ba
stringlengths
1
1.88k
ru
stringlengths
1
698
is_correct
int64
0
1
idx
int64
0
177k
Ҡартәсәйем өнәмәне минең шулай сыпранлап һүҙен бүлеүемде, тыңлай белмәгәс, әтеү, һорашма бүтән, тигәндәй, ҡулын һелтәне.
Картэсэй не понравилось мое нетерпение. Она махнула рукой, мол, не умеешь слушать, так и не спрашивай ничего больше.
1
867
Тимәк, ят мин уға, яҡын түгелмен?
Получается, не такие уж мы близкие друзья?
1
869
* * *
* * *
1
870
Беҙ арыраҡ баҫып торабыҙ.
Мы стоим подальше от них.
1
871
Ә мин шуларҙы ишетә-тоя, доға көйөнә бәүетелеп, йоҡо ләззәтенә сумам...
А я, убаюкиваемая привычными звуками молитвы, еще глубже погружалась в утренний сон...
1
875
Августа уның тыуған көнө.
День рождения у него в августе.
1
876
– Ҡартәсәйем башын сайҡап ҡуйҙы.
– Картэсэй неодобрительно покачала головой.
1
877
Йәкшәмбе көндө «Беларусь» менән Әшрәф килеп туҡтаны ҡапҡа төбөнә – ауыл профтехучилищеһын тамамланы, былтырҙан бирле үҙебеҙҙең колхозда механизатор.
В воскресенье к нашим воротам подъехал Ашраф на тракторе. Он уже окончил сельское профтехучилище и с прошлой осени работает механизатором в колхозе.
1
878
Тик мин – беренсе.
Но я – первая.
1
879
Күҙе алданған инде ләғәнәттең, ә бит барыбер боролоп китмәгән, тейгән шул бер ҡатлы ярты диуанаға ла.
Этот проклятый, видать, сначала перепутал Гульбику с твоей мамой, а потом все равно не ушел, соблазнил глупенькую.
1
882
— Алеша инде, Алексей. Украинса – Олексий.
— Алексей, по-украински – Олексий.
1
884
– Шаҡ ҡатып ҡарап тороуымды күреп, өҫтәп ҡуйҙы: – Үземнең ризалыгым белән анысы...
– Заметив мое удивление, добавила: – Да по обоюдному согласию это случилось...
1
885
– Тик беҙҙеке – утрау, ә теге – ярымутрау...
– Только у нас – остров, а там, у итальянцев, полуостров...
1
886
Хыялдарын һауаға сөйгән малай – Бөркөтсө.
Юный беркутчи.
1
887
Кәбир!
Кабир!
1
888
Шулай йөрәкһенеүемә ҡартәсәйем йөпләп баш ҡағып торҙо: ул, моғайын, минең бәйәнсе булырымдан һаман да ваз кисмәгән.
Картэсэй, похоже, одобрительно отнеслась к моей горячей заинтересованности судьбами односельчан, похоже, она все еще не оставила мечту увидеть меня сочинительницей – бэйэнсе.
1
890
— Һорау алырға һин милиция түгел.
— Ты не милиция, чтобы меня допрашивать!
1
894
Был минең беләгемдән тотоп алды хатта, күҙҙәре яна, теле телгә йоҡмай: «О, гарна дивчина!
У парня глаза заблестели, схватил меня за руку и затараторил: «О, гарна дивчина!
1
895
Тимәк, әллә ни хәтәр юҡ.
Значит, ничего опасного.
1
896
— Тиҙ генә, тисе, намаҙҙың үҙ тәртибе ләһә, ҡолоҡасым.
У намаза свой порядок, колокасым.
1
903
Баҡһаң, ҡалалағы «Маяҡ» химкомбинаты шартлаған, ә унда атом бомбаһы өсөн уран эшкәрткәндәр.
Оказывается, взорвался химкомбинат "Маяк", а там производили уран для атомных бомб.
1
904
Әлләсе...
Не знаю...
1
906
Фронтовик ауыл хәбәрсеһе яҙған.
Автор – сельский корреспондент, фронтовик.
1
908
Шул мәлде ҡапҡалары асылып, унан сәстәре ялбыраған ҡыҙ бала атлығып сыҡты ла, ҡайҙа барырға белмәй, беҙгә ҡаршы йүгерә башланы.
В ту же минуту открылись ворота, оттуда выскочила испуганная девочка, не зная куда бежать, она бросилась в нашу сторону.
1
909
Ысын шулай уйлай торғайным ауыл тултырып үҫкән был ҡыуаҡ хаҡында.
Признаться, я так и думала про этот куст, разросшийся теперь по всей деревне.
1
910
Гөлбикә апай былар яғына ташланды, мин дә уға эйәрҙем.
Тетя Гульбика бросилась в их сторону, я тоже кинулась за ней.
1
911
Ярай ҙа, шул баҡаларға юлыҡтылар, юғиһә йылғаны йөҙөп сығыу уларға бер ни тормай.
— Нам повезло, что они нашли этих лягушек, иначе им ничего не стоило перескочить речку.
1
912
Шыма ҡара таҡтала аҡбур һыҙылғаны ғына ишетелә һәм, ниңәлер, тешкә тейеп зымбырлата был хәрәкәт...
Слышно только поскрипывание мела по гладкой поверхности доски, и от этого звука бегали мурашки по телу...
1
913
«...Көнбағыш баҫыуында боҫоп, атакаға приказ көтәбеҙ.
«...Прячемся в поле среди подсолнухов, дожидаясь приказа об атаке.
1
914
Нишләргә миңә?!
Что же мне делать?!
1
915
— Телләшмә, мин һинең әсәңдән өлкәнерәк.
— Не перечь, я старше твоей матери.
1
916
Көләс йөҙлө ағайҙарға күҙ һалдым: күпселеге әле ҡарт түгел, 40 – 45-тәрҙә, йәшәү дәрте, иртәгәге көнгә ышаныс бөркөлә уларҙан.
Вглядываюсь в радостные лица мужчин: они еще совсем не старые, большинству из них 40 – 45 лет. От них веет жаждой жизни, верой в завтрашний день.
1
918
Радионы тымыҙҙым да район гәзитен ҡулға алдым.
Выключила радио и взяла в руки районную газету.
1
919
Юҡ, ҡартәсәйемә, Атай йортона, бөтөнләй күсенеүем түгел, сығарылыш имтихандары алдынан ваҡытлыса йәшәп тороуым.
Да, я переехала к картэсэй, в Отчий дом, на время выпускных экзаменов.
1
921
Себен безелдәһә, ишетелер ине, безелдәмәй: әллә ҡышҡылыҡҡа мәрткә киткәненән терелмәгән, әллә, быларға ҡамасауламайым тип, берәй мөйөшкә боҫҡан.
Было так тихо, что, наверное, было бы слышно, пролети хоть одна муха. Но мух не было, то ли еще не проснулись от зимней спячки, то ли попрятались по углам, чтобы не мешать нам.
1
922
— Итек булғас, Италия шул! – Ҡысҡырып ебәрҙем, әйтерһең, ысынлап та географик асыш яһаным, ә ғәмәлдә әхирәтемдең һаташмағанын асыҡлап ҡыуанып тороуым.
— Точно как Италия, раз похожа на сапог! – воскликнула я, словно сделала настоящее географическое открытие, а если честно – сильно обрадовалась, поняв, что подруга не бредит.
1
925
Күктә фашист самолеттары өйөрөлә.
В небе кружат фашистские самолеты.
1
927
— Һы, һин үҙең дә тыумағанһың ул заманда, белгең килһә, беҙҙең дәүергәсә йәшәгән Одиссей хаҡында һөйләгән дәһә Әдисәй бабаҡай!
— Ага, в те времена, если хочешь знать, и тебя в помине не было! Адисай-бабай говорил про Одиссея, который жил в древних веках.
1
929
Шул саҡ һәләмә кейемле бер байғош та бәхетен һынап ҡарарға булды.
В это время вышел попытать счастья и какой-то бедняк, одетый в лохмотья.
1
932
— Һы, һин үҙең дә тыумағанһың ул заманда, белгең килһә, беҙҙең дәүергәсә йәшәгән Одиссей хаҡында һөйләгән дәһә Әдисәй бабаҡай!
— Ага, в те времена, если хочешь знать, и тебя в помине не было! Адисай-бабай говорил про Одиссея, который жил в древних веках.
1
933
— Ана шул ҡоро ер тигәнең юғарынан ҡарағанда хас та итек формаһында, ти.
— А эта суша, говорят, имеет форму сапога, когда на нее смотришь с высоты.
1
935
Өйҙә иһә бәпес буҫығып илай, имсәк һорай.
А дома исходит плачем ребенок, просит грудь.
1
936
Көн эҫе, һауа томра, түҙәбеҙ, ҡымшанмайбыҙ ҙа хатта.
Жарко, душно, но мы терпим, даже не шелохнемся.
1
937
Ә Әсмә үҙе беҙгә ғәжәпләнеп ҡарап тора: – Бәй, белмәйһегеҙме әллә, Күрәнленең айырса үҙәнендә яңы Италия асҡандар бит?
А Асма сама с изумлением смотрела на нас: — Неужели не слышали, что на одном из рукавов Курэнле открыли «новую Италию»?
1
938
Иҫән ҡайтһаҡ, ҡунаҡҡа йөрөшөрбөҙ, ҡоҙа булышырбыҙ, тип һүҙ беректерҙек: уның улы, минең ике ҡыҙым бар.
Договорились, что если вернемся живыми, будем ездить друг к другу в гости, породнимся: у него сын, у меня – две дочери...
1
940
Ҡыш буйы асҡа ҡаҡланғандыр бахырҙар...
Бедняги, видно, изголодались за зиму...
1
943
Бер һөйгәнем өсөн, уның хаҡына алтмыш һөймәгәнде үҙ итергә, ҡәҙер күрһәтергә, ҡайҙа тиһә шунда эйәрергә, сит ерҙә ерегергә хатта – әҙерменме?
Готова ли я принять шестьдесят нелюбимых ради одного-единственного, следовать повсюду за ним, даже пустить корни на чужбине?
1
946
— Көн йылына төшкәс, Айыусыға зыярат ҡылырға барырбыҙ, Әсмә.
— Вот немного потеплеет, Асма, и вместе сходим на кладбище в Аюсах.
1
947
Икенсе ҡараһаң, әкиәти карапҡа ла тартҡан был Ай, сихри алтын Ай...
В другой раз глянешь – мерещится золотой рог... Магия лунной ночи, да и только.
1
948
Халыҡ онотмай ундай ваҡиғаларҙы, хәтерендә, телендә һаҡлай, зыялы инсандары яҙып ҡалдыра.
Народ не забывает о таких вехах своей истории, хранит в памяти, в преданиях, а владеющий пером увековечивает на бумаге.
1
951
Ҡулымда – өлгөргәнлек аттестаты.
У меня в руках – аттестат зрелости.
1
952
Леонид Ильичтың Мәскәү менән Киевҡа герой-ҡала исемен биреү тураһындағы һүҙҙәре алҡыштарға күмелде.
Слова Леонида Ильича о присвоении звания город-герой Москве и Киеву утонули в дружных рукоплесканиях.
1
953
Шуға ла иғтибар иттем: Сталин барельефы һуғылған миҙалдарын берәү ҙә өйҙә ҡалдырмаған (Хрущев заманы түгел), тағып килгән.
Обратила внимание и на то, что никто уже не прятал медали с профилем Сталина (прошли хрущевские времена), их гордо прикрепляли на грудь.
1
955
Әхирәтемдең күңелен Артур яулап өлгөрҙө шул, Әшрәфтең мөхәббәте яуапһыҙ ҡалды.
Сердце моей подруги успел завоевать Артур, а любовь Ашрафа осталась безответной.
1
956
Килен менән бер иштән туфли алғайнылар, бер иштән күлдәк тектергәйнеләр шул...
Да, они же тогда со снохой одинаковые туфли купили и платья из одного отреза сшили.
1
957
Әхирәттәремдең береһе, айыуҙан да ҡурҡмаған урман ҡыҙы, бөгөн математиканан контроль эштән шөрләп килмәгән, ахырыһы, икенсеһе теге бөҙрә сәсле Дон казагы Олексийҙан хат алғандыр.
Одна подруга, которая не боится даже медведя, видимо, испугалась контрольной работы по математике и решила пропустить урок, другая, наверное, получила письмо от кудрявого донского казака Олексия.
1
958
Ул йылды, егерме икелә, тим, илдә ҙур ваҡиға булды, оноторлоҡ түгел: СССР ойошторолдо...
А помню потому, что в том году, в двадцать втором, произошло важное событие – образовался СССР.
1
963
Сәтләүекте бигерәк ярата инде улар, ашап та, ҡышҡылыҡҡа тип ташып та бер булалар.
Но особенно они любят орехи, кормятся и летом, и на зиму делают запасы.
1
964
Үҙгәрмә лә. һәр кемдең үҙ фиғеле.
И не меняйся. У каждого свой характер.
1
966
Ҡайтышлай Абдрахман олатайым тураһында һүҙ сығарҙы:
А по дороге домой завел разговор о моем дедушке Абдрахмане:
1
967
Мин дә бына лесник сағымдағы өйрәнеш иткәндәремде ташлай алмайым, кем ҡушҡан, юғиһә, ошолайтып урман ҡыҙырып йөрөргә, ҡайҙа нимә үҫкән, нимә үҫмәгән, тип тикшереп, кейек барлап.
Я тоже не могу бросить привычки лесника, ведь сегодня никто не заставляет меня обходить леса, проверять, что выросло, а что не уродилось, наблюдать за зверьем.
1
969
Бүреһуҡҡан олатай ҡандаш-тоҡомдашлыҡ тураһында сурытып торманы, ары дауам итте һүҙен:
Бурехуккан-олатай не стал углубляться в родственные связи, а продолжил свою мысль:
1
971
Өс көн инде бер ҡалҡыулыҡты ала алмайбыҙ, ике урында немеңтың таш дзоты ут сәсә...»
Уже три дня пытаемся взять одну высоту, с двух сторон немецкие дзоты сеют смерть».
1
972
Ҡартәсәйем киндер тоҡсайға дарыу үләндәре һалып алды, бер нисә төрлөнән.
Картэсэй насыпала несколько видов лечебных трав в холщовый мешочек.
1
974
Әтеү ни, төндә генә егә башланы арбаһын Күрәнле...
А то Курэнле в последние годы стала запрягать свою телегу под покровом ночи...
1
975
Тумыртҡа бал ҡорттарын да сүпләй торған, был тирәлә күрше совхоздың түмәр умарталары бар, шуларға эйәләмәһен.
Дятел иногда склевывает и пчел, а в этих местах разместил свои ульи-колоды соседний совхоз, как бы к ним не повадился.
1
976
– Ниәтегеҙ изге, тик...
– Добрые у вас намерения, вот только...
1
979
Нурия, бар, берәй ҡуш ус сәтләүек йыйып килтер, төрлө ҡыуаҡтан өҙ, ҡарайыҡ.
Нурия, сходи-ка, набери мне пару горсточек ореха с разных кустов, посмотрим.
1
980
Эргәлә генә, ана, ҡарағай урманы, осар тейендәр ҙә, ҡәҙимгеләре лә шунда ҡышлайҙар.
Вон там, совсем рядом – сосняк, и летяги, и простые белочки зимуют там.
1
982
Алыҫта беҙҙең зениткалар тыҡылдай...
Вдали стучат наши зенитки...
1
983
Бер сама тынысланып, игеҙәктәрҙе эйәртеп, Зөлхизә өләсәйем янына Яңы өйгә йүнәлдем.
Немного успокоившись, я взяла с собой малышей и пошла в Новый дом к Зульхизе-олэсэй.
1
985
Әсәйем менән мин дә бәрәңге баҡсаһын утап сығып, сәй эсергә инеп кенә тора инек.
Мы с мамой только что закончили полоть картошку и зашли домой попить чаю.
1
986
Әлдә эйәрттең бөгөн, олатай, тағы әллә күпме ҡыҙыҡлы нәмәләр ишеттем һинән.
Хорошо, что ты взял меня сегодня с собой, олатай, я снова узнала так много нового.
1
987
— Килен, мыҙыҡараҡ әхирәттәрең эшен ослағансы һөйләшеп алайыҡ әле, – тине лә ҡартәсәйем, ҡайын төбөндәге оҙон яҫы эскәмйәгә барып ултырҙы.
— Килен, айда поговорим, пока твои подруги заканчивают свою работу, – сказала картэсэй и присела на длинную широкую скамейку под березой.
1
992
Әһә, ана ята ул түпәгүҙҙең көтөү ҡыуа торған таяғы.
Ага, вижу палку одноглазого чудовища, которой он погоняет стадо.
1
993
— Киреһенсә, хәҙер ул – минең кумир.
— Наоборот, он теперь – мой кумир.
1
994
Һөйләшкәнсә, таң менән йәйләүгә тип сыҡтыҡ.
Как и договаривались, ранним утром отправились на джайляу.
1
997
Ун берҙе бөткәс, милиция мәктәбенә уҡырға керәм.
Окончу одиннадцать классов и пойду в школу милиции.
1
998
Һирәк осрай ул, шатлыҡҡа булһын...
Редко встречается, пусть эта встреча будет к радости.
1
1,000
Килендең дә йәшлеге зая үтә, мин юлын бикләп ятҡас, мүкләнгән таш ише...
А то и молодость снохи впустую проходит, лежу поперек у нее на пути, как камень замшелый...
1
1,001
Икенсе китап
КНИГА ВТОРАЯ
1
1,002
Шуны алдым да осло башы менән киҙәндем тегенең маңлай түренә!
Взяла ее и острым концом замахнулась в самую середину лба!
1
1,003
Анау юлы, Гөлбикә апай менән әсәйемде бутап хыялый була яҙған көнөмдә, берәү ҙә шәйләмәне Аҡназар ағайҙың беҙҙең урамдан сыҡҡанын.
В тот раз, когда я чуть с ума не сошла, перепутав тетю Гульбику с мамой, никто не заметил, как Акназар-агай покидал наш двор.
1
1,006
Миңә, улар иҫән саҡта, шул ҡойоларҙан күберәк аҡыл, иман, фәһем алып ҡалырға кәрәк.
Мне же, пока они рядом, надо учиться у них, брать пример, перенимать их опыт.
1
1,008
Фариза еңгәмдең ҡыҙ баланы бәпләп ултырыуы, уны мәктәпкә оҙатыуы, кейәүгә биреүе – күҙ алдымдан үтеп китте ләһә, биллаһи...
Как бы там ни было, честное слово, в эту минуту передо мной промелькнули видения, как тетя Фариза нянчит малышку, провожает в школу, выдает замуж...
1
1,009
«Үҙең ҡайҙанһың, бәй?!» – тип ҡаршы төшкәйне ҡартәсәйем, асырғанып.
А картэсэй с болью в голосе возразила ему: «Сам-то ты откуда?!»
1
1,010
Шунан ғына тоҡҡа тултыраһың.
Только после этого ссыпаешь в мешок.
1
1,012
көҙҙән эленеп ҡалған, күрәһең, – ҡыш торған, яҙ торған, әле уны, моғайын, йәш япраҡтар этеп төшөргәндер.
Наверное, он с осени остался на какой-нибудь верхней ветке и провисел там всю зиму, весну, а теперь молодые листья вытеснили его.
1
1,013
Унда спорт ныҡ кәрәк, ти, ә миңә физрук абый «3»-тән артығын ҡуймай, дисциплинам аҡһай, имеш...
Там, говорят, очень нужна физическая подготовка, а физрук ставит мне не больше «тройки», якобы у меня хромает дисциплина...
1
1,014
Исемен дә белә, ә бит был кеше беҙҙең ауылдыҡы түгел.
Посмотри-ка, она даже знает его имя, а ведь он не из нашей деревни.
1
1,015
— Бәлки, үҙенә ҡыуыш соҡойҙор?
— А может быть, он выдалбливает дупло для себя?
1
1,016
Тәүге һирәкләүҙә быйыл мин ҡатнашманым.
В первой прополке свеклы я на этот раз не участвовала.
1
1,018
Сәмиғуллин ишара бирҙе бит.
Ведь Самигуллин намекнул на нее.
1
1,021
— Ҡыштарын мутлаша ул, солоҡ ағасын – йә ҡарағай йә имән инде уныһы – туҡылдатырға тотона: бал ҡорттары тауышҡа сыға башлай, ә был сыҡҡан береһен эләктереп тора.
Начинает стучать по бортевому дереву – обычно это сосна, иногда и дуб – пчелы выползают на звук, а он хватает их одну за другой.
1
1,022
Яҡташ булғас, ныҡ дуҫлаштыҡ, әлбиттә.
Сдружились мы с ним крепко, земляки ведь.
1
1,023
Мәүлиҙә менән Толпарсыҡҡан яғына барып әйләнергә һүҙ ҡуйышҡайныҡ.
Договорились с Мавлидой сходить к озеру Тулпарсыккан.
1
1,028
Үҙенең «шыйыҡ» сағында, ФЗО-ла уҡығанда, ҡала шпаналарына эйәреп саҡ юлдан яҙмай ҡалыуын да йәшермәй һөйләгәнсе, 5 -8-се синыф малайҙарын айырым йыйып алып.
Недавно он отдельно собрал мальчишек 5 – 8 классов на беседу и открыто поведал им, как, учась в ФЗО, чуть не пошел по кривой дорожке вслед за городской шпаной.
1
1,029
Әсәйем, уны олоға һанлап, тупһаға уҡ ҡаршы алырға сыҡты.
Из уважения к ее возрасту мама вышла на крыльцо, чтобы встретить.
1
1,030
— Урмандың күҙе бар, ҡолағы бар, Нурия, сәләмеңде ишетеп тора, – тине Бүреһуҡҡан олатай, мине хуплағандай.
— Ну здравствуй! — У леса есть глаза и уши, Нурия, он слышит твое приветствие, – отозвался Бурехуккан-олатай в знак одобрения.
1
1,031
Толпарсыҡҡандың иң ғәҙел, иң тоғро кешеләренең береһе ул ғәмәлдә.
По сути он стал одним из самых родных, верных людей Тулпарлов.
1
1,032