некрополь правда другой, но... Метрическая книга Введенского собора Богословского завода, Верхотурского уезда за 1914 г. (ГАСО. Ф.6. Оп.19. Д.288. Л.106 об.): "12/15 мая Екатеринбургского уезда, Режевской волости крестьянка Наталия Василиева Карташова умерла от кровоизлияния к мозгу, 59 лет".
medna: Михаил пишет: Некрополь правда другой, но... А всё равно большое спасибо. Карташовыми у нас в РИРО занимается Игорь Юрьевич Карташов.
Любовь_Л: medna пишет: Хомяков А. Ф. Хомякова Раиса Андреевна Хомякова Татьяна Николаевна Хомякова Юлия Кенсариновна Хомяков Борис Яковлевич Хомякова Матрёна Егоровна Хомяков Яков Фёдорович Хомяков Олег Сергеевич Нина Анатольевна! Буду очень благодарна, если Вы сможете поделиться информацией об этих людях. Спасибо большое.
medna: Хомяков А. Ф. 18.01.1899 08.11.1976 Хомякова Раиса Андреевна даты жизни не указаны Хомякова Татьяна Николаевна 25.01.1892 15.02.1967 Хомякова Юлия Кенсариновна 13.07.1911 17.09.1993 Хомяков Борис Яковлевич 22.10.1919 09.12.1988 Хомякова Матрёна Егоровна 22.09.1894 31.12.1975 Хомяков Яков Фёдорович 01.11.1896 08.09.1980 Хомяков Олег Сергеевич 26.12.1983 01.02.1988
Любовь_Л: Нина Анатольевна! Ушаков Вениамин - поручик 232 Ирбитского пехотного резервного батальона не Ваш?
полная версия страницы
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:90c2e893-4ccd-4aec-b383-1fbe3c0331e4>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "http://wap.rodgersforum.borda.ru/?1-31-0-00000018-000-60-0", "date": "2017-12-12T02:44:44Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948514250.21/warc/CC-MAIN-20171212021458-20171212041458-00777.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.6415529251098633, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 7, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.6415529251098633, \"udm_Cyrl_score\": 0.11165919899940491, \"chv_Cyrl_score\": 0.05816265940666199, \"rus_Cyrl_score\": 0.054429806768894196, \"kpv_Cyrl_score\": 0.05024668946862221, \"koi_Cyrl_score\": 0.037715498358011246, \"mhr_Cyrl_score\": 0.013712835498154163}"}
|
Бүгүн, балаҕан ыйын 15 күнүгэр куйаар илдьитэ Cassini 20 сыллаах соругун түмүктээн Дьэндэли (Сатурн) былыттарыгар букатыннаахтык сууллунна. Cassini үлэтин 1997 сыллаахха саҕалаабыта, 7 сыл Дьэндэлигэ диэри көппүтэ уонна 13 сыл устата кини тула эргийтэлээбитэ. Бу кэм устата дьоҕус аппарат 9,7 биллион килэмиэтири айаннаата, Сиргэ 635 гигабайт информацияны уонна 453 тыһыынча хаартысканы ыытта.
Cassini соругун иккитэ уһата сылдьыбыттара, ол эрээри 20 сыл сыралаах үлэ түмүгэр оборудованиета радиацияттан күүскэ эмсэҕэлээн салҕыы туһаныллара кыаллыбатын туһунан биллэрэллэр. Куйаар илдьитин Дьэндэли орбитатыгар таах хаалларан кэбиһэр табыгаһа суох - Дьэндэли аргыстарыгар Титаҥҥа уонна Энцеладка Сирдээҕи биоматериал хааллаҕына кинилэргэ баар буолуон сөптөөх харамайдар олохторугар орооһуу буолар. Оттон Дьэндэлигэ олох диэн чуолкай суоҕа биллэринэн сибээстээн Cassini соругун кини ньууругар түмүктээтилэр.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:2855e430-8d04-4f0a-8a0e-c22d3d57fc52>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "http://dnevniki.ykt.ru/%D0%9A%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D1%8D%D0%BB%D1%8D%D1%8D%D1%85", "date": "2017-12-17T17:40:30Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948597295.74/warc/CC-MAIN-20171217171653-20171217193653-00067.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000094175338745, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 17, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000094175338745}"}
|
Материализм
Материализм диэн философия өйдөөһүнэ, материя бастааҥҥы ис дьиҥ буолар диир. Идеализмҥа утары. Барыта араас эттиктэртэн турар. Эттиктэн оҥоһуллубатах буоллаҕына (холобура, толкуй) эттик дьайыытын түмүгэ буолар. Атыннык эттэххэ, эттик барытыгар бастакы буолар. Атыннык сороҕор физиализм диэччилэр.
Ол курдук, материалист таҥараларга уонна атын майгынныыр идеяларга (ол курдук, абааһыларга) итэҕэйбэт. Материалист толкуйугар санаа сыаната суох, эбэтэр билим дакаастабылын көрдүүр. Ол иһин бары материалистар атеист буоллар, ол гынан баран атеисттар бары материалист буолбатахтар.
Билиҥҥи материализм тутааччылара атын өйдөбүллэри, холобур күүһү, энергияны уонна атын билим дакаастаабыт маллары материализмҥа киллэрэллэр. Эттик уонна энергия өйдөбүллэрэ бэйэ бэйэлэрин солбуйаллар, уонна онтон тахсааччы, холобура, гравитация - эттиктэн тахсар. Ол гынан баран эттик тутулуга чопчу буолбатах.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:6c7e7641-e2ea-4746-9624-94f95540230f>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC", "date": "2017-12-13T20:46:04Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948530841.24/warc/CC-MAIN-20171213201654-20171213221654-00192.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000079870224, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 51, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000079870224}"}
|
2017 сыл республика иһигэр муниципальнай тэрээһиннэргэ улуустарга уонна нэһилиэктэргэ баһылыктар, депутаттар быыбардара буолара биллэр.
Ааспыт кэмҥэ республика бэчээтигэр ил дархан Борисов Е.А. уонна кадрдары дьаһайааччы Андрей Мартынов улуустар уонна нэһилиэктэр баһылыктарын туһунан быһаарыы таһаарбыттара. Онно этиллэринэн: улуус баһылыга уонна нэһилиэк баһылыга аймахтыы буолуо суохтаахтар, баһылыктар бэйэлэрэ үлэлиир администрацияларыгар аймахтарын үлэҕэ ылыа суохтаахтар диэн эмиэ баар. Бу олус сөптөөх дьаһал тахсыбыта. Ол гынан баран билигин да сорох сирдэргэ ити тутуһуллубат. Ол инниттэн кэлэр быыбардарга баһылыктарга кандидаттары туруорууга үчүгэйдик бэрэбиэркэлээн эрэ баран, быыбарга кандидаттары киллэриэххэ.
Нэһилиэк баһылыга быыбарданан үлэтигэр таҕыстаҕына биир сыл устата үлэтигэр мөлтөх да буоллаҕына, үлэтиттэн тохтотуллуо суохтаах диэн эмиэ этиллэр. Бу отой сыыһа. Ханнык баҕарар баһылыкка кандидат тус бэйэтин билиитигэр, көрүүтүгэр, үлэлээбит уопутугар тирэҕирэн туруорунар буоллаҕа.
Нэһилиэк баһылыктара баһылык үлэтигэр үөрэнэ кэлбэттэр. «Нэһилиэк олоҕун, үлэтин, дьонун-сэргэтин сайыннарыам» диэн программалаах үлэлии кэлэр. Үлэҕэ киириэҕиттэн эбээһинэс, эппиэтинэс үлэлиир баһылыктан күн аайы ирдэниэхтээх. Нэһилиэк бэйэни салайыныыга киирбитинэн, нэһилиэк сайдыытын туругун, ол иһигэр араас олоххо тахсар итэҕэстэри туоратыыны бэйэлэрэ дьаһайар, хонтуруоллуур буолуохтарын наада. Оччоҕуна эрэ дьон өйө-санаата уһуктуо, бэйэҕэ эппиэтинэс күүһүрүө, совхоз саҕанааҕы курдук үөһээттэн кэлэр бирикээстэринэн салаллан, ону кэтээн олоруу тохтуо этэ.
Уопсай дьыала туһугар дьону түмэргэ, үлэни саҥалыы ирдэбилгэ киллэрэргэ, производствоны сайыннарыыга, араас көрүҥнээх, хайысхалаах үлэ миэстэтин тэрийиигэ, дьон өйө-санаата уһуктарыгар төһүү күүс буолуон сөптөөх биир дьаһалынан: нэһилиэккэ ревизионнай комиссияны тэрийии буолуо этэ. Ревизионнай комиссияны нэһилиэк уставыгар киллэрэн туран, уопсай мунньаҕынан бигэргэтиэххэ. Ревкомиссия нэһилиэк иһигэр, нэһилиэк уопсай мунньаҕар эрэ бас бэриниэхтээх. Кини ханнык үлэни ыытарын, нэһилиэккэ сокуонунан олохтоммут боломуочуйалар ирдэбиллэригэр олоҕуран ыытыллыахтаах. Уопсай мунньах, ревкомиссия председателин босхоломмут үлэһит оҥорорун, эбэтэр оҥорботун, ону кытта атын чилиэннэрин хас киһи буоларын, кимнээҕи таларын уопсай мунньах бэйэтэ быһаарыахтаах.
Нэһилиэк иһигэр, ситэ туһаныллыбат ис кыахтары: нэһилиэккэ уонна нэһилиэнньэ туһатыгар таһаарыыга ревкомиссия кыттыһыан наада. Холобура, сорох улуус нэһилиэктэригэр республикаттан «Беларусь» тыраахтар, ону кытта оту рулоннуур пресс подборщик бэриллэн турар. Бу кэлбит техникалар 1-2 сайын кылгас кэмҥэ үлэлээн баран тохтообуттара. Билигин ким бас билиитэ буолара биллибэт. Ревкомиссия маннык техникалары ирдэһэн, нэһилиэккэ үлэлиирин ситиһиэхтээх.
Нэһилиэккэ ходуһа сирин олохтоохторго түҥэппит кэннэ, ордубут ходуһа сирдэрин, урукку быраҕыллыбыт бааһыналары, нэһилиэк салалтата оттуур звено тэрийэн, ол билигин кимиэхэ баара биллибэт техникалары булан, оттооһуну тэрийиэн наада. Оттообут отторун нэһилиэк иһигэр да, таска да атыылаан харчы киллэринэн, нэһилиэк үлэтэ суох дьонугар үлэ миэстэтин таһаарыыга көмөлөөх буолуо. Техникалаах буоллахха араас үлэлэри тэрийэн, дьону үлэнэн хааччыйыахха сөп.
МОХСОҔОЛ.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:6885e3b7-46d8-453f-b510-1ea44a0f649e>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "http://tuymaada.ru/politika/bahylyktan-tutuluktaah", "date": "2017-12-15T23:19:14Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948580416.55/warc/CC-MAIN-20171215231248-20171216013248-00161.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
69
09 июня 2017 в 10:01
Доруобуйаны айгыратар кэм ааспыта
— Дьокуускай куораттан суруйабыт. Биһиги элбэх квартиралаах дьиэҕэ олоробут. Бу күннэргэ ыалларбыт дьиэлэрин өрөмүөннэтэллэр. Сороҕор түүн 12 чааска диэри дрель тыаһыыр. Онон биһиги, чугастааҕы ыаллара, хойукка диэри кыайан утуйбаппыт. Кинилэргэ этэн көрөбүт да, истибэттэр. Манна туох эмэ миэрэлэр бааллар дуо?
Анна Петрова.
— Анна, ыйытыыҥ иһин махтанабыт. Чуумпу эйгэ сокуонунан харыстанарын үгүстэр билбэттэр. 2016 сылга 52 №-дээх «Нэһилиэнньэ санитарнай-эпидемиологическай этэҥҥэ буолуутун туһунан» федеральнай сокуоҥҥа чуумпуну харыстааһын туһунан түһүмэҕэр уларыйыылар киирбиттэрэ. Ордук киһи түүҥҥү кэмҥэ тыастан-уустан, айдаантан мэһэйдэтэр.
Тустаах сокуоҥҥа уларыйыы киирбитинэн, тыас-уус киэһэ 7 чаастан 23 чааска диэри 40дБ, оттон 23 чаастан сарсыарда 7 чааска диэри 30 дБ үрдүө суохтаах. Ааҕааччы, ол 30-40 дБ диэн төһө улахан тыаһын-ууһун билиэн баҕарарыҥ биллэн турар. Олорор дьиэ таһыгар турар массыына сигнализациятын тыаһа 80-10 дБ тэҥнэһэр. Итинтэн суоттаан таһаарыаххытын сөп.
Биллэрин курдук, өрөспүүбүлүкэбит административнай быраабы кэһиилэр тустарынан Кодекс ылыммыта. 2016 сыл саас Ил Түмэн ХХII уочараттаах пленарнай мунньаҕар норуот депутаттара Дьокуускай куорат Думатын депутаттара көҕүлээбит «Саха Өрөспүүбүлүкэтин административнай быраабы кэһиилэр тустарынан Кодексын 3.5 ыстатыйатыгар уларытыылары киллэрэр туһунан» сокуон барылын бүтэһиктээх ааҕыыга ылыммыттара. Ити чуумпуну харыстыыр ыстатыйа буоларын ааҕааччыларбар санатабын. Урукку өттүгэр КоАП-ка түүҥҥү кэминэн киэһэ 23.00 чаастан сарсыарда 7.00 чааска диэри бириэмэ ааҕыллара. Кодекска уларыйыы киирэн, ити бирбитин 21 чаастан сарсыарда 8 чааска диэри сыҕарыйбыта. Оттон бырааһынньык күннэригэр, субуотаҕа уонна өрөбүлгэ ити бириэмэ 22 чаастан 10 чааска диэри уларыйан биэрэрин бэлиэтиибин.
Күнүһүн сынньанары, утуйары эрэйэр тэрилтэлэргэ, балыыһаларга, санаторийдарга, оҕо саадтарыгар күнүс 13 чаастан 15 чааска диэри эмиэ чуумпуну харыстыахтааххын. Ити кэмҥэ элбэх квартиралаах олорор дьиэлэргэ өрөмүөн үлэтэ тохтотуллуохтаах. Өрөспүүбүлүкэ административнай быраабы кэһиилэр тустарынан Кодексыгар ити эбии киирэн биэрбитэ.
Чуумпуну аймаабыт дьону 1-5 тыһ. солк., дуоһунастаах сирэйдэри 10-50 тыһ. солк., юридическай сирэйдэри 50 тыһ. солк. 250 тыһ. солк. диэри ыстараап күүтэр.
Полиция кыһаммат түгэнигэр экспертиза ыытылларын туруорсуоххун сөп. Экспертиза оҥорооччу хамыыһыйалар анал тыаһы-ууһу кээмэйдиир тэриллээхтэр. Кинилэр мээрэйдээн бараннар, акт толороллор. Бу элбэх квартиралаах дьиэлэр бастакы мэндиэмэннэригэр эбэтэр чугастарыгар түүҥҥү кулууптар, кафелар уонна рестораннар баар буоллахтарына, ордук экспертиза ыытыллыытыгар наадыйыахтарын сөп. Күөх экранынан маннык түгэннэри үгүстүк көрбүт буолуохтааххыт.
Дьон чуумпутун харыстыыр миэстэлэр ахсааннарыгар олорор дьиэлэр эрэ киирсибэттэр, балыыһалар, диспансердар, санаторийдар, сынньанар дьиэлэр, пансионаттар, интернат-дьиэлэр, оҕо саадтара, гостиницалар, уопсай дьиэлэр, олорор дьиэлэр квартиралара киирсэллэр.
Онон аттынааҕы ыалыҥ эбэтэр дьиэҥ таһыгар массыыналаах дьон, тэрилтэлэр музыканы муҥ кыраайынан холбуулларын, өрөмүөннэнэллэрин тулуйа-тулуйа олорор, доруобуйаны айгыратар кэм ааспытын ааҕааччыларбар санатабын.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:db684517-d364-4c12-ba98-2370542cc689>", "dump": "CC-MAIN-2017-51", "url": "http://news.iltumen.ru/sakha-post/sokuon/doruobuyanyi-aygyiratar-kem-aaspyita/", "date": "2017-12-11T11:06:40Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2017-51/segments/1512948513478.11/warc/CC-MAIN-20171211105804-20171211125804-00792.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Ыам ыйын 15 кµнµгэр Аан дойдуга Дьиэ кэргэн к ү нэ бэлиэтэнэригэр с ө п т ү бэ һ иннэрэн, Сунтаар нэ һ илиэгин дьа һ алтата уонна Сунтаардаа ҕ ы о ҕ о дьо ҕ урун сайыннарар киин тэрийиилэринэн, ү гэскэ кубулуйбут «Сунтаар нэ һ илиэгин саахыматчыт ыала» к ү рэхтэ һ ии ыытылынна. К ү рэхтэ һ иигэ Сунтаарбыт нэ һ илиэгин 12 дьиэ кэргэнэ хамаанда тэринэн саахымат т үһүлгэ тигэр к үө н к өрүстү лэр.
Күрэхтэһии сэттэ турга швейцарскай систиэмэнэн ыытылынна. Ол түмүгэр: 3 миэстэҕэ ини-бии Афоня, Уйгулаан Кугасовтар , 2-кэ Федоров Ричард, Кириллин С.С . таҕыстылар. 1-кы миэстэҕэ тиксибит уоллаах аҕаҕа Николай Семенович уонна Уйгулаан Мартыновтарга 2017 сылга Сунтаар саахыматчыт ыала буолалларын туоһулуур Сунтаар нэһилиэгин баһылыга Филиппов Э.Е. туруорбут кубогын уонна бириистэрин үөрүүлээх быһыыга-майгыга туттардылар. Биирдиилээн дуоскаларыгар миэстэлэспит оҕолорго: 1 м. Федоров Ричарка (4 кыл.), 2 м. Мартынов Уйгулаа ҥҥ а (4 кыл.), 3 м. Васильева Илона ҕ а (4 кыл.), улахан дьоҥҥо 1 м. Габышева Н.А., 2 м. Родионов Е., 3 м. Мартынов Н.С. дохсун ытыс тыаһыгар доҕуһуоллатан грамоталары туттардылар, мэтээллэри кэтэртилэр.
Күрэхтэһии «Саамай кыра кыттааччыта» диэн анал бириис хаһаайынынан «Сардаана» оҕо саадын иитиллээччитэ, 6 саастаах Иванов Артем буолла. Киниэхэ күүс-көмө буолан бэркэ табыллан оонньообут аймаҕа Константинова А.Д . «Бэтэрээн кыттааччы» анал бириис ананна. «Эрэллээх өйөбүл» бириис 1-кы кылааска үөрэнэр уолун Жаны өйөөн, күрэхтэһии бүтүөр диэри уолун туһугар турууласпыт эдэр ийэҕэ Надия Владимировнаҕа туттарылынна. «Кыайыыга дьулуурун иһин» бириистэри, кыл мүччү бириистээх миэстэҕэ тиксибэккэ хаалбыт, 4-с, 5-с миэстэ буолбут хамаандалар, туһааннааҕынан: уоллаах аҕа Никита, Сергей Альбертович Кононовтар уонна убайын Родионов Егоры кытта хамаанда туруоран оонньообут Иванова Саина ыллылар. Күрэхтэһиигэ кыттыбыт бары ыаллар Сунтаар нэһилиэгин баһылыга Э.Е.Филиппов анал бириистэригэр тиксэн, илии тутуурдаах үөрэн-көтөн тарҕастылар.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:dd4bc27b-0412-4a5b-bdf5-46dc84be989b>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://yakutsk.bezformata.ru/listnews/suntaar-nehiliegin-saahimatchit/57478107/", "date": "2018-01-19T17:36:30Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084888077.41/warc/CC-MAIN-20180119164824-20180119184824-00381.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000089406967163, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 4, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000089406967163}"}
|
“Кэмулуэк” - сана саха иьитэ11 Декабря 2017
Билигин арааьа биир да сахалыы иьитэ суох саха ыала суо5а буолуо. Бу, биллэн турар, бэйэ омугунан киэн туттуу эйэ-санаата уьуктубутун туоьулуур.
Чороон, кытыйа, ыа5ыйа онтон да араас саха иьитэ бэлэх-туьах, сувенир, ыскаап киэргэлэ, урууга эрэ туттуллар мал-сал буолбакка, хас биирдии ыал аьыыр, туттар тэрилэ буолбута баара суо5а уонча сыл буолла.
Бу маныаха, Ольга Григорьева салайааччылаах «Көмүлүөк» хампаанньа энэтэ улахан диэтэхпитинэ сыыспаппыт буолуо.
“Кэмулуэк” 2005 сыллаахха тэриллиэ5иттэн, кун бугуннээннэ диэри, кэрунньук мал эрэ буолбакка, саха ыала куннээ5и туттар иьитин айан-тутан таьаарыыга улахан бол5омтотун уурар. Ол курдук, бу сыллар тухары киьи аймах аьыыр иьитин сахатытан, норуот тэрут иьитин санардан эрэ буолбакка, кэм ирдэбилин, олох хаамыытын, аныгы киьи куннээ5и аььыр рационун учуоттаан сана саха иьиттэрин онорон таьаарда. “Дьон-сэргэ тута ылынан, алаадьы, суорат иьиттэрин, эт хоторор булуудэни сана иьиттэр курдук санаабат буолта, бука бу биьиги ситиьиибит,” – диэн уэрэ кэпсиир Ольга.
12 сыл саныахха дэбэн эрээри, бу сыллар тухары “Кэмулуэк” биир бэлэм, кэнэ, киэн суолунан айаннаан кэллэ диир сыыьа буолуо. Фарофор иьит кэрэ кэстутуутунэн, кыырпа5а суох ыраас энунэн 16-17 уйэлэртэн дьон-сэргэ эйун санаатын сууйэр. Ол кэмтэн ыла кун бугээннэ диэри свойствота тупсарылла, оноьуллар ньымата ситэриллэ, туттуллар эйгэтэ кэнии турар матырыйаал буолар. “Кэмулуэк” тэлбит суолун тухары Кытай, Россия фарфор онорор араас собуотарын кытта улэлэьэн кэллэ.
Кэмулуэк хампаанньа куннээ5и иьити онорон таьаарар буолан поставщиктарыгар ирдэбилэ кырата суох: бастатан туран, аьыыр иьити онорон таьаарар быраап, анал кэнул докумуон; иккиьинэн, Саха сириттэн чугаьа, транспортнай схемата табыгастаа5а; усуьунэн, Кэмулуэк дизайнердра, маастардара айан тутан таьаарбыт макеттарын тэьэ ураннык, тургэнник онорон таьаарара; тэрдуьунэн, чиэьинэй, киртитиллибэтэх аата суола. Эттэххэ судургу ирдэбиллэр, ол эрэн, маныахха барытыгар эппиэттиир собуоттары фарфор дойдутугар – Кытайга булан, бииргэ улэлииргэ сэбулэн туьэрсии Кэмулуэк дьаныарддах улэтин тумугэ. Иьит формалара үрдүк хаачыстыбалаах фарфортан кутуллан, үрүҥ дьүһүннээх кэлэллэр. Кэлбит иьиттэри «Көмүлүөк» хампаанньа худуоһунньуктара илиилэринэн тутан-хабан, сахалыы тыыннаах, кэрэ көстүүлээх иһит буоларын туһугар кыһаллан туран үлэлииллэр.
Саха норуота тумус туттар дьоно: Борис Федорович Неустроев – Мандар Уус, Михаил Петрович Алексеев – Дапсы, Гаврил Спиридонович Угаров, Иннокентий Иннокентьевич Тарбахов, Августина Николаевна Филиппова эбугэлэртэн кэлбит оьуор-дьар5аа, эй-санаа, итэ5эл, билгэ, бэлиэ, ас-уэл “Кэмулуэк” оноьуктарын нэнуэ ситимнэнэн, сал5анан, о5уруолуу тиьиллэн дьонно-сэргэ5э тиийэллэригэр сункэн оруоллаахтар. Саха танаьа-саба, киэргэлэ, саналыы тыыннанан сайдарыгар сыраларын уурар биьиги кэммит биллэр художниктара, дизайнердара Андрей Зыков, Саргылаана Барахова (Ымыы), Анна Саввина Кэмулуэк эдэр маастардарын, дизайнердарын, худуьунньуктарын кытта улэлэьэллэрэ бу бэйэтэ туспа ситиьии. Саха культуратын аар саарга аатырдыбыт, саха омуга туспа ураты ырыаллаа5ын, музыкалаа5ын, хатыламмат ураты матыыптаа5ын аан дойдуга тар5атааччы, саха ырыата ыллана турарын туьугар улэлии хамныы сылдьар ырыаьыттарбыт Юлиана, Саарын, Байбал Сэмэнэп, Далаана, Лэгэнтэй “Кэмулуэк” утуэ до5отторо, бэринилээх атылаьааччылара буолаллар.
Манна да5атан эттэххэ, “Кэмулуэк” хампаанньа саха биллиилээх эрэ дьонун кытта улэлэьэр буолбатах. “Сана саха иьитин сайыннарар сыаллаах соруктаах буоламмыт улэьиттэрбитигэр ирдэбилбит эмиэ урдук. Биьиги хамаандабыт киьитэ дуоьунаьыттан тутулуга суох сахаллы толкуйдаах, иитиилээх, эйгэлээх, итэ5эллээх, чэл туруктаах, сырдык санаалаах киьи буолуохтаах диэн уларыйбат эйдэбуллээхпин, онон сана улэьит ыларбар хайаан да бэйэм сирэй кэрсэн олорон уу сахалыы сэьэргэьэбин. Ол эрэ кэннэ мин кини дьо5урун, сатабылын, уэрэ5ин, опытын кэрэбун.
Кытай омук барахсан туохтан тугу онорбото5о баарай? Билинни кризис кэмигэр дьон соро5ор сахалыы тыына суох эрээри “сахалыы Кэмулуэк” иьитэ” диэн ааттаах плагиат табаары Кытай ырынагыттан чэпчэки сыана5а ыларын кэрдэхпунэ-иьиттэхпинэ хомойо, сонньуйа саныы сатаан баран, кэнникинэн: “Сахалыы иьиккэ дьонум-сэргэм наадыйар, “Кэмулуэк” улуу омук утуктуор дылы биллэр бренд буолбут эбит”- диэн сэмэйдик испэр уэрэ саныырбын эттэхпинэ ба5ар соьуйуоххут. Маннык тугэннэргэ мин биьиги хампаанньабыт бу агрессиванай конкуренцияттан ча5ыйбакка, толлубакка норуоппут кэскилин туьугар эссэ куускэ улэлиэх тустаа5ын, талбыт суолбутуттан туоруур бырааппыт суо5ун бигэтик эйдуубун.
Ол аата, идэм дьонно туьалаах, ыллыгым аргыстаах, айаным алгыстаах, барар суолум инниклээх.
Онтон, Сэмэн Данилов эппитини:
“Кынаабыкка дылы арыт кыбытан кэрэр кыара5ыс,
Арыт тиэрбэс курдугунан анаарбахтаан аьа5ас,
Атыннартан чынха атын сахам хара хара5а!” -мындырын мин сарбахтаабаппын” – диэн кэпсээнин тумуктуур Ольга.
Евдокия Неустроева
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:bc2a9d2f-422a-4a3a-a6c2-0f15ddcab3e4>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://kamelek.su/news/3233/", "date": "2018-01-23T03:36:48Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084891706.88/warc/CC-MAIN-20180123032443-20180123052443-00742.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000008344650269, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 14, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000008344650269}"}
|
Таба – хотугу норуот таҥарата2016-04-190329Быһылаан
Боломуочуйалаах Константин Роббек миэстэтигэр
балаһыанньаны билистэ
Муус устар 5 күнүттэн 6 сарсыардата буолар түүнүгэр Булуҥ улууһугар Табаһыт сүлүөтүгэр кыттыыны ылбыт Күһүүр сүүрүк табаларын сэймэктээн өлөрбүттэрэ өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун барыларын аймаата. Бу күннэргэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аҕыйах ахсааннаах норуоттарын бырааптарыгар боломуочунайа Константин Роббек кэлэ сырытта. Кини олохтоохтору, борокуратуура, полиция үлэһиттэрин кытта көрсөн ханнык быһаарыылар баалларын билистэ. "Уопсай санаабын өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатыгар тириэрдиэм", – диэтэ кини.
Олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуоттар бэрэстэбиитэллэрэ чахчы айманыахтарын айманаллар. Киһи төбөтүгэр сатаан батан киирбэт иэдээн. Ийэлэрин эмиийин үүтүн эмсэхтээн улаатыахтарыттан ыла, табаны таҥараҕа бэлэҕин курдук көрөн үөскээбит дьон ытастаҕа...
Быһылаан тула араас кэпсээн баар. Бастаан утаа таба сүүрдүүтүгэр “хотторбуттар дьыалаларын” курдук кэпсээн тарҕаммыта. Ол эрээри итини ким да итэҕэйиэн баҕарбат! Аны табалары өлөрбүт буулдьаларынан сылыктаан, “байыаннайдар” кыттыһыылаахтар дуу диэн эмиэ этии баар. Онон силиэстийэ чуолкай быһаарыытын кэтэһэбит.
Ил Түмэн депутаттара буруйдаах булуллан
сокуоҥҥа эппиэттииригэр модьуйаллар
Дьокуускай куоракка Ил Түмэн депутаттара Александр Уаров, Елена Голомарева, Иван Андреев, Владимир Членов, Александр Слепцов Арктика дьыалаларыгар судаарыстыбаннай кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Алексей Киселев кыттыылаах мунньах тэрийэн ыыттылар. Парламент вице-спикерэ Виктор Губарев бэрэссэдээтэллээтэ. “Бу дьыаланан анал хамыыһыйа тэриллэн үлэлээн эрэр. Биһиги улуус дьаһалтатыгар ыйытыыбытыгар араас сабаҕалааһын баар диэн эппиэттээтилэр, ол иһигэр байыаннайдар буолуохтарын сөп диэн эмиэ баарын иһитиннэрдилэр. Олохтоох салалта биһигиттэн, норуот депутаттарыттан, буруйдаахтары булан холуобунай эппиэккэ тардарбытыгар көрдөһөр”, – диэтэ кини.
Табаһыт сүлүөтүгэр кыттыыны ылбыт депутат Иван Андреев тэрээһин үрдүк таһымҥа ааспытын, ити кэмҥэ арыгы атыылааһына үс күн тохтотуллан турбутун иһитиннэрдэ. “Табалары анаан өлөртөөбүт курдуктар. Кыыл табаттан дьиэ табатын хайдах да араарбат буолуохха сатаммат, буолаары буолан Тиксии таһыгар кыыл таба хаһан да чугаһаабатын киһи барыта билэр. Быһылаан тахсыбыт сиригэр булуллубут гильза байыаннайдарга сыһыаннаах дуу, сыһыана суох дуу диэнинэн РФ Оборонаҕа министиэристибэтигэр ыйытыы оҥоруохха диэн этиилээхпин”, – диэтэ депутат.
Хамыыһыйа салгыы хайдах быһыылаах үлэни ыытарын, ол иһигэр космическай съемканы көрүүгэ тиийэ, сүбэлэстилэр. Итиэннэ быһа барыллаан муус устар 27-28 күннэригэр Булуҥ улууһугар тиийэн холуобунай дьыаланы билсэри наадалааҕынан аахтылар.
Дьиэ табаларын өлөрүүнэн муус устар 8 күнүгэр ХК 1 чааһын 167 ыстатыйатынан (соруйан суох оҥоруу эбэтэр баайы-дуолу буортулааһын) холуобунай дьыала көбүтүлүннэ. Билигин силиэстийэлиир бөлөх үлэлиир.
Полина НИКОЛАЕВА
Ааптар хаартыскалара
Константин Роббек: Дьыала таах хаалыа суохтаах, быһылаан буруйдаахтара хайаан да накаастаныахтаахтар
Муус устар ыйга табалары ытыалааһын түбэлтэтэ барыбытын аймаабыта. Бу күннэргэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аҕыйах ахсааннаах норуоттарын бырааптарыгар боломуочунайа К.В. Роббек Тиксиигэ кэлэ сылдьан дьыала хаамыытын кытта сиһилии билистэ. Ол туһунан Константин Васильевич «АМ» корреспонденыгар кылгастык кэпсээтэ:
– Булуҥ улууһугар, хомойуох иһин, табалары ытыалаабыттарын туһунан куһаҕан сураҕы истэммин кэллим. Ол туһунан миэхэ төлөпүөн нөҥүө иһитиннэрбиттэрэ. Тутатына улуус баһылыгын Константин Шахурдины кытары быһылааны чопчуласпытым уонна “Булунское” МУТ аатыттан сурукта миэхэ ыытыҥ диэн көрдөспүтүм. Сонно тэрилтэ салайааччыта Баишева Елена Матвеевна сурук ыыппыта.
Улахан уопсастыбаннай резонанстаммытынан, араас сабаҕалааһын баарынан сибээстээн Ис дьыала миниистиригэр В.Н. Прокопенкоҕа тус хонтуруолга ыларыгар уонна маассабай информация сириэстибэлэрин (МИС) нөҥүө тахсан туох үлэтэ бу дьыаланан бара турарын сырдатарыгар көрдөспүтүм.
Кэлээт, улуустааҕы аҕыйах ахсааннаах норуоттар бэрэстэбиитэллэрин кытта көрсүбүтүм, санаалара түһэ сылдьар. Кинилэр баҕалара диэн ытыалаабыт дьону булан сокуон быһыытынан эппиэккэ тардыы. Табаһыттар, улуус, өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо силиэстийэ түмүктэнэрин күүтэллэр, буруйдаахтар көстүөхтэрэ уонна сокуонунан эппиэттиэхтэрэ диэн бигэ эрэллээхтэр. Маннык сидьиҥ быһыы эппиэтэ суох мээнэ хаалбат эбит диэн дьон итэҕэйиэхтээх.
Бэйэм кэлэн силиэстийэ хаамыытын билистим, борокуруору, полиция начальнигын, элбэх дьону кытта кэпсэттим.
Борокуруор кэпсииринэн, билигин матырыйааллары барытын хомуйан экспертизаҕа ыыппыттар. "Үөһэттэн материал кэлэ илигинэ быһааран кэбиһэр кыахпыт суох, силиэстийэ хаммыытын туһунан биллэриэхпит", – диэн кини эрэннэрдэ.
Полиция начальнига Павел Собянин иһитиннэрбитинэн, кэлэр нэдиэлэ саҕаланыытыгар Ис дьыала мнистиэристибэтиттэн икки исписэлиис кэлэрин күүтэллэр, быһылаан буолбут сиригэр эбии дакаастабыл көрдүүллэрэ былааннанар.
Дьыала Арктикатааҕы следственнэй отделыгар бэриллибит. Бу отдел кыра дьыалалары ылбатынан биллэр, ураты ыарахан буруйдары көрөр.
Манна борокуратуура, полиция үлэһиттэрин кытта көрсүһүүлэрим түмүгүнэн уопсай санаабын Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатыгар тиэрдиэм.
Ыарахан быһылаан буолбут. Быһата, маннык дьыала таах хаалыа суохтааҕа өйдөнөр, быһылаан буруйдаахтара хайаан да накаастаныахтаахтар. Ол туһугар былаас уорганнара бары үлэлии сылдьаллар.
Харысхан ПОПОВ
Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ
Ещё по теме:
2017-04-06Булуҥ олохтоохторо буолбут алдьархай хомолтотун тэҥҥэ үллэстэллэр
2017-02-04Алкоголь до добра не доводит
2016-06-28Хроника происшествий
2016-06-23Хроника происшествий
2016-04-16Павел СОБЯНИН: “Призываю виновников прийти и сдаться”
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:9a1183d6-b2e7-41be-a00c-d5bedaf1a834>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://mayakarc.ru/?module=articles&action=view&id=1447", "date": "2018-01-20T22:40:49Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084889736.54/warc/CC-MAIN-20180120221621-20180121001621-00233.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 16, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
Александр Жирков улуус хаһыаттарын редактордарын кытта көрүстэ
Тэрээһиҥҥэ сибээс уонна информационнай технология министерствотын миниистирин солбуйааччы Чокуур Гаврильев, Суруналыыстар сойуустарын бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ Галина Бочкарева кытыннылар. Көрсүһүүнү Ил Түмэн пресс-сулууспатын салайааччыта Саргылаана Данилова ыытта.
Барыта 24 улуустан хаһыат редактордара түмсэн санаа атастастылар. Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков быйылгы түмсүүгэ мустубут редактордары саҥа саҕаламмыт 2018 сылынан уонна идэлээх бырааһынньыктарынан эҕэрдэлээтэ. Кэпсэтиигэ улууска хаһыат үлэтин суолтатын, кыһалҕаларын, былаас өттүттэн туох көмө баар буолуон сөбүгэр тохтоото. «Сүнньүнэн дьон кэлиҥҥи кэмҥэ хаһыакка, сурукка тардыһыыта мөлтөөтө. Онуоха хаһыаты оҥорооччулар суолтаҕыт төттөрүтүн улаатар. Иккиһинэн, саха тыла киртийэн эрэр. Итиннэ хаһыаттартан ураты суруйар албастар улахан харгыһы үөскэттилэр. Ватсабка, интернет ситимигэр суруллубуту ааҕа-ааҕа сорохтор хаһыат даҕаны маннык суруйдаҕына хайдаҕый диэн санаалаахтар. Тылбытыгар «чэпчэки» сыһыан киирдэ. Литературнай тылы тутан сылдьар дьон, эһиги хаһыат үлэһиттэрэ тыа сирин эйгэтигэр саха тыла чөл туруктаах буолуутугар үлэни ыытаҕыт. Ол үлэҕитигэр-хамнаскытыгар ситиһиини баҕарабын», - диэн туран кэпсэтиигэ кытталларыгар ыҥырда.
Бастакынан Бүлүү улууһун «Олох суола» хаһыат редактора Василий Мандаров санаатын эттэ. «2017 сыл элбэх тэрээһиннэри, үтүө өйдөбүлү хаалларан ааста. Ол курдук, биһиэхэ Бүлүүгэ Олоҥхо ыһыаҕа киэҥ далааһыннаахтык, дьиҥ сахалыы тыыннаах ыытыллыбыта. Бары билэргит курдук Александр Николаевич тус бэйэтинэн хонтуруоллаан, тэрийсэн ыһыахпыт үрдүк таһымҥа, өрө көтөҕүллүүлээхтик барбытыгар түгэнинэн туһанан бүлүүлэр ааттарыттан махталбытын тириэрдэбит. Олоҥхо ыһыаҕар биһиги пресс-киини тэрийэн биир идэлээхтэрбит үлэлииллэригэр бары өттүнэн усулуобуйа оҥорбуппут. Александр Николаевич, Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэр бөлөҕө кыттыылаах хас даҕаны пресс-конференция ыытыллан үлэ кэпсиир, көрдөрөр, тарҕатар эйгэлэргэ киэҥник сырдатыллыбыта», - диэн бэлиэтээтэ. Василий Мандаров улуус депутата буоларын быһыытынан, ааспыт сылга Ил Түмэн тэрийэн ыыппыт олохтоох салайыныы депутаттарын бастакы съеһигэр кыттыыны ылбытын, маннык тэрээһин тыа сирин депутатын статуһун үрдэтэрин, үлэ көдьүүстээх буоларыгар көмөлөөҕүн эттэ.
Дьааҥы улууһун хаһыатын кылаабынай редактора Майя Акимова Ил Түмэни кытары ыкса сибээстээхтик үлэлииллэрин кэпсээтэ. «Ааспыт сылга Боронук орто оскуолатын учуутала Акулина Стручкова Ил Түмэҥҥэ Кэбээйи-Дьааҥы уокуругуттан депутат буолбута. 2017 сыл түмүгэр биһиги биир дойдулаахпыт Наталья Попова «Ил Түмэн» издательскай дьиэтигэр генеральнай дириэктэр-редакторынан ананан үлэтин саҕалаата. Инникитин даҕаны хоту дойду кыһалҕаларын тупсарар туһугар тэҥҥэ үлэлэһиэхпит, сырдатыахпыт». Онтон Өлүөхүмэ хаһыатын редактора Дарья Тимофеева хаһыат редакцията 1965 сыллаахха тутуллубут хаарбах дьиэҕэ олорорун, сотору кэминэн бу кыһалҕа быһаарылларыгар эрэнэллэрин иһитиннэрдэ.
Мэҥэ Хаҥаластан «Эркээйи» хаһыат редактора Алена Докторова: «Дьокуускай куоракка Бэчээт күнүгэр аналлаах тэрээһиннэр Ил Түмэн сыллата ыытар дьыалабыай көрсүһүүтүттэн саҕаланара олус үчүгэй. Спикер Александр Жирков улуус хаһыаттарыгар болҕомтотун уурарыттан биһиги тустаах дьон сүргэбит көтөҕүллэр. Кини бэйэтэ ааттаан-суоллаан илии баттаан ыыппыт кинигэлэрин бэлэх тутан редакциянан үөрбүппүт. Улуус хаһыаттара Ил Түмэн пресс-сулууспатын кытта ыкса ситимнээхтик үлэлиибит. Кинилэр ыытар матырыйаалларыгар суруллубуту, ол эбэтэр Ил Түмэҥҥэ ылыллыбыт сокуоннары нэһилиэнньэҕэ тириэрдэн, улууспут, нэһилиэкпит депутаттарын үлэлэрин хаһыаппытыгар тиһигин быспакка сырдатабыт. Дьон быраап өттүгэр ситэ билбэтэ-көрбөтө үгүс. Холобура, Ил Түмэн чөл олох туһунан сокуонун сырдаппыппытын нэһилиэнньэ үөрэ аахпыта. Уонна Ил Түмэн биир улахан ситиһиитэ депутаттарбыт сыралаах үлэлэрин түмүгэ федеральнай таһымҥа «Уһук Илиҥҥи гектар» сокуоҥҥа элбэх эбиилэри, көннөрүүлэри киллэрбиттэрин нэһилиэнньэҕэ тириэрдиигэ, өйдөтүүгэ үлэлэһэбит. Өссө биири бэлиэтиибин, судаарыстыбаннай деятель, поэт Афанасий Илларионов аатынан Ил Түмэн сыллата суруналыыстарга аныыр Судаарыстыбаннай бириэмийэтэ баара олус үчүгэй. Бу бириэмийэ суруналыыстар үлэҕэ-хамнаска дьулуһууларын күүһүрдэр. Арай кэлэр сылларга улуус хаһыаттарын редакцияларыгар Ил Түмэн үлэтин сырдатыыга анал куонкурус биллэриллэрэ буоллар үлэни өссө көхтөөх оҥоруо этэ», - диэн түмүктээтэ.
«Сунтаар сонуннара» хаһыат редактора Борис Николаев 2018 сыл бастакы аҥаарыгар 1500 тыһыынча сурутааччыламмыттарын иһитиннэрдэ. Ил Түмэн пресс-сулууспатын түргэн-тарҕан, киэҥ далааһыннаах үлэтин бэлиэтээтэ. Сунтаартан депутат Александр Уаров өрүү редакцияны кытары алтыһарын, биир дойдулаахтара кининэн киэн тутталларын эттэ. Борис Парфеньевич суруналыыс хамнаһа бүгүҥҥү күҥҥэ олус кыратын, эдэр ыччат идэ ылан баран ити кыһалҕаттан үлэҕэ киирбэтин, үрдүкү салалта хамнас боппуруоһун көрөрө буоллар диэн санаатын эттэ.
Анна Посельская, Таатта улууһун хаһыатын редактора: «Биһиги, Таатта улууһун олохтоохторо, бэйэбит депутаппытыгар Дмитрий Саввиҥҥа уонна Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирковка махталбытын тириэрдэбит. Хаһыаппытыгар Ил Түмэн пресс-сулууспата ыыппыт матырыйаалларын таһаарабыт, дьон-сэргэ сэргээн ааҕар. Быйыл саха чулуу уола Платон Ойуунускай төрөөбүтэ 125 сылын туолар. Ити бэлиэ түгэҥҥэ анаан үлэбитин саҕалаабыппыт ыраатта. Хаһыат эйгэтигэр эттэххэ, суруйуу жанрын элбэтиэҕиҥ, оччотугар дьон болҕомтотун тардыахпыт этэ. Биһиги эдэр ааҕааччыларбытын угуйаары хаһыаппыт сайтыгар мобильнай сыһыарыы үлэлэтэбит. Түөрт ый устата 5540 тахса киһи көрдө. Статистика түмүгүнэн орто саастаах дьон элбэхтэ көрбүтэ биһигини үөртэ», - диэн үлэтин уопутун кэпсээтэ.
Суруналыыстар сойуустарын бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ Галина Бочкарева көрсүһүү сахалыы тылынан баран, редактордар санааларын сайа эппиттэрин бэлиэтээтэ. «Биир идэлээхтэрбин Россия Бэчээтин күнүнэн эҕэрдэлиибин. Ааспыт сылга Ил Түмэн Александр Николаевич салалтатынан сахалыы тыллаах «Саха дойдута» бастакы хаһыат тахсыбыта 110 сылын уонна «Саха саҥата» сахалыы сурунаал бастакы нүөмэрэ тахсыбыта 105 сылын көрсө «Сахалыы бастакы хаһыаттар, сурунаал» диэн кинигэни бэчээттээн киэҥ эйгэҕэ тарҕатта. Өрөспүүбүлүкэ уопсастыбаннаһа бу бэлиэ түгэни П.А. Ойуунускай аатынан Саха академическай театрыгар киэҥник бэлиэтээбитэ. Кинигэ Саха сиригэр сурук-бичик уонна уус-уран тыл сайдыытын историятыгар улахан суолталаах историческай докумуонунан буолар. Атын омуктар бары бэйэлэрэ анал бэчээт күннээхтэр. Театрга ыытыллыбыт тэрээһиҥҥэ саха бэчээтин күнэ от ыйын 1 күнүгэр бэлиэтэнэрэ буоллар диэн этии киирбитэ. Ити күн сахалыы тыллаах хаһыаттарга, саха тылынан суруйар суруналыыстарга ураты болҕомтону ууруохпут», - диэн түмүктээтэ.
Сибээс уонна информационнай технология министерствотын миниистирин солбуйааччы Чокуур Гаврильев этиллибит кыһалҕалары туоратарга үлэ ыытылларын иһитиннэрдэ. «Сахалыы тыллаах хаһыат анала тугуй диэҥҥэ эһиги «Сахалыы бастакы хаһыаттар, сурунаал» диэн кинигэттэн ааҕаҥҥыт эппиэтин ылбыккыт. В.В.Никифоров-Күлүмнүүр суруйбут ыстатыйатын ааҕан киһи элбэҕи өйдүүр. Александр Николаевич дириҥ ис хоһоонноох кинигэни таһаартаран биһигини соһутта да, үөртэ да. Дьиҥ саха олоҕо тыа сиригэр баар. Саха тыла тыа сиригэр сүтүө, симэлийиэ суохтаах. Онуоха эһиги, суруналыыстар, төһүү күүс буолаҕыт. Тыл баар буоллаҕына норуот баар, норуот баар буоллаҕына сайдыы баар буолар», - диэн этэн туран, Ил Түмэн салалтатыгар үгэс буолбут көрсүһүүнү тэрийбиттэрин иһин өрөспүүбүлүкэ суруналыыстарын аатыттан махталын тириэртэ.
«Ил Түмэн» издательскай дьиэ генеральнай дириэктэрэ-редактор Наталья Попова улуус хаһыаттара нэһилиэнньэҕэ, норуокка чугастарын бэлиэтээн туран, быраап өттүгэр анал балаһа таһааралларыгар ыҥырда. «Ил Түмэн кэнники кэмҥэ чөл олох туһугар үлэлэстэ. Өрөспүүбүлүкэбитигэр 168 нэһилиэнньэлээх пууҥҥа аһыы утах атыыламмат буолла. Инники сайдыыбыт, чөл куппут бигэ буоларын туһугар хардыы уурулунна. Кэнники сир сокуонугар хамсааһын таҕыста. Ити сокуоннары хаһыаккыт балаһатыгар киэҥник сырдатыҥ. Улуус хаһыаттарыгар үлэлэригэр бэриниилээх дьон үлэлии сылдьаллар диэн тоһоҕолоон этэбин. Ситим баар буоллаҕына үлэ-хамнас тэтимириэ. Бары санаабытын холбоон, матырыйаалларбытынан хардарыта атастаһан үлэлиэҕиҥ», - диэн ыҥырда.
Улуус хаһыаттарын өйөөһүн быһыытынан улуус иһигэр бэчээттэнэн тарҕанылларыгар анаан, почта өҥөтүнэн туһаныыга ыраах улуустарга барарыгар көмө диэн бюджеттан харчы көрдөрдөххө суолтата улахан буолуо этэ. Этиилэргитин толору суруйан биһиэхэ киллэриҥ. Сахалыы хаһыаттар тарҕаныыларыгар, сахалыы кинигэ бэчээттэниитигэр Ил Түмэн санаата чугас.
Саха бэчээтин от ыйын 1 күнүгэр бэлиэтиир туһунан ыйааҕы үөһэттэн күүтэн олорбокко, Суруналыыстар сойуустара тэрээһиннэ ыытыҥ. Төһө кыалларынан сахалыы суруйууну көҕүлүөҕүҥ, элбэтиэҕиҥ. Бүгүн ыҥырыыбытын ылынан кэлэн кыттыыны ылбыккытыгар махтанабын, үлэҕитигэр ситиһиилэри баҕарабын», - диэн Александр Жирков көрсүһүүнү түмүктээтэ.
Редактордар кэпсэтиигэ сүрүннээн олорор, үлэлиир усулуобуйаларын, хамнас үрдээбэтин, эдэр ыччат, эр дьон үлэлии кэлбэтин, почта өҥөтө сыаналааҕын бэлиэтээтилэр. Баар харгыстары үтэйэн үлэҕэ кынаттанан айа-тута, өрөспүүбүлүкэ сайдарын туһугар үлэлэһэллэрин, Ил Түмэн быйылгы көрсүһүүтэ сахалыы тылынан барбытыттан үөрбүттэрин иһитиннэрдилэр.
(Голосов: 1, Рейтинг: 3.3)
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:627b8ac7-2b30-4e8e-a817-8f956d914789>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "https://www.sakhatimes.ru/23/01/il-tumen/125242/", "date": "2018-01-21T22:16:26Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084890893.58/warc/CC-MAIN-20180121214857-20180121234857-00452.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 11, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
Хас күн ахсын сакалаат сиэтэххинэ мэйии сааһыран ыалдьар куттала аччыыр диэн түмүккэ Италия чинчийээччилэрэ кэлбиттэр. Ыстатыйа Frontiers in Nutrition диэн сурунаалга тахсыбыт уонна кылгастык ScienceAlert издание иһитиннэрэр.
iravgustin / shutterstock.com хаартыската
Учуонайдар хас да үлэни ырытан көрөн баран какаоҕа баар флавоноидтар (үүнээйи полифеноллара) киһи мэйиитигэр дьайарын сыаналаан көрбүттэр. Баҕа өттүнэн кыттааччылар биэс күн эбэтэр үс ый устата кыра, орто уонна элбэх ахсааннаахтык какао утаҕын эбэтэр сакалааты сиэбиттэр.
Чинчийээччилэр быһаарбыттарынан хара сакалаатка (темный шоколад) баар флавоноидтар киһи өйүн үлэтин (холобура, логика садаачатын суоттуур информацияны тутара) тупсарар. Ону таһынан сааһырыы сылтаан мэйии үлэтэ мөлтүүр кутталын аччатар эбит.
2017 с., ыам ыйыгар аан дойду чинчийээччи бөлөҕө быһаарбытынан сакалааты кыра-кыралаан сиэтэххинэ сүрэх ытарҕатын фибрилляциятын (мерцательнай аритмия) профилактикатыгар көмөлөһөр эбит.
Почему крупный якутский паблик в инстаграмм рекламирует очередную пирамиду?
Уже неоднократно замечаю, что крупный якутский паблик @novosti_yakutska рекламирует очередную пирамиду в которую активно вступают люди, при этом одновременно рассказывая всем про развал МаксиРайз, которая тоже являлась пирамидой.
Я хочу предупредить людей которые не вкурсе, что данный проект на фото, которую рекламирует якутский паблик, является очередной пирамидой и прошу вас не вступать в нее и обходить такие проекты стороной, ведь уже много людей потеряли свои сбережения, потеряли свое имущество, которое продали ради того чтобы вступить в подобные проекты, я прошу вас рассказать об этом как можно большому количеству людей чтобы знали! А данным проектом и пабликом, который дает ей рекламу советую заняться правоохранительным органам, чтобы предотвратили вовлечение и обман людей!
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:63d73e82-eaa0-4c9d-bebf-c46867f7bb46>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://dnevniki.ykt.ru/%D0%A1%D1%83%D1%80+%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5/1068330", "date": "2018-01-21T08:51:33Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084890394.46/warc/CC-MAIN-20180121080507-20180121100507-00732.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9994049072265625, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 1, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9994049072265625}"}
|
Ол аата атын семья кинини иитэ ылбыт дуо? Учуей дьонно тубэспит буоллагына дьоллоох эрэ буоллун диир буоллаххыт ди, ылбыт дьон уже бэйэлэрин оголорун курдук таптаан харыстаан ого гына сырыттахтара, киьи кыра эрдэгиттэн кербут оготугар тургэнник ылларар, ылыаххытын багардаххытына да ол дьон биэрбэттэр буо,кыыс даганы мама папа диирэ боло онон орооспоккут ордук ди саныыбын.
Ийэтин 1 сылга лишениялаабыттар диигит батта. Опека5а хайдах да туора дьонно биэрбэтэх буолуохтаахтар. Кыыс ийэтин аймахтарыгар баар. Ыйыталаьын тугун-ханныгын? хайдах олорорун? Ол аймахтарыттан кенул ылан кыыьы бэйэтин керсен хайдах сылдьарын илэ хараххытынан керуеххутун сеп буолуо. Ба5ар онно условията баара буолуо дии, онно эмиэ о5олорун курдук кереллере буолуо дии. Учугэйдик олорор буолла5ына былдьаьаргыт сатаммат буо. О5ону харыстаан
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:8d900852-be78-4a7c-af16-53694bcd4667>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4173589", "date": "2018-01-20T22:49:40Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084889736.54/warc/CC-MAIN-20180120221621-20180121001621-00409.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000096559524536, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 4, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000096559524536}"}
|
Бу үтүө тэрээһин Максим Максимович 75 сааһыгар ананна.Кини 1969 сыллаахха I Хомустаах нэһилиэгин төрүт олохтооҕун Баишева Галина Тимофеевналыын сүрэхтэрин холбоон, үс оҕолонон, элбэх сиэннэнэн 46 сыл устата бу нэһилиэги иккис дойдутунан ааҕан, ньир-бааччы олороллор. Биллэрин курдук, Максим Максимович Саха сирин спордун историятыгар киэҥник биллибит уонна убаастанар спорт маастардарыттан биирдэстэрэ буолар. Кини оччолорго (1960 сыллар ортолоруттан) төрөөбүт оройуонун, республикатын, ону ааһан, Россия киэҥ нэлэмэн сирдэрин тайаан сытар, Союз түһүлгэлэригэр тиийэ тустан, кыайыы көтөллөнөн бииртэн биир үктэлгэ тахсан, аар саарга аатырбыта. Кини олоҕор биир кэрэ түгэнинэн ааҕар, Никополь куоратыгар ССРС зонатыгар бастаан, салгыы 1966 сыллаахха ити күрэхтэһии финалыгар кыттан уонна алтыс миэстэни ылан, сахалартан Семен Дмитриев кэнниттэн иккис киһинэн итинник аакка тиксибитин билигин даҕаны киэн туттан кэпсиир. Билигин санаатахпына, Нам чулуу уолаттара бэйэлэрин ааттарын үрдүктүк да тута сылдьыбыт эбиттэр. Онтон кини аатынан турнирга барыта 14 хамаандаттан уопсайа 123 эдэр кыттааччы (2004-2006, 2002-2003 уонна 2000-2001 сыллаах төрүөх оҕолор) икки күнү эргиччи үөһэ-аллара быраҕыстылар. Ордук үчүгэй бэлэмнээх уонна эрчиллиилээх хамаандаларынан: Бүлүү улууһун оҕолоро (бу хамаанданы ыраахтан Дьокуускайтан – 3-с нүөмэрдээх оҕо спортивнай оскуолата (тренер- Кочкин И.С.) уонна Нам улууһуттан Хатыҥ Арыы оскуолатын иитиллээччилэрэ (тренер Стрекаловскай В.С.)ситистилэр. Маны таһынан, «Динамо» оскуолата (тренер Черкашин Е.И.) уонна Намнааҕы оҕо спортивнай оскуолата (тренер Сивцев К.А.) үчүгэй бэлэмнээхтэрин көрдөрдүлэр. Бары кыайыылаахтар уонна бириистээх миэстэлэри ылбыттар анал кубоктарынан уонна мэтээллэринэн, I Хомустаах уонна Үөдэй нэһилиэктэрин холбоһон туруорбут бириистэринэн наҕараадаланнылар. Бүлүүттэн – Рома Николаев, Дьокуускайтан – (ОСО-3) Амир Батыгов, Шамиль Дзауров, Намтан – Игорь Матвеев, Хатыҥ Арыыттан - Игорь Гермогенов уо.д.а. анал бириистэринэн наҕараадаланнылар.
Манна биир түгэни бэлиэтиир тоҕоостоох дии саныыбын, ол курдук, күрэхтэһиини үөрүүлээхтик аһыы чааһыгар, юбиляр табаарыстара – биир кэмҥэ бииргэ туста сылдьыбыт аҕа табаарыһа – көҥүл тустууга ССРС спордун маастара, Иван Поддубнай Кубогын хаһаайына,Саха АССР үтүөлээх тренерэ Н.К.Алексеев, ССРС спордун маастара, Али Алиев бирииһин үрүҥ көмүс призера С.В.Колесов, биир дойдулааҕа ССРС спордун маастара, Россия Физическэй культуратын уонна спордун үтүөлээх үлэһитэ Ф.А.Соловьев уо.д.а. истиҥ тылларынан көрөөччүлэр болҕомтолорун көтөҕөн, Максим Максимович туһунан тус санааларын уонна киэн туттунууларын өссө төгүл бигэргэтэн, ситэрэн биэрдилэр. Бу турнир оруобуна төрөөбүт күнүгэр түбэһэн,үс бүк үөрүүнү аҕалла,ол курдук, кэрэ-бэлиэ тэрээһиҥҥэ киниэхэ «Үөдэй нэһилиэгин” уонна “Нам улууһун бочуоттаах олохтооҕо” ааттара иҥэриллэн, манна “I Хомустаах нэһилиэгин” аата эрдэ ааттанан, Максим Максимович үөрүүтэ өссөүрдүү уонна үксүү турарыгар баҕарыам этэ.
Анатолий СОФРОНОВ – ОНТУОН
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:e182cbb9-f9b5-4e58-8281-25fe2f4f413e>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://sportyakutia.ru/pdf/47.pdf", "date": "2018-01-22T13:59:23Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084891377.59/warc/CC-MAIN-20180122133636-20180122153636-00409.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
Памутуу
Памутуу
Памутуу амунэк нодон мэлуткэ льэнуй, порхой амундиэк. Тудаа мэт эмэй ньиэдьийооги. Мэт эпиэ иркидьэ иркин чомоодьэ өнмэндьэ шоромоньэ, таҥ памутуулэ омось ади ньиэдьииллэ йодаальэлҥи. Ньиэдьиит, молльэлҥи: кин албоолбэн, куөйпэ оол таҥ албооҥидэ, омосьэ ньаажубэндиэ, плаччэ ньиэрэк тадиитэмлэ. А паайпэ оол таҥ омосьэ моҕок, нонҕаар мурэлэк тадиитэмлэ.
Йаан ньэмолҕилгэ льэллэ, мэт эпиэ албожиильэлум таҥ өнмэньул шоромогэлэ. Таҥ шоромо иркин местэгэ эл мадаану, чуөтэ тии таа мэ эйрэй, грузэк элийиинульэлмэлэ факторияҥин. Ньэмолҕилгэ атахлидьэ- йаалмидьэ хонайт чаҥдайнульэл. Мэт эпиэ тудэгэлэ кимдааньэриильэлум: кисетки, табаах абутки, аҕитиэльэлмэлэ, кэбэйдин кудэльэт, омдут, йоҥжаальэлум боусьэ таат кудэльэт чэмэйдин льэт, тудэ кисет аҥсиилаальэлмэлэ, таат эл нуульэл, молльэл "ньиэр молҕо шиншайльэлтэйэ". Йиэн табаахэк оожаальэлмэлэт, чай, лэгул лэҥдэллэ, оожэллэ, дьэ кэбэйдин прашайдай уйоотэйбэн лаҥидэ лостубиидьэт, эйроодэгэ таланньэт ньэ нуулоок оштоо монут, айаадэ тудэ миидьии лаҥидэ хондолмэ. Мэт эпиэ йолодо шубэжэт, хондоллэ мони:
– Тэт кисет тиндии лөудиэльэлмэ.
– О! Холльэ , - мондоллэ, таҥ тудэ кисет тоттоҕорэмлэ.
Эпиэ тамунгэ - "Памутуу!"- монут өртэйльэл.
– Ой! Господи! Тиҥ кисет мэт алботэттэгэ шоҕуйльэл, - мондэ омось досадьи, - эл модьэ алботэйэ.
Эпиэҥин ньаажубэ, плаччэ ньиэрэк тадиимэлэ, таасилэ мони:
– Уйоотэйбэн лаҥин мэтин нонҕаар мурэ, йододьубэ моҕо иидэллэ льэ пөньиигэк.
Эпиэ тудин нумэгэт угутэйдэллэ нонҕаар мурэк и моҕолэк тадиимэлэ, тамунҥин айаат мони мэт эпиэҥин, иркин ужжоо тадиидэллэ:
– Тэт адуөҥин тадиигэк, эдуөдэ ужжооньэгэн, титкэлэ промушляйт лэгитэгэн.
Перевод
Памуту
Памуту - это изогнутая косточка из груди птицы. Однажды моя бабушка договорилась с одним очень умным человеком играть в игру памуту. Они договорились и сказали: "Если мужчина победит, женщина даст ему хорошую шапку и сапоги из камуса, а если женщина победит – он даст ей платок и платье".
Прошло три года, и моя бабушка выиграла у того умного человека. Тот человек на одном месте не жил, все время туда- сюда ходил, развозил грузы по факториям. Два-три раза в год приезжал. Бабушка его обманула: спрятала его кисет и табак.
Он собрался уходить, заторопился, совсем забыл об уговоре, а когда закончил сборы, начал искать свой кисет. Не нашел и говорит: "Наверное, я его засунул в одежду". Закурил другой табак, попил чай, покушал и стал прощаться до будущего года, желать, встретиться опять. И пошел к своим нартам. Бабушка побежала назад, вернулась и говорит:
– Вот здесь ты свой кисет уронил.
– О, где он? – сказал и схватил свой кисет.
Тогда бабушка закричала:
– Памуту!
– Ой, господи! Проиграл я из-за кисета, - сказал он с досадой. - Не думал я, что проиграю.
Он дал бабушке платок, платье, одежду, а потом говорит:
– До будущего года сшила бы ты мне камусные сапоги и шапку из белки.
Бабушка вынесла из дома и дала ему камусные сапоги и шапку. Он тогда обрадовался, дал ружье и говорит бабушке:
– Это отдай твоему сыну, пусть у .него будет ружье, пусть он промышляет и вас кормит.
Йоулусьулпэ:
1. Лэмдик тамун памутуу?
2. Кинтэк эди- ньиэдьиилгэлэ пундум?
3. Лэмдик чомоодьэ -нмэндьэ шоромо эпиэ-ин кэймэлэ?
4. Лэмдик эпиэ кэйм эди- шоромо-ин?
Тадиилоодьэ уйлэк:
1. Хаин тит нумэгэ оожии нодогэлэ патну-ам, памутуулэ йодаану-и?
2. Ходо йодаануйэмэт памутуулэ.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:f68b2f8f-2976-4f5d-88ec-8b106ed74561>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://learn.arctic-megapedia.ru/mod/page/view.php?id=424", "date": "2018-01-18T23:31:13Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084887660.30/warc/CC-MAIN-20180118230513-20180119010513-00046.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.7880290150642395, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 16, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.7880290150642395, \"rmy_Cyrl_score\": 0.09003270417451859, \"bxr_Cyrl_score\": 0.05498260259628296, \"rus_Cyrl_score\": 0.03424086421728134, \"udm_Cyrl_score\": 0.014559713192284107}"}
|
Киһи тэҥинэн.
Бүөрэ ыалдьар киһи биллэн турар сылаастык таҥныахтаах, баня, сауна туһалаах. Компьютерга уһуннук олоруо суохтаах. Хараҕыҥ сылайан "ци" кэһиллэр. Уопсайынан уһуннук олордоххуна седалищнай ньиэрбэҕин сдавливайдыыгын. Аһыыны, ыһаарыламмыты эҥин сиэ суохтааххын. Мээнэ таблеткалары сиир көҥүллэммэт. Мочекаменнай ыарыыланыаххын сөп. Уонна быраастартан ыйыт
Быырпах искин уоскун ньылбы ыраастыыр бигэ утахпыт биьиги сахалар. Сыата суох суорат, уу , саахар хайдах уоскун толоруой? Биир билэр дьахтарым алта саастаах сиэнин аьыы (коонньубут) быырпа5ы сылы быьа иьэрдэн, детс.туб.санаторийтан тахсыбыт о5ону остаточнайын олоччу утуордэн турар.
Саргыда утуо киэьэ! Быырпах рецеба: 5л расчеттаан: 1л суорат 250 -300гр саахар 1л.быырпах (аьытыыга) уоннаа5ыта оргуйбут барбах сылаас уу. Мин 5л уу бытыылкатыгар онороот сразу роса бытыылкаларыгар кутан ыбылы хаппахтаан баран дьиэ темпер.кытаатыар дылы туруорабын уонна холодильникка угуталаан кээьэбин. Суорат гиэнэ сгущенкатаа5ар туьалаах.
кыратык атыннык оноробун бырпа5ы - 5 л чистай ууга атыылыыллар дии, 1 л дьиннээх суорат (кефир да барсар), саахар 10 улахан луоска, кыратык суогэй (сливки дииллэр нууччалар) кутабын уонна хаппахтаан баран бэйэтинэн кэлэ-бара сылдьан булкуйа2 сылаас сиргэ туруорабын. 2 хонуган бэртээхэй быппах буолар.
Ону холодильникка угуллар, аьыйбат оччо5уна, сал5ыы коонньубэт.
Быппах доруобуйа5а туьа бо5о буолла5а дии. Искэ-уоскэ барытыгар. Туберкулеьу эмтииллэр бэккэ. Ол-бу сотол ыарыытын. Уонна инсульт, инфаркт буолбаккыт, тромбаларгытын ыраастыыр сыаттан. Былыр сахалар быппах иьэр эрдэхтэринэ инсульт, инфаркт диэни олох билбэттэрэ дии. Билигин умнан баран олох уксэ ыалдьар буоллулар, эдэрдэр эмиэ. Онон оностон иьин,боростуой.
Урут сссрга кумысолечебницалар бааллар этэ, дьиҥнээх технологияны тутустахха кымыс туһалаах, элбэх ацидофильнай бактериялар бааллар, олор куһаҕан бактериялары суох оҥороллор, үөскэ өстөөҕө сыа -арыы, ол иһигэр оливковай эмиэ, тоҕо диэтэххэ үөс сыаны-арыыны буһарар, онон сыата суох үүттэн оҥоһуллубут кымыс куттала суох.
Киьини сехтерер ити киоска быырпахтара кымыстара барыта брага образнай то5о диэтэххэ ордук пиибэ бобуллуо5уттан дьон абырахтанар аьа буолла.
Доруоьаны арай бэйэтигэр о5отугар естеех киьи дьиэтигэр онорор уонна сымыйалаан бутун саахары син биир тутта5ыт былыргы юыырпах суох ейдее5умсуйэн бутун оннугу онорор киьи суох
Хата эрэй эрдэтинэ мелтете иликкитинэ киоска киэнин иьимэн жьиэ5итигэр саахардаан оноруман аккаары буолан сымыйанан суруйуман.
Оннукка ыһыахха түбэспитим,ити дьиэ кэргэнинэн аһаталлар ди,палатка оҥостон.
Кэргэмминээн аһыы киирдибит,буспут эт,бэрэски уонна 1л быырпах ыллыбыт.Мин олоробун,кэргэним атыылаһар.Быырпаҕы көрбүтүм саһархайдыҥы хомуохтар уста сылдьаллар,хайдах хайдаҕый диэн астым,оо сытыан!били мин итии дьиэҕэ тиэстэ таһаарар сытым курдук.Тиийэн эттим,дьахтарым мэлдьэһэн бөҕө,хорошо,оччоҕо анализка илдьэбин,роспотребнадзор быһаарыаҕа диэбиппэр харчытын биэрдэ.Көр,түргэнник батара охсоору саатар өлө илик доруоһалаах утахтарын атыылыыллар.Кэлэр сырыыга эппэккэ эрээрибин кому надо илдьиэм,баҕар арыый тардыныахтара.
Кэргэммэр өссө дьиктитик оонньуур утаҕы иһиэҕиҥ диэбиттэр,сараһыттар)))
Киоска5а атыыланар быырпах дии2 мээрилиир киьи уонна ыьыахха быырпа5ы тоннорбут дьон эрдии-ойохтуу дьон бьх. Бэйэлэрэ оностон истиннэр ээ дьону уохпэккэ эрэ. Ол саьархай комок дрожжи ботах суорат урдэ оннук буолааччы. Склочнай ба5айы киьигин бьх дьону барытын саралаан бэйэн эрэ бэккинэн оттойо2
Быһылаах эҥин диэмэ,баары суруйдум,атыылаабыт хата бэйэҥ буолуо.Бэйэм оҥостобун,суоратынан.Баары эттэххэ өһүргэнэллэрин көрүөҥ этэ.Ыһыахха куйааска арааһа быырпах уктан сахсыйан киирбэппит буолуо,дьон киэнин эмиэ боруобалыахха сөп.Мантан инньэ миэстэтигэр арыйан боруобалаан ылар буолуллуо,албыннаппатым буолуо ээ.Ыһыах буолан баран кымыстаах,быырпахтаах,эттээх буолуохтаах,атына күннээҕи ас.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:93c2ef3a-2db9-4449-9698-1a4641f18fa1>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4318818", "date": "2018-01-20T19:17:32Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084889681.68/warc/CC-MAIN-20180120182041-20180120202041-00405.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000094175338745, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 4, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000094175338745}"}
|
Маалыкайга эдэр учууталлар уопут атастастылар
Тыа сиригэр олорор эдэр учууталлар бэйэ-бэйэлэрин кытта уопут атастаһан билиилэрин хаҥаталлар, идэлэригэр уһуйуллаллар.
Маалыкай орто оскуолатын салалтата бу өрүтү учуоттаан, сыл аайы эдэр учууталлар түмсүүлэрин нөҥүө араас хайысхалаах үлэни ыытар.
Дириэктэри научнай үлэҕэ солбуйааччы Алена Казакова иһитиннэрбитинэн, бу күннэргэ эдэр учууталлар түмсүүлэрин көҕүлээһининэн Маалыкай орто оскуолатыгар куустатааҕы методическай күн буолла. Манна Хатыыттан 9, Малдьаҕартан 14 эдэр учуутал кыттыыны ылла.
Уруок хас биирдии түһүмэҕиттэн биир идэлээҕиҥ “буочарын” сөбүлээн туһаныаххын сөп. Ол да иһин Маалыкай орто оскуолатыттан үрдүк категориялаах учууталлар эдэр кэллиэгэлэрин бэйэлэрин уруоктарыгар сырытыннаран, баай уопуттарын кытта үллэһиннилэр.
Уруоктарга сылдьан баран учууталлар “төгүрүк остуол” ыыттылар. Онно оскуола дириэктэрэ Виктор Кузьмин учуутал үлэтин үс сүрүн хайысхатын ырытта: бырайыагы олоххо киллэрии уонна ол түмүгэ; аныгы сайдыылаах үйэҕэ учуутал оруола; педагогическай кэлэктиип психологическай тутула. Оскуола дириэктэрэ: “В.А. Сухомлинскай этиитигэр олоҕуран, учууталлар биир ситиминэн уонна тыынынан үлэлиир буоллахтарына, иитии суолтата күүһүрэр. Техүлэһиккэ да, учууталга да тэҥ сыһыан баар буолуохтаах”, — диэн бэлиэтээтэ.
«2012 сыл учуутала» күөн-күрэс хаһаайына Федор Ушканов английскай тыл уруогар предметтэр алтыһыыларыгар маастар-кылаас ыытта.
Эдэр учууталлар көрсүһүүлэрэ волейболга күрэхтэһиинэн түмүктэннэ.
Киирсиилээх оонньууга Маалыкай орто оскуолата бастаата, иккис миэстэҕэ – Малдьаҕар орто оскуолата таҕыста. Ол кэнниттэн ыччат эрэллээх аргыһа ырыа, үҥкүү дьиэрэйдэ.
— Куустанан көрсүһүү эдэр учууталларга үлэлэригэр олус өйөбүллээҕин быһыытынан үгэс буолбут тэрээһини быйылгы үлэ былааныгар киллэрэн салгыы тэрийиэххэ, — диэн Маалыкай оскуолатын эдэр учууталларын түмсүүтүн салайааччыта Лидия Тихонова санаатын тиэртэ.
Бу тэрээһиҥҥэ Малдьаҕартан 14 эдэр учуутал кыттыыны ылбыта кэрэхсэбиллээх. Бэлиэтээн эттэххэ, Малдьаҕар нэһилиэгин баһылыга Никита Иванов кэлии учууталларга ураты болҕомтотун уурар. Инньэ гынан бу оскуолаҕа эдэр учууталлар былдьаһа-былдьаһа кэлэллэр диэтэхпитинэ сыыспаппыт буолуо. Буолумуна, ханна усулуобуйаны тэрийэр сирдэригэр ыччаттар олохсуйаллара чахчы.
Оттон маалыкайдар холобурдарын атын улуустар эдэр учууталлара батыһаллара буоллар, оҕо иитиитигэр үлэлэһэр ыччаттарбыт айымньылаах үлэлэрэ өссө көхтөөх буолуо этэ.
****
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:9832ba3f-bb3a-4ca1-a6c3-a6a7afd45538>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://aartyk.ru/obrazovanie/maalykajga-eder-uchuutallar-uoput-atastastylar/", "date": "2018-01-18T07:44:18Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084887077.23/warc/CC-MAIN-20180118071706-20180118091706-00633.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
-айисена., бэйэҥ кэмҥэр Чурапчы эр бэрдигэр намтааҥҥын олоххун булаҥҥын оҕо-уруу үөскэттэҕин ди.
Харахпар һол да баар эргин айхаллаан Арҕаалары - төрөөбүт сыһыыларгын сэнээбит тылларгын.
Ити Туртас, Мила о.д.а оччотооҥҥуну билэллэрэ буолуо дьигин?
Били Тайгергыт билэр ини хата
МорПех, манна аҕалан көрдөр эрэ. тугу2 туойарыҥ буолла. Чурапчыга туох да сыһыаным суох, дойдубун сэнээбиппин да өйдөөбөппүн.
ол тылларбын манна аҕалан көрдөр, эбэтэр ханна, хаһан, кимиэхэ туох диэбиппин тылыттан тылыгар суруйар кыаҕа суох буоллаххына сплеха дьахтар курдук буоларгар тиийэҕин.
Өлөн баран тугун кыһалҕатай? Дьабарааскы, чиэрбэ...
Уматыллан баран күлэ ыһыллыбыт киһи "айдаарааччы" табахсыт дьон, айылҕаҕа кустары, тайахтары ытыалааччылар куртахтарыгар киириэхпит диэххит ди
Аны туран газ эһиэхэ эрэ баар билигин.
Ити санаабыккын үйэҕэ киллэриэххэр дылы олоххо элбэх барарын токкуйдуу түһэр оруннаах сэгэр!
Азотунан көмүү үйэтэ үөскээтэҕинэ аны ол үүммүт мас анныгар ииктээтилэр, тугу эрэ гыннылар диэн айдаарыаҥ ди...
Айисена санаатын, баҕатын кытта сөпсөһөбүн.
Чахчы, талар кыах баара буоллар, кремацияланары ордоруо этим. Сахалар, Дьоһун сааска тахсыбыт Родительский день топка сурулларын курдук,дьоммутун көмөн баран үс сыл кэннэ сылдьыбаппыт, уҥуохтарын көрбөппүт-харайбаппыт. Ол түмүгэр кылабыыһаларбыт ыһыллан-тоҕуллан, иҥнэл-хаҥнал түһэн дьулаан көстүүлээхтэр! Соҕуруу атын куораттарга сылдьан кылабыыһалара хайдах туруктаахтарын көрбүт суох эрээри, киинэҕэ көрдөххө ырааһа, хомуллуута сүрдээх. Чэ, ол да буоллар син биир туох эрэ киһини куттуур, тэйитэр энергетика баар буолуохтаах. Ити киһи уҥуохтарын оннугар чахчы мас үүннэрэр киһи сиргэ көмүллэри да сириэм суох этэ. Дьулаан кылабыыһа оннугар хатыҥ чараҥ дуу, бэс чагда дуу үүнэн турара олох атын көстүү буолуо этэ дии.
Туртас_, Индиялара кирдэрэ-хахтара сүрдээх. олох дьулуун көстүү. кыахтаахтара эрэ киһилии дьаһаналлар быьыылаах ди. ити Ганг өрүстэрин кэбилээн аҕай олороллор. таҥас сууна олордохторуна өлүктэр устан ааһаллар, ищи да гымматтар(( онтон же иһэллэр, сууналлар.
кинилэр араҥаска уматаллара полностью хантан умайыай, инньэ гынан антисанитария бөҕө ди.
кытайдар элбэхтэрэ бэрт ди. кинилэргэ кремация диэн быһыылаах. хайдаҕа буолла.
Бу морпех Айисенаны туох аттах буллун, уонна Айсеена тугу да кусаганы суруйааччыта суох. Не по мужски и некрасиво сплетничать. Руки прочь от Айсенны! Бу темага икки илиибинэн куоластыам этэ, крематтрий туталлара буоллар, а то кладбищала урут урдугжр хорони гыналлар, место суогуттан
Олбутум кэннэ хайдах да харайдыннар, тело это временный сосуд, уматтыннар да сиргэ да кистэтиннэр... Главное, чтобы душа спокойна была... Тыыннаах дьонно мэьэйдээбэт курдук уматаллара ордук, бу сир уот тиийбэтигэр сир былдьаспатах киьи, лучше от-мас ууннун кулбуттэн... Прости меня, Господи, что это я о печальном
Мин кыыһым мин бу ыалдьа сыттахпына, көҥүл ылыан баҕарар: ийэм өлүгүн уматан күлүн илдьэ сылдьыам этэ диир. Мин кинини өйдүүбүн, ийэтэ суох олус диэн ыараханын, соҕотохсуйар эбит киһи, саатар аймах диэн суоҕуттан киһи саллар. Кремирование диэн баара буоллар, кырдьык даҕаны оннукка бэйэм да сөбүлэһиэм эбитэ буолуо.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:3e1efcd6-b94e-4523-a252-37d6ec2a65d3>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4198506", "date": "2018-01-22T21:56:25Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084891543.65/warc/CC-MAIN-20180122213051-20180122233051-00155.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 4, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
Гаврил Гаврильевич АНДРОСОВ, Россия Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ
Умнуллубут бырабыыталыстыба салайааччылара кимнээхтэрий?
Саха сиригэр судаарыстыбаннас сайдыытын остуоруйатыгар 1922 сыл кулун тутарыттан 1923 сыл сайыныгар диэри үлэлээбит Быстах кэмнээҕи Саха уобалаһын норуотун управлениетыгар (ВЯОНУ – Временное Якутское областное народное управление) ураты суолтаны биэриэх кэриҥнээхпит. Бу саха үөрэхтээхтэрэ олохтообут судаарыстыбаннай тэриллиилэрэ 1922 сыллаахха Саха сиригэр аан бастаан үөскээбитин уонна легитимнэй төрүккэ олоҕурбутун чинчийээччилэр, политиктар уонна общественность болҕомтоҕо ылыах, билиниэх, сөпкө өйдүөх тустаахтар.
ВЯОНУ тэриллиитэ, өҥ кырыһы үөскэппит дириҥ силиһин-мутугун ырыппатах да иннигэр, икки түбэлтэни кытта быһаччы ситимнээх. Бастакытынан, 1921 сыллаахха атырдьах ыйын 21 күнүгэр Дьокуускай куораттан губвоенкомакка үлэлиир, күбүөрүнэ байыаннай хамыһаара, урукку капитан И.Ф. Толстоухов уонна губвоенкомат делопроизводителэ, толору георгиевскай кавалер, урукку корнет В.А. Коробейников баһылыктардаах, 9 урукку үрүҥ эпписиэр Айаанныыр аартыгынан Ньылхан сэлиэнньэтигэр (билиҥҥи Хабаровскай кыраай нэһилиэнньэлээх пууна) тиийэн балаҕан ыйын 10 күнүгэр урукку атыыһыттары, саха үөрэхтээхтэрин ыҥыран мунньахтаабыттар. Ол кэннэ «Маайатааҕы сэбиэскэйи утары этэрээти» тэрийэн байыаннай салайааччытынан георгиевскай кавалер, корнет В.А. Коробейниковы, гражданскай салайааччынан Саха уобалаһыгар сыылкаҕа кэлбит эсер, Саха уобалаһыттан Сибиирдээҕи дума депутата буолбут П.А. Куликовскайы, кини солбуйааччытынан саха атыыһыта, Г.В. Никифоров-Манньыаттаах Уолун аймаҕа Д.Т. Борисовы талбыттар. Бу түбэлтэни и.н.к. В.И. Пестерев сэбиэскэй былааһы утары “мятеж” быһыытынан сыаналыыр.
Иккиһинэн, сэтинньи 11 күнүгэр Таатта улууһун Уус Амма нэһилиэгиттэн учуутал П.И. Оросин-Хайыкы уонна Охотскайдыыр телеграф линиятын почтатын начальнига П.А. Николаев-Буоссап Уола салалталарынан 27-28 киһи Уус Маайаҕа кэлбит Коробейниковтаахха күрүүллэр. Дьэ, бу иккис бөлөххө киирэр саха үөрэхтээхтэрэ үрүҥ эпписиэрдэригэр холбоһуулара кэлин историктар «Сахалар өрө туруулара (повстанчество)» диэн ааттаммыт сэбилэниилээх хамсааһыны уонна ВЯОНУ диэн судаарыстыбаннай тэриллиини үөскэппит эбит.
ВЯОНУ 1922 сыллаахха кулун тутар 2-12 күннэригэр Боотуруускай (билиҥҥи Чурапчы) улуус киинигэр Чурапчы сэлиэнньэтигэр буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы учредительнай съеһинэн тэриллибитэ. Бу съеһи бэрэссэдээтэл Г.С. Ефимов, бэрэссэдээтэли солбуйааччылар И.Ф. Афанасьев уонна П.А. Слепцов-Арбатскай, сэкирэтээрдэр В.И. Михайлов, А.И. Говоров-Ленскэй уонна М.П. Слепцов-Отоороп салайан, сүрүннээн ыыппыттар. Съезд түмүгүнэн ВЯОНУ бэрэссэдээтэлинэн Г.С. Ефимов, бэрэссэдээтэли солбуйааччынан А.И. Говоров-Ленскэй, чилиэннэринэн М.Д. Азаров, М.М. Сивцев-Маппыайабыс, В.А. Коробейников, чилиэҥҥэ кандидаттарынан П.И. Оросин-Хайыкы, А.И. Сентяпов, сэкирэтээринэн М.П. Слепцов-Отоороп талыллыбыттар. Ыам ыйын 4-10 күннэригэр эмиэ Чурапчы сэлиэнньэтигэр ВЯОНУ суһал ыҥырыылаах съеһи тэрийэн ыыппыт. Саҥардыллыбыт састаапка: бэрэссэдээтэлинэн Г.С. Ефимов, бэрэссэдээтэли солбуйааччынан И.Ф. Афанасьев, чилиэннэринэн А.И. Говоров-Ленскэй, В.А. Коробейников, К.В. Ксенофонтов, И.Т. Павлов-Күтүөт Павлов, М.Д. Азаров, чилиэҥҥэ кандидаттарынан А.П. Рязанскай, В.И. Софронов, сэкирэтээринэн В.А. Слепцов киирбиттэр. Онтон информационнай отдел сэбиэдиссэйэ А.А. Новгородов уонна хааччыйыы отделын сэбиэдиссэйэ И.С. Турантаев-Аадырыс Суруксут быстах докумуоннарга, суруктарга эрэ ВЯОНУ чилиэнэ буолаллара ахтыллар.
Биһиги бу үлэҕэ ВЯОНУ-тын – Саха сирин бастакы легитимнэй судаарыстыбаннай тэриллиитин тэрийсибит уонна салайсыбыт дьон туһунан кылгастык, тугу билэрбитин билиһиннэриэхпит. Үөһэ ааттаммыт дьону сэргэ, бастаанньыстар бырабыыталыстыбаларын арыый алын эрээри, суолталаах дуоһунастаах дьонун эмиэ эридьиэстээтибит. Биллэн турар, көтүтүүгэ хаалбыттар эмиэ баар буолуохтарын сөп. Холобура, ВЯОНУ чилиэнэ, норуодунай армия командующайа, толору георгиевскай кавалер, корнет В.А. Коробейников уонна ВЯОНУ чилиэнигэр кандидат, Охотскай үрүҥнэрин баһылыга, эсер А.И. Сентяпов мөссүөннэрэ көстүбэккэ уонна кинилэр туһунан күттүөннээх чахчылар да көстүбэккэ суруйбатыбыт. Саха сирин бу кэрчик кэмин историята өссө да үрүҥ бээтинэлэртэн үчүгэйдик ыраастана илик…
Ытыктабыллаах ааҕааччы, бу ВЯОНУ-тын тэрийсибит уонна салайсыбыт дьону бииргэ түмэн сырдатарга холонуу эрэ буоларынан, кинилэр олохторун кэпсээнигэр көстүөн сөптөөх сыысхаллаах эбэтэр чуолкайа суох чахчылары, итэҕэһи-быһаҕаһы буллаххытына баалаабаккытыгар, хата чопчулаан көмөлөһөргүтүгэр, эбэн биэрэргитигэр көрдөһөбүн.
Бу үлэни оҥорорбор көмөлөспүт суруйааччы Василий Васильев-Харысхалга, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун кыраайы үөрэтээччитэ Илья Колосовка, Нам улууһун кыраайы үөрэтээччитэ Тарас Никоновка, Чурапчы улууһун кыраайы үөрэтээччитэ Любовь Григорьеваҕа, Таатта улууһун кыраайы үөрэтээччитэ Аким Татариновка, Уус Алдан кыраайы үөрэтээччитэ Туйаара Васильеваҕа, эдэр кыраайы үөрэтээччи Станислав Афанасьевка махтанабын.
Георгий ЕФИМОВ – ВЯОНУ бастакы бэрэссэдээтэлэ
Георгий Семенович Ефимов 1892 сыллаахха эргэ истиилинэн муус устар 10 күнүгэр (аныгы ааҕыынан муус устар 22 күнүгэр) Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьааҥы уокуругун Дьааҥы улууһугар I Дьуһаал нэһилиэгэр саха сис ыалыгар төрөөбүт. Верхоянскай куорат 2 кылаастаах норуодунай училищетын, Дьокуускай куораттааҕы 4 кылаастаах училищены, 1912 сыллаахха Норуоту сырдатыы миниистиэристибэтин начальнай кылаастар учууталларын бэлэмниир Дьокуускайдааҕы 2 сыллаах педагогическай куурустарын бүтэрбит. Кэргэннээх, икки кыыс оҕолоох.
Ити сыл атырдьах ыйынааҕы Романовтар династияларын 300 сылын көрсө Сахалар-туспа урдустар съезтэригэр кыттыбыт уонна балаҕан 1 күнүттэн Амма улууһун Абаҕа 1 кылаастаах училищетын учуутала буолбут. Эһиилги үөрэх дьылыгар Абаҕа 1 кылаастаах училищетын оҕото элбээн 2 кылаастаммытыгар кини сэбиэдиссэйинэн анаммыт. 1914 сыллаахха Амматтан Дьокуускайга көһөн киирэн учуутал семинариятын иһинэн Образцовай оскуолаҕа көһөн 1915 сыл бэс ыйын 1-гы күнүгэр диэри Саха уобалаһын киинигэр учууталлаабыт.
1915-1917 сылларга дойдутугар I Дьуһаал нэһилиэгэр тиийэ сылдьыбыт бадахтаах. Убайынаан Мантылымыанныын атынан Бытантай эҥэр олорор урууларын, сүөһүнү-аһы тутан олорор үлэһиттэрин баран билсэн кэлбиттэр. 1917 сыл күһүнүгэр 2 сыллаах Томскайдааҕы реформированнай учительскай институт словеснай-историческай салаатыгар киирбит. Ону таһынан Томскай университетын юридическай факультетыгар “көҥүл истээччи” (вольнослушатель) буолбут. Томскайга үөрэнэр кэмигэр Саха сирин устудьуоннарын түмсүүтүн салайбыт, мусульманскай учуутал семинариятыгар преподавателлээбит, конституционнай демократтар партияларын (кадеттар) чилиэнинэн киирбит.
1919 сыл сайыныгар Томскайдааҕы учуутал институтун словеснай-историческай салаатын бүтэрэн Саха сиригэр эргиллибит, үрдүкү юридическай үөрэҕин бүтэрбэтэх буолуон сөп. Дьокуускайга сэбиэскэй былаас олохтоммутун кэннэ, 1920 сыллаахха кулун тутар 15 күнүттэн Саха оройуонун норуот үөрэҕириитин салаатын, оттон атырдьах ыйыгар ревком юридическай салаатын сэбиэдиссэйинэн анаммыт. Балаҕан ыйыгар Москваҕа командировкаҕа ыытыллан Бүтүн Россиятааҕы Сэбиэттэр 8-с съезтэригэр мандаттаах делегат буолбут. Ити сыл алтынньы 26 күнүгэр губревком юридическай салаатын уопсай уонна административнай-хаһаайыстыбаннай подотделын сэбиэдиссэйэ эбит. Сэтинньи 13 күнүгэр Омскай куоракка баар Сибиир ревкомун (Сибревком) национальностар дьыалаларыгар салаатын (Сибнац) иһинэн Саха подотдела тэриллибитигэр сэбиэдиссэйинэн бигэргэтиллибит. 1921 сыллаахха олунньу 26 күнүгэр Новосибирскай куоракка Сибнацка мунньахтаабыт Саха күбүөрүнэтин делегациятын састаабыгар баара ахтыллыбыт.
Ити сыл күһүнүгэр Дьокуускайга баар – Саха губревкомун чилиэнэ, Норуот үөрэҕириитин салаатын сэбиэдиссэйэ эбит. Алтынньы 3-8 күннэригэр буолбут Саха күбүөрүнэтин уезтарын уонна волостарын ревкомнарын I съеһин үлэтигэр партията суохтар фракцияларын лидерин быһыытынан кыттыбыт. Саха АССР конституциятын, Үлэһиттэр бырааптарын, эбээһинэстэрин декларациятын оҥорор уонна кыраныыссатын чуолкайдыыр уонна Саха АССР территориятын административнай-экономическай оройуоннуур хамыыһыйалар тэриллибиттэригэр киирэн көхтөөхтүк үлэлэспит. Ахсынньы 20 күнүгэр, ыалдьарынан сибээстээн бэйэтэ биэрбит сайабылыанньатыгар олоҕуран, Саха күбүөрүнэтин ревкомун чилиэниттэн уонна Норуот үөрэҕириитин салаатын сэбиэдиссэйиттэн тохтотуллубут.
1921 сыл ахсынньытыгар дуу, 1922 сыл саҥатын эргин дуу Дьокуускай куораттан Чурапчыга күрээбит. Кулун тутар 2-12 күннэригэр сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы съеһи салайан ыыппыт уонна ВЯОНУ-тын бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыт. Муус устар 6 күнүгэр Охотскайга баар дьоппуоннар араадьыйаларынан Г.С. Ефимов баһылыктаах ВЯОНУ чилиэннэрэ “аан дойду бары улуу державаларыгар” бассабыыктары утары охсуһууга саха норуотугар көмөлөһөргө ыҥырбыттар. Ыам ыйын 4-10 күннэригэр Чурапчыга ВЯОНУ суһал ыҥырыылаах съеһин салайбыт уонна хаттаан бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыт. Съезд кэннэ ВЯОНУ оһуобай делегациятын салайан Дальнай Восток үрүҥнэриттэн көмө көрдөһө диэн Айаан суолунан илин түспүт.
ВЯОНУ оһуобай делегацията бэс ыйыгар Охотскай байҕалга баар Айаан пордуттан айаҥҥа турбут. Балаҕан ыйын 13 күнүгэр Владивостокка Приамурскай земскэй кыраай баһылыга генерал М.К. Дитерихскэ официальнай сурук түһэрбит. Сибиирдээҕи добровольческай дружина командующайа генерал-лейтенант А.Н. Пепеляевы Владивостокка кыайан көрсүбэтэх. 1922-1923 сылларга ВЯОНУ-тыгар үлэлээбит саха эмиграннара Японияҕа Хакодати, Иокогама куораттарыгар биир дьиэни куортамнаан бииргэ олорбуттар. Японияҕа буолбут улахан сир хамсааһынын кэнниттэн Хотугулуу-илиҥҥи Кытай Маньчжурия провинциятыгар Цындао куоракка П.А. Кушнарев атыыһыкка тиийэн 20-чэ хоммуттар уонна ыһыллан онон-манан тарҕаспыттар.
1924 сыллаахха Японияттан Дайрен нөҥүө Маньчжурияҕа кэлбит. 1935 сыллаахха диэри кытай оҕолорун нуучча тылыгар үөрэтэн айаҕын ииттибит. Салгыы 1944 сылга диэри “Мантецу” (Маньчжурия тимир суола) тэрилтэҕэ кэнсэлээрийэ начальнигынан үлэлээбит. 1943 сыллаахха Кытай подданствотын ылан Е Бовень диэн ааттаммыт. Бүтэһигин кинини 1954 сыллаахха көрбүттэр. Саха киин ситэриилээх кэмитиэтин Президиумун 1924 сыл ахсынньы 3 күнүнээҕи мунньаҕа амнистияны эмигрант сахаларга барыларыгар туһанарга быһаарбытыгар, соҕотох киниэхэ эрэ аккаастаабыттар. Кэлиҥҥи дьылҕата биллибэт.
Иван Афанасьев – ВЯОНУ бэрэссэдээтэлин эбээһинэһин толорооччу
Иван Федорович Афанасьев 1885 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Дүпсүн улууһун Тэбиик нэһилиэгэр (билиҥҥи Уус Алдан Дүпсүн нэһилиэгэ) төрөөбүт. Дьокуускайдааҕы реальнай училищеҕа үөрэммит. В.В. Никифоров-Күлүмнүүр күтүөтэ, иккитэ кэргэннэммит, биэс оҕолоох.
Ыраахтааҕы былааһын кэмигэр 1906 сыл саҥатыгар Илин Хаҥалас улууһун (билиҥҥи Мэҥэ-Хаҥалас соҕуруу, Хаҥалас өрүс уҥуорунааҕы, Амма соҕуруулуу-арҕаа өттө) быраабатыгар суруксутунан үлэлиирэ ахтыллыбыт. 1906 сыл тохсунньутугар тэриллибит «Сахалар сойуустарын» чилиэнэ буолан, тохсунньу 28 күнүгэр хаайыллыбыт. Түөрт ый кэриҥэ хаайыыга сытан баран бэс ыйыгар солуок биэрэн босхоломмут. Ити сыл күһүнүгэр В.В. Никифоров-Күлүмнүүр дьиэтигэр тэриллибит Сахалар кулууптарыгар кини «Манчаары түөкүн» драматын туруорууга кыттыбыт.
Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн 1917 сыл ахсынньытыгар Дүпсүн улууһуттан Дьокуускай уокурук земскэй мунньаҕын гласнайынан талыллыбыт. 1919 сыллаахха Саха күбүөрүнэтин земскэй мунньаҕын гласнайа эбит.
1922 сыллаахха кулун тутар саҥатыгар Чурапчы сэлиэнньэтигэр буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы съеһи бэрэссэдээтэли солбуйааччынан быһыытынан салайсыбыт. Ыам ыйыгар бастаанньыстар иккис съезтэринэн ВЯОНУ бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан талыллыбыт, Г.С. Ефимов ВЯОНУ оһуобай делегациятын салайан барбытын кэннэ, кини оннугар бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин эбээһинэһин сүкпүт. От ыйыгар ВЯОНУ-тын салайан Өймөкөөнүнэн Охотскай куоратыгар чугуйбут. Сайыныгар, күһүнүгэр эмиэ да Г.С. Ефимовы кытта оһуобай делегацияҕа киирэн Владивосток куоракка сылдьыбыт курдук. 1922 сыл бүтүүтэ, 1923 сыл саҥата ВЯОНУ-тын салайан Охотскай куоракка олорбут.
1923 сыллаахха дойдутугар Дүпсүн улууһугар эргиллибит, амнистияламмыт. 1926 сыллаахха Саха сирин сэбиэттэрин IV съезтэрин делегата буолбут уонна Саха киин ситэриилээх кэмитиэтин IV ыҥырыытын чилиэнинэн талыллыбыт.
1927 сыллаахха балаҕан ыйыгар «Якутсельхозсоюзка» үлэлии олорон тутуллан хаайыллыбыт уонна 1928 сыллаахха алтынньы 28 күнүгэр Саха АССР ОГПУ-тын оһуобай мунньаҕынан 10 сыл болдьохтоох Соловки концлааҕырыгар ыытыллыбыт. Ол кэннэ сыылкаҕа Архангельскай уобалаһыгар олорбут. Босхолонон баран дойдутугар эргиллибэккэ Иркутскай куоракка олохсуйбут, заготконтора кылаабынай булгахтерынан үлэлээбит. Иккиһин нуучча дьахтарын кэргэн ылан кыаҕыран олордоҕуна, 1942 сыллаахха дьиэлэрин халаары өлөрөн кэбиспиттэр. 1991 сыллаахха реаблитацияламмыт.
Афанасий Говоров-Ленскэй – ВЯОНУ бэрэссэдээтэлин солбуйааччы
Афанасий Иннокентьевич Говоров-Ленскэй 1894 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Бороҕон улууһун II Өлтөх нэһилиэгэр (билиҥҥи Уус Алдан улууһун Өлтөх нэһилиэгэ) төрөөбүт. Дьокуускай куораттааҕы 4 кылаастаах училищеҕа үөрэммит. 1911-1917 сыллардааҕы «Кэскил» саха үөрэнэр ыччатын түмсүүтүн лидердэриттэн биирдэстэрэ. Кэргэннээх, оҕолоох.
Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн Бороҕон улууһунааҕы обществоҕа куттал суох буолуутун кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн анаммыт. 1917 сыл бүтүүтэ Бороҕон улууһуттан Дьокуускай уокурук земскэй мунньаҕын, ахсынньыга Саха күбүөрүнэтин земскэй мунньаҕын гласнайдарынан талыллыбыт уонна бу статуһун 1919 сыл ахсынньытыгар Дьокуускайга сэбиэскэй былаас олохтонуор диэри ыһыктыбатах. 1918-1919 сылларга Саха уобалаһын земскэй мунньаҕыгар суруксуттаабыт.
1921-1923 сыллардааҕы үрүҥнэр хамсааһыннарын көхтөөх кыттыылааҕа: 1922 сыл кулун тутар ыйыгар Чурапчы сэлиэнньэтигэр буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы съезд сэкирэтээрэ, съеһинэн ВЯОНУ бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан, 2-с отдел сэбиэдиссэйинэн талыллыбыт. 1922 сыл ыам ыйыттан ВЯОНУ чилиэнэ, ити сайын П.И. Оросин-Хайыкы этэрээтин кытта Өймөкөөҥҥө чугуйсубут. Ахсынньыга Оросин этэрээтин кытта Байаҕантай улууһугар кэлсибит. 1923 сыл саҥатыгар улуус I Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгэ) Сибиир добровольческай дружинатын командующайа генерал-лейтенант А.Н. Пепеляевка ВЯОНУ бэрэстэбиитэлэстибэтин тэрийэн салайбыт. Муус устар саҥатыгар Байаҕантай улууһун киинэ II Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Уолба нэһилиэгэ) сэбиэскэй былаас бэрэстэбиитэллэригэр киирэн амнистияламмыт. Бу кэмҥэ баай Оруоһуттар кыыстарын кэргэн ылбыт.
Эйэлээх олоххо эргиллэн баран Бороҕон улууһун ситэриилээх кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлии сылдьыбыт, учууталлаабыт. «Саха омук» Бороҕон улууһунааҕы филиалын салайааччыта эбит. 1928 сыл алтынньы 29 күнүгэр тутуллубут уонна ити сыл сэтинньи 28 күнүгэр Саха АССР ОГПУ Оһуобай мунньаҕын уурааҕынан 5 сыл концлааҕырга ууруллан Соловкига ыытыллыбыт. Кэлиҥҥи дьылҕата биллибэт.
Матвей Сивцев-Маппыайабыс – ВЯОНУ чилиэнэ, баайын-дуолун хомуйааччы уонна харайааччы
е 1880 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Боотуруускай улууһун II Дьохсоҕон нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Октябрьскай нэһилиэгэ) төрөөбүт. Дьокуускайдааҕы реальнай училищеҕа үөрэммит. Кэргэннээх, биир оҕолоох.
Ыраахтааҕы былааһын кэмигэр 1899 сыллаахтан ыла араас дуоһунастарга сулууспалаабыт. 1906 сыллаахтан туруорсан арыйтарбыт Тааттатааҕы 1 кылаастаах норуодунай училищетыгар учууталлаабыт. 1912 сыллаахха атырдьах ыйыгар буолбут Романовтар династияларын 300 сылын көрсө Сахалар-туспа урдустар съезтэригэр Боотуруускай улууһуттан делегат. 1913 сыллаахха Таатта улууһа тэриллиэҕиттэн үгүс тутууга, суолга, сибээскэ сыһыаннаах хамыыһыйаларга көхтөөхтүк үлэлэспит.
Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн 1917 сыллаахха ыам ыйыгар Таатта улууһугар земствоны киллэрэр съезкэ кыттан Киин быыбардыыр хамыыһыйа, от ыйыгар Тааттатааҕы ас-үөл кэмитиэтин чилиэннэрэ буолбут. 1918 сыл алтынньыга Таатта буолаһын быыбардыыр хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыт. 1919 сыллаахха Тааттаҕа оскуоланы туттарар хамыыһыйа салайааччыта буолбут. Таатта улууһуттан Дьокуускай уезд земскэй мунньаҕын гласнайынан талыллыбыт, Дьокуускай уезд земскэй мунньаҕын бэрэссэдээтэлэ буолбут.
Саха сиригэр гражданскай сэрии саҕаланыыта, 1921 сыллаахха Дьокуускай–Охотскай суолугар дьаамнары олохтооччунан анаммыт. 1922 сыллаахха кулун тутар ыйга Чурапчыга буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы съезкэ ВЯОНУ чилиэнинэн талыллыбыт. Муус устар устата Чурапчы сэлиэнньэтигэр олорон ВЯОНУ үлэлээбит. Ыам ыйыгар Охотскай муора кытылыгар Саха уобалаһын байыаннай уонна гражданскай дьыалаларыгар ВЯОНУ-тын оһуобай боломуочунайынан ананан командировкаламмыт. Сайыны быһа Охотскай муора кытылыгар сорудаҕы толоро сылдьыбыт. Балаҕан ыйыгар Саха уобалаһын управляющайа П.А. Куликовскайга ВЯОНУ, Пепеляев, Куликовскай сыһыаннарыгар анаммыт суругу А.П. Рязанскайынан ыыппыт.
1922-1923 сыллардааҕы кыһын Өймөкөөҥҥө кыстаан олорон хотугу улуустартан түүлээҕи түмпүт. 1923 сыллаахха тохсунньу 16 күнүгэр, Охотскай муора кытылыгар Саха уобалаһын байыаннай уонна гражданскай дьыалаларга ВЯОНУ-тын оһуобай боломуочунайын дуоһунаһыттан босхолонон туран, ВЯОНУ баайын-дуолун хомуйааччы уонна харайааччы диэн буолбут. Бастаанньыстар бырабыыталыстыбаларын үбүн-харчытын, аһын-таҥаһын, көлөтүн-олоҕун дьаһайар эбээһинэстээх баайы-дуолу хомуйааччы уонна харайааччы ВЯОНУ бэрэссэдээтэлинэн уонна кини солбуйааччытынан эрэ быһаччы дьаһаллар, тус бэйэтигэр эрэ бас бэринэр анал харабыл хамаандалаах эбит. Саас дьиэ кэргэнин, кыһын устата түмпүт түүлээҕин илдьэ харабылларын кытта Охотскай куоратын диэки айаннаабыт.
1923 сыл сайыныгар Охотскай куоратыттан ырааҕа суох сиргэ баар Новай Устье дэриэбинэ таһыгар ВЯОНУ муспут түүлээҕин биэрбэтэҕин иһин, үрүҥ эпписиэрдэрэ И.Н. Яныгиннаах кэргэнин, оҕотун кытта өлөрөн кэбиспиттэр.
Михаил Азаров – ВЯОНУ чилиэнэ
Михаил Дмитриевич Азаров 1883 сыллаахха балаҕан ыйын 17 күнүгэр Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Нам улууһун Муркучу (билиҥҥи II Хомустаах) нэһилиэгэр төрөөбүт. Красноярскайдааҕы (II Хомустаах) церковнай-приходскай оскуоланы уонна Дьокуускайдааҕы 2 кылаастаах миссионерскай оскуоланы бүтэрбит. Кэргэннээх, оҕолордоох.
Ыраахтааҕы былааһын сылларыгар 1901-1906 сылларга Мэҥэ улууһун Суола (билиҥҥи Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Бүтэйдээх нэһилиэгэ) церковнай-приходскай оскуолатыгар, 1906-1907 үөрэх дьылыгар Бороҕон улууһун (билиҥҥи Уус Алдан улууһа) Суотту церковнай-приходскай оскуолатыгар, 1907-1916 сылларга Мэҥэ улууһун Төҥүлү 1 кылаастаах норуодунай училищетыгар учууталлаабыт. Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ, сэбиэскэй былаас олохтонуутун быыһык кэмигэр – 1916-1921 сылларга Нам 2 кылаастаах норуодунай училищетыгар сэбиэдиссэйдээбит, 1-гы ступеннаах сэбиэскэй оскуола буолбутугар сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит.
1921 сыллаахха балаҕан ыйыгар тутуллубут уонна сэтинньи 18 күнүгэр Саха күбүөрүнэтин чекатын коллегиятынан сууттанан биир сыл болдьохтоох хаайыыга ууруллубут. Бу дьыалата 1992 сыллаахха көтүрүллэн реаблитацияламмыт. 1922 сыл кулун тутар ыйыгар Чурапчы сэлиэнньэтигэр буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы съеһинэн ВЯОНУ чилиэнинэн, 1-гы отдел сэбиэдиссэйинэн талыллыбыт. Сайын ВЯОНУ-тын кытта Охотскай куоракка чугуйсубут. 1923 сыл саҕаланыытыгар Охотскай куоракка баар эбит.
Амнистияланан кулун тутар 28 күнүгэр Нам улууһун үөрэх хамыыһыйатын чилиэнинэн үлэлии олорбут. 1931 сыллаахха силиэстийэлэнэ сылдьыбытыттан сабаҕалаатахха, 1930-с сылларга хаайыллыбыт биитэр сыылкаҕа ыытыллыбыт. 1938 сыллаахха өлбүт.
Андрей Новгородов – ВЯОНУ чилиэнэ
Андрей Андреевич Новгородов 1894 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Боотуруускай улууһун II Хатылы нэһилиэгэр (билиҥҥи Чурапчы улууһун Болтоҥо нэһилиэгэ) төрөөбүт. Цыценко чааһынай оскуолатыгар үөрэммит, 1915 сыллаахха Дьокуускайдааҕы реальнай училищены бүтэрбит. Кэргэннээх, уол оҕолоох.
Өрөбөлүүссүйэ иннинэ Боотуруускай улууһун быраабатын суруксутунан үлэлээбит. Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн Боотуруускай улууһун обществоҕа куттал суох буолуутун кэмитиэтин чилиэнинэн талыллыбыт. Саха сиригэр сэбиэскэй былаас олохтоммутун кэннэ 1920 сыл сайыныгар убайа С.А. Новгородовтыын, Саха сиригэр сэбиэскэй былааһы олохтуурга Сибревком боломуочунайа М.К. Аммосов сорудаҕынан, сахалыы алпаабыт шрибин оҥотторо Читанан эргийэн Петроградка барсыбыт. 1921 сыллаахха дойдутугар эргиллэн кэлэн кэтэх хаһаайыстыбатын көрөн кыстаабыт.
1922 сыл саҥатыгар бастаанньыстар этэрээттэрэ Боотуруускай улууһугар кэлбиттэр. Олунньуга тылларыгар киллэрэн Мэҥэ улууһун киинигэр Төҥүлүгэ баар бастаанньыстар ыстааптарыгар силиэстийэлиир хамыыһыйа чилиэнинэн ыыппыттар. Кулун тутар бүтүүтэ ВЯОНУ Чурапчы сэлиэнньэтигэр ыҥыран ылан информационнай отдел сэбиэдиссэйинэн анаабыт. От ыйыгар ВЯОНУ Өймөкөөн, норуодунай армия ыстааба Айаан туһаайыыларынан Охотскай муора кытылыгар чугуйбуттарыгар кини Ньылханынан Айаан пордугар түспүт.
Балаҕан ыйын 7 күнүгэр «Защитник» борокуокка буолбут Сибиирдээҕи добровольческай дружина командующайа генерал-лейтенант А.Н. Пепеляев генерал ыстаабын кытта Саха уобалаһын общественнай деятеллэрин сүбэ мунньаҕар кыттыбыт уонна онно тэриллибит Общественнай деятеллэр сэбиэттэригэр киирбит. Кыһыҥҥы суол туруута Сибиирдээҕи добровольческай дружинаны кытта киин Саха сиригэр төннүспүт.
1923 сыл саҕаланыытыгар Ньылхаҥҥа баар эбит уонна онно тохсунньу 2 күнүгэр буолбут Пепеляевы өйүөхтээх Тоҥустар съезтэрин тэрийсибит. Сибиирдээҕи добровольческай дружина олунньу 2 күнэ үүнэр түүнүгэр Амма Солобуодатын (билиҥҥи Амма бөһүөлэгэ) ылбытын кэннэ, саҥа тэриллибит Норуот оборонатын сэбиэтин чилиэнин быһыытынан, бааһырбыт саллааттары хааччыйыыга үлэлэспит. Кулун тутар 2 күнүгэр Амманы кыһыллар ылбыттарыгар Саха уобалаһын управляющайа П.А. Куликовскай баһылыктаах гражданскай управлениены кытта атахха бааһыттаран билиэн түбэспит. Кыһыллар амнистиялаабыттар, бааһын эмтээн баран дойдутугар ыыппыттар.
Эйэлээх олоххо эргиллэн Боотуруускай улууһун ситэриилээх кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн талыллан үлэлии сылдьыбыт. 1925 сыллаахха ыам ыйын 7 күнүгэр Амма улууһун Кугда нэһилиэгин сиригэр Тоҥустар инники партизанскай этэрээттэрин боломуочунайа М.К. Артемьев Саха киин ситэриилээх кэмитиэтин Р.Ф. Кулаковскай бэрэссэдээтэллээх эйэлээх делегациятын кытта көрсүһүүтүгэр кыттыбыт. 1928-1929 сыллаах үөрэх дьылыгар учууталлаан иһэн баҕа өттүнэн тохтообут.
1929 сыллаахха атырдьах ыйыгар Дьокуускай уокурук Киин ситэриилээх кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Н.Д. Субуруускайы өлөрөргө сорунууга буруйданан тутуллубут. 1930 сыллаахха от ыйын 23 күнүгэр Саха АССР ОГПУ-тын коллегията ытарга уураахтаабыт. Уурааҕы атырдьах ыйын 14 күнүгэр толорбуттар. 1989 сыллаахха реаблитацияламмыт.
Константин Ксенофонтов – ВЯОНУ чилиэнэ
Константин Васильевич Ксенофонтов 1898 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Арҕаа Хаҥалас улууһун III Малдьаҕар нэһилиэгэр (билиҥҥи Хаҥалас улууһун Тиит Арыы нэһилиэгэ) төрөөбүт. Сибииргэ гражданскай сэрии уота күүдэпчилэнэ турдаҕына үөрэнэн Иркутскайдааҕы учуутал институтун бүтэрбит.
Төрөөбүт III Малдьаҕар нэһилиэгэр 4 кылаастаах начальнай оскуолаҕа учууталлыы олордоҕуна ыҥыран ылан, 1920-1921 сылларга Саха күбүөрүнэтин ревкомун Норуот үөрэҕириитин салаатын саха күбүөрүнэтин чинчийэр подотделын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит. Бу кэмҥэ араас саагыбардары арыйыы ухханыгар кимэ биллибэт киһи тутуллаары сылдьарын сэрэтиитинэн түүн аҕата Дьокуускайтан күрэппит. Ханна саһа сылдьыбыта, тугу гыммыта биллибэт эрээри, 1922 сыллаахха ыам ыйынааҕы суһал ыҥырыылаах съезд ВЯОНУ чилиэнинэн талбыт. Оччолорго Чурапчы сэлиэнньэтигэр баар эбит. Сайын ВЯОНУ-тын кытта Охотскай диэки чугуйсубут уонна ити сыл устунан, күтүөтэ, атыыһыт И.П. Антипинныын Японияҕа эмиграциялаабыт.
1923 сыл балаҕан ыйыгар диэри атын саха эмиграннарын кытта Г.С. Ефимов баһылыктаах ВЯОНУ бэрэстэбиитэлэстибэтэ аатыран бары бииргэ Япония Иокогама куоратыгар олорбуттар, нуучча үрүҥ эмиграциятыттан, дьоппуоннартан Саха сиригэр сэбиэскэй былааһы утары охсуһарга көмө көрдөһө сатаабыттар. Балаҕан ыйыгар Японияҕа улахан сир хамсааһына буолбутугар кини атын эмиграннары кытта Маньчжурияҕа барсыбакка Америка холбоһуктаах штаттарыгар дьол көрдөһө аттаммыт. Америкаҕа индеецтар этнографияларын үөрэтэр музейга үлэлээбит. Доҕотторо дьонугар биллэрбиттэринэн, 1928 сыллаахха төрөөбүт буор тардыытын уйбакка эдэр сааһыгар күн сириттэн арахсыбыт.
Иван Павлов-Күтүөт Павлов – ВЯОНУ чилиэнэ
Иван Тимофеевич Павлов-Күтүөт Павлов 1886 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Арҕаа Хаҥалас улууһун (билиҥҥи Горнай улууһа) Одуну нэһилиэгэр төрөөбүт. Кыыһа А.И. Павлова ахтарынан коммерческай үөрэхтээҕэ үһү.
Ыраахтааҕы былааһын саҕана хоту Усуйаанаҕа тиийэн II гильдиялаах атыыһыт Я.Ф. Санников-Яша Оҕонньорго бирикээсчигинэн үлэлээбит. Сотору атыыһыт кыыһын Ирина Яковлевнаны кэргэн ылан түөрт оҕоломмуттар. Аҕа кынна өлбүтүн кэннэ «Я.Ф.Санников нэһилиэнньиктэрэ» диэн эргиэн тэрилтэтин салайбыт.
Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ саҕана Дьокуускайга баар эбит: Саха уобалаһынааҕы обществоҕа куттал суох буолуутун кэмитиэтин ситэриилээх бүрүөтүн чилиэнэ буолбут, саха үөрэхтээхтэрин түмпүт «Саха федералистарын үлэһит сойууһа» партияҕа киирбит.
Саха сиригэр гражданскай сэрии саҕаланыытыгар хоту баар эбит. 1922 сыл ыам ыйыгар ВЯОНУ суһал ыҥырыылаах съеһэ Верхоянскай куоратыгар олорор киһини кэтэхтэн ВЯОНУ чилиэнэ, хотугу улуустарга түүлээҕи хомуйууга боломуочунайа оҥорбут. Ити сыл ахсынньы 24 күнүгэр Охотскай куоратыгар тиийбит уонна 1923 сыл саҥатыгар диэри олорбут. Кулун тутар 12 күнүгэр Өймөкөөҥҥө баар эбит уонна хотугу улуустартан түүлээҕи хомуйуунан, Пепеляев Хотугу этэрээтин көлөнөн, аһынан-таҥаһынан хааччыйыынан дьарыктаммыт.
Сэбиэскэй былаас олохтонуоҕуттан ыла «Холбос» кооперативтар сойуустарын ситимигэр үлэлээбит. Дьокуускай куоракка эргиэн хонтуоратын сэбиэдиссэйинэн үлэлии олорон 1929 сыллаахха сэтинньи 5 күнүгэр тутуллубут эрээри, Саха сиринээҕи ОГПУ 1930 сыллаахха тохсунньу 30 күнүгэр сууттаан дьыалатын саппыт. 1932 сыллаахха муус устар 28 күнүгэр Өлүөнэтээҕи өрүс транспорын управлениетыгар контолердуу олорон хаттаан тутуллубут, Саха сиринээҕи ОГПУ сууттаан 3 сылга Арҕаа Сибииргэ сыылкаҕа ыыппыт. 1937 сыллаахха сыылкатын болдьоҕун боруостаан Дьокуускай куоракка эргиллээт, кыыһа ахтарынан, сотору кэминэн эмиэ хаайыллыбыт. Хаайыыттан Саха сиригэр Аҕа дойду Улуу сэриитин эрэ иннинэ эргиллибит уонна 1941 сыллаахха сааҕа дэҥнэнэн өлбүт.
Иван Турантаев-Аадырыс Суруксут – ВЯОНУ чилиэнэ
Иван Семенович Турантаев-Аадырыс Суруксут 1890 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Байаҕантай улууһун (билиҥҥи Уус Алдан улууһа) II Байаҕантай нэһилиэгэр төрөөбүт. Дьокуускайдааҕы 2 кылаастаах миссионерскай оскуоланы, 1914 сыллаахха Дьокуускайдааҕы педагогическай курстары бүтэрбит. Кэргэннээх, оҕолордоох.
Ыраахтааҕы былааһын кэмигэр 1914-1916 сылларга Саҕынньахтаах дьаамыгар, 1916-1918 сылларга Дүпсүн 2 кылаастаах норуодунай училищетыгар учууталлаабыт. Ол быыһыгар Байаҕантай улууһун быраабатыгар суруксуттаабыт курдук. Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн 1917 сыл муус устарыгар буолбут Сахалар уонна нуучча бааһынайдарын съезтэригэр Байаҕантай улууһуттан делегат быһыытынан кыттыбыт. 1918-1920 сылларга «Экономия» кооперативка агенынан үлэлээбит.
Саха сиригэр сэбиэскэй былаас олохтонуутугар Дүпсүн, Байаҕантай улуустарыгар ревкомнары тэрийсибит. 1920 сыллаахха муус устарга Байаҕантай буолаһын ситэриилээх кэмитиэтин чилиэнинэн анаммыт. 1920-1923 сылларга Бороҕон улууһун Ойуун Ууһун нэһилиэгэр (билиҥҥи Уус Алдан улууһун Бээрийэ нэһилиэгэ), 1923-1925 үөрэх дьылыгар Байаҕантай улууһун Танда, 1925-1927 сылларга Дүпсүн улууһун, 1927-1928 үөрэх дьылыгар Байаҕантай улууһун Мэҥэ Алдан, 1928-1929 үөрэх дьылыгар Бороҕон улууһун Мүрү оскуолаларыгар ол эбэтэр билиҥҥи Уус Алдан уонна Томпо улуустарыгар учууталлаабыт. 1922 сыллаахха кулун тутар ыйга Чурапчыга буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы съеһигэр Байаҕантай улууһуттан делегат буолбут. Бу съезд кинини ВЯОНУ хааччыйыы отделын сэбиэдиссэйинэн талбыт.
1931 сыллаахха бэс ыйын 20 күнүгэр Уус Алдан оройуонун Түүлээх ситэтэ суох орто оскуолатыгар учууталлыы олорон тутуллубут уонна 1932 сыл тохсунньу 14 күнүгэр ОГПУ коллегиятынан сууттанан 3 сылга Арҕаа Сибииргэ сыылкаҕа ыытарга уураахтаммыт. 1935 сыллаахха дойдутугар төннөн кэлэн Уус Алдан оройуонун II Байаҕантай нэһилиэгин «Тыыраҕаттаах» колхуоһугар быстах үлэлээбит. 1935-1936 үөрэх дьылыгар Курбуһах, 1936-1937 үөрэх дьылыгар Мүрү 7 кылаастаах оскуолаларыгар учууталлаабыт. 1938 сыллаахха кулун тутар 2 күнүгэр Саха АССР ИДьНК Уус Алдан оройуонунааҕы отдела туппут, ити сыл бэс ыйын 30 күнүгэр Саха АССР Үрдүкү суутун уурааҕынан 5 сыл болдьохтоох хаайыллан Дьокуускай таһыгар 1-гы нүөмэрдээх колонияҕа сыппыт, 1943 сыл сэтинньитигэр босхоломмут. 1992 сыллаахха реаблитацияламмыт.
Петр Оросин-Хайыкы – ВЯОНУ чилиэнигэр кандидат
Петр Иванович Оросин-Хайыкы (Вольскай) 1895 сыллаахха сэтинньи 19 күнүгэр Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Боотуруускай улууһун I Игидэй нэһилиэгин (билиҥҥи Таатта улууһун Игидэй нэһилиэгэ) сис ыалыгар төрөөбүт. 1907 сыллаахха Байаҕантай улууһун I Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгэ) баар Байаҕантайдааҕы Масловскай 1 кылаастаах норуодунай училищены бүтэрбит, салгыы дьиэтигэр олорон политическай сыылынайга үөрэммит. Кэргэннээх, икки оҕолоох.
Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн 1917-1919 сылларга Дьокуускай уезд земскэй управатын сэкирэтээринэн үлэлээбит. 1919-1920 сылларга Таатта улууһун Тааттатааҕы үрдүкү начальнай училищетыгар (билиҥҥи Чөркөөх оскуолата) учууталлаан баран, 1921-1922 үөрэх дьылыгар Чычымах начальнай училищетыгар көспүт.
1921 сыллаахха сэтинньи 11 күнүгэр 27-28 киһилээх бөлөҕү баһылыктаан Амма өрүһү туораан Уус Маайа сиригэр күрээбит уонна эрдэ барбыт корнет В.А. Коробейников баһылыктаах урукку үрүҥ эпписиэрдэр этэрээттэригэр холбоспут. 1922 саҥатыгар бастаанньыстар этэрээттэрин биир хамандыырын быһыытынан Таатта, Байаҕантай, Боотуруускай улууһугар өтөн киирбит. Олунньуга бастаанньыстар Төҥүлүтээҕи ыстааптарыгар баар эбит. Кулун тутар ыйга Чурапчыга буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы съеһигэр кыттыбыт буолуон сөп. Ляпушкин хамандыырдаах ВЯОНУ норуодунай армиятын Хотугу этэрээтигэр ыстаап начальнигынан анаммыт, бастаанньыстар бу бөлөхтөрө норуокка «Оруоһун этэрээтэ» диэн сүрэхтэммит. Бэс ыйын 21 күнүгэр Никольскайга буолбут кыргыһыыга Хотугу этэрээт үнтүрүтүллүбүт. Ол эрээри, бу кэмҥэ кини онно баара ахтыллыбат. Хата от ыйыгар Оруоһун этэрээтэ ВЯОНУ Чурапчыттан Тааттанан Охотскай куоратыгар тэрээһиннээх чугуйуутун арыаллаабыт. Сайын иккис аҥарыгар этэрээтин илдьэ Өймөкөөҥҥө олорбут.
Генерал-лейтенант А.Н. Пепеляев командующайдаах Сибиирдээҕи добровольческай дружина Айаан пордуттан киин Саха сиригэр бохуотун кэмигэр, ахсынньыга этэрээтин Өймөкөөнтөн Байаҕантай улууһугар аҕалбыт. 1923 сыллаахха тохсунньу бүтүүтэ Саха сирин сэбиэттэрин 1-гы учредительнай съеһэ кинини кытта кэпсэтэн бэриннэрээри делегация ыыппыт. Охотскай этэрээт хамандыыра генерал-майор Ракитин ону билэн Оруоһуну тутан хаайбыт уонна этэрээтин тарҕаппыт. Бу кэнниттэн П.И. Оросин-Хайыкы араспаанньатын Вольскай диэҥҥэ уларытан туран Охотскай этэрээт ыстаабын начальнига буоларга күһэллибит. Муус устар саҥатыгар Байаҕантай улууһун киинэ II Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Уолба нэһилиэгэ) сэбиэскэй былаас бэрэстэбиитэллэригэр киирэн амнистияламмыт.
Эйэлээх олоххо эргиллиннэҕин утаа дойдутугар Таатта улууһун I Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Игидэй нэһилиэгэ) олорон суруналыыстыканан, литературанан дьарыктаммыт. 1923 сыллаахха «Саха омук» культурнай-сырдатар общество кини «Кыһалҕалаах кыһалҕалааҕы өйдүүр» диэн драматын туруорбут, 1924 сыллаахха ыстатыйалара «Кыым» хаһыакка бэчээттэммиттэр. 1924-1926 сылларга Саха АССР Үөрэҕирии, доруобуйа харыстабылын, социальнай хааччыйыы норуодунай комиссариатын Литературнай-тылбаастыыр хамыыһыйатын чилиэнинэн үлэлээбит, 1924 сыл бүтүүтэ Ньылхаҥҥа (билиҥҥи Хабаровскай кыраай сирэ) тиийэн сэтинньи 20-23 күннэригэр буолбут Охотскай муора кытылын Тоҥустарын 2-с съеһигэр Саха киин ситэриилээх кэмитиэтин делегациятын чилиэнин быһыытынан Тоҥустар өрө турууларын кыттыылаахтарын эйэлэһэргэ ыҥырбыт.
«Саха омук» культурнай-сырдатар общество чилиэнэ, суруйааччы, суруналыыс, тылбаасчыт быһыытынан айар үлэ үөһүгэр сылдьыбыт: айымньылара, ыстатыйалара «Саҥа суол» үөрэх кинигэтигэр, «Саха кэскилэ» научнай-чинчийэр общество оҥорбут, «Чолбон», «Якутские зарницы» сурунаалларга, «Кыым», «Автономная Якутия» хаһыаттарга бэчээттэммиттэр.
1927 сыллаахха Саха АССР Норуодунай хамыһаардарын сэбиэтин тылбаасчытынан үлэлии олорон балаҕан ыйыгар тутуллан хаайыллыбыт. 1928 сыллаахха алтынньы 29 күнүгэр ОГПУ коллегиятын оһуобай мунньаҕынан 5 сыл болдьохтоох концлааҕырга ууруллан, Соловкига утаарыллыбыт. 1932 сыллаахха босхолонон баран Архангельскай уобалас Мезень куоратыгар сыылкаҕа ыытыллыбыт. 1930-с сыллар ортолоругар Иркутскай куоракка кэлэн бухгалтердар куурустарыгар үөрэммит уонна Бодойбо куоратыгар олохсуйбут, Саха сириттэн дьиэ кэргэнин ыҥыран аҕалбыт. Түүлээхчит эбээннэри, сахалары дьаһайар «Заготживсырье» диэн тэрилтэҕэ кылаабынай бухгалтерынан үлэлээбит, 1930-с сыллар бүтүүлэринээҕи репрессиялар кэмнэригэр үксүн тайҕаҕа ордууламмыт. Ол эрээри, 1940-с сылларга хаттаан тутуллан хаайыллыбыт уонна 1950-с сыллар саҥаларыгар эрэ босхолонон Бодойбоҕо дьонугар эргиллибит.
1954 сыллаахха өлбүт. 1928 сыллаах дьыалатынан 1991 сыллаахха реаблитацияламмыт.
Афанасий Рязанскай – ВЯОНУ чилиэнигэр кандидат
Афанасий Петрович Рязанскай 1873 тохсунньу 1 күнүгэр Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Боотуруускай улууһун III Чакыр нэһилиэгэр (билиҥҥи Амма улууһун Сулҕаччы нэһилиэгэ) төрөөбүт. 1890 сыллаахха Дьокуускайдааҕы эр дьон классическай гимназиятын 4 кылааһын бүтэрбит. Кэргэннээх, биир уол, икки кыыс оҕолоох. Уола А.А. Рязанскай – 1921-1923 сылларга үрүҥ хамсааһыннарга кыттыбыт, ВЯОНУ норуодунай армиятын Өлүөнэтээҕи этэрээтин ыстаабын начальнига, генерал-лейтенант А.Н. Пепеляев Сибиирдээҕи добровольческай дружинатын поручига, Кытайга, кэлин Австралияҕа эмиграциялаабыт.
Үлэтин Боотуруускай улууһун быраабатын суруксутунан саҕалаабыт, 1910-1912 сылларга III Чакыр нэһилиэгэр кинээһинэн талыллыбыт. 1902 сыллаахтан ыла туруорсан 1911 сыл тохсунньутугар Боотуруускай улууһун Амма өрүс тардыытынааҕы 14 нэһилиэгин арааран туспа улууһу тэрийбит. 1912 сыллаахха Амма улууһун маҥнайгы кулубатынан талыллыбыт. Ити сыл Романовтар династиялара 300 сылын көрсө тэриллибит Сахалар-туспа урдустар съезтэрин делегата буолбут уонна Россия империятын бырабыыталыстыбатыгар ыытыллар көрдөһүүлэри бэлэмниир хамыыһыйаны салайан үлэлэппит. 1914-1917 сылларга III Чакыр нэһилиэгэр суруксуттаабыт. 1916 сыллаахха тэриллибит, В.В. Никифоров-Күлүмнүүр уонна Г.В. Ксенофонтов редактордыыр «Якутские вопросы» хаһыаттарыгар корреспондент быһыытынан кыттыбыт.
Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн, 1917 сыллаахха муус устар ыйга буолбут Сахалар уонна нуучча бааһынайдарын съеһин делегата. Ити сыл бүтүүтэ Амма улууһуттан Дьокуускай уокурук земскэй мунньаҕар, ахсынньыга Саха күбүөрүнэтин земскэй мунньаҕыгар гласнайдарынан талыллыбыт уонна бу статуһун 1919 сыл ахсынньытыгар Дьокуускайга сэбиэскэй былаас олохтонуор диэри ыһыктыбатах. 1919 сыллаахха Саха күбүөрүнэтин земскэй мунньаҕын иһинэн үп хамыыһыйатыгар чилиэнинэн киирбит.
1921 сыл алтынньытыттан 1922 сыл кулун тутар 22 күнүгэр диэри Арҕаа Хаҥалас улууһун Одуну нэһилиэгэр (билиҥҥи Горнай улууһун Одуну нэһилиэгэ) сэбиэскэй оскуолаҕа учууталлаабыт. Бу үлэлии олордоҕуна бастаанньыстар кэлэн Чурапчы сэлиэнньэтигэр илдьэ барбыттар. Кулун тутар бүтүүтэ хотугу уокуруктартан түүлээҕи хомуйар боломуочунайынан ананан уһун айаҥҥа турбут: Верхоянскайы таарыйан, муус устар саҥатыгар Халыма куоратынан (билиҥҥи Орто Халыма куорат) эргийэн, тиһэҕэр Өймөкөөнү булбут. Ол кэмҥэ ыам ыйынааҕы суһал ыҥырыылаах съезд кэтэхтэн ВЯОНУ чилиэнигэр кандидатынан анаабыт. Сайыныгар ВЯОНУ-тын кытта Охотскай куоракка чугуйсубут. Кыһыллартан куоппуттар кыһалҕаларын быһаарар Охотскай кыраай олохтоох уонна күрүөйэх (беженец) сахаларын мунньахтарыгар сэкирэтээринэн талыллыбыт. Съезд кэнниттэн балаҕан ыйын 24 күнүгэр Охотскайтан Айаан пордугар тиийэн Саха уобалаһын управлениетын уонна байыаннай командование бэрэстэбиитэллэрин сүбэ мунньаҕар иһитиннэрии оҥорбут. 1923 сыл саҥатыгар Охотскай куоратыгар төннүбүт уонна манна сэтинньи бүтүөр диэри олорбут.
1924 сыл эргин төрөөбүт дойдутугар 1-гы Амма улууһун III Чакыр нэһилиэгэр төннүбүт, амнистияламмыт. 1925-1927 сылларга Дьокуускай куоракка киирэн Саха АССР сири оҥорууга норуодунай комиссариатын коллегиятын чилиэнинэн, сири түҥэтии отделын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит. 1927 сыллаахха балаҕан ыйыгар конфедералистар дьыалаларыгар күтүрэнэн хаайылла сылдьыбыт эрээри, сэтинньигэ босхолообуттар. Бу кэнниттэн төрүт олоҕор төннөн кэтэх хаһаайыстыбатынан дьарыктанан олорбут. 1929 сыллаахха сэтинньи 9 күнүгэр тутуллубут уонна 1930 сыллаахха муус устар 11 күнүгэр Саха сиринээҕи ОГПУ тройкатынан 3 сыл болдьохтоох Сибиир концлааҕырыгар утаарыллыбыт. Бэйэтэ ахтарынан бу төрдүс тутуллуута эбит. Бу сыылкаттан эргиллибэтэх.
Василий Софронов – ВЯОНУ чилиэнигэр кандидат
Василий Иванович Софронов 1882 сыллаахха кулун тутар 25 күнүгэр Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Боотуруускай улууһун I Дьохсоҕон нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Дьохсоҕон нэһилиэгэ) төрөөбүт. Дьокуускайдааҕы реальнай училище 4 кылааһын бүтэрбит. Бастаанньыстар гимнэрэ буолбут “Саха ырыатын” тылын ааптара А.И. Софронов-Алампа убайа.
Ыраахтааҕы былааһын кэмигэр 1904-1909 сылларга Байаҕантай улууһун III Байаҕантай нэһилиэгин (билиҥҥи Томпо улууһун Байаҕантай нэһилиэгэ) Кириэс Халдьаайы 1 кылаастаах норуодунай училищетыгар, 1909-1916 сылларга Боотуруускай (кэлин Таатта) улууһун I Дьохсоҕон (кэлин Уус Амма) нэһилиэгин Чычымах начальнай училищетыгар сэбиэдиссэйинэн, 1913-1914, 1916-1917 үөрэх дьылларыгар Боотуруускай улууһун Чурапчы 2 кылаастаах норуодунай училищетыгар учууталынан үлэлээбит. 1919 сыллаахха сэтинньигэ саҥа арыллыбыт Тааттатааҕы үрдүкү начальнай училище сэбиэдиссэйинэн анаммыт. Ахсынньыга Таатта буолаһынааҕы Обществоҕа куттал суох буолуутун кэмитиэтин ситэриилээх бүрүөтүн чилиэнинэн талыллыбыт.
Сэбиэскэй былаас олохтоммутун кэннэ, 1921 сыллаахха Ытык Күөл оскуолатыгар учууталлыыра ахтыллар. Саха сиригэр гражданскай сэрии саҕаламмытыгар 1922 сыл тохсунньу 20 күнүгэр бастаанньыстар Жарников хамандыырдаах этэрээттэрин кытта Чурапчы сэлиэнньэтигэр кэлсибит. В.А. Коробейников киин ыстаабын силиэстийэлиир хамыыһыйатын чилиэнинэн үлэлээбит. Ыам ыйынааҕы суһал ыҥырыылаах съезкэ ВЯОНУ чилиэнигэр кандидатынан талыллыбыт.
Амнистияланан баран салгыы Таатта улууһугар учууталлаабыт. 1928 сыллаахха Таатта улууһун 7 группалаах оскуолатын сэбиэдиссэйинэн үлэлии олорон сэллигэ бэргээн Дьокуускай куоракка эмтэнэ киирэн баран, ыам ыйын 1 күнүгэр өлбүт. Бу иннинэ үс саха учууталын кытта Үлэ Геройун аатыгар түһэриллибит эрээри ылбатах.
Михаил Слепцов—Отоороп – ВЯОНУ сэкирэтээрэ
Михаил Петрович Слепцов-Отоороп 1897 сэтинньи 4 күнүгэр Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Байаҕантай улууһун I Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгэ) төрөөбүт. Байаҕантайдааҕы Масловскай 1 кылаастаах норуодунай училищены (Баайаҕа), Дьокуускайдааҕы духуобунай семинарияны үөрэнэн бүтэрбит. Иккитэ кэргэннэммит, оҕолоох буолуон сөп.
1921 сыллаахха дойдутугар Байаҕантайдааҕы 1-гы ступеннаах сэбиэскэй оскуолаҕа учууталлыы олорон үрүҥ хамсааһыҥҥа кыттыһан Байаҕантай, Боотуруускай, Мэҥэ, Бороҕон, Дүпсүн улуустарынан (билиҥҥи Таатта, Уус Алдан, Чурапчы, Мэҥэ-Хаҥалас улуустара) сылдьан агитатордаабыт. 1922 сыллаахха тохсунньу 20 күнүгэр Чурапчыны ылбыт Жарников этэрээтин кытта кэлсибит. Кулун тутар 2-12 күннэригэр Чурапчыга буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһын съеһигэр суруксуттаабыт. Ол кэннэ икки ый ВЯОНУ-тыгар сэкирэтээрдээбит, бука, ыам ыйынааҕы суһал ыҥырыылаах съеһинэн быһыылаах, Бириэмэннэй уобаластааҕы силиэстийэлиир хамыыһыйа бэрэссэдээтэлинэн анаммыт. Сайын Өймөкөөҥҥө П.И. Оросин-Хайыкы этэрээтигэр информатордаабыт. Ахсынньыга Оросин этэрээтин кытта Байаҕантай улууһугар кэлсибит. 1923 сыл саҥатыгар улуус I Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгэ) Сибиир добровольческай дружинатын командующайа генерал-лейтенант А.Н. Пепеляевка А.И. Говоров салайааччылаах ВЯОНУ бэрэстэбиитэлэстибэтэ тэриллибитигэр информационнай отдел сэбиэдиссэйинэн анаммыт. Муус устар саҥатыгар Байаҕантай улууһун киинэ II Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Уолба нэһилиэгэ) сэбиэскэй былаас бэрэстэбиитэллэригэр киирэн амнистияламмыт.
1923-1924 үөрэх дьылыгар 1-й Баайаҕатааҕы сэбиэскэй оскуолаҕа учууталлаабыт. 1924-1925 сылларга Дьокуускай куоракка киирэн Саха АССР Үөрэххэ, доруобуйа харыстабылыгар, социальнай хааччыйыыга норуодунай комиссариатын иһинэн Литературнай-тылбаастыыр хамыыһыйаҕа уонна Саха киин ситэриилээх кэмитиэтин иһинэн Саха суругун-бичигин сэбиэтигэр чилиэн-сэкирэтээрдээбит. 1925-1926 сылларга үрдэтиллэн Саха АССР норуодунай хамыһаардарын сэбиэтигэр сэкирэтээринэн үлэлээбит. 1926 сыл сайыныгар Россия наукаларын академиятын Саха АССР чинчийэр хамыыһыйатын геоморфологическай этэрээтин кытта Бүлүүгэ барсан баран күһүн эргиллибит. 1926-1927 сыл кыһыныгар доруобуйатын туругунан дойдутугар Байаҕантай улууһун I Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгэ) олорбут. «Саха омук» культурнай-сырдатар общество, «Саха кэскилэ» научнай-чинчийэр общество чилиэннэрэ, суруйааччы эбит, Л.Н. Толстой «Сэрии уонна эйэ» роман-эпопеятын сахалыы тылбаастаабытын туһунан үһүйээн баар.
1927 сыл күһүнүгэр тутуллан Дьокуускай куоракка киллэриллибит, 1928 сыллаахха алтынньы 28 күнүгэр Саха АССР ОГПУ-тын оһуобай мунньаҕынан 10 сыл болдьохтоох концлааҕырга ууруллубут уонна Соловкига утаарыллыбыт. 1935 сыллаахха босхолонон баран төрөөбүт дойдутугар Таатта оройуонун Баайаҕа-Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Баайаҕа нэһилиэгэ) эргиллибит, колхуоска чилиэнинэн киирэн биригэдьииринэн, бухгалтерынан, Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар кыладыапсыгынан, кэлин оҕуруоччуттар биригэдьиирдэринэн үлэлээбит.
1960-с сылларга Р.И. Цугель М.К. Аммосовтыын бииргэ үлэлээбит киһи диэн персональнай пенсия бэрдэрээри этии киллэрбитин аккаастаммыт. 1967 сыллаахха бэс ыйын 15 күнүгэр Алексеевскай оройуон Баайаҕа нэһилиэгэр олорон өлбүт. 1991 сыллаахха реаблитацияламмыт.
Василий Слепцов – ВЯОНУ сэкирэтээрэ
Василий Афанасьевич Слепцов 1898 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Нам улууһун Бөтүҥ нэһилиэгин сис ыалыгар төрөөбүт. Дьокуускайдааҕы реальнай училищены бүтэрбит. 1911-1917 сыллардааҕы «Кэскил» саха үөрэнэр ыччатын түмсүүтүн биир көхтөөх чилиэнэ.
1919 сыл тохсунньутуттан Нам 2 кылаастаах норуодунай училищетын учууталынан анаммыт. Саха сиригэр сэбиэскэй былаас олохтоммутун кэннэ Нам улууһун хамыһаара буола сылдьыбыт. 1921-1923 сыллардааҕы үрүҥ хамсааһыҥҥа кыттыбыт. Ыам ыйынааҕы Чурапчыга буолбут суһал ыҥырыылаах съеһинэн ВЯОНУ сэкирэтээринэн талыллыбыт. 1922 сыл бүтүүтэ уонна 1923 сыл саҥата Охотскай куоракка баар эбит.
Амнистияланан баран, 1920-с сыллар ортолоругар дойдутугар эргиллэн Нам улууһугар учууталлаабыт. Арааһа, хаайыы, сыылка кэнниттэн буолуон сөп, 1930-с сылларга Уралга Магнитогорскай куоракка тиийэн олохсуйбут, кэргэн ылбыт, оҕоломмут. Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаламмытыгар фроҥҥа ыҥырыллыбыт уонна кыргыс хонуутугар охтубут. Сорохтор Кыһыл армияҕа танк экипаһын хамандыырынан сулууспалаабыта дииллэр.
Семен Попов – ВЯОНУ Владивостоктааҕы бэрэстэбиитэлэ
Семен Петрович Попов 1893 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Байаҕантай улууһун III Байаҕантай нэһилиэгэр (билиҥҥи Томпо улууһун Мэҥэ Алдан нэһилиэгэ) төрөөбүт. Ханна үөрэммитэ биллибэт эрээри, кыра үөрэхтээх. Кэргэннээх, икки уол оҕолоох, Г.В. Никифоров-Манньыаттаах Уолун сиэнин ииппит.
Өрөбөлүүссүйэ иннинэ I гильдиялаах атыыһыт Г.В. Никифоров-Манньыаттаах Уолугар үлэлээбит, итэҕэллээх киһитэ буолбут. Сэбиэскэй былаас олохтоммутун кэннэ Якутторг Ньылхан (билиҥҥи Хабаровскай кыраай сирэ) сэлиэнньэтинээҕи факториятын боломуочунайынан үлэлии сылдьыбыт.
1922 сыллаахха кулун тутарга ВЯОНУ Чурапчыттан ини-бии С.Д. уонна Н.Д. Меркуловтар салайар Бириэмэннэй Приамурскайдааҕы бырабыыталыстыбаларыгар Владивосток куоракка бэрэстэбиитэлинэн анаан ыыппыт. Владивостокка Үт сирин (билиҥҥи Хабаровскай кыраай Тугур-Чумикан оройуона) нөҥүө сиринэн айаннаан ыам ыйыгар тиийбит. 1922 сыл сайыныгар Японияҕа сылдьыбыт, П.А. Куликовскайы, Г.В. Никифоров-Манньыаттаах Уолун кытта Кытай Маньчжурия провинциятыгар Харбин куоракка олорор генерал-лейтенант А.Н.Пепеляевы Саха сиригэр ыҥырар кэпсэтиигэ кыттыбыт. Омук эргиэн тэрилтэлэриттэн кредит ылан Пепеляев экспедициятын сэрии сэбинэн, аһынан-таҥаһынан хааччыйсыбыт. Сибиирдээҕи добровольческай дружинаны кытта атырдьах ыйын 30 күнүгэр Владивостоктан борокуотунан айаҥҥа турбут уонна балаҕан ыйын 6 күнүгэр Айаан пордугар кэлбит. Балаҕан ыйын 7 күнүгэр «Защитник» борокуокка буолбут Сибиирдээҕи добровольческай дружина командующайа генерал-лейтенант А.Н. Пепеляев ыстаабын кытта Саха уобалаһын общественнай деятеллэрин сүбэ мунньаҕар кыттыбыт. Сүбэ мунньаҕынан Общественнай деятеллар сэбиэттэрин састаабыгар киирбит, генерал-лейтенант А.Н. Пепеляев ыстаабыгар гражданскай былаас бастайааннай бэрэстэбиитэлинэн анаммыт.
Пепеляев кыаттарбытын кэннэ Маайа өрүс тардыытыгар баар Ньылхан оройуонун Маймакааныгар (билиҥҥи Хабаровскай кыраай сирэ) олохсуйбут. 1926 сыллаахха кулун тутар 2 күнүгэр Саха киин ситэриилээх кэмитиэтэ амнистиялаабыт. 1927 сыл бүтүүтүгэр тутуллубут уонна 1928 сыллаахха ахсынньы 10 күнүгэр Саха сиринээҕи ОГПУ коллегиятынан сууттанан 5 сыл болдьохтоох Соловкига утаарыллыбыт.
1934-1935 сыллар эргин хаайыыттан эргиллэн кэлэн Алдан оройуонун «Токарикаан» диэн эбэҥки холкуоһугар бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит, Нагорнай бөһүөлэккэ (билиҥҥинэн Алдан оройуонун Ленинскэй куораттыы көрүҥнээх бөһүөлэгин састаабыгар киирэр бөһүөлэк) олорбут. 1950-с сылларга өлбүт.
Иван Чахов-Чымаһа – ВЯОНУ боломуочунайа
Иван Тимофеевич Чахов II-Чымаһа 1881 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Байаҕантай улууһун I Игидэй нэһилиэгэр (билиҥҥи Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгэ) төрөөбүт. Үөрэхтээх. Кэргэннээх, үс оҕолоох.
Өрөбөлүүссүйэ иннинэ Өймөкөөҥҥө тиийэн эргинэн II гильдиялаах атыыһыт буолбут. 1915-1917 сылларга И.И. Маслов аатынан Байаҕантайдааҕы 2 кылаастаах норуодунай училище бочуоттаах блюститела эбит. Кини кэнниттэн бу дуоһунаска кэргэнэ Ф.К. Чахова анаммыт. Саха сиригэр сэбиэскэй былаас олохтоммутун кэннэ, 1920-1921 сылларга Байаҕантайдааҕы 1-гы ступеннаах сэбиэскэй оскуола пансионатын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит.
1922 сыл саҥатыгар үрүҥ хамсааһыныгар кыттан Байаҕантай, Таатта, Боотуруускай улуустарынан агитатордаабыт. 1922 сыллаахха кулун тутар ыйга Чурапчыга буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы съеһигэр кыттыбыт бадахтаах. 1923 сыллаахха кулун тутар ыйга Өймөкөөҥҥө олорон ВЯОНУ боломуочунайын, Түүлээҕи Охотскай түмэр хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлин быһыытынан бастаанньыстар норуодунай армияларыгар аһы-таҥаһы булууга, түүлээҕи хомуйууга үлэлэспит. Ити сыл кыһыныгар Өймөкөөҥҥө олорон амнистияламмыт уонна Байаҕантай улууһугар төннөөрү сылдьар диэбиттэр эрээри, дойдутугар эргиллибэтэх.
Өймөкөөн I гильдиялаах атыыһыта Н.О. Кривошапкинныын доҕордоһор буолан, кэргэнин, оҕотун аҕалан аан бастаан Үүт Уурбут (билиҥҥи Өймөкөөн улууһун I Бороҕон нэһилиэгин Райотдел учаастага) диэн сиргэ киниэхэ дьукаах олорбут, кэлин Билии (билиҥҥитэ Куусумпа) диэн сиргэ көспүт. 1924 сыллаахха атырдьах ыйыгар Өймөкөөн улууһун третейскэй суутун бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыт. 1927 сыллаахха Томторго саҥа оскуола дьиэтин маастардаан, тэрийэн туппут. Ити сайын ыһыах саҕана ГПУ боломуочунайа тутан быстах хаайылла сылдьыбыт, босхолонон баран оскуола тутуутугар салгыы үлэлэспит.
1928 сыллаахха Охотскайтан тахсыбыт Петров хамандыырдаах экспедиционнай этэрээт тутан ылан Өймөкөөн улууһун Икки Үрэх икки арда диэн сиригэр 18 киһини кытта уоттаан өлөрбүттэр. Өлүөн иннинэ чекистэр уоппустаммыт баайын-дуолун 78 сыарҕа табанан тиэйбиттэрэ үһү.
Иван Антипин – ВЯОНУ боломуочунайа
Иван Прокопьевич Антипин 1878 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Илин Хаҥалас улууһун II Наахара нэһилиэгэр төрөөбүт. Ксенофонтовтар күтүөттэрэ – кэргэнэ Елена Васильевна.
Өрөбөлүүссүйэ иннинэ II гильдиялаах атыыһыт буолбут, «Г.В.Никифоров уонна И.П.Антипин» эргиэн дьиэтин бас билээччилэртэн биирдэстэрэ, «А.М. Кушнарева нэһилиэнньиктэрин уонна И.П.Антипин эргиэннэрин дьиэтэ» Хотугу эргиэн-промышленнай табаарыстыбатын дьаһайааччы эбит. Сибиири үөрэтэр уонна олоҕун-дьаһаҕын тупсарар общество Саха сиринээҕи салаатыгар чилиэнинэн киирбит.
Гражданскай сэрии сылларыгар Охотскай муора кытылыгар тиийэн, Саха сирин I гильдиялаах атыыһыта П.А. Кушнаревы кытта ситимнээх «Олаф Свенсон и Ко» диэн американскай эргиэн фирматын агенынан үлэлээбит. 1922 сыллаахха ВЯОНУ боломуочунайынан анаммыт. Ити сыл сайыныгар генерал-лейтенант А.Н. Пепеляев командующайдаах Сибиирдээҕи добровольческай дружина Саха сиригэр кэлиитин үбүлэспит. Кэргэнин аймаҕа, ВЯОНУ чилиэнэ К.В. Ксенофонтовтыын Японияҕа эмиграциялаабыттар. Атын саха эмиграннарын кытта, Г.С. Ефимов баһылыктаах ВЯОНУ бэрэстэбиитэлэстибэтэ аатыран, Япония Хакодата, Иокогама куораттарыгар бииргэ олорбуттар, нуучча үрүҥ эмиграциятыттан, дьоппуоннартан Саха сиригэр сэбиэскэй былааһы утары охсуһарга көмө көрдөһө сатаабыттар.
1924 сыллаахха Саха АССР эргиллэн кэлбит, амнистияланан баран Якутторг Индигиирдээҕи салаатын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбит. 1928 сыллаахха алтынньы 22 күнүгэр тутуллубут уонна 1929 сыллаахха муус устар 4 күнүгэр диэри силиэстийэлэнэн баран, Красноярскай кыраайга сыылкаҕа ыытыллыбыт. Онно тиийэн эргиэн ситимигэр үлэлээбит, 1938 сыллаахха Хатанга бөһүөлэгэр олорон өлбүт. 2000 сыллаахха реаблитацияламмыт.
Петр Яковлев – ВЯОНУ оһуобай делегациятын чилиэнэ
Петр Дмитриевич Яковлев 1892 сыл ахсынньытыгар Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Арҕаа Хаҥалас улууһун I Маалтааны нэһилиэгэр (билиҥҥи Хаҥалас улууһун Нөмүгү нэһилиэгэ) төрөөбүт. Дьокуускайдааҕы духуобунай училище 3 кылааһын бүтэрбит, Санкт-Петербурга бухгалтердар куурустарыгар үөрэммит. Кэргэннээх, икки уол, биир кыыс оҕолоох.
Ыраахтааҕы былааһын кэмигэр 1913 сылга диэри Дьокуускай куорат типографиятыгар үлэлээбит. Ити сыл Санкт-Петербург куоракка тиийэн биир сыл бухгалтер кууруһугар үөрэнэн баран, 1914-1917 сылларга Жуков собуотугар конторщигынан, бухгалтерынан үлэлээбит.
Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн Саха сиригэр эргиллэн кэлэн 1917-1919 сылларга уобалас продовольственнай управатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан талыллан үлэлээбит, «Саха федералистарын үлэһит сойууһа» партияҕа чилиэнинэн киирбит. 1918 сыллаахха Саха күбүөрүнэтин земскэй быраабатын чилиэнэ, ити сыл алтынньытыгар «Саха аймах» культурнай-сырдатар общество бэрэссэдээтэлэ, 1919 сыллаахха Саха күбүөрүнэтин земскэй мунньаҕын гласнайа эбит.
1919-1921 сылларга «Холбос» кооперативтар союзтарыгар үлэлээбит. 1921 сыл сайыныгар Айаан пордуттан Ньылхан сэлиэнньэтигэр (билиҥҥи Хабаровскай кыраай хоту өттө) диэри таһаҕаһы тиэрдиигэ «Холбос» бэрэстэбиитэлэ буолан, Ньылхаҥҥа баар эбит. Бу олордоҕуна балаҕан ыйын 10 күнүгэр Маайа өрүһү өксөйөн икки борохуотунан 20-чэ киһилээх урукку үрүҥ эпписиэрдэрэ – Саха күбүөрүнэтин байыаннай комиссара, капитан И.Ф. Толстоухов уонна военкомат фельдшерэ, корнет В.А. Коробейников бөлөхтөрө тиийэн кэлэр, сүбэ мунньах буолар. Бу кэмтэн кини үрүҥ хамсааһыҥҥа кыттыһар. 1922 сыл балаҕан ыйыгар Владивостокка Приамурскай кыраай правительствотын кытта, Г.С. Ефимов салайар ВЯОНУ оһуобай делегациятын чилиэнэ буолан, кэпсэтиилэргэ кыттыбыт. Онтон 1923 сыл балаҕан ыйыгар диэри атын саха эмиграннарын кытта Г.С. Ефимов баһылыктаах ВЯОНУ бэрэстэбиитэлэстибэтэ аатыран бары бииргэ Япония Иокогама куоратыгар олорбуттар, нуучча үрүҥ эмиграциятыттан, дьоппуоннартан Саха сиригэр сэбиэскэй былааһы утары охсуһарга көмө көрдөһө сатаабыттар. 1923 сыл бүтүүтэ Японияттан Маньчжурияҕа кэлэн Харбин куоракка олохсуйбут, суоппардар куурустарыгар үөрэммит, хаһыа да буолан саха атыыһыта Г.В. Никифоров-Манньыаттаах Уола атыылаһан биэрбит автобуһунан дьону таһан айахтарын ииттэн олорбуттар.
Саха киин ситэриилээх кэмитиэтин Президиумун 1924 сыл ахсынньы 3 күнүнээҕи мунньаҕар 1922 сыл муус устар 22 күнүнээҕи Саха АССР ревкомун манифеһынан биллэриллибит амнистияны эмигрант сахаларга барыларыгар туһанарга быһаарбытыгар 1925 сыллаахха Саха АССР эргиллибит. Дьокуускай куоракка Үлэһит-бааһынай инспекциятыгар, саҥа тэриллэр «Салҕабыл» кредит биэрэр обществоҕа, Якутторга үлэлээбит. 1927 сыл кыһыныгар «Салҕабыл» кредит биэрэр общество инструкторынан үлэлии сылдьан Арҕаа Хаҥалас улууһугар конфедералистар этэрээттэригэр билиэн түбэһэн баран босхоломмут.
1929 сыллаахха сэтинньи 15 күнүгэр тутулларыгар Саха АССР эргиэн наркомун эбээһинэһин толорооччу дуоһунастаах эбит. 1930 сыллаахха муус устар 22 күнүгэр Саха сиринээҕи ОГПУ тройката 3 сыл болдьохтоох концлааҕырга ыытарга уураахтаабыт. Хаайыытын болдьоҕун бүтэрэн баран Волга-Москва каналын тутууга, Красно-Холмскай куорат типографиятыгар үлэлээбит, Кашино куорат курортнай управлениетыгар бухгалтердаабыт. 1938 сыллаахха тутуллан 8 сыл болдьохтоох үлэнэн көннөрөр лааҕырга ыытыллыбыт уонна 1944 сыллаахха от ыйын 11 күнүгэр Кемеровскай уобалас Чебулинскай оройуонугар баар лааҕырга өлбүт. Икки сууттаммыт дьыалатынан 1957 уонна 1989 сылларга икки төгүллээн реаблитацияламмыт.
Василий Новгородов-Чинэкэ – ВЯОНУ оһуобай делегациятын чилиэнэ
Василий Иннокентьевич Новгородов-Чинэкэ 1897 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьааҥы уокуругун Верхоянскай куоратыгар үөрэхтээх ыалга төрөөбүт. Верхоянскайдааҕы 2 кылаастаах норуодунай училищены, Дьокуускайдааҕы реальнай училищены бүтэрбит, 1920-с сыллар саҥаларыгар Иркутскай университетыгар үөрэнэ сылдьыбыт. Кэргэннээх, кыыс оҕолоох.
1913 сыллаахха Россия учууталларын маҥнайгы съеһигэр Саха сириттэн делегат быһыытынан кыттыбыт. 1917 сыллаахха тэриллибит «Саха аймах» культурнай-сырдатар общество чилиэнэ. 1920 сыллаахха атырдьах ыйыгар «Оруоһун саагыбарыгар» кыттыыга күтүрэнэн тутуллубут уонна атын саха үөрэхтээхтэрин кытта Иркутскай чекатыгар утаарыллыбыт. 1921 сыл ахсынньытыгар Саха күбүөрүнэтин норуот үөрэҕириитин салаатын Дьааҥы уокуругар боломуочунайынан үлэлии олордоҕуна чекистэр тутан ылан Дьокуускайга утаарбыттар. Аара суолга Дүпсүн улууһугар (билиҥҥи Уус Алдан улууһун хотугулуу арҕаа өттө) аҕалбыттарын кэннэ күрээбит уонна киин Саха сиригэр саҥа тэнийэн эрэр үрүҥ хамсааһыҥҥа кыттыспыт. ВЯОНУ норуодунай армиятын Хотугу этэрээтин силиэстийэлиир хамыыһыйатын чилиэнинэн сулууспалаабыт. 1922 сыл сайыныгар ВЯОНУ-тын кытта Охотскай куоракка чугуйсубут.
Устунан биир дойдулааҕа Г.С. Ефимов салайар ВЯОНУ оһуобай делегациятын чилиэнэ буолан Владивостокка Приамурскай кыраай правительствотын кытта кэпсэтиилэргэ кыттыбыт. Ол кэннэ Японияҕа эмиграциялаабыт, Г.С. Ефимов баһылыктаах ВЯОНУ бэрэстэбиитэлэстибэтигэр үлэлэспит. Саха киин ситэриилээх кэмитиэтин Президиумун 1924 сыл ахсынньы 3 күнүнээҕи мунньаҕар 1922 сыл муус устар 22 күнүнээҕи Саха АССР ревкомун манифеһынан биллэриллибит амнистияны эмигрант сахаларга барыларыгар туһанарга быһаарбытыгар 1926 сыллаахха Саха АССР эргиллибит.
1926-1927 үөрэх дьылыгар Илин Хаҥалас улууһун (билиҥҥи Мэҥэ-Хаҥалас улууһа) Чыамайыкы оскуолатыгар учууталлаабыт. 1927 сыллаахха балаҕан ыйыгар тутуллубут уонна 1928 сыллаахха сууттанан 10 сыл болдьохтоох хаайыыга ууруллубут. Кэлин дьиэ кэргэнин илдьэ Крымҥа көһөн олохсуйбут. Аҕа дойду Улуу сэриитин иннинэ тутуллан хаайыллыбыт уонна 1941 сыллаахха ГУЛАГ лааҕырдарыгар өлбүт.
Михаил Артемьев – ВЯОНУ Амматааҕы информационнай учаастагын начальнига
Михаил Константинович Артемьев 1888 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Боотуруускай улууһун Бөтүҥ нэһилиэгэр төрөөбүт. Дьокуускайдааҕы реальнай училище 4 кылааһын бүтэрбит. Кэргэннээх, кыыс оҕолоох.
Өрөбөлүүссүйэ иннинэ саҥа тэриллибит Амма улууһун быраабатыгар суруксуттаабыт, Бөтүҥ нэһилиэгэр кинээһинэн талыллыбыт. Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэнниттэн Амма улууһун обществоҕа куттал суох буолуутун кэмитиэтигэр бэрэссэдээтэлинэн анаммыт, ол кэмҥэ «Саха федералистарын үлэһит сойууһа» партияҕа чилиэнинэн киирбит. 1919 сыллаахха Амма улууһуттан Дьокуускай уокурук земскэй мунньаҕын гласнайынан талыллыбыт.
Сэбиэскэй былаас олохтоммутун кэннэ 1920 сыллаахха Амма буолаһын хамыһаарынан, ревкомун бэрэссэдээтэлинэн үлэлээн иһэн ити сыл сайыныгар ый кэриҥэ хаайыллан тахсыбыт. 1920-1921 үөрэх дьылыгар Мэҥэ улууһун Алтан нэһилиэгин оскуолатыгар учууталлаабыт. 1921 сыл бүтүүтэ Дьокуускай куоракка киирэн Саха губревкомун Саха секциятыгар сэкирэтээринэн уонна Норуот үөрэҕириитин салаатыгар счетоводунан үлэлээбит.
1922 сыл сайыныгар Дьокуускайтан Амма улууһугар эргиллибит уонна ВЯОНУ Амматааҕы информационнай учаастагын начальнигынан анаммыт. Күһүнүгэр Ленскэй добровольческай этэрээт хамандыыра буолан, Амма, Алдан тардыыларынааҕы сискэ хорҕойбут. 1923 сыллаахха Сибиирдээҕи добровольческай дружина командующайа генерал-лейтенант А.Н. Пепеляев тэрийбит Партизанскай этэрээттэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн, Оборона сэбиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан анаммыт. Саас Пепеляевы кытта Айаан пордугар чугуйсан иһэн тоҥустары кытта тайҕаҕа түспүт.
1924 сыллаахха ыам ыйыгар саҕаламмыт Тоҥус өрө турууларыгар кыттыспыт. Бэс ыйыгар Айааҥҥа буолбут Охотскай муора кытылынааҕы Бары Тоҥустар съезтэринэн тэриллибит Бириэмэннэй киин Тоҥустар национальнай управлениеларын Кылаабынай повстанческай ыстаабын начальнигынан анаммыт. Күһүн хоргуйуу саҕаламмытыгар этэрээттээх Уус Маайа Петропавловскайын туһаайыытынан айаҥҥа туруммут. 1925 сыллаахха ыам ыйыгар Амма улууһун сиригэр Саха АССР бэрэстэбиитэллэригэр этэрээтин кытта бэриммит. От ыйыгар Саха киин ситэриилээх кэмитиэтин иһинэн Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар кэмитиэттэрин чилиэнинэн ананан 1927 сыл муус устарыгар диэри үлэлээбит. Ол кэннэ кэргэнин дойдутугар Мэҥэ улууһун Сергеев-Чалҕаа нэһилиэгэр (билиҥҥи Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Хорообут нэһилиэгэ) тахсан олорбут.
Күһүнүгэр тутулла сыһан мүлчү түспүт уонна П.В. Ксенофонтов баһылыктаах конфедералистар хамсааһыннарыгар кыттыспыт. Алтынньыга Уус Маайаҕа тиийэн этэрээт тэринэн С.М. Михайлов хамандыырдаах этэрээккэ ыстаап начальнига буолбут. Бу бөлөх Абаҕанан, Чыамайыкынан, Хачыкаатынан Арҕаа Хаҥалас улууһугар тиийэн сэтинньи 22 күнүгэр Кириллов этэрээтин кытта холбоспут. Ахсынньы 4 күнүгэр Мытаах нэһилиэгин Бор алааһыгар түмсэн хамандыырдар уонна этэрээттэр делегаттарын пленумун ыыппыттар, онно «Младоякутская национальная советская социалистическая партия середняцко-бедняцкого крестьянства («конфедералистов») Киин хонтуруоллуур хамыыһыйатын чилиэнинэн талыллыбыт. Ахсынньы 16 күнүгэр И.Г. Кириллов хамандыырдаах этэрээт ыстаабын начальнига буолан Нам, Дүпсүн, Бороҕон улуустарынан байыаннай демонстрация оҥорбуттар. Байаҕантай улууһугар С.М. Михайлов этэрээтин кытта холбоһон сүбэлэспиттэр, онтон Кириллов этэрээтэ Амма улууһунан, Уус Маайа Петропавловскай сэлиэнньэтинэн Аим өрүс төрдүгэр түспүт. П.В. Ксенофонтов суругун тутаат 1928 сыллаахха олунньу 6 күнүгэр мунньахтаан этэрээттэрин ыһан Саха АССР ОГПУ-тын боломуочунайа П.С. Жерготовка бэриммиттэр.
Дьокуускай куоракка киирэн силиэстийэлэнэн баран уонна ССРС ОГПУ-тын коллегиятын чилиэнэ Пузицкай уурааҕынан 1928 сыллаахха кулун тутар 28 күнүгэр 20 киһини кытта ытыллыбыт. 1999 сыллаахха реаблитацияламмыт.
Петр Слепцов-Арбатскай – ВЯОНУ-тын тэрийбит Сахалар уобаластааҕы съезтэрин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы
Петр Алексеевич Слепцов-Арбатскай (Былахы Уола) Россия империятын Саха уобалаһын Дьокуускай уокурук Мэҥэ улууһун Тараҕай нэһилиэгиттэн (билиҥҥи Мэҥэ-Хаҥалас) төрүттээх. 1915 сыллаахха Дьокуускайдааҕы педагогическай курстары бүтэрбит.
Үрүҥ хамсааһыныгар кыттыар диэри учууталлаабыт. 1921-1923 сылларга бастаанньыстар ханнык эрэ этэрээттэригэр хамандыырдаабыт. 1922 сыллаахха кулун тутар ыйга Чурапчыга буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы съеһигэр бэрэссэдээтэли солбуйааччы быһыытынан көхтөөхтүк кыттыбыт. Ити сыл сайыныгар П.И. Оросин-Хайыкы этэрээтин кытта Өймөкөөҥҥө чугуйсубут. 1923 сыл кулун тутарга Өймөкөөҥҥө ВЯОНУ Түүлээҕи Охотскайга түмэр хамыыһыйатын чилиэнинэн үлэлии олорбут, ону сэргэ Дьокуускай уезд 7-с оройуонун управляющайа дуоһунастаах эбит.
Амнистияланан баран Саха АССР Үөрэҕириигэ, доруобуйа харыстабылыгар, социальнай хааччыйыытыгар норуодунай комиссариатын Литературнай-тылбаастыыр хамыыһыйатын чилиэнинэн үлэлээбит. Оччолорго сахалыы учуобунньуктары оҥорууга көхтөөхтүк кыттан, ол кинигэлэргэ айымньылары суруйан методист-учуутал, суруйааччы быһыытынан биллибит. 1923 сыллаахха хаттаан сөргүтүллүбүт «Саха омук» культурнай-сырдатар обществоны тэрийсибит. Кэлиҥҥи дьылҕата биллибэт.
Поликарп Слепцов-Ньоомньоон Уола – Охотскай кыраай олохтоох уонна күрүөйэх сахаларын мунньаҕын бэрэссэдээтэлэ
Поликарп Иванович Слепцов-Ньоомньоон Уола 1876 сыллаахха Россия империятын Саха уобалаһыгар Дьокуускай уокурук Боотуруускай улууһун I Дьохсоҕон нэһилиэгэр (билиҥҥинэн Таатта улууһун Дьохсоҕон нэһилиэгэ) удьуор үөрэхтээх ыалга төрөөбүт. Дьокуускайдааҕы духуобунай семинарияҕа үөрэммит эрээри бүтэрбэтэх курдук.
1902 сыллаахха Саха уобалаһыгар сири бэрээдэктээһиҥҥэ улуустар бэрэстэбиитэллэрин съеһигэр кыттыбыт. 1904 сыллаахха бочуоттаах блюститель быһыытынан дьиэтин Ытык Күөл церковнай-приходскай оскуолатыгар сиэртибэ биэрбит. 1906 сыллаахха «Сахалар сойуустарыгар» кыттыһан дьыалаҕа эриллэ сылдьыбыт эрээри, 1907 сыллаахха буруйа дакаастамматаҕынан сууттамматах. 1912 сыллаахха Романовтар династияларын 300 сылын көрсө тэриллибит Сахалар-туспа урдустар съезтэригэр Өксөкүлээх Өлөксөй барбытын кэннэ суруксуттар бөлөхтөрүн салайан үлэлэппит. Ыраахтааҕы былааһын кэмигэр Боотуруускай улууһун быраабатыгар уонна I Дьохсоҕон, бэйэтэ тэрийсибит Уус Амма нэһилиэктэригэр суруксуттаабыт. 1915-1918 сылларга Ытык Күөллээҕи 1 кылаастаах норуодунай училище бочуоттаах блюстителынан бигэргэтиллибит.
Олунньутааҕы өрөбөлүүссүйэ кэннэ Уус Амма нэһилиэгэр Россия Учредительнай мунньаҕыгар депутаты быыбардыыр хамыыһыйаны салайбыт, улуустааҕы обществоҕа куттал суох буолуутун кэмитиэтин, земство тэрээһиннэригэр көхтөөхтүк кыттыбыт. 1918 сыллаахха Колчак былааһын кэмигэр Таатта улууһун быраабатын бэрэссэдээтэлинэн (кулубанан) талылла сылдьан баран аккаастаммыт. 1919 сыллаахха алтынньыга Таатта буолаһын земскэй мунньаҕын гласнайынан быыбардаммыт.
Сэбиэскэй былаас маҥнайгы сылларыгар Таатта буолаһын ревкомун сэкирэтээринэн үлэлээбит. Гражданскай сэрии сылларыгар үрүҥ хамсааһыҥҥа кыттыһан ВЯОНУ Мэҥэ улууһугар бэрэстэбиитэлинэн уонна бастаанньыстар Чурапчытааҕы бырабыыталыстыбаларыгар үлэлэспит. 1922 сыл сайыныгар ВЯОНУ-тын кытта чугуйсан Охотскай муора кытылыгар тиийбит. Итиэннэ, кыһыллартан куоппуттар кыһалҕаларын быһаарар Охотскай кыраай олохтоох уонна күрүөйэх сахаларын мунньахтарын бэрэссэдээтэллээн ыыппыт.
Амнистияланан дойдутугар Тааттаҕа эргиллэн кэлэн баран 1924 сыллаахха ыалдьан өлбүт.
Власий Михайлов – ВЯОНУ тэриллэр Сахалар уобаластааҕы съезтэрин сэкирэтээрэ
Власий Ильич Михайлов – Россия империятын Саха уобалаһын Дьокуускай уокуругун Арҕаа Хаҥалас улууһун (билиҥҥи Хаҥалас) Нөмүгү нэһилиэгиттэн төрүттээх. Быраата С.И. Михайлов-Кырсаан Уола – ВЯОНУ норуодунай армиятын Хаҥас кытыллааҕы авангарднай бөлөҕөр рота хамандыырынан сулууспалаабыт.
Өрөбөлүүссүйэ иннинээҕи олоҕуттан 1912 сыллаахха Романовтар династияларын 300 сылын көрсө тэриллибит Сахалар-туспа урдустар съезтэрин кыттыбыта эрэ биллэр. Саха сиригэр гражданскай сэрии саҕаланыытыгар Мэҥэ улууһун Бүтэйдээх начальнай оскуолатыгар учууталлыы олорон үрүҥ хамсааһыныгар кыттыспыт.
1922 сыллаахха кулун тутар ыйга Чурапчыга буолбут сэбиэскэй былаастан босхоломмут Саха уобалаһынааҕы съеһигэр сэкирэтээрдээбит уонна салгыы ВЯОНУ-тыгар үлэлээбит. 1922 сыл сайыныгар ВЯОНУ-тын кытта Охотскай чугуйсубакка киин Саха сиригэр хаалбыт.
Амнистияланан 1922 сыл ахсынньы 27 күнүттэн 1923 сыл тохсунньу 19 күнүгэр диэри салҕаммыт Саха сирин сэбиэттэрин 1-гы учредительнай съеһигэр делегат быһыытынан кыттыбыт, президиум састаабыгар киирбит. 1923 сыллаахха ахсынньыга буолбут Саха сирин сэбиэттэрин 2-с съеһигэр эмиэ делегат быһыытынан кыттыбыт уонна Саха киин ситэриилээх кэмитиэтин 2-с ыҥырыытын чилиэнигэр кандидатынан талыллыбыт. 1920-1930-с сылларга Мэҥэ улууһун Бүтэйдээх начальнай, кэлин 6, 7 кылаастаах оскуолаларыгар учууталлаабыт. 1930-с сылларга Саха АССР дуобакка маҥнайгы чемпиона буолбутун туһунан чахчы баар. Кэлиҥҥи дьылҕата биллибэт.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:468a5dc4-9540-4224-b5e2-95779fb7fe3c>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://ykt.ilinjournal.com/vyaonu-salajaachylaryn-julkhalara/", "date": "2018-01-16T16:58:37Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084886476.31/warc/CC-MAIN-20180116164812-20180116184812-00053.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 20, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Саха тыйаатырыгар кулун тутар 16 күнүгэр Үөһээ Бүлүү Балаҕаннааҕын концерыгар сылдьан сүргэм көтөҕүлүннэ.
Дьоро киэһэ бастакы чааһын «Балаҕаннаах бэтиэхэлэрэ» наруодунай тыйаатыр Наумов Дмитрий Федосеевич суруйуутугар көрдөөх кэпсээннэринэн сценканан арыйда. Иккис чааһыгар Балаҕаннаах аҕа баһылыга Степан Дмитриев эҕэрдэ тыл эттэ уонна икки Герой ийэлэргэ махтанан сибэкки туттардылар, бу тэрээһини тэрийсибит дьонноругар, Ил Түмэн депутаттарыгар махтал тылын этэн сурук туттардылар.
Эҕэрдэ концеры баар суох ытык киһилэрэ, биир дойдулаахтара Анастасия Кардашевская кылыһахтаах тойугунан алҕаан, арчылаан арыйда уонна Тумус Мэхээлэ айымньытынан дьүһүйүүнү уһуйуллааччы уолаттарынаан толорон, барыбыт уйулҕабытын хамсатта.
Далбар мааны хотуттар Балаҕаннаахтарын туһунан хоһоону иэйиилээхтик ааҕан, нэһилиэктэрин кэрэ-мааны айылҕатын хоһуйан, харахпытыгар ойуулаан көрдөрдүлэр.
Ыччат министертвота эдэр ыччат сылын бэлиэтин уонна былааҕын Балаҕаннаах эдэр ыччатын лидерыгар туттарда.
Балаҕаннаахтан төрүттээх «Эрчим» үҥкүү бөлөҕө, ырыаһыттар Мария Николаева, Константин Махначевскай, Андрей Андреев, Валерий Раминскай, Степан Кардашевскай уонна биһиги биир дойдулаахтарбыт, Хаҥалас улууһун оҕо искусствотын осуолатын иитиллээччитэ Данил Латышев, Валентина Алексеева кыттан концеры киэргэттилэр.
Балаҕаннаах нэһилиэнньэтэ 300 тахса киһилээх диэтэххэ народнай тыйаатырдаах буолан олус көхтөөх, сэргэх дэриэбинэ эбит. Баһылыктара Степан Иванович бэйэтэ да олус бэртээхэй ырыаһытын, култуураны өрө тутарын көрдөрдө. Онон хаҥаластары 20-с төгүлүн ыытыллар Манчаары оонньууларыгар бэрт сэргэх нэһилиэк көрсүүһү диэн астына сыаналаатым.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:de892351-92cb-4981-bab2-e2fd06c7de57>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://ysia.ru/zhizn-v-rajonah/ee-b-l-uluu-un-bala-annaa-yn-25-syllaah-b-l-j-n-doro-kie-ete-buolan-aasta/", "date": "2018-01-21T04:59:01Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084890187.52/warc/CC-MAIN-20180121040927-20180121060927-00410.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 20, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
НВК САХА – “Кэрэ кистэлэҥэ” биэриигэ Саҥа дьыллааҕы харыйа оонньуурун хайдах саҥалыы тыыннаан биэрэргэ үөрэтэллэр уонна олорор үлэлээх дьоҥҥо анаан олус судургу туһалаах хамсаныылары көрдөрөллөр.
Ону таһынан Юлия Миронова олоҕун хайдах тосту уларыппытын, чөл олоххо туруммутун туһунан кэпсиир.
Итиэннэ биэрии “Санаабын өйдөөрүүй” рубрикатыгар Санита Ай уонна Эрхаан ыалдьыттыыллар. Кинилэр дьоллоох дьиэ кэргэн кистэлэҥнэрин арыйдылар.
Поделиться:
Наш Telegram
Отправляйте свои новости на горячую линию: +7(914)2734488
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:5a66cc80-6109-41da-a8a5-92187ae64935>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "http://nvk-online.ru/sanita-aj-uonna-erhaan-kere-kistele-e-bieriige-haryja-ergerbit-oonnuurdaryn-tupsarabyt/", "date": "2018-01-21T06:35:52Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084890314.60/warc/CC-MAIN-20180121060717-20180121080717-00378.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000090599060059, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000090599060059}"}
|
Лаптев Харитон Прокопьевич
Лаптев Харитон Прокофьевич — Хотугу Азияны чинчийбит киһи.
1739 с. бэс ыйын 9 күнүгэр Дьокуускайтан тахсыбыт, 21-с чыыһылаҕа байҕалга тиийэн кытылынан арҕаа устубут. Хатанга уоһугар кыстаабыт. 1740 сыл от ыйын 12 күнүгэр дубель-шлюпкатынан салгыы арҕаа барбыт. Уһун сыралаах айан кэннитттэн биир ыйынан байҕалга тахсыбыт, онно хараабылын мууска хам астаран муус устун нэһиилэ тыаны булбуттар. Бэрт эрэйинэн былырыын кыстаабыт сирдэригэр төннүбүттэр. Таймыыр тумул арыытын байҕал өттүттэн ойуулуур табыллыбакка, Лаптев сиринэн сылдьан ойуулуурга быһаарыммыт. Онон 3 ытынан сылдьар эспэдииссийэни тэрийбит. Бэйэтэ Таймыыр өрүс байҕалга түһэр сириттэн илин уонна арҕаа сирдэри ойуулаабыт. 1742 с. өссө биирдэ Таймыыр өрүскэ тиийэ сылдьыбыт ол гынан баран аһылыктара бүтэн Туруханскайга төннүбүт, онтон отчуотун илдьэ Санкт-Петербурга барбыт.
Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Брокгауз уонна Эфрон тылдьыттара
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:06dab774-59e7-4fd7-bc4d-0378ae4e7aa1>", "dump": "CC-MAIN-2018-05", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BF%D1%82%D0%B5%D0%B2_%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%BE%D0%BF%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87", "date": "2018-01-24T07:57:16Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-05/segments/1516084893530.89/warc/CC-MAIN-20180124070239-20180124090239-00697.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000096559524536, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 55, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000096559524536}"}
|
Ытык кэрэ сирдэр
Ытык кэрэ сирдэр (нууч. Система особо охраняемых природных территорий Республики Саха (Якутия)) диэн Саха Сиригэр култуураҕа, эстетикаҕа, рекреацияҕа уонна дьон сынньалаҥын тэрийэргэ суолталаах айылҕа комплекстарын уонна ландшафтарын ааттыыллар.
Бу учаастактар бүтүннүү эбэтэр сорҕолоро үлэ-хамнас эйгэтиттэн таһаарыллаллар уонна аан-дойду биосфератын чинчийиигэ аналлаахтар.
Сүрүн тосхоллоро: сайдыы, олохтоох омуктар сиэрдээхтик туһаныылара, айылҕаны кэнэҕэски көлүөнэҕэ чөл хаалларыы.
Ис хоһооно
Аан айылгылар (природные парки)[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Аан айылгыларга сокуон араҥаччылыыр территориялара уонна комплекстара киирсэллэр.
- тыытыллыбат сирдэр — манна дьон үлэтэ-хамнаһа толору бобуллар;
- ытык сирдэр — сиэр-туом туолар сирдэрэ;
- хааччахтаныллар рекреация сирдэр — дьон сылдьара хааччахтар сирдэрэ;
- толору рекреациялаах сирдэр — билии-көрүү хайысхатынан туриистааһын уонна сынньалаҥ сирдэрэ;
- төрүт сирдэр — бырамыысыланнас бобуллар, көлө сырыыта хааччахтаныллар, туһаныы олохтоох омуктар эйгэлэрин кэспэт ньымалаах буолуохтаах;
- сэдэх уонна аҕыйах ахсааннаах кыылы-харамайы иитии;
- устуоруйаҕа уонна археологияҕа суолталаах көмүскэниллэр сирдэр.
Эркээйи сирдэр (ресурсные резерваты)[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Эркээйи сирдэр өрөспүүбүлүкэ таһымынан уонна олохтоох суолталаахтар
- тыытыллыбат сирдэр — дьон сылдьара бобуллар;
- ытык сирдэр;
- лицензиялаах булт көҥүллэнэр сирдэрэ;
- булт кэминэн хааччахтанар сирдэрэ;
- айылҕаны утумнаан туһаныы сирдэрэ (традиционного использования).
Улуу түөлбэлэр (охраняемые ландшафты)[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Олохтоохтор сүгүрүйэр сирдэрэ (хочолор, алаастар, күөллэр, тыалар, хайалар), туризмҥа киэҥник туһаныллыахтаах сирдэр
- Эстетика уонна хаһаайыстыба өттүнэн суолталаах сирдэр. Улуу түөлбэ буолар сирдэр атын категориялартан таһаарыллыбаттар.
Айылҕа мэҥэлэрэ (памятники природы)[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- наукаҕа, устуоруйаҕа уонна култуураҕа уһулуччу суолталаах айылҕа сэдэх эбийиэктэрэ;
- иэнэ кыра буолуохтаах;
- туспа көҥүллээх дьон араҥаччылыыллар.
Ылыллыбыт сирэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
|Бу айылҕаҕа сыһыаннаах сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн көмөлөһүөххүн сөп.|
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:a3c51a19-1f28-473b-8aaa-df19b7fffea4>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%AB%D1%82%D1%8B%D0%BA_%D0%BA%D1%8D%D1%80%D1%8D_%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%B4%D1%8D%D1%80", "date": "2018-02-23T16:36:38Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891814801.45/warc/CC-MAIN-20180223154626-20180223174626-00416.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 17, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Barbra Streisand — ууууу-уууу-ууу (DJ LORD remix 2011) 0:00 скачать. Введите название песни или исполнителя Артист: ууууу. Универ — [Мир полон удивительныхXzibit Feat. понравилась песня? поделись с друзьями.уууу легавым хуй варам свабоду. Послушать онлайн песни и скачать музыку быстро на сайте музлостайл.Исполнитель: Шоу-Баллет "Антошка" Песня: уууу аааа аааа ууууу [00:30]. слушать скачать Ууууу -ууу-уууу Barbara Streisand (Radio Mix) 3:39. скачать текст песни. Barbra Streisand - Уууу. KIESZA — HIDEAWAY COVER уууу аааа. Песня: уууу аааа аааа ууууу. Скачать песню, исполнителя уууу без регистрации в отличном качестве, более 20 млн. Скачать бесплатно уууу-ууу-ууу-уу.Слушать онлайн Кайли Миноуг - у уу ууу уууу ууууу ууууу старая реклама пепси кока колы футбол. уууу ууу ууууу. Категория: Клубная музыка Название: Барбара Стрейзанд - Уу-уу-ууу-уууу Формат: Mp3Эту песню ищут так: Прослушать Барбара Стрейзанд - Уу-уу-ууу-уууу скачать бесплатно Барбара барбара стрейсенд — уууу ууууу уууу 0:00 скачать. (добавить в избранное) 01:47.уууу-ууууу-ууууу - уууу-ууууу-ууууу.
Скачивай и слушай барбара стрейзи ууууу и ё маё папа звонит ууууу я барбара стрэйзанд опа опа о па па dj persik на Zvooq.online!Барадач — ууууу-ууу крутая музыка. Все песни «уууууууу уууу уууу » слушайте бесплатно online на сайте - ladious.ru слушать онлайн или скачать mp3 Музыка со всего интернетаKeira Shef — УУУ У- У уууууууу ууу уууу ууууу. уу ууу уууу хз может каму и нравитсамкс на Барбара Стрейзен-уууу -ууу-ууууу. 03:23 Скачать музыку. Все песни ууууу--ууу-уууу скачивайте бесплатно и слушайте онлайн на сайте vkmp3.pro Огромное количество mp3 бесплатно и без регистрации! dj dima berchuk Уууу---ууу--ууууу кто ее поет. понравилась песня? поделись с друзьями.ууууу уууу у ууу уу уу у у у ЛАЛУЛУЛЛУЛУЛУЛУЛУЛУЛУЛУЛУЛУУЛУЛУЛУЛЛУУЛЛУУЛЛ уйцуйу Слушать песни - барбара стрейзанд уууу онлайн музыка. Исполнитель: Барбара Стрейзанд, Песня: уууу ууу ууу уу, Длина: 04:10, Размер: 9,57 МБ, Текст песни, Формат: mp3. Песня: уууууууу.
Нажмите для прослушивания. Лучшая клубная музыка - наслаждайтесь только проверенной информацией!Barbra Streisand - ууууу-уууу-ууу скачать бесплатно. Уууу ууууу, 04:10. Grezzz-lee - Барбара стейзанд уууу-ууу Отбивка - Красавчики, уууу ууу Barbra Streisand - ууууу-уууу-ууу (DJ LORD remixуууу ууу. барбара стрейсенд - OST Волк с Уолл-стрит, уу ууу уууу - Ууууу-у-уууу хD музыка онлайн бесплатно и без регистрации.уу ууу уууу — Ууууу-у-уууу хD. Барадач ууууу-ууу крутая музыка. 04:44. Воспроизведение Скачать.Воспроизведение Скачать. Барбара Стрейзанд ууууууу - Ууууу-уууууу- скачивай и слушай mp3 бесплатно.- Барбара Стрейзанд. из фильма "Грязные танцы / Dirty Dancing" (2017). Веселая музыка - уууу аааа ууу ааа. Сява - уу 3:05. попугай кеша - ябадубадууу уууу.асио бара бара чу чу пук - пуки бара бере ууууу уууу уу. (слушать онлайн) (скачать). песен формата MP3.Gotta Go Home ууууу-уууу-ууу. 036Excliusive036 - Уууу baby. Тут Вы можете слушать и скачать Ууууу в формате mp3 бесплатно без регистрации, а также много другой интересной музыки. Слушать Скачать. 251kbps, 03:20 Скачать музыку.Исполнитель: Шоу-Баллет "Антошка". Все исполнители. Boney M - Ууууу-у-уууу хD, Armin van Buuren ft Sharon den Adel - пуки бара бере ууууу уууу уу, Бородач - слушать online на смартфоне или скачать на телефон mp3 песню в хорошем качестве. Young De — Runway Walk (Музыка из сериала Универ. 03:04.< Красивая музыка для души. 18046329.QR-код этой страницы. 03:52 Скачать музыку. 04:38. Исполнитель: Дина Джо. ууу ааа аааа уууу (dj ebal remix). Бородач - Уууу-ууууу-уууууу-уууууу. Скачать музыку. ууууу ууу у ууу уууу уууу у у у у у у у у у у у у у уууу у ууу — OST Волк с Уолл-стрит.Jv — хз может каму и нравитсамкс на Барбара Стрейзен-уууу-ууу-ууууу. Песня: уууу аааа уууу. Поиск музыки мп304:00 Кайли Миноуг у уу ууу уууу ууууу ууууу старая реклама пепси кока колы футбол. Зона музыки. Ууууу-у-уууу хD. Точный поиск. Скачать mp3: О о-А сей уууу.Барбара Стрейзи - Ууууу-уууу-ууу. Скачать музыку так же просто как mp3 45.Слушать онлайн ууууу ууу у ууу уууу уууу у у у у у у у у у у у у у уууу у ууу - OST Волк с Уолл-стрит Скачать бесплатно скачать. Скачать трек like. Слушать Скачать На гудок. Новая общага). Слушай и скачай Уууу в mp3.As - Уууу лаля латина на траве 03:43Dj Denis Rublev - Ууууу у уууу хd 03:46 МУЗЫКА БЕЗ АП - Ууу ааааа уууу ааааа напряженная.крутая музыка — ууууу-ууу крутая музыка. Барбара Стрейзи - Ууууу-уууу-ууу. Слушать онлайн Kiesza - УУУ ААА АААА УУУУ (DJ EBAL REMIX). Все песни Дан Балан, аааа оууууууууууууууу уууу ууу ууууу.Скачать. Монстер Хай - Кетти Нуар - 13 желаний2016 уууу. Песня: Все они просто в АХ УУУУ ЕЕЕЕ. Песня: уууу ееее. Добро пожаловать на наш музыкальный сайт Муз-колор! Слушайте онлайн или качайте музыку - Уууу Ууууу Ууууу бесплатноУууу ууууу ууууу -. По запросу у-уууу найдено (песни можно слушать или скачать): уууууу уууу ууу уу у - Барбара Стрейзанд.у уу ууу уууу ууууу ууууу старая реклама пеп Слушать Скачать. Скачивай и слушай барбара стрейзи ууууу и ё маё папа звонит ууууу я барбара стрэйзанд опа опа о па па dj persik на Patefon.fm!Барадач — ууууу-ууу крутая музыка.ууу уууу в mp3 скачать и слушать онлайн бесплатно / Петамьюзикpetamusic.ru/?слушать скачать уууу-ууууу-ууууу-уууууу Барбара Стрейзанд 4:07. Скачай александр родионович бородач барбара стрейзанд ууу ууу уууу и darkdrummerArmin van Buuren ft Sharon den Adel — In and Out of Love( RmX 2010) УУУУУ -уууу-УУУ. 02:25, 157 kbps. Артист: уу ууу уууу. Все MP3 треки бесплатные на нашем сайте. Нажмите для прослушивания. Слушать онлайн Скачать На гудок. На этой странице вы можете бесплатно скачать популярные альбомы и песни Ууууу 46465 в mp3-формате, а также слушать их онлайн.ууууу убитая музыка (скачать). У нас вы сможете скачать музыку, а также прослушать песни mp3.Скачать ууу уууу уу, слушать онлайн. Скачивайте бесплатно в MP3 ууууу или слушайте онлайн, а также все песни и хиты исполнителя ууууу на Mp3poisk.Барадач ууууу-ууу крутая музыка. Ууууу скачать и слушать онлайн. Добавить в плейлист 02:26. Скачать "уууу.mp3". Тюпа руслан и Big Bad Wolf remix - Уу уу у у Скачай александр родионович бородач барбара стрейзанд ууу ууу уууу и darkdrummer barbara streisand александр родионович бородач у ууу ууууууу у у у ууDj Denis Rublev Ууууу-у-уууу хD. Исполнитель: ууууу. Скрыть копииремиксы и т.д. 00:04:10. Скачать музыку так же просто как mp3 45.ууу-уууу-ууууу Скачать бесплатно. Скачать "ууууууууу.mp3".Барбара стрейзан - уу ууу уууу ууууу. 04:36.. 00:03:11. mp3 скачать бесплатно. Вы можете слушать онлайн уууу или скачать в формате mp3.
OST Волк с Уолл-стрит | ууууу ууу у ууу уууу уууу у у у у Слушать уууу ууу уууу онлайн, скачать песни mp3 александр родионович бородач барбара стрейзанд ууу ууу уууу и darkdrummer barbaraBoney M — Gotta Go Home (ууууу-уууу-ууу). 04:14.уууу-ууууу-ууууу уууу-ууууу-ууууу. Прослушать скачать добавить в избранное 00:35.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:a51bf8cd-e105-487e-9065-16e2f5f7c136>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://socialwebs.tk/top9732-skachatmuzyku-uuuuu.html", "date": "2018-02-25T05:45:21Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891816138.91/warc/CC-MAIN-20180225051024-20180225071024-00641.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.6184955835342407, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 1, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.6184955835342407, \"krc_Cyrl_score\": 0.11664191633462906, \"kir_Cyrl_score\": 0.11071598529815674, \"rus_Cyrl_score\": 0.07767129689455032, \"khk_Cyrl_score\": 0.03791949152946472, \"oss_Cyrl_score\": 0.02544351853430271}"}
|
Вьетнам сэриитэ
Вьетнам сэриитэ (Соҕуруулуу-илин Азияҕа Индокитай иккис сэриитэ эбэтэр Американы кытта сэрии диэн ааттанар) Хоту уонна Соҕуруу Вьетнам ыккардыларыгар 1955 сыллаахтан 1975 сыллаахха дылы буолбут сэрии. Бу сэриигэ Хоту Вьетнаамы ССРС, Кытай уонна Хоту Кэриэйэ өйүүрэ, онтон Соҕуруу Вьетнаамы АХШ, Таиланд, Австралия, Саҥа Зеландия уонна Филлипиналар өйөөбүттэрэ. Хомуньуустуу уонна каписталиистыы дойдулар икки ардыларыгар буолбут Тымныы сэрии сорҕотун быһыытынан сыаналыыллар.
Ис хоһооно
Сэрии буолуон иннинэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
1859-1862 сыллардаахха Франция Вьетнамы колония оҥостон барбыта, уонна 1864 сыллаахха Сайгону уонна Кохинчинаны, Вьетнам соҕуруу өттүн ылбыта. 1874 сылга Аннамы, Вьетнам ортотун уонна да атын сирдэри ылаттаабыта. Мантан салгыы Кытай-Франция сэриитин (1884–1885) кэнниттэн Вьетнам хотугу оройуоннарын ылбыта уонна 1887 сыллаахха дойдуну тэрийиитин саҕалаабыта.
Аан дойду II сэриитин кэмигэр, Германия 1940 сыллаахха Францияны ылбытын кэннэ Виши салайыылаах Нацисткай Германия салайыылаах дойдуга кубулуйбута. 1945 сыл кулун тутарыгар Дьоппуон Иккис Франциятааҕы Индокитай хампаанньатыгар Индокытайы ылбыта уонна 1945 сыл атырдьах ыйыгар дылы тутан олорбута.
Фашистыы Германия хотторбутун кэнниттэн Виши салайыыта Франция уонна кини дойдуларга былааһын сүтэрбитэ. Саҥалыы оҥоһуллубут Франция Республикатын правительствота былааһы наада буоллаҕына сэриинэн төнүннэриэн баҕарбыта. Ол төнүннэриини Вьетнамҥа оҥоһуллубут Вьет Мин диэн ааттаах армия утарсыбыта.
Вьет Мин 1941 сыллахха хоммунньуус партия тэрийбитэ уонна Хо Ши Мин салайааччы этэ. Бастакы Индокытай уонна Франция сэриитигэр тиэрдибитэ. 1946 сыллаахха Хайфонг хочотун бомбалааһынтан саҕаламмыта уонна Диен Биен Фуга Франция хотторбутун биллэрбитэ.
1954 сыл от ыйыгар Франция уонна Вьет Мин Женеваҕа эйэ дуогабарын илии баттаабыттара. Онно 17-ис парраллелынан Вьетнаамы икки аҥы араарбыттар - хоту өттө Хо Ши Мин салайыылаах хоммуньуус дойдуга, онтон соҕуруу өттө хомууньууһу утарар Нго Динь Дием салайыылаах дойдуларга арахсыбыттара. Оннук 1956 сыллаахха дылы буолар диэн быһаарыыллыбыта, ол гынан баран Нго Динь Дием хоммунньуус активиистары хаайыыга угарын саҕалаабыта, уонна быыбары тохтоппута. 1957 сыллаахха Вьетнам дьоно партизаан сэриитин саҕалаабыта.
АХШ хомунньууһу утарар Соҕуруу Вьетнаамы өйүүр этэ уонна Вьетнам армиятыгар байыаннай көмөлөһөөччүлэри ыытарын саҕалаабыта. Соҕуруу Вьетнам Хотуну кытта сыһыаннаах Вьет Коҥу - хоммунньуус партиятын кытары охсуһар этэ, Вьет Конг охсуһуутун 1957 сыллаахха саҕалаабыта, онтон 1959 сыллаахха Хоту Вьетнам Вьет Коҥҥа киэҥник көмөлөһүүтүн саҕалаабыта уонна сотору буолан баран Соҕуруу Вьетнам этэрээттэригэр саба түһүүлэрин саҕалаабыта. Америка "домино теориятыттан" куттаналлара
Тонкиннааҕы резолюция[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
On 2 August 1964 сыл атырдьах ыйын 2 күнүгэр Тонкин хочотугар Мэддокс АХШ эсминеһыгар Хоту Вьетнамҥа сытар кытылыттан кэлбит торпеда ыппыт диэн иһитиннэриллибит. Икки күнүнэн Төрнер Джой уонна Мэддокс биллибэт сиртэн кэлэн ытыллыбыттар диэн иһитиннэриллибит.
Иккис саба түһүү кэнниттэн АХШ салгынтан Хоту Вьетнам сирин буомбалааһыны саҕалаабыт. Ол бириэмэҕэ АХШ Конгреһыгар Тонкин резолюцията түргэнник ылыллыбыт, онон АХШ Президеныгар сэриини саҕалаабакка эрэ улахан байыаннай операциялары ыытар быраабы биэрбит. Дьон саба түһүү баарын улахан боппуруоһун туруорбуттар, ол кэнниттэн 2005 сыллаахха секрет түспүтүн кэннэ саба түһүү суоҕа биллибит.
Хотгу Вьетнам уонна Вьет Конг киэҥ суол ситимнээхтэр эбит, ону Хо Ши Мин суоллара диэн аттыллара.[1]Саллааттар уонна сэрии сэптэрэ Хотугу Вьетнамтан Соҕуруу Вьетнамҥа Лаос нөҥүө ыытыллаллара, ол иһин АХШ армията ол суолу күүстээхтик буомбалаабыттара, уонна үс мөлүйүөн кэриҥэ буомба Лаоска быраҕыллыбыта.
1968 сыллахха Тэт кимэн кииритигэр хоммунньуустар элбэх сүтэриилэрин кэниттэн АХШ армията Вьетнамизацияна саҕалаабыта, ол аата Соҕуруу Вьетнам армиятыгар Вьетнам дьоно сулууспалыыр курдук былааннаммыта. 1973 сыл саҕаланыытыгар АХШ сэрии дьонноруттан 95% номнуо Америкаҕа барбыттар, онтон хаалбыт армия дьонноро Вьетнам дьоннорун үөрэтиигэ хаалбыттар.
1973 сыл тохсунньутугар Париж куоракка эйэ дуогабара илии баттаммыта, ол гынан баран сэрии 1975 сылга эрэ тохтообута.
Партизааннар сэриилэрэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Улахан сэрии охсуһуута баарын да иһин үксэ партизаан сэриитинэн ааспыта. Улахан сэрииттэн атын буолара биллибитэ
Партизааннар кыра группанан сэрии чаастарын кэлэн саба түһэллэр, араас засаадалары олохтообуттар, уонна эйэлээх дьон быыһыгар сүтэн хааллаллар эбит. Хоту уонна хоммунньуус сэрииһииттэр партизаан сэриитин киэҥник тутталлар эбит.[2]
Сайгон охтуута[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Сайгон диэн Соҕуруу Вьетнам киин куората. Ону Хоту Вьетнам сэрииһиттэрэ 1975 сыл муус устар 30 күнүгэр ылбыттар уонна онон Вьетнаам сэриитэ түмүктэммит уонна Вьетнаамы биир хоммунньуус дойду курдук холбонуута саҕаламмыт.
Охтуон иннинэ Америкаттан сылдьар дьон уонна сорох биэс тыыһынча Вьетнаам олохтоохторун кытары куоппуттар.
Сайгон Хо Ши Мин диэн аатын уларыппыт.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:45676d22-60bf-4c6d-bf62-f4ffce16993f>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8C%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BC_%D1%81%D1%8D%D1%80%D0%B8%D0%B8%D1%82%D1%8D", "date": "2018-02-23T16:29:38Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891814801.45/warc/CC-MAIN-20180223154626-20180223174626-00592.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 60, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
статистика диэн наука баар, ол этэринэн, билигин РФ-ҕа ону тэҥэ Саха сиригэр - быстар дьадаҥы дьон араҥата олус элбээтэ. Араас кыһалҕалар, төрүөттэр үөскээннэр дьон үлэтэ суох хаалар түгэнэ элбэх, ол түмүгэр, бу дьон дьадайан барар.
Бу дьоҥҥо, субсидия быһыытынан көмө оҥоһуллубатаҕына, бу дьон уулуссаҕа тахсан, баар былааһы эмэһэҕэ тэбиэн сөп.
Онтон ол сүрэгэ суохтарынан "араас кыһалгаларга, түгэңңэ" түбэһэллэр буо. Ону того үлэлиир дьон нолуогуттан харчы ылан ол үлэлээбэт дьоңңо босхо харчы биэрэллэрий. Оччого үлэлиир киьи дьадайар, үлэлээбэт киһи тугу да гыммакка оготун көрө2 байа олорор буо. Оччого маргинал буолар. Ол аата бэйэтин оготун көрөрүн иһин государствоттан харчы ылар. Бред какой то. Омук сирдэргэ инньик сокуон ханна да суох.
омук сирдэригэр дьон хамнастара быдан улахан, кинилэргэ экономика диэн баар, Россия нефть, газ, көмүс, алмаас харчытынан эрэ олорор.
Онон, атын сайдыылаах дойдулары кытта тэҥнии сатыыр сыыһа.
ыйытыыҥ наһаа элбэх эбит..
экономикаҕа сыһыаннаах кинигэтэ элбэхтэ аах
киһи билбэтин билэ сатыахтаах.
Элбэх оголоохтор да кыаммат ыаллар да элбэх суоьулээхтэр да бары ылыахтаахтар достойно кыбыстыыта халявата суох оссо элбэги уонна боростуой дьон хамнаьа урдуон наада. Халява харчыны тойоттор чунуобунньуктар ылаллар уон тогул суус тогул тыьынча тогул элбэги ылааччылар бааллар. Кинилэр баар буоланнар биьи баар буоллахпыт ду диэх курдук
Профессор Брент Райан рассказал населению, как устроена административная модель жизни в штате Массачусетс, и чем в США живут сельские жители. Он подчеркнул, что по его наблюдениям, институт государственной поддержки населения и бизнеса в виде грантов и безвозвратных ассигнований способствовал созданию иждивенческих настроений. По его мнению, надо постепенно менять существующий строй и стимулировать предприимчивость. Финансовая грамотность, сбережение и реинвестирование средств являются фундаментом экономического роста быстроразвивающихся стран. Образовательная часть системного подхода к развитию предпринимательства немаловажна. «Но все-таки, если регион старается добиться динамичного роста в сфере местного производства и создания рабочих мест, то толчок финансовой поддержки необходим, но в формате возвратных средств, а не субсидии. Субсидии минимизируют ответственность, а заемные средства уже себя показавшим предпринимателям будут способствовать росту объёмов, оборота и повышению занятости населений на местах», – сказал он.
Источник: News.Ykt.Ru
Билигин субсидияны баай кыанар ыаллар ылаллар дииллэр. Арай кырдьык оннук курдук. Сиэптэригэр уктан, эбэтэр омук джибинэн, сабыс сана тракторынан кетутэ сылдьар фермер элбээтэ. Улэьиттэрэ кыаммат, эбэтэр элбэх о5олоох дьон буолааччылар. То5о оннуга эбитэ буолла. Дьинэр субсидия кыамматтарга бэриллиэ этэ буо. Олох ыраахтаа5ы са5анаа5ы кэм курдук буолан эрэр дуу. Историяны енейдеххе. Хамначчыт диэн тыл туттуллара элбээн иьэр.
Субсидияны туhа5а таhаарар дьоннор ылыахтаахтар. Биhиги нэhилиэккэ элбэх киhи араас субсидия ылбыта,соцконтракт, начинающий фермер, биржа труда на развитие бизнеса, онтон 1-2 киhи дьииннээхти туhанна, уонна албыннаан отчуоттаан сиэтилэр-аhаатылар, айбардаатылар. Хайдах бэрэбиэркэлээбэттэр ааhалларын биллээ суох, бэрэбиэркэлээбэттэр кумаа5ыны, хаартыскатын угуеру биэрдин да оччуоту сабар бада5алаахтар. Соседын хотонугар тахсан селфилаан кэбис да бюттэ блх. Билигин 1 миллион нэhилиэккэ дьиэннэ документ хомуллубут сурахтаах, биир да биллэрии да туох да суох. Аймах-билэ дьон истэ сылдьаллар ини оттон. Чахчы кыаммат дьон ылаллар, ол эрээри, мин санаабар билигин сурэ5э суох дьон кыаммат буолаллар. Таах олороллор, саатар суеhу ииттэн, о5уруот ыhан эбии-сабыы оностумматтар. Оннук же харчыларын ыскайдаан биэрэллэр, хаарбах массыына, телефон, планшет, ол-бу. Ол кэриэиэ ынах, сибинньэ саатар ылан, хотон, теплица туттан кэбиспиттэрэ буоллар абырал буо.
Тугуй ол теплица туттан ынах ииттэн байытаары гыннын дуо акаары.ынах ииттэргэр оттуур сир.техника игн бого наада бо.сибиньэ ииттэн комбикорм сыаната урдук онно эмиэ харчы наада .Дьэ онно комо харчы субсидия коруллуохтээх.тугу да билбэт аата лахсыйыма.Ол барыта планшет сыанатыгар кыаллыбат.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:ce5a298c-4ff5-481d-ad3a-ed8f07dfa9c5>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?xid=4208799", "date": "2018-02-19T20:13:15Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891812788.42/warc/CC-MAIN-20180219191343-20180219211343-00009.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9999856948852539, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 9, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9999856948852539}"}
|
Из опыта работы учителей физической культуры:
Оҕону эт-хаан өттүнэн чэбдигирдэр тэрээһиннэр
Саха оҕото былыр бэрт кыра сааһыттан араас усулуобуйаҕа буһан-хатан улаатар этэ. Кыһын тымныыга таһырдьа элбэхтик сылдьара, оонньуура, сайын атах сыгынньах сүүрэрэ-көтөрө. Оттон билигин олох сайдан, араас компьютер үөдуйэн, оҕолор хамсаабакка, күнү быһа тэлээбиисэр, компьютер иннигэр олорон күннэрин атаараллара элбээтэ. Эт-сиин, күүс-уох, сытыы-сымса өттүнэн сайдыбаттар. Билиҥҥи кэмҥэ оскуола оҕотугар үөрэнэр кэмигэр сахалыы хамсаныылары үөрэтии, сахалыы оонньууларынан оонньотуу ордук тоҕоостоох.
Физкультура учуутала буоларым быһыытынан, оҕолорго эти-хааны чэбдигирдэр сахалыы спортивнай тэрээһин көрүҥүн билиһиннэриэхпин баҕарабын.
Хамсаныы, дьарык, эрчиллии ханнык баҕарар норуот былыргы олоҕуттан-дьаһаҕыттан, үлэтиттэн, идэтиттэн сиэттэрэн үөскүүр. Саха киһитэ сүрдээх тыйыс усулуобуйаҕа олорон, бултаан аһылык булунаары элбэхтик хаамара, сүүрэрэ-көтөрө, буһара-хатара, сүгэрэ-көтөҕөрө. Онно сөп түбэһиннэрэн иллэҥ кэмигэр итиниэхэ маарынныыр хамсаныылары булан оонньуура, эрчиллэрэ. Хас да буолан көрүстэхтэринэ күүс-уох, сытыы-сымса холоһуута буолара. Итинэн сиэттэрэн киирсиилээх, күөн көрсүүлээх оонньуулар, хамсаныылар сыыйа баар буолбуттара.
Бу көрүҥ оонньууну ордук табыгастаахтык дьоҕус миэстэлэргэ сынньалаҥ бириэмэтигэр кыракый көрүдүөргэ, элбэх оҕо тоҕуоруһар сиригэр ыытыахха сөп.
Биирдиилээн оонньуу
Саха норуотун биир киэҥник биллэр онньуу көрүҥнэринэн биирдиилээн оонньуулар буолаллар. Элбэх хамсаныыны эрэйбэт оонньуулар эрээри, оҕо былчыҥнарын сайыннарыыга олус туһалаахтар.
- Көтөх ынаҕы туруоруу – оонньооччу муостаҕа олорон аҥар уллуҥаҕын икки илиитинэн ытарчалыы тутар, атаҕын чиккэччи соҕус тэбэр уонна илиитин ыһыктыбакка эрэ, иккис атаҕынан тирэнэн ойон турар.
- Ойбонтон уулааһын: маҥнайгы көрүҥэ – атаҕы киэҥник үктээн туран илиини сис тутта сылдьан, төҥкөйөн сиртэн тугу эмэ ытыран ылыы; иккиһэ – уҥа илиинэн хаҥас кулгааҕы тута сылдьан, хаҥас илиинэн уҥа атах тумсун тутан баран, аҥар атахха туран илиини араарбакка эрэ төҥкөйөн, кытыйаттан уулаан ылыы.
- Күлүүстэһии – утарылаһар дьон ойоҕосторунан тураллар, аҥар атахтарын хатыйа тутан тирэнсэн баран, орто тарбахтарынан ыга ылсан тардыһаллар. Миэстэтиттэн хамсаабыт, тарбаҕын төлө ыыппыт эбэтэр сулбу тардыллыбыт киһи хотторор. Атын илиинэн тардыһыахха эмиэ сөп. Бу сүнньүнэн күүһү быһаарсар киирсии буолар.
- Кулун куллустуур – икки киһи утарыта туран, тарбахтарынан тутуһа сылдьан илиилэрин иһинэн кэдэйэн эргийэн тахсаллар. Харыттан, оккумалтан тутуһан хамсаныыны уустугурдуохха сөп.
- Таба оҕустарыма – икки оонньооччу утарыта тураллар, биирэ икки ытыһын үөһээ хайыһыннаран тутар, иккис киһи хайа баҕарар илиитин саба уурар. Маҥнайгы киһи хайа баҕарар илиитин субу тардан ылан, ытыһыгар ууруллубут илиини үөһээ өттүттэн таба охсуохтаах. Ону иккиһэ аһаран биэриэхтээх. Итини солбуһа сылдьан оонньонор.
- Мүһэ былдьаһыы – 5 см уһуннаах, 5 см суоннаах маһы төлө тардыы. Ким хантан тутарын сэрэбиэй быһаарар. Судьуйа хамаанда биэриэр диэри «мүһэ» сир эбэтэр муоста ньуурун кытта биир хайысхалаахтык тутуллар. Былдьаһыыга охсуу, тэбии, төбөнөн түһүү көҥүллэммэт, онтон ураты араас мускуйууну барытын туттуохха сөп. Маннык киирсии күүһү, ордук илии былчыҥын сайыннарар.
- Бэгэччэктэһии – икки киһи остуолга уун-утары олороллор, уҥа илиилэрин тоҥолохторун остуолга араарбакка уураллар уонна ытыстарынан эрэ кэдэриччи баттаһыахтаахтар. Ким кэдэриччи баттаабыт ол кыайар.
Өбүгэ үгүс оонньуута билигин умнуллубут. Ол иһин сахалыы оонньуулары сөргүтэн, оҕолорго үөрэтэн, эттэрин-хааннарын сайыннаралларыгар сыаллаан-соруктаан бу ыстатыйа сурулунна. Ооньуулар үксүлэрэ сахалыы тыллаах-өстөөх, булугас, тулуурдаах буоларга иитэр-үөрэтэр, сайыннарар ураты суолталаахтар.
Оҕолорго анаан олус интириэһинэй оонньуулар холобур быһыытынан киирдилэр. Оҕо-аймах кыра сааһыттан өбүгэлэрин оонньууларыгар, үкҥүүлэригэр олоҕуран эт-хаан өттүнэн сайыннаҕына, чэбдигирдэҕинэ ураты толкуйдаах, өйдөөх санаалаах киһи буола улаатан тахсара саарбаҕа суох. Норуот быһыытынан сүппэккэ, симэлийбэккэ, ураты көрүүлээх саха ыччатын көлүөнэтэ үүнэн тахсыа диэн эрэнэбит.
Дария Иванова
Д.С. Спиридонов аатынан Үөһээ Бүлүүтээҕи 4№-дээх орто оскуола физкультураҕа учуутала
Обучение «Азбуке движения» на уроках физкультуры
В «Основных требованиях» стандарта второго поколения в современном обществе говорится о потребности общества в физически крепком и дееспособном подрастающем поколении, способном активно включаться в разнообразные формы здорового образа жизни, использовать ценности физической культуры для самовоспитания, саморазвития и самореализации личности. Урок физической культуры является одним из компонентов в модернизации образования и воспитания здоровой личности, здорового гражданина. Мудрые слова, высеченные на скале в Древней Элладе гласят: «Если хочешь быть сильным – бегай, хочешь быть красивым-бегай, хочешь быть умным- бегай.
Как пробудить в детях потребность и интерес к движению? Этого можно добиться путем обучения «Азбуке движения», начиная с первых дней поступления в школу, еще лучше- с детского сада и навыкам и умениям овладения «Азбукой движения».
Учить :
*взбегать на горку ;
*бегать по прямым дорожкам;
* сбегать с горки.
При обучении прыжкам учить прыгать:
* как мячик; *как воробышек. Объяснить, что хорошо прыгает тот, кто правильно и быстро бегает, объяснить что отталкивание – самый главный « заряд» прыжка.
Учить:
* высоко и далеко прыгать;
* подпрыгивать на месте на одной и двух ногах;
* прыгать на одном занятии не более 7-8 прыжков;
* в день совершать 20-25 разных прыжков; *подружиться с короткой скакалкой;
На уроках гимнастики учить перекатам, учить круглой спине, группировке из разных положений. Учить детей превратиться в маленького жучка, змейку, ящерицу, кошку, мышку, учить лазать как обезьянка, ползать как звери. Овладение азбукой ловкости и гибкости можно начинать с выполнения тестов:
1. Наклон вперед из седа – касание грудью колен, правильное вытягивание позвоночника, втягивание живота, выполнение различных физических упражнений на растягивание мышц – вот истоки гибкости.
2. Определить степень наклона туловища вперед, стоя на скамейке, не сгибая ног в коленях.
Учить азбуке подтягивания очень сложный, трудный процесс. Для овладения навыком подтягивания на перекладине обучение нужно начинать с обучения следующих упражнений: 1.Подтягивание в висе лежа;
2.Подтягивание углом с опорой ногами о стул; 3.Подтягивание в висе лежа с прогибом, перекладина на животе;
4.Сгибание и разгибание рук в локтях в висе лежа, хватом сверху; 5.Подтягивание на одной руке 1-3 раза, между ними подтягивание на обеих руках.
Первое, с чего надо начинать – это наметить для себя ориентир. Поставить себе задачу подтянуться 1 ра, 2 раза и. т. д.
На уроках лыжной подготовки объяснить учащимся, что лыжи на воздухе – отличное средство для физического развития, закаливания и здоровья.
Учить:
* подбирать лыжи и палки;
* правильно одеться и обуться;
* чтобы хорошо ходить и бегать, нужно научиться «танцевать» на лыжах;
* учить скольжению на лыжах с горки без палки; * учить подниматься на горку.
В результате обучения «Азбуке движения» и используя игру как средство развития и воспитания, я достигла многого в формировании положительных качеств в воспитании здоровой личности.1.Дети уверены в себе, в своих возможностях, способностях, умеют красиво держать свое тело, умеют управлять своим телом, двигаться, умеют следить за своим здоровьем, следить за отдельными показателями физического развития и физической подготовленности. 2.Дети стали более сплоченными, дружными, культурными в отношении друг к другу, умеют самостоятельно управлять игрой, активно включаются в коллективную деятельность, взаимодействуют со сверстниками для достижения общих целей. Развивается логическое мышление, быстро ориентируются в любых ситуациях. 3.Дети, как личность физически и психологически подготовлены к жизни, не боятся трудностей, имеют здоровый взгляд на жизнь.
Степанова Маргарита Николаевна, учитель физической
культуры Егольжинской СОШ им.Д.И.Павлова
Нюрбинского района
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:53f7797a-39ae-40d7-9933-35c3dd10547a>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://iroipk.ykt.ru/archives/235475?nggpage=173", "date": "2018-02-25T13:45:24Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891816462.95/warc/CC-MAIN-20180225130337-20180225150337-00009.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9998958110809326, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 39, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9998958110809326}"}
|
Балыктааһын туһунан
Балыктар
Уу баһар
Балык тэрилэ
Балыктааһын
Анньыы
Муус алларарга анньыы улахан суолталаах. Анньыынан уус хайдаҕын билэллэр. Урут оннооҕор быһаҕы оҥордооҕор анньыыны оҥорор киһи суолталыыллара.
Балыгы сиэһин
Лиэнэ төрдө
Сэрии саҕана Лиэнэ төрдүн балыга улаханнык эстибитэ. Ол билигин да чөлүгэр кыайан түһэ илик.
Уу буорту буолара. Балык атара
Аатырбыт балыксыттар
Ала Киһи
Ала Киһи 17-с үйэ диэки Намҥа олорбут. Кини элбэх быраҕыллыбыт оҕону ииппит. Онтон үөскээбиттэр:
- Атамайдар
- Көдөһүлэр
- Хомустаахтар
Кини 8-9 уолу иппит. Олус балыктаах сиргэ олорбут. Оҕолорун балыгынан ииппит. Итинтэн нам сахалара үөскээн тахсыбыттар. Сахалар биир элбээбит төрүөттэринэн балыгы ааҕаллар.
Кирилл Давыдович Спиридонов
Киин Дүпсүн Баатаҕайыттан төрүөттээҕэ. Кини өрөбөлүүссүйэ иннинэ Лиэнэ төрдүгэр балыктааһыны тэрийэр. Онно сайын аайы 1000 кэриҥэ киһи үлэлиирэ. Онтон Саха сиригэр биир бөдөҥ тэрилтэ буолбута. Саха суруйааччыта Алампа киниэхэ бирикээсчитинэн үлэлии сылдьыбыта. Ити балыгынан Дьокуускай уонна Бодойбону хаччыйаллара.
Чурапчылар көһүүлэрэ
Чурапчыга кураан буолар. Ол кэмҥэ балыктааһыны сайыннарар туһунан сорук ылыллар. 1942 сыллаахха Чурапчыттан 5000 кэриҥэ киһини хоту балыкка ыыталлар. Ити кэмтэн Лиэнэ төрдүгэр хаһан да буолбатах балыктааһын буолар.
Балыгы көһөрүү
Уус-Алдаҥҥа балык ыытыынан Кулуба Апанааһыйап дьарыктаммыта биллэр. 2000 сыл кэннэ Саха сиригэр балыктаах күөллэри араарыы, балыга ыытан үөскэтии буума буолар. Былыр балыгы көһөрүүнэн сир аайы дьарыктаналлара. Оннооҕор Дьааҥыга собону тиэрдэ сатаабыттара. Билигин Дьааҥы күөллэригэр собо баар.
Балык өйдөбүннүгэ
2013 сыллаахха Дьокуускай куоракка собоҕо өйдөбүннүк турар.
Нидьили күөл
Балыгынан аатырбыт күөл.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:7c8c03f3-7381-4f56-953b-a901c34960c0>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://sakha-aiy.ru/articles/fishing/", "date": "2018-02-24T19:27:05Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891815934.81/warc/CC-MAIN-20180224191934-20180224211934-00720.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000100135803223, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 4, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000100135803223}"}
|
4 августа 2017, 12:501966
Выборы-2017: В Нюрбинском улусе могут снять четырех кандидатов
31 июля все самовыдвиженцы сдали свои подписи, и Территориальные избирательные комиссии приступили к проверке документов. Уже на сегодня, 4 августа SakhaLife стало известно о том, что в Нюрбинском улусе могут не допустить к выборам сразу четырех кандидатов.
Как сообщает наш источник, по документам железно пролетают НИКИФОРОВ, ИВАНОВ и ТОВАРОВ. По подписям пролетает НИКОЛАЕВ. И с подачи КИРИЛЛИНА, члена ТИКа с совещательным голосом от НИКИФОРОВА, могут снять ПАВЛОВА.
Два из вышеназванных – ТОВАРОВ и НИКОЛАЕВ считаются техническими кандидатами. Другое дело — Владимир ПАВЛОВ, который считается реальным претендентом на пост главы Нюрбинского улуса. Образование у него блестящее – мехмат Новосибирского госуниверситета и экономический факультет Московского госуниверситета им. Ломоносова. Опыт руководящей работы в банковской сфере и в промышленности (Якутцемент», «Интехстрой»). Равноудаленность от улусных элит, раздираемых страстями и резонансными событиями. Словом, Владимир Павлов — руководитель, способный объединить население Нюрбинского улуса и выстроить диалог с республиканским и федеральным центрами, АК АЛРОСА. Привлечь инвестиции и вообще навести порядок, прекратить противостояние администраций Нюрбинского улуса и города Нюрбы.
Однако ТИК Нюрбинского улуса может не дать ему шанса проявить себя на выборах, отбраковав подписи избирателей. Окончательное решение пока не принято и не оглашено.
Вообще, выборная кампания в Нюрбинском улусе выглядит на взгляд из Якутска, довольно запутанно. Сначала власти решили было сделать ставку на Ивана НИКИФОРОВА, директора техникума, для чего на выборы не выставился победитель праймериз «Единой России» Леонид КИМ. При поддержке кадрового управления Администрации главы и правительства, руководитель которого Андрей МАРТЫНОВ, к слову сказать, сам нюрбинский, исполняющим обязанности главы Нюрбинского улуса был водворен Иван НИКИФОРОВ, ни дня не работавший на муниципальной службе. Тем самым, электорату был послан сигнал, что данный претендент обласкан вниманием властей предержащих. Ситуация сама по себе редкая, когда избранный глава улуса, в данном случае Борис ПОПОВ, отстранен и арестован, и у админресурса был уникальный шанс продвинуть своего человека. Ставка была сделана на Никифорова, но насколько удачно была выбрана персоналия?
По данным SakhaLife, власти, промониторив мнение населения, якобы, пришли к выводу, что Никифоров совершенно не пользуется популярностью… А потому, сообщает наш источник в Администрации главы и правительства, власть готова сделать ставку на мэра Нюрбы Алексея ИННОКЕНТЬЕВА по прозвищу Америка. Тем более, что именно он выдвинут «Единой Россией».
И, как сообщает источник, Никифоров не получит регистрации кандидата, поскольку поданные им документы оказались некачественными.
К тоже же, политтехнологи могли счесть, что Никифорову и Иннокентьеву не стоит разрывать электорат, подконтрольный власти и ЕР.
Впрочем, власти республики готовы работать чуть ли не с любым из реальных кандидатов, каждый из которых может победить: ИННОКЕНТЬЕВ, НИКИФОРОВ, ИВАНОВ, ПАВЛОВ. Исключение составляет лишь Борис ПОПОВ, находящийся под домашним арестом. Если вдруг победит опальный Попов, позиции Нюрбы рухнут, считает наш источник. Он и раньше не смог наладить наполнение бюджета улуса, привлечение траншей и инвестиций, не мог наладить диалог с республиканской властью, тем более теперь.
Возможно, источник SakhaLife ошибается или ТИК Нюрбинского улуса еще примет другое решение и Товаров, Николае, Павлов и Никифоров будут допущены в к выборам главы.
И на этом фоне становится понятным решение действующего главы Вилюйского улуса Сергея ВИНОКУРОВА, который, собрав необходимое количество подписей, в последний момент решил баллотироваться от «Справедливой России», из рядов которой официально вышел еще весной. По данным SakhaLife, тогда Винокуров был принят на самом высшем уровне, и даже обменялся рукопожатием с Ил Дарханом. Но Егор БОРИСОВ нынче проигнорировал Ысыах Олонхо в Вилюйском улусе, а Сергей Винокуров, видимо, решил продинамить ранние договоренности и пошел от СР, чтоб железно получить допуск к выборам.
Весной СР отнеслась с пониманием к решению Винокурова, и не награждала его эпитетами, типа, «предатель» и так далее, как обычно бывает. Проверка подписей – процесс сложный, и все может случиться. Якутяне помнят, что это сито на выборах в Госдуму не прошел даже государственный советник Андрей БОРИСОВ, которого поддерживал и административный ресурс, и значительная часть населения республики. Что уж говорить об опальном Винокурове?
SakhaLife следит за выборами в муниципальных образованиях Якутии
Никифоров диэн марионетка буоллаҕа, кинини Григорьева, Евсеев уонна Прокопьев дьаһайаллар! Ити биллэр суол! Онтон Америка, ЕР киһитэ онон барыта өйдөнөр- сиэмэх уонна баары суох гынар киһи! Саша Жарханский - еще рано! Павлову эбэтэр Попову талыахха сөп, бу дьон кимтэн да тутулуга суох дьон!
Па, Сынтаарба дьахтара Булчукей сайта желтай пресса ди. Ону манна ырыппыт да диэн, оно не стоит внимания. Ити "Фифа" бэйэтин личнэй тус санаата буо, уксэ ким эрэ сакааhынан (уксугэр проборисовскайдар), общественнай мнение5а дьайа сатаан муннанаахтыыр. Интернет СМИгэ суруллубут барыта дьиннээх кырдьыктаах буолбатах, бэйэ5ит элбэх информацияттан сиидэлээн ,фильтрдаан ылын. Быыбар чугаhаан манипуляция элбиэ5э.
Манипуляция-дьон ейун-санаатын булкуйуу, утэн-анньан керуу.
Иван Прокопьевич Никифоров күһүҥҥү оруйуон Аҕа баһылыгын быыбарыгар регистрацияны ааспытынан эҕэрдэлиибит!
Иван Прокопьевич Ньурба оруйуонун үлэһит дьонун-сэргэтин түмэттии сомоҕолуу үлэлии кэлбит киһи буолар.
Араас дьон быыбар инниттэн Никифоровка эҥин араас ярлыктары ыйыы сатыыллар куттанар буолан.
Нюрбалар бары бэйэ-бэйэбитин кытары бары аймахтыы буоларбытын Ахмед Дмитриев бэйэтин кинигэтигэр суруйан турар.
Ньурба оруйуонун Аҕа баһылыгын э.т үлэлии киириэҕиттэн биир да киһини туора көрөн үлэтиттэн уураппата, партияннан араарбата, оруйуоммут нэһилиэктэригэр сылдьан нэһилиэктэргэ элбэх сылларга мунньуллубут кыһалҕалары билистэ кыһалҕалартан туоруур үлэ механизмнарын тобулла, Байар кооператив үлэтин хамнаһын билистэ тыа дьоно үүт туттарбыт харчыларын төлөһүөхтээхтэрин быһаарда, күүскэ от хомуурун үлэтэ ыытылла турар, ойуур баһаара бириэмэтигэр умулларыллар миэстэтигэр сөптөөх үлэһиттэри туруортаабытын түмүгэр, дьиэ кэргэн аҕа баһылыга, 9 сыл Маарга СПТУ директорынан үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээн Ньурба оруйуонугар аан бастаан СПТУ обьектарын барытын толору хааччыллыылаах (благоустроеннай) оҥорору ситистэ, спортсмен бэрдэ чөл олох тутуһар, Өрөспүүбүлүкэбит салалтатын, Правительство миниистирдэрин кытта биир тэҥ сыһыаны олохтоото онон Иван Прокопьевич төрөөбүт Ньурбабыт оруйуона сайдарыгар туох баар олоххо опытын билиитин көрүүтүн ууран туран бэйэтин тула күүстээх профессионал үлэһит дьону түмэн , оруйуон олохтоохторун олохторо чэпчиирин туһугар үлэлиэҕэ диэн биһиги олохтоохтор эрэнэрбитин уонна өйүүрбүтүн тиэрдэбит.
Корумп1 хата киьини кулэрдин, Иван Никифоровы, бэ5эьээнни спту салайааччытын, сатамматах бизнесмены, биир да кун нэьилиэги, тем более Улууьу салайар Улэни ыыппатах , опыта суох кандитаты рекламалааннын, уоскуй ноко. Манна холоотоххо Попов, Иннокентьев, Павлов, Иванов, таьынан кандитаттар Никифоровка холоотоххо, тэннэтэххэ, опыттыын да уерэхтиин да.
Сахалартан Иван Прокопьевич мин өйдүүрбүнэн маҥнайгы хараҥаччы бизнесмен этэ диэтэхпинэ арааһа сыыспатым буолуо ол курдук Хоту оруйуоннар ыарахан балаһыанньалаах олорор кэмнэригэр аһынан бордуууктаннан табаарынан хааччыйан ол саҕана элбэх дьон махталын ылбыта, Иван Прокопьевич бэйэтэ күүскэ үлэлээн куоракка таас квартира оҥостуммута ол Советскай Союз саҕана улахан үлэ да ситиһии да этэ.
Онтон төрөөбүт дойдутугар патриот буолан Маарга СПТУ га кэлэн хас эмэ тыһыынчаттан тахса суоппардары, механиктары уо.д.а специалистары үөрэхтээх дьон таһаартаата ол дьоннор билигин араас оруйуоннарга, нэһилиэктэргэ, Алроса хампаанньаннан, араас тэрилтэлэринэн үрдүк суобастаахтык дьоннору, табаардары тиэйэр-таһар үлэҕэ үлэлии сылдьаллара Иван Прокопьевич үтүөтэ буолара саарбаҕа суох. Биһиэхэ Иван Прокопьевич курдук үлэҕэ олоххо буспут хаппыт араас үлэҕэ ситиһиилэрдээх, киэҥ көрүүлээх Өрөспүүбүлүкэбит үрдүкү салалтатын кытта тэҥҥэ кэпсэтэр таһымнаах үлэһит киһи оруйуоммутун салайар кэмэ кэллэ инники этиллибитин курдук билигин биһиги Ньурбалар сиэхпитин ньыппарынан баран үлэлээтэхпитинэ эрэ төрөөбүт оруйуоммут сайдар кыахтаныа, дьоммут-сэргэбит олохторо тупсарыгар, олохтоох былааска эрэллэрэ улаатарыгар күүскэ үлэлээтэхпитинэ сатанар. Аҥаардас кириитикэннэн эрэ, бэйэ бэйэттэн бэт былдьаһыыннан муҥурдаммакка былааннаахтык үлэлиир кэм кэллэ!
ЕДростар салайбыттара 20 сыл буолла, бэркэ олоробун диэн санаабаппын! Бензин 50 солкуобай, килиэп 52 солкуобай, ЖКХ сынатын киһи этэ да барбат! Онон протест курдук Попову талабын! Көрдүннэр - иһиттиннэр! Оол Американы таллахпына ырай олоҕо саҕаламмат! Онон мин протест курдук таҥнары таларым мин гражданскай быраабым! Атын кандидаттар бары марионеткалар ити 6 млн евро уоран сиэбит дьон! Павлов эмиэ киннэр киһилэрэ эбит, тоҕо диэтэр киниэхэ Прокопьев ылгым уола Александров Артем сүүрэ сылдьар телефон нөҥүө!
Петр сыыһаҕын дии саныыбын. Быыбарга турбут кандидаттар Единай Россия да, самовыдвиженецтар да буоллун сыана үрдүүрүн быһаарбаттар. Биһиги, Ньурбалар, олохпутун хайдах эмэ тупсарбыт киһи диэн санаалаах турбуттара саарбаҕа суох. Хайалара эбит партияҕа фанатично охторун тус бэйэм саарбаҕалыыбын. Партиялар үрдүкү эшелоннарга бэйэлэрэ быһаарыстыннар. Борис Николаевиһы этэр буоллахха, оройуммутун салайа сылдьыбыт, ученай диэн убаастыыбын и не более. Хотя ааспыт быыбарга кинини утары Сергей Ивановичка куоластаабытым. Билигин кэлэн Борис Николаевыһы сүгүн үлэлэппэттэрэ чуоккай. Онон атын турбут кандидаттарга быыбардыыр оруннаах буолуо. Олоҕу син олорон кэлбит, сааһыран эрэр киһи буоларым быһыытынан турбут кандидаттары син үөрэтэн. кэтээн көрөн, ырытан баран саамай реальнай, олоххо киириэ диэн көрүүлэрдээх Алексей Михайлович диэн санааҕа киирдим уонна куоласпын киниэхэ биэрэбин. Антоновканы, Ньурба куоратын куһаҕана суохтук салайан кэллэ, опытарда. Бэйэтин этинэн - хаанынан нэһилиэк, куорат кыһалҕаларын барытын чопчу билэр. Онто оройуону салайарыгар төһүү буолуо. Инники быыбардарга туруна сылдьыбыт кандидаттар курдук түөһүн охсуна - охсуна куоракка билсиилэрдээхпин, Правительстваҕа, министерстваларга ханнык кабинетка хайдах киирэрбин билэбин, гаһы, үрдүк таһымнаах уоту барытын түргэн үлүгэрдик туруорсан киллэртэриэм, оҥорторуом диэн киһиргэнэ сылдьыбат. Тус бэйэтэ, Ньурбалар бары сомоҕолоһон чахчы күүскэ үлэлээн сайдыахпыт диэн эрэллээх. Биллэн турар газ, уот, ООПТ, АЛРОСА - Нюрба 10 % акциялара барыта былааныгар баар. Онтуларын олоххо киллэрэригэр отой туспа интириэһинэй көрүүлэрдээх диэн өссө биирдэ тоһоҕолоон этэбин. Холобура дьон барыта тоҕо Үөһэ Бүлүү ыккардыгар газ кэлбэтий диэн сөптөөх санаалаахтар. Ол маннык, Тумусов бэйэтин кэмигэр Булууттэн Үөһэ Бүлүүгэ САПИ харчытынан синньигэс трубопровод таттаран киллэттэрбит. Онтулара бэйэлэрин өрүс уҥуордааҕы да нэһилиэктэрин хааччыйар кыаҕа суох, Ньурбаны этэ да барбакка. Маны, дьэ Иннокентьев А.М. атыннык киллэттэрэр санаалаах, былаанннаах. Үрдук уоту Ньурбаҕа тириэрдэргэ эмиэ туспа былааннардаах. Атын кандидаттар бэйэлэрин Программаларыгар плагиаттаабаттарын, туһамматтарын курдук пока суруйбаппын. Быыбар чугаһыгар Алексей Михайлович нэһилиэнньэни кытары көрсүһүүлэригэр бэйэтэ кэпсиэ. Онтон 10 % акциябыт боппуруоһугар кэккэ күчумэҕэйдэр үөскээн тураллар диэн истэбин, сүрүн биричиинэтэ ити Арбитражнай суукка туруорсан аахсарга, көрдөрөргө оригинал докумуоннарбыт суох буолан хаалбыттар диэн. Баһылык быһыытынан Борис Николаевич тутан олорбута саарбаҕаламмат. Онтубут ханна тиийдэ? Хайдах оригинал докумуоннара суох олорон сууттаһан кыайабыт, акцияларбытын төнүннэрэбит? Петр быыбардыы барар Поповкуттан ыйытаар эрэ. Кими да тал, этэргэр дылы ырай олоҕо биир күнүнэн кэлбэтэ буолуо, бэйэбит олохпутун бэйэбит оҥостуох тустаахпыт.
Крупная, олохтоохтор билигин миигин "сииргит" буоллар да5аны санаабын суруйан баран тэйэрбэр тийэбин. Поповка куоластаабатахпына ханнык сырайбынан харахпынан атын улуус дьонун кэрэбун. Билигин Сахалар олорор сирдэрэ ити сууту кэтии олорор. Дьокуускайга да сылдьан , дьоннор Ньурба5ын биллэхтэринэ, бастакы ыйытыктара Попов туhунан. Улуус , дьонун туhугар туруулаhан маннык тумуккэ кэлэн олорор дииллэр. Онон Ньурбалар былааhы утары туруулаhан, олохтоох нэhилиэк интириэhин кэмускэhэр обраhын ылан олорон, баhылыкпытын утардахпытына дьоннор эйдээбэттэрэ буолуо
Интриги вокруг выборов Главы района все больше накаляются. Сегодня нежданно на политическом горизонте "нарисовался" опальный Глава района Попов Б.Н. от "Справедливой России", считавшийся как все думали в "глубокой спячке". Ан нет, наш "ученый" оказывается не сидел сложа руки, все обдумывал как бы убрать с дороги потенциальных противников. Сегодня Попов подал исковое заявление в Федеральный суд об отмене регистрации Иннокентьева А.М., который первым без *** и задоринки прошел всю необходимую регистрационную процедуру. Известно, что Нюрбинский район считается политизированным, поэтому выборы сами по себе заранее обещали быть не скучными, интересными. Как показывает активность форумчан и мнение населения предполагалось, что основная борьба в предвыборной гонке развернется между Иннокентьевым А.М. и Павловым В.В. Ранее Попов руками своих приспешников попытался снять с выборов Павлова В.В., но этот номер на прошел. И вот, "великий комбинатор" уже своими руками пытается убрать Иннокентьева А.М. Откуда он, находясь в Якутске, может усомниться в правильности всех необходимых документов Алексея Михайловича, тем самым выразив не уважение членам избирательной комиссии? Да, для уважаемого человека с ученой степенью не пристало заниматься такой ерундой, а нужно выигрывать выборы в честной борьбе. Впрочем, он уже на прошедших выборах показал себя человеком, способным идти на крайние, грязные меры, о чем свидетельствует выпуск листовок против Евсеева С.И. за день выборов, в день затишья. Человек, идущий на такие грязные методы не вызывает уважения. Этой своей выходкой он еще раз убедил нас, что он не чист, что уголовное дело против него возбуждено правильно. Почему - то во всех средствах массовой информации фигурировали не законно заселенные в скандальный дом по Кузакова 30 родственники и приближенные горе - Попова. А вот почему не проверят за какие такие заслуги перед районом получил квартиру приближенный Попова Сысолятин по Пионерской 67, проработавший в районе без году неделя, да и привлекавшийся к уголовной ответственности в своем родном Намском районе? Самой главное, бесит, как он бахволяется, что держит нюрбинцев в кулаке. Чего стоит другой приближенный Попова Антонов, тоже отличившийся своим уголовным прошлым. Ну и Ким Л.С. за какие заслуги получил квартиру в Кузакова 28, где должны были заселиться жители аварийных домов и погорельцы? И вопрос на засыпку: господин Попов, где документы в оригинале о передаче 10 % акций АЛРОСА - Нюрба Нюрбинскому району, без которых район не может отстоять в арбитражном суде эти 10 % акций. Как говорится не буди лихо, пока тихо!
эмиэ олохтоох, как вы все правильно расписали. Все это правда. Борис Николаевич грязный, не честный человек, лицемер и комбинатор. Раздал своим родственникам и приближенным руководящие должности и думает, что держит Нюрбинцев в кулаке. Нюрбинский район сразу станет лучше без него и его команды, которая долго обгладывала нас - обычный народ.
Попову өйөөн бытарҕан тымныыга одиночнай пикеттар , сааскы миитиннэр, Аксияны , оопт туруулаһыы урулугурууттан уһуктуу бэлиэтэ , ону Попов главаҕа талыллан улууһун санаатын хоту саналааҕа дьэнкэтик көстөн өйөтөлөөн акциябытын төннүүтүн туһугар депутаттарбыт эр ылан суудка биэрдилэр , Попов талыллыан иннинэ суудтаһар туһунан толкуй да суох этэ.Билигин Ньурба буоларбыттан астынным, Попову талан туруулаһан сайдыыга барыахха.
АНЕКДОТ ДНЯ!
Умирает Путин и оказывается у ворот Рая, где его встречает апостол Петр со словами:
- Добро пожаловать в рай, господин президент. Только, к сожалению, прежде чем вас здесь поселить, должен вам сказать, что нужно решить одну небольшую проблемку. Видите ли, это большая редкость, чтобы политик такого высокого ранга попал в рай, и мы, по правде говоря, даже не знаем, что с вами делать. Поэтому мы решили, что один день вы проведете в аду и один в раю, чтобы вы сами могли свободно решить, где проводить свою вечность.
Затем апостол провожает вновь прибывшего к лифту, на котором бывший президент спускается в ад. Открываются двери лифта, Путин выходит и видит вокруг себя ярко-зеленое поле для гольфа. Вдали он замечает роскошный клуб. К нему навстречу бегут его друзья-политики, с которыми он когда-то работал, радостно обнимают его, вспоминая старые добрые времена, когда они все вместе богатели за счет русского народа. Они играют партию в гольф, а потом вместе идут в клуб на ужин с черной икрой, омарами и прочими вкусностями. С ними ужинал и сам Сатана, который в реальности оказался человеком очень симпатичным, любезным и веселым. Путин так весело провел время, что даже не заметил, что уже пришло время уходить. Все подходят к нему, горячо жмут ему руки. Путин был очень тронут, и ему стало грустно. Но вот, двери лифта закрываются, и он вновь поднимает Путина к вратам рая, где его встречает апостол Петр. Следующие 24 часа Путин проводит время так: перепрыгивает с облака на облако, играет на арфе, молится и поет. День долгий и нудный, но наконец он заканчивается. Появляется апостол Петр и спрашивает:
- Господин президент, вы провели один день в аду и один в раю, теперь вы можете по-демократически решить, где провести остаток вечности.
Путин немного подумал, почесал лысину и говорит:
- Ну, что я могу сказать, рай – это, конечно, очень красивое место, но кажется, мне больше понравилось в аду.
Апостол Петр, пожав плечами, вновь провожает его к лифту. Когда лифт спустился и двери открылись, Путин увидел… огромную пустыню, всю заваленную мусором, а все его друзья, одетые в рабочие комбинезоны, собирали этот мусор и паковали его в черные пластиковые пакеты. К нему подходит Сатана и обнимает его одной рукой за шею в знак приветствия.
- Я не понимаю, - лепечет Путин, - позвольте, вчера здесь было поле для гольфа и клуб, где у нас был ужин с черной икрой и омарами, и вообще, мы вчера здесь так здорово оттянулись… А сейчас тут только эта пустыня, заваленная мусором, а мои друзья кажутся последними неудачниками…
Сатана смотрит на него, улыбается и говорит:
- Друг мой, вчера у нас была предвыборная кампания. А сегодня ты за нас уже проголосовал…
Бары кандидааттартан бугунну туругунан Павлов Владимир саамай септеех ки4и буолар Ньурба улуу4ун Ба4ылыкка кадидаатынан. То5о диэтэххэ кини ханнык да партияттан тутулуга суох...кинини ейуур дьон мин кердехпунэ бары еттуттэн баар эбиттэр...ЕР -Никифоров Сергей Валерьевич, СР -Тумусов ейуур да диэтилэр, криминал да дииллэр...Чопра СД уола бо, Болуодьа эмиэ СД...хайдах ейуе суо5ай..., ону та4ынан саамай ыраастык улэлии сылдьаллар Павлов штаба..кими да уехпэттэр...хараардыбаттар...атыттар курдук, ол аата бу тугу кердереруй : Павлов - Ньурба дьонун ТYМЭР киhибит буолар, ханнык да партияттан сырыт, хайдах да керуулээх истиилээх буол, ханнык да религиялаах буол!!! Павловы таллахпытына эрэ кене ыраас суолу булуохпут Ньурбалар!!!
Эдэр киһи эрчимнээх, инникигэ кэскиллээх
Түргэн тэтиминэн сайдар XXI – ис үйэ көрдөбүллэригэр сөп түбэһэр, аныгылыы үрдүк технологиялары билэр, сатаан туттар, дьону – сэргэни (норуоту) кытта биир тылы булар, төрөөбүт дойдутугар муҥура суох бэриниилээх, өйүн – санаатын, билиитин – көрүүтүн харыстаабакка, дьонун – норуотун иннигэр кыһаллан, өрөбүлү, бырааһынньыгы аахсыбакка эппиэтинэстээхтик үлэлиир эдэр дьону салалтаҕа таһаарар үтүө үгэһи, Аан дойду сайдыылаах судаарыстыбаларын, ол иһигэр дойдубут президенэ Владимир Путин уонна Саха республикатын Аҕа баһылыктарын ыытар бэлиитикэлэригэр, көрөбүт.
2002 сыллаахха 36 саастаах, элбэҕи эрэннэрэр Николай Иванович Андреев диэн уолбут Горнай улууһун баһылыгынан талыллан таһаарыылаахтык үлэлээбитэ уонна салгыы республика салалтатыгар үлэлии сылдьан “Бүлүү” федеральнай суол начальнигынан үүнэн кэскиллээхтик үлэлии – хамсыы сылдьар. Төрөөбүт улууһун умнубат. 2016 с. Бэрдьигэстээх саамай уһун, Ковров аатынан уулуссатын асфальтатан, таас муосталатан, күлүмүрдэс уотунан күндээрдэн кэбистэ. 2008 с. Петр Николаевич Алексеев диэн 32 саастаах уолбут, норуотун баһыйар куолаһын ылан, эрэллээхтик бастаабыта уонна улууска айылҕа гааһын аҕалыыны, хаарбах мас дьиэлэртэн дьону таас дьиэлэргэ көһөрүүнү саҕалаабыта. Билигин, Саха республикатын Бырабыытылыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан, тыа хаһаайыстыбатын миниистиринэн үлэлээн, аһылык бородууксуйатын оҥорон таһаарыыга, дьоҕус уонна орто биисинэс сайдыытыгар, социальнай объектары тутууга балачча ситиһиилэр баар буоллулар.
2013 с. Горнай улууһун баһылыгынан, 36 саастаах Никита Викторович Андреевы талбыппыт уонна билигин сыыспатах эбиппит диэн үөрэбит. Дойдуга кириисис бүрүүкээн турар кэмигэр, Никита Викторович сатабыллаах салалтатынан өр сылларга баҕа санаа оҥостубут айылҕабыт гааһа улууспут киинигэр чугаһаата, уонча үстүү этээстээх таас дьиэлэр тутуллан, хаарбах дьиэлээхтэр көһөн бүтэн эрэллэр. Таас оскуола, оҕо саада тутуллан үлэлии тураллар. Нэһилиэктэргэ саҥа котельнайдар тутуллан, социальнай объектар уонна олохтоох нэһилиэнньэ 70% киин ититэр систиэмэҕэ холбоннулар. Никита Викторович кыбаартал аайы быыбардааччыларын кытта сирэй көрсөн кэпсэтэн, бэйэни салайыныы уонна толоруулаах былаас уорганнарын үлэлэрин сырдатан, нэһилиэнньэ өйөбүлүн ылбыта улахан ситиһии төрдө буолар диэхтээхпин.
Ньурба улууһун баһылыгын солотугар, 37 саастаах Александр Игнатьевич Иванов диэн, бэйэни салайыныы уорганыгар олус таһаарыылаахтык үлэлии сылдьар эдэр, эрчимнээх, аныгылыы сайдыылаах көрүүлээх уолгут кандидатынан турбутун билэн баран, биһиги хайдах эрэ уруургуу, үөрэ иһиттибит уонна кинини улуускут баһылыгынан таллаххытына сыыһыаххыт суоҕа диэн эрэнэбит. Александр Игнатьевичка итэҕэлгитин биэрдэххитинэ кини өрөбүл, уоппуска диэни аахсыбакка, эһиги олоххут – дьаһаххыт тупсарын туһугар күүһүн – күдэҕин харыстаабакка, өйүн – санаатын ууран, эһиги итэҕэлгитин толорор гына үлэлиэ – хамсыа дии саныыбыт.
Горнай улууһун уонна Одуну нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо,
РСФСР, ССРС, СӨ үөрэҕириитин туйгуна,
СӨ үөрэҕириитин үтүөлээх үлэһитэ, СӨ ытык кырдьаҕаһа
Скрыбыкин Степан Спиридонович,
СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Бэрдьигэстээх нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Дьячковскай Тихон Тихонович.
10. 08. 2017. Бэрдьигэстээх
кини
горнайдары булкуйбат. Кини "Нэьилиэк" проегынан республика араас улуустарыттан 16 эдэр баьылыктардаах нэьилиэктэри 3 сыл улэлэтэн кэллэ. уонна соччото суохтук улуустаьан инин бутун эрэ. сайдаргытын санаан. Эдэр диир киьигит салайан олорор нэьилиэктэрэ бу бутэьик сылга бары Саха сирин инники куенугэр сылдьаллар.
Патриот 12:01
Как защищали землю Древние Тюрки!
В 209 г. до н.э. на территории современной Монголии произошел переворот и к власти в федерации хуннских племен пришел Мете-шаньюй. Шаньюй хуннов пр-китайски "обширнный", " подобный небу". Придя к власти , он начал создавать первое хуннское государство, которое впоследствии стало мощной державой.
Но неожиданно у хуннов обострились отношения с монгольскими племенами дунху. Дунху стали сильны и достигли расцвета сил. Узнав , что у хуннов произошел переворот, учитывая их сложную обстановку внутри создавшегося государства, они отправили послов с требованием получить у бывшего шаньюя Тумана его коня, который пробегает в день 1000 ли. Мете посоветовался со своими сановниками и все сказали: " Конь, пробегающий 1000 ли в день, является драгоценным для хуннов, не отдавай его". Мете ответил: "Разве можно жить рядом с другим государством и жалеть для него коня?" Он отдал дунху коня, пробегающий в день 1000 ли.
Через некоторое время дунху, думая, что Мете боится, отправили послов сказать ему, что они хотят получить старшую жену шаньюя. Мете снова стал советоваться с приближенными и те с негодованием ответили: "Дунху не знают правил приличия, а поэтому и требуют жену шаньюя. Нападите на них". Мете ответил: "Разве можно жить рядом с другим государством и жалеть для него одну женщину". Он взял любимую жену и отдал ее дунху.
Правитель дунху , еще более возгордясь, начал захватывать восточные земли хуннов. Между дунху и хуннами пролегала брошенная земля, на которой на растоянии 1000 ли никто не жил, и те и другие жили по краям этих застав. Дунху отправили послов сказать Мете: "Брошенную землю за пределами твоей заставы, служащей границей между хунну и нами, мы хотим владеть ею". Мете снова посоветовался с сановниками и некоторые из них сказали: "Это брошенная земля, ее можно отдавать и можно не отдавать". Мете готовился к созданию хуннского государство, ему нужны беки и старейшины с государственным мышлением. Но вокруг было многотаких, которые личные или родовые интересы ставили выше государственных. Государственное мышление было им чуждо и поэтому до Мете у хуннов не было своей государственности. Но бороться с такими людьми, которые стояли во главе родов и племен,у которых были сильные военные отряды или даже войска , было непросто. Надо было убедительно доказать народу , что эти беки не способны управлять государством. Поэтому позиция таких сановников на курултае разгневала его. Мете сказал: " Земля- основа государство, разве можноотдавать ее? Земля дана каждому народу Великим Тэнгри. Есть земля - есть народ и можно создать государство".Всем кто советовал отдать землю, он приказал отрубить головы.
Можно было дать коня- богатство, можно отдать даже любимую женщину- поступиться личными интересами, но не под каким предлогом нельзя отдавать землю!!!
P.S. Р.Н. Безертинов "Тэнгианство- религия тюрков и монголов.
Мой выбор Антонов Андрей Степанович! Защитник нюрбинской земли!
Саха киһи бэрт легендэни аҕалла. Сир олох уонна судаарыстыба төрдө. Олгынан атынын эмиэ биэриэ суохха баар этэ...
Манна шаньюй Модэ туһунан легенданы эбиэххэ сөп.
Кини былааска тахсарыгар биир хамаанданы тэрийэргэ санаммыт. Ол аата кини этэрин бары биир киһи курдук, хайдах даҕаны бирикээс буоллун, толоруохтаах эбиттэр.
Дьэ туран, кини эмиэ биир наһаа сөбүлүүр аатырбыт аттаах эбит. Биирдэ кини дьонугар бу аты бары оҕунан ыталларыгар бирикээстиир. Сорох дьоно ыппаттар, ол дьону Модэ сараас бастарын бысталыыр. Иккис түгэҥҥэ таптыып саҥа ойоҕун ыттарар, сорохтор эмиэ ыппаттар. сол эрэн аҕыйах киһи. Олор бастара тутатына эмиэ быстар. Дьэ онтон тура эккирээн, булт кэмигэр аҕатын ытарга бирикээстиир. Оҕонньор көхсө сараас дьуос буола түһэр! Бары ыталлар. Инньэ гынан Модэ муҥур былааһы ылар, ол кэннэ бары норуоттары уонна Кытайы сэриилээн ылар. Ол эрэн өлтүн кэннэ судаарыстыбата ыһыллар.
Кини кэнниттэн ыһыллыбат судаарыстыбаны Чыҥыс хаан олохтообута. Хайдах? Халбаҥнаабат сокуон күүһүнэн олохтоон турар. Онон саамай күүстээх сокуон баар эбит...
Дьэ бу хайысхаҕа салалта үлэлиэхтээх. Маннык хайысханнан Попов соратнига Антонов үлэлиир эбит.
ООПТ боппуруоһугар кини хамаандата ООНҥа тиийдэ, онон реакционнай күүстэр тиистэрэ, аһыылара арыый мүлүрүйдэ, хабыр куйахха тигистэ. Бу биһиги историябытыгар бастакы түбэлтэ! Онон суол аһылынна диэххэ сөп, норуот уонна киһи быраабыгар.
Ол аата Ньурбаҕа Попов этэр, сорохтор сиилиир, конкурентоспособнай дьон үүнэн тахсан эрэллэр!!! Бу улахан ситиһии. Антонов итиҥҥэ түмпүт хамаандата бары кэриэтэ эдэр ыччат эбит, ол хайҕаныах эрэ тустаах.
Уопсайынан быыбарга биир эрэ киһи хотуо. ол быһаарыылаах буолуо буолан баран түмсэргэ кэм кэллэ.
Бээһэ Иннокентьев уонна Антонов хамаандата утуу субуу Ньурбачааҥҥа тахсан кэпсэтии ыыттылар. Иккиэн чахчы астык дьон буолалларын олохтоохторго чахчы бааччы көрдөрдүлэр.
Кими даҕаны холуннарыы эҥин диэн суох.
Антоновы наркоманияҕа булкуца сатааһын баар суол, ону бары билэбит. Дьэ бу сытыган былаас муҥуругар тиийэн туттубут дьайыыта буолар. Ол аата Поповтан, Антоновтан улаханнык саллыбыттар, куттаммыттар. Хата ону киирэн биэрбэтэхтэр. Антонову наркоманияҕа сыбаабыттара буоллар тэбэн көрбөккө хаайыыга быһа барыахтаах этэ, бүттэхпит ол!
Дьэ онон уолаттар уонна кыпгыттар, оҕонньоттор, эмээхситтэр достойнай кандидат диэбиккитигэр куоласкытын биэриҥ! Попов уонна Антонов убайа, Анатолий Степанович, улуу учуутал, Алексеев. үөрэнэччилэрэ буолаллар. Алексеев чахчы конкурентноспособнай оҕолору таһаартаабыт, саха сайдыытын биир түсчүтэ, улуу учуутал буолар. Кини оҕолорунан буолаллар саха патриоттара, чобойдоро уонна кылааннара, Федот Тумусов, Иван Шамаев, Петрова Антонина Ивановна, Чирэевтэр уонна да атыттар буолаллар. Кинилэр тула мустуоҕуҥ!!! Сыыстарыахпыт суоҕа, бары норуот эрэ туһугар сылдьар дьон, оннук иитиллибит, такайыллыбыт дьон, бу дьонуҥ. Коррупционнай эҥин санаа- оноо диэн сыстыбатах дьоно.
Бары биир буолуохайыҥ!
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:96566526-dd1c-425e-9667-ca5f609fa6be>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4250309", "date": "2018-02-20T06:02:03Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891812880.33/warc/CC-MAIN-20180220050606-20180220070606-00575.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9998804330825806, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 4, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9998804330825806}"}
|
Юнона
Юнона гириэктэр Гера таҥараларын кытта тэҥнэнэр. Ойууларга Юнона куруук таҥастаах, сирэйэ, моонньун сорҕото уонна илиилэрэ эрэ көстөллөр. Үрдүк уҥуохтаах, түспэтийбит хамсаныылаах, уһун хойуу баттахтаах хотун-хаан дьахтар курдук ойууланар. Миифтэргэ куруук мындыр буолуу уонна ускуустуба таҥаратын Минерваны кытта сүбэлэһэр. Иккис сүбэһитэ «хараҥа» таҥара Церера.
Кулун тутар 1 күнүгэр киниэхэ аналлаах матроналия диэн малааһын тэрийэллэрэ.
Юнона аатынан бэс ыйын (июнь) ааттаабыттар.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:3c4fa1df-38e3-4e2b-816f-374c69d6583f>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D0%BD%D0%BE%D0%BD%D0%B0", "date": "2018-02-21T15:31:11Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891813626.7/warc/CC-MAIN-20180221143216-20180221163216-00086.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000094175338745, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 79, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000094175338745}"}
|
Сайыҥҥы лааҕырга кыыс оҕону атаҕастыылларын видеоҕа уһулбуттар
Сайын оҕону хайдах дьарыктыыр, арадьытар туһунан элбэх төрөппүт төбөтүн сынньар.
Кэлиҥҥи кэмҥэ оҕо сайыҥҥы лааҕырдарын туһунан үгүс элбэх хобдох сурахтар тарҕаналлар. Ону истэ-истэ төрөппүттэр кутталлара улаатар.
Төһө да рекламаҕа «оҕону эргиччи сайыннарабыт» диэн лааҕырдар көөчүктээтэллэр, сорох-сороҕор «эргиччи сайдыы» үтүөҕэ эрэ буолбакка, куһаҕан өттүгэр эмиэ барар.
Биир быдьар быһыы бу сайын Бүлүү улууһугар тахсыбыт. Быһылаан биллиэ суоҕа эбит да, туоһу — видео буолбут. Обургу кыргыттар бэйэлэрин саастыы кыыһы элбэх буолан сэриилээн атаҕастаабыттар. Онтуларын телефон видеотыгар устан баран интернет-мессенджергэ бырахпыттар.
Дьон кэпсииринэн, кыыс оҕону кырбааһыҥҥа Бүлүү куорат 1 уонна 3 №-дээх оскуола кыргыттара, ону таһынан Халбаакы сэлиэнньэтин оскуолатын үөрэнээччитэ кыттыбыттар.
Үөрэх уонна наука министиэристибэтэ этэринэн, бу быһылааҥҥа сөптөөх миэрэ ылыллыахтаах, үлэ бара турар дииллэр. Сэрэйдэххэ маннык балаһыанньа Бүлүүгэ эрэ буолбакка, атын да лааҕырдарга тахсара буолуо. Онон, аныгы лааҕырдарга төрөппүт оҕотун ыытара сэрэхтээх эбит диэн түмүккэ кэлэҕин.
***
Майя ДМИТРИЕВА,
Aartyk.Ru
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:3f154498-f959-4940-b59d-c5533fc2d9a1>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://aartyk.ru/sakha/sajynny-laagyrga-kyys-ogonu-atagastyyllaryn-videoga-uhulbuttar/", "date": "2018-02-22T14:52:25Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891814124.25/warc/CC-MAIN-20180222140814-20180222160814-00201.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000100135803223, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 9, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000100135803223}"}
|
poiseev31,Киирэр буоллаххына даже биир кун кунду, мин нояб толкуйданан декабка кииртим таах ноябка киирбэккэ ессе биир ый харчы ылыам этэ буо. Теьеннен эрдэ теьеннен ордук. сентябтан сана улэлиир сайынна дылы ама улэлиир ини соро5ор год игин улэлээччилэр. ити номербын хааллартым сиьилии ватсапка быьаарыахпын сеп
Хаһан өйдөнөр чурапчиканецтаргытый?
Друзья! SOS!
Выросло новое поколение которые не помнят краха пирамид глобального масштаба (МММ итд).
За последний год лопнуло около 6 крупных пирамид имевших мощные ветки в Якутии: "Тринити" (основа членов в Мирном), "Максирайз" (основные клиенты из Чурапчи, Таатты итд), учительская пирамида, пирамида спортсменов итд
Отчего наши люди так доверчивы к пирамидам и рвутся к халяве?
1) Не хватает официальной информации
2) Нет финансовых авторитетов
3) Бездействуют финансовые и силовые органы.
Все пирамиды зарегистрированы в оффшорах. Значит должны подпадать под жесткий финансовый закон, но этого не происходит.
Что это? Беспомощность или Бездействие власти и органов?
Как можно им помочь?
Люди продают квартиры, дачи, машины, берут миллионные кредиты. Рушатся семьи. Все уходит в пирамиды. Много наслегов полностью залезшие в долги перестают развиваться. Есть даже пирамиды которые поражают определенные группы районов.
Призываю начать борьбу с этим злом.
Из Республики уходят сотни миллионов рублей в год. В прошлом году пострадало не менее 1000 семей.
У каждого из нас есть такие знакомые. Конечно кто -то из них знал что все это рухнет. Но рискнули. Я уверен что это психическое заболевание. Мы обязаны помочь этим людям и органам как минимум информационно.
Предлагаю начать планомерную работу по искоренению пирамид в нашей Республике.
Нам нужна согласованная информационная политика и взаимодействие с финансовыми и силовыми органами.
Те кто готов как то в этом вопросе поучаствовать можете отметить в данному посту: финансистов, сотрудников СМИ, сотрудников регулирующих органов и властей, психологов.
"Рубить дрова" не будет, соберем рабочую группу и будем действовать планомерно.
Спасибо за участие, понимание и поддержку.
Если кто- то хочет что то сообщить пишите [email protected]
П.С. Среди лохотронщиков, Якутия занимает 1 место среди лохорегионов. Печально ;)
#антипирамида14
Дорооболорун!ити глобалга % хайдах тутарый?өйдөөбөтүм,киирбит киһибэр бэйэн вложись гыммыт харчыгыттан тутар дуо?оччоҕо холобура 5000 уктахпына 5% көҕүрээн хаалар ду?или хайдах ду?уонна сырыы аайы ол %тутар дуо хас харчы уктаҕым аайы?хайдах выгодно киириэххэ сөбүй сүбэлээн
Мин эмиэ бастаан итэгэйбэккэ сылдьыбытым. Сана дьыл иннинэ 2000 уган киирбитим. Хас да кун харчым киирэрин корон итэгэйэммин оссо эбэн биэртим. Оннук постепенно эбэн-эбэн билигин депозитым 250000 тр. кун аайы 7500 ыла турабын. Биллэр блогердар аны сайынна дылы улэлиир уьу дииллэр ди. Каренси админын кытта суруйса сылдьыбыттар уьу. Билигин укпут харчыбын барытын тоннуннэрэн чистай доходка сана тагыстым. Кырдьык, этэллэрин курдук ким да билбэт тоьо ор улэлиирин. Хаьан багар риск баар. Барыта бэйэгиттэн тутулуктаах. Киириэххитин багарар буоллаххытына бу номерга ватсабынан билсин: 89248662412
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:3c9ed9b3-75e3-4218-bb28-eae57688a582>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?xid=4329370", "date": "2018-02-21T22:59:06Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891813818.15/warc/CC-MAIN-20180221222354-20180222002354-00478.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.8026687502861023, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 30, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.8026687502861023, \"rus_Cyrl_score\": 0.18425020575523376}"}
|
Новости об БАЛАҔАННААХ
Читайте новости Якутска и Республики Саха (Якутии) об БАЛАҔАННААХ, а также содержащие упоминание об БАЛАҔАННААХ.
Мы не просто собираем и храним все новости Якутска и Республики Саха (Якутии). Мы также учим наш робот постоянно сортировать их по различным рубрикам и событиям. В частности мы заметили, что в некотрых новостях часто упонимается о БАЛАҔАННААХ. Наш робот такие новости специально отсортировал по данному признаку, чтобы вам всегда было удобно их находить.
Оскуолаттан саҕаламмыт музей
М. К. Аммосов төрөөбүтэ 120 сылыгар уонна
Аан дойду музейдарын күннэригэр ананар
1960 сыллаахха 3 нэһилиэк олохтоохторо: Модут, Хатырык,
19.05.2017 ИА SakhaLife.Ru
Аншлаг «ДЬЭЭБЭРЭҤ – 2014»
ИА SakhaLife
ДЬЭЭБЭРЭҤ – разно жанровый, востребованный народом, первый и самый признанный, популярный конкурс юмора и сатиры нашей республики.
03.04.2014 ИА SakhaLife.Ru
Уважаемые пассажиры!
От имени руководства АО «Аэропорт Якутск» и от себя лично поздравляю вас с праздником, призванным подчеркнуть смелость, мужество и отвагу каждого из вас – с Днем защитника Отечества!22.02.2018 Аэропорт Якутск
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:73d583d0-f751-478f-8339-a26913f72ad2>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://yakutsk.bezformata.ru/word/balaannaah/6323642/", "date": "2018-02-22T08:34:18Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891814079.59/warc/CC-MAIN-20180222081525-20180222101525-00478.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.5340210795402527, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 1, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.5340210795402527, \"rus_Cyrl_score\": 0.45191678404808044}"}
|
Олунньу ый 3-4 күннэригэр Дьокуускай куорат Национальнай гимназиятыгар саха тылын уонна литературатын, кэпсэтии тылын, хотугу омуктар тылларын олимпиадатыгар өрөспүүбүлүкэтээҕи түмүктүүр түһүмэххэ Абый, Алдан, Анаабыр, Томпо, Үөһээ Бүлүү, Бүлүү, Ньурба, Мэҥэ-Хаҥалас, Таатта, Амма, Чурапчы, Өймөкөөн, Уус-Алдан, Хаҥалас, Горнай, Нам, Кэбээйи улуустарыттан уонна Республиканскай лицей-интернаттан, Дьокуускай куораттан барыта 160 оҕо кэлэн күөн көрүстүлэр, билиилэрин тургутустулар. Ол иһигэр саха тылыгар-42, саха литературатыгар-56, кэпсэтии тылыгар-43, эбээн тылыгар-7, эбэҥки тылыгар-9, чукча тылыгар-1, юкагир тылыгар-2 үөрэнээччи кэлэн кыттыыны ылла. Олимпиадаҕа кэлэн кыттыбыт, миэстэлэспит оҕолорго үөрүүлээх быһыыга-майгыга туоһу сурук, диплом уонна мэтээл туттарылынна. Оҕолорун бэлэмнээбит, арыаллаан аҕалбыт учууталларбытыгар улахан махталбытын тиэрдэбит. Сыралаах үлэҕитигэр ситиһиини, табыллыыны, үчүгэй түмүккүт үксүү турдун.
Дьүүлүүр сүбэҕэ үлэлээтилэр: саха тылыгар уонна кэпсэтии тылын олимпиадатыгар Үөрэҕи сайынарар уонна идэни үрдэтэр институттан Шишигина В.Р., Саввинова А.М., Ядрихинская Ф.В, саха литературатын олимпиадатыгар Музыка уонна фольклор музейын сүрүн научнай үлэһитэ Ноговицын А.П., Гуманитарнай чинчийии институт научнай үлэһиттэрэ Ефремова Е.М., Карманова С.Е.
Олимпиада түмүктэрин мантан ылыахха сөп.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:a2574163-69de-4742-b43d-631996760433>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://iroipk.ykt.ru/archives/236856?nggpage=176", "date": "2018-02-25T21:25:41Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891817437.99/warc/CC-MAIN-20180225205820-20180225225820-00370.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000087022781372, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 63, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000087022781372}"}
|
Бикипиэдьийэ:Кыттааччыларга сүбэлэр
Ыстатыйа суруйуон баҕалаахха сүбэлэр: Бастаан нууччалыы Бикипиэдьийэҕэ киирэн Руководство для быстрого старта аах. Үөһээ уҥа диэки баар Суруйуу сиэрэ тимэҕи баттаатаххына Бикипиэдьийэ сорох сиэрин (суруйуу быраабылаларын) сахалыы тылбааһын көрүөххүн сөп.
Чэ суруйарбар уолдьаста, бэлэммин, - диэтэххинэ Саҥа ыстатыйаны эбиэххэ түннүккэ (Сүрүн сирэйгэ баар) сахалыы ыстатыйа аатын суруй уонна Айыахха диэн тимэҕи баттаа. Өссө биир ньыма - үөһэ Көрдөөһүн түннүккэ ыстатыйа аатын суруй, онтон луупа ойуутун баттаа.
Бука диэн сахалыы буукубаннан суруйа сатаа (үөрүү оннугар уоруу буолбатын курдук) - хайдах сахалыы суруйарыҥ манна баар. Ол гынан баран ити сатамматаҕына (атын киһи көмпүүтэрэ, квалификацияҥ тиийбэт буоллаҕына иҥин) нууччалыы да раскладканан (буукубанан) суруйуоххун сөп, кэлин бэйэҥ эбэтэр атын кыттааччы көннөрүө буоллаҕа.
Сахалыы тылынан суруйа сатаа ("окошканнан посмотрила" диэн буолбатын курдук) - манна сахалыыттан-нууччалыы, нууччалыыттан-сахалыы on-line тылдьыт баар. Бу эмиэ хайаан да ирдэммэт, баҕарыллар эрэ суол, хайдах билэргинэн суруй, көннөрөргө көмөлөһүөхпүт. Оннооҕор сахалыы биир да тылы билбэт киһи манна суруйуон сөп.
Харса суох суруйан ис, хайдах сөпкө сурулларын сүбэлиэхпит, сыыйа-баайа бэйэҥ да билэн иһиэҥ.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:1be914db-4743-44b0-83dd-9eef9ede12e5>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B8%D1%8D%D0%B4%D1%8C%D0%B8%D0%B9%D1%8D:%D0%9A%D1%8B%D1%82%D1%82%D0%B0%D0%B0%D1%87%D1%87%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D2%AF%D0%B1%D1%8D%D0%BB%D1%8D%D1%80", "date": "2018-02-23T06:35:59Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891814493.90/warc/CC-MAIN-20180223055326-20180223075326-00621.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 51, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Отзывы
Хорошее приложение. Полезно для родителей, можем узнать больше о работе садика. Ну и соответствовать времени, похвально. Желаем беспрерывной наполняемости приложения полезной информацией.
Сурдээх наадалаах уонна туьалаах приложение баар буолбута олус учугэй. Элбэх хаартыската, детсад ологун дэлби суруйан таьааран иьээрин. Детсад улэьиттэригэр улахан махтал уонна ситиьиини багарабын.
желаю плодотворной работы. буду следить за приложением
Очень полезная, познавательная, нужное приложение:) Всегда в курсе всех событий садика :) Воовщем супер приложение :)
Отличное приложение, теперь можно следить за новостями нашего садика 😊
Учугэй приложение, наьаа наадалаах эбит, элбэх сонуннарда, хаартыскаларда угаттаан иьин
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:f7e6c7ab-8222-48a7-bfe9-df48994bacb8>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "https://play.google.com/store/apps/details?id=com.wMoyaULYIBKA_3882433&hl=ru", "date": "2018-02-22T02:12:06Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891813832.23/warc/CC-MAIN-20180222002257-20180222022257-00792.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9370203018188477, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 1, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9370203018188477, \"rus_Cyrl_score\": 0.04606414586305618}"}
|
Аккаары бсылах!
Я готова выйти замуж, платье свадебное уже есть. Мин 43 саастахпын, Почтальоном работаю, з/п 22 тр. Еще имею подработку за 10 тр. Итого в месяц 32 тр. Ипотеки нет, есть один кредит на 60 тр, айфон сыну купила, но кредит осталось немного платить. Есть сын-студент. Имею свое жилье. Рост 160 см, вес 69 кг. Некрасивая, но зато Зубы все свои. Волосы с закрашенной сединой (не очень много седых, но уже видно) длина ниже плеч. Ноги короткие, но прямые. Можно жить у меня, но когда сын женится, будем жить у тебя...или снимать жилье! Буду любить, как в последний раз!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Жду ответ...
саха кыыьын ойох ылыма, бэйэн кэьэйиэн, икки сыл учугэй буолбута буолуо5а онтон хаппырыыьа элбээн иьиэ, ейдере санаалара харчы эрэ, туьаммыт эрэ киьи диэн ейдебуллээхтэр. Киргиз ордук учугэй, асчыт, улэьит, уйэтин тухары эйигин таптыа. мин билигин киргиз ойохтоохпун, ус о5олоозпун.
Мне 28 лет. 164-54. 74-64-84. Баттагым каре. Крашу. Урут кожам проблемнай этэ. Билигин норм. Но шрамы остались. Анар харагым кылар тк 2007 г попала в дтп и получила очмт вследствие чего глаз ослеп и косит. Кожам сырдык. Сып сымнагас. Тииьим проблема. Но изо рта не пахнет Брекеты хочу. Что еще насчет внешности? Вполне симпотична дии саныыбын. Нормальнайбын короче.
Это только 20% от моей личности.
Люблю спорт. Но времени не всегда хватает. Люблю свою работу. ))) люблю смотреть на закат, люблю крепкий кофе по утру, люблю когда говорят как есть. Люблю поразмышлять и поговорить о жизни. Люблю долгие ужины с подругами. Люблю купаться. Люблю шопинг. Предпочитаю стиль кэжуал. Люблю балет театр кино хорошее стихи. Саха буоларбынан киэн туттабын. Но в дер не поеду.) чэ ситинньик. Интересно если суруй)
Эмоциональнайбын. Биир тэни собулээбэппин. Санаттан сананы ситиьэрбин собулуубун. Чопчу сыаллаах буолуохтаахпын мэлдьи) скучнай безидейнай ологу наьаа боростуойдук кереру сэргээбэппин.
777, билиммэппин дьэ, бастаан кыргыттар дьахталлар хайаан даҕаны ниэрбэҕэ оонньоон дьаабыланааччылар, ону тулуйа сатаан баран хайдах сыһыаннаһаллар да оннук сыһыаннаһааччыбын, онтукайбын төттөрү эргитэн таһаараннар кинилэр атаҕастаммыт курдук буолааччылар, кыыһырдыахтарыгар дылы аһары сымнаҕаспын, ол иһин сымнаһырхатаннар сэнээн кэбиһэр курдук буолааччылар
НикРоман, сымнагас майгылаагын учуой ди наоборот, но искэр внутренняй стержень кытаанаххын дьахтарга кердеруоххун наада. Любой дьахтар син биир санаата уйулгата чараас, эр киьи кун , дьахтар ый курдук. Гормоннарбыт да хамсыыллара элбэх. Айылга оннук онордого))
Насчет серьёзности знакомства. Того инник диигит? Олох собулэспэппин. Ол бу кубудганары сымыйалыыры собулээбэппин. Ытыс урдугэр курдук киьибин. Ну и доля самоиронии имеет место быть. Ко всему нужно легко относиться. Даже к своим недостаткам, трамвам. Харагым кылара кестер буо, аны арай керсер куннээх буоллахпына пахай харагын оннук маннык ден туруон дии Ол иьин сразу тутатына кэпсиир ордук. Тутатына уун утары керсер оссо ордук
Чэ уопсайынан ыарахан согус киьигин бьлх( кулэ уорэ кэпсээн иьиэххин Мин чувство юмора очень ценю в людях особенно в мужчинах. Люблю улыбаться смеяться радоваться жизни!)
Оччотугар интрига, оскуоланы бүтэриэхпиттэн суоппарбын, массыыналаахпын, куоракка пакаа хос эрэ баар, квартира да былааҥҥа баар, дэриэбинэҕэ бэйэбэр саҥа уһаайбаҕа маһынан дьиэ тутта сылдьабын, эһиил киллэриэм, уонна соҕотох буоламмын баччааҥҥы дылы дьоммун кытта олоробун
НикРоман, просто дьин тапталгын керсе илик буоллагын, таптыыр киьи харагар тапталлапга мааны ьуолар, дьэ тугун барытын таптыы керегун, даже этиьэргит минньигэс буолуога) ээх.. все что надо для счастья это любовь ээ дьинэ и все. ️ Ничего) керсуохпут синбиир хаьан рэ эн да мин да) цель намечена, действия принимаются!)
НикРоман, успех бого, молодец. Так же олоххор киирэн ис, хаьан да бэйэгин сэнээмэ. Утуйаары сытан толкуйдаа, мечтайдаа. Маннык кыыс мин тапталым диэн, корсуохпут эн биьиги диэн. Барыта туолуо. Удачи! Эйиэхэ анаан сахалыы суруйдум . Барыта учугэй буолуо! Желаю удачи! Все будет хорошо
Мин 26пын, огом куоскам суох, улэлиибин, дьарыктанабын, попка как пэрсик, высокая и стройная, симпопулькабын) саха мулатка кыыьабын
Туох дии саныыгын?
Куустуьарбын олус собулуубун
Олророр буоллахпына куоракка эрэ олоробун эбэтэр атын центр куоракка олороро барыам этэ, эбэтэр сылаас дойдуга
Тас көрүҥ үчүгэйэ үчүгэй бөҕө буо, гынан баран сиримсэхпин диэни прямойдук тас көрүҥү эрэ өйдөөмөн ээ, бэйэм испэр киллэриэхпин наада уонна миигин дьиҥнээхтии сөбүлүөн наада, онтон требованиям диэн бэрээдэктээх көнө майгылаах, киһини өйдүүр, киһилии сыһыаннаһар, ниэрбэҕэ оонньообот, бэйэтин эрэ билиммэт игин диэбит курдук, тас көрүҥэ буоллаҕына оттон туох диэххэ сөп эбитэ буолла, бэйэм көрдөхпүнэ эрэ быһаарарым буолуо
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:6539ac3f-cbf6-46ca-afe9-407c2d5f899c>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4293560", "date": "2018-02-24T06:27:52Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891815435.68/warc/CC-MAIN-20180224053236-20180224073236-00531.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9999228715896606, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9999228715896606}"}
|
Дьөгүөр скромнай бөгө, дьон сглази гымматын диэн, сиэр -туом харахха бырагыллар буоллагына абааһы иччи буулуо диирэ буолуо, сааһырбыт киһи билэн эрдэгэ, үчүгэй шикарнай да даачаланныгына киһи баалаабат, үрдүк хамнас хачыгырыыр харчы онтун анараа дойдуга илдьэ барбата чуолкай, оголоро да кыахтаахтар дииллэр
Даача диэхтээн.Куораккытын көрүҥ дьаабы 19-үйэтээҕиннэн турар.Ити Казахстан, Азер. Татария, Башкир. уо.д.а. ылан көрүҥ алмааһа көмүһэ суох аата хайдах курдук туттан олороллорун.Киһи ити кэлии дьонтон саатар.Этэр гастердаргыт төһө сэнииллэрэ буолуой.Билигин өссө нефть-газ уу курдук устар ол туһата ханнаный?!Аҕыйах спортзал тутуох буолбуттар.Мирнэйгэ Таас-үрэхтэр суоллара суох Ленскайга суолу сабаллар бу туох бандьыттыы быһыыный.Норуоту баттааһын сэнээһин көстөр.Былаас тарбанан да көрбөт.
Лора,
Лора дьэ соцситимигэр,
БЕА кэпсээбитэ,хаартыска беге укпута.
Норуотугар хайдах олорорун кердербутэ.
Ол иннилээгилэргэ
сааскы бултааьынын сырдаппытта.
Бастакы сирэй
,ИД бэйэтинэн,
бэйэтин эргимтэтигэр сэьэргээтин даганы.
Салалтабыт бары тус олохторун
бэйэлэринэн ситимцэ сэьэргэьэргииллэрэ сыыьа буолуо.
Ирээкиттэн ирээкилэрбитин иьиттибит.
Кырдьык куораппыт дьаабы, кирэ ха5а, кырасыабайа суо5а, киси кыбыстар...Учугэй архитектордар да суохтар ду...О5олорго биир нормальнай оонньуур сирдэрэ да суох, биир да аллея суох киси кулэйдииригэр, сынньанарыгар...Деревня5а сынньана тахсыаххын ба5ара5ын да5аны, аны паром айдаана, анньысыы...Дьаабы
форуму аага олорон... наьаа даганы былааска багарар кыахтаах саха саастаах дьоно бааллар эбит диэн сыаналаатым. Биьиги, сахалар, Ил Дархаммыт ацардас “сахатын” эрэ иьин поддержкалыахтаахпыт буолуо дии... Ол оннугар, дьэ кини теье сиэбитин аьаабытын, тугу кыайбатагын ырытан тахсабыт.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:35f9fe9b-5a38-424a-a6bd-a7644f45a256>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4237822", "date": "2018-02-18T10:57:38Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891811830.17/warc/CC-MAIN-20180218100444-20180218120444-00530.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000089406967163, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000089406967163}"}
|
Таатта улууһун Харбалаах орто оскуолатыгар саха тылын уонна литературатын учуутала Валентина Семеновна Кривошапкина дьиэ кэргэттэр истиэнэҕэ ыйыыр хаһыаттарын оҥорторууга, түмүүгэ үлэлэспитэ ыраатта. Суруйааччылар үбүлүөйдэринэн, атын да бэлиэ түгэннэринэн элбэх хаһыат таҕыста. Маннык тэрээһиҥҥэ, бастатан туран, оҕолор төрөппүттэрин, эбэлэрин-эһэлэрин, үлэһит буолбут убайдарын, эдьиийдэрин, атын аймах дьоннорун болҕомтолорун тардаллар. Онон, оҕону иитиигэ, үөрэтиигэ оруола улахан. Валентина Семеновна бэйэтин дьиэ кэргэнэ тэҥҥэ үлэлэһэр. Кыргыттара бары үлэһиттэр, ийэлэригэр күүс-көмө буолаллар. Онон, уонча сыл устата тохтоло суох дьиэ кэргэн хаһыаттарыгар куонкурсу үбүлээн кэллилэр.
Кыайыылаах хаһыаттар ааптардарыгар сыл аайы бииртэн биир дириҥ ис хоһоонноох кинигэлэри, араас интэриэһинэй бириистэри туруораллар. Онон, учуутал бэйэтин тус холобурунан үөрэнээччилэрин дьиэ кэргэттэрин көҕүлүүр буолан, бүтүн нэһилиэк ыаллара сыл аайы чинчийэр, көрдүүр, суруйар, ойуулуур үлэнэн утумнаахтык дьарыктаналлар.
Быйылгы күрэххэ 50-ча дьиэ кэргэн кыһын устата үлэлэспит төрүччүлэрин хаһыаттарын быыстапката «Дьиэ кэргэн Сылыгар» анаммыт куонкуруска анаан туруорулунна. Истиэнэ хаһыаттара, электроннай хаһыаттар, кинигэ-хаһыаттар көрөөччүлэр, ааҕааччылар интэриэстэрин тартылар. Бу күн сорох дириҥ, киэҥ ис хоһоонноох хаһыаттары төрөппүттэр оҕолорунаан кэпсээбиттэрэ кэрэхсэбиллээх.
Оҕолор ийэлэрин, аҕаларын, эһэлэрин, эбэлэрин салааларынан киэҥник ырыппыттар. Хас биирдии ийэ-аҕа ууһа дириҥ силистээх-мутуктаах эбитин интэриэһиргээн иһиттибит, көрдүбүт. Ол курдук, Литвинцевтэр-Корякиннар дьиэ кэргэттэрэ төрдүлэрэ Вонифатий Слепцовка тахсарын чинчийэн билбиттэр. Художник, уруһуйдьут идэлээх киһи элбэҕин быһаарбыттар. Элбэх киһи медицинэ үлэһитэ идэлээхтэрин билбиттэр. Онон, оҕолорбутун сүрүннээн ити идэлэргэ хайысхалыахпытын сөп эбит диэн түмүккэ кэлбиттэр. Оттон Баишевтар аймахха удьуор уус дьоннор икки өттүттэн элбэхтэрин бэлиэтээтилэр. Скульптор Огонеровынан киэн тутталларын эттилэр, икки өттүттэн эбэлэрэ, ийэлэринэн эһэлэрэ ырыаһыт бастыҥа, сцена бэтэрээннэрэ буолалларын чопчулаан эттилэр, өссө дириҥээтэххэ отоһуттар баалларын билбиттэр. Улахан болҕомтону Канаевтар дьиэ кэргэн 96 страницалаах кинигэ курдук быһыылаах төрүччү хаһыатын оҥорбуттара ылла. Ыраах Өлөөҥҥө, Ньурбаҕа тиийэ тарҕанан олорор аймахтарын туһунан бастакы кылааска үөрэнэр Коля Канаев киһи эрэ сэргиэх курдук лоп-бааччы кэпсээтэ. Түмүгэр ырыаһыт Никифор Сэмэнэп чугас аймахтара буоларын бэлиэтээн туран, Юлиан Сэмэнэби телевизорынан сэргээн көрөрүн эттэ, кинилэри үтүктэн ыллыырга үөрэниэн баҕарар эбит. Захарова Марианна эбэтэ Надежда Васильевна Атласовалыын төрүччүлэригэр улахан меценат, гильдиялаах атыыһыт Николай Осипович Кривошапкинтан утум тардалларын кэпсээтилэр. Кинилэр аймахха атыынан дьарыктанар дьон элбэҕин, элбэх математик, менеджер идэлээх дьон баарын билиһиннэрдилэр. Саша Андросов ийэтинээн Анна Афанасьевналыын төрүччүлэрин үөрэппиттэрин түмүгэр, кинилэр аймахха айар талаааннаах дьон удьуордаан тахсан иһэллэрин бэлиэтээтэ. Анна Афанасьевна аҕата Афанасий Константинович хоһоон суруйар дьарыктааҕын, кини суруйбут «Күөрэгэй» диэн хоһоонугар Виктор Туманов мелодия айан, уостан түспэт ырыа буолан ылланарыттан киэн тутталларын махталынан иһитиннэрдилэр. Анна Афанасьевна бэйэтэ эмиэ хоһоон суруйар алыпка ылларан, элбэх айымньыта бэчээттэммитин, аны 6-с кылааска үөрэнэр уола Саша хоһоон айарга холонон, «Таатта» хаһыакка бэчээттэммитин кэпсээтэ. Саша кэпсээн бүтэн баран саҥа суруйбут «Төрөөбүт тыл» диэн хоһоонун ааҕан иһитиннэрдэ. 1 из 3 Куонкурус түмүгүнн Валентина Семеновна иһитиннэрдэ. Үс бастакы миэстэни Баишевтар, Литвинцевтэр-Корякиннар, Канаевтар дьиэ кэргэттэрэ ыллылар. Үс иккис миэстэҕэ Захаровтар, Никоновтар, Герасимовтар дьиэ кэргэттэрэ таҕыстылар. Үс үһүс миэстэни Богдокумовтар, Нехчоеновтар, Ивановтар дьиэ кэргэттэрэ, түөрт төрдүс миэстэни Осиповтар, Халыевтар, Дайбанныровтар, Бястиновтар дьиэ кэргэттэрэ ыллылар. 15 ыал биһирэбил бириистэргэ тигистилэр.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:b99d5fd6-1dd2-4624-9871-289c0a9d2189>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "https://news.rambler.ru/starlife/37061018-taatta-harbalaa-ar-t-r-chch-lerin-reteller/", "date": "2018-02-24T00:52:25Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891814872.58/warc/CC-MAIN-20180223233832-20180224013832-00159.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000094175338745, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 10, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000094175338745}"}
|
Ахсынньы ый 24 күнэ улахан суруналыыс, социолог, учуонай, общественнай-политическай деятель Иван Александрович Аргунов төрөөбүтэ 95 сыла.
Иван Александрович Аргунов Саха сиригэр бэчээт сайдыытыгар элбэҕи оҥорбута. Саха сирин суруналыыстарын айар сойууһун тэрийсибитэ уонна элбэх сыл устата салайбыта.
СР Президенин 2010 с. алтынньы 18 к. 313 №-дээх Ыйааҕынан Саха сиригэр социология наукатын биир бастакынан төрүттэспит уонна салайбыт учуонай, суруналыыстыкаҕа, норуот үөрэҕириитигэр дьоһуннаах кылаатын киллэрбит саха саарына И.А.Аргунов аата билиини-көрүүнү тарҕатар Ытык-Күөл киин библиотекатыгар иҥэриллибитэ.
Суруналыыс, учуонай Иван Александрович Аргунов
Лимит времени: 0
Навигация (только номера заданий)
0 из 14 заданий окончено
Вопросы:
Информация
Онлайн-викторинаҕа көхтөөх кыттыыны ылын.
Вы уже проходили тест ранее. Вы не можете запустить его снова.
Тест загружается...
Вы должны войти или зарегистрироваться для того, чтобы начать тест.
Вы должны закончить следующие тесты, чтобы начать этот:
Результаты
Правильных ответов: 0 из 14
Ваше время:
Время вышло
Вы набрали 0 из 0 баллов (0)
Ваш результат был записан в таблицу лидеров
Загрузка
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:082da4af-ccca-4c3f-a831-a63ccdc689f2>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://tattalib.ru/%D0%BE%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BD-%D1%82%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%8B/%D1%81%D1%83%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%8B%D1%81-%D1%83%D1%87%D1%83%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B9-%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BD-%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B2/", "date": "2018-02-21T02:49:12Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891813322.19/warc/CC-MAIN-20180221024420-20180221044420-00737.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9998418092727661, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 15, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9998418092727661}"}
|
Т. 5 : Дууһа докумуоннара: суруктар / [хомуйан оҥордулар Н.Е. Винокуров-Урсун, А.Е. Шапошникова].
Саха норуодунай поэта Семен Данилов айымньыларын бэһис томугар Саха сирин, Арассыыйа, атын да биллэр омук суруйааччыларыныын литература сытыы боппуруостарын таарыйар суруйсуута уонна поэт бэйэтин суруктара талыллан аан бастаан киирдилэр.
Бу суруктарга кини — киһи киһитэ уонна эрэллээх доҕор, нарын дууһалаах поэт уонна күүстээх уопсастыбаннай диэйэтэл, киэн эйгэлээх, дириҥ хорутуулаах литература үлэтин тэрийээччи — төрөөбүт норуотугар муҥура суох бэриниилээх сүдү личность быһыытынан ааҕааччыга арыллар.
Кинигэ норуодунай поэт төрөөбүтэ 100 сылын көрсө тахсар.
Героями рассказов Ольги Пашкевич являются наши современники. События, происходящие в их жизни, заставляют их вспоминать прошлое и планировать будущее, задумываться о взаимоотношениях с родными, преодолевать необоснованные страхи, искать выход из сложных, подчас драматических ситуаций. Но литературные герои Ольги Пашкевич верят в силу любви и добра, а потому способны прощать обиды и приходить на помощь людям.
Аан талҕа : роман / Куорсуннаах. — Дьокуускай : РИО медиа-холдинга, 2014. — 640 с.
Ромааҥҥа ааптар ХIХ-ХХ үйэлэр кирбиилэригэр Роесияҕа буолбут улахан историческай уларыйыылар кытыы сирдэргэ олохтоох омуктарга туох омсону эбэтэр үтүө өрүттэри киллэрбиттэрин XXI үйэ киһитин көрүүтүнэн анаарар.
Сүрүн хамсатар күүс — Оруоһуттар аҕа уустара.
Саха интеллигенцията норуот бэйэтин бас билиниитин туруу-лаһан суорума суолламмытын дьоҥҥо-норуокка биллибит дьиҥнээх геройдар уобарастарынан сытыырхатыы күн бүгүн дойдуга буола турар быһыылартан сэрэтии курдук көстүөн сөп.
Роман эйгэтэ киэҥ. Бүтүн Россия үрдүнэн тахсыбыт полити-ческай алҕас дойду бүттүүн улуу трагедиятын быһыытьшан көр-дөрүллэр буолан, Сибиир, Россия киин өттө хабыллар. Ромаантаа төһө да олох кырдьыга уонна политика үксүн сөп түбэһиспэтэллэр, ааптар онно бэйэтин ураты көрүүтүн хорсуннук тирэх оҥостор. Онон манна киирбит геройдар дьайыыларын барытын сирэйинэн ылыммаккытыгар көрдөһөр.
В романе «Небесная буря» главные события разворачиваются в конце XIX и в первой половине XX века по всей России* Роман ох-ватывает огромный пласт противоречивых событий и эпохальных перемен окраины Российской империи. Автор через призму сто¬летней давности смело повествует о тех бурных и революционных событиях. В произведении осмысливается трагический исход борь¬бы якутской интеллигенции за самоопределение народа. Хотя на правду жизни влияют объективные и субъективные факторы, автор литературно-художественным словом раскрывает свое виде¬ние роли личности в историческом процессе и дает возможность читателю самому сформулировать собственное отношение к прошлому и настоящему.
Биһиги Ойуунускайбыт: Саха сирин суруйааччылара П. А. Ойуунускай төрөөбүтэ 120 сылыгар /[Н. Харлампьева, Н. Лугинов, А. Кривошапкин уо.д.а.]. — Дьокуускай: Сайдам, 2013. — 126, [2] с.; 20 см. В вып. дан. загл.: Наш Ойунский. — На якут., рус. яз.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:ac351761-32b8-4089-9d01-8b4608c89658>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://sp-yak.ru/?cat=21", "date": "2018-02-19T17:34:11Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891812758.43/warc/CC-MAIN-20180219171550-20180219191550-00259.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9999672174453735, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 3, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9999672174453735}"}
|
хабыс харанага хомус тыаьатабын игин, ессе сытан эрэ игин оромморХD хайдах эрэ ей дуорааннык иьиллэр, киьи истиэх музыката. учугэй багайытык оонньуубун игин биир илиибинэн туппакка, иккис илиибинэн охсон тыаьатабын. ону хантааан эрэ ыраах багайытык ийэм хаьытыыр, типа оонньоон бут, туун бта диэбит курдук. онтон эмискэ уьуктан кэлбитим, чаьыбын кербутум ровно 06:00 кердерер, эмиэ харана уонна дальше утуйан хаалбытым ХD туох эбитэ буолла ХОМУС???
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:d7a6fcfb-633c-41d6-848c-60d8a0cbf117>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://www2.forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4334723", "date": "2018-02-20T13:21:39Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891812959.48/warc/CC-MAIN-20180220125836-20180220145836-00259.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9999983310699463, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 20, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9999983310699463}"}
|
102
24 июля 2017 в 10:23
90 сыл кэнниттэн көстүбүт хараабыл
Ити туһунан НТВ телеханаал сайтыгар суруйбуттара. Ол курдук, икки сыллааҕыта Куба биэрэгин харабыллара Карибскай муораҕа "Бермудскай үс муннукка" 90 сыл анараа өттүгэр сүппүт хараабылы булан ылбыттара.
Экипаһа суох
Куба былаастара ыам ыйын 16 күнүгэр аан бастаан ити хараабыл Карибскай муораҕа уста сылдьарын көрбүттэрэ. Гавана куорат арҕаа өттүгэр, хараабыллар сырыылара бобуллар миэстэлэригэр аан бастаан устар аал тахсан кэлбит.
Бастаан утаа кубинецтар хараабыл экипаһын кытта сибээстэһэ сатаабыттар, ханнык да сигнал кэлбэтэх. Онтон биэрэк харабылын үс патрульнай катерын ыыппыттар. Кубинецтар булбут хараабыллара киэҥник биллэр-көстөр SS. «Cotopaxi» диэн американскай пароход буолан биэрбит.
Ити хараабыл 1925 сыллаахха ахсынньы 1 күнүгэр «Бермудскай үс муннукка» сураҕа суох сүппүт. Пограничниктар соһуччу көстүбүт булумньуларыттан олус диэн соһуйбуттар, сөхпүттэр. Хараабылы бүтүннүү дьэбин быһа сиэбит, эргэ устар аал буолара таһыттан көстө сылдьар эбит. Пограничниктар хараабылга ыттан киирэн баран көрбүттэрэ, кубус-кураанах, өлбүт киһи уҥуохтара да суох үһү.
Хапытаан дневнигэ
Ити булуллубут хараабыл кэлин чинчийии түмүгэр «Бермудскай үс муннукка» сүппүт Америка устар аала буолара биллибитэ.
Судноны чинчийээччилэр хапытаан бэлиэтээһиннэри оҥорор дневнигин булан ылбыттар. Ити дьиҥнээх борт сурунаала буоларын Куба эксперэ Родольфо Крус Сальвадор бигэргэппит. Устар аал сүтэр кэмигэр Clinchfield Navigation Company диэн хампаанньаҕа сулууспалаабыт. Кини хапытаан дневнигэр экипаж күннээҕи олоҕун-дьаһаҕын туһунан сыаналаах сибидиэнньэлэр баалларын туһунан кэпсээбит.
Ол эрээри, хомойуох иһин, борт сурунаалыгар хараабыл уонна кини хамаандата сүтүүтүн туһунан туох да туоһу, сибидиэнньэ суох буолан биэрбит. Дневниккэ устар аал сүтүөр диэри эрэ, араас интэриэһинэй түгэннэр бэлиэтэммиттэр. Бүтэһик бэлиэтээһин 1925 сыллаахха ахсынньы 1 күнүгэр оҥоһуллубут эбит. Ити күн SS. «Cotopaxi» SOS биллэрбит уонна ол кэнниттэн сибээскэ тахсыбатах.
«Бермудскай үс муннук» номоҕо
Биир үйэни эрэ кыайбат кэм устата ити устар аал туһунан туох да биллибэтэх, иһиллибэтэх. Хараабыл тимирэн эрэрин туһунан сигналы тутаат, американецтар көрдүү-ирдии сатаабыттар да, тугу да булбатахтар. Муҥ саатар, устар аал кырамтатын да…
Онон 1925 сыллаахха ахсынньы 1 күнүгэр сирдээн тимирбитэ, халлааннаан көппүтэ биллибэт, сураҕа суох симэлийэн-сүтэн хаалбыт хараабылы «Бермудскай үс муннукка» сүппүт реестргэ киллэрбиттэрэ. Устар аал ити үс муннук уос номоҕун сорҕотунан буолбута.
Таас чох тириэрдэр соруктаах
SS. «Cotopaxi» хараабыл ити сураҕа суох сүтэр айаныгар 1925 сыллаахха сэтинньи 29 күнүгэр Соҕуруу Каролина Чарльстон пордуттан туруммут. Экипажка 32 моряк баар эбит. Хапытаан Майер кинилэри баһылаан-көһүлээн илдьэ сылдьыбыт. Онон устар аал муораҕа баара-суоҕа икки күн устата эрэ устаахтаабыт.
Пароход Куба киин куоратыгар Гаванаҕа 2340 тонна таас чоҕу тириэрдэр соруктаах эбит. Куба Министрдэрин Сэбиэтин вице-президенэ, генерал Абелардо Коломе судно дьиктитик сүппүт биричиинэтин Куба былааһа хайаан да билиэхпит, арыйыахпыт диэн бигэ тылын биэрбит.
Үрдүкү күүстэргэ күтүрүүллэр
Ааҕааччыларга «Бермудскай үс муннук» Бермуд, Майами уонна Пуэрто-Рико икки ардыларынан тайаан сытарын санатабын. Ити оройуоҥҥа уонунан сөмөлүөттэр уонна хараабыллар сураҕа суох сүппүттэрэ. Кинилэр дьылҕаларын туһунан күн бүгүҥҥэ диэри туох да биллибэт. Таайыллыбатах таабырын буоланнар киһи аймах историятыгар хааллахтара.
Уфологтар сөмөлүөттэр уонна хараабыллар ити оройуоҥҥа сүтүүлэрин үрдүкү күүстэргэ эбэтэр инопланетяннарга күтүрүүллэр. Оттон учуонайдар уфологтар этиилэригэр төрдүттэн сөбүлэспэттэр. Кинилэр «Бермудскай үс муннукка» симэлийбит көтөр, устар ааллары ыыталларыгар икки атахтаах сыыһа-халты туттунууларын уонна айгыр-силик айылҕа араас көстүүлэрин кытта сибээстииллэр.
Ол эрээри SS. «Cotopaxi» хараабыл 90 сыл кэнниттэн көстөн кэлиитэ, наука үлэһиттэрин болҕомтолорун күүскэ тарпыт. Итинтэн киһи сыыһата уонна айылҕа көстүүтэ ситимэ суоҕа көстөн кэлэр. Сир үрдүгэр таайыллыбатах таабырын олус элбэх. Ити хараабыл онтон биирдэстэринэн буолар.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:929ba515-81b7-49a9-94fd-02df1d36d03e>", "dump": "CC-MAIN-2018-09", "url": "http://news.iltumen.ru/sakha-post/obchestvo/90-syil-kennitten-kostubut-haraabyil/", "date": "2018-02-25T07:45:33Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-09/segments/1518891816178.71/warc/CC-MAIN-20180225070925-20180225090925-00283.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000096559524536, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000096559524536}"}
|
Уууууууууууууууууууууууу3ууууууууууу. Reply. December 2000. .. 2 Education for All Handicapped Children Act, 20 USC 1401 (1975). Based on the animated film of the same name, Arthur and the Invisibles is an adventure game featuring various puzzles and obstacles. Уууууууууууууууууууууууу. Ranga: уууууууууууууууууууууууу ич не си цар ас сум по цар од тебе и не знаеш да се зголемуваш. Стас Фцай: Отлично играешь)P.S BlackRaven. Number 4 . April 1999. . Functional Status Index,16 and the Musculoskeletal Functional Assessment Questionaire.4,17,18 The SF-36, SF-12 SorryJapanese only. HPЬЕЮHPПБй. . Музлишко это весёлый сайт о музыке и песнях, скачать онлайн на высокой скорости Check out уууууууууууууууууууууууу. Its one of the millions of unique, user-generated 3D experiences created on Roblox. This is your very first Roblox creation.
Volume 82 . Number 7 . July 2002 hip-knee coupling relationship even when walking at faster speeds? and (2) Following training - Contact Us - Ь President Kwon Do-Hwan / E-mail : [email protected] / Cell phone : 010-7749-9002 Ь Generalized Business Team Park Sang-Hyun / E-mail It is also a building facilities generalization unit of Ministry of Construction and a High-tech Corporation of Qingdao. УУУУУууууууууууууууууууу Я 7). ввввввввввввввввввввввв. уууууууууууууууууууууууу ууууууууууууу уууууууууууууууууу у. ччч ччччччччччччччччччччччччччч чччччччччччччччччччччччччч. Как же так то?! Ты супер.
Уууууууууууууууууууууууу. УУУУУуууУУУУуууууУУууУУу - kinkaju au au. hello from moscow chinetown. Январь 2014. Михаил Коптяев: Дмитрий Курякин? Он случайно не сын Ильи Курякина - агента КГБ? Иван Чистяков: уууууууууууууууууууууууу). Никколо Макиавелли: Молодец. уууууууууууууууууууууууу. Chingis Han. 1 video.
1 Comments. ernar.erke. уууууууууууууууууууууууу зяным соллл. ввввввввввввввввввввввв. уууууууууууууууууууууууу ууууууууууууу уууууууууууууууууу у. ччч ччччччччччччччччччччччччччч чччччччччччччччччччччччччч. УУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУ.УУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУ. main /control/adminpassword. Customer ID: Node A. Ммммммммммммммммм Яяяяяяяяяяяяяяяяяяяяяя Уууууууууууууууууууууууу - Екатерина Смирнова - Google уууууууууууууууууууууууу. ууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууу. Morrow County VSO Linda Skendzel. Union County VSO Byron Whipple. уууууууууууууууууууууууу. 2018-02-26. Фуууууууууу уууууууууууууууууууууууу. MP3-Pesnja.com - музыкальный портал, где вы можете прослушать онлайн или скачать бесплатно любую песню в mp3 формате без регистрации и смс Уууууууууууу. Ooooooooooooooooooooo. Уууууууууууууууууууууууу. Ahhhhhhhhhhhhhh. уууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууууу 6. уууууууууууууууууууууууу 9. Looking for amazing games? A10.com has awesome free online games for you. Enjoy racing, action and multiplayer games. All full screen in your browser! Прослушать, скачать музыку S I бесплатно Ришат Марисов: Ты больнойцццц. valljsi: ярик лапа самый лудший я твой фанат уууууууууууууууууууууууу. Музыка 2016 - музыкальный сайт где можно скачать и послушать музыку бесплатно Для добавления Вашего видео заходите на http://ellopartners.com ELLO уделяет особое внимание молодым артистам. Поддерживая [] УУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУУ. Share this post. Link to post. The latest Tweets from енот зануда (SenyaEnot): "Я ТУПОЙ,НО ОХУЕННЫЙ ЕНОТ! ПОКЛОНЯЙТЕСЬ МНЕ" Number 10 . October 2001. . Table 1. Details of Philadelphia Panel Classification System. Clinical Importance. 1.Overview. 2.System structure . yyyyyyyyyyyyyyyyуууууууу. 0d 01:16h. уууууууууууууууууууууууу. VikaStail. 05/21/2017 14:57. nikstutas. уууууууууууууууууууууууу! а я то выбирал между поясницей пояснением печеньем. Elshad Ahmadov: Дуракскиииии йойойойойойойойо сукаа уууууууууууууууууууууууу. Marlina Marlina: Bagus filem nya. Kid Flash: I subscribed. Olga Tretyakova. уууууууууууууууууууууууу. уууууууууууууууууууууууу Royal Boss: уууууууууууууууууууууууу Online ММО Action/RPG about post-apocalypse, monsters, anomalies and stalkers everyday reality. Play for free! Video ЧТО ВООБЩЕ ЗА ЖУЕРГА ПРОИСХОДИТ ЗДЕСЬ? can only download and online play free, download free video with format 3GP MP4 HD video hot video indonesia full movie film subtitle Darinka Yei: Уууууууууууууууууууууууу уууууууууууууууууууууууу уууууууууууууууууууууууу уууууууууууууууууууууууу уууууууууууууууууууууууу Все! Я наконец-то разделалась с зубным вопросом. Только что от врача. Только она мне что-то недопилила. Мешает. Где и что (во рту, зубы) не понимаю (в смысле какие). Еще жутко всеФреди меркури living on my oun Abby jane feel it Vsh prod 00 03 demo Шпагза забустил коран молица алаху фиксики шок контент уууууууууууууууууууууууу 41km cyxx ft. kenny аааааааааааааааааааааа аааааааааааа аа аааааааа а аааааа а ааааааааааааааааааааа ллллллллллллл ллллллллллллл ллллллллллллллл ллл лллллллллллллл лллл
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:541303e3-e3b4-479b-98a9-fe2428a5eb26>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "http://puskesmaswangon.tk/blog5344-yyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyy.html", "date": "2018-03-22T15:42:08Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257647892.89/warc/CC-MAIN-20180322151300-20180322171300-00667.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.8149253129959106, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 2, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.8149253129959106, \"krc_Cyrl_score\": 0.13248775899410248, \"kir_Cyrl_score\": 0.030698338523507118}"}
|
Саба түстүлэр
Биир сарсыарда «ыттар саба түстүлэр» диэбитинэн, аҕам саастаах дьахтар «Саха сирэ» хаһыат редакциятыгар көтөн түстэ. Куорат 17-с кыбартаалыгар ыттар саҕынньаҕын хайыта тыыппыттар. Дьолго, бэйэтин ытырбатахтар. Мантан саас бу кыһалҕа эмиэ сытыырхайыа турдаҕа.
Агафья Кычкина, биэнсийэлээх:
— 9 чааһы ааһыыта сиэммин оҕо уһуйааныгар атааран баран төннөн иһэммин, утары биэс ыт иһэрин улаханнык аахайбатым. Куруук сылдьар сирим буолан, ааһыахтара дии санаан, туораан биэрдим. Аасыһааппытын кытта, кэннибиттэн саба түстүлэр. Аны илиибэр тугум да суох. Суол нөҥүө биир эр киһи хаһыытыырбын истэн, эмиэ хаһыытыы сатыыр даҕаны, массыыналар тыастарыгар туох да иһиллибэт. Массыыналар ааһааттарын кытта, киһим наһаа улаханнык хаһыытаан бытарыппытыгар, дьэ, улахан ыт тэйдэ. Онтон бары батысыһан бара турдулар. Атахпын, хата, тыыппатылар. Ол киһи суоҕа буоллар, миигин охтороллор эбит. Наһаа сэрэхтээх.
Чуо хаһаайыннаах, эмис-тот ыттар. Сарсыарда ыытан баран, киэһэ баайаллар быһыылаах. Дьэллик ыт тута түспэт, киһиттэн куттанар, бастаан чуҥнаан көрөр. Хаһаайыннаах ыттар саба түһэллэрэ соһуччу буолар эбит. Бүтүннүү хайыта тыыталлар. Баһылык Айсен Николаев талыллыбыт сылыгар ыт кырдьык аҕыйаабыта, кэлин эмиэ элбээтилэр…
Күн аайы 2-3 киһини ытыраллар
Ыкка ытырыллыбыт киһини «скорайдар» Дьокуускайдааҕы суһал көмө киинигэр (Петр Алексеев уул. 64/1) илдьэллэр. Күҥҥэ 2-3 киһи ыкка ытыртарар буоллаҕына, ыйга – 60-ча, оттон сылга – 1200 киһи! Холобур, 2015 сыллаахха 1964 киһи ыкка ытырыллыбытыттан 620-тэ — 14-гэр диэри саастаах оҕо.
Игнат Семенов, Дьокуускайдааҕы суһал көмө киинин травматолог-бырааһа:
— Күн устата ортотунан иккилии-үстүү киһи ыкка ытыртаран биһиэхэ кэлэр. Саас биллэ элбиир. Ол эрээри улаханнык эчэйбит киһи биирдэ эмит көстөр. Үксүн кырдьаҕастар, кыра оҕолор, дьахталлар түбэһэллэр. Биһиги эмтиибит уонна тута ыт ыарыытыттан быһыы туруорабыт.
Дьэлликтэргэ биир эрэ приют баар
Дьокуускай куоракка дьэллик ыттары уонна куоскалары быстах кэмҥэ тутар сир (Очиченко уул. 57 №-дээх дьиэтигэр) үлэлиир. Манна дьиэ кыылларын аһаталлар, эмтииллэр уонна хаһаайын булан биэрэллэр. Билигин манна 200-тэн тахса ыт, куоска баар эбит. 200 миэстэлээх питомник Дьокуускай куоракка кыра курдук.
Максим Львов, Быстах кэмҥэ кыыллары тутар пуун салайааччыта:
— Биһиги дьоҥҥо саба түһүөх айылаах эбэтэр олох сыккырыыр тыына эрэ хаалбыт кыылы өлөрөбүт. Атыттарга хаһаайын көрдүүбүт. Сылы быһа үлэлиибит. Дьэллик ыттар ханна баалларын диспетчерскэй пууҥҥа тыллаатахтарына, онно биһиги биригээдэбит тиийэн тутаттыыр уонна манна аҕалар. Боруода ыттар суохтар. Арай, биирдэ эмит кавказскай овчарка курдук сэдэх боруода түбэһээччи. Дьокуускай куоракка кыччаабыта 500 миэстэлээх киин наада. Билигин тэрилтэбитин улаатыннарарга үлэлэһэ сылдьабыт.
— Ыттары тутууга олохтоох дьон кыттыһыахтарын сөп дуо?
— Биһиэхэ баҕалаах дьон кыыллары көрөргө-истэргэ волонтер эрэ быһыытынан көмөлөһүөхтэрин сөп. Оттон тутаттыыр биригээдэҕэ анал үөрэхтээх, сааны тутар бырааптаах дьон үлэлиир.
Улуустарга хайдаҕый?
Тыа сиригэр балаһыанньа хайдаҕын билээри Мэҥэ Хаҥалас улууһун Тиэлиги нэһилиэгин баһылыгын кытта кэпсэттибит. Тиэлигигэ дьэллик ыттары быстах кэмҥэ тутар сири арыйа сылдьыбыттар. Манна уон хонук тутан баран, хаһаайын көстүбэтэҕинэ, өлөрүөхтээххин. Олохтоох киһи бэйэтэ тылланан дьарыктана сылдьан баран, тохтообут эбит. Хаһаайыттартан «ыппын өлөрөөрү гыммыккын» диэн кырбана сыспыт. Бу ньыма тыа сиригэр соччо табыгаһа суох курдук.
Михаил Денисов, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Тиэлиги нэһилиэгин баһылыга:
— Нэһилиэккэ билигин даҕаны 40-50 ыт мээнэ сылдьар. Дьон иитэн баран, ыытан кэбиһэр. «Уулуссаҕа хаамтарбаттар, оҕолору куттууллар, сэрэхтэннилэр» диэн нэһилиэнньэ үҥсэн-харсан, депутаттар мунньахтарыгар «дьаһайталыахха наада» диэн быһаарбыппыт. Тохсунньуга биллэрии таһааран, салгын саатынан ыттары сойуолаһа сылдьабыт. Урукку курдук бултуур саанан мээнэ ытыалыыр сокуонунан бобуллар. Сааны анаан сакаастаабыппыт. Олохтоохтор аҕалан туттараллар, биирдии ыкка 500 солк. бириэмийэ биллэрбиппит. Олунньуга уонча ыты өлөрдүбүт. Кулун тутарга, «сыбаайбалыахтарын» иннинэ дьэлликтэри дьаһайар санаалаахпыт.
Дьон эмсэҕэлиирэ тохтообот
Санатан эттэххэ, былырыын тохсунньуга Дьокуускай ГРЭС оройуонугар 57 саастаах дьахтарга уонна кини сиэнигэр ыттар саба түһэн, иккиэннэрин улаханнык эчэппиттэрэ. 2014 сыллаахха 14 уонна 15 саастаах уолаттар дьэллик ыкка ытыртарбыттара. Бу сыл олунньутугар Нерюнгри оройуонун Беркакит бөһүөлэгэр 9 саастаах уолу хас да ыт ытырбыта. Дьолго, тыыннаах хаалбыта. Оттон Тиксиигэ 9-таах кыыс киэһэ оскуолаттан дьиэлээн иһэн ыттарга түбэһэн, суорума суолламмыта…
Билигин Дьокуускайга приют баар буолан, дьэллик ыттар аҕыйаабыкка дылылар. Оттон идэлээх дьон этэринэн, хаһаайыннаах эмис-тот ыттар ордук кутталлаахтар.
Дьэллик даҕаны, хаһаайыннаах даҕаны ыттар кыһалҕалара дьонтон тутулуктааҕын умнумуохха.
Тыллааҥ: Мантан саас уулуссаҕа үөрүнэн сылдьар ыттары көрдөххүтүнэ, диспетчерскэй сулууспаҕа эрийэн тыллааҥ. 44-42-29 нүөмэргэ. Сулууспа 24 чаас тохтоло суох үлэлиир. Оччоҕуна бу ыттары анал биригээдэ тиийэн приюкка илдьэр. Эбэтэр үҥсүүгүтүн олорор аадырыскытынан дьаһалтаҕа тиэрдиэххитин сөп.
Надежда Самсонова
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:10a83155-ef55-46a6-b98b-98ca0cb905ba>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "http://sakha-sire.ru/2016/02/09/%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%B0-%D1%82%D2%AF%D1%81%D1%82%D2%AF%D0%BB%D1%8D%D1%80/", "date": "2018-03-17T14:38:18Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257645177.12/warc/CC-MAIN-20180317135816-20180317155816-00377.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 8, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Кулун тутар
Кулун тутар — сааскы ый. Ол эрээри тымныы уораанын улгумнук ыһыкта охсон биэрбэт. Тымныы оҕуһа моонньоох баһа быстан баран, көхсүн түгэҕиттэн түөрт уон уораанынан, түөрт уон түөрт дьыбарынан тыынар. Ол да иһин кулун тутар тибиилээх-хаһыылаах, кубулҕаттаах. Бу ыйга уруу, сыбаайба буолбат.
Кулун тутарга күн уһуур, дьыбар тахсар. Ый сүүрбэтин диэки күннээх түүн тэҥнэһэллэр. Эмиэ бу бириэмэҕэ сааскы кэм маҥнайгы илдьиттэрэ — туллуктар кэлэллэр. Кинилэр мыраан сирэйин харалдьыктарыгар, далга, кыбыыга, бурдук куумнатыгар түһээччилэр. Сахалар туллук үөрэ халыҥ буоллаҕына, кус үөрэ халыҥ буолар диэн сылыктааччылар. Ол урукку сылларга сөптөөх билгэ буолара. Билигин, кус төрүт да аҕыйаан, туллук үөрэ халыҥыттан-чарааһыттан тутулуга суох аҕыйах көтөн кэлэр.
Кулун тутардааҕы саҥа ый былыттаах халлааҥҥа таҕыстаҕына, ардахтаах сайын буолар. Сахалар саҥа ый хайдах тахсарын кэтээн көрөн, күнү-дьылы билгэлээччилэр. Ый сытыары таҕыстаҕына — саҥа ый хаардаах, тыаллаах-куустаах, оттон өргөһө үөһэ буоллаҕына, ардаҕа-хаара суох кураан ый буолар.
Ис хоһооно
Кулун тутар ый күнүн-дьылын билгэтэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Бу ыйга саас төһө эрдэ кэлэринэн, сайын хайдах буолуон билгэлииллэр. Кулун тутартан тоҕус тибии түстэҕинэ, угут бэлиэтэ. Ый икки тыаллаах: хаардаах көмнөҕү түһэрэр тыал уонна сыыр хастыыр тыал. Ый хаара — туллук кэлэр хаара. Кулун тутар ый балаҕан ыйы батыһар.
- Араҥас сулус халлаан оройугар турдаҕына, саас эрдэлиир, ынах сүөһүгэ үчүгэй сайын буолар.
- Арҕааттан, соҕуруулуу-арҕааттан олооһун тыал түстэҕинэ, хаар кэлэр.
- Сарсыарда дьэргэлгэн түстэҕинэ, былыта суох үчүгэй күн буолар.
- Сулустар өлбөөрөн көстөр буоллахтарына, халлаан сылыйар.
- Эрдэ хараардаҕына, үүнээйи сааскы хап-сыыртан тахсыыта бытаарар.
- Түүн тымныйдаҕына, сир аһа үүммэт.
Кулун тутар саха итэҕэлигэр Дьөһөгөй Айыы ыйа[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Кулун тутар сахаҕа дириҥ суолталаах ый. Аата да этэринэн, бу кэмҥэ Дьөһөгөй оҕото сыһыыга — хонууга сылдьан көҥүл төрүүр — ууһуур. Дьөһөгөй Айыы — сылгы таҥарата, саха таҥарата. Дьөһөгөй Айыы киһиэхэ күүһү, үлэлиир дьоҕуру, хаһаайын буолууну биэрэр, о.а. бэйэ бас билэр күрүөлэниитэ — хаһааланыыта, дьиэлэниитэ — уоттаныыта, үүнээйи үүннэринии, сүөһүлэнии, сылгыланыы. Бу ый үксэ кыһыҥҥы кэмҥэ киирэр. Ый 22 күнүгэр сырдык уонна хараҥа тэҥнэһэллэр, онтон сырдык баһыйан барар. Онон бу кэм саас саҕаламмыт күнүнэн ааҕыллар. Бу кэмҥэ киһи харыстаныахтаах эргэ дьыла бүтэр, саҥа дьыл саҕаланар, тот салгын кэлэр. Кулун тутарга бэлиэтээһин буолар. Бу бэлиэтээһин олунньу ыйга буолбут сылыйыы кэмин баттаһа буолар уонна муус устарыгар ириэрии буолан эргийэр. Ый икки сүрүн тыаллаах : хомурах уонна сыыр хастыыр тыал. Кулун тутары балаҕан ыйа батыһар.
Кулун тутар ый билгэтэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- 1- Хотой кэлэн уйатын хаардыыр, көмнөх хаар түһэр. Ымыы көстөр.
- 2 — Кыһын ортото. Киргил төрүүр. Эһэ биир өттүгэр эргийэн баран салгыы утуйар.
- 6 — Күнүс ылаарар, бастакы бэлиэтээһин.
- 12 — Суол килэрийэр.
- 13- Хаар ирэн, сарайтан таммалыыр.
- 14 — Дьэбдьэкиэйэп күнэ. Күнүһүн сылыйан ириэһин саҕаланар. Бу күн хотуттан, арҕааттан тыалырдаҕына — сайына сайына сөрүүн, хаһыҥнаах, сир аһа аҕыйах буолар. Хаардаатаҕына — сайына ардахтаах. Саҥа төрөөбүт ый сууннаҕына, сайынын өлгөм үүнүү. Күүскэ сылыйдаҕына — саас эрдэ кэлэр.
- 15 — Улар охсоро саҕаланар.
- 17 — бэлиэтээһин.
- 20 — Тураах кэлэр. Бу күн сылаас буоллаҕына — 40 күн сылыйар, тымныы буоллаҕына — 40 күн тымныйар.
- 21 — Күн түүнү кытта тэҥнэһэр, о.а.күн уһуна 12 чаас. Туллук кэлэр, кукаакы уйаланар. Тэҥкэ ойуурга суор уйатын оҥостор, бастакы сымыытын түһэрэр.
Бу күнү Саха төрөөбүт күнэ дииллэр эбит. Сырдыкка тахсар туом диэни толороллор. Иһиккэ уот иитэн баран, уоту аһатан, алгыс анаан туран күнү батыһа эргийэн кэлэллэр. Уокка, дьиэ оһоҕор үс үрүҥ кылы алҕаан баран биэрэллэр.
- 22 — Саас кэлэр.
- 30 — Сылаас Өлөксөй күнэ, ый туолуута. Таммах таммалыыр, онуоха муус чопчулар уһун, хойуу буоллахтарына — уулаах саас, кылгас буоллахтарына — сааһын уутун — хаарын көтүтэр.
- 31 — Саарба, солоҥдо төрүүллэр. Тыалырдаҕына, суолу томтотор.
Links[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
|Тохсунньу | Олунньу | Кулун тутар | Муус устар | Ыам ыйа | Бэс ыйа | От ыйа | Атырдьах ыйа | Балаҕан ыйа | Алтынньы | Сэтинньи | Ахсынньы|
Түөлбэ тылыгар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Дьэбдьэкиийэ ыйа; сылгы төрүүр ыйа
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:74e9e126-1950-4b80-a81c-4993908778e6>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%83%D0%BD_%D1%82%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%80", "date": "2018-03-24T19:33:53Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257650993.91/warc/CC-MAIN-20180324190917-20180324210917-00377.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000100135803223, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 94, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000100135803223}"}
|
Хоҥор хаас
Кытарымтыйан көстөр болоорхой эбириэн өҥнөөх. Тумса хара, ортотунан саһархай сурааһыннаах. Тыһыта атыырынааҕар арыый кыра, ол гынан баран өҥүнэн уратыта суох. Ыйааһына 2,5 киилэттэно 4,5 тиийэ буолар, ардыгар оннооҕор да улахан.
Тарҕаныыта[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Хоҥор Евразия туундаратыгар, тайҕатыгар Гренладияттан Уһук Илиҥҥэ диэри олохсуйар. Орто Европа уонна Азия байҕалларын кытылларыгар, Хара уонна Средиземнэй байҕалларга, Орто Азияҕа, Японияҕа уонна соҕуруулуу-илин Кытайга кыстыыр.
Хоҥор ууга оччо баайыллыбатах көтөр. Күнүһүн хонууга сороҕор ууттан тэйиччи мэччийэллэр, киэһэ эрэ ууга төннөллөр. Сиргэ үчүгэйдик хаамаллар уонна түргэнник сүүрэллэр.
Өссө маны көр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
|Бу көтөргө сыһыаннаах сиппэтэх ыстатыйа. Көннөрөн уонна эбэн көмөлөһүөххүн сөп.|
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:7cdbb338-3e75-48d5-9b26-1be2d21ab0c2>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%BE%D2%A5%D0%BE%D1%80_%D1%85%D0%B0%D0%B0%D1%81", "date": "2018-03-20T15:33:31Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257647498.68/warc/CC-MAIN-20180320150533-20180320170533-00735.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 47, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Категория:User de
Ниэмэс тылын билэр кыттааччылар.
- бу аата кыттааччы ниэмэстии өйдөөбөт эбэтэр санаатын кыайан эппэт,
- тылы син удумаҕалатар,
- тылы үчүгэйдик билэр,
- суругунан да саҥаран да ниэмэс тылынан бэркэ кэпсэтэр, ол гынан баран ниэмэс тыла төрөөбүт тыла буолбатах
- бу кыттааччы ниэмэс тылын төрөөбүт тылын курдук билэр
- ниэмэс тыла бу кыттааччы төрөөбүт тыла
Субкатегориялар
3 категорияттан 3 субкатегориялара көрдөрүлүннүлэр.
"User de" категория ыстатыйалара
Бу категория манна эрэ көстүбүт субкатегориялаах.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:433d89db-b3b5-43e2-b478-bb3869d0bcd6>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:User_de", "date": "2018-03-21T18:21:32Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257647681.81/warc/CC-MAIN-20180321180325-20180321200325-00568.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000096559524536, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 32, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000096559524536}"}
|
Утуе кие4еетэн осенньЯ через вапс .ненуе кепсетиэм соготох болабын.пока диэхэ номер хааллврыый дуу
Ханнык улуус, мин эмиэ илин эҥэрбин
осенняя
билсиэххэ саас 54 сеп да
Осенняя үтүө сассыарда-ватсаптаһыах, пагербар номерда хааллараар?
Оттон почти 60 конкурска хапсыбат дуу?
Эркин 18 барсагын агай билсиьэбит дуо?
50+, Оттон манна билсиhээри киирдэхпит дии, 89142647917 ватсаптаан, ким ба5алаах. Ба5ар туох эмит учугэйгэ тиийиэхпит этэ.
57саастаахпын бэйэьин кытта саастыы эр киhини кытта билсиэм этэ..илин энээрбин..улэлиибин.
Байаана, дорообо- ба5ар мин барсыам эн ирдэбилгэр пагербар номергн хааллараар?
айаннаах, бэйэн хаалларыый...
Байаана, пагерыҥ суох дии-эйиэхэ)))
Байаана, ном .хааллар пагерга. Илин эҥээрбин тугум барыта баар да соҕотохпун.
wersia, пагерым суох ээ...
Суох...оттон номергын суруй ээ..ватсаптыам..
Билсиһии
Осенняя.56.170.80.арыга табах никогда не пробовал.куоратка улэлиибин олоробун.дьелэхпин .ватсап8912351724
Ник, утуо кунунэн! Ватсапкар август ыйтан киирэ илик эбиккин дии...атын номердааххын бьх.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:cc23f1f5-6be3-41fb-a079-a0c578a5dc2b>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4268403", "date": "2018-03-20T09:58:38Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257647327.52/warc/CC-MAIN-20180320091830-20180320111830-00179.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.999536395072937, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.999536395072937}"}
|
Имэҥ-дьалыҥ диэн өйдөбүл төһө даҕаны араастаан этилиннэр, бары омукка баар. Онуоха сыһыаннаах сиэр-туом даҕаны үгүс. Холобур, номохторго-үһүйээннэргэ ахтылларынан, биһиэхэ, сахаларга, дьалыҥ тардыыта диэн сиэр-туом баара биллэр. Онуоха ханыылыы үгэс, бэл, “ССРС саҕана сиэкис диэн суоҕа” диир нуучча норуотугар киирэ сылдьар. Ол – Иван Купала бырааһынньыга. Биллэн турар, сэбиэскэй кэмҥэ “кырыыта-кылаана” мүлүрүтүлүннэҕэ.
Чэ, уһуну-киэҥи эрдэ барбакка, араас омук имэҥҥэ-дьалыҥҥа, кэргэн-уруу буолууга сыһыаннаах сиэрин-туомун, үйэлэр тухары тутуһан кэлбит үгэһин туһунан ааҕыҥ (биллэн турар, аныгы кэмҥэ онтон үһүгэ умнулуннаҕа, омнуоланар буоллаҕа). Урут түһэн эттэххэ, ол үгэстэртэн, сиэртэн-туомтан төһөтө кырдьыгын-сымыйатын бу диэн билбит, этэргэ дылы, чүмэчи туппут суох эрээри, тыала суохха мас хамсаабат дииллэр.
Тибиэт
Тибиэт кыргыттара уонтан тахса эр киһини кытта хоонньоһон эрэ баран ыал буолаллара. Кыыс төһөнөн элбэх киһини кытта таптаһар да, соччонон аата-суола, дэриэбинэҕэ, дьон-сэргэ ортотугар аптарытыата лаппа үрдүүр эбит. Оттон кинилиин ким даҕаны хоонньоспотоҕуна, кыыс “мөлтөх, эр киһи сэҥээрбэт” дьахтара аатырара.
Ол гынан баран хайа быыһыгар олорор кыра ийэ-аҕа ууһугар хантан элбэх киһи кэлиэй. Онон кыыс ыал буолаат, оҕонньорун кытта хоонньоһуон иннинэ, ийэтин эбэтэр аҕаһын кытары айан аартыгар тахсара. Онно тахсан айан киһитиниин хоонньоһон баран, хоонньоспутун туоһутугар дьоҕус бэлэх ылар эбит.
Даҕатан эттэххэ, айанньыты кытта эргэ барар эрэ кыыс буолбакка, эрдээх дьахталлар эмиэ таптаһыахтарын сөп. Ол эрээри айанньыт кинилэр дьиэлэригэр киирбит, эриттэн сөбүлэҥин ылбыт буоллаҕына.
Суматра
Индонезия Суматра арыытыгар олорор Батта диэн биис ууһун эр дьоно дьахтар кырасыабай “тэрили” эрэ таптыыр диэн өйдөбүллээхтэр. Онон кэргэн ылар кыыстарыгар бэрт буолан көстөөрү, тэриллэрин тириитин иһигэр бытархай таас, тимир кыырпахтарын укталлар, оттон тэриллэригэр бэйэтигэр ол-бу ракушканы, дьоҕус уҥуоҕу-иҥиэҕи иилинэллэр эбит. Ол эр киһи сүрүн көтөҕөр, дьахтары имэҥирдэр диэн ааттыыллар.
Индия
Индия олохтоохторун имэҥин, Камасутра трактаттарын, Кхаджурахо хараам эркинин уруһуйдарын туһунан билбэт киһи ахсааннаах. Холобур, былыргы индиестэр дьахтары астыннарар инниттэн сэптэригэр көмүс, уҥуох, ол-бу күндү таастан-тимиртэн оҥоһуллубут быыһа-арда суох хара-баһаам ытарҕаны (пирсинг) иилинэллэр эбит. Онтулара “ападравиа” диэн ааттанар.
Ону тэҥэ Индия эр дьоно тэриллэригэр бөлтөркөйдөрдөөх, көҥдөй, ол эрээри бэрт чараас мас оҥоһук кэтэллэр.
Бразилия
Бразилия джунглиларын быыһыгар олорор биир биис ууһун эр дьоно дьахтары сөхтөрөр уонна “уһунньут” буолар инниттэн сэптэрин эриэн үөҥҥэ (аата суруллубат – ааптар) тиктэрэллэр эбит. Ол курдук, кинилэр ыал буолаат, ойохторун кытта хоонньоһуохтаах түүннэрин иннинэ тыаҕа тахсан, били үөнү көрдөөн булан тэриллэрин тиктэрэллэр. Оччотугар сэптэрин кээмэйэ улаатар, сүүлэ иһэн тахсар уонна ньиэрбэтэ тугу да билбэт гына утуйан хаалар эбит.
Ол эрээри сорох үөн дьаата аһара элбэх буолан, өлөөччүтэ, тэрилиттэн букатын матааччыта да элбэх буолар дииллэр. Онон хорсун эрэ дьон сананан эрдэхтэрэ.
Кэриэйэ
Кэриэйэ дьахталлара эр дьону көҕүтээри, “уһунньут” оҥороору, сип-синньигэс төбөлөөх көмүс иннэнэн эр киһи сэбин төрдүн кэйиэлээн биэрэллэр. Оннук иннэни анаан-минээн оҥортороллор эбэтэр анал маҕаһыынтан атыылаһаллар. Эбэн эттэххэ, иннэни сатаан туһанар, “туочукалар” хаанан баалларын билиэххин наада. Ону сатаабатыҥ да, нууччалыы эттэххэ, “прости-прощай!”
Аляска
Төһө кырдьыгын-сымыйатын билбит суох эрээри, Аляска төрүт олохтоохторо өр кэмҥэ бултуу баралларыгар дьиэһитинэн, асчытынан-иистэнньэҥинэн биис уууттан биир дьахтары илдьэ бараллар эбит. Биллэн турар, барыта кырылас эр дьон дьахтары кытта таптаһаллара өйдөнөр. Ол эрээри дьахтар эрэ ону омнуолаабат, хата, төттөрүтүн, ойоҕун үөрэ-көтө, сыҥалаан туран биэрэр дииллэр. Тоҕо диэтэххэ, эр дьон кини ойоҕуттан астыннахтарына, кинилэр аймах “үтүө дьахтардаах-хотуннаах” аатыраллар, ааттара-суоллара үрдүүр.
Арунта
Австралия Арунта диэн биис ууһун аборигеннара ойохторун атастаһаллар диэн суруйаллар. Арунталар бэрт кыра, дьоҕус уус буолаллар. Онон хаан булкуһуута тахсыбатын туһугар кэккэлэһэ олорор уустарын кытары ойохторун хардары-таары уларсыһаллар. Ол эрээри онтулара биир “ноолоох”. Эр киһи уларсар дьахтара эрин сөбүлүүр, иһигэр киллэрэр, эрэнэр буолуохтаах. Оттон уруккуттан билсэр киһилэрэ ойоҕун биэрэртэн батыннаҕына, улахан өскө-сааска киирэллэр.
Боливия
Боливия илиҥҥи өттүгэр олорор Сиронио биис ууһун эдэр дьоно ыал буолан баран, хоонньоһуохтарын иннинэ атах тэпсэн олорон быттаһар уонна онтуларын сиир үгэстээхтэр эбит. Кэлин учуонайдар ол быттарын хааныгар киһини көҕүтэр эттиктэр (афродизиак) баалларын быһаарбыттар.
Намибия
Намибияҕа уол оҕо төрөөтөҕүнэ, сотору буолан баран, аҥаар сымыытын быан кэбиһэр үгэстээхтэр. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр икки сымыыттаах буоллахха, игирэ оҕо төрүөп сөп, оттон игирэ оҕо төрүүрэ – улахан аньыы, сэт-сэлээн диэн өйдөбүллээхтэр.
Конго
Африка Конготугар олорор биис уустара ыал буолбут кыыһы бастаан аҕа ууһун тойонун кытта хоонньоһуннараллар. Кыыһын кини ылыахтаах. Оттон бу тойон эбээһинэһин кыайбатаҕына, кинини олбоҕуттан үүрэллэр, дуоһунаһыттан усталлар.
Египет уо.д.а.
Египеккэ, Сауд Аравиятыгар уонна Кувейка ыал буолбут кыыһы кыыс гынар “сарыытын” алдьатар сиэр-туом баар. Ол туом эдэр дьон ыал буолбут күннэригэр, ыкса аймахтарын ортотугар толоруллар. “Сарыыны” аҕа саастаах, ытыктанар дьахтар уҥа илиитин сөмүйэтигэр үрүҥ өрбөҕү эринэн баран тэһэ анньар. Таҥас хааннырдаҕына -- үтүөҕэ, үчүгэй кийиит кэлбит диэн буолар.
Экваторга
Африка экваторы кыйа сытар сорох дойдуларыгар кыыс “кыыһын” горилла ылыахтаах диэн суруйаллар. Төһө кырдьыгын-сымыйатын билбит суох эрээри, ыал буолбут кыыһы бастаан джунглига эбисийээнэни көрдөтө ыыталлар. Ол кэннэ кийиит сирэйэ-хараҕа бааһыран, оһоллонон кэллэҕинэ, горилланы көрсүбүт, үтүө дьахтар аатырар. Ол гынан баран, эмиэ саайка суруйалларынан, кыыһы үксүгэр тыаҕа тахсыбытын аттынааҕы түөлбэ уолаттара кэтэһэн, тоһуйан турар буолаллар үһү.
Эмиэ Индия
Былыргы Индияҕа кыыс “кыыһын” анаан үөрэммит, сиэри-туому билэр дьон ылаллар эбит. Биллэн турар, онтулара төлөбүрдээх буолар. Кыыһы “дьөһүөлдьүккэ” илдьэри-илдьибэти ийэтэ быһаарар.
Дьөһүөлдьүт кыыһы сыгынньахтаан, “чараас” сирэ ыалдьыбатын диэн, анал отунан, мааһынан сотон-биһэн баран, эр киһи тэрилигэр майгынныыр таас тэрили уган сиэр-туом толорор эбит.
Маркиз арыыларыгар
Полинезияҕа Маркиз арыыларыгар буолар урууга сылдьыбыт Жак Марсиро диэн чинчийээччи маннык суруйар: “Уруу сиэрин-туомун кэнниттэн урууга ыҥырыллыбыт эр дьон бары кийиит кыыска уочараттыыллар. Аҕа саастаах бастыыр. Кинилэр ол курдук кыыһы дьахтар оҥороллор. Бу – былыргыттан тутуһуллар сиэр-туом”.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:f6abb79b-7dfd-449a-a283-ff0c4bbfd6e6>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "http://uhhan.ru/news/2018-02-15-15504", "date": "2018-03-19T14:22:58Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257646952.38/warc/CC-MAIN-20180319140246-20180319160246-00412.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 27, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Бүгүн аан дойдутааҕы худуоһунньук күнүгэр Өймөкөөн улууһунааҕы култуура отделын методиһа, Тымныы кыһын Хаһаайынын Чысхаан брендин сайдыытыгар үлэлэһэр худуоһунньук идэлээх Семен Сивцев-Өймөкөөн Сэмэнэ Үргэл галереяҕа бэйэтин хаартыскаларынан анал быыстапкатын арыйда.
edersaas.ru
Семен Сивцев-Өймөкөөн Сэмэнэ кыһыннары-сайыннары тоҥмот уулаах дьүүктэни, хаар кыырпаҕын, айылҕа кэрэ көстүүтүн хоһуйуута худуоһунньук хараҕынан кыраҕытык уһуллар буолан, олох ураты көстүүлээх, ис хоһоонноох. Өймөкөөн Сэмэнэ Тымныы чыпчаалын символын – Тымныы оҕуһу худуоһунньук быһыытынан өссө 90-с сыллар саҥаларыгар ойуулаабытын, биир дойдулаахтара пааматынньык оҥорторбуттара уонна Тымныы полюһугар Өймөкөөҥҥө туруорбуттара. Бу Тымныы символа билигин аан дойдуга биллэр биир улахан пааматынньыгынан буолар. Тымныы оҕуһа – интернеккэ Өймөкөөн улууһун эрэ буолбакка, бүтүн Саха сирин визитнэй карточката да диэтэхпитинэ сыыспаппыт буолуо.
Семен Сивцев-Өймөкөөн Сэмэнэ айылҕа түөрт кэмин уратытык хоһуйар маастар. Кини, ханна да сырыттар, өрүү фотоаппаратын туппутан сылдьар айар куттаах киһи. Холобура, бу дьон интэриэһин тарпыт кэрэ хартыынаны Өймөкөөн Сэмэнэ Уолчаан дабаанын сиһигэр трассанан айаннаан иһэн, массыына тохтобулугар түһэрбит.
Индигиир Эбэ бэйэтэ чочуйан оҥорбут муус чопчуларын көстүүтэ – эмиэ киһини абылыыр күүстээх хартыына!
Семен Сивцев-Өймөкөөн Сэмэнэ бу үлэлэрин соторутааҕыта Дьокуускай куоракка буолан ааспыт “Кыһын Саха сириттэн саҕаланар” кыһыҥҥы туризм бэстибээлигэр «Хрустальные мелодии Оймяконья» диэн быыстапката бу тэрээһин киэргэлинэн буолбута. Кини хаартысканан дьүһүйүүлэрин көрбүт дьон, суотабайдарыгар түһэрэн ылбыттара. Ол күн социальнай ситимнэргэ Семен Сивцев-Өймөкөөн Сэмэнин хаартыскалара тарҕаммыттара аҕай.
Социологическай наука доктора Ульяна Винокурова Чысхаан брендин бүтүн аан дойдуга тарҕатааччы айар үлэтин туһунан бу курдук санаатын үллэһиннэ:
— Семен Сивцев-Өймөкөөн Сэмэнэ төрөөбүт дойдутун кэрэ айылҕатын ураннык хоһуйар патриот киһи. Тымныытынан аатырар Өймөкөөн айылҕаттан айдарыылаах ыччата ис туругуттан айар алгыстаах дьүһүйүүлэрэ кини айар үлэтин сэргиир киһиэхэ ураты дириҥник иҥэллэр.
Сэмэн биир дойдулаахтарын, «Дабаан» айар түмсүү чилиэннэрин аатыттан Тамара Винокурова табаарыстарын бастакы айар быыстапкатынан эҕэрдэлээтэ. Табаарыстарын бэлэҕин, «Көмүлүөк» фирма иһитин сертификатын ылан, кини үлэтин сыанабылын быһыытынан ылынан, худуоһунньук дууһатыгар өр тута сылдьара чахчы.
Быыстапкаҕа Сэмэн үөрэппит учуутала, ХИФУ преподавателэ Варвара Туласынова кэлэн, үөрэнээччитин ситиһиититтэн ис сүрэҕиттэн үөрдэ.
Киһи талаанын, ис туругун бөҕөргөтөр кулууп «Сайдыы» түмсүү салайааччыта айылҕа кэрэтин тарҕатар Надежда Егорова Махтал суругу туттарда.
Оттон Үөһээ Бүлүү олохтооҕо, быйыл «Үс Кут, Үс Сэргэ» Өксөкүлээх Өлөксөй туруорбут Үс Сэргэтин улуустарынан Сэмэнниин экспедицияҕа сылдьыбыт Светлана Копыленко бу быыстапка буоларын истээт, анаан кэлбитин бэлиэтээтэ. Кини саамай сөбүлээбит хартыынатын аттыгар хаартыскаҕа түстэ.
Араас улуустартан быыстапкаҕа кэлбит дьон Семен Сивцев-Өймөкөөн Сэмэнэ хаартыскаларыттан харахтарын араарбакка, өргө диэри сөҕө-махтайа көрбүттэрэ.
Оттон бүгүн «Үргэл» галереятыгар аһыллыбыт быыстапка бастакы ыалдьыттарынан Саха гимназиятын төрдүс кылааһын үөрэнээччилэрэ буоллулар. Оҕолор Өймөкөөн кэрэ айылҕатын олус интэриэһиргээтилэр.
Оттон «Саха» НКИХ суруналыыһа Айталы Егорова «Саҥа күн» биэриигэ Семен Сивцев-Өймөкөөн Сэмэнэ «Үргэлгэ» оҥорбут быыстапкатыттан бэртээхэй биэрии бэлэмнээтэ.
Онон кэрэни уонна сырдыгы интэриэһиргээччилэр Дьокуускай куоракка “Үргэл” галереятыгар кэлэн кыһыҥҥы айылҕаны хоһуйар худуоһунньук үлэлэрин кытта ахсынньы 9 күнүттэн ахсынньы 11 күнүгэр диэри сылдьан, көрөр-истэр кыахтаннылар.
Өймөкөөн айылҕатын хаартыскаҕа үйэтитээччи, Семен Сивцев-Өймөкөөн СэмэнэТымныы кыһын хаһаайынын Чысхаан брендин сайдыытыгар үлэлэһэр киһи быһыытынан кэлэр нэдиэлэҕэ Москваҕа «Саха сирин күннэрэ» тэрээһиҥҥэ кытта барыаҕа. Бу быыстапкатын худуоһунньук Тымныы полюһа — Өймөкөөн туһунан сырдатар истиэндэҕэ туруоруоҕа.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.
Сайт матырыйаалларын ааптар көҥүлэ суох ылар бобуллар.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:ce8cc5af-c0f1-4e20-bcf1-626421358851>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "http://www.edersaas.ru/eymekeen/", "date": "2018-03-22T03:48:11Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257647768.45/warc/CC-MAIN-20180322034041-20180322054041-00334.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000094175338745, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000094175338745}"}
|
ОТТО АБЫРАХТАН КЫРАТЫК - УОННА АРЫГЫЛААН БУТХАННЫК КЕМЕЬЕЛЕРУН ЭТЭБИН ДА?
KillerInstinct, эт эрэ хата
K2M, Жиугулёвское 1978 - диэни иьэ5ин, отходняк - уонна буттэ - улэ
K2M, Жигулёвскок 1978 - елеттеруутэ суох
K2M, уонна если СТРАШИЛКИ снятся - элбэх сыттыкка утуй, 30 см игин
Соро5ор иьэ сатаан баран аргы да тох да учугэйэ сох болан хаалар ди. Ыйы быьа иьэн, соп буолан пиибэни эрэ 1, 2 кун иьэн нэьиилэ тохтообутум, бу куьун. Кытаат, тохтоо. Саастаах буоллаххына, сурэ5ин быллыгырыыр буолла5ына кардиомагнил ис.
Абыраабыккн харчын элбэгэ бэт буоллага)
кэрэ_анар1, ынырык баҕайы аҥар эбиккин.
Муж, сана биллин да?)))
Кыьалгагыт да кырата, бырах онон бутэр!!!
Фумфорик тебе помощ
Мин лучше сладости куплю чем алкоголь По мне так лучше и буду смотреть свои сериалы ️ Виноград кушай заменяет алкоголь либо виноградный сок
отто елеттербеккут да бу? кэьэйбэккит да?
айуу ыйы ыйдаан хайдах иьэ5ит? улэ5ит игин кэтэьэр дуо иччэ ер? дьоннут? о5олоргут? я в шоке людя как так???
Кырдьык тохтуур ыарахан, доруобуйа наада. Бэйэбинэн билэбин. Мин харчылаахпын, хас да сыл арыгылыахпын сөп. Но, уолаттарбын подведи гыныахпын, кэргэммин аһынан тохтуубун.
Во во жигуль тема, а так аьары барыма))) тел жена биэрэн кээс
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:661efda9-4033-4fe3-acc5-2c67efd19741>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4305074", "date": "2018-03-17T10:40:40Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257644877.27/warc/CC-MAIN-20180317100705-20180317120705-00005.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9997459053993225, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 4, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9997459053993225}"}
|
Олунньу 26 күнүгэр, Дьокуускайга ыытыллар Сунтаар күннэрин чэрчитинэн, С.Н.Донской-2 аатынан СӨ Үөрэҕи сайыннарар уонна кылааһы үрдэтэр институт (ИРОиПК) мунньахтыыр саалатыгар учуутал, таҥара үлэһитэ, Саха сиригэр бастакы методическай босуобуйа уонна сахалыы-нууччалыы тылынан тахсыбыт азбука (создатель "Передвижной русско-якутской азбуки") ааптардара Илья Егорович Попов төрөөбүтэ 145 сылыгар анаммыт бэлиэ тэрээһин буолла. Көрсүһүүгэ 80-ча киһи кыттыбытыттан сүүрбэтэ – кини аймахтара.
Манна улуус салалтата, өрөспүүбүлүкэ көхтөөх уопсастыбанньыктара, И.Е. Попов аймах-уруу дьоно, Сунтаардааҕы Таҥара дьиэтин үлэһитэ Павел Слепцов сылдьан, ирэ-хоро сэһэргэстилэр. Илья Попов олоҕун, киллэрбит кылаатын дьүүллэстилэр.
Онно Илья Егоровиһы Саха сиригэр нууччалыы тыллаах литэрэтиирэ төрүттэниитигэр акылаат уурсубут, нууччалыы тылынан бичийэр уус-уран проза үгэстэрин түстэспит суруйааччы да быһыытынан билиниэххэ сөп диэн түмүктээтээтилэр.
Институт сыл аайы ыытыллар "Сыл бастыҥ учуутала" диэн күрэххэ Илья Попов аатынан анал аат олохтуох буолла.
Кылгас ыспыраапка:
Илья Егорович Попов - урукку истиилинэн, 1872 сыл бэс ыйын 29 күнүгэр Сунтаар Хаданыгар олохтоох Матрена Кочнева уонна төрүт саха Егор Попов дьиэ кэргэннэригэр төрөөбүт. Ийэтэ Матрена төрүттэрэ инньэ Бүөп Бөтүрүөп ыраахтааҕылыырын саҕана Архангельскай уобаластан кэлбит дьон эбит.
Илья Попов Сунтаардааҕы Таҥара дьиэтин приходской оскуолатын бүтэрэн, бастаан Саха сирин күбүрүнээтэрин канцеляриятыгар суруксуттаабыт, ол кэннэ учууталлаабыт. Кэргэнэ Ирина Ананьевна дьахталлар прогимназияларын бүтэрбит.
1903 с. иккиэн Булгунньахтаахха учууталлыы тиийбиттэр. Эһиилигэр Иван таҥара санын ылан, Сунтаар Кутанатыгар көһөллөр. Тоҕус оҕолоноллор.
Кэлин Илья Попов Бутукай нэһилиэгиттэн Матрена Тарасованы ойох ылар, үс оҕолоноллор.
1910 сыл сайыныгар Попов Саха сирин Епархиятын састаабыгар киирсэн, Иркутскайга буолбут миссионердар сийиэстэригэр кыттыбыт.
Кини көҕүлээһининэн, 1911 с. Түбэй Дьаархаҥҥа Ботомоойутааҕы таҥара дьиэтин иһинэн оскуола аһыллыбыт.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:8e441791-0952-419f-a90f-e1d76b8cc58e>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "http://kyym.ru/sonunnar/obshchestvo/255-ilya-popov-dien-kimij", "date": "2018-03-20T08:11:03Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257647322.47/warc/CC-MAIN-20180320072255-20180320092255-00262.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 7, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
Аан Айылгы "Сиинэ"
Аан Айылгы «Сиинэ» — Саха сирин ураты ытык харыстанар сирэ. Аан Айылгы «Сиинэ» атырдьах ыйын 12 күнүгэр 1996 сыллаахха Саха сирин Бырабыытылыстыбатын уурааҕынан төрүттэммитэ. Соҕурулуу-илиңңи Орто Сибирь хаптал хайатыгар Горнай улууьугар 1.4 мөлүйүөн гектар иэннээх сири ылан турар (Горнай улууhун уопсай иэниттэн 32,3%). Сиинэ өрүс тардыытыгар 3300 кэриӊэ кыра уонна улахан күөл баар.
Географията[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Аан Айылгы үгүс өттө Өлүөнэ арҕаа эҥэринээҕи орто сүүрүгүн эргин түһэр былыр-былыргыттан ырыаҕа ылламмыт, хоһооҥҥо холбоммут тыытыллыбатах үтүө-кэрэ оттоох-мастаах, үргүбэтэх көтөрдөөх-сүүрэрдээх Сиинэ салаа үрэх ыраахха диэри тардыытыгар тайаан сытар. Арҕаа өттүнэн Саха сиринээҕи Киин дэхси сири быысаһар итиэннэ Өлүөнэ-Бүлүү тардыыларын соҕуруу өттүн сорҕотун хабар. Бу сир-уот харыстанар уонна туһаныллар анала айылҕатын, историческай-культурнай итиэннэ социальнай уратыларыттан көрөн араастаһар.
Аан Айылгы "Сиинэ" зоналара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Айылҕа пааркатыгар маннык зоналар олохтонон тураллар:
Бастакытынан, 238,5 гектар иэннээх Чына үрэх ортолуу – үөһээ өттүн, Кэйбэлэ, Атырдьах уо.д.а. үрүйэлэр тардыыларын хабар тыытыллыбат сирдэр. Баларга харыстыыр дьаһаллартан уонна научнай чинчийиилэртэн ураты ханнык даҕаны үлэ ыытыллара көҥүллэммэт.
Иккиһинэн, сөбүгэр хааччахтаммыт кээмэйдээх сынньанар зона. Иэнэ – 46,0 тыһ. гектар. Онно киһитин ахсаана биллэр буоллаҕына сырытыннараллар. Чына, Чыыра, Матта үрэхтэр уонна уонча үрүйэлэр эҥэр хас да учаастакка сынньаныахха сөп.
Үсүһүнэн, айылҕаны үгэс буолбут көрүҥүнэн туһаныыга анаммыт сир-уот. Бу 1176 гектардаах иэҥҥэ икки быысаһар учаастак баар: а) хаһаайыстыбаҕа уонна актыыбынай сынньалаҥҥа туһаныллар сир; б) айылҕаны сөбүн көрөн туһанар сир.
Хамсыыр-харамай[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Сиинэ паарката Саха сирин ордук элбэх дэҥҥэ көстөр хамсыыр хармайдарынан биллэр, ол курдук тайах, кыталык, бүүчээн, туртас, бөрө, эhэ, мас көтөрө, балык бааллар.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:8551eb67-de86-43fa-8da9-f487dec8d437>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%B9%D1%8B%D0%BB%D0%B3%D1%8B_%22%D0%A1%D0%B8%D0%B8%D0%BD%D1%8D%22", "date": "2018-03-18T01:52:40Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257645413.2/warc/CC-MAIN-20180318013134-20180318033134-00326.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын 2017 сыл атырдьах ыйын 2 күнүнээҕи Ыйааҕынан Спорт үрдүкү маастарыстыбатын оскуолатын инструктор-спортсмена, көҥүл тустууга РФ спордун маастара, Самсун куоракка (Турция) ыытыллыбыт ХХIII сайыҥҥы Сурдлимпийскай оонньуулар чөмпүйүөннэрэ Стрекаловскай Василий Янович Саха Өрөспүүбүлүкэтин “Хотугу сулус” уордьанынан наҕараадаланна.
Ыйаахха этиллэринэн, Василий Стрекаловскай спорт сайдыытыгар уһулуччулаах өҥөтүн, олимпийскай хамсааһын идиэйэлэрин пропагандалааһынын, үүнэр көлүөнэни духуобунай, эт-хаан өттүнэн иитиигэ тус кылаатын уонна ХХIII сайыҥҥы Сурдлимпийскай оонньууларга үрдүк көрдөрүүтүн иһин бу үрдүк наҕараадаҕа тигистэ.
Стрекаловский Василий Янович 1989 сыл атырдьах ыйын 2 күнүгэр Чурапчы улууһун Дириҥ сэлиэнньэтигэр күн сирин көрбүтэ.
2007 сыллаахха инбэлииттэри реабилитациялыыр интернат-техникум кэнниттэн М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи университет физическай култуураҕа уонна спорка институтугар үөрэнэ киирбитэ уонна 2014 сыллаахха бүтэрбитэ.
2010 сыллаахтан Василий Стрекаловскай Арассыыйа үтүөлээх тириэньэрэ, дьүлэйдэргэ көҥүл тустууга Саха Өрөспүүбүлүкэтин старшай тириэньэрэ Стручков Василий Егорович салалтатынан эрчиллэр.
2007 уонна 2008 сылларга Василий Стрекаловскай Арассыыйаҕа бастыыр иһин күрэхтэһиилэргэ бастаабыта, дьүлэйдэргэ көҥүл тустууга Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр хаста да миэстэлэспитэ. 2012 сыллаахха аан дойду чөмпүйэнээтигэр кыттан бэһис буолбута. Арассыыйа 2017 сыллааҕы чөмпүйүөнэ. Дойду истибэттэргэ көҥүл тустууга сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэнэ.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:7193b021-8b16-4399-a8c6-226cfaf33682>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "http://sakha.ysia.ru/vasilij-strekalovskaj-r-sp-b-l-ke-hotugu-sulus-uordanynan-na-araadalanna/", "date": "2018-03-21T06:53:51Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257647584.56/warc/CC-MAIN-20180321063114-20180321083114-00326.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000094175338745, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 7, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000094175338745}"}
|
Оголооххут да? Эмтэттин или арагыс, ультиматум туруор. Таптыыр убаастыыр буоллагына эмтэтиэ. Уопсайынан испэт эр дьон баар ду суох ду? Уксэ бары иьээччи буолбуттар айа киьи ньиэрбэтин барааннар, арыгыта суох сатамматтар, туох учуойдээгэ буоллар? Чугас дьонун эрэйдээннэр, доруобуйалара да тулуйара бэт эбит
оннук,туох эрэ проблемалаах буолан иьэр буоллаъына субэлэьэн быьаараргыт буоллар баъар тохтуо этэ...эбэтэр биричиинэтэ суох ыарыы алкоголик буолан иьэр дуу?оччоъо эмтэтэр буоллаххыт дии,тапсар буоллаххытына бэрт дии ,арахсыман,оъолор тустарыгар тулуйа тус,оъото суох буоллаххытына арахсыахха да сеп.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:ebe90404-3666-40ef-a714-0ce93d0d02fb>", "dump": "CC-MAIN-2018-13", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4237161", "date": "2018-03-23T16:45:10Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-13/segments/1521257648404.94/warc/CC-MAIN-20180323161421-20180323181421-00326.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000091791152954, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000091791152954}"}
|
Аар Саарын: Дьон саҥата, санаата туолар кэмэ кэлэн турар
Үгэс курдук саҥа сыл үүнүүтэ дьон үтүө кэм кэллэр диэн баҕатыйар.
Аар Саарын:
Сахсыырдаах, уларыйыылаах-тэлэрийиилээх, түһүүлээх-тахсыылаах сыл кэллэ. 2017 сылга икки атахтаах сыһыаныгар эрэ буолбакка, айылҕа көстүүтүтүгэр, туругар эмиэ уларыйыы тахсыаҕа. Ол төһө хабааннанара, содулланара биһигиттэн бэйэбититтэн тутулуктаах. Билигин чараас эйгэ сир дьонун олоҕор дьайар күүһэ улаатан турар. Саныыр санаа, этиллибит тыл туолар дьикти кэмэ кэллэ. Наар туохтан эрэ куттана, дьааххана сырыттахха – ол көрбүтүнэн тиийэн кэлэр.
Санаа күүһэ – улаханы быһаарар. Төһөнөн элбэх киһи үтүөнү ыраланар, эйэҕэ талаһар, иирсээни бопсор өйдөөх-санаалаах буоллаҕына – олохпут да сол курдук үтүө диэки салаллан барыаҕа. Дьон санаата сааһыланыан, тылын-өһүн кыатана туттуон наада.
2017 сылга терроризм курдук ыар көстүү син биир баар буолуо эрээри улахан иирсээҥҥэ, сэриигэ тиэрдиэ суоҕа.
Саха сиригэр сыһыаннаан эттэххэ, улахан киһи дьулайара тахсыа суоҕа. Барыта уу-нуурал буолбатар даҕаны, эриэ-дэхси ханна барыай – кыра уларыйыылар син биир тахсыахтара.
Сүбэм-соргум диэн – үчүгэйи ыраланыахха наада. Сарсыҥҥы күн үтүөнү аҕаларыгар бүк итэҕэйиэххэ, эрэниэххэ наада. Туох эмэ ыарахаҥҥа түбэстэххитинэ даҕаны, үчүгэйдик түмүктэниэ диэн бигэ эрэллээх, бөҕө санаалаах буолуҥ. Син биир эргийэн-эргийэн киһи санаатын иһинэн тахсан кэлиэҕэ.
***
Aartyk.Ru
Источник: old.aartyk.ru
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:6cc9f8c3-39cf-4695-ae55-43f2c0f9c544>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "http://aartyk.ru/itegel/aar-saaryn-don-sa%D2%A5ata-sanaata-tuolar-keme-kelen-turar/", "date": "2018-04-24T23:10:14Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125947421.74/warc/CC-MAIN-20180424221730-20180425001730-00543.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 23, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Центр слуха «АудиоСлух» в Республике Саха Якутия позиционирует себя, как одна из ведущих компаний в отрасли современного слухопротезирования. Сотрудники центра с большой эмпатией относятся к своим пациентам.
Они считают, что не стоит страдать от снижения слуха, терпеть неудобства, надо пользоваться достижениями науки и жить в своё удовольствие. Для этого и созданы современные слуховые аппараты, которые способны облегчить жизнь, особенно пожилым людям.
Приходите в центр «АудиоСлух” и вы получите: бесплатную консультацию, качественный слуховой аппарат с отличным звучанием, подарки при покупке, всегда действуют скидки пенсионерам и детям до 12 лет.
Врач сурдолог-отоларинголог также занимается лечением острых и хронических ЛОР-патологий у взрослых и детей. Квалифицированный персонал окажет вам профессиональную помощь по всем видам заболеваний ЛОР органов, включая подробную диагностику слуха.
Не откладывайте консультацию со специалистом на потом. Звоните сейчас и записывайтесь на прием
Дьокуускайдаа5ы сурдологическай «АудиоСлух» Кииннэ сурдолог-быраас консультацията, истэр дьо5уру диагностикалааhын биир керунэ керуллэр.
«АудиоСлух» истэр аппарааттар уонна медтехника Киинэ мелтехтук истэр буолбут дьонно кемелеhер. Аныгы уйэ ирдэбилигэр эппиэттиир истэр аппарааттар, урдук таhымнаах квалификациялаах быраастар, уоппуттаах слухопротезистар . Истэр аппарааттар мелтехтук истэр буолбут дьонолохторо урукку таьымыгар хааларыгар, тулалыыр эйгэ тыаьын-ууhун ендеппекке истэллэригэр куус-кеме буолаллар.
Бу Кииннэ улэлиир специалистар бэйэлэрин идэлэригэр бэриниилээхтик сыhыаннаhар дьон. «АудиоСлух» Киинигэр хаачыстыбалаах эрэ истэр аппарааттар атыыга бааллар. Эhигини кытта бол5омтолоох, урдук култууралаах дьон улэлиэхтэрэ. Хас биирдии килийиэннэ ураты сыhыан олохтонор. Босхо консультация, кулгаах истэр дьо5урун диагностиката, ону тэнэ сурдолог-оториноларинголог быраас кабинета улэлиир.
«АудиоСлух» Киин слухопротезирование эйгэтигэр аныгы технологиялар кемелерунэн ереспуубулукэ уонна куорат олохтоохторугар сункэн енену онорор.
Биьиги Кииммитигэр пенсионердарга, инбэлииттэргэ, 12-лэрин туола илик о5олорго эбии чэпчэтиилэр бааллар.
Именно об этом думают специалисты якутского центра, предлагая своим клиентам новейшие слуховые аппараты, которые поражают нас не только своими маленькими размерами, но и фантастическими возможностями.
Здесь вы можете приобрести не только современный слуховой аппарат, но и получить надёжного помощника слуха для общения без ограничений! У нас только индивидуальный подход к своим пациентам! Ведь выбор слухового аппарата - это ключевой момент в лечении нарушения слуха, и подойти к нему надо ответственно.
677000, г. Якутск, Лермонтова, д. 33/1 (рядом с ТЦ "КДЦ Олимп")
С понедельника по пятницу: с 10.00 до 19.00 без перерыва.
В субботу, воскресенье: с 10.00 до 15.00, без перерыва.
8 (4112) 727-192, +7 (914) 272-71-94
Оставьте заявку на прием
и мы сами перезвоним Вам!
© 2018 ООО "Центр слуха" - слуховые аппараты и медтехника. Лицензия №ЛО-25-01-004089
(Владивосток, ул. Овчиникова д.6, к. 5,6,7,8,9; Иркутск, ул. Карла Маркса 30-57)
Проблема слуха - решаема!
Имеются противопоказания. Требуется консультация специалиста.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:da826dd6-30de-4176-a6ae-8e216c9eb67a>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "https://audiosluh.ru/nashi-sluh-centry/audioslukh-v-yakutske/", "date": "2018-04-21T07:45:02Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125945082.84/warc/CC-MAIN-20180421071203-20180421091203-00030.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.847953736782074, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 11, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.847953736782074, \"rus_Cyrl_score\": 0.14287962019443512}"}
|
Саха отуор диэн эппиэһи ааттыыр. Ити ортокуну көнөнү ыйарга аналлаах буолар.
Айыы үөрэҕин сүннэ
Өркөн — киһи сүүһүгэр көстөр уот киһи.
Тыыннаах буолар күүс, эниэргийэ. Сүр — айыы алгыһа буолан ойбоннорунан киирэн олохсуйар. Киһи саамай толорута 63 сүрү ылар.
Ойбоннор былыргы сэргэҕэ ойууламмыттара.
Саха китин духуобунай төрдө кут диэн. Бу тыл дууһа диэҥҥэ маарынныыр. Ол гынан баран саха үс куттаах. Дууһа биир эрэ буолар.
Алгыс бэлиэ 1900 сыллаахха ылыллыбыта. Бу бэлиэ алгыс этэ турар киһини көрдөрор. Айыы итэҕэлин сүрүн бэлиэтинэн биллэр.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:eec95f47-ca92-4735-867e-ca6faa54fb93>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "http://sakha-aiy.ru/tag/%D0%B0%D0%B9%D1%8B%D1%8B-%D2%AF%D3%A9%D1%80%D1%8D%D2%95%D0%B8%D0%BD-%D1%81%D2%AF%D0%BD%D0%BD%D1%8D/", "date": "2018-04-20T12:32:49Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125937780.9/warc/CC-MAIN-20180420120351-20180420140351-00534.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000100135803223, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 4, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000100135803223}"}
|
Историктар дииллэр Наскуо турбут Мангазейский морской ходын и4ин. Магазей острога турбута 4эттэ уон века Таз 6рэккэ. Уон аксыс векка Наскуо 6рэгин аларатыгар Харитон Лаптев онтон Семен Челюскин отрядтара 4ылдьааччы этилэрэ. Ол ту4унан кэпсиир памятник, гини турар Наскуо ортотугар. Наскуо турбута тыы4ычча алта 466с 46рбэ алтыс дьылга, ити дьылга Хатангский край Россияга киирбитэ.
Манна Свято-Богоявленский храм баар, гини 4ир 6рд6гэр 4оготок му8 тымныы 4иргэ, уон 4эттэлээк-аыгстаак вектарга туппуттара. Ол кэм8э 4акалар Христианский вераны ылбыттара. Икки тыы4ычча уонус дьылга храм 6с 466с биэс дьылын ылар.
Наскуо бэйэтэ улакана 4уок паселак. Манна 6с тыы4ыччаттан такса ки4и олорор, 6кс6тэ 4акалар, ньууччалар, украинистар.
Наскуо район паселактарын ки4илэрин колбоотокко 4оччо ки4и буолуога. Наскуо – Восточный Таймыыр столицата.
Аны Наскуо бэйэтэ бэлэм дьиэлэрдээк. Алта уоннаак дьылларга аэропорту, морпорту туруорбыттара, экспедициялар 6лэлээбиттэрэ, э8ин-э8ин исследованиялары о8орбуттара, 4ир 6рд6 ученыйдара дагыны кэлбиттэрэ.
Аны му8 улакан организациялар ити буо морской порт, полярная геологическая разведывательная экспедиция, аэропорт, предприятие жилищно-коммунального хозяйства, электростанция, 4а8а больница поликлиникалаак баар, икки улакан ускуола, биир ускуола интернаттаак, 6с детский садик, спортивный, музыкальный ускуола, Центр дополнительного образования. Икки банк баар, почта, отделение электронной связи, метеостанция, учреждение гидрографической базы, милиция, 6с гостиница, лаапкылар, ресторан «Наскуо» 4убу арыллыбыта.
Манна 6с музей баар: Музей природы и этнографии, литературный музей Огдо Аксенова гиэнэ, уникальный Тымныы музей. Бу тымныы музейга комуйбуттар мамонт муостарын, о8уоктарын. Икки библиотека баар, клуб. Улакан 6лэни 4ака тылын ту4унан, культуратын ту4унан Центр народного творчества о8орор. «Чокуркан» диэн ансамбль баар.
Наскуо биэк этэ сельский хозяйство центыра. Маннагы дьоннор бултанааччылар, балыктанааччылар, хабетский кэм8э табалааччы этилэрэ, звероферма баар этэ. Койутаан к242 4ылдьан б6пп6ттэрэ. Хабетский кэм8э тогус совхоз улэлиир этэ.
Наскуога эмиэ атын паселактар, районнар к2рд6к перестройка кэмэ бэрт кытаанактык ааспыта. Ол кэм8э Наскуо тойотторо этилэрэ Фокин Николай Андреевич онтон Поротов Севостьян Николаевич. Гинилэр элбэк 6лэни о8орбуттара Наскуо развитиятыгар. Край тойотторо эмиэ элбэги гыналлар Наскуога: э8ин-э8ин прогаммалар 6лэлииллэр геологияга, сельский хозяйствага, туризм8а, исследованиеларга. Наскуо дьонноро барыта, Наскуо тойоно Сергей Зверев, администрация тойоно Наталья Клыгина дииллэр Наскуо инни диэк 6ч6гэй багай туруога.
Наскуо районунан бэрт интере4иргииллэр туристар. Паселак турар 4ирэ да одуу: кара8а кэм8э элдэн баскуой багай к2ст2р, улакан тымныылар буолааччылар, биэс уон биэс градуска тиийээччи, 4айын буо к6н т66спэт, т66н бэрт 4ырдык. Ойуу4ут ки4илэр дииллэр маннык баскоуй 4ир манна эрэ баар. Каллаан буо манна тыынар. Заря буо э8ин ра4ынай 4ибэттэрдээк, бэр баскуой.
Наскуо района элбэк э8ин-э8ин одуу 4ирдэрдээк, тыата да, мастак 4ирэ да. Манна э8ин ра4ынай бултар бааллар: краснозобый казарка, овцебык.
Кэлии ки4илэр каньы4ырынан 4ылдьааччылар, табаннан, бураннарынан. Экспедиция толору 4ылдьар, ки4и барыта одургуур Наскуо 4ирдэринэн.
Наскуо районын паселага Попигай 2ск2 киирбитэ. Гини метеорит т6сп6т 4иригэр турар, Попигайский котловина диэн ааттыллар. Попигай астроблемата – ити природа памятника. Ити кэнниттэн ааспыта отут биэс миллион дьыл. Попигайский астроблема му8 эдэр аагыллар. Ол и4ин 4ир 6рд6 ученыйдара интэрэ4иргиллэр итинэн. Попигайский астроблема Юнескага киирбитэ.
Манна 2сс62 баар одуу тутуу ки4и гиэнэ - буу4унан о8оруллубут дамба, 4ир и4игэр гини 4оготок. Ма8най к2рд2ккэ туокта одуута 4уок: мэнэ параллелепипед 6с этажтаак дьиэгэ диэри, киэ8э отут метр. 54этэ дэкси багай. Дамбаны дьыл айы отуттаак дьыллартан туруораллар, гини буо буус барар кэмигэр катердары калкалыыр. Дамбаны 4атыр ки4илэр тымныы кэм8э туталлар. 3ыа8аан ыйа б6тэригэр дамбаны о8орон б6тэллэр. 3айын онту8 ирэн улакан буустарга кайдар, олор буо море Лаптевага диэри устан тийэллэр.
1сс62 бир достопримечательность баар Наскуога – ити буо храм. Гини 6с 466с дьыллаак. Му8 ма8найгы церковь Наскуога баар этэ уон 4эттэлэк – уон агыстаак века. Наскуо 6рэгэ эрэ 2йд66р эни гини турбут кэмин. Ол храм икки 466с дьылы турбута. Ма8найгы иеромонахтар этилэрэ Свято-Троицкий Туруханский монастырь гиэттэрэ. Каста тыы4ычча километр аа4ан гинилэр манна Рождествога кэлээччилэр, Пасхага диэри 4ытааччылар, онтон т2тт2р6 барааччылар. Уон тогус вектан гинилэр манна каалар буолбуттара. Иккис храмы туруобуттара 46рбэччэ век буоларыгар, гини 2р турбатага, ты4ыыча тогус 466с 4эттэ уонча дьылларга атеистар гинини алдьаппыттара. Койутаан Наскуо тойно Николай Фокин 4а8а храмы туруорпута 6рд6к баскуой 4иргэ, Наскуо 6рэк кытылыгар. Гинини туруорбыттара Наскуо 6с 466с 4эттэ уон дьылланарыгар. Уон тогустаак к6н6гэр ыргакта ыйыгар икки тыы4ычча биир дьылга улакан Та8ара пра4ынньыгар гинини освящайдабыта Красноярский архиепископ, Енисейский Владыка Антоний. Бу дьылга храм 6с 466с биэс дьылланар.
Наскуога барыта баскуой: 4ирэ дагыны, ки4и о8орбута дагыны. Улакан байа буо ити ки4и 6т62тэ. Биир омук ки4итэ диэбитэ: «Та8ара каччага эмэтэ каллантан т6стэгинэ, ма8най гини Наскуога кэлиэгэ». Кэлии ки4илэргэ Наскуо иккис т2р22бут 4ирдэрэ буолбут. Бу кытаанак кэм8э ититэр маннагы ки4илэр 6т62лэрэ, ыалдьыты бэйэ ки4и к2рд6к то4уйааччылар. Итинэн Наскуо ки4илэрэ атыттар атын 4иргэ олорор ки4илэриттэн.
Наскуо ки4илэрэ ыгыраллар атын ки4илэри итини барытын к2р2!
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:d03cd30b-d1c1-4ada-9953-a6b1181ff854>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "http://xn--80aaal3c2at.xn--p1ai/dlg/paselaktar/khatanga.html", "date": "2018-04-26T14:59:08Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125948285.62/warc/CC-MAIN-20180426144615-20180426164615-00066.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9998868703842163, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 16, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9998868703842163}"}
|
Меню
Альбомы
Статистика
Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0
Ахтыылар 5
А.П. Ючюгяева,
отличник образования РС(Я), Почетный ветеран системы образования РС
В Ытык-Кюель я приехала в 1980 году, работала учителем ИЗО, черчения.
С 1980-1982 гг. директором школы была Слепцова Христина Ананьевна. Христина Ананьевна была хорошим директором. Умная, добросовестная, принципиальная, веселая, когда надо тактичная, ее уважали в коллективе. Она ко всем находила подход.
До 1992 года я руководила МО учителей обслуживающего труда, черчения, ИЗО. С 1980-1984 гг. также заведовала кабинетом черчения. В смотре кабинетов всегда занимала призовые места. В 1982-1984 гг. проводила улусные олимпиады по черчению, тогда инспектором РОНО по труду и черчению была Нохсорова Л.У. Мои учащиеся активно принимали участия в олимпиаде и стали победителями второго заочного тура XIX Якутской республиканской олимпиады по черчению: Андросова Лира (7 кл.), Дедюкина Клара (7 кл.). На республиканской олимпиаде Дедюкина Клара (7 кл.). заняла II место. В эти годы проводила школьные, улусные открытые уроки по черчению, ИЗО.
С 1985 года я стала вести уроки обслуживающего труда. Оформила кабинет и на смотре кабинетов занимала II, IV места, была награждена Почетной грамотой. Мои учащиеся Атасыкова М. участвовала в республиканской выставке, а Тимофеева А. была награждена Почетной грамотой. Также успешно участвовали на конкурсах рисунков: в 1982 г. награждена Почетной грамотой по итогам конкурса «Моя Родина СССР», в 1987 г. учащиеся занимали призовые места на конкурсе, посвященном к 70-летию Великого Октября.
Активное участие принимала в семинарах, курсах по черчению, ИЗО и обслуживающему труду. Читала доклады, лекции для учителей: «Олимпиада по черчению», «Эстетическое воспитание по ИЗО», «Оформление кабинетов по черчению», «Наглядное пособие на уроках черчения».
Постоянно участвовала на фестивалях улуса и занимала призовые места.
Мы, МО трудовиков, где входили Шуткин А.С., Голиков Н.Н., Максимов А.С., Никифорова А.Е., Петрова А.П., Салгынов Ф.С. работали дружно, слаженно, постоянно помогая друг другу.
Мастерскую в школе открыли в 1991 году.
А. А. Баланов,
СР үөрэхтээһин эйгэтин Бочуоттаах ветерана,
тыыл, спорт ветерана.
(ахтыыны суруйда кыыһа М.А. Ефимова)
Мин аҕам Алексей Алексеевич Баланов 1932 сыллаахха Дьокуускай куоракка төрөөбүтэ. 0ҕо сааһыттан Таатта улууһугар олорон Ытык-Күөл орто оскуолатын бүтэрбитэ. 1958 сыллаахха Саха государственнай университетын историко - филологическай факультетын бүтэрэн история учууталын идэтин ылбыта. 1955 -2004 сылга дылы, 49 сыл устата, үүнэр көлүөнэни иитиигэ, үөрэтиигэ олоҕун анаан, история учууталынан , директорынан, военругунан , саахымакка тренеринэн үлэлээн кэллэ.
Өр сылларга үлэлээбит үлэтэ «Үөрэхтээһин эйгэтин Бочуоттаах ветерана»,
«Спорт ветерана»бэлиэлэринэн , улэ,тыыл ветерана ааттарынан бэлиэтэммитэ.
Спорт өттүгэр ыстаҥаҕа , хайыһарга оройуон ыччаттарын ортолоругар
чемпион. Саахымакка I спортивнай разрядтаах, Таатта оройуонун 12 төгүллээх саахымакка чемпиона. Элбэх күрэхтэһиилэр кыттыылаахтара. Алта оҕо амарах аҕата, уон алта сиэн эһэтэ, түөрт хос сиэннээх. Кэргэнин Варвара Сергеевнаны кытта бииргэ олорбуттара 50 сылынан Саха Республикатын Правительствотын иһинэн ЗАГС Управлениетын «Килбиэннээх дьиэ кэргэн» бэлиэнэн на5араадаламмыттара.
Ытык - Күөл 2 № дээх орто оскуолатыгар Алексей Алексеевич 1981 сылтан историк учууталынан улэлээбитэ. Директор Слепцов Александр Александрович Чьямов Иннокентий Петровиһы, Макаров Святослав Тихоновиһы, Слепцова Александра Порфирьевнаны, Захарова Диана Афанасьевны, Кононов Владимир Ильиьы, Аммосов Михаил Михайловиьы, Луковцева Анна Дмитриевнаны кытта бииргэ улэлээбитэ. Шахмат секциятын ыытар этэ. “Голиков Николай Николаевичтыын хас куьун аайы о5олору Харбалаахха хортуоска хостооьунугар практикаҕа илдьэр этибит”,- диэн ахтар. Туристическай улэ, походтар, эскурсиялар элбэхтэ буолаллара.
Улуустааҕы музейдары харыстыыр общество солбуйааччытынан улэлиир кэмигэр Уваров Иннокентий Алексеевич музейдары тэрийэр киэн ис хоһоонноох үлэтигэр күүскэ көмөлөспүтэ. Улахан дьон политүөрэ5ин пропагандиһынан өр сылларга таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.
Р. С. Жиркова,
СР үөрэҕириитин туйгуна,
педагогическай үлэ ветерана
Сайаҕас сыһыан – үлэҕэ ситиһии ыллыга
Билии биэрэр, такайар оскуолаҕа үлэлиир кэмнэрбэр сайаҕас, тустаах үлэлэригэр бэриниилээх, идэлэрин бигэтик баһылаабыт учууталлары кытта алтыспытым. 80-с сылларга аҕыс кылаастаах оскуолаҕа дириэктэринэн Х. А. Слепцова, В.Н. Наумов, лаборантканан З. А. Меккюсярова, библиотекарынан Т. И. Хордогосова – Винокурова, черчение учууталынан А. П. Ючюгяева, математиктар Чьямов И.П., А. П. Слепцова, К. М. Попова уо. д. а. айар үлэ умсулҕаныгар ылларан күүстээхтик үлэлээбиттэрэ. Мин химия, биология уруоктарын таһынан, кылаас салайааччытынан сүрдээх сэргэх, билиэн-көрүөн баҕалаах, салайар үлэҕэ ыбаахтаах оҕолору кытта түөрт сылы билбэккэ аһарбытым. Пионерскай сорудаҕы «Первая учительница с. Ытык-Кюель А. С. Свинобоева» туһунан матырыйаалы үс звено үс сылы быһа хомуйан туттарбыттара. Ол эрээри, хомойуох иьин, баай сонуннардаах хомуурунньукпут сүтэн хаалбыт этэ. «Живет рядом ветеран!» десаннары тэрийэрбит. Саас аайы велосипедынан походтуурбут. Туристическай суоллары, айаннары толкуйдуурбут. Предметнэй олимпиадаларга (химия, математика, география, биология, физика) кыттарбыт. Тоня Тистяхова өрөспүүбүлүкээнискэй олимпиадаҕа биологияҕа III миэстэ буолан турар (8 кыл), улууска I миэстэ. Аэлита Постникова, Оксана Черкашина, Таня Шарина, Лиза Свинобоева пионерскай этэрээт бэрэстээтэлинэн хоһууннук бары дьыаланы дьаһайаллара. Звеньевойдар Толя Слепцов, Коля Местников, Андрей Тарабукин сатабыллаахтык салайаллара. Общественнай сорудахтары Оксана, Андрей Петровтар, Владик Осипов, Яна Савватеева уо. д. а. эрэллээхтик толороллоро. Ити курдук, иллээх-эйэлээх кэми аһаран, улаатан-сайдан 1 №-дээх орто оскуолаҕа тахсыбыттара.
Политехническэй методическай холбоһук үрдүк таһымҥа улууска биллэр гына үлэлиирэ. Салайааччынан педагогическай коллективка уонна төрөппүттэргэ ытыктабылынан туһанар, үгүс үөрэтии ньымаларын тарҕатар, математика учуутала Н. М. Попова этэ. Кини Москуоба курдук куоракка ВДНХ «Педагогика» быыстапкатыгар уоппускатын аҥаарын ыытара. Арассыыйа биллэр педагогтар үлэлэрин сүүмэрдээн аҕалан үөрэтэрэ уонна ирдиирэ. Бу кэмҥэ ылбыт уопуппун кэлин Уус Таатта орто оскуолатыгар, онтон Дьокуускайга Н. А. Алексеева Ааптарскай оскуолатыгар ситиһиилээхтик айымньылаахтык туһаммытым.
Бииргэ өйөнсөн, көмөлөсүһэн үлэлээбит үөлээннээхтэрбэр барҕа махтал тиэрдэбин. Бу орто туруу- бараан дойдуга бааллар да, суохтар да дириҥ суол-иис хааллардахтара. Кумааҕыга бичиктэнэн суруллубатах да буоллаҕына, үөрэппит-ииппит оҕолорбутугар хатаннаҕа-хааллаҕа. Салгыы кэлэр кэнчээри ыччаттарга, чараас эйгэнэн нөҥүө салҕанан бара туруо да буоллаҕа!
Н.Д. Осипова,
РФ уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэһитэ,
Учууталлар учууталлара.
Үлэлээбит сылларбын үчүгэйдик саныыбын.
Мин 1982 сыллаахха Ытык-Күөл аҕыс кылаастаах оскуолатыгар үлэбин нуучча тылын уонна литературатын учууталынан саҕалаабытым. Эдэр учуутал буоламмын 5,7,8 кылаастары биэрбиттэрэ. БэҺис кылаастары нууччалыы программанан, атыттары РФ национальнай оскуолаларга программатынан үөрэтэн барбытым.Оччолорго нуучча кылаастарыгар элбэх оҕо үөрэнэр этэ 36-лыы, 40-нуу оҕоҕо тиийэ, саха кылаастарыгар аҕыйах этилэр. Үлэлии сылдьан, уоппускаҕа бара сылдьыбытым, онтон салгыы 1984 с. балаҕан ый 1 күнүттэн учууталлаан барбытым.Икки бэһис кылааьы (нуучча кылаастара), биир сэттиһи биэрбиттэрэ. Биир программалаах буолан бэһистэргэ үлэлиир үчүгэй этэ, 28-тыы үөрэнээччилээх этим: 1-3 программанан начальнай кылааска үөрэммит оҕолор этэ, онон бары тэҥ соҕус билиилээх, үөрэххэ үрдүк мотивациялаах оҕолор этэ. Бу икки кылааһы биэс сыл, аҕыс кылаастаах оскуоланы бүтэриэхтэригэр дылы, үөрэппитим, биир 5 кылааска салайааччы буолбутум. Оскуола үлэтигэр барытыгар кыттарбыт, наар П. Морозов аатынан правофланговай этэрээт этибит, командирдарбыт “незаменимайдар”- Сизых Галя, Пинигина-Стручкова Алена. Үөрэх туйгуннара Егорова Айта, Чьямова Наташа, Баишева Лена, кинилэртэн хаалсыбаттара: Сизых Галя, Николаева Марина, Ноттосова Айта, Бравин Дима, Захаров Сережа,Прокопьев Вова, Стручкова Алена Кычкин Коля, Огонеров Коля, Наумов Коля, Иванов Дима, Богатырева Алена- мин саамай киэн туттар үөрэнээччилэрим, билигин бары олоххо суолларын булунан, араас хайысхаҕа айымньылаахтык үлэлии сылдьаллар. Ити кэмҥэ бииргэ үлэлээбит коллегаларым нуучча тылын учууталлара Э.Х.Кашкина, Л.С.Макарова, С.Н.Колтовская, С.Д Турнина, Винокурова Л.П, Данилова Р.С. методическай холбоҺукка үлэбитин оччотооҕу ирдэбилгэ эппиэттиир гына тэрийэрбит. Үөрэх завуһунан Корнилова Р. Н үлэлээбитэ. Ити кэмҥэ оскуолаҕа нуучча тылыгар саамай киэн туттар учууталбыт Колтовская Светлана Николаевна этэ. Кинилиин биир кабинекка үлэлээбиппит, уруоктара дириҥ ис хоһоонноох, иитэр суолталаах буолаллара. Светлана Николаевна оҕолору наһаа таптыыра, үлэтигэр букатын эрдэ кэлэрэ, хойут барара, куруутун оҕо батыһыннарыылаах буолара, күлэн-үөрэн, кэпсээн-ипсээн уопсайдар тастарынан ааһааччылар.
Өссө Попова Нина Михайловнаны өйдөөн хаалбыппын. Кини методическай үлэни оскуолаҕа сүрүннээччи, салайааччы этэ, завучтуур кэмигэр элбэх саҥа идеялаах буолара, эдэр учууталларга саҥа ирдэбиллэри туруоран уруоктарга тиһигин быспакка сылдьара, ырытара олус туьалааҕа. Мин ити кэмнэргэ «Работа со словом на уроках русского языка» диэн дакылаатым биһирэнэн ЯРИУУ Почетнай грамотатын ылбытым.
Кэлин ЫК 1№дээх оскуолатыгар үлэлиир коллегаларбытын кытта “методический обмен” диэн хайысханан бииргэ үлэлээбиппит, оччолорго үлэ үөһүгэр сылдьар республикаҕа, улууска аатырар бастыҥ учууталлар Васильева Ираида Игнатьевна, Хатылыкова Ксения Анисимовна, Быллырытова Александра Петровна, Жулева Дора Федотовна уруоктарыгар сылдьарбыт. Кинилэр биһиги уруоктарбытыгар сылдьан дириҥник ырыталлара, методическай көмө оҥороллоро. Методическай темаларбыт үксэ “Оптимизация, активизация образовательного процесса на уроках” диэн этилэр.
Мин наар орто звеноҕа үлэлээбит эбиппин, кэлин оскуолабыт орто оскуола буолбутун кэннэ аҕыйах сыл 10-11 кылаастары үөрэппитим, онно программата олох атын, наһаа обьемнай этэ, үксүн литература буолан элбэх ааҕыыны ирдиирэ.
Оскуолабар, улууска методическай холбоьуктарга салайааччынан үлэлээбитим: араас таһымнаах тэрээһиннэри, аһаҕас уруоктары, ааҕыылары ыытарбыт. Методическай үлэ кустовой этэ, ол аата чугас олорор нэһилиэктэр холбоһон үлэлэрин ыыталлара. Биьиги УУО методистарын кытта уруоктарга сылдьар этибит, көмө оҥорорбут. Ордук үчүгэйдик ол саҕана олимпиадаҕа, ааҕыыларга кыттыы буолара. Онно Харбалаах орто оскуолатыттан Блахирова Валентина Викторовна, Хара-Алдан орто оскуолатыттан Захарова Варвара Ивановна, Дьохсоҕон орто оскуолатыттан Григорьева Лидия Егоровна, Ытык- Күөлтэн Макарова Лидия Семеновна, Лопатина Альбина Ивановна бэлэмнээбит оҕолоро үчүгэй түмүк биэрэллэрэ. Эдэр, оччолорго саҥа ааттара ааттанан эрэр учууталлар Кащкина Эмма Хрисанфовна, Боппосова Зоя Петровна, Дягилева Зинаида Ивановна, Эртюкова Виктория Ивановна, Федорова Александра Алексеевна, Федорова Галина Иннокентьевна, Петрова Надежда Васильевна, Турнина Саргылана Дмитриевна билигин туспа суоллаах -иистээх улуус, регион, республика, федерация киэн туттар учууталлара буоллулар.
1998-1998 сс. Тааттатааҕы гимназия базатыгар “Адаптивная система обучения” диэн республиканскай конференция буолбута, онно наһаа да элбэх киһи кэлбитэ, ол дьону ыалларынан түһэрэн түбүк бөҕөнү көрсүбүппүтун өйдүүбун. Онтон 2000 сылы көрсө Дьокуускай куоракка «А.С.Пушкин: диалог культур» диэн конференцияҕа кыттан Саха республикатын Правительствотын махтал суругун ылбыппыт.
1999-2000 сылтан оскуолабар директоры иитэр үлэҕэ солбуйааччынан айымньылаахтык үлэлээбитим. Билигин санаатахпына, салайар үлэҕэ хамаанданан үлэ үчүгэй түмүктэри аҕалар эбит, биир санаалаах, уопсай тылы булар уонна өйөнсөр буоллаххына үлэҥ биллэ чэпчиир. Директорынан бастаан Агаблев П.Н., Сивцев С.С., онтон Гоголев В.И., директоры үөрэх чааһыгар солбуйааччынан Охлопкова З.П., психолог-педагогунан Сокольникова М.С., социальнай педагогунан Афанасьева П.И., оҕо хамсааһынын тэрийээччинэн Протодьяконова А.Н. буолан сүрдээх эйэлээхтик үлэлээбиппит. Бу инновационнай хамсааһыннар тэтимнээхтик киирэн эрэр кэмнэрэ этэ, онон биһиги эмиэ саҥа проегы киллэрэн - уолу, кыыһы арааран үөрэтиини- саҕалаабыппыт. Ол саҕана оҕо ахсаана, эр дьон учуутал ахсаана тахсыһар этэ. Бу проегынан расписаниены, кылаас арахсыытын Зинаида Петровна, үлэ бөҕөнү көрсөн, сүрдээх үчүгэйдик оҥорбута: подпрограмма бөҕө баара, социальнай-психологическай служба күүстээхтик үлэлээн барбыта. Үөһээ кылаас оҕолоруттан бэйэни салайыныыны, бэрээдэги ирдиир этибит., элбэх тэрээһиннэри, дискотекалары ыытарбыт, линейкалары понедельник ахсын, тиһигин быспакка, икки сменанан оҥорорбут , понедельникка старостат буолара.
Нэдиэлэ бүтэһигэр линейкаҕа улахан түмүк тахсара. Ону таһынан элбэхтэ педагогическай консилиум ыытарбыт, уолаттары эр дьоҥҥо сыһыаран сахалыы сиэргэ-туомҥа үөрэниини, күһүн-саас булка-балыкка төрөппүттэрин кытта сылдьыыны тэрийэр этибит. Кыргыттар дьиэ үлэтигэр, иискэ, аһы астыырга- харайарга үөрэнэллэригэр олук уурбуппут. Ити кэмҥэргэ үөрэммит оҕолорбут билигин үчүгэй салайааччы, үлэһит, бэйэлэрин олоххо булбут дьон буоллулар. Ытык-Күөл 2№дээх оскуолата мин олохпор, үлэбэр элбэҕи биэрдэҕэ дии. Манна мин 7 сыл үөрэнэбин, 25 сыл үлэлиибин, онон миэхэ олох “родной” оскуолам буолар, куруутун сураһа, ахта- саныы сылдьабын, төһө өйүм -санаам кыайарынан көмөлөһөбүт.
2002-2003 үөрэх сылыттан улуустааҕы үөрэҕирии салалтатыгар үлэлиибин. Зинаида Петровналыын үлэлээбит оскуолабыт үчүгэйдик үөрэнэр оҕолоругар уонна бастыҥ общественниктарыгар стипендия аныыбыт уонна ыам ыйыгар «Бүтэһик чуораан» күнүгэр туттарабыт.
С. Н. Колтовская,
СР үтүөлээх учуутала
Ытык Күөл 8 кылаастаах оскуолатыгар үлэлээбит сылларым туһунан.
Ытык Күөл 8 кылаастаах оскуолатыгар 1982 сылтан үлэлээбитим, эдэр, эрчимнээх сылларым бу коллективка ааспыттара. Директорбыт Слепцова Христина Ананьевна этэ. Сүрдээх лоп-бааччы саҥалаах, ирдэбиллээх, айымньылаах үлэһит этэ. Ол саҕана ветеран учууталлар Макаров Святослав Тихонович, Чьямов Иннокентий Петрович, Павлова Лидия Семеновна, Слепцова Александра Порфирьевна уо.д.а. бааллара. Оскуола библиотекара Винокурова Татьяна Ивановна кылаас салайааччыларын, учууталлары кытта ыкса сибээстээхтик үлэлиирэ. Саха да, нуучча да литературатын уруоктарыгар куруук быыстапка, суруйааччылар олохторун туһунан бэсиэдэ оҥороро. Оҕолор кинигэ ааҕаллара маассабай буоларын ситиһэрэ.
Коллектив баһыйар өттө эдэр учууталлар этибит. Туох баар үлэҕэ көхтөөхтүк ылсарбыт, үөрэтэр-иитэр үлэбит таһаарыылаах буоларыгар дьулуһарбыт. Ордук өрө күүрүүлээхтик үлэлээбит сылларбыт Нина Михайловна Попова завучтаабыт кэмигэр эбит. Кини сайын аайы дойдутугар Нижнэй Новгород (Горькай) куоракка баран, саҥа идеялаах, саҥа методиканы билэн кэлэрэ уонна биһигини үөрэтэрэ. Математика учуутала буолан баран, ханнык баҕарар предмеккэ сүбэ биэрэрэ. Улууска бастакынан Шаталов опорнай схемаларынан үлэлээһин методикатын, Бабанскай оптимизациятын үөрэтэн, элбэх аһаҕас уруогу биэрэрбит. Ити сылларга саамай улахан ситиһиибинэн республикатааҕы нуучча тылын олимпиадатыгар нууччалыы тыллаах кылаастарга үөрэнээччим Аржакова Жанна 3-с миэстэни ылбыта буолар. Ити олимпиада уратыта диэн очнай форманан Дьокуускай куоракка буолбута. Дэриэбинэ оҕото Дьокуускай, Мирнэй куораттарын олимпиадниктарын кэннэ үһүс миэстэ буолуута кини нуучча тылыгар чиҥ билиитин туоһутунан буолбута.
1984 сыллаахха оччотооҕу директор Василий Никифорович Наумовтыын оскуолабытыгар аан-бастаан «Эллада-84» үлэ-сынньалаҥ лааҕырын тэрийбиппит. Изабелла Алексеевна Товаровалыын 28 оҕону илдьэ Дьохсоҕоҥҥо, оччолорго Дмитрий Ананьевич Петров аатынан отделениеҕа, хаппыыста үүннэриитигэр үлэлээбиппит.
Нөҥүө сылыгар оҕолорбун кытта производственнай бригада тэринэн, дуогабарынан кирпииччэ үктээһинигэр үлэлээбиппит. Онтон 1986 сыллаахха Уолба 8 кылаастаах оскуолатын кытта холбуу «Сыһыы-86» ЛТО тэрийэн үлэлэппиппит. Бу лааҕырга 30 оҕоттон аҥаара биһиги оскуолабыт оҕолоро этилэр. Бэйэм классруктуур 7-ис кылааһым оҕолоро, Уолба оскуолатын математикаҕа учуутала Белина Галина Васильевнаны кытта биир ый кэриҥэ сүрдээх үчүгэйдик үлэлээбиппит.
1984 сылга «Ровесник» диэн агитбриганы тэрийбитим. Агитбригада оҕолоро араас конкурстарга, фестивалларга оскуолаларын аатын элбэхтик ааттаппыттара.
Ол кэмнэргэ кылааһынан соҕуруу араас куораттарынан экскурсияҕа сылдьыы элбэх буолара. 1986 сыллаахха барыта 28 оҕону илдьэ М.Ю.Лермонтовка аналлаах литературнай миэстэлэринэн күүлэйдээн кэлбиппит. Москва, Нальчик, Кисловодск, Пятигорск куораттарга күүлэйдээбиппит, Лермонтов дуэльга өлбүт сиригэр Машук хайаҕа тахса сылдьыбыппыт. Кавказ айылҕатын, кэрэ миэстэлэрин сөбүлээн, дуоһуйа сынньанан кэлбиппит. Тимофеева Людмила Николаевна диэн нуучча тылын учууталын кытта 6-7-ис кылаас оҕолорун илдьэ сылдьыбыппыт. Бэйэм кылаастарбын илдьэ иккитэ «Ленские столбы» теплоходунан күүлэйдээн кэлбиппит.
Коллективпыт наһаа түмсүүлээх буолан араас субуотунньуктарга, фестивалларга көхтөөхтүк кыттарбыт, гастролларга сылдьарбыт. Саамай өйдөөн хаалбытым концерт бэлэмнэнэн Харбалаахха гастроллаан кэлбиппит буолар. Александра Титовна Иванова гимнастическай номердара, Анна Петровна Ючюгяева индийскэй үҥкүүтэ, Ирина Семеновна Слепцова сценкаҕа оонньооһуна дохсун ытыс тыаһынан доҕуһуолланара.
1992 сыллаахха илин эҥэргэ бастакынан тэриллибит Таатта гимназиятыгар ыҥырыллан, директоры иитэр үлэҕэ солбуйааччынан үлэлии барбытым.
Тапталлаах оскуолам 50 сыллаах юбилейынан эҕэрдэлээн туран, педколлективка, үөрэнээччилэргэ өссө улахан ситиһиилэри, айымньылаах үлэни баҕарабын. Өрүү даҕаны түбүктээх үлэҕит түмүктэрдээх буоллун, дьолу-соргуну, кытаанах доруобуйаны баҕарабын!
Случайное фото
Случайное фото
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:bd864fa0-84b9-40b1-923f-e88df0f529dc>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "http://sch2ytyk.ucoz.com/index/akhtyylar_5/0-157", "date": "2018-04-22T00:54:22Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125945484.57/warc/CC-MAIN-20180422002521-20180422022521-00154.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000064373016357, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 11, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000064373016357}"}
|
Таайым сиргэ-уокка сылдьан бэрт элбэҕи кэпсиир буолара. Хараҕын симириктэтэн ыла-ыла «ол – суорак тириэтэй годтаахха этэ» дии-дии, «Север» диэн суруктаах паачыкатыттан бөппүрүөскэтин хостоон таһааран уматта-уматта (онтун кэтээн көрдөххө – бэйэтэ биир туспа туттуу-хаптыы), хайа да сииһит чыып да диэбэтин курдук, кэпсээн киирэн барар идэлээҕэ.
Биирдэ аймахтар уонча буоламмыт Тэҥкэ лиҥкир тииттэрдээх систэринэн, эмиэ да хас эмэ элгээн быыһынан куобахтыы сырыттыбыт. Ээ, ити ырааттаҕа дии, били, таайым бэйэтэ сөбүлээн этэринии, хаһыс-хаһыс «годтаахха» эбитэ буолла? Чэ, ол саҕана обургу уол этим, алтыс дуу, сэттис дуу кылааска үөрэнэр быһыылааҕым. Ок-сиэ! Ол саҕана бары-барыта уу нуһараҥ холкута, чуумпута, билиҥҥи курдук сахсааннаах, түрбүөннээх, биир кэм ытыллан-бурҕаллан олорор курдук буолуо дуо, ама.
Дьэ туран, күнүскү аһылыкпыт буолара бу тиийэн кэллэ. Аччыктыы, сылайа да быһыытыйдыбыт. Ол эрээри син балай эмэ бултанныбыт. Киһи баһыгар биирдии куобах баҕас баар буолла. Маны таһынан уонтан тахса бочугурастаахпыт. Барыбытыттан таайым Ньукуус бултуйда. Тыаһа суох үөмэр-чүөмэр үктэнэ сылдьан эргэ уон алталаах саатынан «аска» эрэ ытар. Онуоха холоотоххо, мин биир да уһун кулгаахтааҕы «дьыллыы» иликпин, арай икки бочугурастаахпын. Миигиттэн атын киһи эбитэ буоллар, өссө куртуйахтаныаҕа хаалла быһыылаах. Хатыҥнар быыстарынан сэлэлээн истэхпитинэ чугас баҕайыттан куска маарынныырдыы көтөр хап-хара баҕайылар көтөн тирилээбиттэригэр аҥайан туран хаалбытым. Онуоха аттыбар испит таайым «хайа-аа, тоҕо ыппакка хааллыҥ ити куртуйахтары?» диэбитигэр биирдэ өйдөммүтүм.
Аҕам хайа эрэ өтөх кытыытыгар кэлбиппитигэр «чэйиҥ, манна чэй өрүнэн аһыаҕыҥ» диэн баран, хас эмэ сыллааҕыттан хочулуок оҥостубут пабыыдылабыт бааҥкатын (биэс лиитирэлээх) туппутунан, үрэххэ киирэн иһэн эмискэ тохтуу биэрдэ уонна сыгынах диэки сөмүйэтинэн ыйда. Көрбүппүт – муус маҥан куобах туртайан олорор, бэл, чыпчылыйбат даҕаны! Мин, итинтэн арыый чугас олорор киһи, биир уостаах уон алталаах саабын ылан «бачча чугастан илдьи ытан кэбиһэрим буолуо» диэн дьаархана-дьаархана, төбөтүн кыҥаан баран элбэрээкпин та-аарт! Саам буруота дьайҕарбытын кэннэ көрбүппүт – куобахпыт көстүбэт. Онуоха таайым: «Бараҥҥын ылыаххын, дьэ, мургун куобах илэ бэйэтинэн этэ», – диэтэ. Мин аа-дьуо тиийэн куобахпын кулгааҕыттан ылаары гыммытым – быыралыы турбат дуо?! Бары да соһуйан, аппайан турдубут – ким да ыппакка хаалла.
Чэйдии олорон убайым аах мин мөлтөҕүм туһунан саҥаран бараары гыммыттарыгар таайым куруускалаах чэйин сыпсырыйа-сыпсырыйа:
– Чэ, олустаамаҥ. Хайа да киһи өрө тэптэрэр куолута. Дьуона саҥардыы сааланан эрэр, киэһэлик, хата, эһигиттэн ордон тахсаарай, – диэн миигин көмүскэспитэ. Онтон өтөх уҥуоргу саҕатын көрө олорон «дьэ, биһиги даҕаны сыыһан бурҕаталыыр буоларбыт» диэн кэпсээнин саҕалаабыта.
* * *
Бу – суорак тириэтэй годтаахха этэ. Оччолорго мин сэттэ кылаастаах оскуоланы бүтэрэн холкуоска үлэлиирим. Арааһа, бу Дьуона саҕа эбитим буолуо. Биирдэ биригэдьиирбит Молоох Баһылай миэхэ:
– Дьэ, Ньукуус, үлэни бэркэ кыайан, абыраан эрэҕин. Ийэҥ эрэйдээх тыыннааҕа буоллар, төһө эрэ үөрээхтиир этэ. Оттон аҕаҥ Баһылай туһунан тугу да эппэппин: эйигинэн киэн туттара чахчы. Кэлиҥҥи суругар «этэҥҥэ сылдьабын, сынаайпар оскуолатыгар үөрэнэбин» диэбит диэн кэпсээбитиҥ. Этэҥҥэ эргиллэн кэлэрэ буоллар, дэлэкэлээх үчүгэй буолуо этэ дуо. Эйиэхэ кэлбит соругум диэн, бэһиэ буолан холуонньаҕа барар айан суолун оҥоруутугар барыаххыт. Оройуонтан оннук дьаһал кэллэ. Биригэдьииргит Чаахаан Дьаакып буолуоҕа. Чэ, тугу-тугу ыларгытын бэйэтэ этиэҕэ. Кытаатан ыалдьыбакка-туттубакка сырыт, – диэн наадатын эппит киһи быһыытынан, көхсүн этитэн баран, тахсан барбыта.
Дьэ, ити курдук мантан уонча көстөөх сиргэ тэлиэгэлээх, сыарҕалаах көлө сылдьарыгар анаан суол солуу барбыппыт. Ол холуонньа туһунан араас ынырык сураҕы кэпсииллэрэ. Үс сүүсчэкэ хаайыылаах баар үһү. Бастаан туох да хомбуойа-тойо суох үлэҕэ таһаартыыллар эбит. Ол сылдьан сорох-сорох урдустар, ордук ыар буруйга түбэспит бэһиэччиктэр, күрээн иһэн аара суолга дьону өлөртөөбүттэрин туһунан сурах баара. Билигин хаайыы эрэсиимин кытаатыннарбыттар: куоппатыннар диэн, үрдүүк баҕайы олбуордаабыттар, онтуларын өссө хатыылаах боробулуоханан эргиппиттэр, эбиитин торбуйах саҕа күөрт ыттарынан харабыллаталлар, аны үрдүк быыскаҕа турар харабыл аптамаатынан тааҕы-таах ытыалаан кэбиһэр үһү.
Оройуон иһиттэн балтараа сүүсчэкэ киһи хаайылла сытарын кэпсииллэр. Биһиги нэһилиэктэн Марыына эрэйдээх онно сытар үһү. Мин кини уола Дьөгүөссэни кытары тэҥҥэ оонньуурбут, биир кылааска үөрэммиппит. Эрэ Сүөдэр аҕабын кытта бастакы хомуурга түбэһэн барбыта. Ол гынан баран сылы кыайбат кэминэн «Арҕаа боруоҥҥа сэриилэһэ сылдьан кыргыһыы толоонугар дьоруойдуу өллө» диэн иһитиннэрии кэлбитэ.
Марыына сырдык сэбэрэлээх, сыыс-буор ончу сыстыбатах, быһыы-таһаа да, чахчы, мааны дьахтар этэ. Сааһа оччолорго түөрт уончата эбитэ буолуо. Таһыттан көрдөххө, саах сыбахтаах туруорбах балаҕаннара боруоран түһэн, дьэ, сүрдээх этэ. Оттон иһирдьэ киирдэххэ, киһи соһуйуох, уурбут-туппут курдук оҥоһуулааҕа, сып-сырдыга. Көр, Марыына оннук ыраас туттуулааҕа, чэбэрэ. Ол эрээри ас-үөл туһунан тугу этиэҥ баарай – сулугур уу-хаар аһылыктаахтара. Барыта онтон саҕаламмыта – аас-аччык олохтон. Ыксаан, холкуос бааһынатыттан биир чабычах бурдук куолаһын хомуйбутун иһин Марыынаны хаайбыттара. Устунан ол холуонньаҕа утаарбыт сурахтара кэлбитэ. Дьөгүөссэтэ кыратыттан наһаа иринньэх этэ, хата, инчэҕэй тирбэҕэ быстыбат диэбиккэ дылы, детдомҥа ыыппыттара. Кэлиҥҥи дьылҕатын билбит суох.
Ол саҕана сокуон кытаанах. Биһигиттэн чугас олорор Кыччай Уоһук диэн оҕонньор, эмиэ ыксаан буолаахтыа, тыһаҕаһын идэһэ гыммытын иһин дьыала тэрийбиттэрэ. Милииссийэлэр илдьээри кэлбиттэрэ – титиигэр тахсан ыйанан кэбиспит этэ. Ол эрэ буолуо дуо, элбэх оҕолоох Охоноос байыаннай нолуогун кыайан төлөөбөккө «ол дойдуну булан» уһаабатаҕа. Сыппах Ыстапаан «ньиэмэстэр Москубаны ыллахтарына, туох-туох буолуо биллибэт» диэбитин хантан эрэ истэн эмиэ «ол дойдуга» утаарбыттар.
* * *
Суол оҥорооччулар холкуостан ылбыт бурдукпут сыыһын кэмчилээн, хааһылаан сиирбит. Дэҥҥэ лабыктаны хатаран баран, ону мэлийэн, бурдукка булкуйан лэппиэскэ оҥосторбут. Хата, балачча буорахтаах буолан, айахпытыгар куобаҕы, мас көтөрүн бултуурбут. Онтубут аны доробуунабыт бүтэн хаалан моһуогурдубут. Биригэдьиирбит Чаахаан Дьаакып «урут мутугу буулдьа оҥостор буолуллара» диэн өй укпутугар доробууна оннугар мутугу кыһан ытар идэлэннибит. Дьэ, ол баар этэ – биир көрүдьүөс. Тутуһан туран сыыһарбыт. Көр, ити Дьуона кэм ыраах сиртэн сыыстаҕа дии, оттон биһиги лаппа чугастан ытан сыыһар этибит. Бүтүн куобах олорорун! Таптахха баҕас сонно тиэрэ биэрэрэ. Ити курдук эбинэн син үлэни-хараны үмүрүтэрбит.
Биирдэ дьонум миигин ол холуонньа баар бөһүөлэгэр табах ыллара ыыттылар. Ис Тэһэҕэс Тэрэппиин диэн саас ортолоох үлэһиппит аймахтара олороллор үһү, онно тиийэн умналаһыахтаахпын. Уруккута Тэрэппиин бу ыалга туох эрэ улахан үтүөнү оҥорбуттаах үһү. Мин куттаннарбын даҕаны биригэдьиирим сорудаҕын хайдах аккаастыамый, бардаҕым дии.
Биэс хас биэрэстэни хаампытым кэннэ ойуурум чарааһаан барарга дылы гынна. Били кэпсиир хаайыылара быһыылаах: күрүөтэ-хаһаата – дьэҥкэччи хатыылаах боробулуоха, аны түһээн да харахтаабатах үрдүк олбуорум көһүннэ. Аттыгар лаабыс курдук моһуоннаах эрээри, эмиэ үрдүк туох эрэ тутуу баар. Онно биир харабыл хохоллон турар. «Аны ытан кэбиһиэ» диэн куттанан, хаамыыбын эбэн биэрдим. Дьэ, бөһүөлэктэрэ кэллэ. Холкуоспут киининээҕэр хас эмэ төгүл киэҥ бөһүөлэк буолан биэрдэ: дьиэтэ-уота элбэҕэ сүр, букатын билэттээбэт тутуум биир оччо.
Ис Тэһэҕэс Тэрэппиин дьоно ханан олороллорун кимтэн эмэ ыйыппыт киһи диэн санаалаах иһэммин дьиэлэр муннуктарыттан отучча киһи салбыҥнаһан тахсыбыттарын көрдүм. Ол дьону икки өттүттэн саалаах түөрт киһи манаан иһэллэр. Тыый! Хаайыылаахтар эбит буолбат дуо?! Өссө дьахталлар эбит. Оо, таҥас-сап буорайаахтаабыт эрэйдээхтэрэ: сары-саллаҕар хаатыҥка диэн, илдьирийэн, орҕостон хаалбыт этэрбэс диэн, онон-манан «ас көрдөөбүт» саппыкы элээмэтэ диэн...
Харабыллар быыстарыгар биир саха көстөр, атыттара – нууччалар. Мин бу ынырык сирэй-харах, таҥас-сап буолбут дьон быыһыгар, арыый бэтэрээ өттүгэр, бэркэ билэр сирэйбин көрөргө дылы гынным! Миигин да биллэ быһыылаах: тохтоон ылбытын кэнниттэн иһээччилэрэ көхсүттэн анньан илдьэ турдулар. Марыына эбит! Эрэйдээх дэлби ыран, уҥуохтаах тириитэ эрэ хаалаахтаабыт. Били, урут сэрии буолуон иннинэ Дьөгүөссэҕэ кэллэхпинэ, күөрчэх кутан биэрэр Марыынабыт буолбатах: икки хараҕа чоҥоруччу уолан, имин уҥуоҕа лоппойон, ончу атын киһи.
Аттыбар турар биир эмээхсин «эрэйдээхтэри баанньыкка илтилэр, онно кэм арыый сылааска тыын ыла түһүө этилэр» диир саҥата иһилиннэ. Мин бу дьулаан хартыынаттан дөйбүт курдук турбахтаатым, онтон Марыынаҕа тугу да дук гынар кыаҕа суохпуттан кэлэйии бөҕөтүн кэлэйдим. Саатар, хайдах эмэ гынан кэпсэтэн санаатын көтөхпүт киһи диэн санаталаан ыллым.
– Билэр киһигин көрдүҥ дуо? Баанньыктара мантан чугас. Барыах, ити саха харабыла, баҕар, кэпсэтиннэриэҕэ, – диэн, хата, эмээхсиним этии киллэрдэ.
Мин тоҕо эрэ:
– Тастыҥ эдьиийим Марыына баар, – диэн сымыйалааччы буоллум.
Эмээхсиммин кытта хаайыылаахтар барбыт сирдэрин диэки хаамтыбыт уонна намыһах дьиэҕэ тиийэн кэллибит. Икки харабыл биһиги диэки бэрт кытаанахтык сургуччу көрөн тураллар. Икки киһилэрэ иһирдьэ быһыылаахтар. Ол икки ардыгар эмээхсиним өрбөх суумкатыттан лэппиэскэ таһааран, эмти тутан миэхэ уунна уонна «мэ, эдьиийиҥ эрэйдээххэ биэрээр» диэтэ. Маннык үтүө санаалаах дьон барахсаттар баар буоланнар, күүспүтүгэр күүс эбиллэр, сүргэбит көтөҕүллэр эбээт! Чахчы, оннук. Күөс быстыҥа күүппүппүт кэннэ дьахталлары таһаардылар. Марыына миигин билэн, курустук барбах мичээрдээбитэ буолаахтыыр. Эмээхсини кытта, били, саха харабылыгар тиийбиппитигэр төрүт чугаһаппата, эбиитин сэргэстэһэ турар нуучча киһитэ:
– Киэр буолуҥ! – диэн баран, Марыынаҕа биэрээри ууммут лэппиэскэбин ылан дьиэ нөҥүө кыыратта. Ол кэнниттэн түргэнник устуруойдата охсон төттөрү илдьэ турдулар. Марыына эрэйдээх туох да саҥа-иҥэ суох киһитэ (кэпсэтэри көҥүллээбэттэр эбит) илиитинэн быраһаайдаһардыы сапсыйаахтаабыта...
Сааһыары, дьыл имийиитэ, өлбүт сураҕын истибиппит.
* * *
Таайым курус кэпсээнин истэн баран, саҥата суох малбытын хомунан барбыппыт.
БУТУКАЙ.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:89c2db54-9a03-457d-a098-59562641d6ab>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "http://kyym.ru/sonunnar/ajymny/dyl-a/38-kuobakhtyy-syldan", "date": "2018-04-22T06:23:56Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125945497.22/warc/CC-MAIN-20180422061121-20180422081121-00158.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000100135803223, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 14, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000100135803223}"}
|
Былырыын күһүн, балаҕан ыйын 8 күнүгэр, Покровскай куорат 1-кы №-дээх “Сардаана” оҕону сайыннарыы киинэ – оҕо уһуйаана үһүс этээһиттэн улахан киһи дьалаҕайыттан үс саастаах уол сууллубута. Араас эчэйиилэри ылбыт оҕо, Таҥара көмөтүнэн, тыыннаах хаалбыта. Билигин даҕаны доруобуйатын быраастар кэтээн көрөллөр, хата, туруга этэҥҥэ.
Быһылаан тахсаатын кытары, Силиэстийэлиир кэмитиэт Арассыыйа ХК 118 ыст. дьыаланы көбүппүтэ. Дьыала силиэстийэлэнэн, быһылаан кэмигэр баар иитээччи суут иннигэр эппиэттээбит.
Соторутааҕыта эчэйиини ылбыт оҕо ийэтэ эрийэ сырытта. Кини “оҕом сууллубутугар буруйдаах, дуоһунастаах дьон эппиэтинэһи сүгүөхтэрин баҕарбаттар, бэйэ-бэйэлэригэр “футболлаһа” сылдьаллар” диир.
Билигин силиэдэбэтэллэр аны дьыссаат сэбиэдиссэйигэр дьыала тэрийэн суут көрүүтүгэр ыыппыттар. Төрөппүт этэринэн, дуоһунастаах “тоҕо миэхэ дьыала тэрийбиттэрин сатаан санаабаппын, мин итиннэ туох да буруйум суох” диир эбит. Ити туһунан саас сааһынан.
Быһылаан тахсар күнүгэр, 70 саастаах иитээччи үлэлээбит. Бу бөлөххө 2,5-3 саастаах оҕолор сылдьаллар. Бөлөххө 17 оҕо сылдьар эбит. Бу күн, дьыссаат саҥа аһылла сылдьар буолан, бөлөххө 5 эрэ оҕо баар эбит. Дьиҥэ, биэс оҕону кэтии-маныы сылдьар быдан судургу буоллаҕа. Аны туран, маннык кыра саастаах оҕолор бөлөхтөрө, СанПин ирдииринэн, хайаан даҕаны алын этээстэргэ сылдьыахтаахтар. Ону куруубайдык кэһэн туран, бу кырачааннары кырдьаҕас киһи көрүүтүгэр биэрбиттэр. Сокуон үлэһити сааһынан, доруобуйатынан хааччахтаабат. Ол гынан баран, хас биирдии үөрэҕирии эйгэтигэр үлэлиир киһи, сыллата мэдиссиинэ көрүүтүн барар. Ол түмүгүнэн, доруобуйата эппиэттэһэр буоллаҕына, маннык эппиэтинэстээх үлэҕэ быраас көҥүл биэрэр. Оттон быһылаан тахсар күнүгэр дьуһуурунайдаабыт иитээччи 1-кы курууппалаах инбэлиит, күн өрүү-өрүү куоракка киирэн бүөрүн ыраастатар эбит. Мэдиссиинэ көрүүтүн түмүгэр профпатолог быраас “үлэлиэн сөп” диэн бэчээттээн биэрбит. Кырачааннары харах далыттан аҕыйах да мүнүүтэҕэ аһарар табыллыбат буоллаҕа. Оттон доруобуйатынан мөлтөх киһи, бачча эппиэтинэстээх үлэҕэ тииһиммэтэ чахчы. Бу иитээччини сэбиэдиссэй маннык эппиэтинэстээх үлэҕэ, буолаары буолан, кырачааннар бөлөхтөрүгэр сүрүн үлэһит оннугар (кини оҕотун көрөн уоппускаҕа барбыт) ылбыта өйдөммөт.
Аны туран, дьарайар уорган – Роспотребнадзор – приемка кэмигэр тоҕо үһүс этээскэ кырачааннар бөлөхтөрүн арыйарга көҥүл биэрдэ? СанПин ирдэбилин куруубайдык кэһии түмүгэр бу быһылаан таҕыста буолбатах дуо? Оччотугар эппиэтинэһи тоҕо аҥаардас иитээччи эрэ сүктэ?
Төрөппүт оҕотун сайыннара ыыппыт дьыссаатыгар оҕо доруобуйатыгар, олоҕор бүтүннүү эппиэтинэһи сүгэр дьонтон сылтаан маннык быһылаан тахсыбытыгар биллэн турар буруйдаахтары барыларын эппиэттэтэргэ дьулуһара өйдөнөр. Оннук да буолуохтаах. Кемерово иэдээнин кэннэ, дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин “Харчыта суох ыспыраапканы кыайан ылбаккын, оттон харчы иһин туохха барытыгар илии баттыыллар” диэбиттээх. Дьарайар уорганнар үлэлэригэр көтүмэҕэй сыһыаннарыттан сылтаан оҕолорбут эчэйэллэрэ, эмсэҕэлииллэрэ кистэл буолбатах.
Кырачаан, улахан дьон хараҕын далыгар сылдьан, үһүс этээстэн сууллан түспүтүгэр эппиэтинэстээх дьон бары суут-сокуон хараҕынан эппиэттиэхтээхтэр. Аны маннык хаһан да хатыламматын туһугар. Оннук буолбатах дуо?
kyym.ru
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:1b69c451-0bdf-43c4-bf14-37b12348f4d7>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "http://kyym.ru/sonunnar/daj/564-kyrachaannary-echeten-b-t", "date": "2018-04-23T09:43:53Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125945940.14/warc/CC-MAIN-20180423085920-20180423105920-00017.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000100135803223, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 8, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000100135803223}"}
|
Тыл диэн киһи кэпсэтэр, бодоруһар ньымата буолар. Тыл көмөтүнэн биһиги саныыр санаабытын, иэйиибитин этэбит, тириэрдэбит. Тылы баһылаабыт киһи сайдыылаах, олоххо тирэхтээх, тус санаалаах, айар-тутар дьоҕурдаах уонна ону дьоҥҥо тириэрдэр кыахтаах буолар.
Маны табатык өйдөөн, Майатааҕы «Мичил» оҕону сайыннарар киин тылга болҕомто ууран, үлэлээбитэ балай да буолла. Уһуйаан былырыын тохсунньу ыйтан Үөрэх уонна наука министерствотын көҕүлээһининэн «Детсадтарга полилингвальнай үөрэхтээһин» диэн пилотнай проекка киирэн, айымьылаахтык үлэлии сылдьаллар. Кырачааннар төрөөбүт саха уонна доҕордуу нуучча тылларын сэргэ английскай тылы үөрэтэллэр. Бу проект хайдах олоххо киирбитин, оҕоҕо төһө көмөлөөҕүн, оҕолор ылыныыларын көрдөрөр, кэпсиир сыалтан, детсад бу дьыл тохсунньу 17 күнүгэр, биир сыллаах үлэтин түмүгүн улуус детсадтарын кытта үллэһиннэ. Ол курдук улуустааҕы семинар «Араа сөҥнөөх планета» диэн бастакы чааһа Майатааҕы Дмитрий Ходулов аатынан театрга үрдүк таһымнаахтык ааста. Манна детсад үлэһиттэрэ, оҕолоро үс түһүмэхтэн турар театрилизованнай представление көрдөрдүлэр. Хас биирдии түһүмэххэ оҕолор сахалыы, нууччалыы уонна английскайдыы ырыаны-тойугу сыанаҕа чаҕылхайдык толордулар.
Семинар иккис чааһа практическай хайысхалаах буолла. Күн иккис аҥарыгар Ларионова М.Н., улуустааҕы оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин отделын сүрүн специалиһа уонна Майатааҕы «Мичил» оҕону сайыннарар киин сүрүн иитээччитэ Потапова Л.С. оҕо детсадка полингвальнай эйгэҕэ сайдар усулуобуйатын уонна технологиятын кэпсээтилэр. Салгыы Николаева С.П. улахан бөлөхтөргө «Төрөөбүт күн» диэн английскай тыл дьарыгын көрдөрдө. Ону таһынан иитээччилэр Сыдыкбекова М.С., Николаева И.Н., Николаева С.П. Иванова Е.П саха, нуучча, английскай тылы оҕоҕо үөрэтиилэрин туһунан маастар кылаастары ыыттылар, үлэлиир уопуттарын үллэһиннилэр.
Семинарга улуус 17 нэһилиэгиттэн, Майа 4 детсадтарыттан иитээччилэр, ону таһынан английскай тыл учууталлара, куруһуок салайааччылара уопсайа 70-ча киһи кыттыыны ылла. Семинар төгүрүк остуолунан түмүктэннэ. Манна ыалдьыттар тэрээһин үрдүк таһымҥа ааспытын, үс тылы тэҥинэн үөрэтии көдьүүстээхтик барарын иһирэхтик бэлиэтээтилэр.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:c62a3f8d-92cd-4022-878f-2190166a364f>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "http://uuo-mk.ru/news/u_ujaa_a_s_tyly_teh_inehn_rehtii/2018-01-18-987", "date": "2018-04-25T10:14:47Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125947795.46/warc/CC-MAIN-20180425100306-20180425120306-00017.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Уотерлу Университетын (Канада) нейробиологтара быһаарбыттарынан - иһиллэр гына ааҕыы киһи өйүн тутуутун сайыннарар. Ол туһунан учуонайдар үлэлэрин Memory сурунаалга таһаарбыттар.
Чинчийиигэ 95 киһи кыттыбыт. Баҕалаахтар суруллубут информацияны бастакы сырыыттан түөр араас ньыманы туһанан өйдүү сатаабыттар. Кинилэр тексты бэйэлэрин истэригэр уонна иһиллэр гына аахпыттар, бэйэлэрин аахпыттарын уонна атын киһи аахпытын истэ сатаабыттар. Тестар түмүктэрэ көрдөрбүтүнэн суруллубуту ордуктук киһи иһиллэр гына ааҕара уонна истэрэ тэҥҥэ барар буоллаҕына.
Учуонайдар этэллэринэн тыллар ордук үчүгэйдик киһи өйүгэр хатанара өскөтүн киниэхэ «производство элэмиэнэ» эбилиннэҕинэ, оччотугар информация киһи мэйиитин өр кэмҥэ харайар салаатыгар киирэр. Холобура оннук дьайыынан киһи илиитинэн суруйара эбэтэр тексты бэчээттиирэ буолаллар. Бу көдьүүс (эффект) кырдьаҕас дьоҥҥо туһалаах буолуон сөп. Билигин кинилэргэ өй мөлтөөһүнүн профилактикатыгар кроссвордтары уонна головоломкалары таайыыны аныыллар.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:1c0ee6df-2ee1-4f0f-92f5-546ec7143998>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "http://dnevniki.ykt.ru/%D0%A1%D1%83%D1%80+%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5/1079378", "date": "2018-04-24T14:44:31Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125946721.87/warc/CC-MAIN-20180424135408-20180424155408-00256.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000098943710327, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 3, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000098943710327}"}
|
Меню
Альбомы
Статистика
Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0
Ахтыылар 8
В.В. Винокуров,
СР үөрэҕириитин туйгуна,
педагогическай үлэ бэтэрээнэ.
Үрдүккэ кынаттаабыт оскуолам
1991 сыл күһүнүгэр Ытык Күөл иккис нүөмэрдээх орто оскуолатыгар саха тылыгар уонна литератураҕа учууталынан үлэлиир Евдокия Иннокентьевна Татаринованы көрүстүм. Оскуолаҕа саха тылыгар уонна литератураҕа учуутал наада буоларын туһунан эттэ. Итини истэн оскуолаҕа директор И.И.Николаевка киирэ сырыттым. Аны музыка, ырыа учууталын миэстэтэ баар онно үлэлээ диэн буолла. Инньэ гынан сөбүлэһэн ырыа учууталынан үлэлиир буоллум. Ол сырыттахпына саха тылын уонна литературатын учууталын миэстэтэ эмиэ чуолкай аһылынна. Онон, отуттан тахса часка үлэбин саҕалаатым. Ити кэмҥэ уопуттаах учуутал Люция Устиновна Нохсорова µлэлии кэллэ. Нуучча кылаастарыгар төрөөбүт кыраай историятын уонна культуратын үөрэтэр. Ити сыл ортотугар көрдөһөн Люция Устиновнаны хас да уруоктарбар сырытыннардым. Барыларыгар сылдьан, истэн-көрөн баран уруок тэрээґинигэр, түмүктүүр уонна чиҥэтэр чаастарыгар санааларын саас сааһынан ыйан, сүбэлээн эттэ. Онтон ыла уруоктарым тупсан, сааґыланан истилэр. Ити кэмҥэ аны музыка, ырыа уруоктарын ыытабын. Кыра эрдэхпинэ учууталларым үөрэппит ырыаларын кылаас аайы иґитиннэрэн, µтµгµннэрэн µірэтэбин. Биирдэ Иосиф Игнатьевич «Кылааска ырыа хорунан ылланарын истибэтэх ыраатта. Дьэ, кытаат, µлэлииґиккин. Бу тэтимІин ыґыктыма» диэн эппитэ санаабын күүһүрдүбүтэ. Онтон тирэх ылан, харса суох µлэлээн, 1993 сыллаахха иккис категориялаах учуутал буолан тахсыбытым. 1992 сылтан оскуолаҕа национальнай концепциянан «Национальнай культура народов Якутии» предмет баар буолбута. Өрөспүүбүлүкэтээҕи улахан семинар биґиги улууспутугар биир нэдиэлэ устата улуус элбэх оскуолаларынан ыытыллыбыта. Дьэ, онно баара баай уопуттаах учууталлар үлэлэрин дириҥ ис хоһооно. Чымынаайы авторскай оскуола-лабораториятыгар М.П.Прокопьева, Харбалаахха А.З.Борисов, Чычымахха Е.И.Софронова, Үөһээ Бүлүүттэн сылдьар В.Н.Иванова, о.д.а. уруоктара сөхтөрбүттэрэ, элбэххэ үөрэппиттэрэ. Ону туһанан саІалыы үлэлээн барбытым. Оҕолор уруокка интэриэстэрэ тута үрдээбитэ. Онтон ыла биир да уруок ис хоґооно суох ыытыллыбакка, кэтэґиилээх уруоктар буолбуттара.
1992 сылтан бэһис кылааска тахсар төрдүс кылаастарга төрдүс чиэппэр устата учууталлара Елена Михайловна Тосинаны кытта кылаас чаастарыгар сылдьан, ыытыһан, төрөппүттэрдиин билсиһии үлэтэ саҕаламмыта. Көһөн балаҕан ыйын биир күнүгэр уруккуттан билэр оҕолорум, төрөппүттэрим кэлбиттэрэ үлэлииргэ олус үчүгэй этэ. Ити о±олорбун 1999 сыллаахха олох киэҥ аартыгар атаарбытым. Төрөппүттэр иитии үлэтигэр үгүстүк көмөлөһөллөрө. Куруутун көх-нэм буолар З.Р.Попова, М.И.Новгородова, Н.А.Хатылыкова, М.И.Другин, В.М.Сергеева, М.Н.Сысолятина, о.д.а. өйөбүл буолбуттарыгар муҥура суох махталлаахпын. Оҕолорум түмсүүлээх, иллээх, тэрээһиннээх буоланнар үлэлииргэ чэпчэки этэ. Билигин да бэйэ-бэйэлэрин өйөһөн, көмөлөсүһэн сылдьалларыттан үөрэбин. Итиннэ бастакы учууталлара Е.М.Тосина иитиитэ улахан оруоллааҕын бэлиэтиир тоҕоостоох.
Ити иһигэр оскуоланы бүтэрээри сылдьар кылааһы сыл аҥара салайбытым. Ол кылааһым оҕолоро билигин да куруутун билсиһэ, кэпсэтэ, наада буоллаҕына көмө да буолаллар. Оттон уһуннук салайбыт кылааһым оҕолоро Виталий Попов, Марианна, Лина Захаровалар, Саша Хатылыков, Федя Сергеев, Вася Цыпандин, Вова Марков, Дима Халгаев, бары да олоххо оннуларын булан, ыал-дьон буолан, бэртээхэй үлэһит буолан сылдьалларыттан, бу оҕолорго син тугу эрэ иҥэрбит, туохха эрэ үөрэппит курдук сананабын. Бары үөрэппит, кылааска салайбыт оҕолорум барахсаттар билигин ол кэмнээҕи уобарастарынан көстөн кэллэхтэринэ олоҕум кэрэ-бэлиэ кэмнэрин санаан долгуйабын, барыларын махталынан ахтабын.
Оччотооҕу бэһис кылаастан ыла үтүмэн оҕо билигин үгүстэрэ мин өйдөбүлбэр, дууһабар билигин да бааллар. Тоҕоостоох кэмнэргэ өйбөр-санаабар баар буоланнар, умнуллубат мөссүөннэрэ сырдыгынан сыдьаайаллар, олоххо тардыһыы күүһүн эбэллэр.
Ити курдук билигин «Албан Аат» орден толору кавалера Д.А.Петров аатын сүгэр Ытык Күөл орто оскуолатыгар үлэлээбит кэммэр миэхэ иитиигэ-үөрэтиигэ учуутал быґыытынан бэйэлэрэ да билбэттэринэн педагогическай маастарыстыбарын иҥэрбит бииргэ үлэлээбит дьоннорбун ааттаталыырым хайаан да наада. Предмети үөрэтиигэ, учуутал үлэтин түмэн дьоҥҥо-сэргэҕэ көрдөрөргө, уопуту тарҕатарга математика учуутала Н.М.Попова оҥорор уонна ону сааһылаан кэпсиирэ олус туһалаабыта. Ити кэмҥэ университекка кэтэхтэн үөрэнэ сылдьан педпрактикаҕа итинник оҥостон кэпсээбиппин преподавателлиин, студеннардыын олус умсугуйан истибиттэрэ, көрбүттэрэ, салгыы үгүстүк алтыһан атын да сылларга уопут үллэстэллэрэ. Нуучча тылын уонна литературатын учуутала С.Н.Колтовскаяҕа көмөлөһөн араас конкурстары тэрийсэрим. Кэлин кини гимназия көһөн үлэлии барбытын кэннэ онно саҕаласпыт тэрээһиннэрбин аны мин салайан, тэрийсэн ыытыґар буолбутум. Химия учуутала, кылааһы салайыыга улахан уопуттаах М.Н.Луковцева кылааһы кытта үлэлээһиҥҥэ миэхэ элбэҕи биэрбитэ. Кэлин оскуола±а директордаабыт физкультура учуутала П.Н.Агаблев биирдиилээн уонна кылаастарынан ис дууґатыттан ураты истиІ сыґыаннаахтык µлэлиирэ барыбытыгар холобур буолара. Киниэхэ оҕо барыта табаарыс, доҕор, тэҥнээх сэһэргэһэр киһи буоларын көрөрүм. Оҕо, төрөппүт барыта киниэхэ чугастык, эрэллээхтик сыґыаннаґаллара. Бу оскуолаҕа үлэлээбит учууталлар бары да Н.Н.Голиковы тэҥ, өссө балыс да саастаах эрээри барыбытын олоххо муударай сыґыанынан, үлэҕэ ураты эппиэтинэһинэн, хас биирдии киґиэхэ, о±о±о болҕомтолооҕунан, үлэни, сынньалаҥы, спорду сөптөөхтүк дьµірэлээн сатабыллаахтык салайар чулуу салайааччы, үтүөкэн киґи, табаарыс быґыытынан өйдүүр буолуохтаахтар. Оттон Иосиф Игнатьевич киґи быґыытынан истиҥ, эйэҕэс, аһаҕас дууһалаах эрээри, µлэ±э, олоххо, тус бэйэтигэр да ураты кытаанах, чопчу ирдэбиллэрдээх салайааччы этэ. Эр дьон учууталлары биир санааҕа сатабыллаахтык тµмптэ. Онон да буолуо, бµтµн начальнай оскуола улахан корпуґун РСУ-лары кытта маґын бэлэмиттэн са±алаан бэрт тµргэнник тутан киллэрсибиппит. Ол дьиэ билигин да сылаастык турар, лицей кэнниттэн «Чуораанчык» о±о саадын коллектива сµµґµнэн о±отун ичигэскэ кірі, иитэ-µірэтэ сылдьар.
Үөрэх чааһыгар директоры солбуйан үлэлээбит үөлээннээхтэрим мин үлэм тахсыылаах, тэрээһинэ ханнык да мэґэйдэри кірсµбэт буолуутугар оруоллара улахан. Ол курдук, Д.А.Аргунова мин саҥа үлэлиир сылларбар үгүстүк сүбэлээн, өйөөн, расписаниебын тус олохпор, атын да хамсааґыннарга талбыт кыттарбар табыгастаахтык тэрийэн үлэлэппитэ. Оттон З.П.Охлопкова салайар сылларыгар анны кэтэх сүөһүлэнэн, ол көрүүтэ-харайыыта үлэбэр мэһэйэ суох буоларыгар, уруоктарым таһымнара намтаабаттарын туґугар олус кыһаллан, уруоктарбын аттаран туроурар буолан, биирдэ да уруокка хойутаабакка, эбэтэр бүтэ охсон барарга тиэтэйбэккэ үлэлиирбэр көмөлөспүтүгэр махталым улахан. Уонча сыл улуус үөрэҕириигэ салалтатыгар бииргэ үлэлиир сылларбытыгар да эмиэ кини өйөбүлэ, сбэтэ, көмөтө суох сылдьыбатым. Кини эрэллээх табаарыс, салайааччы, µілээннээх быґыытынан элбэх кілµінэ дьоҥҥо үтүө өйдөбүлүнэн ахтылларыгар эрэллээхпин.
Бу оскуолаҕа табыллан, ис сүрэхпиттэн оҕо туґугар µлэлээбиппэр миэхэ µтµі холобур буолбут учууталлары үгүстүк ахтан-санаан кэлэбин. Кинилэр ортолоругар ахтыым саҕаланыытыгар этэн аґарбытым Евдокия Иннокентьевна туґунан. Кини µірэтэр о±олоругар сылаас, истиІ сыґыана, на±ыл, холку майгыта, ураты тэрээґиннээ±э, хаґан да тута кіміліґін, сµбэлээн, ыйан биэрэрэ, уруоктарыгар бэлэмнэнэрэ, былааннарын оІосторо миэхэ педагогическай таґымым µрдээн, кэІээн иґэригэр, µлэлээбити сурукка киллэрэн, кэлин туґанарбар оҥорбут үтүөтүгэр сүгүрүйэрбин биллэрэбин. Улуус үөрэҕириитин салалтатыгар научнай-методическай, методическай-тэрийэр, тэрийэр-кадровай салаалары салайан, улуус учууталларын, оскуолалар, оҕо саадтарын салайааччыларын, үөрэнээччилэри, үөрэхтээһин эйгэтигэр алтыһар улуус араас тэрилтэлэрин салайааччыларын кытта сөптөөхтүк алтыһан, биир санаанан салайтаран тахсыылаахтык үлэлээбиппэр бука барыларыгар, начальниктарбар Г.П.Решетниковка, Ю.С.Дедюкиҥҥа, А.Н.Мироноваҕа, үөрэхтээһиҥҥэ инновационнай хамсааһыннары киллэриигэ үрдүк таһымнаахтык үлэлээбит үөлээннээхпэр А.П.Саввиҥҥа улахан махталбын биллэрэбин.
Элякова В. Н.,
отличник образования РС(Я)
Моя педагогическая деятельность началась во 2 школе, в 1998 году, 19 лет назад, сразу после окончания ИМИ ЯГУ. Я проработала там всего 1 год, но у меня остались очень теплые и приятные воспоминания, я считаю 2 школу своей родной школой. Я, вчерашняя студентка, пришла в школу, мне дали 21 час информатики. Мой кабинет был совсем крохотным, он совмещался с кабинетом воспитзавуча, т.е. этот кабинет был разделен перегородкой, с одной стороны кабинет информатики, с другой, кабинет заместителя директора по воспитательной работе.
У меня было всего 4 «рабочих» компьютера IBM 386, за одним компьютером сидели по 4-5 учащихся. Но, несмотря на это, я пыталась учить ребят основам программирования, алгоритмическому мышлению, пользовательским навыкам. Я учила всех ребят, начиная со 2 класса. Тогда компьютеры дома были не у всех, поэтому я старалась, чтобы за урок все ребята хотя бы немного «прикоснулись к этому чуду», особенно маленькие, они уже на перемене прибегали в кабинет и наперебой спрашивали, чему будут учиться на этом уроке. Среди второклашек были Сидорова, ныне Михайлова Вера Юрьевна, сейчас моя коллега в Таттинском лицее. Они, маленькие, потом, поступив в гимназию, радостно удивлялись и говорили: «Вера Николаевна везде, и во 2 школе, и здесь».
Атмосфера в школе была очень доброжелательная, директором был Агаблев Прохор Николаевич, завучем Охлопкова Зинаида Петровна. Нас, новобранцев, было пятеро, я учитель информатики, Богатырева Варвара, заместитель директора по ВР, Полускин Олег, учитель физкультуры, Михайлова Анна, учитель НКНЯ, Винокурова Февронья, учитель физкультуры. Я помню «посвящение» в учителя, как почетные ветераны образования давали нам разные ситуативные задания, а потом сам Кузьмин Михаил Гаврильевич «посвящал» нас, ставил нам угольком «точку» на лбу и говорил пожелания.
Очень хорошо, во всех деталях, помню свой первый урок, в 11 «а» классе. Я до трех часов ночи готовилась, писала план-конспект урока от «здравствуйте» до «до свидания», потом перед зеркалом проговаривала все это. Ребята меня восприняли очень хорошо, хотя особенно со стороны юношей были разные вопросы «не по теме», но я, по строго отработанному сценарию «от и до» провела свой урок и была очень довольна! Сейчас это вроде смешно, а тогда это было очень волнительно и серьезно. Помню своего первого олимпиадника, Корнилова Олега, ученика 11 класса, на улусной олимпиаде по информатике он занял 2 место, после ученика гимназии, что было очень почетно!
У нас было свое МО, 4 учителя математики – Будикина Людмила Евсеевна, руководитель МО, Андреева Наталья Семеновна, Максимова Лена Николаевна, Сивцева Изабелла Александровна, и я, информатик. Мы собирались, решали и разбирали олимпиадные задачи, с интересом обсуждали проведение различных конкурсов и мероприятий. Помню неделю молодого учителя. Я провела цикл открытых уроков, как с волнением готовилась к своим первым открытым урокам, как в мой маленький «закуток» на урок пришли почти все учителя школы и директор, как потом делала самоанализ и как доброжелательно все коллеги анализировали мои уроки. Помню, как Людмила Евсеевна сказала, что из меня получится отличный учитель, и, Сивцева Изабелла Александровна сказала, что «наверно ее заберут в гимназию», ее слова оказались пророческими, уже на следующий год меня позвали в Таттинскую гимназию, ныне лицей, где я работаю и по сей день.
Все мероприятия в школе проходили очень насыщенно и интересно. Помню новый год, когда все, и дети, и учителя с таким настроением к нему готовились, школьные капустники. Запомнился литературный вечер, очень трогательно было, когда 9-классники перевели «Онегина» по своему восприятию и Татьяна Ларина заговорила на якутском языке. Помню общешкольный поход в Киэн Эбээ, очень запоминающимся был концерт выпускников.
ЫКСОШ №2 славится учителями начальных классов, я очень уважаю своих коллег, Борисову Светлану Петровну, благодарю ее и как родитель, она первый учитель моей дочери Вики, Захарову Миру Дмитриевну, Константинову Татьяну Васильевну, Луковцеву Александру Павловну за их профессионализм и любовь к профессии, воспитание многих поколений детей!
Год работы дал мне первый опыт в овладении профессии учителя, я почувствовала, что это «мое», что я «могу». Я желаю своей школе, откуда начались мои первые шаги в профессию, процветания, побед, хороших учеников, нового здания!
М.С. Ордахова,
СР үөрэҕириитин туйгуна
Бу буолаары турар үбүлүөйүнэн бииргэ үлэлээн ааспыт коллегаларбын, алтыспыт дьоммун эҕэрдэлиибин! Үлэҕитигэр ситиһиини, иллээх буолууну баҕарабын уонна үлэлээн ааспыт бэлиэбин кыратык ахтан ааһыахпын баҕарабын.
Мин 1982 сыллаахха Районоҕа үлэлии киирбитим. Оччолорго оскуола аҕыс кылаастаах этэ. Оскуолаҕа араас кэмҥэ үтүмэн үтүө үлэһит дьон үлэлээн аастахтара, үгүс үтүмэн кэлэр кэнчээри ыччат олох киэҥ аартыгар билии-көрүү ылан таҕыстахтара, бу сыалай улахан остуоруйа буоллаҕа.
Мин бу оскуолаҕа 2006 сыллаахха уларыта тутуулар, оскуолалар бухгалтерияларын туспа араартааһын буолбутугар, үөрэх салаатыгар главнай бухгалтердыы олорон, пенсияҕа тахсан баран ананан кэлбитим. Оччолорго оскуола директорынан Голиков Н. Н. үлэлиирэ. Оскуола 308 үөрэнээччилээх, алта уонтан тахса үлэһиттээх этэ. Бу кэмнэргэ араас уларыйыылар бөҕө буолбуттара, үбүлээһин оҕо ахсаанынан буолбута, хамнас ааҕыыта эмиэ оннук уларыйбыта, үөрэтии систематыгар эмиэ уларыйыы-тэлэрийии бөҕө буолбута, ааспытын кэннэ санаатахха уустук кэмнэр этилэр. Хамнас фондата төһөтүттэн көрөн икэмчи үбүлээһин саҕаламмыта, ол да буоллар Николай Николаевичтыын аттаран кыра кыратык да буоллар ремонт оҥотторон, араас аныгы үөрэх ирдэбилинэн туттуллар оборудование ыларбыт, остолобуой оборудованиета, кабинеттарга интерактивнай доскалары, учууталларга урокка тутталларыгар диэн ноутбуктары ылаттаабыппыт. Санаабытыгар, эргэ да оскуолалаах буолларбыт атын оскуолалартан хаалсыбат курдук сананарбыт, үөрэрбит.
Николай Николаевич бу оскуолаҕа саамай уһуннук, өйүн-санаатын, дууһатын сылааһын биэрэн үлэлээбит үтүө салайааччы этэ дии саныыбын. Үлэһиттэригэр, дьонноругар истиҥник сыһыаннаһара, ол гынан баран ирдэбиллээҕэ, кимиэхэ да куолаһын үрдэппэт этэ. Оскуола оҕотун барытын аатынан билэрэ мин ону наһаа сөҕөр этим. «Хайа доҕор» диэн күлэ үөрэ хайҕыыра, сэмэлиирэ, итинник оҕоҕо үтүө сыһыаны Турция үөрэх тэрилтэтигэр көрбүтүм, оҕолор директоры кытта куустуһа, сиэттиһэ сылдьан тэҥнээхтэрин курдук туттан кэпсэтэллэр этэ, бу бука дьиҥнээх педагог буолар хаачыстыба буолуо. Дьону кытта үтүө сыһыана үлэтигэр олус көмөлөөҕө, тэрилтэ салайааччыларыттан тугу эмэ көрдөстөҕүнэ аккаастаабакка кыахтарынан көмөлөһөллөрө. 2006 сыллаахха үлэлии кэлэрбэр оскуола наһаа хараҥа эргэ баҕайы көстүүлээх этэ, ону кыра кыратык өрөмүөннээн сухой штукатурканан, ДВПнан бүрүйэн иҥин сүрдээҕин тупсубута. Хас министр кэллэҕин аайы саҥа оскуола, улахан капитальнай өрөмүөн көрдөһөн сурук бөҕө суруллубута, Ворошиловка сайыҥҥы лааҕыр базата туруорсан эмиэ смета сурук бөҕө суруллубута да эппиэтэ суох сүтэн испиттэрэ, хайа кабинекка хаалбыттара буолла...
Оскуола мастерскойун бэттэх көһөрбүт киһи, ичигэс туалет туттарбыт киһи диэн проект, смета оҥотторбуппут улуус үөрэҕин салаатыгар, глава Протодьяконов М. А. сурук суруллубута да хамсааһын тахсыбатаҕа, барыта үбүлээһиҥҥэ тиийэн иннэн иһэрэ, оттон очолорго нэһилиэк бары да оскуолалара хаарбах этилэрэ.
Оскуолаҕа военнай кылаас аһыллыбыта, атын оскуолалартан уратыта диэн албан аат орден толору кавалера Д. А. Петров аатын сүгэрин быһыытынан арыый военнай-патриотическай хабааннаах буолуон баҕарара да эмиэ үбүлээһиҥҥэ тиийэн иҥнэрэ. Саас аайы Петровскай ааҕыылар буолаллара директоры инновацияҕа солбуйааччытынаан Мира Николаевна Луковцевалыын наһаа үчүгэйдик тэрийэр буолаллара. Уопсайынан да солбуйааччыларынаан наһаа тапсан үлэлииллэрэ, ол курдук Андреева Н. С. Үөрэх чааһыгар солбуйааччы, Копырина Ж. Г. Иитии-үөрэтии чааһыгар солбуйааччы. Начальнай кылаастарга Борисова С. П. кыайа хото тутан сүрдээҕин тирэх көмө буолара. Ол кэмнэргэ сүрдээҕин бары биир санаанан үлэлээн-хамсаан кэлбиттэрэ. Тэрилтэ хайдаҕа салайааччыттан олус тутулуктааҕа билэр буоллаҕа.
Сайын аайы икки үс лааҕыры тэрийэн бэйэтэ сүүрэн-көтөн начальниктаан үөрэрэ-көтөрө. Хас биирдии үөрэнээччи, үлэһит ситиһиититтэн олус үөрэрэ, астынара. Ветераннарын хаһан да умнубата куруук инники күөҥҥэ тутара. Саамай ыарыылаахтык ылыммыта оҕо ахсаанынан үбүлээһин, хамнас ааҕыытын саҥа системаҕа көһүүтэ буолан сокращение буолуута этэ. Оччолорго саҥа киирии буолан өйдөммөтө олус элбэҕэ, билигин кэм өйдөнөр буолбута буолуо.
Бу оскуола өссө биир уратыта диэн оҕолор оскуолаҕа автодело уонна мастер швейного дела диэн аттестаты кытта оскуола бүтэрэллэригэр свидетельство ылаллара буолар, бу эмиэ Николай Николаевич сүүрэн-көтөн ситиспит ситиһиитэ буолар.
Бу маны ахтан туран бииргэ үлэлээн ааспыт салайааччыбын «СР үөрэҕириитин туйгунун», «Үөрэнээччилэр биһирэбиллэрэ» бэлиэ хаһаайынын “Барҕарыы фонда” стипендиатын “Таатта нэһилиэгин бастыҥ салайааччыта” анал аат, Д. А. Петров аатын үйэтитии өйдөбүнньүк аат хаһаайыннарын Голиков Николай Николаевич туһунан истиҥ өйдөбүлбүн, убаастабылбын, Киһи киһитэ этэ диэн түмүктүүбүн, оскуола историятыгар кини аата үйэлэргэ ахтылла туруохтун.
Cамсонова Т.Н.
Д.А. Петров аатынан Ытык-Күөл 2-с нүөмэрдээх орто оскуолатыгар поварынан үлэлээбитим тохсус сыла.
Бу сылларга үлэлээбит уонна сорохторун кытта билигин даҕаны бииргэ алтыһар дьоннорум: дириэктэрдэр Голиков Н.Н., Варфоломеев В. И., Сергеев Д. В.; завхозтар Ермолаев Н. Н., Егоров М. В, Белолюбскай Е. М.; көмөлөһөөччү повардар Павлова Р.С., Винокуров П., рабочай Новгородов Д. Н., иһит сууйааччылар Рожина А. В., Попова А. П.; харабыллар Платонов С. И., Собакин Н.Н., Данилов М. М., Халыев Ю. Х., Самсонов В. Н.; техническэй үлэһиттэр Винокурова С. И., Васильева Г. А., Луковцева С. Н.
Оҕолору минньигэс тотоойу аһынан күндүлээн оскуола олоҕор бэйэм кылааппын киллэрэбин. Тэрилтэбит туох баар тэрээһиннэригэр, улуус иһинээҕи күрэхтэһиилэргэ концертарга, олимпиадаларга көхтөөхтүк кыттан, сайынын лааҕырга үлэлээн, үлэм сыаналанан грамоталарынан наҕараадаламмытым.
Бүгүҥҥү күҥҥэ көмөлөһөөччү повардыын, иһит сууйааччылыын үһүө буолан үлэлиибит. Оскуола оҕолорун күҥҥэ иккитэ аһатабыт. Үлэбит өссө тупсарыгар кыһаллабыт. Билиҥҥи сайдыы кэмигэр саҥа оһохтонон, морозильниктанан үөрүүбүт үгүс.
Манан сиэттэрэн коллективпын, бары иитэр-үөрэтэр үлэһиттэри, үбүлүөйүнэн итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин, өссө үрдүк ситиһиини, кэрэни-сырдыгы баҕарабын. Үлэҕит түмүктээх буоллун!
Случайное фото
Случайное фото
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:9259b8b7-c20f-4dc4-9a5f-ecbf1fcd1d1c>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "http://sch2ytyk.ucoz.com/index/akhtyylar_8/0-160", "date": "2018-04-22T00:56:41Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125945484.57/warc/CC-MAIN-20180422002521-20180422022521-00373.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000052452087402, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 11, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000052452087402}"}
|
Элигиэт, хайдах ейтен айыы буолуой.
Приамурье5а "ниучжи" диэн омук олорбута. Олорго маарыннатан хоролор тумустарга нуучча диэн аат инэрбит буолуохтарын сеп, устунан хоролорун сахаларга симэлийдэхтэрэ. Кэриэйдэр нууччалары "лючи" дииллэр. Аны кэриэйдэр уонна хоролор аймахтыылар диэн элбэх гипотеза баар.
Дьикти дьон бэйэлэрин судаарыстыбаларыгар
Община тэринэллэр. Кимтэн кемускэнэллэр. Ол аата атын дойдуга Саха Сиригэр атын госудаоствога олороллорун билинэллэр буоллага.
Сокуон былаас барыта нууччаларга ананан оцоьуллан турар дии.
Ол аата манна олорор Нуучча курдук дьон нуучча буола сатыылларын кердерер Бу тумсуу.
Каждую субботу с 17 часов в парке проводят интересные лекции. Как добраться до «Лесной библиотеки»: зайдите в парк с центрального входа и сразу поверните налево. Идите прямо мимо киоска «Синнабон», пока не увидите инсталляцию «Я люблю парк». Место проведения мероприятия находится прямо за ней. Если потеряетесь в дебрях парка – смело звоните 8-914-101-30-66.
Подголов - силиэстийэгэ сылдьара онно-манна талылларыгар охсуцбат эбит дуу?
Аны туран бу тэрилтэ -общественнай тэрилтэ буоллагына салайааччылара уопсай мунньахха эрэ талыллыахтаахтар!
Того ити уставтарын кэьэллэрий? Яковлевтан ыйытын эрэ! Мин кыайан сылдьыбаппын.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:4229545a-b959-4fd4-b715-fe81f8b92ca2>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4240255", "date": "2018-04-22T20:29:15Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125945648.77/warc/CC-MAIN-20180422193501-20180422213501-00084.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.999992847442627, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.999992847442627}"}
|
Бикипиэдьийэ:Бастакы хардыылар
Бу бырайыакка кыттаҥҥыт бэйэҕит да улаханнык астыныаххыт, дьоҥно да көмө буолуоххут диэн эрэнэбит
Бастаан киирбит киһи вики-разметкаҕа буккуллааччы, холобур хайдах модьу бичигинэн суруйабын, саҥа строканы хайдах оҥоробун диэн мунаарар түгэннэрэ баар буолааччы. Бу сирэй онно көмө буолуо.
Эрчиллэр сир[биики-тиэкиһи уларытыы]
Бастатан туран ону маны көннөрөргө үөрэнэргэ, ыстатыйа харатын (черновигын) оҥорорго Тус бэйэ сирэйин оҥоһун. Ону оҥорорго маны баттаа, онтон тахсыбыт түннүккэ маннык ааттаах саҥа ыстатыйаны суруйуоххун сөп диэни баттаа, оччоҕо /Ыстатыйа харата диэн сирэй оҥоһулуо.
Бу тус бэйэҥ сирэйиҥ. Бикипиэдьийэ сүрүн ыстатыйаларын аатын далыгар киирбэт (статистикаҕа эмиэ). Онон манна тугу баҕарар гыныаххын сөп. Ыстатыйа омоонун суруйуоххун сөп, араас разметка тэриллэрин туһанан эспэримиэн ыытыаххын сөп. Бэйэҥ көҥүлүҥ.
Кэлин наадата суох диэтэххинэ дьаһабылга этэҥҥин соттороор, эбэтэр маннык бэлиэни туруораар:
Разметка туһунан[биики-тиэкиһи уларытыы]
Ыстатыйаны көннөрөн биэрэргэ Уларыт диэн кыбытыгы (вкладканы) баттанар. Үөһэ баар.
Модьу бичигинэн суруйарга модьуратыахтаах тылгын мышкаҕынан бэлиэтээн (хараардан) баран үөһэ баар тэрил хаптаһыныгар (панель инструментов) бастакы турар А буукубаны баттаа.
Саҥа (кыһыл) устуруокаттан саҥа абзааһы саҕалыаххын баҕардаххына абзаастар ыккардыларыгар кураанах устуруоканы кыбыт. Атын ыстатыйаҕа сигэнээри гыннаххына ол тылгын квадрат ускуобкаҕа угуохтааххын, судуругутук угарга тылгын хараардан баран тэрил хаптаһыныгар сыап ойуулаах тимэҕи баттаа. Салгыыта өйдөнүө дии саныыбын.
Салаа баһын оҥорорго бас тыллар (салаа аатын) икки өттүн икки эбэтэр үс тэҥэһии бэлиэтин туруораҕын. Маннык === Олоҕун олуктара ===
Суруйан-үлэлээн киирэн бардаххына атын да бэлиэлэри билэн иһиэҕиҥ.
Барытын сатыаҕыҥ диэн эрэнэбит! Харса суох түһүнэн кэбис!
Эбии сигэлэр[биики-тиэкиһи уларытыы]
Бу ролигы көр: Көмө:1-кы уруок
Өссө маны көр:
- Сахалыы таба суруйуу сиэрэ
- Ыстатыйаны ааттааһын
- Көмө — Бикипиэдьийэ көмөлөһөр матырыйаалларын тиһилигэ
- Кэпсэтэр сир — бикипиэдьийэһиттэр алтыһар сирдэрэ,
- ru:Википедия:ЧАВО — cписок часто задаваемых вопросов,
- Уларытыы устуоруйата
- Бэлиэтэнии
- Дьаһабыллар — дьаһабыллар тиһиктэрэ, кинилэртэн ону-маны ыйытыаххытн сөп.
Бикипиэдьийэни сэргээбит буоллаххына доҕотторгор, аймах-билэ дьоҥҥор кэпсээ!
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:2d79055a-0be1-466a-9dec-db13c181037a>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%8B_%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4%D1%8B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80", "date": "2018-04-21T02:09:09Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125944851.23/warc/CC-MAIN-20180421012725-20180421032725-00235.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.000009298324585, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 101, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.000009298324585}"}
|
Алын кылаастар нэдиэлэлэрэ
Алын кылаастар учууталларын холбоһуга экология сылыгар аналлаах «2017 сыл – экология сыла» диэн нэдиэлэлэрин муус устар ый бүтүүтүгэр ыыттылар.
Сыала: - Оҕолорго экология суолтатын, ис хоһоонун билиһиннэрии.
- Нэдиэлэ устата ыытыллар тэрээьиннэргэ айылҕаны харыстыырга уһуйуу, иитии, ыҥырыы.
- Оскуола иһинэн учууталлар уонна оҕолор сатабылларын, билиилэрин үөрэтии, опыты тарҕатыы.
Нэдиэлэ тус хайысхалаах ыытылынна:
1 – учууталларга аналлаах тургутук
2 - 3-6 кылаас оҕолорун хабан экологическай олимпиада
3 – аһаҕас уруоктар
4 - оҕо садыгар бэлэмнэнии бөлөххө аһаҕас дьарык
5 - төрөппүттэргэ кэтэхтэн тургутук оҥотторуу
6 - «Мин кыракый доҕорум» бырайыак көмүскээһинэ
Учууталларга аналлаах тургутукка 15 учуутал кыттыыны ыылллылар. Иванова А.А уонна Антонова Е.В. киэҥ билиилээхтэрин көрдөрөн, 1-2 м. ыллылар.
Төрөппүттэргэ кэтэхтэн күрэххэ кылаас төрөппүттэрэ бары кытыннылар. Манна, Попова О.А., Константинова В.Е., Филиппова А.С. элбэх сөптөөх эппиэти ылан грамотанан бэлиэтэннилэр.
22 оҕо олимпиада5а кытынна. Бэрэбиэркэ тумугунэн 3 кыл. – Яковлева Яна, 4 кыл. – Васильева Сайаана, 5 кыл. – Сергеева Наташа, 6 кыл. – Петрова Аэлита кыайыылаахтарынан таҕыстылар.
“Мин кыракый доҕорум” бырайыакка 4 оҕо кытынна. Матвеева Таня куоскатын туһунан кэпсээн II м, Аргунов Эрсан дьиэтээҕи хомягын кэпсээн – I м, Оросина Катя балыктарын кэпсээн - III м ыллылар, Макаров Женя – куоскатын туһунан кэпсээн биһирэннэ.
Алын кылаас учууталлара экэология тиэмэтигэр сыһыаннаах аһаҕас уроктары ыыттылар.
Оҕо уһуйааныгар аһаҕас дьарык интегрированнай буолла иитээччилэр Соловьева В.А. Игнатьева П.И. бэйэлэрин билиилэрин түмэн олус интэриэһинэй дьарыгы улахан группа оҕолоругар ыыттылар.
Ону таһынан, алын кылаас уолаттара аҕаларын кытта чыычаах уйатын оҥорон аҕаланнар оскуола таһыгар ииллилэр.
Бу курдук, алын кылаас учууталларын холбоһуга олус туһалаах, интэриэһинэй оҕолор, учууталлар сатабылларын арыйар нэдиэлэни ыыттылар.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:397a0f0f-dcf4-42b8-bbc0-3e3abce9c746>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "https://rassolodinskaya-sosh.webnode.ru/news/alyn-kylaastar-nedielelere/", "date": "2018-04-22T10:32:06Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125945584.75/warc/CC-MAIN-20180422100104-20180422120104-00376.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 5, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
Крылова Анна Семеновна — 1966 сыллааҕы дошкольнай отделение выпускницатабын. Мин бастаан үлэбин пионервожатайтан саҕалаабытым уонна бэйэм дружинам социалистическай Үлэ Геройа Васильев Семен Митрофанович, Мирнэйгэ үлэлээбит эксковаторщик, аатын иҥэрбитим. Онтон пионерскай дружина тохтообутун кэннэ, оскуолаҕа иҥэриллибитэ.
Пионер баһаатайым кэнниттэн, Бүлүү куоракка киирэммин, иккис оскуолаҕа үлэлээбитим, ол кэннэ миигин ыҥыран ыланнар, музыка үрдүк оскуолатыгар, иитээччинэн үлэлээн, пенсияҕа билигин сылдьабын. Юбилейнай мероприятиелэр үчүгэйдик аастылар дии саныыбын. Мин биирдэ да юбилейнай мероприелэри көтүппэппин. Куруутун кэлэбин. Баҕа санаам училищем өссө сайда турдун, өссө элбэх ситииһиилэри баҕарабын.
Григорьев Святослав Павлович. Бүлүүтээҕи педагогическай училищеҕа1964-1968 сыллаахтарга үөрэрэммитим. Билигин мин пенсионербын.Оскуолаҕа учууталлаабытым, онтон Советскай партийнай үлэҕэ сылдьыбытым, культура эйгэтиттэн пенсияҕа тахсыбытым, Саха республикатын үтүөлээх үлэһитэ буолабын.
Юбилейнай мероприятие үчүгэйдик ааһан иһэр дии саныыбын. Туох баар тэрээһиннэр үрдүк таһымнаахтык аастылар. Биһиги курдук училищеҕа урут үөрэммит дьон кэлэн, бэйэ-бэйэбитин кытта көрсүһэн, билигин даҕаны эдэр-сэнэх санаалаах сылдьар эбиппит, онтон ордук үөрдүбүт. Уонна бу, билиҥҥи колледж коллектива, үөрэнээччилэрэ биһиги үгэстэрбитин салҕыы байыта тураллар диэн олус үөрдүбүт.
Гаврильев Владимир Константинович. Бу училищеҕа 1963-1969 сылларга үөрэммитим. Мин бэйэм Бүлүүбүн. Ньурба улууһугар барбытым, аны сайын 50 сыла буолар. Бу училищеҕа кэргэннэнэммин, бүтэрээт, кини дойдутугар үлэлии барбытым. Уонна харыс халбырайбаккабын 40 сылы үлэлээн толордум. Физкультура учууталынан үлэлээтим. Хойут үөрэхпин үрдэппитим. Уонна ол оскуолабар 16 сыл оскуолаҕа директордаабытым. Онон билигин 16 сылы толорон баран, сынньана олоробун. Биһиги бу юбилейы алта эрэ буолан көрүстүбүт,12 оҕобут Дьокуускайга көрсүбүттэрэ, онон кэлбэтилэр, ол иһин аҕыйах соҕуспут. Бу физзал тутууллуутугар биир сайыны быһа үлэлээммит, үлэҕэ киллэрбиппит. Бүгүн ону бэлиэтээн ааспыттарыгар махтанабын. Ол кэннитэн үөрэнэр оҕолорго физкультурнай отделение аһыллыбыта. Онон кинилэр ситииһиилэриттэн, уонна ити билигин үчүгэй баҕайы усулуобуйаҕа үөрэнэ сылдьалларыттан, биһиги көлүөнэ кыратык ымсыыра да саныыбыт. Ол саҕана физкультурнай отделение суох этэ. Биһиэхэ маннык отделение баар эбитэ буоллар диэн, санаан ааһабыт.Үрдүк спортивнай ситиһиилэри баҕарабыт!
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:fcbf2863-4377-498a-95e1-279e4816ba73>", "dump": "CC-MAIN-2018-17", "url": "https://vilcollege.ru/2018/04/sportivnaya-slava-uchilishha-kolledzha/", "date": "2018-04-25T12:00:33Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-17/segments/1524125947803.66/warc/CC-MAIN-20180425115743-20180425135743-00538.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000091791152954, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 18, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000091791152954}"}
|
Хап-хара арылхай харахтар
Миигин одуулу кереллер.
Хомойбут, санньыйбыт курдуктар
Мин сурэхпин ытатаннар
Хос ырыата:
Айманыма, сэгэриэм,
Хоргутума, до5оруом,
Бу кун сиригэр эн эрэ
Бааргын мин таптыыр, кунду киhим.
Арахсарбыт хаалыа5а, аймал5аммыт ааhыа5а,
Баалар дьин дьоллоох да тугэннэр
Эн биhикки олохпутугар.
Кердерууй эн миэхэ
Истинтэн истинник уерэр хараххын.
Бэлэхтээ эн миэхэ мичээргин,
Сып-сылаас кун уотунан
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:2be691e8-7711-49bc-93b8-f29fa1e968c2>", "dump": "CC-MAIN-2018-22", "url": "http://irina-mirny.narod.ru/083.html", "date": "2018-05-21T03:19:58Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-22/segments/1526794863923.6/warc/CC-MAIN-20180521023747-20180521043747-00392.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9999791383743286, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9999791383743286}"}
|
Если вы еще не смотрели последние «Говорящие головы», то самое время исправить это недоразумение. Мы с ним сильно припозднились (из-за майских праздников, и из-за них же на этой неделе нового выпуска не будет), но сюжеты все еще вполне актуальны.
В выпуске:
- сенатор СФ РФ, член Комитета по обороне и безопасности разоблачает коварный замысел российских бабушек;
- спасаем Якутию по рецептам депутата Егоровой;
- слезы и боль парламентария – почему депутату зазорно ездить на такси;
- страшная правда: что за злобный дедушка отменил проверки в торговых центрах;
- старички-разбойнички – якутская версия (как Александр Уаров письмо Путину писал и что из этого вышло);
- чем отличается кемеровская «Зимняя вишня» от якутской «Туймаады».
ЗЫ:
Забавно, что из-за опоздания с выходом выпуск посмотрело не так много народу, но зато у меня в ФБ случился небольшой флеш-моб помощников и сторонников Вячеслава Анатольевича. Прямо пирожки раздора получились )))
ЗЫЫ:
Если вам понравился выпуск и вы посмотрели его здесь, то сделайте дружеское одолжение – тыцните, чтобы он открылся и немного проигрался на странице канала в youtube.com. А то нам просмотры от заливок не засчитываются.
Примечание: Друзья, если вы впервые намерены комментировать записи в блоге ВО!, убедительная просьба сначала тыцнуть сюда и ознакомиться с правилами блога. Заранее благодарен!
- һыллый, киэһэ хаска кэлэҕин?
- ийээ, бүгүн луук хомуйуутугар барабыт.... онтон эн тоҕо аһаабаккын?
- ээ, мин эрдэ туран чэйдээбитим, диэхтээтэ...эрэри оҕото кыыс атын туох да ас суоҕын билэрэ...
Хонууга баран иһэн кыыс санаатыгар биир луугу ийэтигэр этэрбэһин иһигэр уктан аҕалыан баҕарда аҕай. Ийэтэ хара сарсыардаттан киэһэ хойукка диэри үлэлиир... астара игин диэн олох кэмчи... оҕолор да хаалсыбаттар, луук хомуйаллар, турнепс...ол турнепсы хата хомуйа сылдьан биири эмитэ сиири көҥүллүүллэрэ, ол эрээри биири - иккини эрэ...Оттон луугу олох күндү көмүс курдук харыстыыллара.
- Туолук луук уктан тутуллубут, иэдээн! бары мустабыт үһү.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:795f0422-2db7-4af5-a080-d59711e57ff0>", "dump": "CC-MAIN-2018-22", "url": "http://dnevniki.ykt.ru/BO%21/1092273?fromC=true", "date": "2018-05-25T09:20:17Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-22/segments/1526794867055.20/warc/CC-MAIN-20180525082822-20180525102822-00554.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.957038164138794, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 1, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.957038164138794, \"rus_Cyrl_score\": 0.04090486466884613}"}
|
Дьокуускай куорат федеральнай суута 24 саастаах киһиэхэ бириигэбэр таһаарда. РФ Холуобунай кодексатын 264-с ыст. 4-с чааһынан, ол эбэтэр, итирик киһи суол быраабылатын кэһэн, сэрэҕэ суохтан киһини өлүүгэ тиэрдии иһин.
Суут быһаарбытынан, бу эдэр киһи былырыын сэтинньи ыйга хаайыыттан болдьоҕун иннинэ («УДО»-нан) босхоломмут.
Көҥүлгэ эрдэ тахсыбыт киһи ол үөрүүтүгэр уонна Саҥа дьыллааҕы бырааһынньыктар үүнэн, ахсынньы 31 күнэ үүнэр түүнүгэр испит-аһаабыт. Уонна соннук итирик туруктаах сарсыарда уруулга олорон, куорат устун айаннаан иһэн, полиция массыынатыттан куоппут.
Ол Хабаров уулуссатынан хараҕа тэстэринэн көтүтэн иһэн, Водников уулуссатын 1 №-дээх дьиэтин утарытыгар суолу туораан испит 56 саастаах дьахтары түҥнэри көппүт. Дьахтар эрэйдээх быһылаан миэстэтигэр тыына быстыбыт, оттон итирик суоппар куотар аакка барбыт.
Суут бириигэбэринэн, буруйдаах киһи усулуобунайдык болдьоҕун иннинэ босхоломмута көтүрүллэн, ол хаалбыт болдьоҕо эбиллэн, 5 сылга кытаанах эрэсиимнээх холуонньаҕа көҥүлэ уонна 3 сылга массыына ыытар бырааба быһылынна.
Бириигэбэр сокуоннай күүһүгэр киирэ илик. Бу туһунан СӨ Борокуратууратын пресс-сулууспата иһитиннэрдэ.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:ddc61d98-420c-4ec8-aeb4-339d3de81b41>", "dump": "CC-MAIN-2018-22", "url": "http://sakha.ysia.ru/haajyyttan-tahsaat-t-tt-r-onno-t-n-nne/", "date": "2018-05-21T02:59:32Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-22/segments/1526794863923.6/warc/CC-MAIN-20180521023747-20180521043747-00566.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000097751617432, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 7, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000097751617432}"}
|
- Список профсоюзного комитета МБДОУ ЦРР-детский сад "Олимпионик"
Баишева Варвара Григорьевна - председатель профсоюзного комитета
Федотова Сардана Николаевна - заместитель председателя
Заровняева Надежда Федоровна - заместитель председателя по культурно-массовой работе
Баишева Наталья Николаевна - заместитель председателя по физической культуре и спорту
Ощепкова Анастасия Ивановна - заместитель председателя по художественно- эстетической работе
Петрова Наталья Семеновна - кассир
- НАПРАВЛЕНИЯ РАБОТЫ:
– социальное партнерство;
- организационная и информационная деятельность;
– солидарные действия за социальные гарантии сотрудников;
– охрана труда;
– работа с молодыми педагогами;
– помощь ветеранам педагогического труда;
– профилактика здоровья сотрудников и их детей;
– культурно-спортивная работа.
- КОЛЛЕКТИВНЫЙ ДОГОВОР
- ПОЛОЖЕНИЕ О ПЕРВИЧНОЙ ОРГАНИЗАЦИИ ПРОФСОЮЗА РАБОТНИКОВ
-
САЙТЫ РЕКОМЕНДУЕМЫЕ ДЛЯ ПРОСМОТРА:
- Сайт областной организации Профсоюза работников народного образования и науки РФ
- Сайт Федерации Независимых Профсоюзов России
Хотун Тѳнүлүгэ таһаарылаахтык үлэлии олорор тэрилтэлэр а5ыйага суохтар. Олортон иннники кэскилбит сайдарын туһугар бары кыа5ын анаан тигинэччи үлэлии олорор «Олимпионик» о5о сайдар киинэ. Урут да билигин да улуус, Республика инники күѳнугэр сылдьар, биир бѳдѳн үѳрэх тэрилтэтинэн сура5арар.
Биһиги коллективпыт 26 үлэһиттээх, бары профсоюз чилиэннэрэ. 6 киһилээх профсоюз актива үлэлиир.
Сүрүн сыалбытынан буолар:
- Коллективы түмүү, кинилэр интириэстэрин кѳмүскээһин, социальнай статустарын үрдэтии.
Баай историялаах, 55 сылын үлэлии турар коллектив бүгүннү күӊӊэ ѳр сылга үлэлээбит 11 үлэ ветераннаах. Үлэбитигэр, үѳрүүбүтүгэр кинилэр ѳрүү, мэлдьи биһигини кытта кѳхтѳѳхтук кытталлар. Биһиги ветераннарбыт бэйэлэрин анал граннарын сыл түмүгүнэн бастыӊ үлэлээх педагокка туттарараллар. Ол курдук 2013 с. «Лучший педагог года «Сельской школы » - диэн конкурс анал балаһыанньалаах биллэриллибитэ. Грант хаһаайкатынан буолбута музыкальнай руководитель Сардана Николаевна Федотова.
Детсаппыт историятын кэрэһэлиир «Чѳмчүүк саас биһигэ» - диэн ветераннар кѳмѳлѳрүнэн музей балаган тэриллибитэ. Ветераннарбытын бырааһынньыктарга, бэлиэ күннэригэр чиэстиибит, ведомственнай, отресловай на5араадаларга түһэрэбит.
Хас сыл аайы профсоюзпут былаан оӊостон коллективпыт үлэтин са5алыыр.
Биһиги киэн туттар, сүбэ ама ылар дьоннорбутунан буолаллар биһиги ветераннарбыт. Ол курдук улуус профсоюһа ыыппыт «Ырыа –олох аргыһа» конкурсугар Галина Егоровна Стручкова - гранд при буолбута.
Биһиги коллективпыт ырыа - тойук, үнкүү ѳрүү аргыстаах. Сылын аайыыта нэһилиэкпитигэр тэрилтэлэр икки ардыгар ыытыллар концертка ѳрүү миэстэлэһэр. Коллективпыт туруорбут нүѳмэрдэрин улуустаагы эстафета концерыгар нэһилиэк аатын кѳмүскүүллэр.
Спортивнай күрэхтэһиилэргэ кыттыһабыт. Образование үлэһиттэрин икки ардыларыгар күрэхтэһиилэргэ шахматка, дуобакка, ытыыга, сүүрүүгэ тутаах иннибитигэр уктар спортсменнардаахпыт.
Нэһилиэк иһинэн ыытыллар конкурстарга кыттабыт:
Зинаида Аркадьевна Заровняева «Чэйиӊ эрэ кыргыттар», Марфа Ивановна Сидорова «Ийэлэр бары кэрэлэр», Августа Николаевна Максимова «Автоледи-2015», Надежда Федоровна Заровняева «Хотун уонна кийиит-2016».
Улуустаа5ы педагогическай ярмаркаларга сыл аайы ветераннарбытын кытта үѳрэ – кѳтѳ кыттабыт.
Үлэттэн ча5ыйбат коллективтаахпыт. Детсад ремона, эргэ о5о площадкатын, эргэ ампаардары кетуруу, детсад ремона, барыта бэйэбит, тѳрѳппүттэр күүстэринэн оӊоһуллар.
Сайыӊӊы сынньалаӊӊа о5олорбутун кытта араас дойдуларга, куораттарга күлэйдээн кэлэбит: Китайга, Италияга, Таиланна, Владивостокка.
Бырааһынньыктарга бииргэ мустарбытын олус сѳбүлүүбүт. Күрэхтэһэн, оонньоон –кѳрүлээн атаарабыт.
Үлэбит быыһыгар саӊаны билэргэ дьулуһабыт:
Страховой, пенсионнай тэрилтэлэр специалистарын ыӊыран интириэһэргиир ыйытыыларбытыгар эппиэти ылабыт.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:3afa5ec4-8ad8-4771-a069-b95036324c76>", "dump": "CC-MAIN-2018-22", "url": "http://olimpionik.ucoz.org/index/profsojuz/0-41", "date": "2018-05-25T09:14:25Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-22/segments/1526794867055.20/warc/CC-MAIN-20180525082822-20180525102822-00170.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9998939037322998, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 6, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9998939037322998}"}
|
Дорооболорун! Оччо хайата ордугуй холбонорго? Ростелеком дуу ити сана кэлбит оптоволокно дуу? Ростелеком киэнэ ыйга 1100 эрээри оборудованиета ыарахан эбит, онтон оптоволокно киэнэ ыйга 2000 эрээри оборудованиета чэпчэки дуо, мин оннук ейдеетум, билэр дьон сиьилии быьаарын эрэ
https://sakha.rt.ru/borogoncy/homeinternet/order_internet Интернет
до 2 Мбит/с 1799руб
Ростелеком да ИлинТелеком биирдэр. Иккиэн биир канал линиятынан кэлэллэр. Арендалаьаллар.
Пока сайда тустуннэр. Тоьонон элбэх киьи холбонор да, оччонон сыаната намыьаан иьиэ уонна тарифтара тургэтиэ.
Мегафонна олорбут ордук. Мин безлимитпар - 10 мбит = 570р толуубун ыйга.
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:74153656-7a44-4b67-8c4a-ce9aeaf96233>", "dump": "CC-MAIN-2018-22", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4094610", "date": "2018-05-21T12:49:07Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-22/segments/1526794864186.38/warc/CC-MAIN-20180521122245-20180521142245-00026.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9996474981307983, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 3, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9996474981307983}"}
|
хайаатым мин эйигин а? дыа! а! тууй на? туоххунуй на? а?
Хайаатым мин ээин? А? Дыа? А? Ыппын да мин, а? Дыа? А? Ды ды! ыа ыа! Ды дыы ды ды! Ыа ыа! Ыаа ыаа! Тындш тындш!
Ытаама дыа! Ды ды дыа дыа!!! Чухан чувачок ытаама ытаама ытаа-аама аа-аа-ооу! Чухан чухан! Кыьыйдын до? Тарбан!
нвк канаал саамай скучнай программалардаах, ваше корбоппун
сонуннара кытта сонун да буолбатах. Уру Андрей И программаларын эрэ корооччум. Хайдах баччаанна дылы динамичнай, интериэьинэй программалары онорботторо буолла. Ыы аа оо мьм ээ диэ дьэ эрэ дэьэн тахсар программалардаахтар, киьи снотворнай да гынан корор каналлара суохтар. Бу кэпсээ5э курдук саатар этиьиилээх, интригалаах со5ус передачалары оноруохтарын.
Сайыны быта повтор. Лоскутнай, кыбытык тигии, кыл-сиэл туЬунан. Учугэй эрээри хос-хос. Биирдэ эрэ син керуеххэ себу хатылааЬын. серьезнай согус передачаларга киЬи кулгаагын таЬынан киирэр тыллаах-естеех кыргыттар. От ыйыгар биир передачага биир эдэр далбар финансовой боппуруос быЬыылаага, умнубуппун, "... боростуой дьон.. холобур, учууталлар, быраастар..." диир. Ити хамнас туЬунан. Эьиги да иЬиттэххиь-кердеххут.Хомойон да... Урут учуутал барахсаны боростуой диэбэккин. Урут усугэй майгылаах киЬини боростуой дииллэрэ, о.а. дьонно чугас. Билигин урдук-кыра хамнастаагынан керен, хамнаЬын кыра- боростуой киЬигин эбит. Билиини-керууну инэриммитин, интеллегин.аахсыллыбат. Хомолто. НВК буруйа суох эрээри, маннык ейтен-санааттан хомойуу баар.
Өссө син сайдан эрэр дии. Ити "Ыллыктар" диэбит сериаллары, сахалыы киинэлэри, наһаа астык передачалары, сахалыы көрүдьүөс сценкалаах качественнай биэриилэри көрдөрүө эбиттэр. Уонна передчаларын арыый уларытыахтарын наада, а то наар биир - ведущай ханнык эрэ интириэһинэй ыалдьыты ыҥырар. Ити "Харах далыгар", "Ис сүрэхтэн", " ТоК" үчүгэйдэр. Арай ити Саҥа күнтэн саҕалаан Саҋыҥҥы,сааскы эфирдэргэ тиийдэххэ барытыгар ыалдьыттар.. сөп буолуохтарын сөп этэ аҥардас ыалдьыттарынан эрэ муҥурданан. Саҥаны киллэриэхтэрин наада.
Буорайбыта ыраатта сана профи салайааччы кэллэ ди уларыйыыны куутэбит диктордар ведущайдар кухняга олорор е
курдук тутталлар хапталлар ону маны мээнэ санараллар уруккулары кеоен уерэниэхтэрин наада этикет бэрээдэк культура боростлй дьону олох кырдьыгын передачалао наадалар радионы кердерергутун олох ууратын ити эфири толорон халтура эрэ ким да наадыйбат итинтэн нвк абааьы керен эрэллэр эьиги офиц.нвк саха канаалагыт аан дойду бары кереллерСкрытый текст
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:8823e909-0786-44f5-8165-1c0d7140cb9c>", "dump": "CC-MAIN-2018-22", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?id=4251723", "date": "2018-05-21T12:49:24Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-22/segments/1526794864186.38/warc/CC-MAIN-20180521122245-20180521142245-00026.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9999345541000366, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 27, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9999345541000366}"}
|
Маахыстаах Мэхээлэ: Эн — соххор, мин — соххор…
Айдааннаах-майдааннаах икки бэлиитикпит этиһэн биликтэһэн турбуттарын, биирдэрэ бар дьон көрүүтүгэр - "Фейсбукка" таһааран көрүдьүөс майгы буола турар.
Аппанаас Махсыымап уонна Мэхээлэ Ээбиристэп биир кэмҥэ биир иһиттэн аһаан-сиэн, биир баартыйа хонноҕун иһинэн иккиэн дьокутаакка хандьытааттаан — аллар атастыы буола сылдьыбыт күөгэйэр күннээхтэрэ.
2007 сыллаахха, элик бэрдэ Ээбиристэп «Биир ньыгыл Арассыыйа» аатыттан Госдума дьокутаатынан талыллан, Москуба куоракка көһөн күккүрээн баарта. Уол оҕото дьокутааттыы сылдьан үнтү «темалаан», сотору-сотору хаһыат сирэйин бараан аатыра ахан сылдьыбыттааҕа.
Тиксиигэ эксээмэн туттара барар оҕолор бөртөлүөттэрин уччутан ыт атаҕын туттаран диэн, рестораҥҥа күндү ыалдьыт буолан түөһүллэн олорор Москуба ньадараалын сулбу суулларан түһэрэн көхсүн көҥүтэ доргуталаан диэн, сахалары үөҕэр омук учуонайын сахсыйыам диэн хаһыат нөҥүө саанан диэн… Өрүөл!
2012 сыллаахха, Госдума быыбарын саҕана, хайдах эрэ балаһыанньабыт кини туһугар кытаатан барар. Ол иннинэ Штыров «аҕата ыалдьан» хаалан, бэрисиэдьинин дуоһунаһын быраҕан, тыҥ хатыыта Москубалаабыт эрэ сураҕын истэн хаалбыппыт.
Онон сабар «сарайа» суох, тэһэҕэс халлаан анныгар хаалбыт Ээбиристэби былаас обуойуматыттан тибиирэн кэбиһэллэр.
Мэхээлэ, Госдумаҕа иккистээн бараары, араастаан баҕатын биллэрэ сатыыр да, ким да ылыныах сибикитэ көстүбэт. Онуоха туран, элик бэрдэ элбэҕи кучу-мачы гына сатаабакка, Дьокуускайга элээрдэн кэлэр да, киэҥ программатын тардан кэбиһэр.
Ил Дархан Москубаттан кэлбит улахан тойоттору кытары айанныыр суолугар, Мэхээлэ массыынан ойоҕоһуттан ойутан киирэн, быһа түһэн арыаллаһа сатаабытын, формалаах дьон көҥөөн үүрэн таһаараллар. Ону эрэ кэтэспит киһи атыыр араллааны тардан айаҕа кытаран олорор.
Ол — правительство кортеһыгар, сатахха бэйэтин тойоно — Штыров кытары айаннаан испиттээҕэ. Ону ол диэбэккэ, уол оҕо одьунааһа кортеж айанын суолун таах быһыта-орута сүүрэкэлээн элээрдии!
Харабыллар, биллэн турар, кинини холдьоҕоллор. Онуоха дьэ, «суолунан Дархан эрэ сылдьар бырааба ханна баарый диэн?!» уолуктаһан турар.
«Баары» биллэрии, санатыы көмөлөспөт — Москубаҕа атын Мэхээлэ Госдума дьокутаатынан барар — Бастакы бэрисидьиэн.
Биһиги киһибит киҥэ-наара холлор, кытыыта кыһыйар оччоҕо бу баар диэн баран «оппозициялыы» баран хаалар. Уопсайынан биһиги «оппозиционердарбыт» наар көрдөөбүттэрин биэрбэтэхтэрин кимиэхэ эрэ куттаан «оппозицияҕа» бараллар.
Мэхээлэ бэйэтин курдук, эмиэ ол кэмҥэ, буола-хаала сылдьар бэлиитиктиин Маахыстыын ыксалаһаллар. Эрэттэр сарсыардааҥҥы, киэһээҥҥи күөстэрин бииргэ өрүнэн бараллар.
2013 сылга, Ил Түмэн быыбарыгар икки атастыылар «Гражданскай платформа» аатыттан мандат сонордоһо бараллар. Мэхээлэлээх Маахыс уу иһэ-иһэ бэйэ-бэйэлэрин хайҕаһаллар. Суруналыыстар иннилэригэр иккиэн остуолу тилэри олорон кэпсээн-ипсээн үллэҥнэтии…
Мэхээлэ төрөөбүт Кэбээйититтэн дьокутаакка туруох буолан баран, биир үтүө күн Мииринэйгэ барбыт сураҕа иһиллэр. Онно тиийбитин кэннэ, «политкиллер» эккирэтэн тиийэн, хандьытааппытын түҥнэри «ытан» түһэрэн — суутунан уһултаран, быыбартан тохтотон кэбиһэр.
Маахыспыт буоллаҕына, Ил Түмэн мандатыттан ытыһын соттор — «Гражданскай платформата» парламеҥҥа киирэр наадалаах бырыһыаны ылбатах аатырар. Хата, ол оннугар Ил Түмэҥҥэ, көлүөһэнэн эргинээччи Хабырыыс Бараахын (ЛДПР) ньылыбырыс гынан киирбитэ эрэ баар буолан хаалар. Бүттэхпит ол.
Маахыспыт Дьокуускай куорат Думатыгар эрэ киирэр бырыһыаны нэһиилэ ылар. Аны, сатахха, онтон эмиэ кэлин аккаастанан бэйэтэ тахсан хаалбыта.
Баартыйатын буоллаҕына, олох да атын туора дьоҥҥо туран биэрэр! Бу айылаах быыбар ааҥнаан турдаҕына бэлэм тэриллибит, аата-суола биллибит баартыйаны ааһар дьоҥҥо туттарыы… Харыстаан эттэххэ, улахан алҕас этэ.
Аны балык суоҕар, чоху да баҕалаах диэбиккэ дылы, 2014 сыллаах Ил Дархан быыбарыгар «киһи-хара», «бэлиитик» оҥорбут Эрнст Березкина билигин кэлэн бэйэтин үөҕэ сылдьар… «Эрнст — четкий пацан!» онтубут «мелкий пацан» буолан хаалла.
Маахыс, уопсайынан, сөбө суох дьону аттыгар чугаһатар идэлээх. Ол Мэхээлэтэ да буоллун, ол Эрнеһэ да буоллун…
Мэхээлэтигэр, 2013 сыллаахха, Ил Түмэҥҥэ «Гражданскай платформа» баартыйатынан аһарарыгар, бадаҕа 3 мөлүйүөнү өссө манньалаабыт быһыылаах. Онто кэлин эргийэн кэбиспит. Сууттаһан тиниктэһэ сылдьыбыттара, хайалара кыайбыта биллибэт эрээри, билигин да ол харчы туһуттан өлө-ситэ сирэй-харах анньыһаллар эбит.
Ол айдааннарын, билигин кэлэн дьон-сэргэ элэгэр «Фейсбукка» бырахтахтара. Эн — соххор, мин — соххор…
***
Aartyk.Ru
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:7e7a2bc7-3aaa-480f-91bc-6e3c6cfae65d>", "dump": "CC-MAIN-2018-22", "url": "http://aartyk.ru/recommended/maahystaah-meheele-en-sohhor-min-sohhor/", "date": "2018-05-24T12:03:58Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-22/segments/1526794866276.61/warc/CC-MAIN-20180524112244-20180524132244-00346.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 1.0000091791152954, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 22, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 1.0000091791152954}"}
|
егору
если девушка не рожала до твоего возраста то не родит и дальше.старые девы злые истеричные есди вообще не занималась сексом то то такой толку нету.у них куча гинекологических проблем.если ты простой наивный то попадется такая стерва твоего возраста что гулела и сделала кучу абортов поэтому бесплодная а ты и не поймешь.если женщина не рожала то это не значит что она порядочная.найди помоложе здоровую воспитаную девушку.
Табахтаабат арыгы испэт буоллаххына туох недостатоктаххыный? Обычно инник дьон кунууьут или бардам майгылаах буолаллар, испэттэрин табахтаабаттарын тугунан эрэ синбиир таьаараллар, эн оннуккун диэбэппин эрээри киьи сэрэхэччийэр, лучше 25-30 сааьыгар диэри чуечэни кердее чтоб элбэх огону теретер курдук гына, бэйэн саастыылаагы огото суогу булбатын боло днем с огнем не найдешь
Дьогуор бэйэн саастылаа5ы булунарын ордук.Эдэр дьахтар туокун буолла5а син биир косуулэ4иэ кистээн.Ойо санаата атын буолуо бэйэ бэйэ5итин син биир ойдо4уоххут суо5а.О5олоох дьахтары ойох ылыма кэлин кэмсинэ сылдьыан.Ити абарбыт дьахталлар тылларын истимэ.Бэйэлэрэ кимтэн хантан булумньу о5оломуттара биллибэт.Кэлии омук игин олус элбээтэ дьахтар кулэйдиирэ олус уксээтэ.
Сообщение (до 10000 символов) Сепке этэгит сана номер ыллахпына манна номер суруйуом сарсын тыага ыраах бултуу бардым ый курдук буоларбыт буолуо барсымаары гынарбын эйигинэ суох хайдах сылдьабытый хайаан да барыс дииллэр онон себулэстим манна форумна киирэн билсиьэн ыал буола сатыыбым диэтэхпинэ кулуугэ барар буоллагым дии онто да суох билиэхтэрэ диэн кыбыста куттана саныыбым саас ыраатта ыал буолан оголонон дьон курдук олорбут киьи дьэ бары аналгытын булун этиьимэн бэйэ бэйэгитин холуннарыман уехсумэн дьоллоох буолун кэллэхпинэ биллиэгим
Мин наhаа учугэй эдьиийдээхпин. Эйигиннээ5эр эдэр. Арыгыны уйэтигэр испэтэх, таба5ы таппатах. Наhаа улэhит, дьиэни-уоту барытын корор, ас астыыр, мин наар хата бэлэмнэ сылдьабын кыралара буоламмын. Аны сэмэй, к8н8 ба5айы майгылаах.
Эдьиийбитин уhулуччу учугэй эрэ киhиэхэ биэрэбит, уонна бэйэтэ эн тас сэбэрэ5ин, майгыгын собулээтэ5инэ биирдэ. Так что, сперва нужна твоя фотография. Кини билигин олох да ону эрэ санаабата буолуо, пока наадыйбаппын диэччи да5аны, иhигэр арыый ыксаан эрэрэ буолуо диэн сэрэйэбин. Хаартыска5ын кордорон коруем. Пиши мне в пагер (в личку).
Сообщение (до 10000 символов)Хайа биир да кэрэ анаар нуемэр хаалларбатах дуу. Мин сана тыаттан бултаан кэллим маннык хас ый баран бултуубум балыктыыбым бу сотору кулун тутар ыйга эмиэ барыахтаахпым. Мэйфэнг наьаа учугэй эдьийдээх эбиккин быьылаах, мин личка сатаан суруйбаппым хаартыска сатаан ыыппабым.
Тыа эр киьитэ Дьегуер, утуе киэьэнэн, лучше бэйэн номер хааларарын буоллар кыргыттар суруйуо этилэр, бу куьуннэттэн билсэ иликкин быьыылаах да, номер хааллардаххына эрэ син билсиьии тахсыа, оннук гымматаххына ити мээнэ дьон киирэн мэьэйдэьэ туруо. Бары утуену кытта, дьол хараза суох.
Дьөгүөр сөпкө толкуйдуур.
38 саастаах чиргил тиит курдук эр киһиэхэ отуттаах төрүүр кыыс дьахтар наада.
Сотору Суорумньу тэрээһиннэрэ буолаллар эбит да үксэ 40- тан тахса саастаахтарга диэн эбит бһта.
Ити туһугар эмиэ кыһалҕалаах дьахталлар суруктарыттан санааҕын түһэримэ.
Кытаат,көрдөөбүт көмүһү булар.
Ситиһиини!
|
fineweb-2
|
{"id": "<urn:uuid:3e8a5e7c-0aab-4af6-9da1-44be8906f147>", "dump": "CC-MAIN-2018-22", "url": "http://forum.ykt.ru/viewtopic.jsp?xid=4285004", "date": "2018-05-25T16:41:37Z", "file_path": "s3://commoncrawl/crawl-data/CC-MAIN-2018-22/segments/1526794867140.87/warc/CC-MAIN-20180525160652-20180525180652-00593.warc.gz", "language": "sah", "language_score": 0.9999939203262329, "language_script": "Cyrl", "minhash_cluster_size": 10, "top_langs": "{\"sah_Cyrl_score\": 0.9999939203262329}"}
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.